Eleos op eigen kracht door

nd

nederlands dagblad christelijk betrokken

17°

4

jaargang 69 nr. 18.426 www.nd.nl [email protected] 0342 411711 zaterdag 28 september 2013 prijs € 1,50 zaterdag € 2,50

Boeken en preken zijn gymnastiekoefeningen voor de ziel pagina 2 binnenland Straatwerker Max Paans ‘rechtbrenger’ in Goot 500 pagina 3 reportage Open armen en verbeten bewoners aan de ’s-Gravendijkwal pagina 16 sport ‘WK-slaven’ bezwijken op de bouwplaats in Qatar pagina 18 cultuur

beeld Dick Vos

Zo groot was een schoolreis nog nooit

Hoe bedrijf je christelijke politiek? Met moed, geloof, vertrouwen – en beweeglijkheid. commentaar op 3

Maarten Vermeulen nd.nl/economie

Hulp aan wanbetalers in zorg loont ▶ Den Haag Een proef van verzekeraar Achmea om mensen te helpen die hun ziektekostenverzekering niet betalen, heeft succes. De helft van de wanbetalers lukt het om hun schuld af te lossen. Schuldhulpverleners zijn echter niet enthousiast.

Het wereldrecord van de ‘grootste educatieve schoolreis’ is sinds gisteren in handen van scholengemeenschap Guido de Brès in Amersfoort. Onder het toeziend oog van een Brits jurylid van Guinness World Records volgden 1872 leerlingen van de gereformeerde school in attractiepark Walibi Holland een interactieve natuurkundeles, verzorgd door astronaut André Kuipers. Daarmee overtroffen zij ruimschoots het oude record uit 2008, dat op 1192 scholieren stond. André Kuipers bracht in zijn natuurkundeles theorie en praktijk dicht bij elkaar: hij spijkerde de kennis van de leerlingen bij op het gebied van zwaartekracht en G-krachten, natuurkundige verschijnselen die de scholieren na afloop van de les zelf mochten ervaren in de achtbaan Goliath en de vrije-valattractie Space Shot. De 1872 leerlingen en zo’n tweehonderd docenten van Guido de Brès maakten de educatieve schoolreis ter wereld ter afsluiting van de viering van het vijftigjarig jubileum van hun school. <

Stephan Bol nd.nl/binnenland

Eleos op eigen kracht door ▶ Amersfoort Eleos moet noodgedwongen op eigen kracht reorganiseren. Geen van de mogelijke fusiepartners wil de beoogde kosten van acht tot tien miljoen euro opbrengen om de verliesleidende christelijke instelling voor geestelijke gezondheidszorg te redden. Dat zegt bestuurder Gijsbert Buijs vandaag in een interview met het Nederlands Dagblad. Dankzij een voortvarende start van de reorganisatie, heeft hij er goede hoop op dat Eleos zelfstandig het vertrouwen van banken en verzekeraars kan terugwinnen. De geschatte reorganisatiekosten zijn volgens Buijs al geslonken tot vier miljoen euro, omdat veel boventallig personeel een andere baan vindt en het afstoten van een aantal onderdelen minder kost dan gedacht. Eleos gaat zeker twee locaties voor begeleid wonen sluiten en gaat op twee andere locaties lichtere zorg aanbieden. De organisatie is gestopt met verschei-

dene bouwprojecten van nieuwe woonvormen en stoot alle arbeidstrainingscentra af. Ook moeten nog zeker honderd voltijdse banen worden geschrapt.

verzwakt Buijs zegt dat hij er vertrouwen in heeft dat de reorganisatiekosten nog verder teruggedrongen kunnen worden, zodat Eleos volgend jaar alsnog kan onderhandelen over een eventuele fusie of samenwerking met andere christelijke organisaties binnen de geestelijke gezondheidszorg. Hoe die samenwerking

eruit komt te zien, kan hij nog niet zeggen, maar zo’n toenadering is wel noodzakelijk, zegt Buijs. ‘Eleos wordt kleiner dan we ooit hadden bedacht. We komen verzwakt uit deze crisis. Het eigen vermogen is weg. Ik blijf daarom van mening dat Eleos moet overgaan naar een groter geheel om stabiel te zijn voor de toekomst. Allen is de context waarin dat moet gebeuren veranderd. We hebben rust gecreëerd, waardoor we eerst zelfstandig weer een rendabele organisatie kunnen worden.’ Vakbonden Christennetwerk GMV en RMU noemen de ontwikkelingen bij

advertentie

De jongen, de viool en de meester

Voor de liefhebbers van Haar naam

was Sarah en Het familieportret

Eleos verrassend, maar positief. Zij blijven de ontwikkelingen kritisch volgen en verwachten een onderzoek naar de vraag hoe Eleos in een paar jaar tijd zo’n verlies moest incasseren. Indien er sprake was van wanbeleid, eisen zij ‘gepaste maatregelen’ tegen de verantwoordelijken. Voormalig beoogd fusiepartner Lelie Zorggroep laat weten dat de overname van Eleos voor hen geen haalbare kaart is omdat de financiële risico’s niet te overzien zijn. De organisatie was wel bereid onderdelen van Eleos over te nemen. In april maakte Eleos bekend te kampen met een tekort van enkele miljoenen op de begroting. In twee jaar verdampte het eigen vermogen van ruim vijf miljoen euro. De christelijke ggz-instelling had te veel geïnvesteerd in gebouwen en bedden, terwijl de financiering voor geestelijke gezondheidszorg in die jaren juist werd teruggeschroefd. ▶▶ zie ook pagina 4

Het aantal Nederlanders dat hun ziektekostenverzekering niet betaalt, neemt gestaag toe. In september stonden 316.000 mensen geregistreerd als wanbetaler, blijkt uit gegevens van het College voor Zorgverzekeringen. Iemand is wanbetaler als de premie voor de verplichte ziektekostenverzekering langer dan zes maanden niet is betaald. Met steeds strengere regels wordt al jaren vergeefs geprobeerd het aantal wanbetalers te verminderen. Mensen die niet betalen, worden door zorgverzekeraars aangemeld bij het CVZ, dat naast een verzekeringspremie ook een boete mag inhouden op de uitkering of het salaris. In de pilot van Achmea wordt die boete – 30 procent van het premiebedrag – gebruikt om de schuld bij de verzekeraar af te lossen. ‘Wij vinden dat je mensen die in betalingsproblemen komen, niet moet straffen met een boete’, zegt Achmea-woordvoerder Christine Rompa. ‘Dat heeft vaak een averechts effect.’ In overleg met het CVZ en het ministerie van Volksgezondheid biedt Achmea nu een hulptraject aan. ‘Hierdoor lukt het de helft van de deelnemers om hun schuld af te lossen.’ Mensen die dat niet voor elkaar krijgen, probeert de zorgverzekeraar in contact te brengen met schuldhulpverlening. ’Meestal is er dan sprake van meer problemen’, stelt Rompa. Minister Schippers van Volksgezondheid wil verzekeraars afrekenen op hun inspanningen om wanbetaling tegen te gaan. ▶▶ vervolg op pagina 9

Willeke nd.nl/cartoons

2 nederlands dagblad zaterdag 28 september 2013

Maurice Hoogendoorn nd.nl/cultuur beeld Dick Vos

beeld Niek Stam

Preek en boek als Goot 500 presenteert 500 ‘rechtb gymnastiekoefening …Goede romans en preken zijn gymnastiekoefeningen voor de ziel. Ze stellen ons vragen, helpen om onszelf vanuit een archimedisch punt te bekijken. …Dat zei schrijfster Désanne van Brederode gisteren tijdens een bijeenkomst over geloof en literatuur.

▶ Doorn

Désanne van Brederode ‘Een man koopt een bos rozen voor zijn vrouw, omdat ze zoveel jaar zijn getrouwd. De bloemist legt hem met een rekensommetje uit dat hij een roos meer kan krijgen voor vijftig cent minder. De man hapt toe en besluit die extra roos aan zijn minnares te geven. Een win-winsituatie, hij maakt twee vrouwen blij, die beiden niet weten wat zich in het hoofd van de man heeft afgespeeld toen hij de rozen kocht.’ De anekdote is van schrijfster Désanne van Brederode. Ze begon er haar lezing mee tijdens een symposium over literatuur en geloof, gisteren in Doorn, voor predikanten van Op Goed Gerucht, een progressief-vrijzinnige stroming binnen de Protestantse Kerk. Een dergelijk verhaal roept bij veel lezers direct allerlei gevoelens op, zei Van Brederode. Afschuw, veroordeling, onbegrip. Maar een goede auteur kan volgens haar zo’n scène dermate oprekken en in spanning houden, dat de lezer zijn oordeel uitstelt en enkel getuige is, alleen maar kijkt. ‘En soms gebeurt het dan dat het elastiek zo ver oprekt, dat het terugknalt in je eigen gezicht. De pijnlijke anekdote stelt vragen aan jezelf: waarom roept dit afschuw op? Waarom houdt mij dit zo bezig? En misschien vat je de liefde beter, nu je zo goed kon meevoelen wat liefde níét is.’ Van Brederode zei te hopen dat ook haar boeken ervoor zorgen dat mensen over zichzelf gaan nadenken. Een goede preek leidt ook daartoe, zei ze. ‘Een preek en een boek kunnen gymnastiekoefeningen voor de ziel zijn. Ze geven je de kans je eigen leven vanuit archimedisch punt te bezien. Ben ik wel goed bezig? Wil ik hiermee wel doorgaan?’ Ze schetste een scenario waarin de man van de rozen plotseling beseft dat hij zijn relatie met de minnares moet beëindigen, omdat hij zich wil overge-

ven aan de kwetsbare liefde voor zijn vrouw. De schrijfster zei nog een overeenkomst tussen predikant en auteur te zien: ze zijn, als het goed is, een ‘onzichtbare middelaar’. ‘Ik wil mijn personages tonen zoals zíj zijn, niet als mezelf. Dat betekent dat ik God nooit zal opvoeren als deus ex machina (God uit een machine), maar alleen zoals Hij is in de ervaring van mijn personage. Ik wil niet achter de rug van mijn personage om een onderonsje hebben met de lezer, zo van: “hier is dus de genade aan het werk, jammer dat hij/zij dat niet doorheeft, maar wij weten wel beter”. Dan zou ik zowel van het personage als van God een middel maken.’ Van Brederode pleitte voor een dienstbare en open houding van predikanten bij het maken van hun preek. Ze maakte een vergelijking met het kijken naar een detective. ‘Daar kijk ik graag naar, al meedenkend. Als ik aan het begin een portretje op een piano zie staan, denk ik gelijk: dat gaat er iets mee te maken hebben. Natuurlijk weet ik dat de politie de zaak over negentig minuten heeft opgelost en dat ze niets aan mijn meedenken heeft. Maar toch denk ik actief mee. Die houding moet je ook hebben als je in de Bijbel leest: je hoeft niets op te lossen, de boodschap is er al. Maar je houding is actief, je kijkt mee met de beelden en personages: waar heb ik iets over het hoofd gezien?’

jargon ‘s Ochtends vertelde schrijver Oek de Jong onder meer over zijn gereformeerde jeugd in Zeeland. Hij knapte als tiener af op het jargon van de Zeeuwse predikanten. ‘De taal van de predikant werkte niet voor mij. De stolling was te ver gegaan. Als een predikant alleen nog maar formules uitspreekt, zonder bezieling, is het fatale punt bereikt. Zonder jargon kan het niet, maar je moet oppassen dat het geen dode letter wordt.’ Als twintiger zette hij zich af tegen het geloof van zijn ouders, maar tegelijk had hij het gevoel niet over het geloof te kunnen oordelen, omdat hij de godservaring van gelovigen zelf niet kende en niet begreep, zei De Jong. Veel later, toen hij preken had gelezen van de mysticus meester Eckhart, begreep hij die ervaring wel. Hij citeerde uit een essay dat hij zelf ooit schreef: ‘Ik leerde om bedelaar te zijn. Om te zitten en te wachten. Om te sterven, op te geven, me te onderwerpen aan het lot. Het begrip God was overbodig geworden. Oninteressant.’ De Jong zei dat het voor hem bevrijdend was, te merken dat je door de taal heen kunt breken, dat er een hele wereld achter de Bijbelse taal ligt. ‘De mystiek is aan de ene kant een ervaring die de taal opheft, en daarmee het begrip God. Tegelijk ben ik geïnteresseerd in het vinden van taal voor het benoemen van religieuze ervaringen, maar zonder in dat jargon terecht te komen.’ Hij wees de theologen er nog even op dat de basale, religieuze teksten door schrijvers en dichters zijn gemaakt. <

advertentie

novum

zie pagina 0123456789ab0 1234 12 567 6789a 89a24 bndwinkel.nl/WOII ccdefghijklmdefg de fghijkl klmnopqrstuvwxyz n op pqrstuvwxyz

Zorgmedewerkster in Weert doodgestoken

€ 24,95

actieprijs

€ 15,95 per deel

ndwinkel

▶ Weert Bij een steekpartij in een flat in Weert is gisteren een thuiszorgmedewerkster om het leven gekomen. Dat heeft een woordvoerder van Groene Kruis Thuiszorg, waar de vrouw werkzaam was, bevestigd. Een 60-jarige vrouw uit Weert meldde zich kort na het incident op het politiebureau. Zij is aangehouden voor betrokkenheid bij de steekpartij. <

Uit handen van Marnix Niemeijer, directeur van de christelijke hulporganisatie TEAR, ontving straatwerker Max Paans (rechts) gisteren het eerste exemplaar van Goot 500. In dit blad – een knipoog naar de jaarlijkse lijst Quote 500 van de rijkste Nederlanders – staan vijfhonderd ‘rechtbrengers’ uit binnen- en buitenland genoemd. De namen zijn ingediend via een speciale website. Ook Paans staat in Goot 500. Hij zat in de gevangenis en was verslaafd aan drugs, maar staat nu dak- en thuislozen bij. Hij heeft een baan als nachtwaker. Overdag is hij op straat. ‘Het is heel mooi om erin te staan’, zei Paans verrast. ‘Het is erkenning, al vind ik niet dat ik heel bijzonder werk doe.’ Niemeijer maakte een rit door Nederland om aan mensen uit Goot 500 – samengesteld ter gelegenheid van het veertigjarig jubileum van TEAR – een exemplaar van het tijdschrift te overhandigen. <

Gerard Beverdam nd.nl/politiek beeld novum / Freek van den Bergh

Geen zicht op begroting …Minister Dijsselbloem moet de komende tijd voldoende draagvlak voor ‘zijn’ begroting zien te vinden. …De uitkomst is ongewis, maar de coalitie gokt erop dat onder druk alles vloeibaar wordt.

▶ Den Haag Premier Rutte acht de kans op een begrotingsakkoord met de oppositie ‘aanzienlijk’, zei hij gisteren. Voor een optimist als de minister-president klinkt dat nogal zuinigjes. Want hoe hij gisteren ook benadrukte dat de conclusie van de Algemene Politieke Beschouwingen is ‘dat we er de komende tijd samen uit moeten komen’, feit is dat er nog geen enkel zicht is op voldoende politieke steun voor de begroting van 2014. Volgens de fractievoorzitters van de constructieve oppositiepartijen – CDA, D66, ChristenUnie, GroenLinks en SGP – heeft de coalitie van VVD en PvdA dat aan zichzelf te wijten. De teleurstelling en irritatie was donderdagavond van de gezichten van de meeste fractieleiders af te lezen. Rutte werd tijdens de beschouwingen nauwelijks concreet over de ruimte die er is om te onderhandelen, maar hamerde er wel op dat er zes miljard extra moet worden bezuinigd en dat het sociaal akkoord niet mag worden opgeblazen. Dat viel niet goed bij met name CDA, ChristenUnie en D66. Zij

Minister Dijsselbloem (r.) spreekt volgende week met alle fractievoorzitters. hebben eerder deze week eigen plannen gepresenteerd, en hadden daarom gehoopt op een concretere handreiking dan dat er ‘totale bereidheid’ is over alles te praten. In elk geval D66 en ChristenUnie vinden dat de coalitie zelf had moeten aangeven waar zij aanknopingspunten voor onderhandelingen ziet. ‘Wij zijn niet gehouden om Rutte nu gezamenlijk iets aan te bieden’, zei Alexander Pechtold (D66) in het interview dat hij vorige week met zijn collega-fractieleider Arie Slob (ChristenUnie) aan het Nederlands Dagblad gaf. Zij wilden dat Rutte bij de

beschouwingen uitgebreid op hun tegenbegrotingen zou ingaan, maar het tegendeel was het geval.

hete aardappel De hete aardappel is nu doorgeschoven naar minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën), die komende week alle fractievoorzitters bij zich roept. Dan zal eerst het te volgen parcours worden besproken. De coalitie lijkt ook zelf nog geen idee te hebben welke kant het op moet. Er wordt gesproken in algemeenheden, zelfs over de termijn: het kabinet hoopt in de ‘komende weken of


Sjoerd Mouissie nd.nl/politiek

brengers’

Vergunning voor 620 kinderen

Niet zo somber

▶ Den Haag Sinds februari hebben 620 kinderen een verblijfsvergunning gekregen volgens de regels van het zogenoemde kinderpardon. Ook mogen 690 gezinsleden van deze kinderen in Nederland blijven. Dat maakte staatssecretaris Fred Teeven (Veiligheid en Justitie) gisteren bekend. In totaal vroegen 3260 mensen om een pardon. Daarvan werden 1800 aanvragen direct afgewezen, omdat de asielzoeker bijvoorbeeld nog niet lang genoeg in Nederland was, of nooit een asielaanvraag had ingediend. Overigens is het aantal toewijzingen niet definitief, omdat 1300 mensen bezwaar hebben aangetekend tegen een afwijzing. Teeven verwacht voor april alle zaken te kunnen afhandelen. In de afgelopen maanden bekeek hij ook veertig ‘grensgevallen’, die hem waren voorgelegd door gemeenten en de Immigratie- en Naturalisatiedienst. Hij besloot ‘in enkele gevallen’ alsnog een verblijfsvergunning toe te kennen. Begin dit jaar beloofde Teeven het kinderpardon – een initiatief van toenmalig PvdA-Kamerlid Hans Spekman en Joël Voordewind (ChristenUnie) – ‘loyaal’ te zullen uitvoeren. Voordewind maakt zich hier nu ‘grote zorgen’ over. In de oorspronkelijke plannen werd gerekend met vergunningen voor achthonderd tot duizend kinderen. ‘Met de 620 die nu zijn toegewezen, blijkt dat er onder deze uitvoering velen buiten de boot vallen.’ Het Kamerlid hekelt de strenge toepassing van de regels, zoals de bepaling dat de verblijfplaats van de kinderen altijd bekend moet zijn geweest bij het Rijk. ‘Nu komen kinderen die gewoon bekend zijn bij gemeenten en scholen, maar niet bij de diensten van de staatssecretaris, niet in aanmerking voor de regeling.’ De PvdA laat weten het ‘prachtig’ te vinden dat 620 kinderen ‘zekerheid hebben gekregen’.

VluchtelingenWerk is niet overtuigd van de loyaliteit waarmee de regels worden uitgevoerd. ‘Voor 620 kinderen en hun families valt er iets te vieren. Maar dit is toch een teleurstellend laag aantal’, zegt directeur Dorine Manson. Zij ziet ‘weinig ruimhartigheid’ bij Teeven en volgens haar is er ‘geen sprake van een echt kinderpardon’. De organisatie krijgt via medewerkers veel signalen dat de regeling erg strikt wordt toegepast. Sander Terphuis, die zich in de PvdAachterban inzet voor een humaner asielbeleid, waarschuwt dat ‘tientallen gezinnen’ door het kinderpardon een inreisverbod hebben gekregen, waardoor ze zes maanden cel kunnen krijgen. ‘Doordat ze een aanvraag deden, werd hun adres bekend en kregen ze dat verbod opgelegd. Zo worden ze gedwongen onder te duiken. Dit is een welbewuste “bijvangst”. Het aantal toewijzingen is niet in lijn met wat partijleider Diederik Samsom ons in zaaltjes trots voorhield.’ <

‘nieuwe Mauro’ In de Tweede Kamer maken oppositiepartijen ChristenUnie, SP, GroenLinks en D66 zich zorgen om het lot van Wime Dumingos, een 22-jarige jongen uit Angola. Hij zit in de cel, omdat hij volgende week wordt uitgezet. Dumingos is op zijn tiende naar Nederland komen, en woont hier dus al twaalf jaar. Toch valt hij niet onder het kinderpardon, omdat hij daarvoor volgens de regels zes maanden te oud is. De oppositie vindt dat Teeven de regels in dit geval soepeler moet toepassen. Hiermee lijkt de zaak op die van de Angolees Mauro Manuel (20), die ook uitgezet zou worden. In 2011 bepaalde de Kamer na een debat dat hij een studievisum kon aanvragen.

Sander Heijne / vk nd.nl/economie

sakkoord

NS mag Fyra vervangen door intercitytreinen ▶ Amsterdam

maanden’ voldoende draagvlak te vinden. Op de vraag of hij een compleet akkoord wil met één of meer partijen, of juist met deelakkoorden wil werken, ging Rutte gisteren niet in. ‘Verdere detaillering doet afbreuk aan de slagingskansen.’ De zoektocht naar breder draagvlak ligt ook bínnen de coalitie gevoelig. De PvdA vreest dat het beleid naar rechts wordt omgebogen, nu een deel van de oppositie wijzigingen wil in de lastendruk en het sociaal akkoord. Dat verklaart waarom VVD-fractieleider Halbe Zijlstra zich de afgelopen dagen soepeler opstelde dan zijn PvdA-collega Diederik Samsom. De sociaaldemocraten – zwaar onder druk in de peilingen – zitten behoorlijk klem: zij kunnen zich geen rechtser beleid permitteren, maar evenmin een kabinetscrisis. Omdat er deze week nauwelijks vooruitgang is geboekt, is het onwaarschijnlijk dat er snel een akkoord komt. De druk wordt de komende weken echter wel steeds groter, vanwege de behandeling in het parlement van de begrotingen en het belastingplan. Het kabinet lijkt erop te gokken dat onder die druk zaken kunnen worden gedaan. Want ook bij de constructieve partijen zit niemand te wachten op nieuwe Kamerverkiezingen. Dat is aan de burger niet uit te leggen, vinden ze, en bovendien moet Nederland in 2014 al twee keer naar de stembus. <

De NS en het kabinet laten de ambitie varen om vaker dan één keer per uur met een hogesnelheidstrein van Amsterdam richting België te rijden. De Fyra wordt vervangen door conventionele intercitytreinen, die ruim baan krijgen op de hogesnelheidslijn. Het kabinet heeft gisteren ingestemd met een alternatief NS-plan voor de exploitatie van de lijn. De frequentie van de hogesnelheidstrein Thalys wordt opgevoerd van elf naar veertien treinen per dag. De Eurostar van Londen naar Brussel zal vanaf 2016 twee keer per dag doorrijden naar Amsterdam. Een treinreis van Amsterdam naar Londen wordt met de nieuwe verbinding teruggebracht tot vier uur. Naast het handjevol flitstreinen zullen er vanaf december 2016 dagelijks eveneens 112 conventionele intercity’s over de hogesnelheidslijn rijden. Zo krijgt Eindhoven een intercityverbinding over de lijn naar Den Haag. De nieuwe Beneluxtrein-plus zal vanaf Rotterdam eveneens gebruik maken van het snelle spoor. De intercity’s zullen de eerste jaren maximaal 160 kilometer per uur rijden op de hogesnelheidslijn. Op langere termijn wil de NS treinen inzetten met een maximumsnelheid van 200 kilometer per uur. Deze treinen moeten nog worden gekocht. De keuze voor deze alternatieve dienstregeling voor de hogesnelheidslijn doet

opmerkelijk genoeg sterk denken aan het plan voor de Intercity Max, dat de NS al in 1999 indiende bij toenmalig verkeersminister Netelenbos. De NS stelde toen ook al voor om een groter aantal steden aan te sluiten op de hogesnelheidslijn. Netelenbos verwees het plan destijds van de hand. Zij vond het aanbod te mager. De NS heeft nog ruim drie jaar nodig, tot december 2016, om het alternatief in te passen in de dienstregeling. Wanneer kabinet en de NS na de aanleg van de hogesnelheidslijn direct voor de treinencocktail hadden gekozen, had de nieuwe dienstregeling al in september 2009 operationeel kunnen zijn.

schatkist Het Fyradebacle kost de schatkist 222 miljoen euro. De tegenvaller komt voor rekening van de begroting van staatssecretaris Mansveld van Infrastructuur. De schade voor de NS loopt in de honderden miljoenen. Mansveld wilde niet zeggen of dit verlies acceptabel is. ‘Het is een feit’, aldus Mansveld gisteren tijdens een persconferentie. Reizigersorganisaties reageren verdeeld op de plannen. Rover is blij dat reizigers naar België straks kunnen kiezen tussen een duurdere flitstrein of een gewone intercity. Rikus Spithorst van Voor Beter OV is minder positief. ‘Het is een schoffering voor de reiziger dat het kabinet op de hogesnelheidslijn blijft doormodderen met de NS.’ <

Christelijke politiek, hoe gaat dat straks in 2020. ‘Met alle verweesde CDA’ers, VVD’ers, PVV’ers met SGP’ers en CU’ers samen in één conservatieve partij’, bedacht de denker. ‘Rond een groot, aansprekend thema op het snijvlak van christelijk en algemeen belang’, adviseerde de theoloog. ‘Gepersonaliseerd, niet in christelijke partijen maar als individuen, op basis van eigen ervaring en passie’, wenste de politicoloog. Wat zij deelden was diepe somberheid over de actuele politiek, een stemming die ook door de geprangde presentatie als bedekking over dit donderdag gehouden EO-symposium lag. Er is bijna geen vak waarin de beoefenaren – christen of niet – zo kort vooruit kunnen kijken als in de politiek. Geen Kamerlid weet of hij over een jaar z’n baan nog heeft. Of hoeveel zetels de partij dan nog zal bezetten. Zelfs de meest vormvaste werkdagen in de parlementaire cyclus, de algemene beschouwingen, verlopen grillig en onbestemd. Een schaakspel, waarin elke zet van de ander een totale herbezinning op de eigen strategie kan vergen. Dat kan dus dramatisch uitpakken: de SP-fractie zal toch niet moedwillig van plan geweest zijn om, reeds vóór de openingszet van haar eigen leider, zichzelf van het bord te werpen door mee te gaan met een motie van wantrouwen van de PVV. En iedereen rekent ermee dat Geert Wilders jaarlijks een overtreffend trapje van lompheid vindt, maar de onbeheerste uitval van deze week kon hij niet hebben ingestudeerd. Hooguit zal hij gehoopt hebben dat z’n vertrouwde sparringpartner Pechtold op enig moment een lont zou aanreiken. Hoe bedrijf je strategische en christelijke politiek in een context die van moment tot moment om nieuwe strategie kan vragen. Met moed, geloof, vertrouwen – en beweeglijkheid. Nog maar twintig jaar geleden weigerde de minst beweeglijke partij van ons land, de SGP, zich in een tvstudio te vertonen. Het licht bleef onder de korenmaat. Deze week zat haar partijleider onverstoorbaar glimlachend voor een VARA-peloton de waarde van huwelijkse trouw te belijden. En terwijl een deel van zijn achterban nog congresseert rond doemgedachten (‘De storm steekt op’), vertelt Van der Staaij in de Kamer over de Ark van Noach die een boodschap was van ‘liefde en geborgenheid, van redding en vernieuwing die mogelijk is voor ieder mens’. De denker, de theoloog en de politicoloog: ze konden wel eens ieder een beetje gelijk krijgen. Want mee door de afnemende afzijdigheid en cultuurmijding van de SGP wordt toenadering mogelijk tussen christelijke politici die nu nog gescheiden optrekken. Aansprekende thema’s op het snijvlak van christelijk en algemeen belang liggen al levensgroot op tafel: vertrouwen in de politiek, verbondenheid tussen de generaties. En personalisatie, politiek bedrijven vanuit persoonlijke ervaring en passie, dat hoef je diverse christenpolitici allang niet meer te leren. Sjirk Kuijper

“QUOTE”

Hoe kan een mens zich schuldig voelen tegenover zichzelf? Maar schaamte ligt steeds op de loer.

▶▶ zie pagina 14: Schaamte en schuld

nd contact algemeen 0342 411 711 [email protected] [email protected] www.nd.nl

redactie [email protected] [email protected] [email protected]

vandaag in zeven

Sela: Het is dus echt erg ◆ Aan de bar vraagt niemand meer de leeftijd ◆ Bloeiende schoen


redactie nd nd.nl/binnenland

Exodus heft alle lokale afdelingen op ▶ Leiden Exodus Nederland, een organisatie die ex-gedetineerden begeleidt, gaat fors op de schop. De veertien aangesloten stichtingen gaan op in vijf regionale afdelingen. Dat maakte Exodus Nederland gisteren bekend. De algemene ledenvergadering stemde eerder deze week in met de nieuwe organisatiestructuur. ‘De huidige structuur met lokale afdelingen heeft als voordeel dat je sterk verankerd bent in de samenleving en van allerlei kerkelijke netwerken gebruik kunt maken. Maar met minder mensen kun je sneller besluiten nemen en efficiënter opereren’, verklaart directeur Rien Timmer de reorganisatie. De vijf nieuwe afdelingen komen onder leiding van vijf regiobestuurders te staan. Samen met een landelijk directeur sturen deze bestuurders de landelijke organisatie en het landelijke vrijwilligerswerk aan. In de nieuwe structuur wordt, ingegeven door nieuwe wettelijke eisen, bestuur en toezicht strikt van elkaar gescheiden. Het toezicht wordt uitgeoefend door één landelijke raad van toezicht en vijf regionale. De komende maanden worden de plannen verder uitgewerkt. Vanaf januari 2014 zullen de veranderingen geleidelijk worden doorgevoerd. Timmer verwacht dat de hervormingen zonder gedwongen ontslagen kunnen plaatsvinden. ‘Alle besturen van de aangesloten stichtingen bestaan uit vrijwilligers. Daar nemen we voor een deel afscheid van. Een aantal van hen komt in de raden van toezicht. En we hopen de overige vrijwilligers op andere manieren aan ons te blijven binden in het vrijwilligersnetwerk.’ De wijzigingen in de organisatie zijn nodig omdat de financiering van Exodus door het ministerie van Veiligheid en Justitie met ingang van 2014 verandert. Nu krijgt Exodus nog subsidie. Vanaf januari 2014 koopt het ministerie zorg bij de organisatie voor ex-gedetineerden in. Exodus moet daarom vanaf die datum voldoen aan de wettelijke eisen die voor zorgaanbieders gelden. Exodus heeft ongeveer 220 betaalde medewerkers (120 fte) in dienst en bijna 1800 vrijwilligers. Bij het landelijk bureau van Exodus Nederland in Leiden werken ruim twintig betaalde medewerkers. Verspreid over het land zijn er elf Exodushuizen, waar (ex-)gedetineerden een begeleidingsprogramma volgen. Ook biedt Exodus vormen van ambulante begeleiding. <

Stephan Bol nd.nl/binnenland beeld Nederlands Dagblad

Eleos 2.0 wordt na reorganisat …Eleos gaat zelfstandig reorganiseren, maar kijkt wel uit naar een samenwerkingspartner om sterk te staan in de toekomst. …De schuldenlast voor een directe fusie was te groot. Bestuurder Gijsbert Buijs ervaart de boven verwachting gelukte reorganisatie als een zegen.

