SOEK Senioren Op Eigen Kracht Wierden 2011

SOEK “Senioren Op Eigen Kracht” Wierden 2011

1

Colofon Senioren Op Eigen Kracht, 2011 Maart 2012 Jannet Visser (GGD Twente) Anneke Baan (Stichting De Welle) Stichting De Welle Marktstraat 21 7642 AK Wierden Telefoon: 0546 – 571693 www.stichtingdewelle.nl © Stichting De Welle Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld.

2

Inhoudsopgave Samenvatting

5

1 Inleiding 1.1 Doel 1.2 Doelgroep 1.3 Werkwijze 1.4 Werving en publiciteit 1.5 Vragenlijst 1.6 Begeleidend onderzoek 1.7 Samenwerking Wierden, Tubbergen en Hellendoorn

7 7 7 7 7 8 8 8

2 Aantal huisbezoeken 2.1 Aantal deelnemers 2.2 Verhouding mannen-vrouwen

9 9 9

3 Resultaten huisbezoek 3.1 Inleiding 3.2 Wonen en zelfredzaamheid - Wonen - Zelfredzaamheid bij boodschappen doen - Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken - Vervoer 3.3 Gezondheid - Ervaren gezondheid - Psychische gezondheid - Beperkingen - Vallen - Medicijngebruik 3.4 Tijdsbesteding - Bewegen - Recreatieve bezigheden - Vrijwilligerswerk en andere werkzaamheden 3.5 Sociale contacten en eenzaamheid - Huishoudsituatie - Sociale contacten - Eenzaamheid 3.6 Voorzieningen bekendheid en gebruik 3.7 Reacties op de huisbezoeken

10 10 10 10 11 12 13 14 14 14 15 15 16 17 17 18 19 21 21 21 22 23 24

4 Vervolgtraject 4.1 Vervolgcontacten 4.2 Verwijzingen 4.3 Registratie

26 26 26 26

5 Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies 5.2 Aanbevelingen

27 27 27

Bijlage 1 Tabellenoverzicht SOEK Wierden 2011 Bijlage 2 Samenvatting lijst met opmerkingen bij de afzonderlijke vragen

3

4

Samenvatting In de loop van 2008 is in de gemeente Wierden begonnen met preventieve huisbezoeken 75-plus onder de naam SOEK = Senioren Op Eigen Kracht. Het doel van deze huisbezoeken is het in een vroeg stadium signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het versterken van eigen initiatief en verantwoordelijkheid van ouderen. De huisbezoeken worden uitgevoerd door seniorenvoorlichters (vrijwilligers). De organisatie is in handen van de ouderenadviseur van Stichting De Welle. Inmiddels behoren de preventieve huisbezoeken tot de reguliere taak van het welzijnswerk ouderen. Dit is de vierde rapportage over de huisbezoeken. Hierin wordt een beschrijving gegeven van de inhoud van de gesprekken met de ouderen. Dit is de basis voor de werkwijze van de seniorenvoorlichters en biedt aanknopingspunten voor een vervolgtraject en preventief ouderenbeleid. Totaal zijn er in 2011 288 huisbezoeken afgelegd. De gemiddelde leeftijd van de bezochte ouderen is 79 jaar. In deze rapportage worden de resultaten van de Wierdense ouderen gezamenlijk beschreven en vergeleken met de resultaten van de SOEK-huisbezoeken in Hellendoorn en Tubbergen. De preventieve huisbezoeken worden daar op dezelfde wijze uitgevoerd, als in de gemeente Wierden, alleen de gemiddelde leeftijd van de doelgroep is anders. Tubbergen heeft de jongste doelgroep (gemiddelde leeftijd 75 jaar); Hellendoorn vormt met een gemiddelde leeftijd van 77 jaar de middenmoot. Het verslag over 2011 laat zien dat leeftijd, maar ook geslacht op een wisselende manier invloed hebben op de gezondheid en het welbevinden van ouderen. De belangrijkste resultaten van de SOEK-huisbezoeken in Wierden zijn: •

•

•

•

1

Wonen 1 Het merendeel van de ouderen in Wierden is tevreden over de woonsituatie. 96% (97%) bevalt het wonen in de buurt goed en 96% (95%) is tevreden over de woning. Van de bezochte ouderen zegt 9% (7%) zich niet meer zo goed te kunnen redden in de woning. Zelfredzaamheid 14% (11%) van de ouderen kan niet meer zelfstandig boodschappen doen. Vrouwen hebben hier vaker problemen mee dan mannen. 15% (13%) van de ouderen kookt niet elke dag meer zelf warm. Op dit terrein hebben de mannen meer problemen, dan de vrouwen. 14% (18%) van de ouderen heeft vervoersproblemen, waardoor men ergens niet naartoe kan gaan, waar men wel graag naartoe had gewild. Gezondheid Van de ouderen ervaart 60% (63%) de eigen gezondheid als (zeer) goed tot uitstekend. Ondanks de goed ervaren gezondheid brengt de gezondheidssituatie echter wel beperkingen met zich mee. 47% (47%) van de mannen en 54% (68%) van de vrouwen zegt allerlei activiteiten en werkzaamheden niet meer te kunnen doen vanwege de gezondheid. Het meest genoemd worden huishoudelijke taken en beperkingen in mobiliteit, vooral niet meer kunnen of durven fietsen. 21% (14%) van de ouderen is in de afgelopen 3 maanden gevallen. De meeste valpartijen zijn buitenshuis. Het medicijngebruik onder ouderen ligt hoog. 86% (83%) van de ouderen gebruikt medicijnen (op doktersvoorschrift). Over het algemeen kan men zich daar goed mee redden. Tijdsbesteding Veel ouderen doen aan beweegactiviteiten: 77% (64%). Mannen bewegen iets meer dan vrouwen. Het meest genoemd zijn fietsen, wandelen en werken in de tuin. 7% van de ouderen neemt deel aan MBvO activiteiten. Zwemmen wordt door 8% van de ouderen genoemd. 88% (85%) van de ouderen heeft recreatieve bezigheden. Vrouwen hebben meer recreatieve bezigheden, dan mannen. Verreweg het meest genoemd worden lezen en puzzelen. 10% van de ouderen noemt computeren. Vrijwel alle ouderen hebben meerdere recreatieve bezigheden. 22% (24%) van de ouderen doet aan vrijwilligerswerk, 15% (19%) geeft mantelzorg, veelal aan de partner.

Tussen haakjes zijn de resultaten uit 2010. De gemiddelde leeftijd was toen iets hoger, namelijk 81 jaar.

5

•

•

De meeste ouderen: 85% (85%) zijn tevreden over de manier waarop zij hun tijd vullen. 14% (15%) is redelijk tevreden. Het aantal ontevreden ouderen is minimaal. Sociale contacten en eenzaamheid 43% (47%) van de bezochte ouderen woont alleen. Het lijkt erop, dat bij de huisbezoeken relatief iets meer alleenstaanden worden bereikt. Vrijwel alle ouderen hebben regelmatig contacten met kinderen, familie en/of vrienden en buren. Ook kan vrijwel iedereen bij iemand terecht als er problemen zijn. De tevredenheid over de sociale contacten is dan ook groot: 94% (97%) is tevreden. Ondanks de positieve ervaring met de sociale contacten voelt 23% (23%) van de ouderen zich wel eens eenzaam. Mogelijk ligt dit percentage in werkelijkheid hoger. Volgens recent GGD onderzoek (2010) is 42% van de 75-plussers in Wierden matig tot (zeer) ernstig eenzaam. Ouderen geven zelf een flink aantal zeer bruikbare adviezen om eenzaamheid te verminderen of te voorkomen. Slechts een heel klein aantal ouderen met problemen op het gebied van eenzaamheid wil geholpen worden. Voorzieningen Van de ouderen kent 70% (72%) het zorgloket; 43% (55%) heeft er wel eens gebruik van gemaakt. Een flinke groep ouderen kent het zorgloket niet en weet dus ook niet, dat men daar terecht kan voor allerlei regelingen, voorzieningen en informatie. De bekendheid van het welzijnswerk voor ouderen is iets minder, dan die van het zorgloket.66% (59%) van de bezochte ouderen weet waarvoor men bij Stichting De Welle terecht kan. Dat is in ieder geval al meer dan een jaar geleden. Een van de activiteiten van De Welle is het bieden van ondersteuning bij de financiële administratie. 4% (7%) van de ouderen zegt hier behoefte aan te hebben.

In alle gesprekken is het onderwerp eenzaamheid aan de orde geweest. Het huisbezoek is daardoor een manier van werken om problemen op dit gebied (tijdig) te signaleren. Daarnaast kunnen ouderen zich uiten over de beperkingen die zij ervaren in relatie tot hun gezondheid, maar kunnen zij ook praten over de prettige dingen in het leven en de manier waarop zij een zinvolle en bevredigende dagbesteding vinden. Uit de gesprekken komen ook tips en adviezen richting gemeente. Die betreffen vooral de verkeersveiligheid en mobiliteit. Ouderen tonen zich uiterst positief over de huisbezoeken. Folders worden uitgereikt en eventueel afspraken gemaakt voor een vervolggesprek met de ouderenadviseur. Ouderen worden zoveel mogelijk gestimuleerd om zelf initiatief te nemen. Lukt dat niet, dan kunnen zij rekenen op een steuntje in de rug.

6

1 Inleiding 1.1 Doel De doelstelling van ‘Senioren Op Eigen Kracht’ (SOEK) is het in een vroeg stadium signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het stimuleren van eigen initiatief en verantwoordelijkheid. Bij de uitvoering van preventief ouderenbeleid heeft de gemeente een signalerende en ondersteunende taak. De gemeente Wierden wil ouderen die het risico lopen te vereenzamen al in een vroeg stadium opsporen en niet afwachten tot sociale contacten wegvallen. Bovendien sluit de SOEKwerkwijze goed aan bij de uitgangspunten van de Wmo om ouderen mogelijkheden te bieden om zo lang mogelijk in de eigen woning te blijven wonen en te laten participeren aan de samenleving. Hoofddoel van het huisbezoek is het bespreekbaar maken van het onderwerp eenzaamheid en het vergroten van de zelfredzaamheid van ouderen; niet door middel van het traditionele beroep op voorzieningen en zorg, maar door in te zetten op eigen kracht, initiatief en aandacht voor leefstijl. Komen ouderen er zelf niet uit, dan wordt aanvullende ondersteuning geboden. Het huisbezoek biedt de gelegenheid om onder andere het zorgloket, de activiteiten voor ouderen van Stichting De Welle, het maatschappelijk werk en mogelijkheden voor financiële ondersteuning onder de aandacht van ouderen te brengen. 1.2 Doelgroep De huisbezoeken richten zich in de eerste plaats op zelfstandig wonende ouderen vanaf 75 jaar. Ouderen van die leeftijd krijgen vaker te maken met lichamelijke achteruitgang en verlies van een partner. Op deze leeftijd kan vaak nog het sociale netwerk gestimuleerd worden. In Wierden is ervoor gekozen om niet alleen de ouderen vanaf 75 jaar, maar ook de oudere ouderen te benaderen. Juist zij vormen een kwetsbare groep met grote kans op overlijden. Zij moeten, zo lang het nog kan, van een huisbezoek gebruik kunnen maken. 1.3 Werkwijze De SOEK-huisbezoeken worden uitgevoerd door vrijwilligers (seniorenvoorlichters).In 2011 is een team van 17 seniorenvoorlichters op pad geweest. Samen met de voorlichters is een standaard vragenlijst opgesteld, die als leidraad dient voor de gesprekken. Door de opbouw van de vragenlijst en de volgorde van de thema’s wordt het onderwerp eenzaamheid bespreekbaar gemaakt. Het gaat er niet om allerlei mogelijkheden voor hulp- en ondersteuning onder de aandacht te brengen, maar om erachter te komen welke vragen, behoeften en problemen er bij de ouderen zelf leven en welke oplossing men zelf weet of uit kan voeren. Zo nodig wordt een steuntje in de rug gegeven bij vervolgstappen. Het is de bedoeling om niet aanbod-, maar vraaggericht te werken. De seniorenvoorlichters krijgen gemiddeld drie keer per jaar een training of een scholing van derden om hen van de sociale kaart op de hoogte te houden en van de mogelijkheden om de ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Ook wordt er vaak stil gestaan bij gesprekstechnieken of hoe om te gaan met ouderen met een auditieve of visuele beperking. In principe is het huisbezoek eenmalig. Bij gesignaleerde problematiek wordt de ouderenadviseur ingeschakeld. Zij houdt vinger aan de pols, neemt nog eens contact op en geeft indien nodig extra ondersteuning. Bij complexe problematiek wordt in overleg met de ouderenadviseur doorverwezen naar het maatschappelijk werk, geestelijke gezondheidszorg, MEE, Stichting Vrijwillige Thuiszorg of andere hulpverlenende organisaties of personen. De huisbezoeken worden aan alle 75-plussers aangeboden. Deelname is vrijwillig en gratis. 1.4 Werving en publiciteit De deelnemers voor de huisbezoeken worden persoonlijk aangeschreven namens de gemeente. Op basis van gegevens uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) worden uitnodigingen gestuurd naar alle ouderen van een bepaalde leeftijdscategorie. Telkens wordt een groep van zodanige omvang uitgenodigd, dat deze behapbaar blijft voor de seniorenvoorlichters en de ouderen niet te lang op een afspraak hoeven te wachten. In de uitnodiging wordt gevraagd om naar De Welle te bellen, wanneer men geen prijs stelt op een huisbezoek. De adressen worden verdeeld over de seniorenvoorlichters, die vervolgens zelf een afspraak maken voor een huisbezoek. Het aantal adressen per seniorenvoorlichter verschilt. Dit heeft direct te maken met de beschikbare tijd van de seniorenvoorlichter.

