SOCIAL RETURN het werkt bij woningcorporaties in Tilburg en ’s-Hertogenbosch!
Inleiding
In de gemeente ’s-Hertogenbosch en de regio Tilburg zijn de woningcorporaties in samenwerking met de plaatselijke SW-bedrijven, beter bekend als sociale werkplaatsen, sinds respectievelijk 2010 en 2013 gestart met social return. Bij social return draait het om het aan werk helpen van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Om dit te bereiken nemen de corporaties social return voorwaarden op in hun inkoop- en aanbestedingstrajecten. Gezamenlijk zetten we ons hiervoor in omdat goede huisvesting én werk van belang zijn voor het welzijn van mensen en het meedoen in en aan de samenleving. De betrokken partijen vonden het nu tijd om samen de balans op te maken. In ’s-Hertogenbosch zijn dit Zayaz en Weener XL (voorheen Weener Groep) en in Tilburg Misschien laten de verhalen van mensen uit de praktijk nog wel het beste de waarde van social return zien. Kijk hiervoor op: www.socialreturnregiotilburg.nl en www.weenerxl.nl/sociaal-ondernemen/samenwerking-zayaz.
Tiwos, Casade (vestiging Dongen; voorheen Vieya), WonenBreburg en Diamant-groep. In dit rapport wordt een beeld geschetst van wat we gezamenlijk hebben bereikt. De evaluatie is gebaseerd op interviews met leveranciers, medewerkers van de woningcorporaties, de Diamant-groep en Weener XL. Daarnaast hebben we geput uit de feitelijke cijfermatige gegevens uit de monitoren. We kunnen concluderen dat social return in ’s-Hertogenbosch en Tilburg heeft geleid tot positieve resultaten voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Voor ruim 117 mensen is de afstand tot de arbeidsmarkt een stukje kleiner geworden of zelfs helemaal verdwenen. Verschillende leveranciers van de corporaties hebben hen voor korte projecten, lange projecten of zelfs structureel ingezet binnen hun bedrijfsvoering. Uit interviews met zowel de kandidaten als de leveranciers blijkt dat dit in veel gevallen een goede match is. Een resultaat waar we met recht trots op mogen zijn!
2
Ze bloeien op. Ze krijgen waardering en kunnen zichzelf zijn. Ze tellen mee en zijn trots op wat ze bereiken. Jeroen, directeur schildersbedrijf
Ik ben blij met de kansen die ik heb gekregen om met de basisbeginselen van het vak te stoeien. Ik hoop steeds iets meer bij te leren om zo een volleerd vakman te worden.
Glenn, assistent gevelreiniger (langdurig werkloze jongere)
Ik moet zelf mijn materiaal regelen en de voorraad bijhouden. Daarnaast kom ik bij veel mensen thuis en maak van alles mee. Het is kei mooi werk. Benny, assistent monteur van CV ketels (arbeidsgehandicapt na treinongeluk)
Ik ben trots op deze medewerker. Hij is erg gelukkig met deze kans en trots dat hij iets kan betekenen in de maatschappij. Hij is dolgelukkig met het t-shirt met ons logo erop. Het verder helpen van deze jongere is een belangrijke drijfveer voor mij. Het is een uitdaging om hem verder te helpen en om hem op het rechte pad te helpen en te houden. Kees, directeur bouwbedrijf
3
Wat hebben we bereikt?