▶ Amersfoort In het centrum van Gouda wordt een nieuw woon-zorgcomplex gebouwd. De fundering ligt er al, de bouwsteigers zijn geplaatst. Een van de opdrachtgevers is Eleos, staat op het bord met de projectomschrijving. ‘Daar kan een sticker overheen’, zegt Gijsbert Buijs, bestuursvoorzitter van Eleos. Zijn organisatie is uit bouwprojecten gestapt in plaatsen als Gouda, Hardenberg en Rijssen. Al bestaande locaties waar beschermd wonen werd aangeboden in Wezep en Krimpen aan den IJssel worden binnenkort gesloten. De locaties Ouddorp en Kollumerzwaag worden omgezet naar een lichtere zorgvorm. Het is het beeld van Eleos 2.0, zegt Buijs. ‘We houden een compacte organisatie over en kunnen niet langer christenen in alle uithoeken van het land dicht bij huis bedienen. We verminderen het aantal vestigingen en gaan bijvoorbeeld meer investeren in psychologische ondersteuning via de computer, zodat we toch zorg dichtbij kunnen blijven leveren.’ In april maakte Eleos bekend te kampen met een tekort van enkele miljoenen op de begroting. In twee jaar tijd verdampte het eigen vermogen van ruim vijf miljoen euro. De christelijke ggz-instelling had te veel geïnvesteerd in gebouwen, terwijl de financiering voor geestelijke gezondheidszorg in die jaren juist werd teruggeschroefd. Eleos

kon niet meer alleen verder en moest op zoek naar een fusiepartner. ‘Een pijnlijke werkelijkheid’, zei destijds Buijs, die is aangetrokken om Eleos weer financieel gezond te maken. Eleos onderhandelde achtereenvolgens met ggz-aanbieder Dimence en de christelijke Lelie Zorggroep. Vandaag komt Eleos naar buiten met een onverwachte boodschap: de organisatie kan toch op eigen kracht de reorganisatie doorvoeren.

Hoe hebt u die reorganisatie goedkoper kunnen maken? ‘We maken op dit moment goede afspraken met vastgoedpartijen waarmee we een overeenkomst hebben. Dat levert een forse vermindering van de huurkosten op. Eleos had niet alleen te veel stenen, maar ook te veel personeel. Inmiddels hebben al dertig mensen een andere baan gevonden, waardoor we geen dure ontslagregeling hoeven te betalen. Door al die ontwikkelingen is het bedrag dat aan het begin is uitgere-

BEDRAGEN PER JAAR X

€ 1.000.000

uitgaven 40

inkomsten 30

20

2003

2000

cliënten fte’s medewerkers

2003

2006

Hoe kan het dat uw organisatie, die een halfjaar geleden nog failliet zou gaan, zonder fusiepartner nu zelfstandig kan voortbestaan? ‘We hebben in april berekend dat het acht tot tien miljoen euro zou kosten om Eleos zo te reorganiseren dat er in plaats van structureel verlies, weer winst gemaakt zou worden. We wisten al dat het ondenkbaar zou zijn om zulke hoge kosten bij een fusiepartner te leggen. Dimence concludeerde in juni terecht die last niet te kunnen dragen. Lelie Zorggroep moest bij latere gesprekken eenzelfde conclusie trekken. Er was dus maar één kans om voort te bestaan: de kosten van een reorganisatie naar beneden brengen door de organisatie af te slanken.’

inkomsten & uitgaven

2000

aantal cliënten en medewerkers Eleos

2006

2009

2012

2009

2012 1000

3000

kend, behoorlijk gezakt. Die concrete resultaten zijn heel belangrijk voor de bank, die hierdoor weer geloof gaat krijgen in onze plannen. Dat was echt belangrijk nieuws, want nu kunnen we toch blijven zorgen voor onze kwetsbare cliëntengroep.’

Toch heeft u straks minder bedden en minder medewerkers. ‘Dat klopt. Eleos wordt kleiner dan we ooit hadden bedacht. We komen verzwakt uit deze crisis. Kijk naar het eigen vermogen, dat is weg. We hebben nu een negatief banksaldo. Ik blijf daarom van mening dat Eleos moet overgaan naar een groter geheel, om stabiel te zijn voor de toekomst. Alleen is de context veranderd waarin dat moet gebeuren. We creëren rust, waardoor we zelfstandig weer een rendabele organisatie kunnen worden. Daarna kunnen we samen met andere christelijke partijen onderzoeken of we gaan bouwen aan een stevige christelijke organisatie voor geestelijke gezondheidszorg.’ Waarom kan dat niet nu meteen? ‘Nu is Eleos nog steeds een risicofactor. Ik zou daaraan als andere partij ook mijn lot niet verbinden, maar wachten tot Eleos zijn huiswerk heeft gedaan. We gaan verder met het afbouwen van vastgoedcontracten en de reorganisatie. We moeten honderd fulltime banen schrappen. Daarmee zijn de vakbonden na goed overleg akkoord gegaan. Die snappen ook hoe het zit. Als zij die stap

5000

7000

nu niet zetten, dan gaat het mis en is straks heel Eleos weg.’

Hoe zou zo’n christelijk samenwerkingsverband eruit moeten zien? ‘Lelie Zorggroep wil wel met ons verder. En er zullen meer partijen zijn met interesse. Hoe dat er precies gaat uitzien, weten we nog niet. Maar die samenwerking is wel hét thema in de geestelijke gezondheidszorg. Er komen heel veel veranderingen aan, waarbij veel taken naar gemeenten gaan. Als landelijke organisatie word je dan compleet weggevaagd, als je niet uitkijkt. Er zijn veel kleine christelijke partijen op dat terrein actief. Veel van hen zijn ook afhankelijk van diensten die Eleos biedt. Wij leveren psychiaters aan andere organisaties. Als Eleos wegvalt, kan dat gevolgen hebben voor meer instellingen.’ U zult dus geen acht miljoen kwijt zijn aan de reorganisatie, maar er zal toch wel een fors bedrag overblijven. Hoe stabiel is Eleos straks? ‘Die reorganisatiekosten zijn nu geslonken tot ongeveer vier miljoen euro. Dat we dit bedrag in zo’n korte termijn zo sterk afgebouwd hebben, geeft mij vertrouwen dat ook het resterende bedrag nog kan slinken. Dan houden we nog best een fors bedrag over, maar dat hoeven we niet direct te betalen. We moeten geld reserveren voor het ontslag van personeel. Hoe meer personeel we in de tussentijd nog van werk naar

blogs & bladen Hilbert Meijer nd.nl/binnenland

redactie nd

gens de huisarts heeft besmetting vooral thuis en in schoolklassen plaats. Om ervan af te komen, laten veel mensen wratten bij de huisarts aanstippen met vloeibaar stikstof. Meestal is dat niet nodig, zegt Bruggink. ‘Ze gaan bijna altijd vanzelf over, zeker bij kinderen.’

■ studenten krijgen te weinig les Wat doen studenten toch de hele dag? Een kwart van de eerstejaars hbo’ers zegt nog geen twaalf uur college per week te krijgen en op universiteiten is dat zelfs 41 procent. Daarmee voldoen de opleidingen niet aan de norm, stelt Elsevier vast. Met name studenten rechten, psychologie en letteren zitten te weinig in de collegebanken. In het hbo blijven de opleidingen als informatica, management, economie en recht en sociaal-pedagogische hulpverlening onder de twaalf uur les per week. Voor het eerst vroeg Elsevier voor het jaarlijkse onderzoek naar de beste studies ook naar de zogenoemde contacttijd tussen docenten en studenten. Dat zou best wat meer mogen zijn, vinden studenten. Zelf vinden ze overigens dat ze erg braaf zijn: negen van de tien studenten zeggen vrijwel alle colleges te volgen.

■ Jan Kruis mist Jan, Jans en de kinderen ten, wortelhouten klepbureaus en lampen, staartklokken en kisten. ‘Dit is hét moment om in te stappen’, zegt een veilingmeester. ‘Leuk voor op een studentenkamer. En als je klaar bent met studeren en je bent die kast zat, dan breng je hem weer in op de veiling en krijg je er zeker hetzelfde bedrag voor terug.’

■ we weten te weinig van wratten ■ wortelhouten antiek voor weinig Wie op zoek is naar een antieke kast of klok, zit goed. Bruin is uit, antiek past niet in moderne interieurs, dus zijn ze voor een schijntje te koop, schrijft Vrij Nederland. Dan kan het zomaar gebeuren dat een zeventiende-eeuwse kast met gestoken fries en leeuwenmaskers met een geschatte maximale waarde van 4500 euro op de veiling voor 2800 euro verkocht wordt. Zo gaat het ook met eiken kabinet-

Wratten: hoe kom je er aan en hoe kom je er weer van af? Huisarts Sjoerd Bruggink deed er onderzoek naar, en Medisch Contact schrijft erover. Mensen denken alles te weten van wratten, maar dat valt tegen, stelt hij vast. Uit een steekproef concludeert hij dat een derde van alle kinderen wratten heeft. Vaak wordt gedacht dat je wratten vooral in publieke ruimtes opdoet, en daarom bijvoorbeeld niet op blote voeten in het zwembad moet lopen. Maar vol-

Jan Kruis, geestelijk vader van de strip Jan, Jans en de kinderen, is tachtig geworden. Het levert hem een glimmende glossy op, waarin een interview uiteraard een Kruisverhoor heet. De strip verschijnt al sinds begin jaren zeventig wekelijks in vrouwenblad Libelle, maar wordt niet meer door de tachtigjarige getekend. In 1999 verkocht Jan Kruis de rechten aan toenmalig uitgeverij NVU. Een gevoelig punt, blijkt in de Jan Kruis glossy. ‘Ik ben wel geestelijk vader, maar zij zijn de eigenaars’, zegt Kruis over de huidige tekenaars van Studio Jan Kruis. Hij heeft wel eens aangeklopt om te zeggen dat iets in de strip niet klopt, bekent hij. ‘Maar dat wordt niet serieus genomen’, zegt hij. ‘Ik had gedacht dat ze me wel om advies zouden vragen. Bijvoorbeeld bij het introduceren van een nieuwe figuur. Dan had ik ervoor gezorgd dat er een zwarte juffrouw in kwam.’ Maar Jan is niet meer de baas van zijn geesteskinderen. ‘De afstand wordt steeds groter.’

Nieuwe impuls voor vrouwenwerk Agapè ▶ Doorn De internationale en interkerkelijke organisatie Agapè, die zich toelegt op evangelisatie, heeft haar vrouwenwerk vernieuwd. De eerste vrucht daarvan is een nieuw werkboek voor het gesprek van vrouwen aan de keukentafel. Het boek DESIGNstart wil christelijke vrouwen helpen hun leven te delen met vriendinnen en bekenden in hun eigen omgeving. Het boek helpt vrouwen in gesprek te gaan over vragen als ‘wie ben ik’, ‘wat wil ik graag’ en ‘hoe houd ik mijn motivatie vast’. Volgens Mira de Boer, leider van het vrouwenprojectteam, zijn vrouwen tegenwoordig niet meer geïnteresseerd in theoretische verhalen, maar in wat werkt. ‘Als je andere vrouwen laat meekijken in jouw leven, zal dit impact hebben. Daarbij gaat het er niet om dat alles goed gaat, maar wel hoe je in het leven staat en omgaat met omstandigheden.’ <


ie kleiner dan ooit bedacht en de zorg op peil blijft, maar ik vind het ook heel wonderbaarlijk. Het uitgezette beleid is gezegend.’

Groningen Kollumerzwaag

eleos 2.0 Assen ● Eleos sluit op termijn nog twee van de zeven locaties zorg aan huis, welke is nog onbekend. ● Eleos moet nog zeker drie andere locaties waar woonbegeleiding wordt geboden sluiten, omdat de financiering hiervoor verder afneemt. ● Op welke locaties en onder welke functies ontslagen gaan vallen wilde Eleos op dit moment nog niet meedelen.

Hardenberg Kampen Zwolle Wezep

Almelo Rijssen

Ermelo Garderen

Amersfoort Katwijk

Rotterdam Krimpen Hendrik-Ido-Ambacht Ouddorp

Stellendam

Barneveld Bosch en Duin Woudenberg Gouda

Ede

Veenendaal

Kesteren Bleskensgraaf Hardingsveld Giessendam

Dordrecht Middelburg Goes Kapelle

werk kunnen begeleiden, hoe minder kosten er overblijven.’

Stel dat dat nu eens tegenvalt. U bent niet de enige ggz-instelling die moet snijden. ‘Dat valt niet tegen. Eleos heeft een goede naam en onze medewerkers staan goed aangeschreven. Ze komen daarom ook boven verwachting elders

soort zorg ● zorg aan huis ● woonbegeleding ● arbeidstrainingcentra ● woonvormen ● woonvormen jeugd ● (dag)kliniek ● preventieteams ● psychologenpraktijk 18+ ● psychologenpraktijk 18● bouwprojecten verdwijnt

aan een baan. Er is ook belangstelling voor overname van onze arbeidstrainingscentra. Daar krijgen wij geen financiering meer voor, maar in de verstandelijk gehandicaptenzorg is daar wel geld voor. De overname van twee trainingscentra is inmiddels bijna rond, over de overname van twee andere centra zijn we in vérgaand overleg. Stel dat dit allemaal doorgaat, dan ben je

weer een miljoen aan kosten minder kwijt. Zo komen we van verliesgevende onderdelen af, terwijl de zorg voor deze doelgroep wel doorgaat.’

Gezondheidseconoom Johan Polder noemde deze zomer het bestaan van Eleos een klein wonder. Kun je het voortbestaan van Eleos een groot wonder noemen?

opluchting bij ondernemingsen cliëntenraad De ondernemingsen cliëntenraad van Eleos zijn positief over de reorganisatieplannen van Eleos. ‘Eleos is nog lang niet klaar, maar er is wel een keerpunt bereikt. Wij hopen dat dit de cliënten wat rust zal geven, want ze hebben veel te verwerken gekregen, vooral in de Woonvormen’, zegt cliëntenraadslid Henk Floor. Floor acht samenwerking met andere ggz-aanbieders op de lange termijn noodzakelijk, waarbij hij zich hard maakt voor het behoud van een christelijke identiteit. ‘De plannen die gemaakt zijn en de financiële resultaten geven het vertrouwen bij de bank, waardoor er een nieuw perspectief voor Eleos is’, zegt Eveline Kraaijeveld, voorzitter van de ondernemingsraad. ‘Dit alles is een goede basis om verder te werken aan een gezond Eleos.’ De OR is zich wel bewust van de pijnlijke gevolgen die ontslagen zullen hebben voor het personeel. ‘Het boventallig stellen zal veel pijn en verdriet gaan geven. Dit zijn persoonlijke drama’s die ons allemaal aan het hart gaan.’

Geëmotioneerd: ‘Het is wel apart. Dat raakt me wel. Als je kijkt naar wat met de Zonnehuisgroep is gebeurd, dat zat in hetzelfde scenario, met te veel vastgoed en personeel. Zonnehuis, een instelling voor verstandelijk gehandicapten, heeft het niet getrokken, het lijkt erop dat wij het wel redden. Dat is prachtig. Je kunt zeggen: dat komt doordat mensen hier echt hard werken

Spreekt u daar in zulke bewoordingen over met het personeel? ‘Ik probeer daar wel heel bescheiden in te blijven. Ik ga niet tegen medewerkers zeggen: u bent met Gods zegen ontslagen. We hebben harde maatregelen moeten nemen, daar ga ik geen saus overheen gieten. Het is aan mensen zelf, hoe ze het noemen. Mensen moeten mij in mijn functie als bestuurder aan kunnen spreken.’ Wat blijft er over van Eleos? ‘Er blijft veel over, alleen in een compactere organisatie. Het behandelcentrum ‘de fontein’ in Bosch en Duin blijft gelukkig behouden. Dat is een begrip. We hebben straks minder beschermde woonvormen. Daar gaan we terug van 340 bedden naar 280 en uiteindelijk zelfs 175, omdat de financiering voor die zorg wordt teruggeschroefd. Soms kunnen we die woonvormen veranderen door bewoners zelf huur te laten betalen en hun zorg aan huis te leveren. Op het gebied van psychologische hulp blijft de vraag groeien, alleen zal hiervoor minder vanzelfsprekend door de zorgverzekeraars worden betaald. Daardoor zullen wachtlijsten groeien, tenzij we onze hulp met andere financieringsvormen mogelijk maken. Via een aanvullend pakket van bijvoorbeeld zorgverzekeraar Pro Life, of door mensen gewoon zelf te laten betalen.’ Wat kost dat? ‘Voor zo’n 95 euro per consult kunnen wij onze hulp aanbieden. Dat is toch niet zo’n gek bedrag als je ziet wat mensen uitgeven voor hun auto of vakantie? Door de vanzelfsprekende bekostiging van de zorgverzekeraars, zijn we andere vormen van financiering uit het oog verloren. Maar Eleos heeft unieke wortels in zijn achterban. Die banden willen we weer meer aanhalen. We kunnen kerkenraadsleden trainen, en predikanten lesgeven. We kunnen echtparen relatietherapie geven vóór er een crisis is, in plaats van het op het ergste te laten aankomen.’ U klinkt ambitieus. Loopt u daarbij niet het gevaar in de oude fouten te vervallen door meer te willen groeien dan verantwoord is? ‘Een groeiambitie is heel gezond, maar ik ga ook uit van het lerend vermogen van de organisatie. Ik ben dertig jaar geleden zorgbestuurder geworden en heb geleerd dat je hoofdopgave dan het begrenzen van de organisatie is.’ <

Ruurd Ubels nd.nl/economie beeld ap / Hans Punz

Slovenië stevent af op Europese redding …De Sloveense minister-president Alenka Bratusek lijkt een beroep op het Europese noodfonds niet langer uit te sluiten. …Als hulp wordt gezocht, dan zijn de Oost-Europeanen het zesde euroland dat miljardensteun krijgt.

▶ Brussel Donderdagmiddag sprak premier Bratusek kort met de pers: haar regering had gesproken met de centrale bank van het kleine euroland. Daarbij stond centraal wat het voor de aangeslagen Sloveense bankensector zou betekenen, als het land een beroep zou doen op het zogenoemde ESM-fonds. Dat was een veelzeggende bekentenis van Bratusek, hoewel een debat over een steunaanvraag al lange tijd wordt verwacht. Immers, nadat in april de eurolanden de financiële brand op Cyprus

hadden geblust, werd meteen gewezen op Slovenië als het volgende probleemland in de eurozone. Dat Bratusek uitgerekend afgelopen week met de centrale bank sprak, heeft alles te maken met het feit dat haar regering vóór 1 oktober de Europese Commissie een bezuinigingsprogramma moet overhandigen. Daarin moet staan hoe de Slovenen hun begrotingstekort van bijna 8 procent denken terug te brengen tot onder de Europese afspraak van 3 procent. Maandag wordt voorzitter Jeroen Dijsselbloem van de Eurogroep voor overleg in de Sloveense hoofdstad Ljubljana verwacht.

speculeren Bratusek haastte zich te zeggen dat er momenteel – zo citeert der Spiegel haar – ‘geen enkele grond is voor speculaties over EG-steun voor Slovenië’. Maar gespeculeerd wordt er al maanden, sinds

premier Alenka Bratusek van Slovenië duidelijk is dat Slovenië langzaam maar zeker wordt meegezogen door de eurocrisis. De recessie is een bittere pil voor de voormalige Joegoslavische republiek die in 2004 EU-lid werd en drie jaar later de euro mocht invoeren. Na de kredietcrisis (2008) kwam het land echter in grote problemen. Omdat er veel han-

del is met Italië en daar veel kapitaal uitstaat, werd Slovenië hard getroffen toen Italië economisch onderuit schoof. Ook de crisis in Griekenland leidde tot veel problemen. Sloveense bedrijven konden hun leningen niet terugbetalen en banken kwamen onder druk te staan. Begin 2013 raakten twee staatsbanken in grote problemen en begin deze maand gingen twee kleine banken failliet. Ook daalt het vertrouwen van beleggers in de Sloveense economie. Daardoor is het rentepercentage dat het land op staatsobligaties of -leningen moet betalen gestegen tot ruim 6 procent. Dat heeft de twijfel aan de financiële betrouwbaarheid van het land doen toenemen. Volgens Bratusek is haar land geen tweede Cyprus, want Slovenië heeft geen financieel waterhoofd. Dat klopt. En een tweede Griekenland is het al he-

lemaal niet. Maar dat wast de problemen niet weg. Een week geleden riep de president van de centrale bank de regering op, haast te maken met hervormingen die de Europese Commissie en het Internationaal Monetair Fonds verwachten, zoals het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd van 63 naar 65 jaar en het privatiseren van staatsbedrijven en overheidsbanken. Ook moeten de balansen van de financiële sector worden opgeschoond: Sloveense banken hebben er voor 7,5 miljard euro aan slechte leningen op staan, ongeveer een vijfde van de omvang van de hele Sloveense economie. Het is de bedoeling dat volgende maand vier miljard euro aan probleemkredieten wordt ondergebracht bij een zogenoemde bad bank, maar ondanks dit type inspanningen mag Slovenië niet achterover leunen, waarschuwt centrale bankpresident Jasper. <

6 nieuws kort zaterdag 28 september 2013 nederlands dagblad

Waterschap schiet ontsnapte capibara dood

Raadsels rond goudschat in station Keulen

Baby vanonder ingestort gebouw Mumbai gered

China heft verbod spelcomputers op

Een ontsnapte capibara is deze week doodgeschoten door een medewerker van het Groningse waterschap Hunze en Aa’s. De medewerker zag het beest aan voor een beverrat, een soort die wordt bestreden. Capibara’s zijn de grootste knaagdierensoort. Ze komen in het wild voor in Zuid-Amerika. Het dier was ontsnapt uit een dierenpark in Bellingwolde. <

De Duitse politie is op zoek naar iemand die een gouden geldschat heeft achtergelaten in het bagagedepot van het treinstation van Keulen. Het gaat om enkele staven goud en een stapel bankbiljetten ter waarde van een bedrag van zes cijfers. Meldt de rechtmatige eigenaar zich niet, dan zal de schat worden verkocht. <

In de Indiase stad Mumbai is gisterochtend een gebouw van vijf verdiepingen ingestort. Daarbij zijn zeker drie doden gevallen. Volgens de nooddiensten zitten er nog tachtig tot negentig mensen vast onder het puin. Reddingswerkers hebben een baby levend onder het ingestorte gebouw vandaan gehaald. Het kind had toen tien uur onder het puin gelegen. <

China wil een eind maken aan een dertien jaar oud verbod op spelcomputers. Om games en spelcomputers te mogen verkopen in China moeten gamebedrijven zich vestigen in de vrijhandelszone die zondag wordt geopend bij Shanghai. Ook willen de autoriteiten de producten eerst keuren. <

Onderhandelingen metaalsector muurvast

SPD: leden beslissen over ‘grote coalitie’ Duitsland

Onderzoek naar integriteit Sint Maarten De integriteit van het openbaar bestuur van Sint Maarten wordt onderzocht. Dat heeft minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Ronald Plasterk (PvdA) bepaald. Ministers en ministeries worden onder de loep genomen. Volgens Plasterk staat het ‘aanzien van het koninkrijk’ op het spel. <

Ambtenaren Friesland en Drenthe behouden baan In Friesland en Drenthe houden meer ambtenaren hun baan dan aanvankelijk gepland. In Friesland gaat het om honderd banen, in Drenthe om 140. In Leeuwarden blijft de Belastingdienst gespaard. In Assen blijven 54 arbeidsplaatsen van het ministerie van Economische Zaken behouden, boven op de driehonderd arbeidsplaatsen die het kabinet in juni al wilde behouden. <

Maffiosi opgepakt in Amsterdam Arrestatieteams hebben vorige week in Amsterdam twee leden van de Italiaanse maffia opgepakt. Bij de aanhoudingen en huiszoekingen werden zes vuurwapens, tienduizenden euro’s en zes kilo heroïne in beslag genomen. Een van de arrestanten is een 33-jarige Italiaan die aan het hoofd zou staan van een grote criminele organisatie die deel uitmaakt van de Napolitaanse maffia. <

Eickhout Europees lijsttrekker GroenLinks Bas Eickhout is lijsttrekker voor GroenLinks bij de verkiezingen voor het Europees Parlement. Hij won de strijd om het lijsttrekkerschap van Marije Cornelissen, zo werd gisteren bekendgemaakt. Van alle GroenLinks-leden stemde 24 procent, van hen koos twee derde voor Eickhout. <

beeld wikipedia

Hond vindt 350 kilo softdrugs bij controle De douane heeft afgelopen week een grote partij marihuana en hasj onderschept. Een speurhond ontdekte de ruim 350 kilo softdrugs bij een controle bij een transportbedrijf vlakbij Arnhem. De drugs lagen in een van de trucks en zaten verstopt in dozen met het opschrift hydrokorrels. De douane schat dat de partij een straatwaarde heeft van zo’n anderhalf miljoen euro. <

‘Nairobi-verdachte’ wil rectificatie Powned Een 24-jarige Nederlander die in een uitzending van Powned werd genoemd als verdachte van de aanslag in het winkelcentrum in Nairobi, eist voor maandag rectificatie van de omroep. In de uitzending werd de Nederlander neergezet als verdachte. Volgens de raadslieden is er echter sprake van persoonsverwisseling en is de werkelijke verdachte een 38-jarige Brit. <

Gouden Dageraad dreigt uit parlement te stappen De extreemrechtse Griekse partij Gouden Dageraad dreigt zich terug te trekken uit het parlement. Partijleider Nikolaos Mihaloliakos zei dat zijn parlementsleden mogelijk opstappen als het optreden van de autoriteiten tegen zijn partij niet ophoudt. Dat begon naar aanleiding van de moord op een antifascistische activist. <

Agenten maken minder brokken in politieauto Het aantal schademeldingen aan politievoertuigen is vorig jaar gedaald. In totaal noteerde de politie bijna elfduizend schadegevallen, ruim vijfhonderd minder dan in 2011. Het gaat overigens in veel gevallen om schade waar agenten weinig aan kunnen doen, zoals vandalisme of ruitschade door steenslag. <

Eenhoorn stopt als burgemeester Alphen Bas Eenhoorn stopt in het nieuwe jaar als burgemeester van Alphen aan den Rijn. De VVD’er heeft de commissaris van de koning laten weten na 1 januari niet meer beschikbaar te zijn. De 67-jarige Eenhoorn was ruim drie jaar waarnemend burgemeester in de gemeente. Hij zou al eerder stoppen, maar bleef aan vanwege de schietpartij in winkelcentrum de Ridderhof in 2011. <

Verdachte dreigtweets V&D op vrije voeten Een van de twee verdachten van het versturen van dreigtweets aan het adres van V&D in Haarlem is gisteren op vrije voeten gesteld. Het gaat om een 32-jarige Haarlemmer. De man is nog wel verdachte in de zaak. De andere verdachte, een 19-jarige Haarlemmer, zit nog vast. Uiterlijk maandag beslist het OM of deze verdachte eveneens vrijkomt of langer vast moet blijven. <

beeld novum

De voorzitter van de Duitse sociaaldemocratische partij SPD wil alle leden laten meebeslissen over deelname aan een grote coalitie met de CDU/CSU van Angela Merkel. De ongeveer 470.000 SPD-leden worden mogelijk aan het eind van de onderhandelingen gevraagd zich over de resultaten uit te spreken. De uitkomst van de ledenraadpleging zou voor de SPD-leiding politiek bindend zijn. <

Hoger beroep tegen Peter la S. gaat door Het hoger beroep in de strafzaak tegen voormalig kroongetuige Peter la S. kan worden doorgezet. Dat heeft het gerechtshof in Amsterdam bepaald. De advocaat van de kroongetuige in het liquidatieproces Passage had het hof verzocht af te zien van hoger beroep. Peter la S. was veroordeeld tot een celstraf van acht jaar voor de moord op Kees Houtman en een poging tot moord op Thomas van der Bijl. Het OM had een lagere straf geëist. <

beeld ap

Aanslag op bus met ambtenaren Pakistan Een bomaanslag op een bus met Pakistaans overheidspersoneel heeft in het Noord-Pakistaanse Peshawar gisteren aan zeker negentien mensen het leven gekost. De bom was verstopt in het achterste gedeelte van de bus. Naast de negentien doden vielen er 46 gewonden. De verantwoordelijkheid voor de aanslag is niet opgeëist. In het gebied zijn echter moslimextremisten actief. <

Optimisme na atoomoverleg Iran

beeld ap

Experts: ‘Tribunaal voor oorlogsmisdaden Syrië’ Een groep internationale experts pleit voor de oprichting van een oorlogsmisdadentribunaal in Damascus om Syrische politici en militairen te vervolgen als de burgeroorlog in Syrië is afgelopen. Aan de opzet hiervan wordt in stilte al bijna twee jaar gewerkt. Het plan wordt nu naar buiten gebracht om te zorgen dat de kwestie van rekenschap niet vergeten wordt in de internationale onderhandelingen over Syrië. <

Boot met asielzoekers bij Java gezonken Voor de kust van Java is gisteren een boot met tientallen asielzoekers gezonken. Daarbij zijn zeker 21 van hen verdronken. De Indonesische kustwacht wist 25 mensen te redden en is nog op zoek naar verdere overlevenden. Aan boord waren mogelijk meer dan honderd mensen. Ze waren op weg naar het Australische Christmas Island, zeiden de overlevenden. <

Indiase kiezers mogen ook minnen geven Indiase kiezers moeten voortaan bij verkiezingen ook negatieve stemmen kunnen geven, heeft het Indiase hooggerechtshof bepaald. Het hof heeft de Kiescommissie opgedragen stemmachines en -biljetten daarvoor aan te passen. De minstemmen zullen niet meetellen voor de uitslag. De nieuwe regel moet politieke partijen wel dwingen kandidaten te selecteren op wie weinig aan te merken is. <

Amerikaanse en Europese diplomaten zijn zeer optimistisch over de toon van de Iraanse regering over haar atoomprogramma. De ministers van Buitenlandse Zaken van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en Duitsland spraken donderdag met hun Iraanse ambtgenoot over het atoomprogramma van Teheran. De VS en Iran hebben in zes jaar tijd geen ontmoeting op zo’n hoog niveau gehad. Er is afgesproken om snel te gaan onderhandelen. <

‘Ergste deel recessie Spanje is voorbij’ Het dieptepunt van de recessie in Spanje is voorbij. Het herstel is echter langzaam en moeilijk. Dat verklaarde de regering van het Zuid-Europese land gisteren bij de presentatie van de nieuwe begroting. De Spaanse regering verwacht dat het werkloosheidspercentage volgend jaar uitkomt op 25,9 procent. Op dit moment is de werkloosheid 26,3 procent. De Spaanse economie groeit volgend jaar naar verwachting met 0,7 procent. <

Blackberry schrijft stevig af op nieuw toestel Telefoonbouwer Blackberry moet ruim negenhonderd miljoen dollar (bijna zevenhonderd miljoen euro) afschrijven op onverkochte toestellen van het Z10model. De telefoonfabrikant verkocht vorig kwartaal effectief slechts 3,7 miljoen telefoons, het laagste aantal sinds de introductie van de iPhone zes jaar geleden. <

De sociale partners in de metaalsector hebben niet met elkaar gesproken sinds het begin van de estafettestakingen een week geleden. Dat zegt bondsbestuurder van FNV Metaal Leen van der List. Gisteren wordt actiegevoerd in onder meer Zwolle, Culemborg, Heerenveen en Beverwijk. De metaalmedewerkers staken voor een loonsverhoging van tweeënhalf procent en ‘waardering voor hun vakmanschap’. <

Markt bedrijfsauto’s weer gekrompen in augustus De Europese verkoop van bedrijfsauto’s viel in augustus opnieuw lager uit in vergelijking met een jaar eerder. De markt voor bestelbusjes en vrachtwagens kromp vorige maand met 4,4 procent naar bijna 108 duizend, zo blijkt uit cijfers van brancheorganisatie ACEA. De krimp is wel minder sterk dan gemiddeld dit jaar. In de eerste acht maanden van 2013 bedroeg de terugval in de verkoop 5,5 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. <

Google verbetert internetzoekmachine De internetzoekmachine van Google kan dankzij een update beter antwoord geven op complexere en langere vragen. Het Amerikaanse techbedrijf heeft de update, genaamd Hummingbird, een maand geleden in stilte doorgevoerd. Dat heeft Google donderdagavond bekendgemaakt. Google noemt Hummingbird zijn ingrijpendste aanpassing aan de zoekmachine in drie jaar. <

Peter de Mönnink nieuwe topman Sanoma Peter de Mönnink wordt de nieuwe directeur van Sanoma Nederland. De 50-jarige bestuursvoorzitter van Reed Business Nederland & International volgt Dick Molman op, die per 1 november vertrekt. De Mönnink wordt verantwoordelijk voor het uitbreiden van het multimediale mediaportfolio van de onderneming. <

Aanmeldingen openhuizendag stabiel Makelaarsvereniging NVM verwacht net als in het voorjaar dat tegen de vijftigduizend huiseigenaren meedoen aan de openhuizendag. Tot nu toe zijn veertigduizend huizen aangemeld voor de promotiedag van volgende week zaterdag. Aan de laatste editie deden afgelopen voorjaar 49.480 woningen mee. Volgens een woordvoerder meldden huiseigenaren zich meestal nog op het laatst voor de openhuizendag aan. <

AFM-topman Ronald Gerritse overleden Bestuursvoorzitter van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) Ronald Gerritse is overleden. Gerritse is 61 jaar geworden. Gerritse leed aan een aandoening aan zijn beenmerg. <

beeld novum


achtergrond Ruurd Ubels nd.nl/economie beeld novum / Freek van den Bergh en ap / Julian Stratenschulte

Zo doe je dat in Duitsland Behalve Nederland azen meer landen op economische betrekkingen met de Duitsers. Goed voorbereiden is dé voorwaarde voor een succesvolle handelsrelatie. De Duitse economie draait als nooit tevoren. Daar wil elk bedrijf bij zijn, vooral Nederlandse. Maar wie de cultuurverschillen veronachtzaamt, krijgt een harde dobber aan de Duitse markt. ‘Je claimt je status.’

