SOEK “Senioren Op Eigen Kracht” Schelfhorst Almelo 2013
Colofon Senioren Op Eigen Kracht 2013 Almelo, wijk Schelfhorst Mei 2014 Tekst: Jannet Visser (GGD Twente) Uitvoering: Mirjam van Baalen (Scoop) Scoop Plesmanweg 9L 7602 PD Almelo Telefoon: 0546–544100 www.scoopwelzijn.nl GGD Twente Nijverheidstraat 30 7511 JM Enschede 053-4876543 www.twentsegezondheidsverkenning.nl © GGD Twente Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld.
2
Inhoudsopgave Samenvatting
5
1
7
SOEK, uitvoering en organisatie 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7
2
Aantal huisbezoeken 2.1 2.2
3
Doel Doelgroep Werkwijze Werving en publiciteit Vragenlijst Begeleidend onderzoek Samenwerking Almelo, Wierden, Tubbergen, Hellendoorn en Hof van Twente
Aantal deelnemers Aantal afwijzers
Resultaten van het huisbezoek 3.1 Wonen en woonomgeving 3.1.1 Wonen 3.1.2 Veiligheid 3.2 Gezondheid en zelfredzaamheid 3.2.1 Ervaren gezondheid 3.2.2 Zorgen 3.2.3 Beperkingen 3.2.4 Zelfredzaamheid bij boodschappen doen 3.2.5 Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken 3.2.6 Zelfredzaamheid bij vervoer 3.2.7 Vallen 3.2.8 Medicijngebruik 3.3 Tijdsbesteding 3.3.1 Bewegen 3.3.2 Recreatieve bezigheden 3.3.3 Vrijwilligerswerk, mantelzorg en andere bezigheden 3.3.4 Tevredenheid tijdsbesteding 3.4 Sociale contacten en eenzaamheid 3.4.1 Huishoudsituatie 3.4.2 Sociale contacten 3.4.3 Eenzaamheid 3.5 Voorzieningen 3.6 Reacties op de huisbezoeken
4
Informatie van de seniorenvoorlichters 4.1 4.2 4.3 4.4
Informatie geven Vervolgcontacten en verwijzingen Oordeel over bezoek Gespreksduur
7 7 7 7 8 8 8 9 9 10 11 11 11 12 13 13 14 15 15 16 16 18 18 19 19 20 22 24 25 25 25 26 27 29 31 31 31 32 33
5
Conclusies
34
6
Aanbevelingen
37
Bijlage 1 Opmerkingen bij de vragenlijst
3
4
Samenvatting In 2006 is Scoop in de gemeente Almelo begonnen met preventieve huisbezoeken bij 75-plussers. In de daarop volgende jaren zijn wijk voor wijk ouderen bezocht. Veranderingen op politiek en maatschappelijk vlak hebben geleid tot een herziening van de opzet van de huisbezoeken. Immers het aantal ouderen neemt toe, er treden ingrijpende verschuivingen op in de Wmo en de AWBZ en er is sprake van bezuinigingen in de zorg. Een en ander dwingt tot meer aandacht voor preventieve ouderengezondheidszorg. Ouderen worden ook mondiger, willen zelf meer regie dragen over het eigen leven en willen graag zo lang mogelijk zelfstandig in de eigen woning blijven wonen. In dit kader past een werkwijze, die gericht is op vroegsignalering en voorkomen van problemen op het gebied van gezondheid en welzijn, maar die ook recht doet aan de behoefte van ouderen om zelf de regie te houden over het eigen leven. Dit gebeurt nadrukkelijk bij de SOEK = Senioren Op Eigen Kracht werkwijze. De SOEK huisbezoeken zijn bedoeld om problemen op het gebied van eenzaamheid, zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie tijdig te signaleren. De werkwijze is oplossingsgericht en stimuleert de eigen kracht en eigen verantwoordelijkheid van de bezochte ouderen. SOEK richt zich op zelfstandig wonende ouderen. Seniorenvoorlichters (vrijwilligers) voeren de huisbezoeken uit. Dit is de eerste rapportage over SOEK-huisbezoeken in Almelo. SOEK is uitgevoerd in de wijk Schelfhorst. In deze rapportage is de gezondheidssituatie van ouderen beschreven op basis van de vragenlijst, die bij de gesprekken met de ouderen wordt gebruikt. Het begeleidend onderzoek is uitgevoerd door GGD Twente. In 2013 zijn in totaal 319 ouderen bezocht door 9 vrijwilligers. De gemiddelde respons is 50%. De belangrijkste resultaten zijn:
Wonen Het merendeel van de ouderen in Almelo is tevreden over de woning en de woonomgeving. 97% bevalt het wonen in de buurt goed en eveneens 97% is tevreden over de woning. 10% van de bezochte ouderen zegt zich niet meer zo goed te kunnen redden in de woning. Voor vrouwen is dit vaker een probleem, dan voor mannen. De problemen nemen snel toe met de leeftijd. Gezondheid Van de bezochte ouderen ervaart 64% de eigen gezondheid als (zeer) goed tot uitstekend. Ondanks de goed ervaren gezondheid brengt de gezondheidssituatie echter wel beperkingen met zich mee. 60% van de bezochte ouderen zegt door de gezondheid beperkt te zijn in allerlei activiteiten. Het meest genoemd worden beperkingen bij het uitvoeren van huishoudelijke taken en beperkingen in mobiliteit (lopen, tillen, bukken). De verschillen naar leeftijd en geslacht zijn erg groot. 15% van de ouderen is in de afgelopen 3 maanden gevallen. Vrouwen zijn twee keer zo vaak gevallen, dan mannen. Het medicijngebruik onder ouderen ligt zeer hoog. 85% van de bezochte ouderen gebruikt medicijnen (op doktersvoorschrift). De meeste ouderen kunnen zich goed redden met de medicijnen. Zelfredzaamheid 18% van de ouderen kan niet meer zelfstandig boodschappen doen. Vrouwen hebben hier vaker problemen mee dan mannen. 26% van de bezochte ouderen maakt niet elke dag zelf warm eten klaar. Op dit terrein hebben de mannen veel meer problemen, dan de vrouwen. 20% van de bezochte ouderen heeft vervoersproblemen, waardoor men ergens niet naartoe kan gaan, waar men wel graag naartoe had gewild. Meest genoemde oorzaken van vervoersproblemen zijn niet meer durven fietsen en auto rijden. Tijdsbesteding Veel ouderen doen regelmatig aan beweegactiviteiten, namelijk 71%. Er is echter niet gevraagd, hoe lang en hoe vaak men beweegt. Mannen bewegen meer dan vrouwen. Het meest genoemd zijn fietsen, wandelen en werken in de tuin. 93% van de ouderen heeft recreatieve bezigheden. Verreweg het meest genoemd worden lezen, puzzelen en computeren. 44% van de ouderen zit regelmatig achter de computer. Mannen doen dit vaker dan vrouwen.
5
Vrijwel alle ouderen hebben meerdere recreatieve bezigheden. 22% van de bezochte ouderen doet aan vrijwilligerswerk. 13% is mantelzorger. De meeste mantelzorg wordt aan de partner gegeven. De meeste ouderen zijn tevreden over de manier waarop zij hun tijd vullen. Slechts 5% wil iets veranderen aan de eigen tijdsbesteding. Sociale contacten en eenzaamheid Het aantal alleenstaande ouderen neemt snel toe met de leeftijd. 51% van de bezochte ouderen woont alleen. Vrouwen wonen veel vaker alleen, dan mannen. 62% van de vrouwen woont alleen, tegenover 32% van de mannen. Vrijwel alle ouderen hebben regelmatig contacten met kinderen, familie en/of vrienden en buren. Ook kan vrijwel iedereen bij iemand terecht als er vragen of problemen zijn. De tevredenheid over de sociale contacten is dan ook groot: 92% is tevreden. Ondanks de positieve ervaring met de sociale contacten voelt 16% van de bezochte ouderen zich wel eens eenzaam. Mogelijk ligt dit percentage in werkelijkheid hoger. Volgens recent GGD onderzoek (2012) is 46% van de 75-plussers in Twente matig tot (zeer) ernstig eenzaam. Een klein aantal ouderen ervaart eenzaamheid als een probleem, waarover zij met de ouderenadviseur nog eens door willen praten.. Voorzieningen Van de bezochte ouderen weet 93%, waar men voor het aanvragen van hulp moet zijn. 62% van de bezochte ouderen weet waarvoor men bij Stichting Scoop terecht kan.
In alle gesprekken zijn de onderwerpen eenzaamheid en zelfredzaamheid aan de orde geweest. Het huisbezoek is daardoor een manier van werken om problemen op dit gebied (tijdig) te signaleren. Daarnaast kunnen ouderen zich uiten over de beperkingen die zij ervaren in relatie tot hun gezondheid, maar kunnen zij ook praten over de prettige dingen in het leven en de manier waarop zij een zinvolle en bevredigende dagbesteding vinden. De meeste ouderen willen graag zelfstandig blijven wonen en deel nemen aan de samenleving. Dit betekent dat juist voor deze groep veel voorzieningen en regelingen moeten worden getroffen, die dit ook daadwerkelijk mogelijk maken. Ouderen tonen zich uiterst positief over de huisbezoeken. Folders worden naar behoefte uitgereikt en eventueel afspraken gemaakt voor een vervolggesprek met de ouderenadviseur. Ouderen worden zoveel mogelijk gestimuleerd om zelf initiatief te nemen. Lukt dat niet, dan kunnen zij rekenen op een steuntje in de rug.