4
Tilburg Doel: twintig mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk helpen (via de pilot in 2013)
Hebben we ons doel bereikt? In de periode april tot en met december 2013 zijn in totaal 17 mensen uit de doelgroep voor kortere en langere tijd geplaatst. In totaal is daarmee een arbeidsinzet van circa 4,7 FTE gemoeid (uitgaande van 20.000 euro kosten voor 1,0 FTE). Ten opzichte van het beoogde resultaat van 20 FTE valt dit resultaat tegen. Echter, dit heeft in eerste instantie te maken met het feit dat door de corporaties de social return verplichting in veel minder en kleinere opdrachten is opgelegd aan leveranciers dan vooraf ingecalculeerd. Kortom, hoewel het aantal plaatsingen achter loopt op het verwachte
resultaat zijn we, gezien de omstandigheden, meer dan tevreden. Contracteis werkt! Van de zeven leveranciers die via contracteis gevraagd zijn een bijdrage te leveren hebben allen, op één na, voldaan aan de verplichting. Zij hebben voldoende mensen geplaatst of hebben minimaal trede 2 behaald op de Prestatieladder Socialer Ondernemen (PSO)•. Sommige bedrijven hebben zelfs een hogere invulling gerealiseerd dan op basis van de contracteis was verwacht. We kunnen dus concluderen dat het opleggen
van een social return verplichting aan leveranciers heeft geleid tot (extra) plaatsingen van de doelgroep bij deze leveranciers. Vrijwillig verzoek levert weinig op Het vrijwillig verzoek aan dertig vaste partners met lopende contracten (wijkaannemers, installateurs en schilders), heeft tegen de verwachting in niet veel plaatsingen opgeleverd bij leveranciers. Dit heeft slechts in vier gevallen geleid tot invulling van social return. Enthousiaste leveranciers gaan een stapje verder en laten zich PSO certificeren Een viertal leveranciers heeft, mede onder invloed van de pilot, besloten zich te laten certificeren voor de PSO. Zij hebben in de genoemde periode, naast hun reguliere bovengemiddelde inzet van mensen uit de doelgroep, ook mensen uit Tilburg geplaatst. Daarmee was ruim 2 FTE gemoeid. Wie hebben we geholpen? Het merendeel van de plaatsingen zijn mensen uit de bijstand (Wet Werk en Bijstand) (7 personen), daarnaast zijn enkele WSW-ers (Wet Sociale Werkvoorziening) (3 personen) geholpen, 2 langdurige werklozen, 1 Wajonger en 4 mensen via de PSO. Het aandeel opdrachten aan Diamant-groep of aan de wijkprojecten is relatief laag. Wel zijn er eerste verbindingen gelegd tussen leveranciers en de wijkprojecten en heeft in de Vogeltjesbuurt een personeelswerving onder wijkbewoners gelopen. Ook zijn opdrachten aan WatTwest verstrekt. Voor zover bekend hebben alle plaatsingen van social return regionaal (Tilburg e.o.) plaatsgevonden.
We kunnen op dit moment nog niet veel zeggen over de duurzaamheid van plaatsingen. De eerste tekenen zijn echter positief. De succesvolle plaatsingen lijken ertoe te leiden dat mensen bij leveranciers blijven werken ook nadat de opdracht met social return verplichting is afgerond. Alle plaatsingen met WW-ers en WWB-ers zijn van uitkering naar betaald werk. De WSW-ers zijn geplaatst van beschut werk of geen werkplek naar werk bij reguliere werkgever op detacheringsbasis. Wat doen we zelf? Uiteraard investeren we zelf ook in mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. We vinden het belangrijk om het goede voorbeeld te geven. Tiwos heeft zich PSO laten certificeren en heeft een trede 2 erkenning op de PSO-ladder. WonenBreburg is gestart met het PSOtraject. Zij streeft naar trede 2. Vieya stelt structureel een aantal werkervaringsplaatsen beschikbaar.
• De PSO is een meetinstrument dat meet hoeveel een bedrijf
bijdraagt aan werkgelegenheid voor mensen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie (‘socialer ondernemen’). Het doel is om via toepassing van de PSO meer mensen duurzaam aan het werk te krijgen. Daarom is de PSO ingericht als een prestatieladder met vier niveaus: een aspirant-status en trede 1, 2 en 3. Bedrijven met een PSO-erkenning dragen meer dan gemiddeld bij aan de werkgelegenheid van kwetsbare groepen. Zij doen dat bovendien kwalitatief op een goede manier. Zie voor meer informatie: www. pso-nederland.nl.