▶ Tiel Janet Antonissen staat voor een kleine twintig ondernemers en andere Nederlanders die met Duitsers werken. Maar als de docente de bijeenkomst van de Nederlands-Duitse Handelskamer wil starten, hapert de internetverbinding. ‘In Duitsland zou alles vooraf extra gecheckt zijn’, zegt Antonissen, waarna zij zich verontschuldigt voor de vertraging. De Nederlandse aanwezigen geven geen krimp. Wachten totdat de verbinding met het internet is hersteld – wat zou het? Ziehier een belangrijk cultuurverschil in een notendop. ‘Duitsers zijn van het maximale principe: wat ze doen, moet perfect zijn’, zegt Antonissen. Een stuntelende presentatie wordt gezien als een teken van onprofessioneel gedrag en kan aanleiding zijn tot het verbreken van de zakelijke contacten. Want als de oosterburen één uitdrukking niet kennen, dan is het ‘we zien wel waar het schip strandt’. Antonissen: ‘Een Duits schip strandt niet.’

concurrentie Duitsland is de belangrijkste handelspartner van Nederland en dat belang wordt groter nu onze economie hapert en die van de buren draait als nooit tevoren. Maar dat succes valt niet alleen Nederlandse bedrijven op, weet Duitslandganger Bart Brusse. ‘Duitsland is bij iedereen populair’, aldus de directeur van Contest Consultancy.

‘Polderen op de werkvloer zien Duitsers als treuzelen of besluiteloosheid.’ ‘Weet waar je aan begint, want de concurrentie is enorm.’ Goed voorbereiden is dan ook dé voorwaarde voor succes. Dat betekent vooral: realiseer je met welke cultuur je te maken krijgt, benadrukt de Nederlands-Duitse Handelskamer op zijn bijeenkomsten die overal in het land worden belegd. Een terecht advies, vindt commercieel directeur Paul Muller van het Amsterdamse Tecline International. ‘Ik heb via onze vestiging in het oosten van Duitsland elke dag met cultuurverschillen te maken. Als wij Nederlanders vinden dat we flexibel zijn, zeggen Duitsers dat we onze afspraken niet nakomen.’ Flexibiliteit versus regels is een van de belangrijke culturele dilemma’s tussen Nederlanders en Duitsers. Maar er zijn er meer, zoals participatie versus hiërarchie en pragmatisch versus perfect. Vooral op de Duitse hiërarchie lopen Nederlanders zich nog wel eens stuk. Polderen op de werkvloer is aan Duitsers niet besteed, zegt Janet Antonissen. ‘Zij zien dat als treuzelen of besluiteloosheid.’ In het land van CDU-Chefin Angela Merkel bepaalt de chef de richting, wat overigens als keerzijde heeft dat ondergeschikten een afwachtende houding kunnen aannemen. Zo kan de Duitse pikorde innovatie en creativiteit blokkeren – belangrijk om te weten voor Nederlandse ondernemers. Hoever die machtsstructuur zich uitstrekt, dat viel Janet Antonissen onlangs opnieuw op toen ze twee Duitse mannen hoorde praten over hun auto’s. ‘Op een gegeven moment kwam het verschil in motorvermogen ter sprake. Meteen was de hiërarchie vastgesteld.’

rangorde Heel herkenbaar, vindt Paul Muller van Tecline. Waar in het Nederlandse onderwijs wordt geklaagd over de zesjescultuur, maakt Muller mee dat Duitse sollicitanten niet alleen hun diploma’s,

Koning Willem Alexander bij zijn bezoek aan Trumpf tijdens het kennismakingsbezoek van begin juni aan Duitsland, de belangrijkste handelspartner van Nederland. onder: Grote kans dat onderdelen van uw Duitse auto in elkaar zijn gelast door een machine van AWL Techniek in Harderwijk. maar ongevraagd ook hun cijferlijsten overleggen. ‘Je claimt je status.’ Nederlanders moeten niet aan deze rangorde voorbij gaan, hoe onwezenlijk zij die misschien ook vinden, onderstreept consultant Bart Brusse. Een order komt alleen rond als op het juiste moment met de juiste persoon in de hiërarchie wordt gesproken. Antonissen beaamt dit met een voorbeeld uit het midden van de jaren negentig, toen de Nederlandse overheid met het Duitse moederbedrijf Dasa in onderhandeling was over de redding van het noodlijdende Fokker. Toenmalig minister

Hans Wijers (Economische Zaken) stuurde exUnilever-topman Floris Maljers naar het Dasahoofdkantoor, maar zijn komst viel daar helemaal verkeerd. Antonissen: ‘De Dasa-top voelde zich beledigd omdat Maljers in hun ogen te laag in de hiërarchie stond.’ Een paar maanden later draaiden de Duitsers de geldkraan voor Fokker dicht.

goed genoeg En dan de kwaliteit van hun producten – ook iets waar Duitsers zich graag op laten voorstaan.

Duitse auto’s en een Veluwse lasrobot Voor AWL-Techniek is Duitsland de grootste afzetmarkt. De Harderwijkse onderneming bouwt lasmachines voor onder meer de automobielindustrie en die is in Duitsland een van drie fundamenten waarop de economie rust. ‘We leveren niet rechtstreeks aan producenten als Audi en VW, maar aan hun toeleveranciers’, zegt Marloes van de Wiel van het tweehonderd werknemers tellende bedrijf. Grote kans dat de stoel of de bumper van uw VW Golf in elkaar is gelast door een Veluwse machine. ‘We hebben alle grote jongens als klant.’ AWL-Techniek is genomineerd voor de Nederlands-Duitse Prijs voor Economie 2013,

een initiatief van de Nederlands-Duitse Handelskamer. Het bedrijf is wereldwijd actief (deze maand ging een eerste Chinese vestiging open), maar met Duitsers doen de Harderwijkers graag zaken. Van de Wiel: ‘Hun eisenpakket is duidelijk en ze zijn helder als het gaat om afspraken en beoordelingen. Goed is goed, fout is fout.’ Wie succes wil hebben, doet er wel goed aan de taal te beheersen, zegt Van de Wiel. Werknemers van AWL-Techniek die veel contact hebben met Duitse relaties, kunnen een cursus technisch of zakelijk Duits volgen. ‘Veel kan in het Engels, maar Duits heeft bij onze partners de voorkeur.’

Made in Germany beschouwen ze niet zonder reden als de kurk onder hun exportsucces. ‘In Nederland zegt men al snel: goed is goed genoeg’, vertelt Janet Antonissen. ‘In Duitsland zegt men: das Beste ist gerade gut genug (alleen het beste is goed genoeg, red.).’ Waar Nederlanders details kunnen afdoen met ‘het zijn maar details’, zijn deze voor Duitsers essentieel. ‘Dat blijkt ook als er iets mis gaat. Nederlanders zijn oplossingsgericht, maar Duitsers zoeken liever uit wat mis ging en wat daarvan geleerd kan worden.’ Hoe die pragmatische houding van veel Nederlanders botst met de Duitse cultuur, vertelt consultant Bart Brusse aan de hand van een voorbeeld. Hij weet van een firma die een nieuwe technologie had ontwikkeld, waarvan niet duidelijk was of het legaal was. ‘De Nederlanders zeiden: we gaan ermee door en dan zien we wel. Misschien krijgen we een boete, maar nu starten levert allerlei voordelen op. Voor de Duitse collega’s was de wetgeving heilig en zij wilden absoluut niet verder.’ Duitsers zijn hiërarchischer dan Nederlanders, perfectionistischer (pünktlicher), gedisciplineerder en formeler (‘je vraagt op maandagmorgen niet aan je collega’s hoe het weekend was’) – is dit geen traditionele beeldvorming die lang niet altijd meer strookt met de werkelijkheid? Ja, een Duitser uit de noordelijke handelsstad Hamburg is een andere dan die uit de voormalige DDR of het conservatieve Beieren, erkent Janet Antonissen. En de automobielindustrie kent een traditionelere cultuur dan bijvoorbeeld de telecommunicatie. Maar de verschillen tussen Duitsers en Nederlanders zijn over het algemeen niet te verwaarlozen, vult Bart Brusse uit ervaring aan. ‘Een voorbeeld: niet alleen Duitse zakenrelaties, maar ook klanten zijn perfectionistischer. Wie dat verschil veronachtzaamt, kan in zakelijk opzicht enorm veel ellende oplopen.’ Brusse benadrukt tegelijk dat de Duitse cultuur niet beter of slechter is dan de Nederlandse. ‘Als Nederlandse bedrijven met Duitsers in zee gaan, is het de kunst om beide culturen goed te mixen.’ Dan, wil hij maar zeggen, heb je het beste van twee werelden. ▶▶ Voor wie wil zien hoe Nederlandse ondernemers in Duitsland in de fout kunnen gaan, heeft het Goethe Institut Amsterdam drie (vermakelijke) filmpjes op Youtube gezet (zoeken op: Geschäftliche Verhandlungen).


Daniël Gillissen nd.nl/geloof beeld goodbookshop.nl

Zorg over Jongerenbijbel vervreemdend …De synode van Gereformeerde Gemeenten heeft grote zorgen over de invloed van de Herziene Statenvertaling. …Die verslaat zijn tienduizenden en nu komt er ook nog een jongerenversie aan.

▶ Zeist-Heerenveen De Herziene Statenvertaling verwerft zich een serieuze plek binnen de Gereformeerde Gemeenten, hoewel de Bijbelvertaling drie jaar geleden krachtig is afgewezen door de synode. Gebruik tijdens de kerkdienst of op kerkelijke verenigingen is uit den boze, maar het thuisgebruik neemt toe. Ook stijgt het aantal kerkleden dat de HSV meeneemt naar de kerk. In een kortgeleden gehouden enquête geeft zo’n 25 procent van de leden aan de HSV te gebruiken. En dat zijn niet alleen jongeren, blijkt uit de reacties op sociaalnetwerksite Twitter. Ondanks de synodeuitspraak laten de plaatselijke kerkenraden geen eenduidig geluid horen. Ouderlingen oordelen zeer verschillend over de HSV. De een is zeer afwijzend, terwijl de ander tijdens catechisatie het gebruik adviseert.

liefhebben. Van de Herziene Statenvertaling zijn in bijna drie jaar meer dan honderdduizend exemplaren verkocht. Volgende week zaterdag verschijnt de HSV Jongerenbijbel, met allerlei uitleg bij de tekst. Daarvan worden naar verwachting dit jaar ook nog tienduizend stuks verkocht. Die trend was voor de synode van de Gereformeerde Gemeenten vorige week reden om haar bezorgdheid uit te spreken over de toenemende in-

vloed van de HSV. Synodevoorzitter ds. Jan van Eckeveld onderstreept dat de zorg over de HSV vooral is ontstaan omdat ‘wij de Statenvertaling hartelijk liefhebben. Bij het gebruik van de HSV ontwen je de Statenvertaling.’ De synodevoorzitter erkent dat vooral belangrijk is dat de Bijbel wordt gelezen, maar ‘de vertaling vinden wij ook heel belangrijk. Je moet de vertaling lezen die het dichtst bij de oorspronkelijke Bijbeltekst staat’. De zorgen zijn ‘groot’, zeker omdat de verwachting is dat de Jongerenbijbel de populariteit van de Herziene Statenvertaling alleen maar zal doen groeien. Via artikelen in de eigen kerkbladen gaat

het kerkgenootschap leden waarschuwen tegen de Jongerenbijbel. ‘Verschillende synodeleden vinden dat de medewerkers van de jongerenbijbel een te brede kerkelijke achtergrond hebben’, licht Van Eckeveld toe. Dat veel leden van de Gereformeerde Gemeenten, onder wie ouderlingen, hun medewerking hebben gegeven, doet daaraan niets af. Sterker nog: ‘In het verleden is er treurnis over uitgesproken dat ambtsdragers en leden van de Gereformeerde Gemeenten meewerkten aan de HSV. Wij kunnen dat niet verbieden, maar we zijn er niet blij mee.’ Izak Kole, secretaris van de stichting die de Herziene Statenvertaling heeft uit-

Hendrik Verhoef

gebracht en voormalig ouderling van de Gereformeerde Gemeenten, laat weten dat hij drie jaar geleden al heeft aangegeven te blijven. ‘Daarop heb ik verder geen reactie meer gehad.’

achterhoedegevecht Kerkleden noemen op Twitter de afwijzing door de synode een ‘achterhoedegevecht dat vervreemding wekt’. De Gereformeerde Gemeenten lopen ‘achter de ontwikkelingen aan’ omdat kerkleden de HSV allang lezen. De uitspraak zou dan ook een kloof tussen synode en grondvlak symboliseren. Dat vindt Van Eckeveld veel te sterk uitgedrukt. ‘Synodeleden zijn geen

mensen die niet weten wat er speelt. Ze komen allemaal bij gezinnen thuis en weten wat daar omgaat.’ Op Twitter vraagt iemand zich af of de synodeleden de nood niet zien onder jongeren. Dat is de reactie van Ralph Segers, bij uitgever Royal Jongbloed verantwoordelijk voor de verkoop en marketing van de HSV. ‘Wij merken uit onderzoeken die we samen met kerkelijke jeugdorganisaties hebben gedaan onder honderden jongeren, dat bijna de helft niet regelmatig in de Bijbel leest. Meer dan de helft vindt de Statenvertaling te moeilijk. Het raakt mij diep dat in deze tijd van kerkverlating zulke grote woorden worden gesproken door een synode, terwijl ze de Jongerenbijbel nog niet onder ogen hebben gehad. Ga in gesprek met het HSV-bestuur. Dit zaait verwarring.’ Met het oog op jongeren heeft de synode er bij de Gereformeerde Bijbelstichting, die de Statenvertaling uitgeeft, nog eens op aangedrongen haast te maken met het project om sterk verouderde woorden uit de Statenvertaling te vervangen, aldus Van Eckeveld. Volgens Segers, zelf lid van de Gereformeerde Gemeenten, is de omarming van de HSV echter niet meer te keren. ‘Op de reformatorische Wegwijsbeurs kochten predikanten en ouderlingen de HSV bij ons. We krijgen mooie reacties van gezinnen, scholen, kerkenraden – dat ze weer over het geloof spreken. Daar gaat het ons om: dat de Bijbel het geloofsleven van jongeren verdiept. ’ Van Eckeveld laat wel een kleine ruimte voor de vertaling. Met Bijbelstudie kan hij best begrijpen dat andere vertalingen erbij worden gepakt. ‘Als dat maar gebeurt vanuit verbondenheid met de Statenvertaling.’ <

Gert-Wim Dubbeldam Hendrik Verhoef. (18), lid van Gereformeerde Gemeente te Capelle aan den IJssel-Middelwatering: ‘Ik lees de Herziene Statenvertaling regelmatig, vooral persoonlijk, maar ook in de kerk. De vertaling is prettig te lezen, omdat die dicht bij het hedendaagse taalgebruik staat. Tegelijk vind ik het belangrijk dat de HSV dicht bij de grondtekst en de Statenvertaling blijft. De Statenvertaling is mij lief, maar er zijn soms Bijbelteksten die niet meer aansluiten bij het hedendaagse taalgebruik. Dat zien zelfs de Gereformeerde Gemeenten in, als zij een oproep doen sommige woorden te vervangen. Ik denk dat het goed is de Statenvertaling en de Herziene Statenvertaling naast elkaar te lezen. Voor Bijbelstudie pak ik vaak de Statenvertaling, aangezien de kanttekeningen een waardevolle toevoeging zijn. Ik zie uit naar de HSV Jongerenbijbel waarin de Heidelbergse Catechismus is meegenomen.’

Gert-Wim Dubbeldam (38), lid van de Gereformeerde Gemeente te Lisse: ‘Aan tafel lezen we met onze vijf kinderen uit de Statenvertaling. Daarmee houden we verbinding met school en kerk, waar deze vertaling wordt gebruikt. We leggen moeilijke woorden en teksten uit. ’s Avonds, als dagafsluiting, gebruiken mijn vrouw en ik de Herziene Statenvertaling. Vooral het Oude Testament is eenvoudiger beschreven en daarmee toegankelijker. Het is leerzaam, omdat nieuwe dingen opvallen. De HSV verrast mij, omdat de tekst duidelijker is. Ik kan de weerstand tegen de HSV niet goed begrijpen. Ik vind het moeilijk dat er zo hard wordt geoordeeld. Dat past toch niet bij christenen onderling? De HSV is een goede vertaling die goed bruikbaar is naast de Statenvertaling. Als je naar de wereldkerk kijkt, mogen wij blij zijn dat we zulke goede vertalingen hebben.’

redactie nd nd.nl/geloof

Gerard ter Horst nd.nl/geloof

Pakistan: doodstraf voor valse aanklacht blasfemie

Bestuurslid Gereformeerde Bond weg om Israëlvisie

▶ Islamabad Een invloedrijk islamitisch adviesorgaan van de Pakistaanse regering adviseert de doodstraf in te voeren voor mensen die anderen vals beschuldigen van godslastering. Oogmerk van het advies is, te voorkomen dat mensen ten onrechte worden beschuldigd van het beledigen van de islam, de Koran of de profeet Mohammed. Op dergelijke beledigingen staat een levenslange celstraf (als het om de Koran gaat) of de doodstraf. Het advies van de Raad voor Islamitische Ideologie aan de regering betekent een pleidooi voor hervorming van de bestaande blasfemiewetgeving. Die wetgeving is omstreden omdat ze volgens critici in binnen- en buitenland wordt misbruik om minderheden, zoals christenen, onder druk te zetten. De wetgeving heeft tot geruchtmakende processen geleid, zoals tegen de Pakistaanse Asia Bibi, die ter dood veroordeeld is en al sinds 2010 in een dodencel

zit. De zaak heeft felle protesten uitgelokt. Pleitbezorgers in eigen land die pleitten voor het afzwakken van de wetgeving, onder wie twee bewindslieden, werden vermoord. Volgens de Engelstalige Pakistaanse krant Pakistan Today moet het voorstel van de islamitische raad worden gezien tegen de achtergrond van de aanslag van zondag op een kerk in Peshawar, waarbij meer dan tachtig kerkgangers omkwamen. De raad wil benadrukken dat alle vormen van aanbidding in Pakistan rechtmatig zijn. Door een zware straf te zetten op valse aanklachten hoopt het adviesorgaan misbruik van de wetgeving in te perken. Te vaak wordt deze aangegrepen om persoonlijke vetes te beslechten. Ook moslims zijn om die reden veelvuldig slachtoffer, zei minister Frans Timmermans van Buitenlandse Zaken eerder dit jaar al. Volgens een lid van de islamitische adviesraad mag religie daarvoor echter nooit worden misbruikt. <

▶ Ede De tweede voorzitter van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk, dr. Theo van Campen, stapt op omdat hij vindt dat het hoofdbestuur geen eenduidige visie op Israël uitdraagt. Het vertrek werd deze week door het hoofdbestuur bekendgemaakt in het eigen blad De Waarheidsvriend. Er is volgens deze verklaring een meningsverschil binnen het bestuur ‘ten aanzien van de plaats van Israël in het heilshandelen van God, waarbij ds. Van Campen de wijze van omgaan hiermee als onbevredigend ervaren heeft’. Het bestuur wenst op dit moment geen verdere toelichting te geven, maar sluit niet uit op een later tijdstip inhoudelijk te reageren, aldus voorzitter ds. Arjen Mensink. Emeritus predikant Van Campen, ouddirecteur van het Centrum voor Israëlstudies, staat voor de overtuiging dat de

vervangingsleer nadrukkelijk afgewezen moet worden. Die leer stelt dat de kerk in de plaats van Israël is gekomen. Volgens Van Campen mogen niet alle beloften uit het Oude Testament als ‘exclusief vervuld in Christus’ beschouwd worden. Wie het Nieuwe Testament op het Oude Testament legt, ziet dat er beloften openstaan voor het volk Israël. Deze hebben ook betrekking op het grondgebied, de zogeheten ‘landbelofte’. Die noemt Van Campen de lakmoesproef voor iedereen die de vervangingsleer wil afwijzen.

radicaal afwijzen Probleem is volgens hem dat niet iedereen in het hoofdbestuur van de Gereformeerde Bond dit standpunt deelt. Gevolg daarvan is dat het bestuur ‘de vervangingstheologie in eigen huis niet radicaal afwijst’. Dat noemt Van Campen een breuk met de eigen traditie, die

bovendien in het gemeenteleven gevolgen heeft voor de prediking, de catechese en het gebed. Het vertrek van Van Campen raakt ook de beraadsgroep Israël. Deze wil in de Protestantse Kerk een tegengeluid laten horen over Israël. De kerkleiding toont zich kritisch over de staat Israël en spant zich in voor de zaak van de Palestijnen, de beraadsgroep neemt daar stelling tegen. Maar Van Campen en ook ir. Jan van der Graaf, voormalig algemeen-secretaris van de Bond, zijn uit deze beraadsgroep gestapt. Ze voelen zich niet meer gesteund door het hoofdbestuur. Volgens Van Campen konden juist stukken uit de beraadsgroep niet op de volledige instemming van het hoofdbestuur rekenen. Sinds de publicatie van de brochure Onopgeefbaar verbonden in 2011 door de beraadsgroep is er sprake van ‘enorme ruis’ binnen het hoofdbestuur. <


redactie nd nd.nl/buitenland

novum nd.nl/economie

Wallonië en Brussel houden volgend jaar geld over

Oad annuleert alle reizen ▶ Amsterdam

▶ Brussel het lange tijd door economische recessie getroffen Wallonië heeft voor 2014 een begrotingsoverschot van 86 miljoen euro. Ook Brussel begroot voor volgend jaar een overschot (zes miljoen euro). De regering van Wallonië bereikte het overschot onder stevige druk van de federale regering van België. En, zeggen critici, met behulp van kunst- en vliegwerk. Belgische media melden dat het Waalse Gewest in 2014 voor honderd miljoen euro investeringen uitstelt. Daarnaast wordt voor 260 miljoen bespaard in de eigen departementen. Om aan nog meer geld te komen, wordt onder meer een glasvezelnetwerk verkocht. Tegelijk wordt een aantal kleinere maatregelen doorgevoerd, zoals belastingheffing op windmolens en gsm-masten. Ook is een miljoen euro aan besparingen ingeboekt door verlichting langs Waalse autosnelwegen te dimmen. Om een Europese boete te vermijden, eist het federale kabinet-Di Rupo minimaal een begrotingsevenwicht in de

drie delen waaruit België is opgebouwd (het Vlaamse Gewest, het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en het Waalse Gewest). Net als het Waalse Gewest heeft ook het Brusselse een overschot op de begroting-2014 bereikt. Dat is voor het eerst sinds de oprichting in 1989. Ook het Brusselse overschot is te danken aan een reeks van maatregelen. Zo krijgt Brussel extra inkomsten als gevolg van een staatshervorming. Tegelijk stijgen de belastinginkomsten dankzij de aantrekkende economische in de regio. Verder moeten de Brusselse ministers en staatssecretarissen elk twee procent op hun budget besparen. Door eenmalige maatregelen, zoals de verkoop van gebouwen, konden tientallen miljoenen euro’s worden ingeboekt. Dankzij deze maatregelen is het Brussels Hoofdstedelijk Gewest niet langer ‘het kneusje, maar de beste leerling van de klas’, meent het Vlaamse financiële dagblad De Tijd. Donderdag werd bekend dat de begroting van Vlaanderen in 2014 voor de vierde keer op rij in evenwicht is. <

Het failliet verklaarde Oad schrapt alle geboekte reizen op lange termijn. Ook raadt de reisorganisatie klanten die op het punt van vertrek staan af om op reis te gaan. Dat hebben de curatoren van het Overijsselse concern besloten, zo stelde een woordvoerder gisteren. Aanleiding voor het besluit is de onrust die rond het bedrijf is ontstaan. Zo weigeren hoteleigenaren op verschillende bestemmingen Oad-gasten of eisen ze dat die hun hotelrekening rechtstreeks en uit eigen portemonnee betaalden. De hoteliers deden dit ondanks de betaalgarantie van de Stichting Garantiefonds Reisgelden. ‘Oad is door de ontstane situatie

niet langer in staat om de reizigers de service en zekerheid te bieden die ze van Oad gewend zijn’, aldus de zegsman. Het Financieele Dagblad meldde gisteren dat er voor het faillissement van Oad een diepgravend conflict is geweest in de raad van commissarissen van de reisorganisatie. Dat leidde deze zomer tot het vertrek van twee van de drie toezichthouders; eerder was een vierde commissaris al opgestapt. De toezichthouders zouden volgens bronnen zijn weggegaan omdat ze niet langer verantwoording konden nemen voor de gang van zaken bij Oad. Daardoor bleef alleen president-commissaris Joop ter Haar over, tevens de man die de reisorganisa-

tor sinds de jaren zestig uitbouwde tot een miljoenenbedrijf. Ter Haar is de vader van huidig topman Julius ter Haar. Vanwege de zorgelijke financiële situatie wilden de overige commissarissen aansturen op een gecoördineerde doorstart, onder een bewindvoerder van buiten het bedrijf. Ter Haar wilde hier echter niets van weten. Hij meende dat Oad investeerders kon vinden, zodat de dreigende ondergang kon worden afgewend. Omdat Ter Haar naast hoofd van de toezichthouders ook volledig eigenaar van de reisorganisatie is, kon hij zijn zin in de raad doordrukken. Daarmee lijkt de Oad-oprichter achteraf de verkeerde keuze te hebben gemaakt. <

aarde warmde vooral in Siberië en Zuid-Amerika op Waargenomen verandering in gemiddelde oppervlaktetemperatuur in °C, tussen 1901 en 2012

Maarten Vermeulen nd.nl/economie

Keuze tussen gasrekening en zorgkosten snel gemaakt ▶▶ vervolg van pagina 1 Verzekeraars die te weinig doen, gaan dat merken in de vergoeding die ze van het CVZ krijgen voor het verzekerd houden van wanbetalers. Het wetsvoorstel dat Schippers afgelopen zomer naar de Tweede Kamer stuurde, maakt het ook makkelijker voor mensen om uit de wanbetalingsregeling van het CVZ te ontsnappen. Zo kunnen de premie en boete per wanbetaler worden aangepast en mogen mensen terugkeren naar hun eigen verzekeraar, als ze daarmee een betalingsregeling hebben getroffen. Nu is dat alleen mogelijk als de schuld is voldaan of als er officiële schuldhulpverlening is ingeschakeld. Joke de Kock, voorzitter van de branchevereniging voor schuldhulpverlening NVVK, verbaast het niets dat het aantal wanbetalers bij zorgverzekeraars blijft stijgen. ‘Als je kunt kiezen tussen de gasrekening of de ziektekostenverzekering, is de keuze snel gemaakt.’ Ze is zeer kritisch over de boete die wanbetalers bovenop de premie moeten betalen. ‘Dit is een prima regeling voor mensen die niet willen betalen, maar funest voor wie het geld domweg niet heeft’ Volgens De Kock lukt het vrijwel niemand om op een normale manier de schuld aan de zorgverzekeraar terug te betalen. ‘Zonder schuldhulptraject gaat het niet.’

De boete gebruiken om de schuld af te betalen, waarmee Achmea experimenteert, is ook geen oplossing, stelt ze. ‘Het is mooi dat de zorgverzekeraar dan betaald krijgt, maar deze mensen hebben nog meer schuldeisers. Er blijft op deze manier geen financiële ruimte over om andere schulden af te lossen.’ De NVVK wil dat er een regeling komt waarin alle schuldeisers gelijke rechten krijgen. ‘Steeds vaker zie je dat de overheid andere schuldeisers op een zijspoor zet.’ Het wetsvoorstel van Schippers is dan ook slechts ten dele op oplossing, concludeert De Kock. ‘Mensen komen in de knel, en dat worden er zo steeds meer.’ <

wanbetaler duur uit Mensen die hun zorgverzekering gedurende zes maanden niet betalen, moeten verplicht via het CVZ een zorgverzekering afnemen die duurder is dan een reguliere verzekering. Daar bovenop betalen wanbetalers een boete, waardoor ze per maand 160 euro kwijt zijn. De premie voor een gewone basisverzekering is ongeveer 100 euro. Nu is het nog zo dat het CVZ pas stopt met het incasseren van de premie en de boete als de schuld bij de zorgverzekeraar is voldaan.

novum nd.nl/economie

Kamp laakt CBS-bericht ▶ Den Haag Het bericht van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) over het begrotingstekort per 30 juni heeft alleen maar voor onduidelijkheid gezorgd. Dat zei minister van Economische Zaken Henk Kamp (VVD) gisteren na de ministerraad. Kamp wil gaan voorkomen dat ‘uitingen vanuit de Nederlandse overheden’ nog langer tot verwarring kunnen leiden. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem (PvdA) noemde het bericht van het CBS ‘niet zo zinvol’, omdat het iedereen op het verkeerde been zet. Het Centraal Planbureau raamde op Prins-

jesdag nog een tekort van 3,2 procent voor eind dit jaar. Het CBS schreef gisteren dat het begrotingstekort eind juni op 2,5 procent stond. ‘Dit is ruim onder de Europese bovengrens van drie procent’, schreef het bureau daarbij. De Europese norm geldt echter voor het tekort op 31 december. Er kon dus niet worden gesteld dat Nederland nu aan de begrotingsnorm voldoet, omdat er nog allerlei mee- en tegenvallers kunnen komen. Dat het tekort in het eerste halfjaar zo laag is uitgevallen, komt mede door de eenmalige miljardenbaten uit de 4Gveiling. <

280913 © de Volkskrant. Bron: IPCC

-0,6 -0,4 -0,2

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1,0 1,25

1,5

1,75 2,5

redactie nd nd.nl/buitenland

‘Zeespiegel stijgt nóg sneller’ ▶ Stockholm De zeespiegel zal als gevolg van de opwarming van de aarde nog sneller stijgen dan verwacht. Bovendien is de kans dat die opwarming door de mens veroorzaakt wordt, nog waarschijnlijker dan eerder werd aangenomen. Dat zijn de belangrijkste conclusies uit het rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, dat gisteren in Stockholm is gepresenteerd. Ging men er eerder vanuit dat de zeespiegel tegen het eind van deze eeuw tussen de 18 en 59 centimeter zou zijn toegenomen, nu ligt de verwachting tussen de 26 en 82 centimeter. De gemiddelde temperatuur zal in deze periode tussen de 0,3 en 4,8 graden stijgen. Deze ontwikkelingen zijn in lijn met wat zich de afgelopen eeuw heeft voorgedaan, aldus het rapport. Sinds het begin van de vorige eeuw is de temperatuur op aarde met 0,9 graad toegenomen, terwijl de zeespiegel met twintig centimeter steeg. De laatste dertig jaar was het op het noordelijk halfrond het warmst sinds de Middeleeuwen en dat zal dus alleen maar toenemen. Dit is te zien aan smeltende ijskappen en gletsjers die kleiner worden of zelfs helemaal verdwijnen. De belangrijkste oorzaak van de opwarming ligt in de uitstoot van CO2, stelt het IPCC vast. Fabrieken en auto’s, en daarmee de mens, vormen de belangrijkste oorzaak. Stelde het klimaatpanel in zijn vorige rapport in 2007 nog vast dat de mens ‘zeer waarschijnlijk’ de opwarming van de aarde beïnvloedt, nu noemt het deze kans ‘hoogstwaarschijnlijk’. Het percentage is hiermee

toegenomen van meer dan 90 tot meer dan 95 procent. De conclusies van het IPCC lagen al onder vuur eer ze gisteren naar buiten werden gebracht. Klimaatsceptici vinden dat het panel verkeerde modellen gebruikt, waardoor de temperatuurstijging consequent te hoog wordt ingeschat. Zij wijzen onder andere op de afname van de temperatuurstijging in de afgelopen tien tot vijftien jaar. Het IPCC erkent deze afzwakking maar wijt die onder andere aan kleine schommelingen die zich altijd in de natuur voordoen, aan het feit dat oceanen meer warmte opnemen dan eerder gedacht en aan vulkaanuitbarstingen, waardoor stofwolken het zonlicht tegenhouden.