6
1 SOEK, uitvoering en organisatie 1.1 Doel De doelstelling van ‘Senioren Op Eigen Kracht’ (SOEK) is het in een vroeg stadium signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid, zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie en het versterken van eigen initiatief en verantwoordelijkheid van ouderen. Scoop wil ouderen die het risico lopen te vereenzamen al in een vroeg stadium opsporen en niet afwachten tot sociale contacten wegvallen. De SOEK-werkwijze sluit goed aan bij de uitgangs-punten van de Wmo om ouderen mogelijkheden te bieden om zo lang mogelijk in de eigen woning te blijven wonen en te laten participeren aan de samenleving. Hoofddoel van de huisbezoeken is het bespreekbaar maken van het onderwerp eenzaamheid en het vergroten van de zelfredzaamheid van ouderen. Niet door middel van het traditionele beroep op voorzieningen en zorg, maar door in te zetten op eigen kracht, initiatief en aandacht voor leefstijl. Komen ouderen er zelf niet uit, dan wordt aanvullende ondersteuning geboden. Het huisbezoek biedt de gelegenheid om onder andere het publieksbureau, de activiteiten voor ouderen van Scoop, het maatschappelijk werk en mogelijkheden voor financiële ondersteuning onder de aandacht van ouderen te brengen. 1.2 Doelgroep De huisbezoeken richten zich op alle zelfstandig wonende ouderen vanaf 75 jaar in een bepaalde wijk. Ouderen van die leeftijd krijgen vaker te maken met lichamelijke achteruitgang en verlies van een partner. Op deze leeftijd kan echter vaak nog het sociale netwerk gestimuleerd worden. Moeilijker ligt het bij oudere ouderen. Zij vormen een steeds kwetsbaarder groep met grote kans op overlijden. Zij moeten, zo lang het nog kan, ook van een huisbezoek gebruik kunnen maken. 1.3 Werkwijze De SOEK-huisbezoeken worden uitgevoerd door vrijwilligers (seniorenvoorlichters).In 2013 is een team van 9 seniorenvoorlichters op pad geweest. Samen met de voorlichters is een vragenlijst opgesteld, die als leidraad dient voor de gesprekken. Door de opbouw van de vragenlijst en de volgorde van de thema’s worden de onderwerpen eenzaamheid en zelfredzaamheid bespreekbaar gemaakt. Het gaat er niet om allerlei mogelijkheden voor hulpen ondersteuning onder de aandacht te brengen, maar om erachter te komen welke vragen, behoeften en problemen er bij de ouderen zelf leven en welke oplossing men zelf weet of uit kan voeren. Zo nodig wordt een steuntje in de rug gegeven bij vervolgstappen. Het is de bedoeling om niet aanbod-, maar vraaggericht te werken. De seniorenvoorlichters komen om de zes weken bij elkaar. Naast inhoudelijke onderwerpen worden bij deze teambijeenkomsten praktische informatie en ervaringen uitgewisseld. Regelmatig vinden themabijeenkomsten plaats, gaan vrijwilligers op werkbezoek of komen organisaties hun werk toelichten. In principe is het huisbezoek eenmalig. Bij gesignaleerde problematiek wordt de ouderenadviseur ingeschakeld. Zij houdt vinger aan de pols, neemt nog eens contact op en geeft indien nodig extra ondersteuning. Bij complexe problematiek verwijst de ouderenadviseur door naar het maatschappelijk werk, geestelijke gezondheidszorg, MEE, Steunpunt Mantelzorg of andere hulpverlenende organisaties of personen. Deelname aan de huisbezoeken is vrijwillig en gratis. 1.4 Werving en publiciteit De deelnemers aan de huisbezoeken worden persoonlijk aangeschreven. Op basis van gegevens uit de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA) worden namens Scoop uitnodigingen gestuurd naar alle ouderen in een bepaalde wijk. Eens in de twee weken gaat een mailing de deur uit. In de brief wordt aangegeven, dat een vrijwilliger contact opneemt voor het maken van een afspraak. De adressen worden verdeeld over de seniorenvoorlichters, die vervolgens zelf een afspraak maken voor een huisbezoek. Het aantal adressen per seniorenvoorlichter verschilt tussen de vier en zes per twee weken. Dit heeft direct te maken met de beschikbare tijd van de seniorenvoorlichter. Bij de start van de huisbezoeken in een bepaalde wijk wordt hier in de media aandacht aan besteed.
7
1.5 Vragenlijst Alle seniorenvoorlichters worden direct betrokken bij het evalueren en verbeteren van de vragenlijst. De resultaten van de huisbezoeken worden ook weer met hen teruggekoppeld. Hiermee komt een proces op gang van uitwisseling van kennis en ervaring, niet alleen tussen professionals onderling, maar vooral ook tussen professionals en vrijwilligers. De bij de huisbezoeken gebruikte vragenlijst is vergelijkbaar met die in buurgemeenten wordt gebruikt. Hier en daar is de onderwerpen volgorde gewijzigd. Enkele vragen zijn toegevoegd of juist verwijderd, maar de grote lijn is hetzelfde. 1.6 Begeleidend onderzoek Om inzicht te verkrijgen in de gezondheidsproblematiek van de doelgroep wordt begeleidend onderzoek uitgevoerd door de GGD. Dit onderzoek geeft een beeld van de totale groep, zodat zo nodig de werkwijze van de seniorenvoorlichters hierop aangepast kan worden. Het onderzoek biedt handreikingen voor kwalitatieve verbeteringen of veranderingen. De onderzoeksresultaten kunnen bovendien aanknopingspunten geven voor preventief ouderenbeleid van de gemeente en het welzijnswerk of andere organisaties die zich met ouderen bezig houden, zoals de thuiszorg en de huisartsen. Ook kan een aanzet gegeven worden voor het ontwikkelen van een vervolgaanbod. De vragenlijsten van de huisbezoeken worden op internet ingevoerd door twee vrijwilligers bij Scoop. De gegevens worden vervolgens door de GGD gedownload, waarna analyse van de resultaten plaats vindt. Bovendien wordt een vergelijking gemaakt met cijfers uit het ouderenonderzoek in Almelo van 2010 of de gezondheidsmonitor in Twente van 2012. Beide onderzoeken zijn uitgevoerd door de GGD. 1.7 Samenwerking Almelo, Wierden, Tubbergen, Hellendoorn en Hof van Twente De SOEK-huisbezoeken in Almelo staan niet op zichzelf, maar zijn uitgevoerd in samenwerking met het welzijnswerk voor ouderen in Hellendoorn, Tubbergen, Wierden en Hof van Twente. De GGD is daarbij de verbindende schakel. De werkwijze in de vijf gemeenten is vergelijkbaar. Ouderenadviseurs maken direct gebruik van elkaars ervaringen en expertise. De vragenlijsten zijn identiek en er wordt op dezelfde wijze geregistreerd door vrijwilligers. Dit maakt vergelijking van de resultaten tussen de gemeenten, maar ook tussen verschillende leeftijdsgroepen mogelijk. Primair doel van de samenwerking is professionalisering van het werk van de seniorenvoorlichters en het aanbieden van een kwalitatief goed product. De signalerings- en ondersteuningsfunctie van de huisbezoeken kan hierdoor steeds beter tot haar recht komen, terwijl er ook aandacht is voor de vervolgcontacten en een vervolgaanbod in de preventieve sfeer.
8
2 Aantal huisbezoeken 2.1 Aantal deelnemers De doelgroep voor het welzijnswerk ouderen groeit met de jaren. Bij deze groei gaat het niet om tientallen, maar om honderdtallen, zoals blijkt uit tabel 2.1. Tabel 2.1. Inwonertal Almelo 2011
2012
2013
Aantal inwoners
72.599
72.757
72.729
Aantal 65+
11.474
11.951
12.754 Bron: CBS
In 2013 bedraagt het aantal inwoners van de gemeente Almelo 72.729. Daarvan zijn 12.754 personen 65 jaar of ouder. Dit is ongeveer 17% van het totaal aantal inwoners. In de komende jaren zal het aantal 65-plussers toenemen tot ongeveer 28% van de totale bevolking in 2040. Daarmee behoort Almelo tot de middenmoot van de Twentse gemeentes wat het percentage ouderen betreft. Het hoogst scoort volgens de prognoses van het CBS Haaksbergen in 2040 met 31% 65-plussers. De doelgroep voor SOEK zijn de 75- tot en met 100-jarigen. In 2013 zijn ouderen van deze leeftijd in de wijk Schelfhorst uitgenodigd voor een huisbezoek. Het gaat om 667 personen. Van deze groep zijn 319 ouderen (198 vrouwen en 121 mannen) daadwerkelijk bezocht. De oudste deelnemer is 96; de jongste 74 jaar. De gemiddelde leeftijd van de bezochte ouderen is 82 jaar. De huisbezoeken hebben plaats gevonden in de periode januari 2013 tot en met maart 2014. De respons staat op 50%. De verdeling van het aantal huisbezoeken per leeftijd ziet er als volgt uit: Tabel 2.2 Aantal deelnemers Leeftijd
Aantal huisbezoeken
95 93 92 91 90 89 88 87 86 85 84 83 82 81 80 79 78 77 76 75
2 2 2 4 3 11 13 14 11 16 22 18 21 22 26 28 23 24 29 14
Het aantal huisbezoeken neemt af met de leeftijd. Dit is duidelijk te zien in figuur 2.1. Opvallend is de lage respons in de groep 75-jarigen. Dit heeft te maken met het tijdstip waarop de adressen worden uitgedraaid, waardoor een deel van de ouderen die in 2013 75 zijn geworden niet is benaderd. Van de bereikte ouderen is 38% man en 62% vrouw. De werkelijke man-vrouw verdeling in Almelo bij 75-plussers is 37% mannen en 63% vrouwen (cijfers CBS). De huisbezoeken laten een afspiegeling zien van de werkelijke man-vrouw verhouding.
9
35 30 25 20 15 10 5 0 95 93 92 91 90 89 88 87 86 85 84 83 82 81 80 79 78 77 76 75
Figuur 2.1 Aantal huisbezoeken per leeftijdsgroep 2.2 Aantal afwijzers Er zijn 667 uitnodigingen voor een huisbezoek de deur uit gegaan. Van deze groep zijn 554 personen bereikt. 113 personen zijn helemaal niet bereikt. De meest genoemde oorzaak is, dat men ook na herhaaldelijk bellen of langs gaan niet thuis was. Bij alle niet bereikte ouderen wordt wel een kaartje in de bus gedaan, zodat men kan bellen als men toch een huisbezoek wenst. De oorzaken van niet-bereiken verdelen zich als volgt: Tabel 2.3 Niet bereikt, omdat: Verhuisd Overleden Opname Herhaaldelijk niet thuis Helemaal niets bekend Anders ...
4% 7% 3% 79% 4% 3%
Niet alle bereikte ouderen stellen een huisbezoek op prijs. Van ruim 200 personen is bekend, waarom zij geen huisbezoek willen of waarom een contact niet tot stand is gekomen. Het merendeel van deze groep vindt een huisbezoek niet nodig. Het zijn vooral de jongere ouderen, die deze reden noemen. Tabel 2.4 Reden Stond afwijzend tegenover bezoek Vindt het niet nodig Geen contact mogelijk Ziekte Rouw/ingrijpende gebeurtenis Anders
20% 71% 2% 6% 0% 2%
10
3 Resultaten van het huisbezoek In dit hoofdstuk zijn de gegevens van 319 vragenlijsten verwerkt. Er is een onderscheid gemaakt naar mannen en vrouwen. In een aantal gevallen zijn echtparen bezocht. Dit is altijd gerekend als twee personen (er is voor elke partner een afzonderlijke vragenlijst ingevuld). De beschreven thema’s volgen de onderwerpen volgorde van de vragenlijst. Naast percentages wordt ook een deel van de aanvullende opmerkingen weergegeven, die door de ouderen zijn gemaakt. Zo mogelijk worden de gegevens uit de huisbezoeken aangevuld met informatie uit het ouderenonderzoek, dat in 2010 is uitgevoerd in Almelo, of de Twentse gezondheidsmonitor van 2012. Beide onderzoeken zijn uitgevoerd door de GGD. 3.1
Wonen en woonomgeving
3.1.1 Wonen Hoe bevalt het wonen u in deze buurt? Slecht
Niet altijd goed
1% 1% Vrouw
2% 2%
Man
97% 97%
Goed
Figuur 3.1 Tevredenheid woonomgeving/buurt De vraag over wonen is gesteld als gemakkelijke introductievraag, om het gesprek op gang te brengen en om de cliënt en wellicht ook de seniorenvoorlichter een beetje op gemak te stellen. Het wonen in de Schelfhorst bevalt het overgrote deel van de bezochte ouderen goed. Slechts 2% van de bezochte ouderen is niet altijd tevreden en 1% is ontevreden. Er worden wel enkele (kritische) opmerkingen gemaakt:
- Straat gaat er wat bewoners betreft op achteruit. Buren laten honden uit in de tuin, dus stank. Soms geluidsoverlast. Gemeente onderhoud openbaar groen prima. - Is verhuisd naar Almelo kan niet aarden - Hondenpoep 3x - Gebrek aan parkeerplaatsen 2x - Gladheid 's winters bij container - De bovenburen geven overlast - Mag sinds kort zijn auto niet meer voor de deur parkeren Hoe bevalt de woning? Slecht
Niet altijd goed
1% 0% Vrouw
4% 1%
Goed
Man 96% 99%
Figuur 3.2 Tevredenheid woning Ook over de woning zelf zijn de meeste ouderen tevreden.