5
’s-Hertogenbosch Doel: Binnen vijf jaar permanent aan honderd medewerkers van Weener XL een detacheringsplaats bij toeleveranciers van Zayaz te bieden. Zayaz nam zelf de verplichting op zich om vijf mensen van Weener XL in te huren of in dienst te nemen. Hebben we ons doel bereikt? We kunnen constateren dat vanaf 2012 meer dan 100 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt structureel bij leveranciers aan het werk zijn. Vanaf 2011 tot 2013 zien we een steeds oplopend aantal van plaatsingen: van 30 plaatsingen in 2011 tot 164 plaatsingen in 2013. Het merendeel van social return is ingevuld met leerlingen, mensen uit de bijstand en medewerkers van andere SW-bedrijven. Van Weener XL zelf zijn er 15 tot 25 SW-medewerkers aan het werk gegaan bij leveranciers (via detacheringen / begeleid werken / afname van diensten). Dit aantal is lager dan verwacht. Contracteis werkt! Bij alle nieuwe contracten van dagelijks- en mutatieonderhoud, planmatig onderhoud en
contractonderhoud is social return als contracteis opgelegd. Bij nieuwbouw en renovaties is social return bij een beperkt aantal projecten toegepast. Doordat het aantal opdrachten met social return verplichting redelijk groot was, zijn in relatief korte tijd veel plaatsingen gerealiseerd. Vrijwillige inzet niet gemonitord Bij een opdrachtwaarde vanaf € 150.000 zijn leveranciers verplicht aan social return te doen. Echter sommige leveranciers hebben het ene jaar wel opdrachten en het andere jaar niet. Daarnaast zijn er leveranciers die regelmatig opdrachten krijgen van Zayaz, maar onder de grens van € 150.000 blijven. Met deze leveranciers gaan we in gesprek om te kijken of ze toch bij het verrichten van de werkzaamheden
gebruik willen maken van de doelgroep. In veel gevallen staan leveranciers daar bereidwillig tegenover. Er is niet gemonitord hoeveel plaatsingen de vrijwillige inzet heeft opgeleverd. Interesse in PSO-certificering groeit Zayaz heeft richting haar leveranciers gecommuniceerd dat zij in de nieuwe social return voorwaarden de PSO gaat opnemen. Leveranciers die minimaal trede 2 op de PSO ladder scoren, kunnen daarmee hun social return verplichting invullen. Inmiddels zijn er 2 leveranciers van Zayaz gecertificeerd en zijn er 4 actief bezig met het behalen van de certificaat. Wie hebben we geholpen? De doelgroep bestaat uit mensen uit de WSW, WWB, Wajong/WIA/WAO en jongeren zonder startkwalificatie. In het begin van de aanpak zijn vooral mensen geplaatst uit de doelgroep WSW. Op een gegeven moment bleken er binnen de populatie WSW echter geen geschikte mensen te vinden voor de hoofdzakelijk bouw gerelateerde werkzaamheden en verschoof de invulling naar mensen met een WWB-uitkering en leerlingen zonder startkwalificatie. Het aandeel van leerlingen is enorm gegroeid. Deze groep is sinds het najaar van 2011 ook geaccepteerd als doelgroep voor social return. Naar schatting komt ruim de helft (56%) van de medewerkers uit ‘s-Hertogenbosch. Er worden steeds meer mensen uit de doelgroep buiten het werkgebied van Weener XL en Zayaz als invulling opgegeven en wordt meer bemiddeld door Weener XL richting collega SW-bedrijven. Dit komt doordat veel leveranciers landelijk actief zijn en vaak hun basis in een andere regio hebben.
De duurzaamheid van plaatsingen wordt niet gemonitord, hierover kunnen we dus geen harde uitspraken doen. Er lijkt zich wel een positieve trend te vertonen. Dertien medewerkers zijn terug te vinden in de monitoren van verschillende jaren. Dit duidt op duurzame inzet. Leveranciers nemen daarnaast doorlopend diensten af van Weener XL: post/schoonmaak/groenonderhoud. Dit zijn vaak langlopende projecten op de eigen kantoren. Naast de invulling van social return met personen, hebben leveranciers ook de mogelijkheid om diensten in te kopen. Hier wordt echter minder gebruik van gemaakt. Als het gaat om afname van diensten van Weener XL, zie je dat diensten tot aan 2012 een groei kenden, maar in 2013 sterk daalden. De daling komt mogelijk vanwege het slechte economische tij. Door de jaren heen zijn er ongeveer acht tot 13 mensen via diensten aan het werk gekomen bij leveranciers. Wat doen we zelf? Zayaz heeft de afgelopen jaren structureel aan 6 tot 7 mensen werkgelegenheid geboden. Daarnaast koopt Zayaz direct diensten in bij Weener XL waardoor er mensen aan het werk komen. Dit deel van de doelstelling is dus ruimschoots behaald. In 2015 wil Zayaz het traject voor PSO certificering opstarten.
6
Schilder zijn is mijn roeping. Hier ervaar ik minder werkdruk en heb ik meer tijd om het werk af te maken. Dat is voor mij heel fijn.