Aan het rapport, waarvan gisteren ‘de samenvatting voor beleidsmakers’ verscheen en maandag de volledige tekst uitkomt, is door ruim 830 vooraanstaande wetenschappers uit 38 landen gewerkt. De afgelopen week hebben klimaatwetenschappers en regeringsvertegenwoordigers uit de hele wereld over de inhoud gesproken. Bij de presentatie werd benadrukt dat het rapport een onpartijdige inschatting is van de wereldwijde klimaatverandering en dat de wetenschappers dus het laatste woord hebben over de inhoud. Wel zullen de conclusies de komende jaren richtinggevend zijn voor politici en beleidsmakers in de wereld. <

aarde warmt al honderd jaar op Verandering in gemiddelde oppervlaktetemperatuur in °C, tussen 1850 en 2012 0,8 Mondiale economische crisis Uiteenvallen Sovjet-Unie

0,6

2de oliecirsis 1ste oliecirsis

0,4

0,2

Wat is hier gebeurd?

Einde WOII Grote Depressie

0

-0,2

-0,4

-0,6 1850

1900

280913 © de Volkskrant. Bron: IPCC

1950

2000


familieberichten tarief € 0,93 per mm, per kolom (incl. 21% btw); bij opgave via www.nd.nl/adverteren 10% korting; over telefonisch opgegeven advertenties kunt u niet reclameren

Wij zijn God dankbaar en blij met de geboorte van onze dochter en mijn zusje

Nadine

Psalm 84

Gerben van IJken

Dank aan God, Hij geeft ons een zoon en broertje! Senn Daniël Senn

Afiena van Zanten trouwen op vrijdag 11 oktober 2013 D.V. De kerkelijke inzegening begint om 16.30 uur in de Jacobikerk, St. Jacobsstraat 171 te Utrecht.

21-09-2013 Benjamin en Janneke Pos-Veurink Talitha Zuidveenseweg 61 8343 XR Zuidveen

Sander Star Martine Star-Kreuzen Frank Steenhuyskamp 5 2235 TG Valkenburg

Wat de toekomst brenge moge, ons geleidt des Heren hand; moedig slaan wij dus de ogen naar het onbekende land. Wij trouwen D.V. 3-10-2013

Geliefde echtgenoot van mijn dochter en onze (schoon)zus Anneke. Hans was een man van weinig woorden, hij gaf blijk van veel liefde voor zijn gezin en van een vast vertrouwen op God.

aan de velen die mij feliciteerden met Gods Zegen in mijn 60-jarig ambtsjubileum. Ook voor de giften (€1700) t.b.v. ‘Stroom’: HARTELIJK DANK

Om 15.15 uur zal er een kerkdienst gehouden worden in de Gasthuiskerk te Hattem centrum. In deze dienst willen we Gods zegen vragen over ons huwelijk. Aansluitend zal er een receptie zijn van 16.30 uur tot 18.00 uur aan Vijzelpad 57 te Hattem.

We bidden Anneke, de kinderen en kleinkinderen Gods nabijheid toe.

C.J. Breen V.D.M.

Hattem: G. Pleiter-Nagelhout Kampen: Hermien Bikker-Pleiter Gert Bikker Hartelijk dank voor de vele felicitaties in allerlei vorm die we mochten ontvangen ter gelegenheid van ons 60 jarig huwelijk

Hattem: Ali van der Worp-Pleiter Dirk van der Worp Hoogezand: Gerda van der Worp-Pleiter Gerhard van der Worp

J. Lukkien en E. Lukkien-van der Werf

Ons adres wordt: Händellaan 113 8031 EH Zwolle

Hattem: Gerrit Pleiter Tineke Pleiter-Eijlander

Speenkruidstraat 255, 9404 HK Assen

Almelo: Jaap Pleiter Wilma Pleiter-Spannenberg Hattem: Jan Theo Pleiter Gonda Pleiter-Eijlander

1973

28 september

2013

Wij mogen terugzien op veertig prachtige jaren waarin we rijk gezegend zijn. Dank aan onze Hemelse Vader die er al die tijd was en met Zijn trouw en liefde ons heeft omringd. Dat mag ook ons houvast zijn voor de toekomst. Wij zijn met onze (klein)kinderen dankbaar voor dit jubileum.

Jan en Greetje Korterink-Buitenhuis

Zwolle: Utrecht: Utrecht: Amsterdam:

Aline en Jasper Jaël, Hadassa, Nathan Gerjon en Esther Myrthe, Yanick Agnes en Kay Lucas, Amber Joanne en Bram Micha Hermen en Tamara

We vieren deze dag met (klein)kinderen, familie en vrienden

Ik hoorde een stem uit de hemel zeggen: Schrijf op: Gelukkig zijn zij die vanaf nu in erbondenheid met de Heer sterven. En de Geest beaamt: Zij mogen uitrusten van hun inspanningen, want hun daden vergezellen hen. Openbaring 14:13 Met verdriet delen wij u mee dat mijn lieve man, onze vader en opa in vol vertrouwen op de Heer is Thuisgehaald.

Harmen Korf Hans * Wormer, 8 juli 1947 † Zwolle, 24 september 2013

Wij zijn dankbaar voor wat hij in zijn leven voor ons heeft betekend.

Neven en nichten

ΗhǁŐĞŶĂĚĞŝƐŵŝũŐĞŶŽĞŐΗ dŚƵŝƐŐĞŬŽŵĞŶďŝũŚĂĂƌ,ĞŵĞůƐĞsĂĚĞƌ͕ŽƉtŝĞǌŝũĂůƚŝũĚ ǀĞƌƚƌŽƵǁĚĞ͕ŽŶǌĞůŝĞǀĞ͕ĂůƚŝũĚďůŝũŵŽĞĚŝŐĞŵŽĞĚĞƌ͕ŽŵĂ ĞŶŽǀĞƌͲŽŵĂ Ă

dƌŝĞŶƚũĞWŽĞůŵĂŶ Ă

ƐŝŶĚƐϮϱũƵŶŝϭϵϴϴǁĞĚƵǁĞǀĂŶ:ĂŶ'ƌŽĞŶ KĚŽŽƌŶ͕ ϭϱŶŽǀĞŵďĞƌϭϵϭϯ ǁŽůůĞ͗

ǁŽůůĞ͕ ϮϱƐĞƉƚĞŵďĞƌϮϬϭϯ

,ŝĞůŬũĞ,ƵŝƐŵĂŶͲ'ƌŽĞŶ ZŽĞů,ƵŝƐŵĂŶ͕ŝŶůŝĞĨĚĞǀŽůůĞŚĞƌŝŶŶĞƌŝŶŐ 'ƌŝũƉƐŬĞƌŬ͗dŝŶĞŬĞĞŶ:ŽŚĂŶsŽƐ DŝĚĚĞůďƵƌŐ͗tŝůŵĂ,ƵŝƐŵĂŶ ƌŽŶƚĞŶ͗dũĂŬŬĞůŝĞŶĞŶZŝĞŶ ǀĂŶĚĞŶĞƌŐ ,ǇŬĞ <ĂůŝƚŚĂ zĂƐƐŝŶ ůďĞƌƚ Ă

Ă

Meppel: Anneke Korf

Arne 18 8032 EH Zwolle

Ă

Meppel: Jan en Aliët Jerrald, Ilse, Marit Meppel: Gerda en Bart 5ob, 'avid, 'eborahʋ, Bas, Maaike

1958

30 september

2013

„Wie schuilt bij de Allerhoogste God, kan rustig slapen, want de Almachtige werpt Zijn schaduw over hem” (vrij naar Ps. 91 : 1 ). Gode dankbaar hopen wij,

Kees Nelemans en

Meppel: Bert en Londa Ivo, Judith, Anna Nijeveen: Paulien en Fredrik Robbin, Ruth, Jaro Meppel: Mirjam en Joost Hannah, Jade, Thijs Nijeveen: Harmen Nijeveen: Anne

Jo Nelemans-de Heer

Kerkdienst: 19.00 u in de Voorhof te Assen.

D.V. op maandag 30 september te gedenken dat wij 55 jaar getrouwd zijn. Bovenvermelde trouwtekst geeft ons ook voor de toekomst het vaste vertrouwen op Gods beloften. Wij vieren dit heuglijke huwelijksjubileum in familiekring.

Ons adres: Mr. H. Smeengestr. 5 9402 CE Assen

September 2013 Sluisweg 40 3751 BP Spakenburg

Tim Norg & Coline Kampinga

Hans Korf

HARTELIJK DANK

Wij zullen elkaar om 13.30 uur het jawoord geven in de Schepenzaal te Zwolle.

Psalm 100: 5

Wim is geboren op 12 september 2013.

Psalm 121:1 en 2 Ik sla mijn ogen op naar de bergen, vanwaar komt mijn hulp? Mijn hulp komt van de Heer die hemel en aarde gemaakt heeft. Door de Here Thuis gehaald

te trouwen!

De Heer is goed, zijn liefde duurt eeuwig, zijn trouw van generatie op generatie.

Wim Benjamin

Wij wensen Anneke, de kinderen en kleinkinderen Gods nabijheid toe in deze moeilijke tijd.

Stationsstraat 3, 9414 TH Hooghalen

René Lambers en Dinja van der Hulst

Amsterdam:

Welkom lieve

is overleden. Vorden: Janneke & Koos Ouwinga Haarlem: Lidy & Frans Korf Wormer: Nel & Jos Blokker

Op D.V. 4 oktober 2013 hopen wij,

Een tweede kindje ontvingen wij, stil, verwonderd en blij. Dank aan God, de Schepper en Bewaarder van het leven, die ons een dochter en zusje heeft gegeven. Hanna Theodorine

Hans Korf

vieren wij dat ze vandaag 40 jaar getrouwd zijn. Wij danken God dat Hij zijn beloften heeft waargemaakt en hen en ons dag aan dag heeft gedragen. En we zijn hen dankbaar dat ze de liefde van God aan ons hebben doorgegeven.

Klaas Jan en Marianne, Job en Silke Hans en Petra, Thijs, Linde, Daniël en Veerle Janneke en Jan, Dieke, Maren, Jitse en Hidde Margreet en Martin, Anne, Marlein en Joas Bernard en Carine

Mogen liefde en trouw je nooit verlaten, wind ze om je hals, schrijf ze in je hart. Spreuken3:3

Theo & Machteld Sari, Elva en Maren Mosselaar

De HEER is je wachter de HEER is de schaduw aan je rechterhand: overdag kan de zon je niet steken, bij nacht de maan je niet schaden. Ps. 121:5-6

Wij zijn verdrietig omdat onze boer en zwager

Vandaag is het feest! Tegelijk missen wij onze zus Gerdi en andere dierbaren die al in de hemel zijn.

Ons toekomstig adres: Karper 125 3824 LW Amersfoort

20 september 2013

Grote Beerstraat 440 9742 SP Groningen

‘Stil maar, wacht maar, alles wordt nieuw.’

Hotze Huberts en Tineke Werkman

en

Ze is geboren op 23 september 2013 Pieter Bas & Janita en Daan Hofstede-Bos Ceintuurbaan West 5 9301 CM Roden

Met onze lieve ouders,

Jan Steenstraat 144, 7944 TP Meppel De dienst van Woord en gebed wordt gehouden op maandag 30 september om 11.00 uur in de Kruiskerk, Thorbeckelaan 73 te Meppel. Aansluitend vindt de begrafenis plaats op de Algemene begraafplaats aan de Zomerdijk. Voorafgaand aan de dienst is er vanaf 10.00 uur gelegenheid tot condoleren.

Ă

ǁŽůůĞ͗'ĞĞƌƚ,ƵŝƐŵĂŶ ƵŝĚůĂƌĞŶ͗ dũĂĂŬũĞ'ƌŽĞŶ͕ŝŶůŝĞĨĚĞǀŽůůĞŚĞƌŝŶŶĞƌŝŶŐ Ă

ŽƌƌĞƐƉŽŶĚĞŶƚŝĞĂĚƌĞƐ͗ ŶŶĂWĂƵůŽǁŶĂƐƚƌĂĂƚϭϮ͕ϴϬϭϵyWǁŽůůĞ ĞŶƐĂŵĞŶŬŽŵƐƚǀĂŶtŽŽƌĚĞŶŐĞďĞĚǌĂů͘s͘ǁŽƌĚĞŶ ŐĞŚŽƵĚĞŶĚŝŶƐĚĂŐϭŽŬƚŽďĞƌŽŵϭϭ͘ϬϬƵƵƌŝŶŚĞƚ ƵŝƚǀĂĂƌƚĐĞŶƚƌƵŵ<ƌĂŶĞŶďƵƌŐ͕<ƌĂŶĞŶďƵƌŐǁĞŐϯ ƚĞǁŽůůĞͲEŽŽƌĚ͘ Ă

ĂŶƐůƵŝƚĞŶĚǌĂůĚĞďĞŐƌĂĨĞŶŝƐƉůĂĂƚƐǀŝŶĚĞŶ ŽƉďĞŐƌĂĂĨƉůĂĂƚƐĞƌŐŬůŽŽƐƚĞƌ͕ŐĞůĞŐĞŶĂĂŶĚĞ ĞƌŐŬůŽŽƐƚĞƌǁĞŐƚĞǁŽůůĞͲEŽŽƌĚ͘ Ă

EĂĚĞďĞŐƌĂĨĞŶŝƐŝƐĞƌŐĞůĞŐĞŶŚĞŝĚƚŽƚĐŽŶĚŽůĞƌĞŶ ŝŶŚĞƚƵŝƚǀĂĂƌƚĐĞŶƚƌƵŵ͘

▶▶ meer op pagina 12


Bart Dirks / vk nd.nl/binnenland

Celstraf voor leden Quote 500-bende ▶ Den Haag De inbrekersbende uit de Haagse Spoorwijk die systematisch de adressen van Quote 500-rijken afging, is gisteren zwaar gestraft door de rechtbank in Den Haag.

beeld ap / Khalil Hamra

Boze Sudanezen proberen met behulp van een paal een straat af te sluiten in de hoofdstad Khartoem. Dit uit protest tegen de regering, omdat die opeens de subsidies op brandstoffen heeft geschrapt. Daardoor zijn de prijzen bijna verdubbeld. Ordetroepen openden gisteren in Khartoem het vuur op betogers die vanuit de wijk Omdurman probeerden op te trekken naar het centrum van de stad. Bij protesten eerder deze week waren al meer dan vijftig doden gevallen. Ook in andere Sudanese steden werd tegen de regering gedemonstreerd. De woede van de Sudanezen richt zich inmiddels steeds meer op de autocratische president Omar al-Bashir, die al bijna 24 jaar aan de macht is. Oppositieleider Sadiq al-Mahdi beschuldigde Al-Bashir er in een toespraak van, publieke gelden te hebben verspild aan het consolideren van zijn macht en te hebben nagelaten ‘de lasten van de schouders van de burgers te halen’. Volgens al-Bashir is de intrekking van subsidie een bezuinigingsmaatregel die nodig is om het land voor ineenstorting te behoeden. <

beurs novum nd.nl/economie

Damrak lager, veel zorgen over VS ▶ Amsterdam Na een nieuwsluwe dag werd het Damrak gisteren lager gesloten, in afwachting van een akkoord over de Amerikaanse begroting. De AEX sloot op 375,77 punten, een verlies van 0,6 punten. Op weekbasis verloor de Amsterdamse hoofdindex 1,6 procent. Het sentiment werd vooral bepaald door zorgen over het begrotingstekort in de Verenigde Staten en het naderende schuldenplafond. Als de Democraten en Republikeinen niet vóór dinsdag een akkoord hebben bereikt, komen verschillende overheidsdiensten zonder middelen te zitten. Binnen de AEX sloten negen van 25 fondsen hoger. PostNL voerde de lijst met stijgers aan met een winst van 5,6 procent. Het postbedrijf ontving een koersdoelverhoging naar 3,40 euro van Goldman Sachs, die ook het koersdoel voor TNT Express opwaarts bijstelde naar 8,30 euro. TNT Express schreef 1,3 procent aan koerswaarde bij. Verder was er een positief sentiment rond deze aandelen, vanwege de aftrap van de beursgang van de Britse Royal Mail. Daarnaast liet DSM een licht herstel zien (+1,6 procent).

René Fransen nd.nl/wetenschap

Diepzeebacteriën ‘halen adem’ via water ▶ East Boothbay Zelfs op de bodem van de oceanen, in complete duisternis onder drie kilometer water, is leven aanwezig. Onderzoekers hebben nu voor het eerst aangetoond dat in de zeebodem levende micro-organismen zuurstof onttrekken aan het zeewater dat door de oceaankorst stroomt. Het is een belangrijke stap in het begrijpen van de ecologie van dit barre oord. De onderzoekers namen monsters van het sediment op de zeebodem en boorden in de korst. Zij maten de hoeveelheid zuurstof in het water dat in kleine scheurtjes van de oceaanbodem doordringt en maakten op grond daarvan een computermodel. Het model laat zien dat er zuurstof verdwijnt tijdens de tocht van het zeewater door de bodem. Omdat chemische processen die bij de lage temperatuur zuurstof uit het water kunnen halen in de diepzee zeer langzaam verlopen, is de meest aannemelijke conclusie dat die zuurstof door micro-organismen uit het water wordt opgenomen. Het onderzoek, dat gisteren verscheen in het tijdschrift Nature Communications, laat voor het eerst zien hoe bacteriën en andere micro-organismen op de zeebodem aan zuurstof komen. Dit laat zien hoe ze kunnen ‘ademhalen’, wat nodig is om de energie te produceren die ze nodig hebben om te overleven en te groeien.

De drie hoofdverdachten kregen zes jaar cel wegens inbraak en witwassen, conform de eis van het Openbaar Ministerie (OM). Tien van de achttien verdachten zijn veroordeeld voor lidmaatschap van een criminele organisatie. ‘U pleegde geen gewone inbraken, maar buitengewone inbraken bij rijke mensen die riant wonen in vrijstaande villa’s. Vaak heeft u vele tonnen buitgemaakt: contant geld, juwelen en peperdure horloges’, zei de voorzitter van de rechtbank gisteren tegen de hoofdverdachten. ‘De inbraken waren des te akeliger omdat u ze pleegde terwijl de bewoners thuis waren en het alarm af stond. We nemen het met een korreltje zout dat er geen geweld is gebruikt, want u nam wel altijd pepperspray mee.’ Onder meer oud-minister Herman Heinsbroek, vastgoedmagnaat Cor van Zadelhoff en Frits van Eerd (Jumbo-supermarkten) zijn slachtoffer. De inbraken werden in wisselende samenstellingen gepleegd door Jan H. en twee broers, Terrence en Steffie L. Zij kregen elk zes jaar onvoorwaardelijk. Ook moeten ze bijna 35.000 euro schadevergoeding betalen aan een van de slachtoffers. Een derde broer, Rocky L., kreeg drie jaar cel voor onder meer witwassen en deelname aan een criminele organisatie. Het OM had tegen hem vijf jaar gevangenisstraf geëist, maar volgens de rechtbank is niet onomstotelijk vast te stellen of Rocky altijd degene was die op zijn computer de adressen, de goudprijs en de waarde van buitgemaakte horloges opzocht.

Tante Cor, de moeder van het drietal, kreeg twaalf maanden cel, waarvan twee maanden onvoorwaardelijk. Die tijd heeft ze inmiddels al in voorarrest gezeten. Alle inbraken werden in haar kleine woning beraamd. Op de schouw werd een duur horloge aangetroffen en onder het tapijt van haar slaapkamer lagen contanten verstopt. Het OM had tegen haar 24 maanden geëist. In totaal zijn achttien personen veroordeeld tot taak- of celstraffen, bijvoorbeeld omdat ze hielpen met het huren van auto’s, het bewaren van gestolen goederen of het inleveren van sieraden en goud bij juweliers.

ambtseed Opvallend is de betrokkenheid van een vrouwelijke ambtenaar van de gemeente Den Haag. Zij zocht in de bevolkingsadministratie adressen op van rijke Nederlanders. De rechtbank neemt het haar ernstig kwalijk dat ze haar ambtseed heeft geschonden. Voor de arrestatie van de hoofdverdachten, in oktober 2012, volgden politie en justitie al een jaar intensief een criminele jeugdgroep in Spoorwijk, een vooroorlogse buurt van Den Haag. De wijk heeft volgens het OM een lange historie van overlast en criminaliteit. Een harde kern wordt er nog steeds in de gaten gehouden. Het OM en de veroordeelden kunnen allebei nog in beroep gaan tegen de vonnissen. Volgens de rechtbank is er een ‘overstelpende hoeveelheid aan bewijs’ voor de inbraken en voor de pogingen daartoe. Zo werden de gesprekken in de auto afgeluisterd en zat er een peilbaken aan het voertuig . Er hing een observatiecamera voor het huis van tante Cor en op diverse adressen zijn geld, sieraden, horloges en inbrekerstuig aangetroffen. <


familieberichten tarief € 0,93 per mm, per kolom (incl. 21% btw); bij opgave via www.nd.nl/adverteren 10% korting; over telefonisch opgegeven advertenties kunt u niet reclameren

Ik weet, dat de Vader me kent. Ik weet, dat ik van waarde ben. Ik weet, dat ik een parel ben. Een parel in Gods hand. Wij zijn dankbaar voor alles wat we samen hebben gekregen, maar ook intens verdrie g dat we al zo vroeg afscheid moeten nemen van onze lieve zoon en broer

Joas ChrisƟan Blootens * 13 december 2007

† 26 september 2013

Joas betekent veel voor ons. Wij geloven dat Joas nu zonder pijn en vermoeidheid voor eeuwig bij zijn hemelse Vader mag leven en zien uit naar de dag dat we hem daar weer mogen ontmoeten. Tot die jd dragen wij hem elke dag mee in ons hart. Arno & Margreet Nathan Marit Aniek Marsmangaarde 148 7414 XG Deventer Donderdag 3 oktober houden wij vanaf 11.00 uur een samenkomst waarin we afscheid nemen van Joas. Deze bijeenkomst wordt gehouden in Het Open Hof, Karel de Grotelaan 361 in Deventer. Vanaf 10.30 uur is er gelegenheid om te condoleren. Daarna zullen we Joas in besloten kring begraven.

Je hoe niet bang te zijn, al gaan de lichten uit, God is er en Hij blij , als jij je ogen sluit. Door de Here is Thuis gehaald, na een erns ge ziekte, onze lieve, dappere kleinzoon en nee e

Joas op de lee ijd van 5 jaar. Wij bidden om kracht voor Margreet en Arno en hun kinderen Nathan, Marit en Aniek. Onze troost zoeken en vinden wij bij God. Pijnacker:

Kees en Tineke de Roover

Ermelo:

Jeanne e en Gijsbert Bikker

'Jezus is de Goede Herder' bracht Joas veilig naar de stal

"Hij zal alle tranen uit hun ogen wissen. Er zal geen dood meer zijn, geen rouw, geen jammerklacht, geen pijn." (Openb. 21:4)

lieve en dappere zoon van onze vrienden Arno & Margreet. Zij mochten bijna 6 jaar van hem genieten en voor hem zorgen. Wij hebben grote bewondering voor de kracht en energie waarmee zij dit, ook tijdens zijn ziekte, konden doen. Wij bidden om Gods liefde en zorg voor Arno & Margreet en voor Nathan, Marit en Aniek. Marga & Mark Bijma Inge & Egbert Greving Thera & Arjan Hamminga Renate & Remco Kleiker Eva Noort & Mentko Nap Petrus & Aafke Zijlstra

Joas, leerling van groep 3, wist dat de Here Jezus voor hem een kamertje in de hemel heeft klaargemaakt. Daar mag hij nu zijn. We bidden de ouders Arno en Margreet en hun kinderen Nathan, Marit en Aniek, Gods zegen en nabijheid toe. Veel sterkte bij het dragen van dit grote verlies. Joas is ons voorgegaan naar de hoopvolle toekomst, waar wij nog naar op weg zijn.

We zijn verdrietig nu Jezus thuis heeft gehaald

Wietze & Karin van der Laan-Mostert

van Leidijk 225, Drachten

denken we dankbaar terug aan het werk dat hij van 1951 tot 1955 heeft gedaan in de Gereformeerde kerk (vrijgemaakt) in Zuidlaren. We bidden om troost voor zijn vrouw, zijn kinderen en (achter)kleinkinderen. Kerkenraad en gemeente van Zuidlaren.

De vele blijken van meeleven, die we hebben mogen ontvangen na het overlijden van onze man, vader en opa

Karel Anthonij Tillema hebben ons zeer bemoedigd. Het heeft ons goed gedaan. We willen u hiervoor hartelijk bedanken. G. Tillema-van den Akker Kinderen en kleinkinderen

Mirthe, Jort, Loïs en Noortje Emma, David en Benjamin

Lucas, Daan, Thijs en Sanne

Peter & Jacoliene Mulder-Dorland Maartje, Suzan en Nienke

Tim & Marjan Roskam-Scholte Nora en Ronaldho

Voor de vele blijken van belangstelling en meeleven tijdens zijn verblijf in verpleeghuis "de Esdoorn" en na het overlijden van onze lieve man, vader, grooten overgrootvader a

Johannes Knol

Nienke, Koen, Kirsten

Joop

Harderwijk: Pieter en Siska de Roover Haarlem:

Harm Jan de Roover zeggen wij u hartelijk dank.

Ro erdam: Ineke en Wim Kuijsten 26 september 2013

'God is er en Hij blijft als jij je ogen sluit' Toch nog onverwacht hebben wij afscheid moeten nemen van onze vrolijke, lieve en dappere kleinzoon en neef. Joas heeft ons getroost in de manier waarop hij zijn hand heeft gelegd in die van onze Heer. We hopen en bidden dat dit Arno, Margreet en de kinderen tot troost zal blijven.

Joas Blootens Jan en Geertje, opa en oma Blootens Marnix (in herinnering)

Hengelo: Leusden:

Abigaël en Albert Jan

Amsterdam:

Marleen

' Meestal, ben ik blij, soms heb ik verdriet. Maar U bent heel dichtbij, dichtbijer kan haast niet.' We zijn verdrietig omdat Joas Blootens niet meer bij ons is. In groep 3 zullen we Joas missen: Daniël, Denzel, Jaroah, Thomas, Myrthe, Joris, Hidde, Isabeau, Michan, Seanna, Emily, Shaniqua, Thijmen, Julian, Daniel, Otto, Jediael, Josephine, Pim, Aron, Sven, Thijs en juf Ingrid In groep 4 leven we mee met zijn grote broer, Nathan: Lotte, Jedidjah, David, Noah, Christoff, Jaydon, Licenka, Bram, Riangelo, Lisa, Guusje, Joran, Faith, Luka, Michel, Elyne, Joshua, Ezra, Marit, Tim, Jonathan, Juliët, Rong-mei, juf Janet en juf Eveline We bewaren mooie herinneringen aan Joas in ons hart!

Uit onze familiekring heeft God tot zich genomen

Joas Blootens We bidden of God Margreet en Arno en hun gezin wil troosten en bemoedigen. Zuidlaren : Omi Braam-Bouwman Pijnacker: Kees en Tineke de Roover Harderwijk: Hermann en Harmien Toebes Putten: Els en Gerrit-Jan Zomer Sauwerd: Harko en Tineke Braam Veendam: Klaas en Hinke Braam-Smit Hoogezand: Pieter en Trees Braam. neven en nichten

tel. 06 40030594

Bij het overlijden van

Bas & Jolanda van der Marel-Krikke Auke & Klazien Bergsma-Eefting Arnold & Rozemarijn Verhagen-Kiela

van Berkel naar Bergschenhoek Laan der Vrijheid 44 B4 2661 HK

VERHUISD Jan en Froukje Neutel

Joas Blootens We bidden voor Arno & Margreet, Nathan, Marit, Aniek en het kindje dat verwacht wordt. We wensen hen toe dat zij Gods troost en liefdevolle zorg ervaren, nu zij hun zoon en broer(tje) moeten missen.

Gerda van den Beukel

Ouders, team, MR, bestuur en directie Evangelische Basisschool de Olijfboom Deventer.

Ds. R. te Velde

Stil, mijn ziel, wees stil, en laat nooit los de waarheid die je steeds omarmd heeft.

Verhuisd en vandaag jarig

Joas Blootens

De Heer heeft thuisgehaald

Joas Blootens Joas Blootens

VERHUISD

Namens de familie:

a

K. Knol-Huisman Erasmuslaan 56 - 4 8024 CS Zwolle Zwolle, september 2013

Het heeft ons goed gedaan om te ervaren dat zoveel mensen om ons heen zich betrokken voelden bij het overlijden van onze vader, opa en overgroot opa.

Geert Veenstra We danken allen die hem hebben verzorgd, hebben bezocht en op andere wijze aandacht aan hem hebben besteed. Het is voor ons een troost dat God zich over hem heeft ontfermd, toen zijn lichaam geen kracht meer had. Hartelijk dank voor uw steun en medeleven. Kinderen, klein- en achterkleinkinderen

Je bent bijzonder, je bent een wonder, je bent heel speciaal... weet je dat? Je bent een hele grote schat. We zullen je missen Joas, vooral je grote hart.

Tijdens de ziekte en na het overlijden van mijn lieve man, onze vader en opa

Verdrietig hebben we kennis genomen van het plotselinge overlijden van

hebben wij bijzonder veel meeleven mogen ervaren.

Joas Blootens We bidden de ouders en de kinderen heel veel sterkte en kracht toe.

Uw gebed, uw aanwezigheid op en rond de dag van de begrafenis zijn ons tot grote steun geweest.

Directie, collega's en kinderen van BSO de Olijfboom (Christelijke Kinderopvang Ikke, Deventer)

Lia Siepel-Vegter Kinderen en kleinkinderen

Boele Siepel

Hiervoor hartelijk bedankt.