11
Vrouw
Heeft u verhuisplannen? Nee Ja
94% 6%
Nee
Man
93%
Ja
7%
Figuur 3.3 Verhuisplannen De meeste bezochte ouderen, 93%, hebben geen verhuisplannen. Daar is ook weinig reden toe, gezien het oordeel over de buurt en de woning. Mannen en vrouwen hebben over verhuizen dezelfde opvattingen. Uit het ouderenonderzoek van de GGD komt naar voren, dat 82% van de 75-plussers in Almelo niet van plan is om te verhuizen. Dit percentage is een gemiddelde voor heel Almelo. De ouderen in de Schelfhorst oordelen blijkbaar positiever over hun wijk, dan ouderen in andere wijken van Almelo. Er zijn allerlei redenen om te (moeten) verhuizen. Behalve ziekte en zorg wordt ook vaak genoemd dat het huis te groot is en/of het onderhoud van de tuin te zwaar. Zo lang men zich in huis nog goed kan redden, zal er weinig reden zijn om te verhuizen, maar is dat ook zo?
Man
Vrouw
Kunt u zich nog goed redden in uw woning? Nee
12%
Ja Nee
88% 8%
Ja
92%
Figuur 3.4 Redzaamheid in de woning Ongeveer 10% van de bezochte ouderen kan zich niet meer goed redden in de woning, waar zij nu wonen. Vrouwen hebben hier wat vaker moeite mee, dan mannen, maar het verschil is klein. Aan de bezochte ouderen is gevraagd of zij mogelijkheden zien om zelf hun zelfredzaamheid in de woning te vergroten. Enkele opmerkingen: - Badkamer verbouwen met een douche i.p.v. bad
- Hulp in huishouding, douchestoel, wandelstok - Toilet boven - Meer lage kastjes - Traplift, badkamer met aparte douche (moet nu in het bad douchen) - Hulp van kinderen - Opstapje om in en uit de douche te komen - Huishoudelijke hulp
Meer hulp wordt het meest genoemd om zich beter in huis te kunnen redden, gevolgd door praktische aanpassingen. 3.1.2 Veiligheid Voelt u zich wel eens onveilig in uw woning?
12
Vrouw
Nee
87%
Ja
13%
Nee
Man
89%
Ja
11%
Figuur 3.6 Onveilig voelen in woning De vraag is met name gesteld om ouderen te wijzen op de risico’s van voor- en achterdeuren die niet op slot zijn en het gemak, waarmee louche figuren zich in huis weten te praten. Van de bezochte ouderen voelt 11% zich wel eens onveilig in de woning. Dit percentage ligt bijna twee keer zo hoog, als het percentage bij SOEK in Hellendoorn. In het ouderenonderzoek van de GGD is ook naar veiligheidsgevoelens gevraagd. 4% van de 75plussers voelt zich overdag wel eens onveilig; 14% voelt zich in de avond of nacht wel eens onveilig. Tegelijk rapporteren de ouderen, dat men deze gevoelens niet vaak heeft, maar soms of zelden. Enkele opmerkingen over veiligheidsgevoelens: - Je kunt niet zien wie er aan de deur is - Wegens inbraak - Mevrouw doet 's avonds de deur niet meer open - Huis heeft alarminstallatie - Last van hangjongeren - Omdat mevrouw alleen is, hoekwoning - Door middel van rolluiken is dat bereikt - Een scherm bij de voordeur zou wel een oplossing zijn - Er wordt wel eens ‘s nachts aangebeld - Politiekeurmerk veiligheid 3.2
Gezondheid en zelfredzaamheid
3.2.1 Ervaren gezondheid Hoe zou u over het algemeen uw gezondheid willen noemen?
Slecht
3% 3% 38%
Matig
26%
61%
Man
6%
Zeer goed
Uitstekend
Vrouw
52%
Goed
8% 3% 2%
Figuur 3.7 Ervaren gezondheid Van de bezochte ouderen geeft 71% aan de eigen gezondheid (zeer) goed of uitstekend te vinden. Uit het ouderenonderzoek in Almelo kwam een vergelijkbaar percentage naar voren. 73% van de 75plussers vindt de eigen gezondheid (zeer) goed tot uitstekend.
13
Hoewel veel ouderen gezondheidsproblemen hebben, beoordelen zij hun eigen situatie niet per definitie als matig of slecht. Een derde van de bezochte ouderen beoordeelt de eigen gezondheid als matig. Slechts 3% vindt de eigen gezondheid slecht. Over het geheel genomen oordelen mannen wat positiever over hun gezondheid, dan vrouwen.
Vrouw
3.2.2 Zorgen Maakt u zich wel eens zorgen? Nee
60%
Ja
40%
Nee
Man
66%
Ja
34%
Figuur 3.8 Zorgen Van de bezochte ouderen maakt 38% zich wel eens zorgen. Vrouwen maken zich vaker zorgen, dan mannen. Waar maakt u zich zorgen over? Anders
5%
0% 2%
Onveilig voelen
5% 4%
Angst voor de toekomst
13%
3%
Financiële zorgen
7%
4% 3%
Alleen zijn, eenzaamheid Overlijden van naaste
3%
5%
Zorg om mijn (klein)kinderen
25%
Zorg om mijn partner Gebrek aan zorg Mijn geestelijke gezondheid
12% 0%
29%
14%
2% 5% 7% 27% 25%
Mijn lichamelijke gezondheid Vrouw
Man
Figuur 3.9 Zorgthema’s De meeste zorgen zijn er over de kinderen en/of kleinkinderen en over de eigen lichamelijke gezondheid. Bij alle thema’s zijn er verschillen tussen mannen en vrouwen. Opvallend is het hoge percentage mannen, dat zorgen heeft over de toekomst. Mannen hebben ook vaker financiële zorgen en voelen zich vaker onveilig dan vrouwen. Enkele andere zorgen, die ouderen benoemen: - Toestand in de wereld - Bang dat de hulp minder wordt - Kan ik hier wel blijven wonen - Reuma
14
Man
Vrouw
3.2.3 Beperkingen Zijn er dingen die u niet (meer) kunt doen vanwege uw gezondheid? Nee
30%
Ja
70%
Nee
58%
Ja
42%
Figuur 3.10 Door gezondheid iets niet kunnen Van de bezochte ouderen zegt 60% vanwege de gezondheid beperkingen te hebben op allerlei vlak. Vrouwen hebben vaker beperkingen, dan mannen. Dit beeld wordt door de GGD monitoren bevestigd. Wat kan men niet meer? 37% 35%
Bukken, tillen, lopen
Vrouw
11% 12%
Persoonlijke verzorging
Man 46%
Huishoudelijke taken
33%
Figuur 3.11 Beperkingen Het hoogst scoren de huishoudelijke taken. Ook mannen benoemen beperkingen op dit gebied. Dit duidt er op, dat oudere mannen zeker een handje meehelpen in het huishouden, zo lang zij dat tenminste nog kunnen. Meestal wordt een combinatie van beperkingen genoemd, dus bijvoorbeeld niet alleen beperkingen bij huishoudelijke taken, maar ook beperkingen in mobiliteit (bukken, tillen, lopen). Om problemen te voorkomen wordt het meest de ingezet op huishoudelijke hulp en thuiszorg. Ook is er vaak hulp van partner en kinderen. In de praktische sfeer biedt een slaapkamer beneden uitkomst. Verder worden bijvoorbeeld een traplift genoemd, een rollator, een scootmobiel en aanpassingen in de badkamer.
Man
Vrouw
3.2.4 Zelfredzaamheid bij boodschappen doen Kunt u zelf de dagelijkse boodschappen doen? Nee
21%
Ja Nee
79% 13%
Ja
87%
Figuur 3.12 Boodschappen Van de bezochte ouderen kan 82% nog zelfstandig boodschappen doen. Vrouwen hebben op dit vlak aanzienlijk meer problemen dan mannen.
15
Het boodschappen doen wordt vaak op allerlei manieren geregeld, zoals: - Met kinderen en kleinkinderen - Doen de dochters - Samen met dochter - Echtgenoot doet de boodschappen - Doen de kinderen - Doet de hulp - Samen met schoon- of kleindochter - Grote boodschappen met zoon
Man
Vrouw
3.2.5 Zelfredzaamheid bij warm eten klaar maken Maakt u zelf elke dag warm eten klaar? Nee
20%
Ja
80%
Nee
26%
Ja
74%
Figuur 3.13 Warm eten 74% van de bezochte ouderen maakt elke dag warm eten klaar. Een kwart doet dit echter niet. Mannen hebben wat vaker problemen met warm eten klaar maken, dan vrouwen. Enkele opmerkingen, die bij deze vraag worden gemaakt: - Eet bij Friso - Food-Connect - Eet dagelijks bij zijn docchter - Kant en klaar maaltijden - Door partner - Eten bij de Kolckhof - Tafeltje-dek-je - Eet bij zoon en krijgt een maaltijd mee - Apetito
Man
Vrouw
3.2.6 Zelfredzaamheid bij vervoer Heeft u wel eens problemen met vervoer, waardoor u ergens niet naartoe gaat, waar u wel naartoe had gewild? Nee
74%
Ja
26%
Nee Ja
88% 12%
Figuur 3.14 Vervoer 20% van de bezochte ouderen heeft vervoersproblemen. Vrouwen hebben hier veel vaker last van dan mannen. Het percentage ligt hoog, vermoedelijk omdat veel oudere ouderen zijn bereikt. Uit het ouderenonderzoek van de GGD komt een vergelijkbaar percentage naar voren. 20% van de Almelose 75-plussers kan niet geheel zelfstandig gebruik maken van eigen of openbaar vervoer. Zie figuur 3.15.