De impact bij de mensen die geholpen worden is enorm. Alle positieve sociale en menselijke belevingsaspecten die het weer betrekken van mensen met een achterstand met zich meebrengen is nagenoeg niet over te brengen c.q. te vertalen in geschrift. Nieuwe schoenen kunnen kopen zegt op zich niet zo veel, maar voor een bepaald gezin betekent het een wereld van verschil. Mathieu, (oud-)directeur bouwbedrijf
Roy, schilder (arbeidsgehandicapt)
We krijgen bericht dat er troep in de brandgang ligt en dan ga ik met mijn maat op pad. Omdat we het samen doen heb ik geen last van mijn rug zoals vroeger. Ik vind het mooi werk, ik hou ervan om mensen d’r wens te vervullen. Ik ben altijd al een natuurmens geweest. Ik ben afgekeurd in de gewone maatschappij. Ik vind het fijn om buiten te werken. Nu doe ik werk dat ik mooi vind om te doen en ik hoor weer bij de maatschappij.
Acco, medewerker brandgangonderhoud (langdurig werkloos)
Peter, ongediertebestrijder (arbeidsgehandicapt)
7
Wat hebben we geleerd?
8
Onze 9 leerpunten
1. Bezieling, enthousiasme en geloof Een belangrijke rode draad in het verhaal is bezieling, enthousiasme en geloof. Wanneer alle partners de werkelijke overtuiging hebben dat werk bieden aan de doelgroep aan de onderkant van de arbeidsmarkt een goede zaak is, is dit garantie voor resultaat. Een belangrijk neveneffect dat via social return is bereikt is de bewustwording bij leveranciers en corporaties van de mogelijkheden die er zijn om ook mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen, zonder dat dit direct leidt tot extra werk of moeilijkheden. Men ziet in dat het kan leiden tot een win-winsituatie. Wat betekent dit in de praktijk? Corporaties en SW-bedrijven gaan de bezieling, het enthousiasme en het geloof nog actiever uitdragen. 2. Maatwerk in de social return voorwaarden Het is belangrijk om maatwerk toe te passen in de social return voorwaarden. Niet voor elk type opdracht of werk passen dezelfde voorwaarden. Afhankelijk van het type en de grootte van de leverancier, het type en de omvang van de opdracht, kan de social return verplichting aangepast worden. Dit leidt tot een reële vraag aan leveranciers, dat enerzijds de betrokkenheid en de
motivatie bij leveranciers vergroot en anderzijds leidt tot een gerichtere invulling van (duurzame) plaatsingen. Wat betekent dit in de praktijk? We gaan gebruik maken van een beperkt aantal varianten van social return voorwaarden met onderscheid naar type en grootte van de opdracht. 3. Coproductie bij praktische invulling social return De invulling van social return is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de corporatie (opdrachtgever), leverancier (opdrachtnemer) en SW-bedrijf. Corporaties mogen een grotere betrokkenheid tonen bij leveranciers bij de invulling van social return. Het wordt te vaak gezien als het ‘probleem’ van de leverancier. Dat moet anders. Door gezamenlijk op zoek te gaan naar mogelijkheden voor invulling ontstaan meer ideeën, een betere betrokkenheid van alle partijen en uiteindelijk tot een groter aantal plaatsingen. Wat betekent dit in de praktijk? Leverancier, corporatie en SW-bedrijf gaan aan de voorkant de dialoog aan om te komen tot afspraken over de invulling van social return die leiden tot een passende business case voor de leverancier.
9
4. Meer inkoopvolume beschikbaar stellen Een belangrijke oorzaak van het niet halen van de doelstelling van het aantal te plaatsen kandidaten, ligt in het feit dat corporaties te weinig inkoopvolume beschikbaar hebben gesteld. Vanzelfsprekend leidt meer inkoopvolume tot meer duurzame plaatsingen en tot een efficiëntere organisatie van social return voor alle partijen. Wat betekent dit in de praktijk? Corporaties gaan een groter inkoopvolume beschikbaar stellen voor social return. Oftewel ze gaan voor meerdere opdrachten de social return verplichting opleggen. Daarnaast gaan zij ook andere opdrachtgevers, zoals gemeenten, stimuleren hetzelfde te doen. 5. Continuïteit bieden aan leveranciers De invulling van social return bij kleine, kortdurende opdrachten is voor leveranciers vaak lastig en leidt niet altijd tot de gewenste duurzame invulling van social return. Door een hoeveelheid werkzaamheden met een langere doorlooptijd aan te bieden aan leveranciers dan wel langdurige samenwerking aan te gaan, kunnen betere condities gecreëerd worden voor duurzame plaatsing van de doelgroep.