Norg, mei 2013

naar Rheezerweg 111, 7795 DB Diffelen

Overlijdensberichten uit andere bladen: Reformatorisch Dagblad: 21 sept: Clasina Visscher-van Dijk te Kesteren (84); Dirk Verloop te Alblasserdam (65); Peter Eduard Rademaker te Barendrecht (60); Marrigje Christina TimmermanVoorsluijs te Gouda (86); 22 sept: Cornelis Pieter van Beveren te Vlaardingen (78); 23 sept: Adriaan Janse te Sint Laurens (80); Pietertje Bakker-Kraan te Urk (78); Jan Teunis van Heerdt te Barneveld (83); Jitze Veenema te Krimpen aan de Lek 67). Trouw: 18 sept: Susanna Helena Vries-van den Berge te Bennekom (84); 21 sept: Hillegien Blok-Meijvogel te Houten (89); Marten van der Wal te Remouchamps, België (91); 22 sept: Johanna Catharina van Staalduine-ten Cate te Amerongen (91); 23 sept: Jacobus Cornelius Maria van Winden te Oegstgeest (90); Arjen Neve te Leiden (82); Jozina Martha Vonk-van Veelen te Huizen (81). Friesch Dagblad: 23 sept: Joke Jacoba Leistra-Meijer te Hurdegaryp (87); 24 sept: Grietje Wierstra-Akkerman te Leeuwarden (73); Pieter Paulusma te Burgum (82 Wiebe Bootsma te Leeuwarden (87); Egbert Hiemstra te Dokkum (76).

13 opinie debat analyse nederlands dagblad zaterdag 28 september 2013

Reageren? Brieven: maximaal 200 woorden. Artikelen: maximaal 700 woorden. Mail uw reactie met naam, adres en telefoonnummer naar [email protected] of nd, postbus 111, 3770 ac Barneveld. Meer informatie: nd.nl/contact

ND-lezers, Is plakken van poster ‘Jezus redt’ effectief ? Martien Stam, gepensioneerd chauffeur Hoe gaan we dat meten? De vraag is: is het tot eer van God. Het antwoord is: ja. De dame die mij vijftig jaar geleden een traktaat gaf, heeft nooit geweten dat dit tot mijn bekering leidde. Daarom verspreid ik nog steeds traktaten. Henk Kooistra, veehouder Een zaaier ging uit om te zaaien, en smeet zijn zaad onder meer in de doornstruiken en op lantaarnpalen. Hoewel dit mij tegen de boereninborst stuit, geloof ik dat de Heer van dit soort zaaiers houdt. Raymond Meijer, apotheker Dat weet ik niet. Wat wel opvalt is dat justitie heel krachtig optreedt tegen Joop van Ooijen, die het evangelie onder de aandacht van medeburgers wil brengen, en niet tegen andere overtreders, waaronder de housepartysympathisanten. Hypocriet gedrag van justitie. Bart Smits, gepensioneerd leraar Rebelse mensen die verder geen kwaad doen, hebben mijn sympathie. Cor Verkade, vastgoedbelegger De eeuwigheid zal de vruchten van deze en andere evangelisatieacties openbaren, doch op voorhand ben ik enthousiast over het lef en het doorzettingsvermogen van postplakker Van Ooijen Frea Kroese, fotograaf Niet het plakken ervan, maar de reactie die erop volgt, met bijbehorende media-aandacht. Dat is wel effectief. Ik hoop dat mensen gaan nadenken en dat ze zich afvragen hoe die mensen zo toegewijd kunnen zijn. Jochem Pleijsier, projectmanager Ja. Ik denk dat de tekst op de poster mensen sowieso aan het denken zet. Augustinus hoorde ooit een kinderlied op straat. Dat was het laatste ‘zetje’ om tot geloof te komen, nadat zijn moeder al jaren voor hem had gebeden. Winno Eernstman, gevangenbewaarder Ja, want er zijn in Nederland toch echt mensen die nog nooit van Jezus gehoord hebben. Een poster kán voor hen heel belangrijk worden. Klaas Warntjes, gepensioneerd ambtenaar Het kan een nietszeggende kreet zijn voor mensen die nooit van het doel van het leven en sterven van Jezus hebben gehoord. Voor hen die de weg tot heil ooit hebben verlaten, kan het leiden tot de positieve stap van terugkeer.

Dr. Salim Munayer • docent Bethlehem Bible College en oprichter en directeur van Musalaha, een christelijke organisatie die verzoening wil bevorderen tussen Messiasbelijdende Joden en Palestijnse christenen nd.nl/opinie

Kloof Oost-West onder christenen … De in Amerika opgeleide en in Bethlehem en Jeruzalem werkzame theoloog Salim Munayer doet een oproep aan de westerse kerken om meer oog te hebben voor de oosterse kerk en de kwetsbare positie van de Arabische christenen. De kloof tussen West en Oost in het christendom heeft voor hen ontwrichtende gevolgen. In het praten over de kloof tussen de westerse wereld en die van de islam, wordt een andere kloof vaak over het hoofd gezien: die tussen de westerse kerken en die in het Oosten. Ik geef regelmatig les aan Amerikaanse christelijke studenten die voor een korte studiereis naar het Heilige Land komen. Zodra we beginnen te praten over de eerste grote concilies van de kerk, merk ik dat mijn leerlingen weinig hebben geleerd over de historische en politieke context waarin de christelijke kerk sommige van zijn belangrijkste ontwikkelingen doormaakte. In plaats daarvan, springt hun lesprogramma over honderden jaren heen, van de tijd van de apostelen naar de tijd van Maarten Luther en de Reformatie.

normatief Deze selectieve benadering van de kerkgeschiedenis richt zich vooral op de westerse kerk. Die wordt gezien als het normatieve kader voor de hele christelijke theologie en kerkelijke tra-

ditie. Als gevolg daarvan wordt de ontwikkeling van de oosterse kerk, waarin de Arabische gemeenschap een belangrijke rol heeft gespeeld en dat nog doet, volkomen genegeerd. Daarnaast is er in de theologie na de Holocaust ruimte en begrip gekomen voor het Joodse geloof en het praktiseren ervan. Dat wordt zelden vergezeld van eenzelfde interesse voor de kerk in het Oosten. Dat is om meerdere redenen problematisch. Ten eerste wordt de rol van de oosterse kerk in het ontstaan van de kerkelijke leer niet goed begrepen en gewaardeerd. Ten tweede wordt een schat aan theologische traditie door met name de evangelische en protestantse gemeenschap genegeerd, ten koste van hun eigen theologische inzicht en beoordeling. Ten derde betekent de kwetsbare positie van de Arabischsprekende kerk, in het bijzonder in het Midden-Oosten, dat we een enorme behoefte hebben aan erkenning, bemoediging en steun van onze westerse evangelische broeders en zusters. In tegenstelling tot wat velen geloven, waren de eerste kerkelijke schisma’s niet uitsluitend het gevolg van verschil in geloofsopvattingen. Ze waren voor een deel het gevolg van politieke strijd rond gebieden, bestuur en zeggenschap. Zo wilde de Romeinse keizer

Constantijn via het Concilie van Nicea de vijf centra van de vroege kerk – in Rome, Alexandrië, Carthago, Constantinopel en Antiochië – verenigen om zo niet alleen een theologische maar ook een politieke eenheid te vormen. De meningsverschillen daarna binnen de kerk, hadden niet alleen een theologische maar ook een politieke achtergrond.

barrières De belangrijkste gevolgen van de breuken die daardoor ontstonden, zijn de culturele en etnische barrières die zijn gevormd toen de kerk zich verbreidde – de westerse kerk in Europa, de Orthodoxe kerk in de Arabische wereld. Dat heeft uiteindelijk verreikende theologische consequenties, vooral door de taalbarrières die nu bestaan. Arabisch en Syriac (een vorm van Aramees, red.) worden in de evangelische kerken niet op die schaal gelezen als het Grieks en Latijn. Daardoor is de theologie van de oosterse kerk niet beschikbaar geweest voor de meeste christenen in het Westen. Zelfs onze huidige beoordeling van de Arabischsprekende christenen en de kerk in het Oosten, komt voor een belangrijk deel via westerse media die worden beïnvloed door geopolitieke belangen en die de positie van de kerk vaak negeren. We weten weinig van de recente geschiedenis van de Assyrische

kerk in Irak, of de Armeense kerken in het Ottomaanse Turkije, omdat het berichten over de situaties van vervolging en genocide de internationale verhoudingen en bondgenootschappen konden beschadigen.

getuigenis Het is ontzettend belangrijk dat deze huidige barrières worden onderzocht en overwonnen. In een klimaat van politieke instabiliteit, hebben Arabische christenen wanhopig behoefte aan erkenning en steun van hun broeders en zusters in het Westen. Begrip en kennis van de verschillen tussen de kerkelijke tradities kunnen ons in staat stellen sommige van de kloven tussen de Messiasbelijdende Joodse gemeenschap en de Palestijnse christelijke gemeenschap te overbruggen, omdat de Messiaanse gemeenschap meer wordt beïnvloed door de westerse theologie en de Palestijnse door de oosterse. Ook kan het helpen bestaande vooroordelen tussen de oosterse en westerse kerk te verminderen. Een kerk die toenemende eenheid en wederzijds begrip zoekt, zou zeker een getuigenis zijn van het verzoenende werk van Jezus in de wereld van vandaag – en daarmee ook een bron van kracht voor de algemene, christelijke kerk zelf. ▶▶ Vertaling en bewerking: Jan van Benthem. Het oorspronkelijke artikel van Salim Munayer is te lezen via nd.nl.

14 opinie debat analyse zaterdag 28 september 2013 nederlands dagblad

column Drs. Wim H. Dekker is docent sociologie en als onderzoeker verbonden aan het lectoraat Jeugd en Gezin van de Christelijke Hogeschool Ede. Hij schrijft op deze plaats maandelijks een column.

Paul Schnabel • Oud-directeur van het Sociaal-Cultureel Planbureau beeld novum / Bart Maat

Bergrede botst

Wim Dekker nd.nl/columns

Schaamte en schuld De afgelopen twee weken heb ik elke zondag avondmaal gevierd. Mij deed het goed. Zo hoort het. Onze kinderen vonden het minder. Avondmaal is saai. Een beetje gelijk hebben zij wel. Van een aanschouwelijk teken hebben wij in onze gereformeerde traditie een traag en weinig enerverend tafereel weten te maken. Tafel na tafel gebeurt hetzelfde. Daar kun je je niet voortdurend betrokken bij weten en je geloof vier keer door laten voeden. En door volwassenen zijn zij gedwongen tot een toeschouwersrol. Maar, laten wij, in de taal van het klassieke formulier, niet bij deze uiterlijke tekenen blijven hangen. Het gaat mij deze keer om de kern. Althans, de kern zoals die in het klassieke formulier benoemd wordt. Die kern werd mij pas de tweede keer duidelijk. Brood en wijn wijzen op het verbroken lichaam en het vergoten bloed ‘tot een volkomen verzoening van al onze zonden’. Tijdens de tweede viering had ik steeds dat zinnetje in mijn hoofd uit hetzelfde formulier dat bij ons in de gemeente was voorgelezen in de week voorafgaand aan de viering. Dit om ons goed te kunnen voorbereiden. Een ieder bedenke bij zichzelf zijn zonden. In het avondmaal gaat het om zonde, schuld en verzoening. Natuurlijk, een open deur. Een grootse ontdekking was het niet. Maar ik besefte daar, zittend aan tafel, dat zonde en schuld vreemde begrippen zijn geworden. Ik weet ook niet of ik het daar, aan tafel, wel echt over mijn zonde en schuld wil hebben. Eerlijk gezegd, neem ik vooral deel aan het avondmaal omdat ik niet alleen door het leven durf te gaan. Ik belijd daar vooral mijn kwetsbaarheid en mijn verlangen naar troost, geborgenheid en liefde. Dat dat met zonde en schuld te maken heeft, zal zo zijn. Maar dat vraagt een hele redenering. En daar kom ik lang niet altijd aan toe. Uniek ben ik hier niet in. Onlangs las ik bij de socioloog Giddens dat de laatmoderne mens niet met schuld bezig is, maar met schaamte. Dat is een direct gevolg van het feit dat die laatmoderne mens voor zichzelf leeft. Hij geeft zelf vorm aan zijn leven. Ik schrijf mijn eigen levensverhaal. En volgens diezelfde Giddens bepalen wij daarbij zelf wat de moraal van dat levensverhaal is. Of mijn leven goed, zinvol en waardevol is, is afhankelijk van mijn eigen

maatstaven. Het gaat er om dat ik mijn eigen doelen realiseer. Schuld is dan ver weg. Hoe kan een mens zich schuldig voelen tegenover zichzelf? Maar schaamte ligt voortdurend op de loer. Schaamte omdat ik de doelen niet realiseer die ik mijzelf gesteld had. Omdat ik mij, in vergelijking met anderen, zwak vind. Omdat ik het leven moeilijk vind. Omdat ik bang ben dat anderen mij niet waarderen, terwijl ik mij daar wel op richt. Schaamte is vooral jezelf tegenvallen. En wie in de handen van zichzelf valt, valt niet zacht. Wie zich schaamt, is boos op zichzelf. Die boosheid vermengt zich al gauw met zelfmedelijden. Wat is het leven toch moeilijk. En in dat kleine gaatje past God. De God die mij troosten mag. Die de arm om mij heen slaat en mijn tobberige eenzaamheid opheft. Een beschaamd mens is een eenzaam mens. Maar volgens het klassieke avondmaalsformulier komen wij niet naar de avondmaalstafel omdat wij eenzaam zijn, of bang, of omdat wij onszelf tegenvallen. Dat zegt dat het gaat om schuld. Trouwens, niet alleen het klassieke avondmaalsformulier stelt dat. De laatste jaren heb ik in Frankrijk diverse keren de mis bijgewoond. In de orde van dienst op weg naar de viering, bestaande uit liederen, gebeden en belijdenissen klinkt ook daar keer op keer dat je je schuldig weet voor God. Wie zich schuldig weet, leeft niet voor zichzelf. Hij leeft voor een ander. Het leven is niet alleen zijn eigen project. Het is hem geschonken. Hij weet zich verbonden. En in die verbondenheid berokkent hij schade. Dat is zonde. Het valt de laatmoderne mens niet mee om zich schuldig te voelen. Vooral omdat hij zich niet verbonden weet. Omdat hij niet ’s ochtends met Hem opstaat en niet ’s avonds bij Hem ter ruste gaat. De liturgie is uit zijn leven verdwenen. Schaamte confronteert ons met onze eenzaamheid. De troost die wij ontvangen is als een pleister op die wond. Wij kunnen er weer even tegen. Schuld bepaalt ons bij onze verbondenheid en de schade die wij daarin berokkend hebben. De liefde die dan van de ander moet komen om te verzoenen, kost de ander wat. God is nederig. Dat vertroost niet alleen. Het richt je op. Het is de moeite waard je zonden te overdenken.

… ‘Maak je geen zorgen voor de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen last’. Het is mooi gezegd en het klinkt ook mooi, maar is het tegelijkertijd niet een heel onverantwoorde oproep in de Bergrede? Oud-SCP-directeur Paul Schnabel houdt dinsdagavond een ‘bergrede’ in de Amersfoortse Bergkerk. Hieronder een bekorte versie. Geen zorgen voor de dag van morgen. Dat is geen uitspraak die vandaag de dag op grote instemming mag rekenen. Als er iets tekenend is voor de huidige tijd, zijn het toch wel de zorgen voor de dag van morgen. Is er voor mij een partner waarmee ik gelukkig kan worden? Heb ik volgende maand of volgend jaar nog werk? Zullen mijn kinderen na hun studie een goed baan vinden? Is mijn huis nog wat waard, als ik het wil verkopen? Mag ik nog op een pensioen rekenen? Wie zal voor mij zorgen als ik oud en gebrekkig ben geworden? Mensen voelen zich het meest betrokken bij wie hen het meest nabij zijn. Ook hier stelt de Bergrede ieder van ons voor problemen, want in de woorden van Jezus is het geen ‘verdienste als je liefhebt wie jou liefheeft’, maar wel om je vijanden lief te hebben. Het is simpelweg een bevestiging dat wij niet, zoals Jezus wil, ‘volmaakt’ zijn zoals de ‘hemelse Vader volmaakt is’ (Matteüs 5:48). In hun hele geschiedenis hebben mensen verschil gemaakt tussen wie wel en niet bij hun gezin, familie, stam of volk, horen. De Bergrede roept op om dat verschil niet te maken. Dat vraagt een vorm van volmaaktheid die wel in wetten kan worden neergelegd – en dus ook in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens -, maar voor individuele mensen altijd beperkt blijft tot een moreel streven.

appèl Wij zijn niet volmaakt, dat is misschien niet de boodschap, maar wel het antwoord op de Bergrede. Wat Jezus vraagt, is in alle opzichten te veel gevraagd, maar er gaat een appèl van uit

en het geeft ook de richting van goed handelen aan. Naar volmaaktheid is wel gestreefd. Niet op het niveau van het individu, maar op het niveau van de samenleving. Misschien is er wel nooit een tijd geweest waarin zoveel mensen konden leven in de vrijheid en de zorgeloosheid die Jezus in de Bergrede allen voorhield, als in de hoogtijdagen van de verzorgingsstaat – heel globaal de jaren zeventig van de vorige eeuw. Wat ooit gewoon was, is geschiedenis geworden. De zekerheid van een comfortabele uitkering zonder al te veel druk om jezelf druk te maken over de dag van morgen, de veiligheid van goede verzorging voor wie elke dag zijn eigen last is, de steun voor kunstenaars en wetenschappers om in alle vrijheid te kunnen werken – het bleek te mooi om waar te kunnen blijven. Steeds meer mensen hebben alle reden bezorgd te zijn voor de dag van morgen, wanneer zij – ook als dat eigenlijk niet of niet meer kan – toch steeds meer voor zichzelf moeten zorgen.

crisis Al in de Tweede Wereldoorlog schetste in Engeland de commissie-Beveridge de contouren van de ‘Welfare State’, die na de oorlog zou moeten worden opgebouwd. Dat was niet toevallig. Mede door de langdurige economische crisis van de jaren dertig waren overal in Europa fascistische, nationaalsocialistische en communistische groeperingen in opkomst. Zij beloofden een radicale oplossing van de problemen in een nieuwe tegelijkertijd populistische en totalitaire politieke constellatie. De inrichting van de ‘Welfare State’ zou vooral werklozen, arbeiders en kleine burgers afkerig moeten houden van de verleidingen van communisme en fascisme. Het was dus niet, in ieder geval niet in eerste instantie, uit compassie met de armen of uit gevoel van maatschappelijke verantwoordelijkheid dat een plan gemaakt werd om iedereen een bodem in het bestaan te bieden. Het was in Nederland niet anders. Na de oorlog is er eerst gewerkt aan de invoering van de zogenaamde ‘noodvoorziening ouden van dagen’, de voor-

ingezonden Arend Dekker, Hasselt beeld pkn

Veelkleurigheid ‘Verder komen dan wat goed voelt.’ Maar met wat musicus Sietze de Vries zegt over de kerkmuziek (ND 26 september) heeft hij mij er niet van kunnen overtuigen dat hij daarin zelf verder komt. Ook hij komt niet verder dan wat voor hem goed voelt. Er bestaat gewoonweg niet zoiets als een objectief deskundig oordeel over wat stijlvol is en bij elkaar past of niet. Dat is een kwestie van persoonlijke voorkeur en smaak. De één houdt van praise, en dat voelt goed. De ander houdt van klassiek, en dat voelt goed. De een vindt dat het niet samen kan, want het voelt niet goed (gaat er zelfs van knarsetanden), de ander vindt dat het wel samen kan, omdat het prima voelt. Deskundigheid heeft daarmee volgens mij weinig te maken. Om de vergelijking van De Vries met een schilder door te trekken: die heeft verstand van verf, maar kan niet objectief bepalen wat mooi of stijlvol of bij elkaar passend is. Hij kan advies geven of inzicht verschaffen in bepaalde effecten, maar moet zich realiseren dat ook daarin zijn eigen subjectiviteit meekomt. Wat in de praktijk van zang en muziek ook leidt tot heel verschillende keuzes die – met gebruikmaking van de expertise van kerkmusici – tijdens kerkdiensten gemaakt worden. De Bijbel geeft ons hierin weinig directe aanwijzingen. Verwijzen naar het Oude Testament, wat De Vries doet, is prima, maar dan ook consequent. Geef dan ook ruimte voor het hele gezelschap uit Psalm 150 (orkest, band of koor, hoe je het ook noemen wilt), inclusief de dans.

ingezonden Dr. Kor Mollema, emeritus hoogleraar

Pak titels af

Er bestaat geen objectief deskundig oordeel over wat stijlvolle muziek in de kerk is. En wat moeten we aan met de grote groep zangers uit 1 Kronieken 25? Een verwijzing naar het Nieuwe Testament maakt het er niet gemakkelijker op, lijkt bijna haaks te staan op het zeer georganiseerde gebeuren in het Oude Testament (1 Korintiërs 14:26: ‘Telkens wanneer jullie samenkomen draagt ieder wel iets bij: een lied...’). Over opvattingen over ‘wat een kerkdienst is’ gesproken.

Het is voor ons, kerkmensen vandaag, de opdracht en de uitdaging om met deze dingen liefdevol, verdraagzaam en zorgvuldig om te gaan. Dat betekent dat je als musicus (en niet alleen als musicus) je eigen opvattingen en voorkeuren ondergeschikt maakt. En dat je meehelpt – met je deskundigheid – om de dienst en de lof aan God in zang en muziek zo mooi mogelijk te maken, in alle veelkleurigheid die er is. <

Dat de frauderende emeritus hoogleraar Bax zijn academische titels van de Vrije Universiteit mag houden, is onbegrijpelijk. De titel van doctor is een erkenning dat je een autoriteit bent op je vakgebied. Bax heeft bewezen dat hij geen autoriteit is, maar een knoeier. De titel van ‘hoogleraar’ krijg je door een aanstelling aan een universiteit. Daarmee word jij medeverantwoordelijk voor de uitstraling die de universiteit heeft als academisch instituut. Door geknoei loopt die uitstraling een forse deuk op. Het argument dat professor Bax al genoeg is gestraft door volledige publicatie van het onderzoeksrapport, is verbazingwekkend. De VU zou zich openlijk moeten distantiëren van deze academische fraudeur door zich in te spannen om hem zijn titels af te nemen. Beide titels zijn voor het leven, dus het feit dat Bax zijn carrière ver achter zich heeft, is irrelevant. Hoogleraren hebben in het internettijdperk de grootste moeite om vervalsing en plagiaat door hun studenten en promovendi te voorkomen dan wel aan de kaak te stellen. Juist daarom moeten zijzelf boven alle verdenking verheven zijn en moeten zij bij gebleken wangedrag worden ontdaan van heel hun academische status. Bax zijn titels laten behouden, verwatert de waarde van die titels op de naam van eerlijke academici en helpt mee aan imagoverslechtering van deze twee hoogste academische titels. <

ingezonden tweet van Matthijs, Goes

Reclamezuil

Geen ingezonden stuk, wel verhaalsuggestie? Mail naar [email protected]

ndmeedenken.nl

15 opinie debat analyse nederlands dagblad zaterdag 28 september 2013

met verzorgingsstaat voorbeeld in de bevordering van de emancipatie van de vrouw, het actief tegengaan van geweld en misbruik in relaties en gezinnen, het openstellen van het huwelijk voor partners van gelijk geslacht en het tegengaan van discriminatie. De diepste gedachte daarachter is natuurlijk toch dat dit bijdraagt aan het geluk of in ieder geval de kans op geluk van ieder individu afzonderlijk.

claim

De grenzen van de mogelijkheden om de zorgen van morgen voor iedere burger weg te nemen, komen in zicht nu de lasten van vandaag al te zwaar blijken te zijn. Op de foto: een AOW-protest bij het ministerie van Financiën in maart van dit jaar. loper van de AOW. Het ging om een heel klein pensioen, maar wie de brieven en dankbetuigingen van toen aan minister Drees leest, voelt nog de opluchting van veel van de ouderen van toen. De meesten hadden zelf nauwelijks of geen geld opzij kunnen leggen om van een ‘onbezorgde oude dag te kunnen genieten’. Ik zet deze zinsnede tussen aanhalingstekens, ook omdat er ongetwijfeld onbedoeld iets in doorklinkt van wat door

Jezus in de Bergrede aan zijn volgelingen werd voorgehouden: ‘geen zorgen voor de dag van morgen’. Bij Jezus was het een aansporing om af te zien van het dienen van de mammon, maar voor de ouden van dagen van 1947 was het de bevrijding uit de afhankelijkheid van de bedeling of van de vrijgevigheid van hun kinderen. Wat nu als recht op een onbezorgde oude dag geldt, werd toen nog als een gunst gezien, als een geschenk van hogerhand, niet van de he-

melse Vader, maar wel van ‘Vadertje Drees’.

individueel geluk In de jaren zestig ging het om meer dan sociale zekerheid, het ging om het veiligstellen en bevorderen van het geluk van de burger. De staat werd zelf de instantie en institutie bij uitstek van het ‘goede leven’ en werd ook de brenger van dat ‘goede leven’. ‘De overheid is geen geluksmachine’, zei minister-presi-

dent Mark Rutte nog niet zo lang geleden. Dat was wat overdreven, maar er waren toch serieuze plannen om bij de Grondwetsherziening van 1983 het recht op geluk en welzijn als sociaal grondrecht op te nemen, naast het recht op zorg van de overheid met betrekking tot onderwijs, volksgezondheid, sociale zekerheid en huisvesting. Zover is het niet gekomen. Niettemin is de overheid wel steeds sterker als ‘morele ondernemer’ gaan optreden, bij-

Op de verzorgingsstaat wordt nu al meer dan dertig jaar bezuinigd. De beloften van de verzorgingsstaat zijn niet vol te houden. Te weinig is tevoren rekening gehouden met het feit dat mensen hun gedrag gaan veranderen onder invloed van de met geld belegde rechten die hun zijn toegekend. Wat een recht is dat bij uitzondering ingeroepen wordt, is veranderd in een claim die al bij voorbaat gelegd wordt. De grenzen van de mogelijkheden om de zorgen van morgen voor iedere burger weg te nemen, komen in zicht nu de lasten van vandaag al te zwaar blijken te zijn. Ook de overheid kan niet volmaakt zijn of het volmaakte tot stand brengen, al is er alle reden om te zeggen dat nooit eerder een overheid zoveel goeds voor zo veel mensen heeft weten te bewerkstelligen als de overheid van de verzorgingsstaten in de tweede helft van de vorige eeuw. De burgers van de verzorgingsstaten zijn dan ook in hun persoonlijk leven de gelukkigste burgers ooit – en dat geven ze ook zelf zo aan. ‘Verzamel voor jezelf geen schatten op aarde: mot en roest vreten ze weg en dieven breken in om ze te stelen’ (Matteüs 6:19). Het is een aanmaning die in de geschiedenis van de afgelopen tweeduizend jaar steeds weer te horen was. Toch blijven we verzamelen, in ons eigen leven en voor de toekomst van ons en onze kinderen. Wij zijn niet volmaakt, maar kunnen het volmaakte wel herkennen, nastreven en uiteindelijk ook mogelijk maken. Het is misschien ook niet toevallig, dat de Bergrede eindigt met ‘Hij daalde de berg af en grote mensenmassa’s volgden hem.’ Zonder dal is er geen berg om tegen op te kijken. <

politieke analyse ingezonden Ilona Jacobs, mentor bij cursus voor vrouwen van porno- en seksverslaafden

Prostituees Waar moeten die mannen heen als wij (prostituees) er niet meer zijn? Hulpverleenster Tanja Blokland hoorde dit twee prostituees zeggen (ND 26 september). Ik vind het artikel geen genuanceerd beeld geven van de problemen. Een man is verantwoordelijk voor zijn eigen hart en leven en als hij getrouwd is, ook voor dat van zijn vrouw en kinderen. Een man die hoerenloopt, is niet zielig, hij is ongehoorzaam en berokkent schade aan de levens van meer personen. Hij maakt mensen en de maatschappij lichamelijk en geestelijk ziek. Hij verwoest zijn eigen leven en zijn huwelijk en de relatie met zijn kinderen en mogelijk ook anderen. De vrouw, die met een naar alcohol stinkende man een kwartiertje in haar peeskamertje verdwijnt, doet niets anders dan op een verderfelijke manier geld verdienen. Als zij niet te horen krijgt wat de gevolgen van haar gedrag zijn voor haar eigen leven en voor dat van de man (die waarschijnlijk seksverslaafd is), zijn wij, de mensen die deze vrouw of deze man kennen, medeverantwoordelijk voor de effecten van haar of zijn gedrag. Wij zullen Gods waarheid in liefde aan hen moeten laten zien. En consequenties aan hun gedrag verbinden; willen wij gehoorzaam zijn aan God. <

Marcel ten Hooven • freelance journalist, schrijft op deze plaats tweemaal per maand een politieke analyse

nd.nl/opinie

‘De Kamer, gehoord de scheldpartij...’ Geert Wilders stak deze week zijn middelvinger op naar het parlement én de kiezers. De Kamer liet hem daarmee wegkomen.

▶ Den Haag Bewaakt de Tweede Kamer haar eigen belang voor de democratie nog wel voldoende? Die vraag dringt zich op, nu zij de intimiderende aanval die PVV-leider Geert Wilders deze week op haar ondernam, onbeantwoord liet. Hoewel Wilders een charge inzette op democratische kerntaken van de Kamer, verkoos zij die aanval te negeren. De SP ging nog een stap verder en diskwalificeerde zichzelf door Wilders’ antidemocratische spelletje mee te spelen. Een andere conclusie van het debat over Troonrede en Miljoenennota is dat Kamervoorzitter Anouchka van Miltenburg opnieuw heeft gefaald als hoedster van de parlementaire zeden en de orde van het debat. Wilders manifesteerde zich meer dan ooit als een actievoerder met louter destructieve bedoelingen, gericht tegen het huis van de democratie. In de motie van afkeuring die hij al in het eerste uur van het tweedaagse debat indiende, keerde Wilders zich formeel tegen het kabinet-Rutte II. Op de ke-

per beschouwd was de Kamer zélf echter het doelwit. Nog vóór een woord met de regering was gewisseld, nodigde de PVV-leider de Kamer uit om ‘gehoord de beraadslaging’ het kabinet weg te zenden. Daarmee verklaarde hij het debat in de Kamer tot overbodig. Wat het weerwoord van het kabinet tegen de kritiek ook zou zijn, voor Wilders stond het oordeel al vast. Zonder de voors en tegens openlijk te hebben gewogen, was hij bereid om het land in tijden van crisis opnieuw van een kabinet te beroven. Het debat wordt niet voor niets als het keurmerk van een democratie gezien. In dat systeem staan de burgers de bevoegdheid om bindende besluiten over de samenleving te nemen voor vier jaar af aan degenen die ze kiezen. Voor de volksvertegenwoordigers schept dat een zware verantwoordelijkheid. Zij zijn het aan dat mandaat verplicht om publiekelijk, voor het oog van de kiezers, hun afwegingen te maken en gewetensvol tot een oordeel te komen, met een open oor voor de opvattingen van hun opponenten. Wie dat debat afdoet als een overbodig ritueel, zoals Wilders deed met zijn motie, steekt dus niet alleen tegen de Tweede Kamer zijn middelvinger op, maar ook tegen de kiezers. Dat maakt de stem vóór van de SP des

te onbegrijpelijker. Daarmee heeft de fractie onder leiding van Emile Roemer de SP ver teruggezet in het proces van democratische normalisering dat zich de afgelopen jaren gestaag in die partij voltrok. De SP dreigt gewoon weer de tegenpartij te worden waarvoor de protestkreet zwaarder weegt dan de democratische mores. De fout van Roemers fractie is dat zij zich liet verleiden tot een inhoudelijk oordeel over Wilders’ motie, waar zij zich had kunnen beperken tot de constatering dat Wilders de Kamer tot een destructieve actie uitnodigde. Minstens zo zorglijk is dat de Kamer in haar geheel weinig woorden vuil maakte aan het precedent dat Wilders schiep, hoewel de essentie van haar functioneren in het geding was. Op ChristenUnie-leider Arie Slob na, voelde ook geen fractieleider zich geroepen Wilders aan te spreken op zijn scheldkanonnade tegen Alexander Pechtold. Nadat de D66-leider hem had gevraagd afstand te nemen van de NSB-vlaggen en de Hitlergroet tijdens een PVV-demonstratie, beschimpte Wilders hem als een ‘zielig, miezerig, hypocriet mannetje’. Slob moest zich hetzelfde gescheld laten welgevallen, na diens poging de PVVleider tot zinnen te brengen.