16
Er zijn verschillende oorzaken voor vervoersproblemen. Het meest genoemd zijn het niet meer kunnen fietsen en auto rijden. Ook het slecht kunnen zien wordt vaak genoemd als reden om niet goed meer te kunnen fietsen of auto rijden. Tabel 3.1 Oorzaak vervoersproblemen Man Aantal 4 6 0 0 3
Ik durf niet meer alleen te fietsen. Ik durf geen auto meer te rijden. Ik weet niet wie ik moet vragen. Ik vind de regiotaxi te duur. Andere reden.
Vrouw Aantal 19 18 6 2 7
Totaal Aantal 23 24 6 2 10
Andere redenen, die men noemt zijn: - Te duur - Gezondheid - Parkinson - Ziet heel slecht - Zit in scootmobiel - Visueel gehandicapt, in het donker autorijden is moeilijk - Parkeerproblemen in de stad - Haar gezondheid laat het niet meer toe dat ze buiten de deur komt - Geen rijbewijs Meest genoemde reden voor oplossing van vervoersproblemen is gebruik maken van de regiotaxi. Daarnaast doet men toch vaak een beroep op de kinderen, buren of andere familieleden of kennissen in de buurt. De gezondheidsmonitor van de GGD laat duidelijk zien, dat het aantal lichamelijke beperkingen toeneemt met de leeftijd en dat dit gelijk opgaat met een toename van de HDL-activiteiten die niet meer zelfstandig kunnen worden uitgevoerd. Een en ander is te zien in figuur 3.15. De zelfredzaamheid van ouderen neemt af met de leeftijd. In de Twentse gezondheidsmonitor is gevraagd in hoeverre men nog in staat is om dagelijkse activiteiten (HDL- activiteiten = Huishoudelijke en Dagelijkse Levensverrichtingen) geheel zelfstandig te doen. In figuur 3.15 zijn de percentages weergegeven van de ouderen, die minstens één HDL-activiteit niet zelfstandig kunnen uitvoeren. Van de groep 65-75 jaar kan 20% minstens één HDL-activiteit niet zelfstandig uitvoeren; bij de 75-plus groep is dat 60%. Uit figuur 3.15 blijkt dat de verschillen tussen jongere en oudere ouderen erg groot zijn. Vooral het zwaardere huishoudelijke werk, zoals stofzuigen en ramen zemen, gaat steeds meer problemen opleveren, evenals het bedden opmaken en verschonen. Voor deze activiteiten zal zeker hulp nodig zijn.
Ontbijt of lunch klaar maken Lichte huishoudelijke werkzaamheden
18%
1%
Warm eten klaar maken Gebruik maken van vervoer
9%
0%
22%
5%
32%
3%
Boodschappen doen Kleren wassen en strijken
32%
4% 9%
Bedden verschonen en/of opmaken
10%
Zware huishoudelijke werkzaamheden
10%
75-plus
34% 44% 49%
65-75 jaar
Figuur 3.15 HDL-activiteiten die men niet meer geheel zelfstandig uit kan voeren Bron: Gezondheidsmonitor GGD, 2012
17
Vrouw
3.2.7 Vallen Bent u de laatste drie maanden wel eens gevallen? Nee
82%
Ja
18%
Nee
Man
91%
Ja
9%
Figuur 3.16 Vallen Gemiddeld is 15% van de bezochte ouderen in de afgelopen 3 maanden gevallen. Uit het ouderenonderzoek van de GGD komt voor Almelo hetzelfde percentage naar voren. Vrouwen vallen ruim twee keer zo vaak als mannen. Tabel 3.2 Waar gevallen? Man Aantal 5 6
In huis Buitenshuis
Vrouw Aantal 21 14
Totaal Aantal 26 20
In tabel 3.2 wordt het werkelijk aantal gevallen ouderen gegeven (geen percentage). Totaal zijn er 46 ouderen gevallen. Er is vaker binnen- dan buitenshuis gevallen.
Man
Vrouw
3.2.8 Medicijngebruik Gebruikt u medicijnen (op doktersvoorschrift)? Nee
15%
Ja
85%
Nee
16%
Ja
84%
Figuur 3.17 Medicijngebruik 85% van de bezochte ouderen gebruikt medicijnen. Er zijn geen verschillen tussen mannen en vrouwen. Kunt u zich met de medicijnen redden? Nee
Ja, maar
5% 3% Vrouw
1% 1%
Ja
Man 93% 96%
Figuur 3.18 Redzaamheid met medicijnen
18
De vraag naar medicijnen is niet bedoeld om te informeren naar welke medicijnen er worden gebruikt. De vraag is een aangrijpingspunt om te wijzen op mogelijkheden om het medicijngebruik goed te regelen, zoals met een medicijnen paspoort of door afspraken met de thuiszorg of apotheek. Ook wordt zo nodig gewezen op het verband tussen medicijngebruik en vallen. De meeste ouderen kunnen zich goed redden met de medicijnen. Enkele ouderen benadrukken, dat het wel goed gaat, maar dat het wel noodzakelijk is om daar afspraken over te maken. Vaak is het klaar zetten van de medicijnen een gezamenlijke afspraak tussen man en vrouw. In andere gevallen wordt de thuiszorg ingezet, de hulp, de apotheek of de kinderen. Ruim 4% van de bezochte ouderen kan zich niet goed redden met de medicijnen. 3.3
Tijdsbesteding
Man
Vrouw
3.3.1 Bewegen Doet u regelmatig aan sport- of bewegingsactiviteiten? Nee
35%
Ja
65%
Nee
21%
Ja
79%
Figuur 3.19 Sportieve of beweegactiviteiten Van de bezochte ouderen zegt 71% regelmatig aan sport- of beweegactiviteiten te doen. Mannen bewegen meer dan vrouwen. Gezien de gezondheidsproblematiek van vrouwen (meer lichamelijke beperkingen en chronische ziekten dan bij mannen) is dit niet verwonderlijk. Voldoende bewegen wordt op oudere leeftijd steeds meer een probleem. Overigens is gevraagd naar regelmatig bewegen. Ouderen geven daar zelf een interpretatie aan, of dat inderdaad voldoende is, is onbekend. Gemiddeld doet bijna een derde van de bezochte ouderen niet regelmatig aan sport- of beweegactiviteiten. Uit de Twentse gezondheidsmonitor van 2012 komt een opvallend beeld naar voren van volwassenen en ouderen, die aan de beweegnorm voldoen (minimaal half uur per dag matig, intensief bewegen gedurende 5 dagen per week). Tijdens de SOEK-huisbezoeken wordt niet naar de beweegnorm gevraagd, alleen naar regelmatig bewegen. Bij de GGD monitor is nauwkeurig gevraagd hoeveel tijd (in minuten) en hoe vaak per dag en week aan verschillende activiteiten wordt besteed. Bovendien is rekening gehouden met afnemende fysieke kracht bij het ouder worden. 5 km wandelen is doorgaans voor een oudere een grotere inspanning, dan voor een jong volwassene.
19-35 jaar
66%
35-50 jaar
62%
50-65 jaar
75%
65-75 jaar 75 jaar en ouder Twente
Figuur 3.20 Voldoen aan beweegnorm
80% 49% 67% Bron: Gezondheidsmonitor GGD 2012
19
Uit figuur 3.20 blijkt dat 80% van de 65-75 jarigen voldoet aan de beweegnorm, maar dat dit percentage flink terug loopt bij de 75-plussers, de doelgroep van SOEK. De SOEK percentages vallen gunstiger uit, maar flatteren wellicht de werkelijkheid. Aan welke sport- en/of bewegingsactiviteiten doet u? 16% 18%
Anders
16% 15%
Fitness 7% 6%
Zwemmen
34%
Werken in de tuin
48% 55% 55%
Wandelen
55%
Fietsen MBvO
66% 15% 4% Vrouw
Man
Figuur 3.21 Beweegactiviteiten Fietsen, wandelen en in de tuin werken zijn het meest populair, zowel bij mannen, als bij vrouwen en dit blijft zo ook al wordt men ouder. Uit de SOEK-registratie blijkt verder, dat als ouderen bewegen, zij vaak meerdere activiteiten benoemen. In de categorie ‘anders’ worden nogal wat verschillende activiteiten genoemd. Enkele genoemde bewegingsactiviteiten: - Golfen - Fysio in Meulenbelt - Biljarten - Koersbal - Tennissen - Hele dag poetsen in huis - Hometrainer - Fysiotherapie - Bowlsbal - Klootschieten - Gym - Volksdansen - Tai chi
Man
Vrouw
3.3.2 Recreatieve bezigheden Heeft u recreatieve bezigheden? Nee
5%
Ja Nee
95% 12%
Ja
88%
Figuur 3.22 Recreatieve bezigheden
20
Het percentage ouderen met recreatieve bezigheden ligt uitzonderlijk hoog met 93%. Er is een klein verschil tussen mannen en vrouwen. Bijna iedereen noemt meerdere bezigheden. Welke recreatieve bezigheden heeft u? 25%
Anders 15%
Muziek en/of koor Bingo Biljarten
2%
26%
6%
1%
8%
Kaarten Vissen
35%
20%
12% 0% 2%
Puzzelen Handwerken/knutselen
29%
53%
28%
9%
Lezen
63% Vrouw
70%
Man
Figuur 3.23 Welke recreatieve bezigheden? Lezen en puzzelen worden het meest genoemd, maar ook handwerken, knutselen, kaarten, muziek luisteren en zang. Een groot aantal ouderen zit bovendien regelmatig achter de computer, zo blijkt uit figuur 3.25. Andere activiteiten zijn bijvoorbeeld: - Schilderen - Sjoelen en bloemschikken - Tekenen - Musea en concerten bezoeken - TV kijken - Cursus kunstgeschiedenis - Reizen - Columns schrijven in het kerkblad - Scrabbelen - Bijen houden - Video opnames maken - Postzegels verzamelen - Vogels Veel ouderen lezen, maar zijn zij ook geabonneerd op een krant of tijdschrift? Driekwart van de bezochte ouderen heeft inderdaad een krant of tijdsschrift.