7

In de wachtkamer van alle huisartsen ligt een informatieve folder over SOEK. Dit wordt jaarlijks aangevuld. De folder is eveneens verspreid bij wijkcentra, zorginstellingen, apotheek, bibliotheek en andere openbare gebouwen. 1.5 Vragenlijst Na evaluatie met de seniorenvoorlichters is de vragenlijst van 2009 aangepast. Aanvankelijk was ingezet op een aantal gestandaardiseerde vragen, maar die bleken in de praktijk niet geschikt voor een mondeling gesprek. Zo zijn onder andere de uitgebreide vragen over sociale contacten en eenzaamheid komen te vervallen en vervangen door vragen in spreektaal. Een aantal detailvragen over ontbijten en warm eten is helemaal komen te vervallen. Hiervoor biedt het ouderenonderzoek van de GGD voldoende informatie. De volgorde van de onderwerpen is enigszins veranderd, zodat deze meer de praktijk volgt. Zo is het onderwerp ‘gezondheid’ wat meer naar voren gehaald. Vragen over sociale veiligheid en medicijngebruik zijn toegevoegd. Kleine wijzigingen zijn aangebracht in de layout, zodat de vragenlijst eventueel ook door de oudere zelf kan worden ingevuld, of in ieder geval kan worden meegelezen. In 2011 is dezelfde vragenlijst gebruikt, als in 2010, zodat de resultaten vergelijkbaar zijn rekening houdend met een klein verschil in gemiddelde leeftijd. Vervolgcontacten, zowel telefonisch als huisbezoeken, worden bijgehouden in het eigen registratiesysteem van de ouderen adviseur. 1.6 Begeleidend onderzoek Om inzicht te verkrijgen in de gezondheidsproblematiek van de doelgroep wordt begeleidend onderzoek uitgevoerd door de GGD. Dit onderzoek geeft een beeld van de totale groep, zodat zo nodig de werkwijze van de seniorenvoorlichters hierop aangepast kan worden. Het biedt handreikingen voor kwalitatieve verbeteringen of veranderingen. De onderzoeksresultaten kunnen bovendien aanbevelingen geven voor specifiek ouderenbeleid van de gemeente, het welzijnswerk of andere organisaties die zich met ouderen bezig houden, zoals de thuiszorg en biedt ook aanknopingspunten voor een vervolgaanbod. Voor het verwerken van de vragenlijsten is door de GGD een invoerprogramma in Excel gemaakt. Volgens een vaste codering worden de vragenlijsten van de huisbezoeken ingevoerd door een vrijwilliger (lid van de computerclub) bij De Welle. De gegevens worden vervolgens door de GGD ingelezen in een SPSS bestand, waarna analyse van de resultaten plaats vindt. Bovendien wordt een vergelijking gemaakt met cijfers uit de ouderenmonitor in Wierden van 2010, zodat bepaald kan worden of de bereikte doelgroep al dan niet afwijkt van het Wierdense gemiddelde en of specifieke problemen soms vaker of juist minder vaak voorkomen. De GGD cijfers hebben betrekking op de totale groep 75-plus. 1.7 Samenwerking Wierden, Tubbergen en Hellendoorn De SOEK-huisbezoeken in Wierden staan niet op zichzelf, maar zijn uitgevoerd in samenwerking met het welzijnswerk voor ouderen in Tubbergen en in Hellendoorn. Dit betekent dat er nauwe contacten zijn tussen de betrokken ouderenadviseurs en dat de werkwijze vergelijkbaar is. De vragenlijsten zijn identiek en er wordt op dezelfde wijze geregistreerd door vrijwilligers. Dit maakt op termijn vergelijking van de resultaten tussen de gemeenten, maar ook tussen verschillende leeftijdsgroepen mogelijk. Primair doel van de samenwerking is professionalisering van het werk van de seniorenvoorlichters en het aanbieden van een kwalitatief goed product. Alle seniorenvoorlichters zijn direct betrokken bij het evalueren en verbeteren van de vragenlijst. De resultaten van de huisbezoeken worden ook weer met hen teruggekoppeld. Hiermee komt een proces op gang van uitwisseling van kennis en ervaring, niet alleen tussen professionals onderling, maar vooral ook tussen professionals en vrijwilligers. De signalerings- en ondersteuningsfunctie van de huisbezoeken kan hierdoor steeds beter tot haar recht komen, terwijl er ook aandacht is voor de vervolgcontacten en een vervolgaanbod in de preventieve sfeer.

8

2 Aantal huisbezoeken 2. 1 Aantal deelnemers In 2011 wonen er 3876 personen van 65 jaar en ouder in de gemeente Wierden (cijfer CBS). De groep 75-85 jaar bestaat uit 1296 personen; de 85-plussers uit 291 personen. Totaal 1587 personen. Zij vormen in principe de doelgroep voor de SOEK-huisbezoeken. De hele groep 75 – 100 jaar is nog niet aangeschreven. In de loop van 2012 zal dit gebeuren. Bij de start van de huisbezoeken is afgesproken, dat deze groep verdeeld over 5 jaar benaderd zal worden. Er ligt een verzoek bij de gemeente om de huisbezoeken om de zoveel jaar te gaan herhalen naast het jaarlijks benaderen van de ‘nieuwe’ 75-jarigen. Vanaf de start van SOEK (januari 2009) tot en met december 2011 hebben er ruim 600 huisbezoeken plaats gevonden. Met het uitnodigen van 80-plussers is in 2009 begonnen, waarbij de oudste ouderen het eerst benaderd zijn. Vanaf de oudste inwoners is teruggewerkt naar de ‘jongere’ ouderen. De oudste deelnemer tot nu toe is 99 jaar. In 2011 zijn 448 ouderen van 75 tot en met 85 jaar uitgenodigd. Totaal zijn 288 ouderen bezocht. De respons bedraagt 64%. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers is 79 jaar. De deelname voor de verschillende leeftijden ziet er als volgt uit:

Geboortejaar

Leeftijd

Aantal 2011

1936 1935 1934 1933 1932 1931 1930 1928 1927 1926 1924

75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85

3 10 40 55 69 78 21 7 3 1 1

Totaal

288

Tabel 2.1 Aantal deelnemers 2.2. Verdeling mannen en vrouwen Bij de huisbezoeken zijn 123 mannen en 165 vrouwen aanwezig geweest. De werkelijke man-vrouw verhouding in Wierden bij de leeftijdscategorie 75-plus is 38% man en 62% vrouw (cijfers CBS 2011). Dit betekent dat de man-vrouw verhouding bij de huisbezoeken ongeveer overeenkomt met de werkelijke man-vrouw verhouding in Wierden.

75 - 80 80+

Man aantal 112 11

Totaal

123

Man % 44 33

Vrouw aantal 143 22 165

Vrouw % 56 67

SOEK 2011 Totaal aantal 255 33 288

Tabel 2.2 Verdeling man-vrouw

9

3 Resultaten van het huisbezoek 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zijn de totaal gegevens van de vragenlijsten uit Wierden, Tubbergen en Hellendoorn verwerkt. Er is een onderscheid gemaakt naar mannen en vrouwen en naar leeftijd. In elke gemeente is sprake van een andere gemiddelde leeftijd van de doelgroep. In Tubbergen woont de jongste doelgroep met een gemiddelde leeftijd van 75 jaar. In Hellendoorn is de gemiddelde leeftijd 77 jaar en in Wierden 79 jaar. Het verschil ontstaat, doordat in Hellendoorn en Wierden niet alleen ‘nieuwe’ 75-jarigen zijn uitgenodigd, maar ook oudere leeftijdsgroepen. Uit de nu volgende staafdiagrammen blijkt daarom niet zozeer een verschil tussen gemeentes, maar zijn verschillen zichtbaar tussen leeftijdsgroepen. Leeftijd en geslacht zijn belangrijke indicatoren voor gezondheidsproblemen op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak. Uit het nu volgende zal blijken dat leeftijd en geslacht wisselend inwerken op het voorkomen van problemen op het vlak van welzijn en gezondheid. De beschreven thema’s volgen de onderwerpen volgorde in de vragenlijst. Voor gedetailleerde cijfers over Wierden wordt verwezen naar het tabellenoverzicht in bijlage 1. Daarin zijn ook de totaalcijfers van de huisbezoeken in 2010 te vinden. De gemiddelde leeftijd was toen 81 jaar. Naast percentages wordt in dit hoofdstuk ook een groot deel van de aanvullende opmerkingen weergegeven, die door de respondenten zijn gemaakt. Een samenvatting van de opmerkingen is opgenomen in bijlage 2. Zo mogelijk worden de gegevens aangevuld met informatie uit het ouderenonderzoek van de GGD in 2010. Bij vergelijking van de cijfers van SOEK en die van het ouderenonderzoek van de GGD, dient rekening te worden gehouden met de samenstelling van de respondentengroep. Deze is in het GGD onderzoek iets ouder. De gemiddelde leeftijd van de ouderen bij de Wierdense huisbezoeken is 79 jaar. 3.2 Wonen en zelfredzaamheid Wonen Hoe bevalt het wonen in deze buurt en hoe bevalt de woning? Tubbergen 75 jaar

Woning

Hellendoorn 77 jaar

Buurt

Wierden 79 jaar 90

92

94

96

98

100

Figuur 3.1 Tevredenheid buurt en woning Het wonen in Wierden bevalt het overgrote deel van de bezochte ouderen goed. 96% van de ouderen is tevreden over de buurt en eveneens 96% is tevreden over de woning. Over het geheel genomen is sprake van een hoge mate van tevredenheid, ook in Tubbergen en Hellendoorn. Het lijkt er wel op, dat met het toenemen van de leeftijd de mate van tevredenheid, zowel over woning als buurt wat afneemt. Uit het ouderenonderzoek van de GGD komt naar voren, dat 82% van de 75-plussers niet van plan is om te verhuizen. Daar is ook niet veel reden toe, wanneer men tevreden is over de buurt en de woning zelf.

10

Kunt u zich nog goed redden in uw woning?

Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 80

85

90

95

100

Figuur 3.2 Redzaamheid in woning De meeste ouderen kunnen zich goed redden in de woning waar ze nu wonen, maar wel dankzij een aantal ‘regelingen’ en voorzieningen. Vrouwen kunnen zich minder goed redden, dan mannen. Dit geldt in elke leeftijdsgroep, behalve voor de vrouwen in Wierden. Zij scoren niet alleen beter dan de mannen, maar ook beter dan hun jongere leeftijdsgenotes in Tubbergen en Hellendoorn. Bij mannen is duidelijk te zien, dat met het toenemen van de leeftijd de zelfredzaamheid in huis terug loopt. Enkele opmerkingen: - Met huishoudelijke hulp (22x) - Met hulp van zoon - Met hulp van echtgenoot - Met hulp van schoondochter Verbeteren zelfredzaamheid door: - Stoel en beugels in de badkamer laten maken. - Meneer kan zich zonder zijn vrouw absoluut niet redden. - Een traplift (4x) - (Meer) huishoudelijke hulp (28x). - Drempels verwijderen (2x) - Aanpassen douche en bad (5x) Zelfredzaamheid bij boodschappen doen Kunt u nog zelf de dagelijkse boodschappen doen?

Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar

80

85

90

95

100

Figuur 3.3 Boodschappen doen

11

De meeste ouderen in Wierden, 86%, kunnen nog zelf de boodschappen doen, maar uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt wel dat men vaak samen gaat met man, vrouw of één van de kinderen. Naarmate men ouder wordt hebben met name de vrouwen meer moeite met het zelfstandig doen van de dagelijkse boodschappen. Bij mannen is er weinig verschil. Hoe lost men problemen bij het boodschappen doen op? Enkele opmerkingen: - Samen met dochter, zoon of schoondochter (21x). - Doet echtgenote/echtgenoot (7x). - Bij slecht weer gaat de hulp mee, maar ze wil wel graag een beroep doen op een vrijwilliger van De Welle, ze geeft dit zelf wel aan. - Bij mooi weer soms kleine boodschappen met de rollator (2x). - Zwaardere dingen worden gedaan. - Doen de kinderen. - Samen met haar zus, alleen gaat niet meer. In het GGD onderzoek is gevraagd of men nog geheel zelfstandig de boodschappen kan doen. Hieruit kwam naar voren, dat 17% van de 75-plussers dit niet meer kan. Dit is een hoger percentage, dan uit de SOEK-huisbezoeken naar voren komt. Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken Maakt u zelf elke dag warm eten klaar? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 0

20

40

60

80

100

Figuur 3.4 Warm eten klaar maken Van de bezochte Wierdense ouderen maakt 85% nog elke dag warm eten klaar. Vrouwen doen dit vaker dan mannen. Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen. Waarschijnlijk heeft dit meer met rolverdeling, dan met zelfredzaamheid te maken. Leeftijd lijkt op het zelfstandig eten klaar maken (nog) weinig invloed te hebben. In het ouderenonderzoek van de GGD is gevraagd of men geheel zelfstandig dagelijks warm eten klaar kan maken. 6% van de 75-plussers zegt dit niet te kunnen. Dit percentage ligt lager, dan bij de SOEK-huisbezoeken. Uit de bij deze vraag gemaakte opmerkingen komt naar voren, dat men misschien niet elke dag zelf warm eten klaar maakt, maar wel warm eet, bijvoorbeeld via tafeltje-dek-je, een diepvriesmaaltijd of door op het Hoitinck of ergens anders te gaan eten. Enkele opmerkingen: - Tafeltje dekje (9x). - Dagopvang. - Zijn vrouw kookt (6x). - Zijn zus kookt (2x). - Af en toe wat gemakkelijk, ik ben geen grote eter. - Ik gebruik ook diepvries maaltijden. - Eet samen met haar zoon en zijn gezin (2x). - Echtgenoot maakt de dagelijkse pot (4x).

12

- Soms uit eten. - Vaak kant klare maaltijden. - Krijg het van de Welle. - Gaat 5x uit eten. - Krijgt maaltijden van Foodcorrect. In het GGD onderzoek is ook gevraagd of men geheel zelfstandig dagelijks warm eten klaar kan maken. 7% van de 75-plussers zegt dit niet te kunnen. Vervoer Heeft u wel eens problemen met vervoer, waardoor u ergens niet naartoe gaat, waar u wel naartoe had willen gaan? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 0

5

10

15

20

25

Figuur 3.5 Vervoersproblemen In Wierden heeft 14% van de bezochte ouderen vervoersproblemen. Vrouwen hebben veel vaker vervoersproblemen dan mannen. Dit geldt voor alle leeftijdsgroepen. Opvallend is, dat de jongste leeftijdsgroep, die in Tubbergen, de meeste problemen heeft. Dit doet vermoeden dat er bij vervoersproblemen in Tubbergen meer speelt dan alleen leeftijd. Het ouderenonderzoek van de GGD laat ongunstiger cijfers zien: 23% van de 75-plussers in Wierden heeft soms problemen met vervoer; 7% bijna altijd. Wat is de oorzaak van uw vervoersprobleem? De meest genoemde oorzaken voor vervoersproblemen zijn niet meer durven auto rijden en niet meer durven fietsen. De fiets-reden komt uit het GGD onderzoek als meest genoemde oorzaak van vervoersproblemen naar voren: 15% van de 75-plussers in Wierden durft niet meer te fietsen. 13% vindt het openbaar vervoer te ingewikkeld. 6% van de ouderen noemt als reden het niet meer auto durven rijden. Als oplossing voor vervoersproblemen noemt men toch vooral het aanvragen van een regiopas en het gebruik maken van de regiotaxi en valys. Vaak hebben ouderen hierbij een steuntje in de rug nodig om een en ander te regelen. Enkele oplossingen: - Regiotaxi en valys (30x). - Vervoer door de kinderen (12x), broer, zus of andere familie. - Vervoer door buren (6x) -.Gebruik maken van Maatwerk (4x). - Scootmobiel (3x) - De trein beter toegankelijk maken voor mensen die minder mobiel zijn. - Regiopas aanvragen (12x). - Mogelijkheid is 45 km auto en de familie. - Openbaar vervoer (7x)

13

3.3 Gezondheid Ervaren gezondheid Hoe zou u over het algemeen uw gezondheid willen noemen?

Tubbergen 75 jaar Goed, zeer goed en uitstekend Matig

Hellendoorn 77 jaar

Slecht Wierden 79 jaar

0

10

20

30

40

50

60

70

Figuur 3.6 Ervaren gezondheid De verschillen per leeftijdsgroep zijn klein. Ruim de helft, 60%, van de Wierdense ouderen beoordeelt de eigen gezondheid als goed tot uitstekend. Er is een klein verschil met het ouderenonderzoek van de GGD. In het GGD onderzoek beoordeelt 72% van de 75-plussers de eigen gezondheid als goed tot uitstekend. In Wierden beoordelen de mannen hun gezondheid iets beter dan de vrouwen. 56% van de vrouwen beoordeelt de eigen gezondheid als goed tot uitstekend; bij de mannen is dat 66%. Hoewel veel ouderen gezondheidsproblemen hebben, beoordelen zij hun eigen situatie niet als ongezond. De ervaren gezondheid lijkt niet zozeer samen te hangen met de aan- of afwezigheid van ziekten, maar meer met factoren die te maken hebben met het algehele welbevinden, de sociale omgeving en de mate waarin men in staat is om zelf problemen op te lossen. Een positief oordeel over de eigen gezondheid is een goede basis om zelf iets te ondernemen in de sfeer van een gezonde leefstijl en versterkt de motivatie om deze situatie zo te houden. Psychische gezondheid Heeft u het afgelopen jaar last gehad van een van de volgende psychische aandoeningen?

Tubbergen 75 jaar Gespannen, stress

Hellendoorn 77 jaar

Somber, depressief Vergeetachtigheid

Wierden 79 jaar 0

2

4

6

8

10

12

14

Figuur 3.7 Psychische aandoeningen De meest genoemde klacht bij alle leeftijdsgroepen is gespannenheid en stress. Leeftijd is op de afzonderlijke klachten/problemen wisselend van invloed. Bij elke leeftijdsgroep rapporteren de vrouwen meer psychische klachten, dan de mannen. Dit komt ook uit GGD onderzoek en landelijke

14

cijfers naar voren. In Wierden benoemt 13% van de vrouwen en 7% van de mannen gespannenheid en stress. Ouderen noemen vaak meerdere psychische problemen, vooral de combinatie vergeetachtigheid en gespannenheid/stress. Beperkingen Zijn er dingen die u niet (meer) kunt doen vanwege uw gezondheid? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 0

10

20

30

40

50

60

70

Figuur 3.8 Beperkingen 47% van de Wierdense mannen en 59% van de Wierdense vrouwen beantwoordt deze vraag bevestigend. Gemiddeld: 54%. Dit betekent dat ruim de helft van de bezochte ouderen op de een of andere manier beperkt wordt in het algeheel functioneren, dus dat de zelfredzaamheid verminderd is. Wat kan men niet meer?

Huishoudelijke taken Persoonlijke verzorging Mobiliteit (bijv.traplopen)

Man % 22 13 26

Vrouw % 46 12 33

SOEK 2011 Totaal % 36 12 30

Tabel 3.1 Welke beperkingen? Het hoogst scoren de huishoudelijke taken, vooral bij de vrouwen. Mannen ervaren aanzienlijk minder beperkingen op het huishoudelijke vlak dan vrouwen, maar dit kan ook samenhangen met een wat traditioneler rolverdeling in het huishouden. Uit het feit dat 22% van de mannen beperkingen ervaart bij de uitvoering van huishoudelijke taken, kan worden afgeleid dat zij zeker een handje meehelpen in het huishouden, zolang zij dat tenminste nog kunnen. Meestal wordt een combinatie van beperkingen genoemd, dus bijvoorbeeld niet alleen beperkingen bij huishoudelijke taken, maar ook beperkingen in mobiliteit. Enkele aanvullende opmerkingen, problemen met: - Zwaar huishoudelijk werk, zoals ramen lappen, stofzuigen, stoep vegen, sneeuw ruimen. - Tillen. - Grote wandelingen. - Tuinonderhoud. - Fietsen. Vallen Bent u de laatste drie maanden wel eens gevallen? Vrouwen vallen vaker dan mannen. Dit geldt vooralle leeftijdsgroepen. In Wierden wordt buitenshuis het vaakst gevallen. Gemiddeld is 21% van de Wierdense ouderen de afgelopen 3 maanden gevallen.

15

Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 0

5

10

15

20

25

Figuur 3.9 Vallen Opmerkelijk in bovenstaande figuur is, dat de jongste vrouwen, in Tubbergen, het meeste vallen. In het GGD onderzoek is ook gevraagd naar vallen in de afgelopen 3 maanden. Hieruit blijkt dat 23% van de 75-plussers de afgelopen 3 maanden is gevallen. 11% is in huis gevallen; 5% om huis en nog eens 6% elders. Bijna de helft van de vallers heeft letsel opgelopen door de laatste val. De GGD cijfers liggen iets hoger, dan die uit SOEK. Uit het GGD onderzoek komt ook naar voren, dat 11% van de Wierdense 75-plussers wel belangstelling heeft voor een cursus valpreventie. Medicijngebruik Gebruikt u medicijnen (op doktersvoorschrift)? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 75

77

79

81

83

85

87

89

91

Figuur 3.10 Medicijngebruik Het medicijngebruik varieert naar leeftijd en naar geslacht, maar het is onverminderd hoog. Het gemiddelde per leeftijdsgroep is vergelijkbaar. Gemiddeld slikt 86% van de Wierdense ouderen medicijnen. De bedoeling van deze vraag was om erachter te komen of men zich kan redden met de medicijnen of daar hulp of advies bij nodig heeft. Het was niet de bedoeling te informeren naar het type medicijnen, maar naar het op tijd innemen, recept verlengen en dergelijke en te wijzen op de mogelijkheden die er zijn om dit goed te regelen. 95% van de Wierdense ouderen zegt zich goed te kunnen redden; 4% met hulp van partner of anderen en 1% heeft er moeite mee. Enkele opmerkingen hierover: - Mijn vrouw gaat daar over. - Mijn zus verzorgt dit. - Ja, maar echtgenoot moet er aan denken. - Met behulp van thuiszorg (4x).

