SnoeiCursus Muurfruit (Muurfruit is een populaire benaming voor laagstam leifruit)

Reader 2015

Alles over Vormsnoei, Vruchtsnoei en Herstelsnoei en hoe je zelf Pruimenwaaiers, Perenmuren en Appeltorens kunt bouwen

Pruimenwaaier l x h x d = 200 x 200 x 30 cm

Perenmuur l x h x d = 200 x 200 x 30 cm

Appeltorens doorsnede 30 cm x h 200 cm

SnoeiCursus Muurfruit © (Muurfruit is een populaire benaming voor laagstam leifruit)

Ton Sandig SnoeiCursus Muurfruit ©

Jan van Arkelweg 43 3791 AB Achterveld Telefoon 0342 452300 E-mail [email protected] Website www.snoeicursus.nl

© Copyright Ton Sandig - Achterveld Muurfruit © is een gedeponeerd handelsmerk van Ton Sandig

Lessen van Opa Paul In 1983 ben ik super enthousiast gestart met de aanleg van een grote boomgaard. Ik had alle boeken over dit onderwerp bestudeerd. Maar dat bleek niet de oplossing. Alles ging fout en de lol was er af. Waarom ging het niet goed? Géén idee. Pas toen realiseerde ik mij hoe vrolijk mijn grootvader met zijn fruitbomen omging. Zonder boeken. Hij genoot er van. Hij was ook bijna elke dag op zijn tuin aanwezig. Dàt was zijn sterke kracht: liefde en aandacht! Laagstam leifruit vraagt véél aandacht gedurende het gehele groeiseizoen.. Natuurlijk komt er ook techniek bij kijken. Niet veel. Slechts 3 basisregels en 3 snoeitechnieken. Dat is alles! Nu snap ik waarom en wanneer ik iets moet doen of moet laten. De schoonheid van de eenvoud. Dat is de kern van deze cursus.

Zó zagen mijn fruitbomen er de eerste jaren uit: een steeds groter wordende warboel van takken. En weinig fruit.

Paul F. Sandig sr.

Zó zien mijn fruitbomen er nu uit. Bloesem en vruchten keurig langs de gesteltakken. Plus de vreugde dat ik het kan.

Uw ‘Personal Fruit Coach’ U kunt altijd op mijn steun en support rekenen. Dus heeft u vragen, stuur een email, bel of kom langs. Wilt u dat ik ’n keer naar uw boompjes kom kijken? Dat doe ik graag!

Inhoud van deze Reader: 1) 2) 3) 4)

Boomvormen 3 Basis technieken 3 Snoei technieken Overige onderwerpen

(1) BOOMVORMEN

Laagstam leiboom

Laagstam bolvorm

Hoogstam bolvorm

Hoogstam leiboom

Laagstam versus Hoogstam (1a) Plaats van de ent Bij Laagstam = ent op 5 à 10 cm van de grond Bij Hoogstam = ent op circa 200 cm van de grond (meestal dubbele ent, één laag / één hoog)

(1b) Onderstam Voor laagstam fruitbomen worden traag groeiende onderstammen gebruikt. Voor hoogstam worden snel groeiende onderstammen gebruikt. Laagstam bomen verschillen dus van hoogstam bomen. Bij goede verkoopadressen hangen zogenaamde waarmerkstrookjes van NAKtuinbouw Nederland aan de bomen. Hierop staat nauwkeurig vermeld welke onderstammen gebruikt zijn.

(1c) Meest gebruikte onderstammen bij laagstam leifruit Appel Peer Kers Pruim

M 27, M 9, M 26, MM 106 Kwee C, Pyrodwarf, Kwee Adams, Kwee A, Kwee BA29 Gisela 4, Weiroot 158, Gisela 5, Colt St.Julien-A

Van een hoogstamboom kan je geen laagstamboom maken. Andersom ook niet. Let dus goed op bij het kopen van een boompje dat je zeker krijgt wat je hebben wilt.

(1d) ’n Boompje kopen Kan ik overal een fruitboompje planten? Ook op het noorden, oosten of westen? Kleine tuinen worden bijna altijd omringd door muren, schuren, heggen of andere tuinafscheidingen. In die tuinen heerst een microklimaat waardoor u overal een boompje kunt planten. Vooral peren, pruimen en perziken. Er moet wel voldoende licht zijn. Is mijn grond wel goed genoeg voor fruitboompjes? Op veel plaatsen in Nederland is de grond niet geschikt voor fruitboompjes, zoals bijvoorbeeld bij mij in Achterveld. Maar ja, ik kan moeilijk voor ’n paar appelboompjes naar de Betuwe of Zeeland verhuizen. Géén nood: ik maak extra grote plantgaten en vul die met goede bladaarde en gemeste kompost. Als u dat ook doet krijgt u (net als ik) een fantastisch resultaat. Boomvormen, bestuiven en soorten fruit Eenvoudige boomvormen zoals een perenmuur of pruimenwaaier geven het beste resultaat. Zeker bij de start met laagstam leifruit. Zelfbestuivende soorten kiezen is ook een aanrader. Moeten het appels, peren, pruimen of kersen zijn? Ach dat bepaalt u zelf. Wanneer kopen en planten? November is de beste maand om gerooide boompjes te planten. Die zijn ook het laagst in prijs. Boompjes in containers (kunststof potten) kunt u het hele jaar door kopen en planten. U kunt van éénjarige boompjes zelf de gewenste leivorm bouwen. Er zijn ook oudere, reeds voorgevormde boompjes in de handel. Daarvan is de vorm al bepaald en zorgt u zelf voor verdere groei en onderhoud. Deze boompjes zijn aanzienlijk duurder! Bij wie de bomen kopen? Mijn advies: koop fruitboompjes bij een kweker van fruitboompjes. Veel fruitboompjes bij tuincentra, bouwmarkten en (soms ook) supermarkten zijn of van slechte kwaliteit of veel te duur of praktisch niet bruikbaar. De productinformatie klopt vaak niet, met name over bestuiven en onderstammen.