Man
Vrouw
Heeft u een krant of tijdschrift? Nee
28%
Ja Nee Ja
72% 24% 76%
Figuur 3.24 Krant of tijdschrift
21
Man
Vrouw
Maakt u gebruik van de computer? Nee
63%
Ja
37%
Nee
45%
Ja
55%
Figuur 3.25 Computeren Meer dan de helft van de mannen maakt gebruik van de computer. Het percentage computerende vrouwen ligt veel lager. Het verschil tussen mannen en vrouwen wordt echter kleiner zo blijkt uit de GGD monitoren en SOEK-gegevens van andere gemeentes. Waarvoor gebruikt u de computer? Anders
4% 9% 49%
Internet bankieren
62% 17%
Teksten maken
24% 17%
Foto's verwerken
29% 52%
Spelletjes
29% 83% 89%
Informatie opzoeken
86% 86%
Contacten onderhouden Vrouw
Man
Figuur 3.26 Computer activiteiten De computer wordt het meest gebruikt om contacten te onderhouden (email en skypen met de (klein)kinderen) en om informatie op te zoeken. Ook het internet bankieren scoort hoog. Vrouwen doen veel vaker spelletjes op de computer, dan mannen. 3.3.3 Vrijwilligerswerk, mantelzorg en andere bezigheden Naast bewegen en recreatieve activiteiten zijn er nog heel veel andere manieren om de tijd zinvol door te brengen, bijvoorbeeld door het uitvoeren van vrijwilligerswerk of het geven van mantelzorg.
Man
Vrouw
Doet u aan vrijwilligerswerk? Nee Ja
81% 19%
Nee Ja
72% 28%
Figuur 3.27 Vrijwilligerswerk
22
Van de bezochte ouderen doet 22% aan vrijwilligerswerk. Uit de gezondheidsmonitor in 2012 komt voor de Twentse 75-plussers een vergelijkbaar percentage naar voren. Het meeste vrijwilligerswerk wordt gedaan door ouderen in de groep 65-75 jaar (42%). Bij volwassenen ligt het percentage lager. Er is bij SOEK een opvallend verschil tussen mannen en vrouwen. Mannen doen vaker vrijwilligerswerk, dan vrouwen. Dit komt ook uit GGD onderzoek naar voren. Uit de opmerkingen bij deze vraag wordt duidelijk welk type vrijwilligerswerk men verricht. Enkele voorbeelden: - Koffie schenken in de recreatie - Zonnebloem/Friso - Voor de kerk - Financiën van de volkstuinclub - Videofilms maken voor tehuizen - Gastvrouw bij de kerk - Kerkboekjes en folders rondbrengen - Vrienden Twenste Welle, gastheer - Verzamelen oud papier - Ouderen bezoeken - Helpen met lezen op school - Assisteren bij creatieve middagen - Wevershuisje - Computerles - Onderhoud bij de tennisclub - Bij de Trefhoek - Pianospelen in verpleeghuis - Kleding sorteren voor Oost Europa" - Collectes lopen Behalve vrijwilligerswerk kan men ook mantelzorg geven. Soms lopen deze activiteiten door elkaar, blijkt uit alle opmerkingen. Mantelzorg is in de vragenlijst duidelijk omschreven. “Mantelzorg is zorg die wordt gegeven aan een bekende uit uw omgeving, zoals uw partner, kinderen, buren of vrienden, als deze voor langere tijd ziek, hulpbehoevend of gehandicapt zijn.”
Man
Vrouw
Geeft u mantelzorg? Nee Ja
88% 12%
Nee Ja
85% 15%
Figuur 3.28 Mantelzorg geven Ruim 13% van de bezochte ouderen heeft het afgelopen jaar mantelzorg gegeven. Uit het ouderenonderzoek van de GGD blijkt, dat in Almelo 9% van 75-plussers het afgelopen jaar mantelzorg heeft gegeven; 7% geeft deze zorg nu nog. De percentages liggen wat lager, dan de SOEK cijfers, waarom is onduidelijk. Het geven van mantelzorg loopt flink terug met de leeftijd. De kans dat men zelf mantelzorg nodig heeft wordt tegelijkertijd groter. De meeste mantelzorg wordt aan de partner gegeven. Een enkele keer worden een vriendin, broer, kennissen of buren genoemd. In een vervolgvraag over mantelzorg is wat dieper ingegaan op de motieven om mantelzorg te geven en wat dit voor de mantelzorger zelf betekent. Van de 40 respondenten geeft ruim de helft aan, dat mantelzorg er gewoon bij hoort. 15 personen vinden dat het geven van mantelzorg voldoening geeft. Vier personen ervaren mantelzorg als emotioneel en/of lichamelijk zwaar. Twee personen willen over het mantelzorg geven nog eens met iemand anders doorpraten. Bijna een kwart van de bezochte ouderen (75 personen) noemt naast alle voorgaande activiteiten nog andere bezigheden. Welke activiteiten dit zijn, is zichtbaar in figuur 3.29.
23
Heeft u nog andere bezigheden? 17%
Anders
24% 9%
Bestuursfunctie
34%
Vrouw
21%
Lid van een vereniging
Man
17% 39%
Oppassen op de kleinkinderen
28%
Figuur 3.29 Andere bezigheden Het oppassen bij de kleinkinderen is bij vrouwen het meest populair. Mannen noemen het vaakst een bestuursfunctie. 3.3.4 Tevredenheid tijdsbesteding Bent u tevreden over de manier waarop u uw tijd kunt besteden? 2% 5%
Ontevreden
Vrouw
16%
Even tevreden, als ontevreden
9%
Man 82% 86%
Tevreden
Figuur 3.30 Tevredenheid over tijdsbesteding Bijna alle bezochte ouderen zijn tevreden of redelijk tevreden over hun tijdsbesteding. Enkele ouderen (10 personen) zijn ontevreden. Een aantal ouderen wil toch wat veranderen aan de tijdsbesteding.
Man
Vrouw
Wat zou u willen veranderen aan uw tijdsbesteding? Niets Wel iets
93% 7%
Niets Wel iets
97% 3%
Figuur 3.31 Veranderen tijdsbesteding Vijftien personen willen wel iets veranderen aan hun tijdsbesteding. Genoemd worden dan bijvoorbeeld: - Contact met andere mensen - Bezoek van iemand om gezellig mee te praten - Meer uitgaan - Contact met iemand voor een praatje of iets dergelijks - Iets vrijwilligs - Graag een goede vriendin
24
- Grote letterboeken lezen - Aansluiten bij Humanitas - Meer sociale contacten - Iemand om mee te fietsen - Een vriendin om mee op vakantie te gaan 3.4
Sociale contacten en eenzaamheid
3.4.1 Huishoudsituatie Na een aantal inleidende gespreksonderwerpen over wonen, zelfredzaamheid, gezondheid en tijdsbesteding volgt het wat ‘zwaardere’ onderwerp ‘sociale contacten en eenzaamheid’. Allereerst is gevraagd naar de huishoudsituatie. Wie wonen er bij u in huis? Anders
4% 1%
Samen met partner
Ik woon alleen
Vrouw
34% 68%
Man
62% 32%
Figuur 3.32 Huishoudsituatie De helft (51%) van de bezochte ouderen woont alleen. Dit percentage loopt snel op naarmate men ouder wordt. Vrouwen zijn veel vaker alleen, dan mannen. 3% van de ouderen geeft aan op een andere manier te wonen. Bedoeld wordt dan inwonen bij de kinderen of naast de kinderen of een van de kinderen is thuis blijven wonen. Er is nadrukkelijk gevraagd naar het al dan niet hebben van kinderen, omdat zij een belangrijke rol hebben bij het onderhouden van sociale contacten en het geven van zorg en praktische ondersteuning. Zijn er geen kinderen, of wonen de kinderen ver weg, dan is de oudere aangewezen op een ander sociaal netwerk. Van de bezochte ouderen heeft 93% kinderen. 3.4.2 Sociale contacten Regelmatig contact met kinderen, familie, vrienden en buren kan een gevoel van eenzaamheid wellicht voorkomen of temperen of kan iemand door een moeilijke periode heen helpen. Heeft u regelmatig contact met uw kinderen? Heeft u regelmatig contact met uw familie, vrienden en/of mensen uit de buurt? Kunt u met vragen of problemen altijd bij iemand terecht? Contact kinderen
97% 98%
Contact overig
97% 98%
Terecht met problemen
Vrouw Man
98% 95%
Figuur 3.33 Contacten
25
Naast regelmatige contacten met de kinderen hebben bijna alle ouderen ook regelmatig contact met familie, vrienden of mensen uit de buurt. Ook kan bijna iedereen wel met vragen of problemen bij iemand terecht. De verschillen tussen mannen en vrouwen zijn klein. Bent u tevreden over uw sociale contacten? Ontevreden Even tevreden, als ontevreden
2% 2% Vrouw
6% 6%
Man 91% 92%
Tevreden
Figuur 3.34 Tevreden over sociale contacten De meeste mensen, 92%, zijn tevreden met hun sociale contacten. Slechts zes personen zijn ontevreden. Het ouderenonderzoek van de GGD bevestigt dit beeld. 90% van de 75-plussers in Almelo toont zich (zeer) tevreden, 9% is even tevreden als ontevreden en 1% is (zeer) ontevreden. Een aantal ouderen (18 personen) wil toch wel graag wat veranderen of verbeteren aan de sociale contacten, die zij hebben. Genoemd worden bijvoorbeeld: - Meer aanloop voor een gezellig praatje - Zelf actiever worden/kerkelijk bezoek - Iemand om samen mee te computeren - Bezoek krijgen voor een gesprek - Graag intelligente vrienden - Vriendin om concert/toneel te bezoeken - Schaken met iemand - Een reisgenoot 3.4.3 Eenzaamheid Na de vragen over sociale contacten zijn twee directe vragen gesteld over alleen zijn en eenzaamheid.
Man
Vrouw
Voelt u zich wel eens alleen? Nee
70%
Ja
30%
Nee
82%
Ja
18%
Figuur 3.35 Alleen zijn
Man
Vrouw
Voelt u zich wel eens eenzaam? Nee Ja
82% 18%
Nee Ja
87% 13%
Figuur 3.36 Eenzaamheid
26
Gemiddeld voelt een kwart van de bezochte ouderen zich wel eens alleen; 16% voelt zich wel eens eenzaam. Uit het ouderenonderzoek in 2010 komt een veel hoger percentage naar voren. 45% van de 75-plussers in Almelo is matig tot (zeer) ernstig eenzaam. Er is een duidelijke toename van eenzaamheidsgevoelens naar leeftijd. Vrouwen hebben vaker last van eenzaamheidsgevoelens of voelen zich alleen, dan mannen, maar zij staan er ook vaker alleen voor. De GGD monitor van 2012 laat wat eenzaamheid in Twente betreft het volgende beeld zien:
Man
40%
Vrouw
43%
75 jaar en ouder
46%
65-75 jaar
38%
Figuur 3.37 Eenzaamheid
Bron: Gezondheidsmonitor GGD 2012
De GGD monitor laat een veel hoger percentage eenzaamheid zien, dan uit de SOEK-huisbezoeken naar voren komt. 46% van de 75-plussers in Twente is matig tot (zeer) ernstig eenzaam. Het verschil tussen mannen en vrouwen wordt bevestigd, al is het minder groot dan bij SOEK. Het betekent, dat de aanwezigheid van een seniorenvoorlichter de beantwoording van de vraag over eenzaamheid beïnvloedt. Een directe vraag over eenzaamheid, zoals bij SOEK, wordt mogelijk ontwijkend beantwoord. Een vraag over hetzelfde onderwerp in een anonieme vragenlijst geeft een heel ander resultaat. Er wordt vanuit gegaan, dat de SOEK-cijfers over eenzaamheid aan de lage kant zijn en dat eenzaamheid vaker voorkomt, dan men wil toegeven. Heeft men een oplossing gevonden voor het verminderen van eenzaamheid? Enkele suggesties: - TV kijken - Afleiding zoeken - Het leven nemen zoals het komt en niet zeuren - Wandelt af en toe naar de buren - Veel op stap gaan - Reisje boeken - De hond uitlaten - Telefoon - Veel met hobby's bezig zijn, geeft voldoening en afleiding Een aantal personen heeft geen oplossing gevonden voor zijn of haar eenzaamheidsprobleem. Zeven van hen stellen een vervolgbezoek door de ouderenadviseur op prijs. 3.5 Voorzieningen Voor ouderen zijn veel voorzieningen en regelingen in het leven geroepen, maar maakt men er ook gebruik van?