16

- Schoondochter regelt het. - Medicijnenstrip. - Met hulp. - Redt zich wel, maar maakt wel eens een vergissing. 3.4 Tijdsbesteding Bewegen Neemt u deel aan sportieve of bewegingsactiviteiten? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 65

70

75

80

85

90

Figuur 3.11 Bewegen Mannen bewegen in alle leeftijdsgroepen meer dan de vrouwen, maar een duidelijk verband tussen leeftijd, geslacht en bewegen is er niet. Mannen en vrouwen in de midden leeftijdsgroep, in Hellendoorn, bewegen het meest. Dit zou ook met het lokale bewegingsaanbod te maken kunnen hebben. Van de Wierdense mannen voert 22% geen bewegings- of sportieve activiteiten uit. Bij de vrouwen ligt dit percentage wat hoger, namelijk op 24%. Gemiddeld doet 23% van de ouderen niet aan sport- of bewegingsactiviteiten, dat wil zeggen: fietsen, wandelen, MBvO, werken in de tuin of wat anders. Uit het GGD onderzoek komt naar voren, dat 50% van de 75-plussers zegt aan de beweegnorm te voldoen (minimaal half uur per dag matig, intensief bewegen gedurende 5 dagen per week). De SOEK-cijfers liggen aanzienlijk hoger, maar bij de SOEK-huisbezoeken is niet gevraagd naar hoe lang en hoe vaak men aan sport- of beweegactiviteiten doet. Het percentage ouderen dat deelneemt aan sport- of beweegactiviteiten is daarmee geen maat voor de beweegnorm. Aan welke sporten/of bewegingsactiviteiten doet u?

MBvO Fietsen Wandelen Werken in de tuin Zwemmen Fitness Anders

Man % 3 57 50 55 7 7 14

Vrouw % 10 47 47 32 8 4 16

SOEK 2011 Totaal % 7 51 48 42 8 5 15

Tabel 3.2 Beweegactiviteiten GGD onderzoek wijst uit, dat 46% van de 75-plussers dagelijks of wekelijks fietst en 44% dagelijks of wekelijks wandelt. De SOEK cijfers vallen net iets gunstiger uit. Uit de opmerkingen blijkt, dat men vaak meerdere activiteiten uitvoert. Enkele beweegactiviteiten die verder nog genoemd worden: - Tai Chi - Bowls in de Stouwe. - Hometrainer

17

- Volksdansen - Slender - Kleine wandelingen rond het erf. - Jeu des boules - Werken op de boerderij. - Wandelen met de hond - Ochtend gymnastiek Recreatieve bezigheden Heeft u recreatieve bezigheden? Tubbergen 75 jaar Vrouwen Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 75

80

85

90

95

100

Figuur 3.12 Recreatieve bezigheden Vrouwen hebben in alle leeftijdsgroepen meer recreatieve bezigheden dan mannen. De oudste leeftijdsgroep heeft gemiddeld de minste recreatieve bezigheden, maar naar leeftijd neemt het niet geleidelijk af. Gemiddeld heeft 88% van de Wierdense ouderen recreatieve bezigheden. Welke recreatieve bezigheden?

Lezen Handwerken/knutselen Puzzelen Vissen Kaarten Biljarten Bingo Computeren Muziek, zang

Man % 50 10 52 6 6 2 30 18 22

Vrouw % 78 34 58 0 0 0 9 8 22

SOEK 2010 Totaal % 66 24 55 3 3 1 18 13 22

Tabel 3.3 Recreatieve activiteiten (2010) De gegevens van SOEK 2010 zijn vermeld, omdat de vraag in 2011onjuist is ingevuld. Er is geen reden om aan te nemen dat er grote verschillen zijn tussen de groepen van 2010 en 2011. Lezen en puzzelen worden het meest genoemd. Opvallend hoog scoren muziek en zang. Bijna iedereen noemt meerdere bezigheden. Welke activiteiten noemt men nog meer? Een selectie: - Uitgaan - Bezoek aan Cultuurhoes - Spellen, ministek, rummycup, schaken - Kanaries houden - Naar concert - Bridgen - TV kijken

18

- Fotografie, foto’s bewerken - Video bewerken - Bakken, koken - Duivensport - Houtbewerking - Schilderen - Jagen Vrijwilligerswerk en andere werkzaamheden Doet u aan vrijwilligerswerk? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 0

5

10

15

20

25

30

35

Figuur 3.14 Vrijwilligerswerk Gemiddeld doet 22% van de bezochte ouderen in Wierden aan vrijwilligerswerk. Uit het ouderenonderzoek van de GGD komt voor de 75-plussers slechts een percentage van 9% naar voren. Het is onduidelijk, waardoor dit verschil wordt veroorzaakt. In alle leeftijdsgroepen doen mannen iets meer aan vrijwilligerswerk dan vrouwen. Uit de opmerkingen bij deze vraag wordt duidelijk welk type vrijwilligerswerk men verricht. Enkele voorbeelden: -Tafeltje dekje rondbrengen. - Historische kring - Bezorgen van weekboekjes. - Vicevoorzitter van de Molukse kerk. - Oudheidskamer en koekjes rondbrengen. - Bij De Holtinck divers vrijwilligerswerk. - Vervoer voor anderen in de buurt. - (Kerk)bezoek aan zieken. - Bestuursfunctie + begeleiding buitenlanders. - Koffie schenken en spelletjes in verzorgingshuis. - Onderhoud groenafdeling kerk. - Belastingformulieren invullen o.a. voor de Welle en voor het FNV. - Bij de Welle computercursus geven. - Bestuur reumafonds. - Cliëntenraad “de Holtinck”, wandelen met rolstoelbewoners, kleine bijkomende klussen zoals vlaggen met bijzondere dagen. - Signaal rond brengen. - Bij de voetbalclub en oud papier ophalen. - Mevrouw schenkt koffie op ’t Reggedal. - Chauffeur bij Maatwerk. - Collecteren.

19

Geeft u mantelzorg? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 0

5

10

15

20

25

Figuur 3.15 Mantelzorg geven In Wierden geeft 15% van de bezochte ouderen mantelzorg. Het ouderenonderzoek van de GGD geeft een lager percentage bij de 75-plus groep, namelijk 11%. In de jongste leeftijdsgroep wordt de meeste mantelzorg gegeven. Vrouwen geven in deze groep meer mantelzorg dan mannen; bij de oudere leeftijdsgroep is dit omgekeerd. Uit de opmerkingen bij deze vraag blijkt dat de meeste mantelzorg aan de partner wordt gegeven. Een enkele keer worden kinderen, een zwager, broer, kennissen of buren genoemd. Heeft u nog andere bezigheden? Naast bewegen, recreatieve activiteiten, vrijwilligerswerk en het geven van mantelzorg zijn er nog andere bezigheden mogelijk, zoals bestuursfuncties of oppassen op de kleinkinderen. Gemiddeld 42% van de bezochte ouderen noemt ‘andere bezigheden’, veelal naast de reeds genoemde. Genoemd worden onder andere de Zonnebloem, bestuursfuncties bij de PCOB, de KBO of de ANBO, lid van de vredeswerkgroep, de bijenvereniging en vele andere verenigingen plus het oppassen op de kleinkinderen. Bent u tevreden over de manier waarop u uw tijd kunt besteden? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 75

77

79

81

83

85

87

89

Figuur 3.16 Tevreden over tijdsbesteding De meeste bezochte ouderen zijn tevreden of redelijk tevreden over hun tijdsbesteding. Vrouwen zijn in alle leeftijdsgroepen meer tevreden dan mannen. De tevredenheid loopt terug met de leeftijd, al vormt Hellendoorn hierop een uitzondering. In Wierden is gemiddeld 85% van de ouderen tevreden; 14% is even tevreden als ontevreden en slechts 1% (twee mannen) is ontevreden.

20

3.5 Sociale contacten en eenzaamheid Huishoudsituatie Na een aantal inleidende gespreksonderwerpen over wonen, zelfredzaamheid, gezondheid en tijdsbesteding volgt het wat ‘zwaardere’ onderwerp ‘sociale contacten en eenzaamheid’. Allereerst is gevraagd naar de huishoudsituatie. Wie wonen er bij u in huis? Man % 20 73 7

Woont alleen Samen met partner Anders

SOEK 2011 Totaal % 43 52 5

Vrouw % 59 37 4

SOEK 2010 Totaal % 47 47 5

Tabel 3.4 Huishoudsituatie De groep van SOEK 2011 is wat jonger, dan die van 2010, al is het maar twee jaar. Dit verklaart wellicht het verschil in aantal alleenstaanden en samenwonenden. Vrouwen wonen vaker alleen, dan mannen. In de categorie ‘anders’ wordt onder andere het inwonen bij kinderen genoemd en en het samenwonen met broer of zus. Uit het ouderenonderzoek van de GGD komt naar voren, dat 55% van de 75-plussers gehuwd is of samenwoont. 41% is weduwe of weduwnaar, 2% is nooit gehuwd geweest en 1% is gescheiden. Het lijkt erop, dat met de huisbezoeken relatief iets meer alleenstaanden worden bereikt. Vervolgens is gevraagd of men kinderen heeft, omdat deze voor veel ouderen toch de meest regelmatige bron van contact vormen. 90% van de ouderen heeft kinderen. Sociale contacten Regelmatig contact met kinderen, familie, vrienden en buren kan een gevoel van eenzaamheid wellicht voorkomen of temperen of kan iemand door een moeilijke periode heen helpen. Uit tabel 3.24 blijkt dat 98% van de ouderen regelmatig contact heeft met de kinderen. Regelmatig contact met familie, vrienden en mensen in de buurt vindt even vaak plaats als contacten met de kinderen. Kunt u met problemen of vragen altijd bij iemand terecht? Deze vraag wordt door 96% van de ouderen bevestigend beantwoord. Slechts 4% (3 mannen en 7 vrouwen) geeft een negatief antwoord. Bent u tevreden met de sociale contacten die u heeft? Tubbergen 75 jaar

Hellendoorn 77 jaar

Vrouwen Mannen

Wierden 79 jaar 85

87

89

91

93

95

97

99

Figuur 3.17 Tevredenheid sociale contacten

21

De meeste mensen zijn tevreden met hun sociale contacten. De jongste leeftijdsgroep is het meest tevreden. In Wierden is gemiddeld 94% van de ouderen tevreden; 5% is even tevreden als ontevreden en 1% is ontevreden (twee mannen). Het GGD onderzoek bevestigt dit beeld. 85% van de 75-plussers toont zich (zeer) tevreden, 12% is even tevreden als ontevreden en 2% is (zeer) ontevreden. Mogelijk wil men bij de huisbezoeken toch niet het achterste van de tong laten zien. Het totaal beeld blijft echter overwegend positief. Eenzaamheid Voelt u zich wel eens eenzaam? Tubbergen 75 jaar

Hellendoorn 77 jaar

Vrouwen Mannen

Wierden 79 jaar 0

5

10

15

20

25

30

35

Figuur 3.18 Eenzaamheidsgevoel Uit figuur 3.18 blijkt duidelijk, dat in alle leeftijdsgroepen vrouwen zich eenzamer voelen dan mannen en dat die gevoelens bij hen sterk toenemen met de leeftijd. Mannen zeggen dat ze minder eenzaam zijn, maar ook bij hen is in de oudste leeftijdsgroep sprake van de meeste eenzaamheid. Het percentage Wierdense ouderen, dat openlijk aangeeft zich wel eens eenzaam te voelen is 23%. Het percentage ligt opvallend lager, dan het eenzaamheidspercentage uit het ouderenonderzoek van de GGD. In het ouderenonderzoek van de GGD is geen directe vraag gesteld over eenzaamheid. Met behulp van een standaard vragenset (De Jong-Gierveld) is wel bepaald in welke mate men eenzaamheid ervaart. Van de 75-plussers in Wierden is volgens het GGD onderzoek 58% niet eenzaam; 34% is matig eenzaam, 6% ernstig eenzaam en 3% zeer ernstig eenzaam. Deze cijfers zijn aanzienlijk ongunstiger, dan uit de SOEK-huisbezoeken blijkt. Het betekent, dat de aanwezigheid van een seniorenvoorlichter de beantwoording van deze vraag beïnvloedt. Ook de andere vraagstelling speelt een rol. Een directe vraag, zoals bij SOEK wordt mogelijk ontwijkend beantwoord, terwijl een neutrale vraagstelling van De Jong-Gierveld meer uitnodigt tot eerlijke beantwoording. Ervaart men eenzaamheid ook als een probleem? Twee mannen en vijf vrouwen benoemen eenzaamheid als een probleem. Vier vrouwen stellen een vervolgcontact met de ouderenadviseur op prijs. Enkele suggesties om eenzaamheidsproblemen te verminderen: Ervaart men eenzaamheid ook als een probleem? Vier mannen en drie vrouwen benoemen eenzaamheid als een probleem. Slechts één man en twee vrouwen stellen een vervolgcontact met de ouderenadviseur op prijs. Er is een algemene vraag gesteld naar suggesties om eenzaamheid te voorkomen of te verminderen. Enkele opmerkingen die ouderen hierover maken: - Zelf er op uit gaan (5x). Zelf actie ondernemen. Zelf initiatief nemen. - Contact houden is heel belangrijk (5x). - Zelf initiatief nemen met contacten in de buurt. - Zelf contacten leggen en onderhouden (12x), liefst voordat eenzaamheid ontstaat. - Onder de mensen blijven (3x). - Je zelf geven en je proberen jezelf zijn (4x).