Ook hier is het de vraag of de Kamer wel voldoende op haar eigen zaak let. Het debat krijgt een democratische meerwaarde als het een open afweging van argument en tegenargument is. Daarmee is het een specifieke vorm van de vrijheid van meningsuiting, gericht op het wekken van vertrouwen bij de kiezers dat ‘hun’ politici de publieke zaak zijn toegewijd en consciëntieus besluiten nemen. Ook hier geldt dus dat een politicus die zijn inbreng in het debat beperkt tot het kleineren van andere volksvertegenwoordigers, zowel tegen de Tweede Kamer als tegen de kiezers zijn middelvinger opsteekt. Op grond van haar verantwoordelijkheid voor het debat had Kamervoorzitter Van Miltenburg Wilders dus tot de orde moeten roepen. Het reglement van orde draagt de voorzitter op een lid dat ‘beledigende uitdrukkingen gebruikt’ of ‘de orde verstoort’ te vermanen, of in het uiterste geval het woord te ontnemen (artikel 58 en 59). Aan de ene kant is het begrijpelijk dat de Kamer en haar voorzitter terugschrikken voor de intimidatie van Wilders. Aan de andere kant is angst een slechte raadgever, zeker als het vertrouwen in de democratie in het geding is.


Hugo de Bruijne nd.nl/binnenland beeld Jelle-Jan van Veelen

Open armen en verbeten bewoners …In Rotterdam concentreren zich veel instellingen voor daklozen, verslaafden en mensen die vastlopen rond de ’s-Gravendijkwal. …Bewoners eisen sluiting van een deel van de opvang. Een uitzichtloos conflict in hartje stad.

▶ Rotterdam Op het viaduct over de ’s-Gravendijkwal groet Adjo de Bruijne een man op straat, die met oplichtende ogen reageert: ‘Hoi’. Het is het soort vriendschappelijkheid dat weet heeft van afhankelijkheid. ‘Dat is een cliënt van ons’, zegt De Bruijne, teamleider van de reformatorische Stichting Ontmoeting, een inloophuis voor verslaafden en daklozen in Rotterdam. ‘Maar dat kon je niet zien, of wel?’ Even daarvoor hadden hij en manager Martin van der Elst van de stichting het op hun kantoor al duidelijk gemaakt: ‘Aan de meesten valt niets op, en als je ze niet herkent als dakloze, kun je er ook geen last van hebben.’ Maar dan Jeanne Hogenboom, die met haar vijftienjarige dochter even verderop woont, uitkijkt op dit viaduct en, als ze haar hoofd uit het raam steekt (wat ze niet doet; dit is de op een na vieste straat van Nederland), de verslaafden en daklozen in en uit ziet lopen bij het pand van Ontmoeting. ‘Mijn dochter heeft een instinct ontwikkeld voor mensen die niet jofel zijn. Deze buurt geeft je een onveilig gevoel.’ Hogenboom is voorzitter van bewonersvereniging B.O.O.G. en maakt nogal eens bezwaar – tegen de luchtvervuiling, tegen wéér een kinderopvanglocatie in de buurt –, maar strijdt de helft van haar dagen toch vooral tegen wat ze het ‘hulpverleningscomplex’ noemt. Opvanginstellingen rond de ’s-Gravendijkwal en honderden stakkerds uit de hele stad houden elkaar in een innige omstrengeling, stelt ze vast, deels met subsidie van de gemeente. Het is een gevecht waarin met de jaren bitterheid en vermoeidheid zijn aangetreden in de voorste gelederen. Waarin bewoners het hart op de tong hebben en er niet voor terugschrikken in woorden en procedures hun tegenstanders het bloed onder de nagels vandaan te halen. En waarin hulpinstanties, stadsmarinier, politie, GGD en gemeente met meel in de mond zijn gaan praten, om maar geen olie op het vuur te gooien.

aquarium Coffeeshop Nemo, op de hoek, is groot en zit vol. Vooral mannen roken er hun joint en raken in vervoering van de om-

Rustig moment op de ’s-Gravendijkwal in Rotterdam, volgens Milieudefensie de op een na meest vieze straat van Nederland als het gaat om luchtvervuiling. Maar buurtbewoners zeggen ook last te hebben van de vele opvanginstellingen rond deze weg. Links op de hoek het inloophuis van Stichting Ontmoeting. Daartegenover, rechts op de foto, het Riagg-pand. hoog en omlaag zwemmende vissen voor hun neus. De ’s-Gravendijkwal, een drukke verkeersader door de stad, waar het blik elke dag een paar uur grommend stilstaat, duikt hier net weer onder een viaduct door. Aan weerszijden bevinden zich de nachtclubs Lido en OQ, verduisterd en met geloken ogen. Een dameskapsalon heet hier Your Karma en gezellig ogende eetcafés worden afgelost door panden met ‘onduidelijk activiteiten’ en hoerenkasten die zich hebben vermomd als pension.

Toch geven trendy winkels, een keurige ING-vestiging, bewoners met hun dagelijkse bezigheden en een advocatenkantoor nadrukkelijk tegenwicht. De laatste kleuren van dit stadsgezicht worden getekend door hulpinstellingen. Zoals Stichting Ontmoeting, met drie (statige) panden waaronder de inloop voor daklozen en verslaafden. Bouwman GGZ zit er, ook een knaap van een opvangplek, met gebruikersruimte voor verslaafden. Het Riagg vangt hier noodgevallen uit de hele

stad op, ‘Yulius’ is er voor psychisch zieken, en even verderop zitten de ‘ongrijpbare zusters’ van de Missionairies of Charity, die grote groepen ontvangen en maaltijden geven, maar hun gezicht niet laten zien op wijkvergaderingen. Er is hier crisisopvang voor mensen uit de hele regio bij wie de stoppen zijn doorgeslagen en er is een huis voor vastgelopen mannen. Al die gekneusde figuren lopen hier rond, spuiten ook nog wat graffiti, piesen in een portiek en hangen op straat.

Burgemeester Ahmed Aboutaleb erkende het een paar jaar geleden al: deze as, tussen de wijken Middelland en Oude Westen, wordt te zwaar belast. In 2010 werd het Actieplan Dijkversterking gelanceerd. Dat belooft meer repressie en preventie (de politie ‘veegt’ af en toe een straat schoon). Daarnaast krijgen sekshuizen en coffeeshops die leeg komen te staan, een andere bestemming. Het oude bordeel Butterfly is nu een appartementenblok. Maar een knalrood geverfd pand staat er nog beschaamd

advertentie

Huis Jemima, Beit Jala/Bethlehem, zorgt vanuit christelijke bewogenheid voor kinderen en jongeren met een (ernstige) beperking.

! p e o r p o e d n e g n i Dr rek.nr. 367507560

Steun nu Jemima! Wij hebben úw hulp dringend nodig!

Stichting Jemima Nieuwerkerk a/d IJssel

www.jemima.nl


aan de ’s-Gravendijkwal beneden hangt, is een hele vooruitgang. Het is de maat van succes waarmee hulpverleners hier meten. De armen die zich in de wereld van opvang barmhartig uitstrekken, zijn vaak onmachtig om naar echte oplossingen te wijzen. Op de tussenverdiepingen kunnen bezoekers creatief aan de slag of in gesprek gaan met begeleiders, pastoraal, of misschien wel vanwege een baantje dat in beeld komt. En er is een Bijbelstudiekamer. Op een whiteboard zijn God en mens gevangen in begrippen en een schematische voorstelling. Duidelijk het werk van de ‘filosofisch ingestelde’ gespreksleider. Hij mag enkele mensen van de straat verwelkomen. Ook universitair geschoolden raken immers aan lager wal. Maar de collega die het ‘meer pastoraal’ invult, trekt een grotere groep.

plafond

en uitgewoond bij: wie trekt daar in? Misschien wel het belangrijkste voornemen in het actieplan is vermindering van het aantal opvangplekken. Daarvan komt weinig terecht. De gemeente is afhankelijk van de goede wil van de instellingen, die zelf eigenaar van de panden zijn. De ergernis daarover is bij sommigen in de wijk zo groot, dat de benadering eenzijdig wordt: weg ermee! Maar stap je het inloophuis van Ontmoeting binnen, dan dringt meedogen zich op. Zo’n

vijftien mannen, met rastahaar of peper-en-zout, doden er de tijd met koffie en een praatje. Wie wil kan douchen, zich scheren, of z’n was laten doen voor een euro. Een tosti kost hier 40 cent. Boven, op de derde verdieping, heeft net een groep van achttien mensen een warme maaltijd gegeten. Henk, een dakloze, hielp mee bij de bereiding van de boontjes en ruimt nu af. In de computerruimte zit Jeffrey achter een scherm. Adjo de Bruijne begroet hem opgetogen, want dat hij hier zit en niet

Buurtbewoner Jeanne Hogenboom, voorzitter van bewonersvereniging B.O.O.G., is trots op haar huis, waar ze sinds 1985 woont. Ze heeft het zo goed laten opknappen dat de gemeente de gevel ‘monumentaal’ heeft verklaard. Het hoge plafond is teruggebracht in oorspronkelijke staat en een reusachtig schilderij geeft de kamer cachet. Ze strijdt al tien jaar tegen de overlast op straat. ‘Ik ben verbeten omdat ik een optimist ben. Het kan hier echt beter worden.’ Heeft ze dan geen compassie met de mensen die haar kennelijk zoveel overlast bezorgen? ‘Ik neem het de hulpsector kwalijk dat ik niet in staat ben mijn normale taak uit te voeren als het gaat om het opvangen van mensen’, reageert Hogenboom. ‘Bij normale aantallen kun je je sociaal inzetten en signaleren dat het met de buren niet goed gaat.’ Het raakt haar echt, zegt ze, dat ze dat nu niet meer kan doen. Het is waar, er is iets meer toezicht rond de ’s-Gravendijkwal en daklozen worden meer dan vroeger binnenshuis opgevangen. Dat is min of meer haar verdienste, blijkt uit haar relaas. Ze bijt zich vast en laat niet los. Het Actieplan Dijkversterking volgde na zes jaar duwen en trekken. ‘De wijkteamchef van de politie heeft zelf geanalyseerd dat het heen en weer lopen tussen de opvanginstellingen de meeste overlast veroorzaakt in de buurt.’ Even verderop zegt manager Van der Elst van Ontmoeting, dat die klacht is opgepakt. ‘Met die paar cliënten die zowel bij ons als bij Bouwman komen, zijn afspraken gemaakt.’ En zo kan hij een heel rijtje opnoemen: in het inloophuis zijn rookcabines ge-

thuishavens als uitweg uit het conflict Wethouder Marco Florijn (Zorg, PvdA) laat via zijn woordvoerder weten dat de gemeente hecht aan goed ‘nabuurschap’ van de maatschappelijke opvanglocaties in de stad: ‘Hun verantwoordelijkheid houdt immers niet op bij de voordeur’. Volgens de gemeente zijn de afgelopen jaren ruim drieduizend voormalig dak- en thuislozen van straat gehaald. ‘Zij hebben inmiddels hun leven weer op de rit.’ De reactie rept niet van de Thuisha-

plaatst, zodat cliënten niet meer naar buiten gaan om te roken. Er zijn geen wachttijden voor intakegesprekken meer, zodat mensen niet al voordat de deur opengaat op straat staan. ‘Maar de mensen van B.O.O.G. zijn nooit tevreden.’ Hetzelfde geldt voor Adriaan Korthuis en Emile Goossens, die aan de Mathenesserlaan wonen, schuin uitkijken op het pand van Ontmoeting en een andere bewonerscommissie hebben gevormd. Bij het raam ligt – zo wil het verhaal – altijd een fototoestel, om alles wat hen niet aanstaat vast te leggen. De verhouding met een van deze mannen is inmiddels zo onaangenaam, vertelt Van der Elst, dat het contact alleen nog loopt via de stadsmarinier, een hoge ambtenaar van de gemeente die toezicht houdt op de wijk. Hogenboom vindt de toon van de mannen soms ook te scherp, maar is wel hun bondgenoot.

uitgekotst Zo tekent zich een uitzichtloos gevecht af. Opvanginstellingen tonen alle begrip, reageren op klachten (‘er staan te veel fietsen op de stoep; als die omvallen beschadigen ze onze auto’) en zoeken oplossingen. Terwijl ze ondertussen hun twijfels hebben. Martin van der Elst: ‘Men ervaart ’s avonds en ’s nachts overlast. Wij gaan om halfvier dicht. Zijn dat dan onze bezoekers?’ Misschien zijn het wel cliënten van de non-

Aboutaleb op congres Stichting Ontmoeting begon haar werk in de daklozenopvang in Rotterdam 25 jaar geleden. Op 17 oktober organiseert ze een jubileumsymposium over de vraag wat kwetsbaren de samenleving waard zijn. Een van de sprekers is burgemeester Ahmed Aboutaleb.

vens, terwijl daar misschien een ontsnappingsroute ligt in het conflict tussen bewoners en hulpinstellingen. Wethouder Florijn heeft hulpinstanties als Ontmoeting gevraagd op diverse locaties in de stad dak- en thuislozen in hun eigen omgeving op te vangen en daarvoor geld beschikbaar gesteld. Die Thuishavens zijn niet bedacht om een buurt als rond de ’s-Gravendijkwal te ontlasten, maar kunnen op termijn wellicht wel dat effect hebben.

nen, verderop, of van de coffeeshop. Adjo de Bruijne: ‘Wij kunnen niet zoveel met het sentiment ‘‘wij willen jullie weg hebben’’. We zijn allemaal gebruikers van deze buurt en dat moeten we zo goed mogelijk afstemmen.’ Hogenboom stelt ‘het collectief’ verantwoordelijk. ‘Ik vind het niet kunnen dat je klanten naar een omgeving laat komen waar ze worden uitgekotst.’ Van der Elst zegt dat Ontmoeting wel eens heeft meebewogen en ‘best wilde nadenken’ over verhuizen. ‘Maar zomaar ergens anders in de stad neerstrijken, gaat niet. En we zitten met een kostenpost. Je moet bijvoorbeeld hier je pand verkopen.’ Dat signaal ging naar de gemeente, waarop de raad uitsprak dat er geen geld komt ter compensatie. Hogenboom doet daar schamper over: ‘Dat pand staat voor een laag bedrag in de boeken’. Ze vindt het bespottelijk dat een stichting ‘die jarenlang subsidie heeft gekregen’ en ‘meer dan tien jaar’ overlast veroorzaakt ‘miljoenen wil om te kunnen verdwijnen’. Maar als het spel zo loopt, doet ze mee. ‘Ik blijf net zolang lobbyen tot dat geld er komt.’ Volgens Korthuis en Goossens van de Mathenesserlaan kwamen de opvanginstellingen ooit naar deze buurt omdat er verslaafden en hoeren leefden, met Perron 0, de Pauluskerk en de tippelzone als beruchte plekken. De gemeente heeft het gebied aangepakt en gerenoveerd. De opvang zit er echter nog en trekt nu mensen uit de hele stad. Hogenboom: ‘Het zou respect afdwingen als Bouwman of Ontmoeting zou constateren dat bulkinstellingen zoals zij niet meer van deze tijd zijn en zij hun werk gaan afbouwen.’ Martin van der Elst van Ontmoeting heeft leren leven met het verzet. Gelukkig zijn er ook anderen, ‘bewoners die toegeven dat ze de vlag zullen uitsteken als we weggaan’, maar ondertussen open blijven overleggen om het zo leefbaar mogelijk te houden. <

advertentie

Hästens Platinum:

€ 6,990 180 x 200 cm, BJ topmatras

Hästens Limited Edition 2013 Hästens Platinum is een geavanceerd continentaal bed met elegante details en een prachtige korrelige structuur - een edel gebaar dat ons herinnert aan het rijke verleden van Hästens. Bovenal geniet u van de buitengewone voordelen van het slapen in een natuurlijk, handgemaakt bed uit Zweden.

Exclusief verkrijgbaar in de Hästens Store bij Homan Slapen in Assen.

Haren Rijksstraatweg 167 T 050 - 534 42 35

Assen Zeilmakerstraat 14 T 0592 - 87 03 08

Geopend: di, wo, do, vr: 9:30 - 17:30 uur za: 10:00 - 17:00 uur

www.homanslapen.nl


Cor Speksnijder / vk nd.nl/sport beeld ap / Tara Todras-Whitehill en Osama Faisal

advertenties

5 oktober NVM Open Huizen Route www. DeSethe .nl

Neem een kijkje binnen in de riante appartementen, met indrukwekkend uitzicht! U bent tussen 11:00 en 13:00 uur van harte welkom aan de Zomerdijk 6b te Zwartsluis. Meer info? Bel (038) 386 66 66 of (038) 477 20 40

oȗFieel serYiFeFenWrXP Yoor 9olNswDgen en 6eDW

Autoservice Pruijs BV Osloweg 127, 9723 BK Groningen Telefoon 050 - 544 50 90 www.autopruijs.nl

ISBN 9789491583254 Gebonden 348 pag. Introductieprijs tot 2-11 € 24,90 daarna € 29,90

Een commentaar dat zich onderscheidt door een bijzondere structuur. Eerst wordt de tekst van elke Psalm vers voor vers uitgelegd, daarna wordt een centraal thema behandeld. Vervolgens worden lijnen naar het Nieuwe Testament getrokken en tenslotte naar het heden. Een commentaar dat zowel wetenschappelijk verantwoord is als voor een breed publiek toegankelijk. Verkrijgbaar in de boekhandel | Bekijk een voorbeeld op de website

ND: ‘VERRASSEND STERK DEBUUT

OVER HET ECHTE LEVEN’

‘WK-slaven’ Qatar bezw …De werkomstandigheden bij de bouw van voorzieningen voor het WK voetbal in 2022 zijn zo erbarmelijk dat er elke dag een dode valt. …Vertrekken wordt gastarbeiders onmogelijk gemaakt.

▶ Amsterdam Gastarbeiders uit Nepal worden als slaven behandeld in Qatar, waar de komende jaren volop wordt gewerkt aan voorzieningen voor het WK voetbal in 2022. De werkomstandigheden zijn zo erbarmelijk dat in de bouwsector gemiddeld elke dag een dode valt. Dat zegt Sharan Burrow, voorzitter van de internationale vakbondsorganisatie ITUC. De arbeiders worden onderbetaald, werken in extreme hitte, overnachten in onhygiënische pensions en kunnen niet weg als ze dat willen. ‘Qatar is nog steeds een slavenstaat’, aldus Burrow vanuit Brussel. ‘We hebben honderden klachten gekregen.’ Eind vorige week schreef ze een scherpe brief aan voorzitter Sepp Blatter van de wereldvoetbalbond FIFA, waarin ze aandacht vraagt voor het lot van de honderdduizenden Nepalezen in de golfstaat. ‘Mensen zouden niet met hun leven moeten betalen om het wereldkampioenschap tot een sportief en commercieel succes te maken.’ Burrow noemt het wrang dat de voetbalwereld zich druk maakt om de gezondheid van spelers en publiek in de zomerhitte van Qatar, terwijl Nepalese arbeiders nu al bezwijken aan hitte en uitdroging. Volgens haar stierven alleen al in de maand juli 32 Nepalezen, meest mannen van in de twintig.

in de hitte zonder water In Qatar, een van de rijkste landen ter wereld, werken 1,2 miljoen arbeiders uit landen als Nepal, Sri Lanka en de Filipijnen. Nepalezen maken bijna de helft uit van het buitenlandse arbeidslegioen. In de aanloop naar het WK zullen voor de bouw van stadions, wegen, havens en hotels naar verwachting nog eens honderdduizenden arbeidskrachten worden aangetrokken. Burrow: ‘Als er niets verandert, zullen er meer arbeiders omkomen bij de bouw van de sportfaciliteiten voor het WK in 2022 dan er spelers op de velden verschijnen.’ De bevindingen van Burrow sluiten aan

Een arbeider in Qatar haalt een reclamezuil weg in de hoofdstad Doha. Die telde tot januari van dit jaar de tijd af naar het moment waarop de Wereldvoetbalbond FIFA besloot welk land het WK van 2022 mocht organiseren. Dat werd Qatar. rechts: Maquette van een van de stadions. Nu de bouw ervan begonnen is, blijkt hoezeer arbeiders als moderne slaven worden gebruikt. bij conclusies van de Britse krant The Guardian, die onderzoek heeft gedaan naar de werkomstandigheden van de Nepalezen in de golfstaat. Volgens de krant ‘hebben duizenden Nepalezen te maken met uitbuiting en misbruik, een toestand die neerkomt op moderne slavernij’. Uit documenten van de Nepalese ambassade in Qatar blijkt dat meer dan de

helft van de sterfgevallen deze zomer het gevolg was van een hartaanval, een hartstilstand of een ongeluk op de werkplek. Werknemers zeiden dat ze lange dagen moesten maken in temperaturen die konden oplopen tot 50 graden Celsius, zonder dat er drinkwater op de bouwplaats was. ‘We moesten twaalf uur werken met een lege maag en kregen ook twaalf uur

Tjerk Gualthérie van Weezel / vk nd.nl/economie beeld Raymond Rutting

Sollicitatiebrief schrijven? Ga lie …Randstad heeft in vier weken 6662 jongeren aan werk geholpen. Het beoogde aantal van tienduizend zal niet worden gehaald. …Toch kwamen velen in contact met potentiële werkgevers, onder meer vanuit de ‘Jeugd op Zoek-bus’.

▶ Rotterdam

ND: ‘EEN BOEK DAT JE

NIET ONBEROERD LAAT.’ Marianne Grandia: ‘Deze moet je lezen. Al op de allereerste bladzijde dook ik direct in het diepe, en kwam pas op de laatste bladzijde bijna ademloos weer boven.’

Ruim een half uur voordat de ‘Jeugd op Zoek-bus’ voorreed, stond Bruno Tievvers (24) al te wachten voor de deur van het uitzendbureau in Spijkenisse. Bruno, stoppelbaardje, capuchontrui en een dromerige blik, is al zes maanden werkloos. Met vroeg opstaan heeft hij nog steeds geen moeite. ‘Werkloos zijn is niet leuk, dus je moet het ook niet leuk maken.’ Hij houdt een strak ritme aan van solliciteren en op zoek gaan naar uitzendwerk. Eerder reed hij op een heftruck in een distributiecentrum, zoiets zou hij wel weer willen. Inmiddels heeft hij 35 brieven gestuurd. Slechts één keer kreeg hij een reactie. Een afwijzing. Een paar uur later heeft Bruno net als zeventien andere werkloze jongeren er een ‘speeddate’ op zitten met twee be-

drijven uit de Rotterdamse haven: Kloosterboer en Nippon. Als symbolische locatie is er gekozen voor Futureland, een gebouw dat royaal uitzicht biedt op de Tweede Maasvlakte. De Jeugd op Zoek-bus maakt onderdeel uit van de actie om binnen vijf weken tienduizend jongeren aan een eerste baan te helpen om ervaring op te doen. Jeugd op Zoek is een initiatief van uitzender Randstad en oud-Kamerlid Mirjam Sterk, ambassadeur voor de aanpak van jeugdwerkloosheid. De actie is vier weken op gang en de teller staat op bijna zevenduizend bemiddelingen. Volgens Randstad aanzienlijk meer dan normaal in eenzelfde periode. Er zijn banen gevonden bij de Belastingdienst, KPN en Aegon. Zowel hoogals laaggekwalificeerd werk. Ook in de haven zijn er bedrijven die jonge mensen een eerste baan kunnen bieden, is de verwachting van Jeugd op Zoek.

robots Dat is buiten niet direct te zien. Bij de terminals zijn vooral robots aan het werk. Toch is er ‘iets verder in de distributieketen grote behoefte aan jongeren die hun handen uit de mouwen willen

steken’, zegt René Castel van logistiek dienstverlener Kloosterboer. Achter hem prijkt een foto van het


wijken op bouwplaats wk in de hitte De keuze voor Qatar voor het WK voetbal in 2022 is omstreden vanwege de hitte in het land. In de zomer kan het ruim warmer worden dan 40 graden. ’s Winters is het tussen de 20 en 25 graden. Europese voetbalbonden willen het toernooi verhuizen naar de winter. Ook FIFA-voorzitter Blatter is hier voor. De Engelse Premier League is tegen. Een winterstop van twee maanden zou contractproblemen geven met sponsoren en tv-zenders. In een interview met de Duitse krant Die Zeit heeft Blatter gezegd dat de keuze voor Qatar politiek is beïnvloed. Pikant, want eerder berichtten Franse media dat de emir van Qatar onder één hoedje had gespeeld met president Sarkozy. Inzet was de sponsoring van de Parijse club PSG door een bedrijf uit Qatar.

advertenties

Geef voor om gereformeerd onderwijs!

Ziek thuis en op zoek naar ander werk in een ander bedrijf? Talenta helpt je verder.

Omdat de kosten voor het vervoer van en naar gereformeerd onderwijs behoorlijk kunnen oplopen, zijn veel gezinnen op de financiële steun van CFA/Schoolgeld aangewezen. Helpt u CFA/Schoolgeld mee € 500.000,- op te halen voor deze gezinnen? Uw bijdrage is welkom op giro 5350018 t.n.v. Stichting CFA Zwolle, Loppersum of op www.cfaschoolgeld.nl. Alvast bedankt!

www.talentawerkt.nl

christelijke organisatie voor jobcoaching en re-integratie

Luistert je kind niet naar je? SGJ Toegang voor advies of hulp T 033 4753300 E [email protected] I www.sgj.nl

win een baan voor een dag

nieuwe stad De stadions moeten nog worden gebouwd, maar enkele projecten die verband houden met het WK zijn al begon-

nen. Een daarvan is de bouw van Lusail City, een nieuwe stad met een groot stadion. Verscheidene Nepalezen zeggen dat ze gedwongen zijn daar te werken zonder dat ze betaald krijgen. In een verklaring stellen de autoriteiten van Qatar dat alle arbeiders die werken aan de infrastructuur ‘het recht hebben op een behandeling die hun welzijn, veiligheid en waardigheid garandeert’. De berichten over de tientallen doden van deze zomer zullen worden onderzocht. De FIFA liet weten ‘erg bezorgd’ te zijn, met name over het project Lusail City. ‘De FIFA zal weer contact opnemen met de autoriteiten van Qatar.’ Sharan Burrow hecht er weinig waarde aan. ‘Er wordt veel beloofd, maar Qatar en de bedrijven sluiten hun ogen voor de problemen. Ze nemen hun verantwoordelijkheid niet.’ <

doe mee! ga naar nd.nl/wedstrijd Angstig, depressief, ADHD of…? GGZ In de Bres biedt geestelijke gezondheidszorg op christelijke grondslag. We helpen kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen met psychosociale of psychiatrische problemen op weg naar herstel. ‘Wij geloven in herstel’ ASSEN | DRACHTEN | GRONINGEN | LEEUWARDEN | LELYSTAD

ver bij de bedrijven langs een uitbreiding is extra personeel zoals heftruckrijders nodig. Castel begon bij Kloosterboer omdat hij ‘totaal niet wist’ wat hij wilde. Dat veranderde toen hij aan het werk was. Van sjouwen met bevroren vis werkte hij zich op tot opleidingscoördinator. ‘Juist jonge gasten in eenzelfde situatie als ik toen, gun ik de kansen die een eerste baan biedt.’

dronken op Facebook

Werkloze jongeren stappen in de bus van Randstad na hun ‘speeddates’. lets bevroren aardappelreepjes op. Kloosterboer distribueert ze van daaruit naar onder andere fastfoodketens. Na

Uitvaartzorg Bert van Dijken Bert van Dijken

&

Verbindingsweg 36 9781 DA Bedum [email protected] www.bertvandijken.nl

Inez Zeldenrust T 050 - 3011 241 M 06 - 4122 6559 M 06 - 2861 7285

gecertificeerd door Keurmerk uitvaartzorg: heldere afspraken y bekwaam personeel y transparante kostenbegroting y goede organisatie van de uitvaart

Uitvaartzorg voor Groningen, Friesland, Drenthe

Vriendelijk verzoek Om uw overcomplete spullen ter beschikking te stellen aan de goederenwinkel van ons christelijk opvangcentrum voor mensen in nood en ‘open huis’ voor alleenstaanden, eenzamen enz. In principe is alles welkom mits gaaf en goed. Overleg voor complete inboedels bij bijv. overlijden, kleiner gaan wonen e.d. of algehele boedelruiming. Om te kopen is de 3000m2 winkel 3 (delen van) dagen per week open.

✁

enorme vrieshuis dat Kloosterboer recent op de Maasvlakte heeft gebouwd. Een fritesproducent slaat er 62.000 pal-

Dat lukt nu vaak niet omdat voor bijna alle vacatures ervaring is vereist. Maar de jongeren hebben het deels aan zichzelf te danken, zegt Castel. ‘Dan hebben ze bijvoorbeeld allemaal dronken foto’s op hun Facebookpagina staan. Zo’n grijze kantoorfiguur van personeelszaken vindt dat natuurlijk niet leuk.’ Ook dat eindeloze brieven schrijven is niet slim, vindt Castel. ‘Daarvan krijg je er zoveel en je weet niet eens zeker of ze die zelf hebben geschreven. Fiets gewoon een paar bedrijven langs.’ Als de jongeren in de bus geen baan aan de trip overhouden, hoopt hij dat toch in elk geval dat ene inzicht is gekomen: probeer persoonlijk in contact te komen met potentiële werkgevers. <

www.ggzindebres.nl

U steunt er een zaak van levensbelang mee. Bel tijdens kantooruren voor overleg en/of informatie: Kollumerzwaag 0511 441542/441212 www.lichtpuntinfo.nl

✁

daarna geen eten’, vertelt de 27-jarige Ram Kumar Mahara aan The Guardian. ‘Toen ik daarover klaagde, viel de opzichter me aan en gooide me het kamp uit. Zonder te betalen. Ik moest bij andere arbeiders bedelen om eten.’ Sommige werknemers zeiden dat ze maanden geen geld hadden ontvangen. Hun loon werd ingehouden om te voorkomen dat ze zouden vertrekken. Ook

zouden werkgevers geregeld paspoorten van nieuwkomers innemen. Zonder identiteitsbewijs zijn ze feitelijk illegale vreemdelingen en kunnen ze het land niet uit. Dertig Nepalezen hebben hun toevlucht gezocht in de Nepalese ambassade om te ontsnappen aan de onmenselijke werkomstandigheden, schrijft The Guardian. Veel arbeiders maken in Nepal schulden om de rekruteringsbureaus te betalen. Door de schulden, het achterhouden van loon en het innemen van identiteitspapieren kan de arbeider in Qatar geen kant op. De Nepalese ambassadeur in Qatar noemde het emiraat onlangs ‘een open gevangenis’.


en verder

kerknieuws

redactie binnenland • beeld De Verre Naasten, C.S.V. Ichthus Zwolle, gbs Het Anker

■ protestantse kerk Beroepen te Berkel en Rodenrijs (hervormd): proponent G.J. Stougie te Capelle aan den IJssel.

Oegstgeest | 6 oktober | vijftig jaar hervormd predikant: ds. G.F. Smaling (1939).

■ gereformeerde gemeenten afscheid 29 september Moordrecht | ds. G.C. de Jong wegens emeritaat. Wierden | ds. G.A. Schreuders wegens emeritaat.