Man
Vrouw
Als u hulp nodig heeft, weet u dan waar u terecht kunt? Nee
5%
Ja Nee Ja
95% 9% 91%
Figuur 3.38 Hulp
27
De meeste ouderen weten waar zij terecht kunnen voor het aanvragen van hulp. Als u wel eens hulp hebt aangevraagd, wat was dan uw ervaring? 3% 5%
Slecht
Vrouw
6% 7%
Matig
Man 91% 89%
Goed
Figuur 3.39 Ervaring met hulp 90% van de ouderen vindt dat zij goed geholpen zijn bij het aanvragen van hulp. 6% is matig tevreden en 4% is ontevreden. Er zijn nauwelijks verschillen tussen mannen en vrouwen. Opmerkingen over slechte ervaringen hebben met name betrekking op thuishulp (steeds andere hulp, hulp die te laat komt), niet op het aanvragen van hulp. Een enkele keer wordt geklaagd over het niet honoreren van een aanvraag voor een traplift en dergelijke. Voor veel vragen en praktische ondersteuning kunnen ouderen terecht bij het welzijnswerk ouderen.
Man
Vrouw
Weet u waarvoor u terecht kunt bij Scoop Almelo? Nee
37%
Ja
63%
Nee
41%
Ja
59%
Figuur 3.40 Scoop Van de bezochte ouderen weet 62%, waarvoor zij bij Scoop terecht kunnen. Vrouwen zijn iets beter op de hoogte dan mannen. Veel ouderen hebben informatiefolders van Scoop uitgereikt gekregen.
Man
Vrouw
Bent u op de hoogte van financiële regelingen, zoals PGB, huurtoeslag en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen? Heeft u behoefte aan ondersteuning bij het doen van uw financiële administratie? Ondersteuning
8%
Op de hoogte Ondersteuning Op de hoogte
75% 9% 76%
Figuur 3.41 Bekendheid met financiële regelingen en behoefte aan ondersteuning Driekwart (76%) van de bezochte ouderen is bekend met genoemde regelingen. 8% van de ouderen (25 personen) heeft behoefte aan ondersteuning bij het doen van de financiële administratie.
28
3.6 Reacties op de huisbezoeken Aan het einde van het gesprek is rechtstreeks gevraagd wat men van het gesprek vond en of men nog vragen, tips of adviezen heeft. Over het algemeen zijn de reacties positief. Fijn dat er iemand tijd neemt voor een goed gesprek en een luisterend oor biedt. Over het gesprek zelf zijn de volgende opmerkingen gemaakt: Aangenaam 7x Aardig 1x Best 1x Blij dat ik mijn verhaal eens rustig kon doen Eenzijdig Erg fijn Erg gezellig Erg goed 2x Erg plezierig 2x Fijn 7 x Fijn om een luisterend oor te hebben 2x Geen mening Gewoon Geweldig 2x Gezellig 31x Gezellig en goed Gezellig en informatief 2x Gezellig en informatief Gezellig en prettig Gezellig en vertrouwelijk Gezellig om over diverse onderwerpen te praten Gezellig, nuttig Gezellig, prettig Goed 46x Goed dat jullie dit doen! Goed en gezellig 3x Goed en leerzaam Goed en nuttig Goed en nuttig gesprek Goed, prima 2x Goed, gezellig 2x Goed, zinnig Heb ik al eerder gehad Heel gezellig 4x Heel fijn en informatief Heel gezellig en fijn Heel goed 3x Heel prettig Heel sympathiek Het was nog gezellig ook! Informatief 4x Informatief, prettig
Informatief/goed Informatief/positief Informatief/prettig Interessant 4x Interessant, informatief Leuk 13x Leuk en gezellig 3x Leuk goed Leuk, informatief Nuttig 6x Nuttig en gezellig Nuttig, prettig Oké Onderhoudend 2x Onderhoudend/goed gesprek Onderhoudend/ontspannend Open en eerlijk gesprek Plezierig 2x Positief 3x Prettig 49x Prettig, nuttig, gezellig Prettig en gezellig 4x Prettig en informatief 7x Prettig en nuttig 4x Prettig en zinvol Prettig, omdat er wat dieper op vragen werd ingegaan Prettig om zijn verhaal kwijt te kunnen Prettig, maar niets nieuws Prettig/goed 2x Prima 16x Prima en gezellig Prima, positief Top Uitmuntend Uitstekend Verhelderend 4x Wel goed 3x Wel leuk 3x Zeer belangrijk Zinvol Zinvol/gezellig
De meest genoemde kwalificaties zijn ‘prettig’ (49x), ‘goed’(46x) en ‘gezellig’(31x). Enkele opmerkingen over de woonomgeving: - De gemeente doet helemaal niets. - De rommel op het voetbalveld wordt niet opgeruimd. - Slecht trottoir bij winkelcentrum. - Het is een ramp dat de bibliotheek dicht gaat. - Gangen tussen huizen Schierstins worden slecht onderhouden. - Klacht over vuilnisresten die achterblijven na het legen van de kliko's. - De bibliotheek in de Schelfhorst moet blijven.
29
- Almelo heeft te weinig benedenwoningen met tuin voor senioren. - Last van hangjongeren. - Voetgangerspad naar fysio van Het Schol/Havezathe is onverlicht. - Wat gaat er met wijkcommissie Schelfhorst gebeuren? Wijkbewoners zijn niet op de hoogte van verandering van organisatie. Enkele vragen/adviezen voor de ouderen zelf: - Bezig blijven - Zijn op zoek naar iemand die het groot onderhoud aan de tuin kan doen. . - Je stem laten horen als je het ergens niet mee eens bent - Hoe vraag ik een traplift aan? Kan ik bij badkamer verbouwen tegemoetkoming in kosten krijgen? - Hoe kom ik aan een valyspas? - Mevrouw zou willen dat er iemand samen met haar boodschappen doet. Huishoudelijke hulp heeft daar geen uren voor - Kom ik in aanmerking voor een eenmalige uitkering van 50 euro? - Wil graag hulp bij administratie - Is vrijstelling van autobelasting mogelijk? - Waar kan ik naar toe als partner wegvalt?
30
4 Informatie van de seniorenvoorlichters 4.1 Informatie geven Tijdens de huisbezoeken is de meeste informatie gegeven over Scoop zelf, de Infowijzer, de ouderenadviseur, Scoop algemeen en het Senioren Advies Team van Scoop. Meestal is over deze onderwerpen een folder of brochure uitgereikt. In figuur 4.1 wordt een volledig overzicht gegeven van de onderwerpen, waarover informatie kan worden gegeven. Bij de huisbezoeken ligt het accent op zelfredzaamheid en het voorkomen van eenzaamheid. Het is niet de bedoeling om zoveel mogelijk informatie over zoveel mogelijk onderwerpen te geven. Het gaat in de eerste plaats om de informatiebehoefte van de oudere zelf. Behalve over Scoop zijn er ook veel vragen over maaltijdvoorziening, de klussendienst en het publieksbureau/zorgloket.
anders… maatjes/Samen Actief… bezoekmogelijkheden…
4% 2% 3%
financiële regelingen…
0%
cursussen…
1%
activiteiten…
7%
personenalarmering/telefooncirkel…
4%
hulpmiddelen…
4%
maaltijdvoorziening… dagopvang…
16% 0%
wonen en zorg… 0% psychische ondersteuning… thuiszorg…
1% 5%
klussendienst…
11%
inschrijving wonigen… 0% vervoersmogelijkheden… wonigaanpassingen… Publieksbureau/Zorgloket…
4% 8% 12%
SCOOP, algemeen…
46%
SCOOP, Infowijzer… SCOOP, Senioren Advies Team… SCOOP, Ouderenadviseur…
78% 17% 59%
Figuur 4.1 Informatie In de categorie ‘anders’ worden onder andere nog genoemd informatie over De Zonnebloem, het steunpunt mantelzorg, het juridisch loket en de thuiszorgwinkel. 4.2 Vervolgcontacten en verwijzingen In principe is het huisbezoek eenmalig. Mochten er bepaalde vragen of problemen gesignaleerd worden, die men niet zelfstandig op kan lossen, dan wordt meestal verwezen naar de ouderenadviseur. De ouderenadviseur is vervolgens degene, die bepaalt welke vervolg acties nodig zijn. Soms is een telefonisch contact voldoende, maar veelal zal een steuntje in de rug nodig zijn om de eerste stappen naar een bepaalde instantie of persoon te zetten. Met 10 à 15% van de bezochte ouderen is een vervolgcontact, telefonisch, of een vervolghuisbezoek.
31
Het onderwerp van de vervolgcontacten is wisselend en hangt ook af van de seniorenvoorlichter die is geweest. Het vervolgcontact is vaak gericht op alarmering, informatie geven over maaltijdvoorziening, helpen met invullen van Wmo- en CIZ-formulieren en het inzetten van vrijwilligers voor diverse activiteiten. Ouderen met vragen op het gebied van zorg of de Wmo worden doorverwezen naar het publieksbureau. Ouderen met financiële vragen kunnen ondersteuning krijgen van gespecialiseerde financiële vrijwilligers. Er zijn 25 ouderen doorverwezen naar diverse personen en instanties, de meesten naar de ouderenadviseur van Scoop.
Anders…
5
Uitvaart informatielijn… 0 Juridisch loket… 0 Steunpunt Mantelzorg…
1
Maaltijdservice…
2
Verzorgingshuis… 0 Dimence… 0 Maatschappelijk werk… 0 Thuiszorg…
1
Huisarts…
1
Klussendienst… 0 Woningbouwvereniging… 0 Satdsdeelbeheerder…
3
Politie… 0 Sociale Dienst… 0 Publieksbureau/Zogloket…
3
SCOOP, algemeen… 0 SCOOP, Senioren Advies Team… SCOOP, Ouderenadviseur…
2 10
Figuur 4.2 Verwijzingen 4.3 Oordeel over bezoek Aan de seniorenvoorlichters is gevraagd om een oordeel te geven over het huisbezoek, hoe zij zelf vinden dat het gesprek is verlopen.