22

- Wat meer gaan doen. - Aansluiten bij een club, een soos of iets dergelijks. - Niet achter de geraniums gaan zitten, actief er op uit gaan. Meedoen. - Proberen om bezigheid te zoeken, bezig blijven. - Bezoeken afleggen, zorgen dat je er bij blijft horen en je zelf zijn. - Zelf actie ondernemen, onder andere samen de maaltijd te gebruiken (bijvoorbeeld in de Botterhof of In ’t Wedervoort). - Contacten leggen, zinvolle invulling proberen vinden (2x). - Bezig blijven met leuke dingen (3x). - Praten met (vooral) leeftijdgenoten (2x). - Ieder mens is af en toe eenzaam, niets aan te doen. Mensen vallen weg om je heen. - Contact houden met de buren, zorgen voor aanloop. 3.6 Voorzieningen Kent u het zorgloket van de gemeente Wierden en maakt u er wel eens gebruik van? Tubbergen 75 jaar

Zorgloket gebruiken

Hellendoorn 77 jaar

Zorgloket kennen Wierden 79 jaar 0

10

20

30

40

50

60

70

80

Figuur 3.19 Zorgloket kennen en gebruiken Het zorgloket is bij veel ouderen bekend. Het gebruik ligt wat lager, maar ook niet alle ouderen hebben iets nodig van het zorgloket. Bovendien gebeurt het vaak genoeg dat zoon of dochter zaken regelen voor de ouders bij het zorgloket. In Wierden kent gemiddeld 70% van de ouderen het zorgloket. Uit het GGD ouderenonderzoek komt naar voren dat 10% van de 75-plussers niet bekend is met het zorgloket. Dit percentage ligt bij de huisbezoeken behoorlijk hoger, 30% kent het zorgloket niet. Het is onduidelijk, waardoor dit verschil wordt veroorzaakt. Weet u waarvoor u terecht kunt bij Stichting De Welle? Tubbergen 75 jaar

Kennen vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Kennen mannen

Wierden 79 jaar 0

10

20

30

40

50

60

70

80

Figuur 3.20 Kennen welzijnswerk ouderen

23

Gemiddeld weet 66% van de Wierdense ouderen waarvoor men bij Stichting De Welle terecht kan. Dit is een verbetering ten opzichte van 2010. Toen wist maar 59% van de ouderen waarvoor men bij De Welle terecht kon. De bekendheid van het welzijnswerk voor ouderen verschilt slechts weinig per leeftijdsgroep en naar geslacht. Bent u bekend met financiële regelingen, zoals huurtoeslag, persoonsgebonden budget (PGB) en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen? Tubbergen 75 jaar

Vrouwen

Hellendoorn 77 jaar

Mannen

Wierden 79 jaar 0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

Figuur 3.21 Bekendheid financiële regelingen 75% van de bezochte ouderen in Wierden kent bovengenoemde financiële regelingen. Er is een klein verschil tussen mannen en vrouwen. In Wierden bestaat de mogelijkheid om via De Welle ondersteuning te krijgen van een vrijwilliger van ‘Orde op zaken’ bij het doen van de financiële administratie. Een klein aantal ouderen (10 personen) heeft behoefte aan ondersteuning. Uit het GGD onderzoek komt naar voren, dat 49% van de 75-plussers al hulp bij de financiële administratie heeft. Eveneens 49% heeft er geen behoefte aan en 1% zou graag hulp willen. Het SOEK-percentage voor hulp of ondersteuning bij de financiële administratie ligt iets hoger. 3.7 Reacties op de huisbezoeken Aan het einde van het bezoek is gevraagd, wat men van het gesprek vond en of men nog vragen, tips of adviezen heeft. Er zijn heel veel reacties genoteerd. In de eerste plaats gaat het om een waardering van het huisbezoek. Deze reacties zijn overwegend positief op een enkele kritische noot na. Daarnaast zijn nog een flink aantal vragen en aanvullende opmerkingen genoteerd. Opvallend is dat in Wierden erg veel opmerkingen over de woonomgeving en de verkeersveiligheid worden gemaakt. Een greep uit de reacties op het huisbezoek: - Prettig gesprek, fijn dat de gemeente belangstelling heeft voor haar burgers. - Een goed gesprek (58x). - Heel gezellig gesprek (7x). - Aan de telefoon aarzelde ik en mocht u per gratie komen, ik ben tevreden met alle informatie. - Heel goed (2x) - Waardevol. - Nuttig (9x). - Prima (6x)! Cultuurhoes goede zaak. - We zijn tevreden. - Goede vragen (2x). - Positief, echtpaar redt zich nog prima dank zij hulp van de kinderen. - Ze zat er niet op te wachten, maar vond het toch wel plezierig. - Wel prima, gelukkig nog niet nodig. - Heel goed en gezellig. - Gezellig gesprek (15x).

24

- Niet voor niets geweest, wel prettig. - Erg onderhoudend. - Meneer vond het fijn dat er iemand bij hem op bezoek was. Hij kreeg volgens mij niet alles mee,.omdat hij erg doof was. - Mevrouw vond de vragenlijst heel nuttig, vooral omdat zij ver van Wierden wonen. Op deze manier krijgen zij de nodige informatie waar zij t.z.t. gebruik van kunnen maken. - Goed en leerzaam. - Mevrouw vond het een fijn, persoonlijk gesprek, met de complimenten voor “De Welle”. - Goed! Mijn kinderen vonden het niet nodig, want als het moet regelen ze alles voor mij maar ik dacht: Laat ze maar komen je weet het nooit waar het goed voor is. - Goed en nuttig (2x). - Goed, vond het fijn dat er iemand vroeg naar mijn persoonlijke omstandigheden. Enkele vragen en aanvullende opmerkingen: - Graag zou mevrouw de Signaal willen ontvangen van de Welle (2x). - Is het mogelijk voor iemand bijvoorbeeld uit de Marjoleinlaan om haar verjaardag in het Oosterhoes te vieren? De bejaardenwoningen zijn te klein voor een gezelschap. - Meneer vond dat de gemeente Wierden geen hondenbelasting moest opleggen aan mensen op boerderijen en die afgelegen wonen, omdat deze mensen ter beveiliging van hun erf een hond hebben. - Kunnen er boodschappen gedaan worden door een vrijwilliger? - Rollator; is stuk, misschien kan hier iemand hem nakijken? - Graag informatie over alarmering en wat de kosten zijn. - Waar kan meneer batterijen voor zijn gehoorapparaat krijgen? - Mevrouw heeft behoefte aan een traplift (slaapkamer en douche boven), heel slecht ter been, dagelijks thuiszorg. - Moet ik me opgeven voor het bejaardencentrum? Wanneer? Wat zijn de kosten? Opmerkingen over de woonomgeving en verkeersveiligheid: - De Dorpsstraat in Enter is voor ouderen een crime! Stoepjes waar geen rollator langs kan komen. Parkeerplaatsen nodig (bakkerij Nollen). - Slechte bestrating in het dorp, vooral voor mensen die al slecht ter been zijn en minder mobiel, is het belangrijk dat de straten goed zijn. - In de winter wel graag strooien! Zowel belangrijk voor bewoners als verzorgsters, die ook ’s nachts de mensen moeten verzorgen, slechte zaak!!! - Onderhoud trottoirs laat zeer te wensen over! Gevaarlijk voor mensen die slecht ter been zijn! - De groenvoorziening voor ouderen aan de Acacialaan is minimaal met name de kantjes en het knipwerk. - Waarom worden de woningen niet vanzelf aangepast vanaf ± 75 jaar? - Camping Schuttenbeld ligt aan deze weg en er wordt te hard gereden.(60 km) - Er komt veel eikenblad van de bomen aan de straat. Kan de gemeente dat niet vaker opruimen? - Plaatsen straatnaamborden op de fietspaden na een splitsing (Regge fietspad) etc. - Het fietsen door Wierden is heel gevaarlijk Speciaal het nieuw aangelegde dat langs de oude markt. - Bladkorf graag voor de buurtschap. - Roetershof Enter, er is beloofd dat de bomen elke 2 jaar gesnoeid zouden worden, waarom gebeurt dat dan niet? - Het centrum van Wierden is gezelliger geworden, maar de Nijverdalsestraat is levensgevaarlijk geworden (smal). - Waarom apotheek naar Plan Oost! Veel te ver weg !!! Voor een compleet overzicht van de opmerkingen en vragen wordt verwezen naar bijlage 2.

25

4 Vervolgtraject 4.1 Vervolgcontacten In principe is het huisbezoek eenmalig. Mochten er bepaalde vragen of problemen gesignaleerd worden, die men niet zelfstandig op kan lossen, dan wordt in eerste instantie verwezen naar de ouderenadviseur. De afspraak is, dat de seniorenvoorlichter wel vraagt of het op prijs gesteld wordt, dat de ouderenadviseur met de betrokken oudere contact opneemt. De ouderenadviseur is vervolgens degene, die bepaalt welke vervolg acties nodig zijn. Soms is een telefonisch contact voldoende, maar veelal zal een steuntje in de rug nodig zijn om de eerste stappen naar een bepaalde instantie of persoon te zetten. Het is niet de bedoeling dat de seniorenvoorlichter beoordeelt welke vervolgstappen gezet moeten worden, dit zal altijd gaan in overleg met de ouderenadviseur. Bij 56 ouderen heeft een vervolg huisbezoek plaats gevonden. Het onderwerp van de vervolgcontacten is zeer wisselend. Het contact is voornamelijk gericht op alarmering, informatie geven over bewegen en maaltijdvoorziening, helpen met invullen van Wmo indicaties en het inzetten van vrijwilligers voor tuinonderhoud, boodschappen en gezelligheid. Er zijn ook een aantal vragen rondom mantelzorgondersteuning binnen gekomen. Deze zijn wat betreft incidentele ondersteuning door De Welle opgevangen. Is structurele ondersteuning noodzakelijk, dan wordt doorverwezen naar de Stichting Vrijwillige Thuiszorg. 4.2 Verwijzingen Ouderen met vragen op het gebied van zorg of de Wmo worden doorverwezen naar het zorgloket. Ouderen met financiële vragen kunnen ondersteuning krijgen van gespecialiseerde financiële vrijwilligers. Ouderen kunnen voor (kortdurende) ondersteuning doorverwezen worden naar de ouderenadviseur van De Welle, MEE of Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW). Een enkele keer wordt verwezen naar de huisarts. Het aantal verwijzingen is gering. 4.3 Registratie Meestal wordt door de seniorenvoorlichter een aantekening gemaakt of persoonlijke indruk geschreven bij de ingevulde vragenlijst. Deze informatie wordt rechtstreeks doorgegeven aan de ouderenadviseur en zo nodig mondeling toegelicht. Vervolgcontacten kunnen telefonisch verlopen. De oudere kan ook nog een keer persoonlijk bezocht worden. Ook kan de tijd even zijn beloop krijgen en wordt na een tijdje nog eens nagevraagd of alles gelukt is. Er kan ook sprake zijn van een combinatie van vervolgcontacten. De registratie van deze contacten vindt plaats in het persoonlijk dossier van de cliënt.