DVN-medewerkers halen met actie ruim 12.500 euro op.

Dertig nieuwe leden voor C.S.V. Ichthus Zwolle.

■ 24 uursactie DVN levert 12.500 euro op

God actief bij hun studentenleven willen betrekken.’ Na vijf introductieavonden begint het verenigingsleven weer volop. Tijdens de laatste introavond konden nieuwe leden zich inschrijven om deel te nemen in een commissie om op die manier hun steentje bij te dragen. Komende donderdag presenteert het bestuur van de vereniging tijdens de algemene ledenvergadering haar beleid. Op 8 oktober gaan de kringen weer van start. Leden, zogenaamde Ichthianen, komen dan elke week bij elkaar om samen te eten, Bijbelstudie te doen en ervaringen uit te wisselen. Op die manier wil Ichthus studenten een gezellige plek bieden waar ze kunnen groeien in hun geloofsleven. Ook is Ichthus de ideale plek om vriendschappen op te bouwen. Meer info: www.ichthuszwolle.nl

Medewerkers van De Verre Naasten werkten afgelopen donderdag en vrijdag 24 uur achter elkaar om geld in te zamelen voor kerken in Oost-Afrika. De actie werd afgesloten met een ontbijt. Daarbij is de voorlopige eindopbrengst bekend gemaakt. Die is ruim 12.500 euro. ‘Tegen drie uur ’s nachts sloeg de vermoeidheid bij een aantal collega’s behoorlijk toe’, blikt Klaas Harink, directeur van De Verre Naasten terug. ‘Gelukkig hadden we een vol programma, waarin we het werken afwisselden met workshops en activiteiten om wakker te blijven. Anders hadden we het niet volgehouden.’ Harink is verrast door de opbrengst. ‘We hoopten op 10.000 euro, maar het is veel meer geworden.’ De opbrengst van de actie gaat naar zusterkerken in Congo, Kenia en Uganda, voor ondersteuning van hun evangelisatieprojecten en maatschappelijke activiteiten. De Verre Naasten is de landelijke organisatie voor Zending & Hulpverlening van de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt). De organisatie ondersteunt wereldwijd kerken die in woord en daad Gods liefde bekendmaken.

■ pleinfeest op gbs de Lichtkring Op gbs de Lichtkring in Zuidlaren is afgelopen woensdag het jaarlijkse pleinfeest gehouden. Dit jaar was het thema Oud-Hollands. De kinderen gaven massaal gehoor aan de oproep om Oud-Hollands verkleed op school te komen. De ochtend begon met een ontbijt voor de ouders, dat door de kinderen werd geserveerd. Daarna hebben de kinderen in groepjes Oud-Hollandse spelletjes gedaan zoals sjoelen, zaklopen en spijkerpoepen. Ook zijn er vers gebakken poffertjes, broodjes knakworst en Oud-Hollands snoep verkocht. De ochtend werd afgesloten met een talentenshow, waarbij de kinderen zich van hun beste kant lieten zien. David en Floris Haverdings wonnen de show met hun spectaculaire optreden op de crossfiets, waarbij zelfs een schans werd gebruikt.

jubileum Rijssen | 5 oktober | vijfentwintig jaar predikant: ds. C.A. van Dieren (1953).

ap nd.nl/buitenland

Prijs voor renovatie Brits koninklijk landhuis

■ sportdag Het Anker Lekker bewegen en zweten: afgelopen week waren kinderen, ouders en leerkrachten van gbs Het Anker in Velserbroek sportief bezig op de jaarlijkse sportdag. Nick en Esther uit groep 8 verzorgden samen met juf Trudy de warming-up, waarna in groepen een parcours werd afgelegd. Kruiwagenrace, verspringen, hoogspringen, sprint en lattenrace: het was een gezellige en sportieve boel. De sportiviteitsprijs ging naar David, die met zijn gipsen been niet voor een gat te vangen was.

▶ Londen Architecten achter de restauratie en renovatie van het twaalfde-eeuwse Astley Castle, voormalig onderkomen van drie Britse vorstinnen, hebben de RIBA Stirling Prize gewonnen. Dat meldt de organisatie achter de architectuurprijs. Het landhuis verkeerde sinds een verwoestende brand in 1978 in slechte staat en werd decennia niet gebruikt. De architecten Witherford Watson Mann Architects bouwden de ruïne om tot een vakantieverblijf. De jury van de architectuurprijs heeft lof

voor de manier waarop de belangrijkste details van het landhuis zijn verweven in het gebouw, en prees de architecten voor hun creativiteit. Astley Castle werd in de vijftiende en zestiende eeuw bewoond door Elizabeth Woodville en enkele nakomelingen. Woodville was de vrouw van koning Edward IV. De architecten werden ingeschakeld door een erfgoedinstelling, die bedreigde monumenten wil redden door ze om te bouwen als vakantieverblijf. De werkzaamheden kostten drie miljoen euro. <

colofon

■ dertig nieuwe leden voor C.S.V. Ichthus Zwolle Tijdens en na de introdagen van de Christelijke Studentenvereniging Ichthus Zwolle hebben dertig studenten zich ingeschreven als nieuw lid. Voor de vereniging is dit boven verwachting veel. Voorzitter Else Verduijn: ‘Het is heel gaaf om te merken dat er zoveel studenten zijn die

jubilea Veenendaal | 4 oktober | zestig jaar gereformeerd predikant: ds. H.J. Lugtigheid (1928). Daarle | 6 oktober | vijftig jaar gereformeerd predikant: ds. R. Fernhout (1934).

Aangenomen naar Leerdam: J. Schipper te Dirksland, die bedankte voor Borssele. Bedankt voor Rock Valley (Verenigde Staten): A.H. Verhoef te St. Catharines (Canada); voor Tholen: G. Bredeweg te Barneveld-Zuid.

Een gezellige en sportieve boel. ▶▶ tips? e-mail naar [email protected]

advertentie

Ervaar zelf hoe het zit...

Kom naar de open dag van de ChristenUnie in de Tweede Kamer en beleef politiek van dichtbij!

Zaterdag 12 oktober 2013 | www.christenunie.nl/opendag

Geef geloof een stem

Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. Hermesweg 20, 3771 ND Barneveld, tel. 0342 411 711. postbus 111, 3770 AC Barneveld, www.nd.nl Nederlands Dagblad B.V. maakt deel uit van Nedag Uitgevers B.V. Directie: Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper Uitgever: Rinder Sekeris abonnementen tel. 0342 411711 fax 0342 411613 e-mail: [email protected] abonnementsprijzen: Digitale versie: per maand € 31,05 € 17,70 per kwartaal € 88,50 € 52,50 per jaar € 337,00 € 198,50 In de abonnementsprijs voor de papieren versie is 1,25% toeslag opgenomen voor toegang van alle digitale producten. weekendabonnementen: Papier: zaterdag per kwartaal € 34,50, per jaar € 133,40; vrijdag + zaterdag per kwartaal € 57,50, per jaar € 225,20. Papier en online editie: zaterdag per kwartaal € 60,45, per jaar € 235,50; vrijdag + zaterdag per kwartaal € 74,60, per jaar € 293,00. studentenabonnementen: Papier: € 15,53 per maand, per kwartaal € 44,25, per jaar € 168,50. Digitaal: € 8,85 per maand, per kwartaal € 26,25, per jaar € 99,25. Prijzen zijn inclusief BTW en gelden bij automatische incasso. Per acceptgiro € 2,50 toeslag per betalingsperiode. Abonnementen kunnen op elk gewenst moment ingaan. Opzeggen van een abonnement kan zowel telefonisch, schriftelijk als per e-mail. Daarbij willen wij graag weten wat de reden van opzegging is. De opzegging moet een maand voor de betalingsperiode binnen zijn bij de afdeling abonneeservice. Het moment van opzeggen is de dag waarop de opzegging bij de afdeling abonneeservice binnen is. Tijdige opzegging van een abonnement voorkomt een stilzwijgende voortzetting. Van abonnees legt Nedag Uitgevers B.V. gegevens vast voor de uitvoering van de abonnements- overeenkomst. Deze gegevens kunnen gebruikt worden om abonnees te informeren over de andere diensten en producten van titels en werkmaatschappijen van Nedag. Als u die informatie niet wenst, kunt u dat schriftelijk melden of een formulier aanvragen bij onze afdeling abonneeservice. advertenties tel. 0342 411711, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; fax 0342 411612; e-mail: [email protected] familieberichten € 0,93 per mm (incl. btw.), per kolom; e-mail: [email protected] rubrieksadvertenties zie nd.nl/adverteren sluitingstermijn rubrieksadvertenties één dag voor plaatsing vóór 12.00 uur; zakelijke advertenties reserveren vóór 09.00 uur, aanleveren vóór 11.00 uur; familieberichten vóór 13.00 uur; geboorte- en overlijdensadvertenties vóór 16.00 uur. Advertenties voor maandageditie: zakelijke advertenties vrijdags tot 12.00 uur; rubrieksadvertenties vrijdags tot 12.00 uur; familieberichten e-mail of fax zaterdags tot 17.00 uur.

redactieadressen algemeen postbus 111, 3770 AC Barneveld; tel. 0342 411711; fax 0342 411611; e-mail: [email protected] politieke redactie: postbus 20018, 2500 EA Den Haag; tel. 070 3183180; fax 070-3453101; e-mail: [email protected] auteursrechten Alle auteursrechten en databankrechten ten aanzien van de inhoud van deze uitgave worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij Nederlands Dagblad B.V., c.q. de desbetreffende auteur. bank ING-bank, Zwolle, rek.nr. 65.94.41.144, IBAN NL21 INGB0659441144 - BIC code INGBNL2A bezorging Informatie over bezorging tijdens kantooruren: 0342 411711. Op zaterdag van 8.30 tot 10.30 uur. Mailen kan ook: [email protected] of ga naar onze site nd.nl/bezorging. Of SMS 222 naar 1008 (55 cent per bericht) wanneer u vandaag geen krant hebt ontvangen. Wanneer u voor het eerst gebruik maakt van deze service vermeld dan uw e-mailadres, postcode en huisnummer. leeshandicap Voor mensen met een leeshandicap verschijnt de krant ook dagelijks in elektronische vorm. Inlichtingen: De Luisterpost/Bralectah, postbus 499, 8000 AL Zwolle, 038 4270448, e-mail: [email protected] redactie hoofdredactie Sjirk Kuijper (hoofdredacteur), Daniël Gillissen (adjunct-hoofdredacteur), Frans Tijssen (secretaris) eindredactie Hugo de Bruijne, Cees Dorland, Hilbert Meijer, Maarten Vermeulen (dagkrant), Annemarie Eversdijk-Cornelisse (Leven), Dick Schinkelshoek (Gulliver), Reina Wiskerke (Zeven), Marieke Westerterp-van Vuren (internet) cultuur, media & wetenschap Rien van den Berg, Maurice Hoogendoorn, Marc Janssens, Roel Sikkema, Peter Sneep wereld Jan van Benthem, Tilly Dodds-Reijnen, Hilbrand Rozema, Ruurd Ubels, Herman Veenhof, Gerhard Wilts, Peter Bergwerff (Europa). politiek & economie: Gerard Beverdam, Piet de Jong, Sjoerd Mouissie, Eduard Sloot kerk & religie Gerald Bruins, Sophia Geuze-Verboom, Daniël Gillissen, Gerard ter Horst, Dick Schinkelshoek, Linda Stelma-de Haan binnenland & samenleving Stephan Bol, Willem Bouwman, Reiny de Fijter, Hilbert Meijer, Aaldert van Soest mens & leven Hans Hopman, Petra Noordhuis, Jan-Willem Veenhof, Maarten Vermeulen, Gerben van IJken opinie & debat Peter Bergwerff, Wim Houtman, Frans Tijssen, André Zwartbol bureauredacteuren Jenneke van Garderen-Hoogland, Roeland van Mourik, Harco Ploegman vormgeving Egbert Bonte, Lieneke Eefting, Bert Hagenaars, Hendrik Jan Vermeer, Wilco Pot, Christel Versteeg-van de Pol


WEER NEDERLAND MICHIEL SEVERIN

EUROPA VANOCHTEND

VANMIDDAG

3

25

100

10

5

zonnig opklaringen

4

bewolkt

Veel zon

regen

5

DUBLIN

sneeuwregen

LONDEN

sneeuwbuien

L

mist

ZON

MAAN

07:33 uur 19:24 uur

0

4

00:29 uur 16:08 uur

ZATERDAG

ZONDAG

5° 17° 10% O 4

MAANDAG

6° 17° 10% O 5

NEDERLAND

VA N DA AG

stad Amsterdam Arnhem Breda Den Haag Enschede Groningen

weer

WERELD

VA N DA AG

stad Bangkok Delhi Dubai Kaapstad Mexico City New York Paramaribo Peking Sydney Tel Aviv Vancouver

weer

zonnig zonnig bewolkt zonnig bewolkt zonnig

onweer regenbui zonnig regenbui regen zonnig bewolkt zonnig zonnig zonnig regen

DINSDAG

7° 16° 10% O 4

7° 15° 10% O 4

MORGEN

°C weer 17 zonnig 16 zonnig 18 bewolkt 17 zonnig 19 bewolkt 16 zonnig

stad Leeuwarden Maastricht Utrecht Vlissingen Zwolle Saba

weer onweer regenbui zonnig zonnig regenbui zonnig onweer zonnig zonnig zonnig regen

weer zonnig bewolkt zonnig bewolkt zonnig bewolkt

°C 32 36 36 19 22 22 34 24 24 28 13

stad Athene Berlijn Brussel Kopenhagen Londen Madrid Moskou Parijs Rome Stockholm Wenen

weer zonnig zonnig bewolkt zonnig neerslag regen neerslag regen zonnig zonnig zonnig

°C 15 19 17 18 16 29

zonnig bewolkt zonnig bewolkt zonnig regen

hogedrukgebied

L

lagedrukgebied

CANARISCHE EILANDEN

<-15°

TUNIS

-15°/ -10° -10°/ -5° -5°/ 0°

0°/ 5°

KLIMAATVERANDERING

5°/ 10° 10°/ 15°

H

15°/ 20° 20°/ 25° 25°/ 30° 30°/ 35°

>35°

weer

°C 29 16 18 14 19 25 7 22 26 13 14

zonnig zonnig bewolkt bewolkt bewolkt neerslag neerslag neerslag regen bewolkt bewolkt

EXTREMEN

Gisteren zijn de nieuwste klimaatstudies gepubliceerd, onder auspiciën van de Wereld Meteorologische Organisatie. Belangrijkste conclusie is dat met zeer grote waarschijnlijkheid de mens en zijn manier van leven voor minimaal 50% heeft bijgedragen aan de recente klimaatveranderingen. Die veranderingen zijn een stijging van de zeespiegel van 20 cm en een toename van de wereldwijde temperatuur met 0,9 graden, beide in de afgelopen 130 jaar. De opdracht is helder: minder CO2 uitstoten.

MORGEN

°C 28 15 18 13 19 23 7 21 27 12 16

ISTANBOEL

DUBROVNIK

ROME

NEDERLAND

weer

VA N DA AG

MADRID

ATHENE

H

-1000- isobar

MORGEN

°C 15 18 17 18 16 29

1005

LISSABON

koufront

9° 16° 20% O 5

VA N DA AG

°C 17 17 18 17 18 16

MORGEN

°C 34 36 37 15 22 22 36 22 25 28 14

WOENSDAG

100

wind in Bft warmtefront

WARSCHAU

PARIJS

sneeuw

1015

3

BERLIJN

10

3

Warmst: Koudst: Natst:

25,7 °C in 1946 -0,2 °C in 1939 20,0 mm in 1918

VORIG JAAR Maximum: Minimum: Aantal mm:

16,1 °C 10,8 °C 0,1 mm

HOOGWATERSTANDEN Delfzijl: Den Helder: Scheveningen: Vlissingen:

05:55 00:40 09:45 08:35

18:25 13:17 22:46 21:30

puzzel SUDOKU LIGHT

lerlei schelpen hechten zich aan de onderkant van je schip. Dat scheelt wel een paar knopen in snelheid. Krijgen ze de schurk toch nog te pakken!’ Hij wrijft in zijn handen. Jurian weet niet wat hij moet doen. Ook in zijn handen wrijven? Of in zijn ogen? Want op de een of andere rare manier branden daar tranen. ‘Zie je dat?’ roept Floris opgewonden. ‘De zeerovers verspreiden zich!’ Alleen de ‘Wismar’ houdt de oude koers, de andere piratenschepen waaieren uiteen. Bij de oorlogsvloot ontstaat verwarring.

1 8 5 7 9 7 6 3 5 5 7 1 9 7 8 3 4 2 3 8 6 2 2 4 5 1 8 6 3 9 2 1 Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. RECHTS OPLOSSING VORIGE SUDOKU LIGHT

wordt vervolgd

de meesterproef

sloeg. De meid liep bedrijvig heen en weer van de bar naar de tafels en terug, maar het viel me op dat ze een beetje trok met haar voet. Waarschijnlijk had ze door de zwangerschap last van haar voeten. Intussen kletste Master John maar door; hij ging helemaal op in het vraagstuk. Ik zat met mijn ellebogen op mijn knieen. Zo nu en dan bracht ik de kroes aan mijn lippen en mompelde iets als reactie op Master John. Toen de herrie even wat minder werd, hoorde ik opnieuw een stem om de meid roepen: ‘Maggie!’ wordt vervolgd

SUDOKU HEAVY

3 5 1 7 6 9 2 8 4

9 7 8 4 5 2 1 6 3

2 6 4 3 8 1 5 7 9

8 4 2 5 7 6 3 9 1

6 9 5 1 3 4 7 2 8

7 1 3 2 9 8 4 5 6

5 8 7 9 1 3 6 4 2

4 3 6 8 2 5 9 1 7

8 6 7 2

2 3 5

5 1 3 5

2 4

9 4 © Puzzelland 130928

de bloedvlag

231. Het enige wat ze met de regelmaat van de klok te horen kreeg, waren schunnige opmerkingen over haar hoogzwangere buik. De meid leek er niet mee te zitten; ze betaalde de studenten met gelijke munt terug. Ik ving weinig op van haar vinnige antwoorden. Ze schudde met haar kastanjebruine krullen en haar donkere, glanzende ogen fonkelden. ‘Maggie’, zo werd ze genoemd door iemand die zich binnen mijn gehoorsafstand bevond. Ik ben helemaal vergeten waar Master John het over had toen we daar in die herberg aan het bier zaten. Hij was voortdurend aan het woord en praatte over een theologisch vraagstuk dat hij volgende week aan zijn studenten wilde voorleggen. Ik luisterde, of deed net alsof. Ik probeerde vooral te bedenken wat ik tegen Thomas Shilton moest zeggen, terwijl ik verveeld de onbezorgde studenten om me heen gade-

HELSINKI

OSLO MOSKOU

5

feuilletons

198. Jurian ziet aan hun beduusde gezichten dat ze ineens niet meer zo blij zijn met hun keus voor het piratenleven. Er klimmen matrozen omhoog, touwen worden losgehakt en zeilen klapperen breeduit. De piratenvloot komt tot leven. Eén oorlogsschip draait wat weg naar het zuiden. Twee rijen kanonnen worden zichtbaar en plotseling ziet Jurian oranje vlammen en rookpluimen. Daarna hoort hij pas de doffe dreunen. Maar het oorlogsschip schiet te vroeg. De kanonskogels plonzen nutteloos aan stuurboord in het water. De piratenvloot vlucht voor de oorlogsbodems uit. Alle schepen hebben de straffe noordenwind in de zeilen, maar de oorlogsvloot loopt langzaam in. Alleen de ‘Samson’ zou de oorlogsvloot voor kunnen blijven. ‘De piratenschepen zijn aangegroeid’, zegt de chirurgijn. ‘Dat heb je als je lang op zee bent. Wier, mosselen en al-

0 102

onweer

10

Na een koude nacht is het vandaag vrij zonnig weer, afgewisseld met een paar sluierwolken. De wind is vroeg in de ochtend nog rustig, maar met het oplopen van de temperatuur neemt de windkracht toe. Vanmiddag is de oostenwind in het binnenland 3 Bft, in open gebieden 4 Bft en op het IJsselmeer, de Waddenzee, de Waddeneilanden en de Kop van Noord-Holland af en toe 5 Bft. Langs de noordkust wordt het bij 15 of 16 graden niet echt aangenaam. In het zuiden van het land wordt het bij 3 Bft een graad of 18. Morgen blijft het in de noordelijke helft van het land zonnig met enkele sluierwolken, maar de wind zet nog iets aan. In de meeste regio's komt er bijna 1 Beaufort bij. Het Waddengebied, het IJsselmeer en de Kop van Noord-Holland krijgen dus een zeer straffe oostenwind van 5 tot soms 6 Bft. In de zuidelijke helft van het land wordt de wind geregeld 4 Bft. Daarbij trekken er bovendien in het zuiden wat vaker (sluier)wolken over de provincies. De stevige wind heeft geen gevolgen voor de luchttemperatuur. Die komt opnieuw tussen 15 en 18 graden uit. In de wind zal het wel iets minder zacht aanvoelen. De wind zorgt er bovendien voor dat komende nacht de kans op grondvorst klein is.

buien

1 2 9 6 4 7 8 3 5

1

7 8

2 6 3

Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. RECHTS OPLOSSING VORIGE SUDOKU HEAVY

4 8 3 6 1 7 5 2 9

1 9 2 4 3 5 8 6 7

6 5 7 9 8 2 3 1 4

2 6 1 3 5 4 7 9 8

8 3 5 2 7 9 1 4 6

9 7 4 1 6 8 2 5 3

5 4 9 8 2 3 6 7 1

7 1 8 5 4 6 9 3 2

3 2 6 7 9 1 4 8 5

22 media zaterdag 28 september 2013 nederlands dagblad

h hen bij. In de vestiging in Den Helder w wonen er twintig. Ze bereiden zich v voor op een terugkeer in de maatsschappij. Dat is moeilijk want de meestten hebben een slechte jeugd gehad en vaak een zwervend bestaan geleid. v Francien Keppel is eindverantwoordeF llijk voor de begeleiding van de jongerren in het huis.

houdingen lijken net zo kwetsbaar als het melkwitte, flinterdunne porselein.

Za, Ned. 1, NOS, 15.00-18.00 uur

Studio Sport: WK Wielrennen Live-verslag van de wegwedstrijd voor vrouwen bij het WK wielrennen in Florence. De Nederlandse vrouwen, met regerend olympisch en wereldkampioene Marianne Vos als topfavoriet, gaan zaterdagmiddag van start. Het commentaar is van Herbert Dijkstra en Martine Bras.

Za, Ned. 2, NTR, 16.05-16.30 uur

De slavernij voorbij? Precies honderdvijftig jaar geleden schafte Nederland de slavernij af. Dat wordt dit jaar groots gevierd. Maar ondanks dat dit lang geleden is, zijn de sporen van de slavernij nog steeds zichtbaar en voelbaar bij grote groepen jongeren van Surinaamse, Antilliaanse of Afrikaanse afkomst. In hun familiestructuren en sociale bewustzijn, maar ook in mode, religie en omgangsvormen. Sporen van drie eeuwen gruwelijke slavenhandel zitten nog diep in het collectieve geheugen van het nageslacht. Vandaag: Welke rol speelde religie in de slavernij en welke rol speelt dit nu?

Za, Ned. 2, NTR, 15.05-16.00 uur

Het Uur van de Wolf: de opvolger van Kakiemon Kakiemon is een eeuwenoude en wereldbefaamde porseleinsoort. Het Japanse keramiek is van een unieke kwaliteit, zeer kostbaar en fragiel. Het wordt op slechts één plek gemaakt, het ‘recept’ is strikt geheim. Regisseur Suzanne Raes verwierf zich toegang tot de Kakiemonfamilie, van wie het hoofd uitgeroepen is tot Levend Nationaal Erfgoed in Japan. Op het moment staat het familiebedrijf aan de vooravond van de overdracht van vader op zoon. Raes belicht het dilemma van de opvolging en de druk waar de familie zich onder ziet geplaatst. De onderlinge ver-

Za, Ned. 2, RKK, 18.00-18.30 uur

Het wonder in de ander

Za, Ned. 2, KRO, 21.10-22.00 uur

Presentator Wilfred Kemp laat de kijker wekelijks kennis maken met zes gedreven medewerkers van het Leger des Heils die met grote bevlogenheid invulling geven aan hun werk. Sommige jongeren wonen vrijwillig in Vast en Verder, anderen zijn geplaatst door een rechterlijke maatregel maar allemaal willen ze uiteindelijk weer zelfstandig wonen en daar helpt het Leger

Brieven boven water De ontknoping van de speurtocht naar Gerrit Bakker, de 17-jarige jongen uit de 19e eeuw die ontroerende brieven naar huis schreef. In deel één zagen we hoe de Loosdrechtse Erik bij oude kerkarchieven in het plaatsje Holland, Nebraska, terechtkwam. Hij hoopte daar aanwijzingen te vinden omtrent het lot van zijn 19e-eeuwse familielid. Vanavond de ontknoping waarbij Erik onverwachte ontmoetingen heeft en steeds dichter bij de waarheid komt. Welke familie vindt hij nog terug in Amerika? Zal hij nazaten van Gerrit Bakker vinden en zal hij antwoord krijgen op zijn belangrijkste vraag: waar is Gerrit Bakker gebleven?

Za, Canvas, 19.05-20.00 uur

Wildest Islands Vijfdelige natuurreeks van Allison Bean over de mooiste en meest ongerepte eilanden en archipels ter wereld. De eerste aflevering gaat over Zanzibar. Za, Canvas, 20.10-20.40 uur

Vranckx De gevangenissen van Jemen barsten van de minderjarigen die ter dood veroordeeld zijn. Nochtans verbiedt de wet de doodstraf voor jongeren onder de achttien jaar. Maar vaak hebben ze

▹ Melk en honing ............... ma Ned. 2, 19.25-19.55 uur ........................................................................................................................................................ma ................................................................................................ Ned. 2, 20.25-21.05 uur ....................................................................

▹ Levy

zaterdag

nader bekeken Harco Ploegman nd.nl/media beeld kro

Slecht niet alleen slecht Een ‘gewone’ huisvrouw die min of meer tegen wil en dank aan het hoofd komt te staan van een crimineel syndicaat. Daar draait het om in de succesvolle misdaadserie Penoza van de KRO. Morgenavond begint het derde seizoen. Het is vrij bijzonder dat een Nederlandse dramaserie een derde seizoen krijgt. De KRO-serie Penoza krijgt het voor elkaar, dankzij ruim achthonderdduizend kijkers voor de tweede serie. Het verhaal van Penoza is even eenvoudig als intrigerend. Carmen van Walraven (een prima gespeelde rol van Monic Hendrickx) ontdekt aan het begin van seizoen 1 (uitgezonden in 2010) dat haar man Frans een veel belangrijker rol in de onderwereld speelt dan ze dacht. Ze dwingt hem ermee te stoppen. Net wanneer hij dat lijkt te doen, wordt hij voor de ogen van hun jongste zoon Boris geliquideerd. Carmen krijgt last van schuldeisers en bedreigingen. Ze kiest ervoor op te klimmen tot de top van de georganiseerde misdaad, waarmee ze denkt voor zichzelf en haar gezin een onaantastbare positie te creëren. In het vervolg worden de grenzen tussen goed en kwaad, en ook tussen het gewone gezinsleven en de criminele wereld steeds dunner. Die vermenging van goed en kwaad is een steeds terugkerend thema, ook in seizoen drie dat morgenavond begint. Volgens regisseur Diederik van Rooijen is de serie zo’n succes doordat het ‘niet te klassiek’ is. ‘Het contrast tussen de criminaliteit en het thuis stamppot maken fascineert. En verder is het ook gewoon goed span-

nend.’ Van Rooijen is er blij mee hoe de serie zich ontwikkeld heeft. ‘In het begin was het zoeken. We begonnen ook met linken naar de realiteit. Nu bestaat de serie uit op zichzelf staande karakters. Dat is het mooist.’ De regisseur geeft toe dat Penoza een stevige serie is. ‘Er is veel hard geweld, maar de serie is geschikt voor iedereen. Het is geen verheerlijking van geweld. Het zijn ook altijd kleine stukjes, twee schoten en het is klaar. En uiteindelijk heeft de misdaad niet het laatste woord. Boeven blijken gewone mensen te zijn.’ In het derde seizoen probeerde Van Rooijen Carmen dan ook meer thuis te houden. ‘Je ziet meer verwikkelingen rond haar drie kinderen. Sowieso denk ik altijd vanuit Carmen. Zij is de kracht van de serie.’ Dat onderschrijft scenarioschrijver Pieter Bart Korthuis. ‘De belangrijkste oorzaak van het succes is dat het misdaad koppelt aan menselijkheid. En je ziet misdaad vanuit een vrouwelijk gezichtspunt. Carmen is hard en kwetsbaar tegelijk.’ Korthuis vind het leuk dat je in dit derde seizoen mensen ziet groeien. De kinderen worden volwassener en ook de andere acteurs groeien in hun rol.’ De schrijver stopt naar eigen zeggen geen boodschap in de serie, maar de verwevenheid van boven- en onderwereld is wel belangrijk voor hem. ‘Mensen hebben niet een kleur. Slecht is niet alleen maar slecht. Ook de hardste crimineel toont soms zijn menselijke kant. Een mens heeft allebei in zich. Maar wat de kijker met dat beeld doet, moet hij zelf weten.’ ▶▶ Penoza III, zo, KRO, Ned. 3, 20.25-21.20 uur.

nederland 1 08.15 MAX TV Wijzer. 08.45 Nederland in Beweging! 09.00 Vrije Geluiden. 09.50 Boeken. 10.25 AVRO Kunstuur. 11.15 AVRO Close up: Fotograaf Gregory Crewdson. 12.20 Sterren. nl. 13.00 NOS Journaal. 13.10 Operatie NL Fit. 15.00 NOS Studio Sport: Wielrennen WK ..........

18.00 NOS Journaal. 18.15 EenVandaag. 18.50 NOS Sportjournaal. 19.05 Kassa. 20.00 NOS Journaal. 20.25 Vive la Frans. 21.10 Ik Vertrek. 22.05 Koefnoen. 22.35 NOS Studio Sport Eredivisie. 23.40 NOS Studio Sport .......................................

nederland 2 07.00 NOS Tekst tv. 08.15 Adieu God? 08.40 DementieEnDan. 09.35 DementieEnDan. 10.30 Fryslân DOK. 11.00 Het Vermoeden. 11.29 Wilde Ganzen. 11.30 Samascha! 12.00 Groene lijn. 12.51 Uitzending Politieke Partijen. 13.00 NOS Journaal. 13.10 Andere Tijden. 13.40 Klimaatjagers. 14.35 De Kunst van het Maken. 15.05 Het

00.10 NOS Journaal. 00.30 Overspel. 01.30 EenVandaag. 01.55 NOS Journaal. 02.20 NOS Tekst tv.

Uur van de Wolf: De opvolger van Kakiemon. 16.00 NOS Journaal. 16.05 De Slavernij Voorbij? 16.30 City Folk. 17.00 AVRO Kunstuur..............

18.00 Het wonder in de ander. 18.30 De wandeling. 19.00 Nederland Zingt. 19.30 Blauw Bloed. 20.20 Mr. Selfridge. 21.10 Brieven boven water. 22.00 Nieuwsuur. 22.35 Opium. 23.25 Film op 2: The Domino Effect ............................................... 00.58 De Nachtzoen. 01.10 Nieuwsuur. 01.45 Nieuwsuur. 02.17 NOS Tekst tv.

rtl 4 07.10 Boekenbakkers. 07.30 Carlo & Irene: Life 4 You. 09.30 Mijn Vriendin & Ik. 10.00 Koffietijd Op Zaterdag. 11.00 Een Zaak Van Bloemen. 11.30 RTL Autowereld. 12.00 Hermans Passie Voor Eten. 12.20 Altijd Jong. 12.50 House Vision. 13.25 LifestyleXperience Plus. 13.55 Life Is Beautiful. 14.25 RTL Travel. 15.30 Hallo Holland. 16.00 Wist Je Dat? 16.30 Droom Van Een Tweede Huis. 17.00 Mooier Leven. 17.30 House Vision ......................................................