Anders Moeizaam Prettig/aangenaam
2% 4% 94%
Figuur 4.3 Oordeel De meeste seniorenvoorlichters vinden dat het huisbezoek prettig is verlopen. Dit is omgekeerd ook terug te vinden in het oordeel van de oudere zelf. Een aantal gesprekken is moeizaam verlopen, maar dit heeft niet tot een negatief oordeel geleid. In de categorie ‘anders’ is onder andere vermeld, dat enkele ouderen eigenlijk geen tijd hadden voor een huisbezoek en druk waren met klussen of iets dergelijks.
32
4.4 Gespreksduur De duur van de huisbezoeken loopt uiteen van minder dan 30 minuten tot bijna 3½ uur. De gemiddelde gespreksduur ligt op 74 minuten (1 uur en een kwartier). 100 86
90 80
68
70
58
60 50 40
30
30 20
19
17
19
18
90-105
105-120
≥120
10 0 ≤30
30-45
45-60
60-75
75-90
Figuur 4.4 Aantal gesprekken en gespreksduur in minuten
33
5
Conclusies
SOEK stelt zich ten doel: het vroegtijdig signaleren van problemen op het gebied van eenzaamheid en zelfredzaamheid en het versterken van eigen initiatief en verantwoordelijkheid. Belangrijk is dat gekeken wordt naar de behoeften of problemen die ouderen zelf benoemen en het samen zoeken naar mogelijkheden om zelf, op eigen kracht, oplossingen te bedenken en uit te voeren. Uit deze rapportage blijkt inderdaad dat ouderen van alles moeten regelen voor de boodschappen of het warm eten om problemen op het gebied van zelfredzaamheid te voorkomen. Heel veel ouderen (53%) voelen zich door hun gezondheid beperkt in hun dagelijkse activiteiten. Een klein aantal ouderen ervaart eenzaamheid als een probleem. Voor veel problemen hebben ouderen zelf al oplossingen gezocht. Samen met de seniorenvoorlichter of de ouderenadviseur is gekeken naar oplossingen, als men er alleen niet uit kwam. Met 10 à 15% van de ouderen vinden vervolgcontacten plaats. Zonder SOEK-huisbezoeken hadden deze vervolgcontacten niet of misschien in een veel later stadium plaats gevonden. De SOEK-huisbezoeken laten het volgende zien: Algemeen: - In 2013 zijn in de wijk Schelfhorst totaal 319 ouderen bezocht, 121 mannen en 198 vrouwen. - De respons is 50%. - De oudste deelnemer is 96; de jongste 74 jaar. De gemiddelde leeftijd van de bezochte ouderen is 82 jaar. Wonen: Woning en woonomgeving: - Bijna alle ouderen zijn tevreden over de buurt waarin zij wonen en de woning zelf. - De meeste ouderen kunnen zich nog goed redden in de huidige woning. Voor 10% geeft dit problemen. Vrouwen hebben vaker problemen, dan mannen. Jongere ouderen hebben aanzienlijk minder problemen, dan oudere ouderen. Veiligheid: - Van de bezochte ouderen voelt 12% zich wel eens onveilig in huis. Vrouwen voelen zich vaker onveilig, dan mannen. - Weinig ouderen willen verhuizen. Slechts 7% heeft verhuisplannen. Gezondheid en zelfredzaamheid: Ervaren gezondheid: - 64% van de bezochte ouderen ervaart de eigen gezondheid als (zeer) goed tot uitstekend. Mannen oordelen beter over hun gezondheid, dan vrouwen. 71% van de mannen oordeelt positie, tegenover 61% van de vrouwen. Zorgen: - 38% van de bezochte ouderen maakt zich wel eens zorgen. De zorgen gaan voornamelijk over de (klein)kinderen, de eigen gezondheid en de partner. Beperkingen: - Ruim de helft (60%) van de bezochte ouderen noemt beperkingen als gevolg van de gezondheid. Dit percentage neemt snel toe met de leeftijd. Vrouwen rapporteren aanzienlijk vaker beperkingen, dan mannen. 70% van de vrouwen is beperkt door de gezondheid, tegenover 42% van de mannen. De meeste beperkingen zijn er bij het uitvoeren van huishoudelijk werk en bij mobiliteit (tillen, bukken, lopen). De meeste ouderen hebben een huishoudelijke hulp en/of worden ondersteund door de kinderen om problemen met zelfredzaamheid te verminderen. Zelfredzaamheid bij boodschappen doen: - Van de bezochte ouderen kan 82% nog zelfstandig boodschappen doen. Mannen zijn wat zelfredzamer dan vrouwen. Het zelfstandig boodschappen kunnen doen neemt af met de leeftijd. Zelfredzaamheid bij warm eten koken: - Eén op de vier ouderen kan niet elke dag zelfstandig eten klaar maken. Vrouwen hebben minder problemen met warm eten klaar maken dan mannen. Zelfredzaamheid bij vervoer: - Ongeveer 20% van de bezochte ouderen heeft problemen met vervoer. Vrouwen hebben twee keer
34
zo vaak problemen met vervoer, dan mannen. Meest genoemde oorzaken zijn niet meer durven fietsen en/of niet meer durven auto rijden. Vallen: - Gemiddeld is 15% van de bezochte ouderen in de afgelopen 3 maanden gevallen. Het vallen neemt sterk toe met de leeftijd. Vrouwen vallen twee keer zo vaak, als mannen. Medicijngebruik: - Veel ouderen (85%) gebruiken medicijnen op doktersvoorschrift. Over het algemeen kan men zich hier goed mee redden. Tijdsbesteding: Bewegen: - 71% van de bezochte ouderen zegt regelmatig aan sport- of bewegingsactiviteiten te doen. Genoemd worden vooral fietsen, wandelen en tuinieren. Vrouwen bewegen over het algemeen wat minder dan mannen. Beweegactiviteiten nemen af met de leeftijd. Recreatieve bezigheden: - Gemiddeld 93% van de bezochte ouderen benoemt recreatieve bezigheden. Ook bij oudere ouderen blijft dit percentage hoog. Veel genoemd zijn lezen (68%), puzzelen (45%) en computeren (30%). De meeste ouderen noemen meer dan één bezigheid. Driekwart van de ouderen heeft een krant of tijdschrift. Steeds meer ouderen zitten regelmatig achter de computer. Mannen computeren veel vaker dan vrouwen. De computer wordt vooral gebruikt voor het onderhouden van contacten en om informatie op te zoeken. Ruim de helft van de computerende ouderen doet aan internet bankieren. Vrijwilligerswerk: - 22% van de bezochte ouderen doet aan vrijwilligerswerk. Dit percentage loopt sterk terug met de leeftijd. Mannen doen wat vaker aan vrijwilligerswerk, dan vrouwen. Mantelzorg: - Ruim 13% van de bezochte ouderen geeft momenteel mantelzorg. Ook dit percentage loopt aanzienlijk terug met het toenemen van de leeftijd. De meeste mantelzorg wordt aan de partner gegeven. Mannen geven iets vaker mantelzorg, dan vrouwen. Andere bezigheden: - Een kwart van de bezochte ouderen noemt nog andere bezigheden. Het meest genoemd is oppassen op de kleinkinderen. Tevredenheid: - 84% van de bezochte ouderen is tevreden over de tijdsbesteding, 13% is redelijk tevreden en 4% is ontevreden. Ongeveer 5% van de ouderen wil iets veranderen aan de tijdsbesteding. Sociale contacten en eenzaamheid: Huishoudsituatie: - Van de totale groep woont 47% nog samen met een partner. Het aantal alleenstaanden neemt snel toe met de leeftijd. Vrouwen zijn vaker alleenstaand, dan mannen. 62% van de vrouwen woont alleen, tegenover 32% van de mannen. Kinderen: - 93% van de bezochte ouderen heeft kinderen. Bijna al deze ouderen hebben regelmatig contact met hun kinderen. Contacten met familie, buren, vrienden: - 98% heeft regelmatig contact met familie, buren en vrienden. Terecht met problemen: - 97% van de ouderen zegt altijd wel bij iemand terecht te kunnen met een vraag of probleem. Tevredenheid contacten: - Een zeer ruime meerderheid van de ouderen (92%) is tevreden over de sociale contacten die men heeft. 6% is even tevreden als ontevreden en slechts 2% is ontevreden. 6% van de bezochte ouderen wil iets veranderen aan de sociale contacten. Alleen voelen: - 25% van de bezochte ouderen voelt zich wel eens alleen. Vrouwen voelen zich veel vaker alleen, dan mannen. 30% van de vrouwen voelt zich alleen, tegenover 185 van de mannen. Eenzaam voelen: - Ondanks de tevredenheid over de sociale contacten voelt 16% van de ouderen zich wel eens eenzaam. Vrouwen voelen zich wat vaker eenzaam, dan mannen. 18% van de vrouwen voelt zich eenzaam, tegenover 13% van de mannen. Voor slechts enkele ouderen is eenzaamheid een probleem, waarover zij met de ouderenadviseur willen doorpraten.
35
Voorzieningen: Hulp: - Van de bezochte ouderen weet 93% waar zij terecht moeten voor het aanvragen van hulp. 90% heeft goede ervaring met het aanvragen van hulp, 6% is matig tevreden en 4% heeft slechte ervaringen. Stichting Scoop: - 62% van de ouderen weet waarvoor men terecht kan bij Scoop Almelo. Financiële regelingen: - Driekart van de ouderen is op de hoogte van financiële regelingen, zoals PGB, huurtoeslag en kwijtschelding van gemeentelijke belastingen. Financiële administratie: - Van de bezochte ouderen heeft 8% behoefte aan ondersteuning bij de financiële administratie.
36
6
Aanbevelingen
SOEK wordt door de doelgroep zelf uiterst positief beoordeeld. Men vindt de werkwijze prettig en de gespreksonderwerpen zinvol. De huisbezoeken zijn een goede manier om problemen op het gebied van zelfredzaamheid, eenzaamheid en maatschappelijke participatie tijdig te signaleren. Zijn er nog geen problemen, dan is het in ieder geval een goed moment om stil te staan bij de toekomst, eventueel te nemen maatregelen en waar men daarvoor terecht kan. Aanbevolen wordt om door te gaan met de preventieve huisbezoeken, omdat op deze manier complexe problemen op het gebied van zorg en welzijn kunnen worden voorkomen of in ernst verminderd. Wat de werkwijze betreft wordt aanbevolen om:
De teambijeenkomsten voort te zetten en daarbij aandacht te blijven besteden aan intervisie, scholing en het uitwisselen van ervaringen. Door jaarlijkse evaluatie de SOEK-werkwijze verder te ontwikkelen. Toekomstige ontwikkelingen in de Wmo en AWBZ door te spreken met de vrijwilligers. Bestaand aanbod, zoals een gemeenschappelijke eettafel of themabijeenkomsten gericht onder de aandacht van ouderen te blijven brengen. Registratie voort te zetten, omdat dit een zeer nauwkeurig inzicht geeft in de aard en omvang van problemen die ouderen ervaren, maar ook in de suggesties en oplossingen die zij zelf al hebben gevonden. SOEK onder de aandacht te brengen van huisartsen, thuiszorg, fysiotherapeuten, diëtistes en andere zorgverleners. Samenwerking met de GGD bij de uitvoering van SOEK voort te zetten.