26

5 Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies SOEK stelt zich ten doel: het vroegtijdig signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het versterken van eigen initiatief en verantwoordelijkheid. Belangrijk is dat gekeken wordt naar de behoeften of problemen die ouderen zelf benoemen en het samen zoeken naar mogelijkheden om zelf, op eigen kracht, oplossingen te bedenken en uit te voeren. Geconcludeerd kan worden dat deze doelstellingen worden gehaald. Het onderwerp eenzaamheid is in alle huisbezoeken aan de orde geweest. Voor zover mogelijk zijn problemen gesignaleerd en zijn enkele ouderen geholpen. De gegevens over eenzaamheid wijken af van het Wierdense gemiddelde. Van de bezochte ouderen voelt 23% zich wel eens eenzaam. Uit het ouderenonderzoek van de GGD komt voor 75-plussers een veel hoger percentage naar voren: 43% voelt zich matig tot (zeer) ernstig eenzaam. Er is sprake van onderrapportage, die misschien veroorzaakt wordt door de lijfelijke aanwezigheid van de seniorenvoorlichter, maar het kan ook met de vraagstelling te maken hebben. Over het algemeen maken de bezochte ouderen zich nog weinig zorgen als het gaat over eenzaamheid. Het wordt echter als positief ervaren om er over nagedacht te hebben en te weten waar eventuele ondersteuning is te vinden. Mogelijk kan hiermee op de langere termijn ook een verder taboe op eenzaamheidsproblemen voorkomen worden of verminderen. Voor wat betreft zelfredzaamheid blijkt dat een groot deel van de bezochte ouderen zich nog prima redt in huis. Voor mensen die daarin problemen ondervinden (7%), is nagedacht over een oplossing in de eigen omgeving of een voorziening. Meer problemen doen zich voor bij het boodschappen doen, het elke dag warm eten klaar maken en vervoer. Door de methodiek van ‘Senioren Op Eigen Kracht’ zijn mensen zich waarschijnlijk bewuster van hun mogelijkheden geworden en zullen ze eerder om ondersteuning vragen als zich een probleem voordoet. In ieder geval is een doelgroep bereikt, die anders niet of misschien veel later aan de bel getrokken had. Hoewel de zelfredzaamheid op een aantal terreinen nog redelijk goed is, moet toch geconcludeerd worden dat beperkingen er wel degelijk zijn. Ruim de helft van de Wierdense ouderen zegt door de gezondheid allerlei beperkingen te hebben met name bij huishoudelijke taken, mobiliteit en in mindere mate bij persoonlijke verzorging. Bij het toenemen van de leeftijd zullen deze beperkingen zeker toenemen en daarmee ook de vraag om zorg en ondersteuning. Het bespreekbaar maken van eenzaamheidsproblematiek door de inzet van seniorenvoorlichters is een belangrijk winstpunt van ‘Senioren Op Eigen Kracht’. Hetzelfde geldt voor het signaleren van behoeften, problemen of vragen op het gebied van zelfredzaamheid en het bieden van een steuntje in de rug bij het zoeken en vinden van oplossingen. Een helpende hand bieden en ook weten dat die helpende hand er is, dat is wat ouderen mee gekregen hebben door de huisbezoeken. De overwegend positieve reacties van de ouderen zijn een bewijs voor het succes van dit project. Herhaaldelijk wordt benadrukt dat men het goed vindt dat op deze manier aandacht wordt gegeven aan de gezondheidsproblematiek van ouderen. In de komende jaren zal als regulier beleid van de gemeente jaarlijks de nieuwe groep 75-jarigen bezocht worden. Daarnaast blijft de mogelijkheid bestaan om op voordracht van intermediairen, zoals vrienden en familie, maar ook professionals zoals huisarts en thuiszorg of op eigen initiatief bezoek te ontvangen. Het plan is om na 5 jaar de huisbezoeken te herhalen en voor de 80-plussers een nog iets hogere frequentie aan te houden. 5.2 Aanbevelingen SOEK wordt door de doelgroep zelf uiterst positief beoordeeld. Het gaat echter om meer dan het afleggen van een huisbezoek en het bespreekbaar maken van een moeilijk onderwerp, zoals eenzaamheid. Wil SOEK blijvend een succes worden, dan dient zeker aandacht besteed te worden aan een vervolg, zowel voor wat betreft de inhoud, als voor de manier van werken. De aanbevelingen voor vervolgaanbod zijn: - Wonen De meeste ouderen zijn tevreden over de woning en woonomgeving. 4% kan zich in de woning echter minder goed redden. Om mensen zo lang mogelijk in hun eigen huis te

27

kunnen laten wonen is het zinvol om nadrukkelijk de mogelijkheden voor aanpassingen in de woning onder de aandacht brengen. - Leefstijl Het onderwerp overgewicht is niet aan bod gekomen. Dit is ook niet strikt noodzakelijk, want het huisbezoek richt zich nu eenmaal op eenzaamheid en zelfredzaamheid. Zijdelings zou overgewicht echter via het onderwerp gezonde voeding ter sprake kunnen komen. Aanbevolen wordt om de vraag te stellen of men geïnteresseerd is in gezonde voeding voor ouderen en daarop een vervolg aanbod te ontwikkelen. Bijvoorbeeld door samen met de thuiszorg een themabijeenkomst te organiseren of een brochure uit te reiken over gezonde voeding voor ouderen. Naast gezonde voeding is het ook van belang dat voldoende bewegen gepromoot wordt. Fietsen en wandelen zijn gezond en goed voor de conditie. Tijdens de huisbezoeken kan dit meer onder de aandacht gebracht worden en kan er eventueel ook voor andere sporten of beweegactiviteiten reclame worden gemaakt. Bovendien zijn beweegactiviteiten over het algemeen ook bevorderlijk voor de sociale contacten. - Tijdsbesteding Veel ouderen zijn actief in de recreatieve sfeer, maar bezigheden, zoals lezen en puzzelen, zijn erg individueel gericht. Betrekkelijk weinig ouderen zijn betrokken bij een meer groepsgerichte activiteit. Aanbevolen wordt om (deelname aan) groepsgerichte activiteiten te stimuleren (samen bewegen, samen bloemschikken, uitstapje maken en dergelijke). - Psychische aandoeningen 8% van de ouderen heeft klachten die te maken hebben met vergeetachtigheid. Men maakt zich zorgen over het geheugen. Goede informatie is hier op zijn plaats, bijvoorbeeld door een themabijeenkomst. Verder zou er een dementie- of geheugenspreekuur opgezet kunnen worden of een geheugentraining. Gespannenheid en stress worden ook betrekkelijk vaak (10% van de ouderen) genoemd. Mogelijk kan vanuit de geestelijke gezondheidszorg een themabijeenkomst ‘Niet piekeren, maar bewegen’ aangeboden worden. - Vallen Er wordt veel gevallen door 75-plussers. Waar nodig krijgt dit onderwerp extra aandacht, onder andere met een checklist om valongelukken in huis te voorkomen. Aanbevolen wordt om structureel aandacht aan valpreventie te besteden. De SVT heeft hierover een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd en het plan is om dat komend jaar weer te doen. - Vervoer Aanbevolen wordt om nadrukkelijker hulp aan te bieden bij aanvragen voor een taxipas en informatie te verstrekken over de regiotaxi. - Eenzaamheid Eenzaamheid blijkt voor weinig ouderen een echt probleem te zijn. GGD cijfers geven echter een heel ander beeld. Aanbevolen wordt om ondersteuning vanuit de geestelijke gezondheidszorg of het maatschappelijk werk nadrukkelijker onder de aandacht te brengen. De cursus ‘In de put, uit de put’ zou actief aangeboden kunnen worden. Een nieuw initiatief is de ontwikkeling van een internetcursus om sociaal isolement bij ouderen te voorkomen. - Voorzieningen Een grote groep ouderen (66%) kent de De Welle in Wierden en weet dat zij activiteiten voor ouderen organiseren en dat zij er terecht kunnen voor allerlei vragen. 34% van de ouderen kent De Welle echter niet. Dit is een reden om deze organisatie nadrukkelijker onder de aandacht te brengen. Voor het verder uitdragen en de ontwikkeling van SOEK zijn er de volgende aanbevelingen: - Registratiesysteem Aanbevolen wordt om de huisbezoek gegevens te blijven registreren en met name de vervolgcontacten beter in beeld te brengen. Hiermee wordt een basis gelegd voor verdere

28

professionalisering van het werk van de seniorenvoorlichters en kunnen aanbevelingen worden gedaan voor vervolgactiviteiten en toekomstig preventief ouderenbeleid. - Rapportage Aanbevolen wordt om voor analyse en verslaglegging gebruik te maken van de expertise van de GGD op dit gebied. De registraties kunnen dan vergeleken worden met de resultaten van lokaal ouderenonderzoek van de GGD. - Herhaling huisbezoeken Aanbevolen wordt om de huisbezoeken niet te beperken tot de ‘nieuwe’ 75-jarigen, maar ook aandacht te hebben voor de weigeraars en om de huisbezoeken te herhalen, zeker voor de oudere doelgroepen. - Publiciteit Aanbevolen wordt om SOEK blijvend onder de aandacht te brengen van de doelgroep en personen en instanties die veel met ouderen te maken hebben. Dit wordt gedaan door bijvoorbeeld artikelen over het werk van de ouderen adviseur en de preventieve huisbezoeken te laten verschijnen in de lokale pers en specifieke bladen voor ouderen, zoals De Signaal. Het verspreiden van folders in wachtruimten van huisartsen, fysiotherapeuten, pedicures, diëtisten, de thuiszorg, maatschappelijk werk, bibliotheek, apotheek en allerlei organisaties en instellingen die zich met ouderen bezig houden, verdient blijvend aandacht. - Samenwerking Om een vervolgaanbod te kunnen doen, bijvoorbeeld op het vlak van gezonde voeding of geestelijke gezondheidszorg is samenwerking en afstemming met de betreffende organisaties gewenst. Veelal hoeft een aanbod niet ontwikkeld te worden, maar gaat het om het beter onder de aandacht brengen en lokaal aanbieden van het bestaande aanbod. - Afstemming In de gemeenten Tubbergen en Hellendoorn worden eveneens SOEK-huisbezoeken uitgevoerd. Het verdient aanbeveling om de werkwijze bij deze huisbezoeken onderling af te blijven stemmen en de resultaten te vergelijken, te evalueren en zo nodig bij te stellen. Een ondersteunende rol is hierbij weggelegd voor de GGD vanuit haar verantwoordelijkheid voor de preventieve ouderengezondheidszorg. - Werkwijze bij de huisbezoeken Het aanspreken van ouderen op hun eigen kracht en vaardigheden blijkt in de praktijk moeilijk te zijn. Het is van belang dat aan dit onderwerp tijdens teamoverleg en intervisie blijvend aandacht wordt besteed. - Aanpassing vragenlijst De vragenlijst die bij de huisbezoeken gebruikt wordt, dient jaarlijks met de seniorenvoorlichters geëvalueerd te worden en zo nodig aangepast. - Gezamenlijke bijeenkomst Een gezamenlijke bijeenkomst of afsluiting met de seniorenvoorlichters wordt aanbevolen. Het afgelopen jaar zijn er twee bijeenkomsten georganiseerd met de seniorenvoorlichters uit Hellendoorn en uit Wierden. De ene bijeenkomst was een bijscholing; de andere een werkbezoek met lunch aan zorgboerderij De Piet.

29

30

Tabellenoverzicht SOEK Wierden 2011 Bijlage 1 ___________________________________________________________________ Aantal huisbezoeken

Geboortejaar

Leeftijd

Aantal 2011

1936 1935 1934 1933 1932 1931 1930 1928 1927 1926 1924

75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85

3 10 40 55 69 78 21 7 3 1 1

Totaal

288

Tabel 2.1 Aantal huisbezoeken naar geboortejaar Gemiddelde leeftijd in 2011: 79 jaar Gemiddelde leeftijd in 2010: 81 jaar

75 - 80 80+

Man aantal 112 11

Totaal

123

Man % 44 33

Vrouw aantal 143 22

Vrouw % 56 67

165

SOEK 2011 Totaal aantal 255 33 288

Tabel 2.2 Verdeling cliënten per leeftijdsgroep Wonen en zelfredzaamheid

Goed Niet altijd goed Slecht

Man % 98 0 2

Vrouw % 94 5 1

SOEK 2011 Totaal % 96 3 1




Tabel 3.1 Tevredenheid woonomgeving/buurt

Man % Goed 95 Niet altijd goed 5 Slecht 0 Tabel 3.2 Tevredenheid woning

Vrouw % 96 4 0

31

Ja Nee

Man % 90 10

Vrouw % 91 9

SOEK 2011 Totaal % 91 9


Vrouw % 84 16





Tabel 3.3 Redzaamheid in woning

Ja Nee

Man % 89 11

Tabel 3.4 Zelfredzaamheid bij boodschappen doen

Ja Nee

Man % 79 21

Vrouw % 90 10

Tabel 3.5 Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken

Man % 12 88

Ja Nee


Vrouw % 15 85

SOEK 2010 % 18 82

Tabel 3.6 Vervoersproblemen

Durf niet meer te fietsen Durf geen auto meer te rijden Ik weet niet wie ik moet vragen Ik vind de regiotaxi te duur Anders

Man Aantal 0 4 0 0 6

Vrouw Aantal 3 4 0 2 12

SOEK 2011 Totaal Aantal 3 8 0 2 18

Tabel 3.7 Oorzaken vervoersproblemen Gezondheid

Uitstekend Zeer goed Goed Matig Slecht

Man % 5 10 51 31 3

Vrouw % 4 5 47 40 4

SOEK 2011 Totaal % 4 7 49 36 4

SOEK 2010 Totaal % 5 6 52 36 1

Wierden 75+ % 4 11 56 28 1

Tabel 3.8 Ervaren gezondheid

32

Vergeetachtigheid Neerslachtigheid/depressief Gespannenheid/stress

Vrouw % 6 7 13



Vrouw % 59 41



Man % 11 7 7

Tabel 3.9 Psychische aandoeningen

Man % 47 53

Ja Nee

Tabel 3.10 Door gezondheid niet meer kunnen

Man % 22 13 26

Huishoudelijke taken Persoonlijke verzorging Mobiliteit (bijv.traplopen)

Vrouw % 46 12 33

SOEK 2011 Totaal % 36 12 30

Tabel 3.11 Wat niet kunnen?