Wat betekent dit in de praktijk? Corporaties gaan werk maken van duurzame samenwerking met leveranciers, tot uitdrukking komend in meerjarige (raam) overeenkomsten, partnerships, etc., om zo de duurzame invulling van social return te stimuleren. 6. Lokaal neerslaan van effect vraagt andere verbinding met leveranciers Uiteraard streven we ernaar dat de inzet van ons werk lokaal neerslaat. We constateren echter dat in gevallen waar werk aan leveranciers buiten de regio op laagste prijs wordt gegund, we de kansen missen voor de lokale doelgroep. Er is dan weinig ruimte om te werken aan lokale invulling van social return. Voor het lokaal laten neerslaan van het effect moeten we een andere verbinding met leveranciers aan gaan. Wat betekent dit in de praktijk? Door bij het invullen van social return actiever de samenwerking te zoeken met wijkgerichte werkgelegenheidsbedrijven kan de lokale invulling beter geeffectueerd worden. Hierdoor kunnen duurzame verbindingen tot stand komen tussen leveranciers en de wijkbedrijven. In Tilburg kan hierbij de samenwerking worden gezocht met Tilburg at Work en WatTwest. In ’s-Hertogenbosch ontbreken de wijkleerbedrijven die
een schakel kunnen vormen tussen leveranciers en (in achter voordeuren ‘verstopte’) mensen met een afstand tot arbeidsmarkt. Hier ligt nog een opgave. 7. Zet social return in als marketinginstrument Social return kan voor alle partijen, maar zeker door leveranciers, ook benut worden als marketinginstrument. Social return is een goede manier om invulling te geven aan maatschappelijk verantwoord ondernemen en kan leiden tot nieuwe opdrachten voor leveranciers. Leveranciers kunnen ook kiezen voor PSO certificering. Het mes snijdt dan aan twee kanten: enerzijds zet je jezelf in de markt als maatschappelijk verantwoord ondernemer, anderzijds vang je hiermee de social return verplichtingen van individuele opdrachtgevers af. Wat betekent dat in de praktijk? We communiceren onze successen en proberen er zo voor alle partijen nog meer spin-off te creëren. Daarnaast stimuleren we leveranciers aan de slag te gaan met PSO certificering. 8. Eenduidig meten en beoordelen Een kritische succesfactor is dat leveranciers weten waar ze aan toe zijn en dat iedereen kan uitleggen waarom welke accenten worden gelegd en welke keuzes zijn gemaakt. Daarbij zijn duidelijke spelregels, een goede monitoring en een eenduidige beoordeling van
belang. Een gelijk en eerlijk speelveld draagt bij aan enthousiasme en inzet van alle betrokkenen. Wat betekent dat in de praktijk? We gaan aan de slag met het opstellen van generieke social return voorwaarden voor corporaties in de regio en gaan onze monitoring verder professionaliseren. 9. De doelgroep: betere match Leveranciers geven aan dat er regelmatig sprake is van een mismatch tussen vraag en aanbod. Er is behoefte aan gekwalificeerde medewerkers die binnen de doelgroep niet (of niet direct) beschikbaar is. Enerzijds heeft dit te maken met de (te) hoge verwachtingen van leveranciers, anderzijds onderkennen we dat de specifieke vraag naar (veelal) bouwkundige ervaring niet voldoende binnen de doelgroep aanwezig is. Wat betekent dit in de praktijk? SW-bedrijven gaan meer investeren in kennis over de doelgroep bij leveranciers. Daarnaast zetten we in op meer opleidingsmogelijkheden voor de doelgroep en we onderzoeken de mogelijkheid van het instellen van een pool van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt waar meerdere leveranciers uit kunnen putten. Tenslotte laten we in Tilburg ook leerlingen meetellen voor de invulling van social return. In ‘s-Hertogenbosch gebeurt dit al.
10
Colofon
Samenstelling en redactie Vormgeving Fotografie
Zayaz | Weener XL Tiwos, Casade (vestiging Dongen) WonenBreburg | Diamant-groep mariëtte jongen vormgeving Sandra Peerenboom Beeldmateriaal deelnemende partijen
De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van het gebruikte beeldmateriaal te achterhalen en te vermelden. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt gebruikt waar geen toestemming voor is verleend of u niet als bron of rechthebbende wordt genoemd, kunt u contact opnemen met de redactie.
11