Het is van belang dat bovenstaande aanbevelingen vanuit het gemeentelijk ouderenbeleid worden ondersteund. Op deze manier krijgt toekomstgerichte preventie voor ouderen vorm en zal de SOEKwerkwijze zich verder kunnen professionaliseren.
37
38
Opmerkingen bij vragenlijst SOEK 2013
Bijlage 1
Andere reden niet bereikt: - erg bang, durft niet - overwintert in Spanje Andere reden geen huisbezoek: - Mevrouw is stuk jonger dan meneer. Hij heeft leukemie. Mevr. wil contact met ouderenadviseur over PGB. Ze geeft mantelzorg aan haar man en komt niet meer aan zichzelf toe. - ze heeft geen bericht van Scoop gekregen - mevr. heeft longkanker - geen tijd - dochter regelt de zaken
Wonen Buurt: - weinig contacten - straat gaat er wat bewoners betreft op achteruit. Buren laten honden uit in de tuin, dus stank. Soms geluidsoverlast. Gemeente onderhoud openbaar groen prima. - is verhuisd naar Almelo kan niet aarden - hondenpoep 2x - gebrek aan parkeerplaatsen - overlast van hondenpoep, gladheid 's winters bij container - in elkaar geslagen door de buurman, last van dronken buurman, politie is op de hoogte - mag sinds kort zijn auto niet meer voor de deur parkeren - gebrek aan parkeerplekken - de bovenburen geven overlast Redzaamheid in woning: - huishoudelijke hulp 14x - krijgt zorg 2x - geen raam in de slaapkamer - hulpstukken in de douche - badkamer verbouwen met een douche i.p.v. bad 3x - in een woning met zorg - douchestoel, wandelstok - toilet boven - meer lage kastjes - traplift - hulp van kinderen - met behulp van kleinzoon - drempels verwijderen - woning is rolstoelvriendelijk 2x - samen met zijn vrouw gaat het goed - opstapje om in en uit de douche te komen Veiligheid: - inbraak gehad 4x - soms - je kunt niet zien wie er aan de deur is - mevr. doet 's avonds de deur niet meer open - Hebben een soort van buurtwacht georganiseerd. Huis is goed beveiligd. - huis heeft alarminstallatie 6x - last van hangjongeren - door een overval op een oudere man in de buurt - omdat mevrouw alleen is, hoekwoning - door middel van rolluiken is dat bereikt - vernielingen aan de auto - een scherm bij de voordeur 2x - er wordt wel eens ‘s nachts aangebeld
39
- mevr. heeft buitenverlichting en een camera laten aanbrengen - deur altijd op slot 2x - onveilige sloten op de voordeur - in bezit van politiekeurmerk veiligheid 2x Verhuizen: - als het nodig is - naar Eskerplein 2x - iets kleiner gaan wonen 2x - Zo lang mogelijk hier blijven wonen maar staan wel ingeschreven bij Beter wonen 3x - klein appartement met zorg - wel aanpassingen in huis - aanleunwoning 2x - te weinig parkeerplaatsen - eventueel in de toekomst 2x - alleen als het moet - huize Friso - over ongeveer. 4 jaar
Gezondheid Andere zorgen: - toestand in de wereld - bang dat de hulp minder wordt - om kleine dingen - kan ik hier wel blijven wonen - reuma - als er plotseling iets gebeurt - of het probleem met de buren wordt opgelost Andere beperkingen: - tuinonderhoud 8x - ramen lappen, toilet, bed verschonen, enz. - fietsen 6x - kousen aantrekken - schrijven - boodschappen doen - wandelen 3x - handwerken 2x - auto rijden 5x - lang lezen - huis onderhouden - schaatsen (was een hobby), zwemmen - snel moe - koken Oplossingen: - huishoudelijke hulp 60x - rollator 9x - (schoon)dochter helpt 6x - hulp van partner, thuiszorg en Friso - hulp van de partner - slaapkamer beneden - traplift, verhoogd toilet, douchevoorziening - lift 5x - thuiszorg 19x - oefeningen doen - scootmobiel 3x - tuinonderhoud 4x - mijn vrouw
40
- echtgenoot helpt 4x - haar zoon woont bij haar in - fysiotherapie - wandelstok 3x - auto 4x - lopen 2x - regiotaxi 2x - verhuizen naar aanleunwoning bij Friso - hulp van kinderen - hulp van partner - huisschilder ingeschakeld - mijn zus - OV-kaart, Valyspas - elektrische fiets Oplossingen boodschappen: - met kinderen en kleinkinderen 6x - doet de (schoon)dochter 14x - echtgenoot doet de boodschappen 9x - doet de hulp 4x - grote boodschappen met zoon 2x - samen met echtgenote - doet echtgenote 2x - samen met echtgenoot 2x - kennis doet boodschappen - doet een buurvrouw - doet haar (klein)zoon 4x - met vrijwilliger - samen met schoonzus Oplossingen warm eten: - eet bij Friso 8x - Food-connect 4x - eet dagelijks bij zijn dochter - kant en klaar maaltijden 3x - door partner 5x - maaltijdservice 4x - eten bij de Kolchof 3x - echtgenote kookt 10x - tafeltje-dek-je 4x - 2 x p/w uit eten - eet bij zoon en krijgt een maaltijd mee - Apetito - doet haar zoon - dochter zorgt voor het eten 4x - in het weekend eten van de slager 2x - eet elke dag bij haar zus - maakt soms voor meerdere dagen klaar Andere vervoersproblemen: - te duur - gezondheid 2x - Parkinson - ziet heel slecht - zit in scootmobiel - ziet zeer slecht - visueel gehandicapt, in het donker autorijden is moeilijk - parkeerproblemen in de stad - slechtziend - geen rijbewijs
41
Oplossingen vervoersproblemen: - regiotaxi 13x - valys 5x - minder vaak gaan - familie - kan altijd beroep doen op kinderen 7x - schoonzus bezoekt haar 1x p/w - echtgenote rijdt nog zelf auto (89) - met de trein - vriendin rijdt met haar - echtgenote - buren springen bij. - bus/trein/auto - partner rijdt Redden met medicijnen door: - wordt door Friso gedaan 2x - medicijnen worden per week klaargemaakt - apotheek 2x - zoon helpt mee - hulp komt medicijnen geven - partner - regelt echtgenote en de thuiszorg - doet de thuiszorg 4x
Tijdsbesteding Andere beweegactiviteiten: - golfen 4x - fysio 8x - biljarten 3x - koersbal 4x - tennissen 5x - hele dag poetsen in huis - thuisoefening - hometrainer 3x - cardiofitness - bowlsbal - klootschieten 2x - therapeut komt aan huis - gymnastiek 4x - kegelen 3x - volksdansen 4x - Mensendieck - long revalidatie onder begeleiding - Tai chi Andere recreatieve activiteiten: - schilderen 13x - schrijven 3x - sjoelen 2x - bloemschikken 3x - tekenen 4x - TV kijken 12x - gesproken boek - musea bezoeken 3x - lid van IVN - kruidentuin 2x - reizen 4x - schouwburg 2x - cursus kunstgeschiedenis
42
- bridgen 2x - boetseren - columns schrijven in het kerkblad - scrabbelen - bijen houden - video opnames maken - postzegels 2x - vogels 4x - met de caravan op vakantie - sjoelen 5x - kaarten maken 2x - vakantiewoning in Duitsland - autoclub - shoppen - modelbouw 4x - EHBO - spelletjes 2x - autorijden 3x - hobbyboerderij - houtsnijwerk - schaken - culturele uitstapjes - fotograferen - studeren - woordpuzzels op tablet - filosofiegroep Andere activiteiten op computer: - kleding bestellen - films bewerken - skypen 2x - geeft computerles - reisboeken - herhalingsrecepten - studeren Vrijwilligerswerk: - speelgoed maken voor de Colkhof - in het Meulenbelt - bij het Leger des heils - helpen bij de familie - mensen vervoeren naar ziekenhuis - les geven in biljarten - in De Terp - huize Friso 9x - bij de Colkhof - recreatie en activiteiten begeleiden 2x - kerkblaadje bezorgen 2x - kruidentuin 2x - klussen voor Beter Wonen - koffie schenken in de recreatie - Zonnebloem 5x - voor de kerk 15x - financiën van de volks/tuinclub - videofilms maken voor tehuizen - reparaties voor bekenden - Vrienden Twenste Welle, gastheer - verzamelen oud papier 3x - ouderen bezoeken
43
- ehbo - bloemschikken en winkelen met ouderen - helpen met lezen op school - wevershuisje - computerles - onderhoud bij de tennisclub - bij de Trefhoek - pianospelen in verpleeghuis - boodschappenmand - kleding sorteren Oost Europa - FNV - collectes lopen Mantelzorg geven aan: - echtgenoot 10x - aan zijn vrouw 11x - een vriendin - broer 2x - oudere dame - familie 2x - kennissen 4x - familie - buren 5x - demente vriendin - kleinkind Andere bezigheden: - KBO - strijken voor dochter en kleinkinderen - studeren i.v.m. geloof - ouderenbond - zwaar gehandicapte zoon om de dag bezoeken Veranderen aan tijdsbesteding: - contact met andere mensen - bezoek van iemand om gezellig mee te praten - meer uitgaan - contact met iemand voor een praatje - iets vrijwilligs - graag een goede vriendin - grote letterboeken lezen - meer bezigheden voor ouderen - aansluiten bij Humanitas - meer sociale contacten - een vriendin voor vakanties - iemand om mee te fietsen - iemand om mee uit te gaan
Sociale contacten en eenzaamheid Veranderen aan sociale contacten: - meer aanloop voor een gezellig praatje - zelf actiever worden/kerkelijk bezoek - iemand om samen mee te computeren - bezoek krijgen voor een gesprek - graag intelligente vrienden - vriendin om concert/toneel te bezoeken - meer aanloop - schaken met iemand - een reisgenoot - wat meer contacten gaan leggen
44
Eenzaamheid verminderen door: - TV kijken - afleiding zoeken 3x - het leven nemen zoals het komt en niet zeuren - wandelt af en toe naar de buren - veel op stap gaan - reisje boeken - de hond uitlaten - vrienden, vriendinnen - telefoon - veel met hobby's bezig zijn, geeft voldoening en afleiding Opmerkingen over of naar aanleiding van het huisbezoek zijn integraal opgenomen in het jaaroverzicht.
45