Ja Nee

Man % 20 80

Vrouw % 21 79



Man Aantal 10 2 10

Vrouw Aantal 14 3 17

SOEK 2011 Totaal Aantal 24 5 27

Vrouw % 84 16



Vrouw % 97 2 1



Tabel 3.12 Vallen

Binnen Binnen en buiten Buiten

Tabel 3.13 Waar gevallen?

Ja Nee

Man % 89 11

Tabel 3.14 Medicijngebruik

Ja Ja, maar Nee

Man % 92 6 2

Tabel 3.15 Zelfredzaamheid bij medicijngebruik

33

Tijdsbesteding

Ja Nee

Man % 78 22

Vrouw % 76 24


Man % 3 57 50 55 7 7 14

Vrouw % 10 47 47 32 8 4 16

SOEK 2011 Totaal % 7 51 48 42 8 5 15


Tabel 3.16 Bewegen

MBvO Fietsen Wandelen Werken in de tuin Zwemmen Fitness Anders

Tabel 3.17 Welke bewegingsactiviteiten?

Ja Nee

Man % 86 14

Vrouw % 89 11


Vrouw % 78 34 58 0 0 0 9 8 22

SOEK 2010 Totaal % 66 24 55 3 3 1 18 13 22


Tabel 3.18 Recreatieve bezigheden

Lezen Handwerken/knutselen Puzzelen Vissen Kaarten Biljarten Bingo Computeren Muziek, zang

Man % 50 10 52 6 6 2 30 18 22

Tabel 3.19 Welke recreatieve bezigheden?(2010)

Ja Nee

Man % 23 77

Vrouw % 21 79



Tabel 3.20 Vrijwilligerswerk

34

Ja Nee

Man % 17 83

Vrouw % 13 87



Vrouw % 43 57



Vrouw % 87 13 0

SOEK 2011 Totaal % 85 14 1

Tabel 3.21 Mantelzorg geven

Ja Nee

Man % 40 60

Tabel 3.22 Andere bezigheden

Ja, tevreden Redelijk tevreden Niet tevreden

Man % 81 16 3

SOEK 2010 Totaal % 85 15 0

Tabel 3.23 Tevreden over tijdsbesteding

Man % 20 73 7

Woont alleen Samen met partner Anders

Vrouw % 59 37 4

SOEK 2011 Totaal % 43 52 5

SOEK 2010 Totaal % 47 47 5

Tabel 3.24 Huishoudsamenstelling

Ja Nee

Man % 100 0

Vrouw % 97 3



Vrouw % 98 2



Tabel 3.25 Contact met kinderen

Ja Nee

Man % 97 3

Tabel 3.26 Contact met familie, vrienden, buurt

Ja Even tevreden, als ontevreden Nee

Man % 93 4 2

Vrouw % 94 6 0



Tabel 3.27 Tevredenheid sociale contacten

35

Ja Nee

Man % 5 95

Vrouw % 4 96



Tabel 3.28 Veranderen/verbeteren sociale contacten

Ja Nee

Man % 13 87

Vrouw % 31 69



Man % 71 41

Vrouw % 69 45



Man % 66 34

Vrouw % 66 34



Man % 81 19

Vrouw % 70 30



Vrouw % 3 97



Tabel 3.29 Eenzaamheidsgevoel Voorzieningen

Kennen Gebruiken

Tabel 3.30 Zorgloket kennen en gebruiken

Ja Nee Tabel 3.31 Kennen Stichting De Welle

Ja Nee

Tabel 3.32 Bekend met financiële regelingen

Ja Nee

Man % 5 95

Tabel 3.33 Behoefte aan ondersteuning bij financiële administratie

36

Bijlage 2

Samenvatting van de opmerkingen bij de SOEK-vragenlijst in 2011 ___________________________________________________________________ Wonen en zelfredzaamheid Zelfredzaamheid in de woning - Met huishoudelijke hulp (22x) - Met hulp van zoon - Met hulp van echtgenoot - Met hulp van schoondochter Verbeteren zelfredzaamheid door: - Stoel en beugels in de badkamer laten maken. - Meneer kan zich zonder zijn vrouw absoluut niet redden. - Een traplift (4x) - (Meer) huishoudelijke hulp (28x). - Drempels verwijderen (2x) - Aanpassen douche en bad (5x) - Dat mijn zuster naast ons zou mogen wonen. - Wat meer hulp nodig in de tuin en huis. - Thuishulp voor het zware werk. - Een ruime badkamer beneden. - Ik wil graag naar een kleinere woning. - Opstapje voor keukendeur, douchestoeltje. - Douchestoel + hulp nodig en beugels in de douche. Zelfredzaamheid bij boodschappen doen: - Samen met dochter, zoon of schoondochter (21x). - Doet echtgenote/echtgenoot (7x). - Bij slecht weer gaat de hulp mee, maar ze wil wel graag een beroep doen op een vrijwilliger van De Welle, ze geeft dit zelf wel aan. - Ik ga met de taxi boodschappen halen, maak gebruik van regiotaxi. - Bij mooi weer soms kleine boodschappen met de rollator (2x). - Alleen kleine boodschappen. - Zwaardere dingen worden gedaan. - Doen de kinderen. - Samen met haar zus, alleen gaat niet meer. - Mevrouw zou het fijn vinden dat iemand af en toe boodschappen voor haar zou willen doen. - Dit doet de hulp (2x). - Samen met buurvrouw (2x). Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken: - Tafeltje dekje (9x) - Dagopvang. - Zijn vrouw kookt (6x). - Zijn zus kookt (2x). - Af en toe wat gemakkelijk, ik ben geen grote eter. - Ik gebruik ook diepvries maaltijden. - Eet samen met haar zoon en zijn gezin (2x). - Echtgenoot maakt de dagelijkse pot (4x). - Soms uit eten. - Vaak kant klare maaltijden. - Krijg het van de Welle. - Gedeeltelijk. - Doet buurvrouw. - Het eten wordt nu verzorgd door dochter, heeft aangevraagd voor Dinerland. - Nee, weekend maaltijden, rest af en toe koken. - Samen met broer.

37

- 4x per week diepvriesmaaltijd, donderdag ’t Wedervoort, zaterdag vis, zondag restaurant. - Meneer.kookt zelf en gaat elke week gezamenlijk eten in de Holtinck - Niet elke dag, ook diepvries. - Magnetron eten (2x). - Meneer gaat naar samen tafelen in de “kapel”. - Koopt kant en klaar maaltijden. - Soms wel diepvries maaltijden in magnetron. - Gaat 5x uit eten. - Krijgt maaltijden van Foodcorrect. Zelfredzaamheid bij vervoer: - Regiotaxi en Valys (30x). - Vervoer door de kinderen (12x), broer, zus of andere familie. - Vervoer door buren (6x) -.Gebruik maken van Maatwerk (4x). - Scootmobiel (3x) - De trein beter toegankelijk maken voor mensen die minder mobiel zijn. - Regiopas aanvragen (12x). - Mogelijkheid is 45 km auto en de familie. - Openbaar vervoer (7x) Gezondheid Beperkingen, categorie ‘anders’: - Zwaar huishoudelijk werk, zoals ramen lappen, stofzuigen, stoep vegen, sneeuw ruimen. - Tillen. - Grote wandelingen. - Tuinonderhoud. - Fietsen. Zelfredzaamheid bij medicijngebruik: - Mijn vrouw gaat daar over. - Mijn zus verzorgt dit. - Ja, maar echtgenoot moet er aan denken. - Met behulp van thuiszorg (4x). - Schoondochter regelt het. - Medicijnenstrip. - Met hulp. - Redt zich wel, maar maakt wel eens een vergissing. Tijdbesteding Andere sporten beweegactiviteiten: - Ceasar therapie - Tai Chi - Bowls in de Stouwe. - Hometrainer - Volksdansen - Slender - Kleine wandelingen rond het erf. - Jeu des boules - Werken op de boerderij. - Ismakogie (bewegingsleer). - Rolstoel wandelen - Wandelen met de hond - Ochtend gymnastiek - 3 dagen per week op zorgboerderij “de Piet”. Andere recreatieve activiteiten: - Uitgaan - Bezoek aan Cultuurhoes - Spellen, ministek, rummycup, schaken

38

- Kanaries houden - Pluimvee houden - Naar concert - Bridgen - TV kijken - Fotografie, foto’s bewerken - Video bewerken - Bakken, koken - Duivensport - Houtbewerking - Schilderen - Jagen - Caravannen - Kaarten maken - Historische kring, oudheidskamer - Paarden mennen - Erop uit gaan met de scooter Vrijwilligerswerk: -Tafeltje dekje rondbrengen. - Historische kring - Bezorgen van weekboekjes. - Vicevoorzitter van de Molukse kerk. - Oudheidskamer en koekjes rondbrengen. - Bij De Holtinck divers vrijwilligerswerk. - Vervoer voor anderen in de buurt. - (Kerk)bezoek aan zieken. - Bestuursfunctie + begeleiding buitenlanders. - Koffie schenken en spelletjes in verzorgingshuis. - Onderhoud groenafdeling kerk. - Belastingformulieren invullen o.a. voor de Welle en voor het FNV. - Bij de Welle computercursus geven. - Bestuur reumafonds. - Plaatsen van personen alarmering +bestuur boulsclub “t Stouwertje”. - Cliëntenraad “de Holtinck”, wandelen met rolstoelbewoners, kleine bijkomende klussen zoals vlaggen met bijzondere dagen. - Signaal rond brengen. - Bij de voetbalclub en oud papier ophalen. - Mevrouw schenkt koffie op ’t Reggedal. - Chauffeur bij Maatwerk. - Collecteren. - Kerkbezoek - Boodschappen doen voor anderen+ tuinwerkzaamheden. - De buurtvereniging. - Oost Europa hulp actie. - Leger des Heils, allerlei handen spandiensten. - Onderhoud R.K. kerkhof - Schoonhouden clubgebouw voetbal. Sociale contacten en eenzaamheid Suggesties om eenzaamheid te voorkomen/verminderen: - Zelf er op uit gaan (5x). Zelf actie ondernemen. Zelf initiatief nemen. - Contact houden is heel belangrijk (5x). - Zelf initiatief nemen met contacten in de buurt. - Zelf contacten leggen en onderhouden (12x), liefst voordat eenzaamheid ontstaat. - Onder de mensen blijven (3x). - Je zelf geven en je proberen jezelf zijn (4x). - Wat meer gaan doen. - Aansluiten bij een club, een soos of iets dergelijks. - Niet achter de geraniums gaan zitten, actief er op uit gaan. Meedoen.