18.00 RTL Nieuws. 18.05 Eigen Huis & Tuin. 18.55 RTL Woonmagazine. 19.30 RTL Nieuws. 19.55 RTL Weer. 20.00 Wie Ben Ik? 20.50 Ik Hou Van Holland. 22.30 Dit Was Het Nieuws. 23.30 Wie Ben Ik? ..............

bbc 1 07.00 Breakfast. 11.00 Saturday Kitchen Live. 12.30 Paul Hollywood’s Bread. 13.00 Football Focus. 13.45 Saturday Sportsday. 14.00 BBC News. 14.10 Regional News and Weather. 14.15 Bargain Hunt. 15.00 Homes Under the Hammer. 16.00 Cycling: World Road Championships. 17.00 Final Score ........................................

18.10 BBC News. 18.20 Regional News and Weather. 18.30 I Love My Country. 19.15 Pointless Celebrities. 20.00 Strictly Come Dancing. 21.25 Atlantis. 22.15 The National Lottery Draws. 22.25 Casualty. 23.15 BBC News. 23.30 Match of the Day ................ 00.55 The Football League Show. 02.10 Weatherview. 02.15 BBC News.

00.20 RTL Nieuws. 00.30 RTL Weer. 00.35 Teleshop 4. 00.36 Dit Is Mijn Toekomst. 02.01 Nachtlounge – Hollandse Meiden.

een

18.45 NOS Jeugdjournaal. 19.00 AVRO Junior songfestival 2013. 19.59 Nederland 3. 20.00 De Wereld Draait Door compilatie. 20.35 Toppop3. 21.35 Michael Jackson: Bad 25. 22.45 Voor de Leeuwen .............. 00.00 Live Request. 00.50 NOS Studio Sport Eredivisie. 01.50 Toppop3. 02.40 Het beste van 101. 04.10 NOS Tekst tv.

zdf 09.00 Bibi Blocksberg. 09.25 Bibi und Tina. 09.50 Peter Pan – Neue Abenteuer. 10.10 Mako – Einfach Meerjungfrau. 10.35 Mako – Einfach Meerjungfrau. 11.00 Heute. 11.05 Die Küchenschlacht – der Wochenrückblick. 13.05 Heute. 13.10 Zwei Ärzte sind einer zuviel – Kampf bis aufs Skalpell. 14.40 Rosamunde Pilcher: Stürmische Begegnung. 16.15 Lafer! Lichter! Lecker! 17.00 Heute. 17.05 Länderspiegel. 17.45 Menschen – das Magazin .............................

18.00 ML mona lisa. 18.35 Hallo Deutschland. 19.00 Heute. 19.20 Wetter. 19.25 Die Bergretter. 20.15 Willkommen bei Carmen Nebel. 21.45 Mordshunger – Verbrechen und andere Delikatessen. 22.45 Heutejournal. 23.00 Das aktuelle sportstudio .... 00.25 Heute. 00.30 James Bond 007 – Im Geheimdienst ihrer Majestät.

canvas

09.00 Herfstbeelden. 11.20 Fans of Flanders. 11.45 Groenland. 12.05 Regionale televisie. 12.35 De vrije markt. 13.00 Het journaal. 13.30 Het Weer. 13.35 Villa Politica. 14.00 Sporza op Eén. 17.55 Kijk Uit! ....................................

09.00 TerZake. 09.35 Herfstbeelden. 10.20 Star Trek: The Next Generation. 11.05 Herfstbeelden. 12.30 . 14.10 Hoera cultuur. 14.35 Canvas klassiek. 15.30 Canvas Klassiek. 16.25 Alleen Elvis blijft bestaan. 17.17 Recht op Recht .

18.00 Het journaal. 18.10 Vlaanderen vakantieland. 19.00 Het journaal. 19.30 Het Weer. 19.35 Iedereen beroemd. 20.05 Joker+ en Lotto. 20.10 Dublin Zoo. 20.35 Sing That Song. 21.35 Miranda. 22.05 Mr Selfridge. 22.50 Het journaal laat. 23.10 Het Weer. 23.15 Penoza .........................

18.20 Star Trek: The Next Generation. 19.05 Wildest Islands. 20.00 Het journaal. 20.10 Vranckx. 20.40 Vera. 22.10 Taggart. 22.55 Sin City .....................................

00.00 Iedereen beroemd. 00.30 Journaallus.

nederland 3 06.00 NOS Tekst tv. 06.28 Zapp. 06.29 Zappelin. 06.30 Kabouter Plop. 06.35 Pororo. 06.40 Castle farm. 06.50 Sesamstraat. 07.15 Sarah en Eend. 07.20 Joe & Jack. 07.30 KRO Kindertijd. 07.31 Kasper en Elmo voeren de geitjes. 07.34 Nijntje en haar vriendjes. 07.39 Clothilda is gelukkig. 07.41 Tumblies. 07.46 Adriaan. 07.55 Buurman en Buurman. 08.00 Buurman en Buurman. 08.09 Zapp. 08.10 Zapp Kids Top 20. 08.45 ZappLive. 08.55 ZappSport. 09.10 ZappLive. 09.30 Checkpoint. 09.55 ZappLive. 10.05 Full Proof. 10.20 ZappLive. 10.40 Weekoverzicht SpangaS. 11.35 Koen Kampioen. 13.10 AVRO Junior songfestival 2013. 13.20 Gek op jou! 13.35 Het Spetterslot. 14.00 Het Spetterslot. 14.25 Heibel langs de lijn. 14.30 ZappSport. 14.40 AVRO Junior songfestival 2013. 14.50 Komt een aap bij de dokter. 15.05 Zappmysterie. 15.30 Zappbios: Hier komt Lola! 17.00 VRijland. 17.45 De BZT show .........................

00.55 Canvaslus.

ngc 06.00 Megafactories. 07.00 Untamed Americas. 08.00 A new age of exploration. 09.00 Cesar Millan’s leader of the pack. 10.00 Brain games. 10.30 Brain games. 11.00 Brain games. 11.30 Brain games. 12.00 Strippers: Cars for cash. 13.00 Strippers: Cars for cash. 14.00 Strippers: Cars for cash. 15.00 Strippers: Cars for cash. 16.00 Strippers: Cars for cash. 17.00 Brain games. 17.30 Brain games ...........................

18.00 The incredible dr Pol. 19.00 Sex in the stone age. 20.00 Untamed Americas. 21.00 Locked up abroad. 22.00 Undercover USA. 23.00 Taboo ............................ 00.00 Drugs Inc. 01.00 Hard Time. 02.00 Locked up abroad. 02.50 Undercover USA. 03.40 Taboo. 04.30 Drugs Inc. 05.15 Diggers.

23 media nederlands dagblad zaterdag 28 september 2013

geen papieren waarmee ze hun leeftijd kunnen bewijzen en worden ze behandeld als volwassenen. We gaan op stap met advocaat Hafedh Ibrahim die zich voor deze jongeren inzet. Hafedh Ibrahim voelt met de jongens mee. Hij was ook ter dood veroordeeld omdat hij iemand gedood had, ook al was het een ongeluk. ‘Drie minuten voor de kogel, kwam er een telefoontje dat de executie niet mocht doorgaan omdat ik te jong was. Ik kwam terug uit de dood, ik voelde me herboren.’ Sindsdien zet de man zich in voor jonge lotgenoten.

dat het goed met hem gaat. En dat dankzij donorlongen. Door de donorlongen kan hij een ‘normaal’ leven leiden: hij heeft een gezin, werkt en sport. Het is wel zo dat donorlongen ongeveer acht jaar mee gaan. Martijn leeft dan ook 48 uur in een dag en zet zich in voor de noodzaak van orgaandonatie. Vlak voor zijn vwo-eindexamen wordt Jorn van school getrapt. Eigenlijk ging het toen al niet goed met hem maar niemand, ook Jorn niet, had door dat hij een depressie had. Jorn wordt zieker en door een psychose komt hij in een isoleercel terecht.

Zo, Ned. 1, KRO, 20.20-21.20 uur

Zo, Ned. 2, RKK, 10.30-11.30 uur

De Reünie

Eucharistieviering

Martijn was op school ziek, cystische fybrose oftewel taaislijmziekte. Zijn klasgenoten wisten dat hij niet oud zou worden en waren blij verrast te horen

Voor het eerst op de Nederlandse televisie draagt Antoine Bodar een eucharistie op. Dat doet hij op het patroonsfeest van de aartsengelen Michaël,

ZZo, Ned. 2, KRO, 22.15-23.00 uur

Za, Radio 5, EO, 12.30-13.00 uur

Brandpunt

Jouw Spiritualiteit

E lijkt geen einde te komen aan de Er rreeks voedselschandalen. En daar is een reden voor. De mensen die moeten e zzorgen voor de veiligheid van ons eten sslaan in Brandpunt alarm. Wouter Kurpershoek over hoe het toezicht op ons p voedsel tekortschiet v

Een gesprek met songwriter Han Kooreneef. Hij werd in 1963 geboren in Rosmalen en hij groeide op in een artistiek en intellectueel gezin. Zijn vader was jurist en zijn moeder gaf – na haar studie aan het conservatorium – zangles aan huis. Na het gymnasium ging hij rechten studeren in Utrecht. In 1990 studeerde hij af en begon hij professioneel te schrijven. In 2000 werd hij beloond met een Gouden Harp voor zijn gehele oeuvre. Hij is tekstschrijver voor een aantal artiesten, waaronder Marco Borsato.

ZZo, Ned. 2, EO, 23.35-00.05 uur

Adieu God? A

Gabriël en Rafaël in een viering vanuit de Friezenkerk, vlak naast het Vaticaan. Rome is ook de stad waar Nederlands bekendste priester een groot deel van het jaar woont en werkt. De muziek wordt verzorgd door het Gregoriaans koor Utrecht.

W Wouke van Scherrenburg, journalist en voormalig politiek verslaggever, groeiv d de op in het christelijke Ede. ‘Een versstikkende omgeving vol geboden en v verboden. Als ik eraan terugdenk, krijg iik het nog steeds Spaans benauwd.’ Ze b bewaart goede herinneringen aan de v verhalen van W.G. van de Hulst. ‘Verh halen over wat wel en niet deugt. Over m mensen die zich voor een ander opofferen. Het goede wordt altijd beloond.’ Ze leest Tijs van den Brink een fragment voor. Wouke nam langzaam afstand van de kerk en het geloof. ‘Als ik in Frankrijk ben en onder de schitterende sterrenhemel sta, dan geniet ik daar van. Zonder me af te vragen hoe het is ontstaan.’

Za, Radio 5, EO, 20.30-21.00 uur

Deze week Hoe ziet christelijke politiek er in de nabije toekomst uit? De christelijke partijen zijn gezamenlijk kleiner dan ooit, vanzelfsprekende posities bestaan niet meer. Welke thema’s en idealen blijven bestaan, en welke vallen af? Het panel bestaat uit Koert van Bekkum, Gert-Jan Segers (beide ook spreker op een symposium hierover afgelopen week) en Sjirk Kuijper.

▹ Tegenlicht: Superschool ....................................................................................................................................................................ma ............................................................................................ Ned. 2, 21.05-22.00 uur ............................................................................................................

zondag

nederland 1 08.00 Nederland in Beweging! 08.20 Tijd voor MAX. 09.20 Kanniewaarzijn. 10.00 NOS Studio Sport. 13.10 NOS Studio Sport. 13.58 NOS Studio Sport. 17.25 NOS Studio Sport. 17.55 Socutera: Nationaal Ouderenfonds ..............................

18.00 NOS Journaal. 18.10 NOS Studio Sport. 19.00 NOS Studio Sport Eredivisie. 20.00 NOS Journaal. 20.20 KRO De Reünie. 21.20 Een tegen 100. 22.15 NOS Studio Voetbal. 23.10 zo: RAYMANN ................... 00.05 NOS Journaal. 00.15 Koefnoen. 00.45 NOS Journaal. 01.25 NOS Tekst tv. 05.55 Nederland in Beweging!

nederland 2 07.00 NOS Tekst tv. 07.15 Andries. 07.45 Schepper & Co in het land. 08.05 Schepper & Co aan tafel. 08.30 De wandeling. 08.55 Nederland Zingt op Zondag. 10.10 Geloofsgesprek. 10.30 Eucharistieviering. 11.30 Het Vermoeden. 11.59 Wilde Ganzen. 12.00 NOS Journaal. 12.05 Buitenhof. 13.00 NTR Podium. 14.00 De wereld van Chris Hinze. Een muzikale reis. 15.00 Samascha! 15.30 Fryslân DOK. 16.02 Socutera: Nationaal Ouderenfonds. 16.05 Mijn moeder is dement. 16.30 Niks te gek! 17.00 NOS Journaal. 17.05 Jinek ...............................................

18.05 Kunststof TV. 18.50 Boeken op reis met Wim Brands. 19.20 ArtMen. 19.50 Labyrint. 20.25 Klimaatjagers. 21.20 Andere Tijden. 22.00 NOS Journaal. 22.15 Brandpunt. 23.00 Kruispunt. 23.35 Adieu God? ............................................... 00.05 Andries. 00.33 Dode Dichters Almanak. 00.40 Filmlab: Met excuses voor het ongemak. 01.05 Filmlab: Cowboys janken ook. 01.30 Filmlab: Vloeibaar Staal. 02.00 Jinek. 03.00 Buitenhof. 03.55 NOS Tekst tv.

nederland 3 06.28 Zapp. 06.29 Zappelin. 06.30 Kabouter Plop. 06.35 Pororo. 06.40 Castle farm. 06.50 Sesamstraat. 07.15 Sarah en Eend. 07.20 Joe & Jack. 07.30 KRO Kindertijd. 07.31 Esther speelt viool. 07.34 Nijntje en haar vriendjes. 07.39 De clowns. 07.42 Tumblies. 07.47 Adriaan. 07.55 Buurman en Buurman. 08.00 Buurman en Buurman. 08.09 Zapp. 08.10 Mega Mindy. 08.40 ZappSport. 09.00 Doctor Cheezy. 09.25 Bikkels. 09.50 United Stuff of America. 10.15 Nederland van boven junior. 10.40 Weekoverzicht SpangaS. 11.30 De Vloer Op JR. 11.50 AVRO Junior songfestival 2013. 12.00 AVRO Junior songfestival 2013. 12.55 Koen Kampioen. 14.40 Helden en Herrieschoppers. 15.00 Zapp Kids Top 20. 15.30 Zappbios: De maanprinses en het geheim van het witte paard. 17.05 Zappbios kort: Sweet Love. 17.30 ZappSport. 17.40 NOS Weekoverzicht Jeugdjournaal ........................

18.15 Hoe overleef ik...? 18.45 NOS Jeugdjournaal. 19.00 Caps Club. 19.24 Nederland 3. 19.25 Socutera: Nationaal Ouderenfonds. 19.26 Reisadvies negatief. 19.55 3 op Reis. 20.30 PENOZA III. 21.20 R.U.B.E.N. 22.10 Spuiten en Slikken. 23.00 Real Humans...................................... 00.00 NOS Studio Sport. 03.27 NOS Tekst tv. 05.59 Zapp.

rtl 4 06.00 Dit Is Mijn Toekomst. 06.50 Erik The Viking. 08.55 RTL Woonmagazine. 09.25 Eigen Huis & Tuin. 10.20 House Vision. 10.50 Mooier Leven. 11.25 Altijd Jong. 11.55 I Want My Figure Back. 12.20 Droom Van Een Tweede Huis. 12.50 Films & Sterren. 13.20 RTL Travel. 14.30 LifestyleXperience. 15.30 De Bloemenstal. 15.55 RTL Snowmagazine. 16.25 Life Is Beautiful. 16.55 My First Home. 17.25 Carlo & Irene: Life 4 You ...

18.00 RTL Nieuws. 18.10 Carlo & Irene: Life 4 You. 19.20 VriendenLoterij De winnaars. 19.30 RTL Nieuws. 19.55 RTL Weer. 20.00 Obese: Hoe Is Het Nu Met? 21.30 De Man Met De Hamer. 22.30 Code 37. 23.35 RTL Nieuws. 23.45 RTL Weer. 23.50 Van Der Vorst Ziet Sterren ................................. 00.25 Teleshop 4. 00.26 Dit Is Mijn Toekomst. 02.01 Nachtlounge – Hollandse Meiden.

een 09.00 Braambos. 10.00 Eucharistieviering. 11.00 De Zevende Dag. 13.00 Het journaal. 13.30 Het Weer. 13.35 Half uur natuur. 14.00 Rio Bravo. 16.15 The Secret Life of Dogs. 17.00 Clips. 17.10 Kijk Uit! 17.15 Vlaanderen vakantieland ........................................................

18.00 Het journaal. 18.10 Groenland. 18.30 Dagelijkse kost. 19.00 Het journaal – sportweekend. 19.55 Het Weer. 20.00 De televisieroute. 20.30 Twee tot de zesde macht. 21.25 Albert II. 22.25 Het journaal laat. 22.40 Het Weer. 22.45 Great Continental Railway Journeys. 23.45 De Zevende Dag ...................................... 01.45 Journaallus.

bbc 1 07.00 Breakfast. 08.30 Match of the Day. 10.00 The Andrew Marr Show. 11.00 Sunday Morning Live. 12.00 Sunday Politics. 13.15 MOTD2 Extra. 14.00 BBC News. 14.15 Bargain Hunt. 15.00 Homes Under the Hammer. 16.00 Ronnie’s Animal Crackers. 16.30 Ronnie’s Animal Crackers. 17.00 Points of View. 17.15 Escape to the Country ...........................................

18.00 Songs of Praise. 18.35 Britain’s Big Wildlife Revival. 19.35 BBC News. 19.50 Regional News and Weather. 20.00 Countryfile. 21.00 Antiques Roadshow. 22.00 By Any Means. 23.00 BBC News. 23.15 Regional News and Weather. 23.25 Match of the Day 2 ....................................... 00.25 New Town Killers. 02.00 Weatherview. 02.05 BBC News.

canvas 09.00 Fans of Flanders. 09.30 Sporza: Zondag

18.00 Panorama. 19.00 Australia’s Wild Places. 20.00 Het journaal. 20.15 Nicaragua. 20.40 Comedy Total. 21.35 To Tulsa and Back – On Tour with J.J. Cale. 23.05 Braambos .......................................... 00.05 Sporza: EK Volleybal 2013. 00.20 Canvaslus.

zdf 07.20 Bibi Blocksberg. 07.45 Bibi und Tina. 08.10 Löwenzahn. 08.35 Löwenzahn Classics. 08.59 Anders fernsehen. 09.00 Sonntags. 09.30 Katholischer Gottesdienst. 10.15 Peter Hahne. 10.45 Lichters Reise nach Schottland. 10.57 Heute. 11.00 ZDF-Fernsehgarten. 13.15 Die Büffelranch. 14.00 Mit Herz und Hammer. 14.45 planet e. 15.10 Heute. 15.15 Moby Dick. 17.05 Heute. 17.15 ZDF Sportreportage .............

18.00 ZDF.reportage. 18.30 Terra Xpress. 19.00 Heute. 19.10 Berlin direkt. 19.28 5-Sterne – Gewinner der Aktion Mensch. 19.30 Terra X. 20.15 Ein Sommer in Portugal. 21.45 Heute-journal. 22.00 Kommissar Beck. 23.25 ZDF History .................... 00.10 Heute. 00.35 Kommissar Beck. 01.40 Frag den Lesch. 01.55 Terra X. 02.40 Terra X. 03.25 Terra Xpress. 03.55 Planet e.

ngc 06.00 Megafactories. 07.00 The dog whisperer. 08.00 The dog whisperer. 09.00 Sex in the stone age. 10.00 Brain games. 10.30 Brain games. 11.00 Card shark. 12.00 Car S.O.S. 13.00 Hard Time. 14.00 Hard Time. 15.00 Drugs Inc. 16.00 Strippers: Cars for cash. 17.00 Ultimate survival Alaska...........................................

18.00 Brain games. 18.30 Brain games. 19.00 Ape man. 20.00 To catch a smuggler. 21.00 Brain games. 21.30 Brain games. 22.00 The numbers game. 23.00 Brain games. 23.30 Brain games ............. 00.00 Locked up abroad. 01.00 Battleground brothers. 02.00 Brain games. 02.25 Brain games. 02.50 The numbers game. 03.40 Locked up abroad. 04.30 Battleground brothers. 05.15 To catch a smuggler.

▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl of op Teletekst pagina 200 ....................................................▹▹

column Reina Wiskerke nd.nl/columns

Genade Mary Ann kon nog drie klassieke stukken op de piano spelen. Aangeleerde automatismen blijven het langst onaangetast bij dementerenden. Het was prachtig om te zien hoe Mary Ann, begin zeventig, nog even vlamde op het podium. Want hoe ongenadig dementie ook is, er zat veel genade in de documentaire DementieEnDan, in twee delen uitgezonden op Nederland 2. De maker, Ireen van Ditshuyzen, heeft dementerende mensen en hun omgeving over langere tijd gevolgd. Je zag genade in het engelengeduld van de man van Mary Ann, maar ook in de kracht en creativiteit van de vrouw van de dementerende Ton (58). Er was genade bij het bedrijf dat Ton nog naar kantoor liet komen voor eenvoudige klussen. Er zat genade bij de Turkse man die vertrouwde liederen zong met zijn demente moeder. En bij de professor die via de wetenschap het leven van dementerenden wilde veraangenamen. De dementerende Johan (76) en zijn vrouw Annie waren de enigen die over God spraken. Maar juist in hun huis leek het aan genade te ontbreken. Daar hing steeds de mogelijkheid van een zelfgekozen dood boven de markt. Niet zozeer de gedachte aan zo’n dood was het hele erge. Het venijn zat in de ongenadige uitwerking van de ‘vrijheid’ om voor euthanasie te kiezen. De bemoeienis van de protestantse predikante, een ouderenarts en een ‘casemanager’ ten spijt: de beraadslagingen over Johans eventuele doodswens kwamen in beeld als manipulatieve gesprekken. ‘Op dit moment geniet ik nog van het leven’, zei de demente Johan. ‘Ik krijg de indruk dat je wel klaar bent’, reageerde een dochter. ‘Dat je vaak genoeg zegt: het hoeft van mij niet meer zo.’ Annie en de ‘casemanager’ helpen hem op soortgelijke wijze herinneren aan zijn ‘doodswens’, als hij die zelf vergeten is. Best eng hoor: dat men gaat zeggen dat jij euthanasie verkiest, omdat je regelmatig uitroept: ‘Het hoeft van mij niet meer.’ Maar de predikante verwoordde het toch zo mooi: God heeft het leven gegeven, en als het te zwaar wordt, mag je het in dankbaarheid aan Hem teruggeven. Vooral Annie was verguld met dit perspectief. Het had haar over de streep getrokken, om euthanasie te overwegen, zei ze. ‘Ik heb een mooi leven gehad. Maar ik vind dat een mooi leven ook een mooi einde moet krijgen.’ Haar wensen en die van Johan raakten in de gesprekken volledig verknoopt. Zijn eventuele keuze voor euthanasie werd niet onderscheiden van haar verdriet en boosheid over zijn dementie. Zelfs de professionals bewaakten het onderscheid niet. Dat was tamelijk ijzingwekkend. Annies moeite met de aftakeling van haar man, kun je begrijpen. Die moeite hadden de anderen in de documentaire evengoed: maar zij klaagden hun nood buiten gehoorsafstand van de dementerende, terwijl Annie het in zijn bijzijn deed, juist als de ‘zelfgekozen’ dood ter sprake kwam. Hij was een beetje een kind geworden, zei Annie, om dan uit te roepen: ‘Maar ik wil geen kinderen meer!’ Het was de dementerende Johan die toen een moment van volwassenheid tentoonspreidde. Hij sloeg een arm om haar heen en zei: ‘Nee, ik ben niet meer de Johan Brinkman met wie je getrouwd bent.’

24 achterop zaterdag 28 september 2013 nederlands dagblad

stilgezet

van twaalf tot twintig

Hebreeën 3:19

Linda Stelma nd.nl/binnenland beeld Franco Gori

Ongeloof

Ik moet altijd om twaalf uur thuis zijn

Zo zien we dat zij er niet konden binnengaan vanwege hun ongeloof. Is ongeloof dan zó erg? Hoe vaak hoor je in een eerlijk gesprek een christen niet zeggen: ik heb er zo’n moeite mee dit te geloven… Is dat zo dodelijk dan? Dat ligt er natuurlijk aan. Het ongeloof dat de tekst bedoelt, is een boos-eisend ongeloof. God belooft een thuis in Kanaän, het ongeloof denkt: ik moet het nog zien en voorlopig heb ik er in elk geval niks aan, hier in de woestijn! Of God belooft redding en nabijheid in Christus, en het ongeloof denkt: laat eerst maar eens zien dat U bestaat. Dit ongeloof kiest afstand en wordt steeds meer afstandelijk. Er is ook een angstig ongeloof, dat huilend blijft zoeken naar God. Dat roept: ‘Jezus, ik geloof, kom mijn ongeloof te hulp!’ En God heeft beloofd dat Hij de serieuze zoeker beloont…

limerick Kees den Ouden

Twitterende Kamerleden ‘Ze zaten’, zegt iemand in Gieten, ‘daar twee dagen heel druk te tweeten. En ook het debat, wat kwetterde dat. Die vogels, het zijn net parkieten!’

uw limerick hier? [email protected]

ik & mijn huis bijdragen? [email protected]

112 Op de schuur van ons akkerbouwbedrijf hebben we het asbestdak laten vervangen door een nieuw stalen dak. Hierop worden zonnepanelen gelegd zodat we voor een groot deel zelfvoorzienend worden in ons stroomgebruik. Mijn vader en mijn zeventienjarige dochter staan samen van een afstand te kijken hoe werkmannen de zonnepanelen plaatsen en daarbij behendig en in hoog tempo over het schuine dak heen en weer lopen. Mijn dochter, met haar mobiele telefoon in de hand, zegt tegen mijn vader: ‘Als er één uitglijdt, bel ik direct 112!’ Waarop hij antwoordt: ‘Ik ben bang dat-ie voor die tijd al op de grond ligt...’

De jeugd van tegenwoordig, wie is dat? Vandaag: Rosanne Feddes (16) uit Roermond. Ze heeft een goede band met haar moeder, houdt van pianospelen, wil graag geloven dat God bestaat, maar heeft zo haar twijfels. ‘Ik heb twee broertjes, een van negen en een van dertien jaar. Mijn vader werkt in Rotterdam. Doordeweeks is hij daar. Mijn moeder werkt in Voerendaal; dat is een half uur rijden met de auto. We zijn veel alleen thuis. Dat is op zich wel lekker. En het is niet zo dat ik mijn ouders nooit zie. Ik heb een goede band met mijn moeder; ze is 36 denk ik. Als er iets is, weet ik dat ik naar haar toe kan gaan zonder dat ze me veroordeelt. We gaan wel eens shoppen in Eindhoven of een weekendje weg. Met mijn vader heb ik ook een goede band. Als ik hem zie, is het gewoon leuk.’ ‘Ik zit in vwo 5 op een katholieke school in Roermond. Maar ze doen niets aan het geloof. Ik ga graag naar school, niet vanwege de lessen, maar meer om de sociale contacten. Ik zit in een vriendinnengroep met negen meisjes. In de vakantie zijn we naar de Efteling geweest en soms pakken we een terrasje. Mijn vriendinnen zijn niet christelijk. Een paar zijn wel gedoopt, maar zij zijn katholiek, dus ze doen er eigenlijk niets mee.’ ‘Mijn ouders hebben me met het christelijk geloof opgevoed, maar ik ben een beetje aan het uitvinden hoe het zit. Ik twijfel aan het bestaan van God. Eerder woonde ik in Gouda; daar geloofde iedereen en dan denk je er niet zo over na. Maar als niet iedereen om je heen gelooft, dan ga je er steeds meer zelf over nadenken. Ik praat met mijn ouders over mijn twijfels, met mijn moeder vooral. Zij vindt het jammer als ik het geloof zou kwijtraken. Ik wil graag geloven. Ik denk dat ik iets ga meemaken waardoor mijn geloof weer sterker wordt. Geloof is voor mij een lastig onderwerp. Ik weet gewoon niet goed wat ik voel en niet voel, dus is het moelijk om erover te praten.’ ‘Mijn ouders zijn niet streng, maar we hebben wel regels, gewoon normaal. We mogen om vijf uur ’s middags tv-kijken tot aan het avondeten. Verder zijn er twee programma’s die we met de hele famile kijken: Wie is de mol en Expeditie Robinson. Als ik uitga, moet ik om twaalf uur thuis zijn. Daar ben ik het niet mee eens. De meeste vriendinnen mogen zelf kiezen hoe laat ze thuis komen. Het is geen discussiepunt meer tussen mijn ouders en mij; ik heb het een beetje opgegeven. Mijn ouders vinden het niet fijn als ze al slapen wanneer ik thuiskom. Ik snap het ook wel, maar het is niet altijd even leuk. Wat betreft alcohol heb ik met mijn ouders afgesproken dat ik niet meer dan twee glazen drink op een avond. Ik rook niet; ik vind het maar raar dat mensen rook inademen.’ ‘Ik speel nu zo’n drie jaar piano. Mijn moeder speelt ook; ik heb mijn talent van haar. Sinds een half jaar heb ik zangles. Ik zing al heel lang, vooral liedjes die allerlei problemen weergeven en popliedjes. Ik heb ook een paar keer gezongen in de kerk, de gereformeerd-vrijgemaakte kerk in Venlo. Met Pasen bijvoorbeeld. Maar de laatste tijd zitten er net twintig mensen in de kerk. Ik weet niet waarvoor ik het dan nog doe.’

advertenties

ZOJUIST VERSCHENEN Bijbels dagboek 2014

Leven en Licht Een dagboek voor jong en oud. Kort en kernachtig is de Bijbelse boodschap verwoord. Aan de vormgeving is bijzondere aandacht geschonken: een duidelijke letter en een aantrekkelijk formaat. 368 blz. paperback 33125423

6,90

Medewerkers: ds. C. Harinck, ds. K. Hoefnagel, ds. H. Hofman, ds. P. Molenaar, ds. L.W.Ch. Ruijgrok, ds. A. van de Weerd. AL ONZE UITGAVEN ZIJN OOK IN UW BOEKHANDEL VERKRIJGBAAR

Elzenkade 6 - Houten Postbus 150, 3990 DD Houten

Tel. (030) 637 34 34 Fax (030) 634 66 88

E-mail: [email protected] www.hertog.nl

‘Ik ben echt gelukkig op kleine momentjes. Bijvoorbeeld wanneer ik lekker gek kan doen met vriendinnen of wanneer ik een serieus gesprek heb. Ik ben best spontaan, maar af en toe ook onzeker. Ik geef heel veel om sociale contacten zoals vrienden en familie. En ik help graag anderen. Ze kunnen dingen bij me kwijt en als het nodig is, geef ik mijn mening. Mijn moeder zegt vaak dat ik op haar lijk qua karakter. We geven allebei heel veel om de

mening van anderen terwijl dat eigenlijk niet hoeft. Na het vwo zou ik graag iets willen doen met psychologie of maatschappelijk werk, mensen helpen. Ik wil later graag in Nederland blijven wonen. Vroeger wilde ik naar Engeland, nu niet meer. Ik wil dicht bij de mensen wonen die me lief zijn. En ik hoop in de toekomst een leuke jongen te ontmoeten. Mijn verkering is net uit. Maar ik ben er wel een beetje overheen.’

Eleos op eigen kracht door

Recommend Documents