39

- Proberen om bezigheid te zoeken, bezig blijven. - Bezoeken afleggen, zorgen dat je er bij blijft horen en je zelf zijn. - Boodschappen doen en blijven fietsen. - Zelf actie ondernemen, onder andere samen de maaltijd te gebruiken (bijvoorbeeld in de Botterhof of In ’t Wedervoort). - Contacten leggen, zinvolle invulling proberen vinden (2x). - Bezig blijven met leuke dingen (3x). - Praten met (vooral) leeftijdgenoten (2x). - Ieder mens is af en toe eenzaam, niets aan te doen. Mensen vallen weg om je heen. - Contact houden met de buren, zorgen voor aanloop. - Er wordt geprobeerd iemand te vinden voor gezelschap. - Ik heb wel vriendinnen waar ik wekelijks mee kaart! Prettig zou zijn eens met iemand uit eten te gaan en een luisterend oor hebben. - De club van alleenstaanden is erg gezellig. - Leuk contact maken met de andere bewoners, heel gezellig. - Zelf contacten zoeken en onderhouden, ieder is zelf verantwoordelijk voor eigen doen en laten. - Zelf wat bedenken, gaan fietsen of wandelen. - Aansluiting zoeken bij instellingen. - Club, houd contacten in de buurt. - Bieb bezoeken is altijd heerlijk, clubs. - Sociale contacten onderhouden. - Gezond blijven daardoor is het mogelijk contacten te onderhouden. - Mee doen aan activiteiten van de Welle. - Actief blijven. - Bezig blijven maakt niet uit wat. - Je zelf altijd goed opstellen, niet ik kan niet;altijd proberen; zie dingen die wel in jouw vermogen liggen en zoek het op. - Indien nodig wel contacten zoeken, samen eten, vrouwenverenigingen en voetbal. Tot slot Opmerkingen over het gesprek - Prettig gesprek, fijn dat de gemeente belangstelling heeft voor haar burgers. - Een goed gesprek (58x). - Heel gezellig gesprek (7x). - Aan de telefoon aarzelde ik en mocht u per gratie komen, ik ben tevreden met alle informatie. - Heel goed (2x) - Waardevol. - Nuttig (9x). - Prima (6x)! Cultuurhoes goede zaak. - We zijn tevreden. - Z eer tevreden over Cultuurhoes. - Goede vragen (2x). - Positief, echtpaar redt zich nog prima dank zij hulp van de kinderen. - Ze zat er niet op te wachten, maar vond het toch wel plezierig. - Wel prima, gelukkig nog niet nodig. - Heel goed en gezellig. - Gezellig gesprek (15x). - Iedereen vindt het vooral gezellig dat we langs komen.. - Niet voor niets geweest, wel prettig. - Erg onderhoudend. - Meneer vond het fijn dat er iemand bij hem op bezoek was. Hij kreeg volgens mij niet alles mee,.omdat hij erg doof was. - Mevrouw vond de vragenlijst heel nuttig, vooral omdat zij ver van Wierden wonen. Op deze manier krijgen zij de nodige informatie waar zij t.z.t. gebruik van kunnen maken. - Goed en leerzaam. - Goed kort gesprek. - Mevrouw vond het een fijn, persoonlijk gesprek, met de complimenten voor “De Welle”. - Goed! Mijn kinderen vonden het niet nodig, want als het moet regelen ze alles voor mij maar

40

ik dacht: Laat ze maar komen je weet het nooit waar het goed voor is. Wel geadviseerd om persoonlijke alarmering te nemen. Wordt gesproken met de kinderen die naast haar wonen. - Goed en nuttig (2x). - Goed, vond het fijn dat er iemand vroeg naar mijn persoonlijke omstandigheden. - De vragen wel goed, maar wij zijn samen nog zo goed dat wij nergens behoefte aan hebben. - Prettig gesprek met 2 broers die elkaar prachtig aanvullen. - Wel zinnig, meneer vond het wel fijn om wat van gedachten te wisselen over ouder worden. - Vonden het een fijn gesprek. Ze vonden dat de gemeente Wierden in tegenstelling tot andere gemeentes veel voor de ouderen deed. - Een goed gevoel over deze enquête dat de gemeente belangstelling voor haar bewoners. - Heel leuk (4x). - Verhelderend (2x). - Heel prettig gesprek (2x). - Mevrouw is 3½ uur aan het woord geweest. Er was geen speld tussen te krijgen. Ik neem aan dat zij het een goed gesprek vond. - We zijn toch weer wat meer te weten gekomen over onder andere het zorgloket. - Gezellig en duidelijk. - Het is zeer nuttig voor veel mensen, maar wij kunnen alles nog en dan is de behoefte ook minder. Verder zeer tevreden. - Ik red mij zelf prima, aandacht voor mij, die nog veel kan is het niet nodig, maar alles wat u vertelt + de informatie is toch wel nuttig. - Heel fijn! Prettig om mijn verhaal eens voor te leggen aan een onbekende. - Niet zinvol, kost veel tijd. - Mijnheer vraagt zich af waar de antwoorden toe leiden. Is nogal cynisch over vragen over vervoer als hij er toch nog geen gebruik van kan maken. - De bezoeken zijn zeer zinvol. - Wel fijn gesprek. - Goed gesprek, zeer zinvol. - Goed en nuttig. Fijn om eens met iemand anders te praten. - Fijn gesprek, aardige mensen - Vriendelijk, zakelijk duidelijk. - Informatief gesprek (4x) . - Meneer vindt het zinvol. - Heel goed!! We hebben (zijn vrouw) nam ook deel aan het gesprek , weinig van doen met de gemeente Wierden. Wij kerken in Rijssen en halen onze boodschappen daar! - De vragen vind ik goed en ik vind het ook wel nuttig, ondanks dat wij nog nergens gebruik van hoeven te maken. - Heel goed. Ik stond er eerst afwijzend tegenover om dat het voor ons niet nodig is! - Open gesprek. - We vonden het al erg lang duren voordat er iemand belde, we waren erop gesteld en vinden het ook belangrijk dat er naar ons geluisterd wordt. - Met het meeste was ik wel op de hoogte. - Goede vragen, was wel benieuwd wat er gevraagd zou worden. - Goed zinvol gesprek (2x). - Het gesprek heel leuk en interessant. - Mijnheer vond het een informatief gesprek, de informatie zou hem t.z.t. zeker van pas komen. Hij is er zeer dankbaar voor. - Vond het gesprek niet noodzakelijk kan zelf wel uitzoeken waar hij terecht kan voor hulp. - Informatief gesprek. Het goed initiatief, zijn heel blij met de informatie die ze hebben ontvangen over de mogelijke m.b.t. zorg/vervoer/alarmering e.d. Aanvullende opmerkingen en vragen: - Graag zou mevrouw de Signaal willen ontvangen van de Welle (2x). - Is het mogelijk voor iemand bijvoorbeeld uit de Marjoleinlaan om haar verjaardag in het Oosterhoes te vieren? De bejaardenwoningen zijn te klein voor een gezelschap. - Meneer vond dat de gemeente Wierden geen hondenbelasting moest opleggen aan mensen op boerderijen en die afgelegen wonen, omdat deze mensen ter beveiliging van hun erf een hond hebben. - Kunnen er boodschappen gedaan worden door een vrijwilliger? - Rollator; is stuk, mischien kan hier iemand hem nakijken?

41

- Graag informatie over alarmering en wat de kosten zijn. - Waar kan meneer batterijen voor zijn gehoorapparaat krijgen? - Mevrouw heeft behoefte aan een traplift (slaapkamer en douche boven), heel slecht ter been, dagelijks thuiszorg. - Moet ik me opgeven voor het bejaardencentrum? Wanneer? Wat zijn de kosten? - Mevrouw mist aanleunwoningen waarbij onafhankelijke zorg ingeroepen kan worden ; met twee slaapkamers, zoals Botterhof en de Hoitinck. Mevrouw zegt daar bijna niet voor in aanmerking te komen door de ellenlange wachtlijst. - Mevrouw zou het goed vinden, wanneer de keuring voor ouderen i.v.m. auto rijden 1x per jaar zou gebeuren (wel gratis), omdat er in een jaar veel kan gebeuren met personen van deze leeftijd. Het is voor algemeen belang vandaar ook gratis!. - C.R.W. = Culturele Raad Wierden. Heel prettig hiermee uitstapje te doen. - Meneer vraagt, wanneer tussentijds polshoogte wordt genomen als er senioren bezoek plaats heeft gevonden. - Het is een slechte zaak dat de chemokar niet meer langs komt, mensen die het niet zelf kunnen brengen werpen het in de container. - Graag gedaan in Nijverdal organiseert vakantie voor ouderen. Waarom doet de Welle dit niet in Wierden ? - Waarom ligt alles in de vakantie stil zoals kaartclub, gymclub of andere voorzieningen voor ouderen? Vakantietijd is daarom erg moeilijk. - Reggeland (bloedprikken, Eikenlaan) nemen geen telefoon op. - Er is in Enter wel erg weinig georganiseerd voor mantelzorgers, dat wordt als gemis ervaren. - Mijnheer vraagt of het mogelijk is dat ze extra uren krijgen voor huishoudelijke hulp. - Meneer vraagt of het mogelijk is een (gratis) vuilnisbak te krijgen, omdat ze veel afval hebben in verband met incontinentie van zijn vrouw. Hij zal zelf contact opnemen met het Zorgloket. - Heb vragen beantwoord over de toekenning van zorgtoeslag. - Waarom kunnen we de raadsvergadering niet meer volgen? Opmerkingen over de woonomgeving: - De Dorpsstraat in Enter is voor ouderen een crime! Stoepjes waar geen rollator langs kan komen. Parkeerplaatsen nodig (bakkerij Nollen). - Slechte bestrating in het dorp, vooral voor mensen die al slecht ter been zijn en minder mobiel, is het belangrijk dat de straten goed zijn. - In de winter wel graag strooien! Zowel belangrijk voor bewoners als verzorgsters, die ook ’s nachts de mensen moeten verzorgen, slechte zaak!!! - Onderhoud trottoirs laat zeer te wensen over! Gevaarlijk voor mensen die slecht ter been zijn! - De groenvoorziening voor ouderen aan de Acacialaan is minimaal met name de kantjes en het knipwerk. - Waarom worden de woningen niet vanzelf aangepast vanaf ± 75 jaar? - Camping Schuttenbeld ligt aan deze weg en er wordt te hard gereden.(60 km) - Er komt veel eikenblad van de bomen aan de straat. Kan de gemeente dat niet vaker opruimen? - Plaatsen straatnaamborden op de fietspaden na een splitsing (Regge fietspad) etc. - Het fietsen door Wierden is heel gevaarlijk Speciaal het nieuw aangelegde dat langs de oude markt. - Bladkorf graag voor de buurtschap. - Roetershof Enter, er is beloofd dat de bomen elke 2 jaar gesnoeid zouden worden, waarom gebeurt dat dan niet? - Het centrum van Wierden is gezelliger geworden, maar de Nijverdalsestraat is levensgevaarlijk geworden (smal). - Waarom apotheek naar Plan Oost! Veel te ver weg !!! - Heeft de gemeente er wel besef van dat Notter en Zuna totaal niet georiënteerd zijn op Wierden? Wel op Rijssen of Nijverdal. Ze mogen zich wel inzetten wat betreft huisvesting in Rijssen. - Straten in het dorp zijn erg smal voor fietsers gemaakt. Verkeersveiliger maken! - Waarom is de supermarkt in het centrum weg? Probleem voor ouderen. - Mijn vraag is waarom plaatst de gemeente Wierden hier geen bladkorven? Er staan hier zoveel bomen ! Ik heb de gemeente gevraagd. In het buitengebied plaatsen ze geen

42

bladkorven! - Ze vinden het in Wierden heel gevaarlijk smal (langs de oude markt) en momenteel veel last van vrachtverkeer op de Stouweweg. - Plantsoenlaan staat altijd vol auto’s van personeel gemeentehuis. Voor de eigen bewoners is geen plaats. Bovendien is het uitrijden moeilijk, geeft ontzettend veel ergernis. - Ze vinden Wierden heel gevaarlijk wat het verkeer betreft. Bij de oude markt moet alles autovrij. - De stationsstraat autovrij maken, vanuit mijn kamer zie ik zulke gevaarlijke situaties, maar goed dat er nooit hard word gereden. - Het centrum graag autovrij. - Onveilig, zéér onveilig. Graag meer bankjes in ’t centrum en meer parkeerplaatsen.

43

SOEK Senioren Op Eigen Kracht Wierden 2011

Recommend Documents