Ook kinderen volgen deze cursus met plezier en succes

(1e) Voorgevormde boompjes kopen of ze zelf vorm geven?

Dit is een pagina uit de catalogus van Boomkwekerij De Linde in België te Kemmel (bij Ieper) U kunt de complete ‘cataloog’ downloaden www.boomkwekerijdelinde.be en www.bodeli.be Deze boomkweker biedt een zeer groot assortiment. Warm aanbevolen. Zoals u in de cataloog kunt zien levert hij ongesnoeide laagstam boompjes die u zelf elke gewenste vorm kan geven. Daarnaast levert hij boompjes die zijn voorgevormd, zoals dubbele vlakke snoer, schuine palmet en Verrier palmet. Ik kocht bij De Linde in 2011 ongesnoeide boompjes. 3 Appels voor appeltorens en 2 pruimen om er pruimenwaaiers van te maken. Ieper is een stukje rijden, maar wel de moeite waard ☺

(1f) Bestuiving Er zijn zelfbestuivers en niet-zelfbestuivers, bomen die door andere bomen moeten worden bestoven. Meestal is dit goed aangegeven op kaarten met productinformatie of in catalogi. Zo niet, dan biedt Google uitkomst: www.fruitbomen.net of www.bongerdgrooteveen.nl Van alle bomen in mijn boomgaard heb ik de bestuivingssituatie in een schema vastgelegd. Hieronder een drietal voorbeelden. Namen in het rood = bestuivers die in mijn boomgaard staan. Ik kan dus bij aanschaf van nieuwe boompjes onmiddellijk zien wat de consequenties voor het bestuiven zijn. Ik probeer steeds méér dan één bestuiver in mijn boomgaard te hebben. Met name om verschillen in bloeimomenten te kunnen opvangen. Bomen bij naaste buren kunnen helpen bij de bestuiving. Ga dus op zoek naar andere fruitbomen in een straal van 500 à 1000 meter vanaf uw boomgaard.

DuoAppel Elstar + Golden Delicious Plantdatum Vorm Oogsttijd Zelfbestuiver Bestoven door

2011 Waaier september / oktober Elstar : ja Golden Delicious: min of meer Elstar : Alkmene, Breaburn, Delblush, Delcorf, Discovery, Elise, Elan, Benoni, Gloster, James Grieve, Lombarts Calville, Melrose, Odin, Sumerred, Tydemans Early, Golden Delicious: Discovery, Elstar, James Grieve, Lombarts Calville, Melrose, Winston, Benoni, Gloster, Jonared, Santana, (Alkmene), (Sumerred)

Peer Beurré Alexandre Lucas Plantdatum Vorm Oogsttijd Zelfbestuiver Bestoven door

1998 U-vorm september / oktober nee Bonne Louise d’Avranches, Comtesse de Paris, Supertrévoux, Précoce de Trévoux, Beurré Hardy, Conference, Bon Chrétien, Williams, Legipont, Triomphe de Vienne, Calebasse Bosc, Bergamotte Esperen, Joséphine de Malines, (Clapp’s Favourite), (Doyenné du Comice)

Pruim Sanctus Hubertus

Plantdatum Bloeitijd Oogsttijd Zelfbestuiver Bestoven door

1998 midden tot laat juli – augustus ja Bleu de Belgique, Opal, Monsieur Hatif, Belle de Louvain, Czar, Reine Claude d’Althan, Reine Claude dÓullins, Queen Victoria

(1g) Microklimaat in kleine tuinen Vroeger bouwde men ‘slangenmuren’ in tuinen van kastelen en buitenplaatsen om beter fruit te telen. Veel stadstuinen hebben een zelfde microklimaat en bieden beschutting tegen wind en vorst. De stenen houden warmte vast. Laagstam leifruitbomen passen prima in kleine stadstuinen. Bijna overal is er plaats voor dit type fruitboompjes. Langs een schuurtje of muurtje. Als een hekje of op gespannen draden tussen steunpalen. Heerlijk fruit uit eigen tuin!

(1h) Oude of nieuw rassen? Vaak worden oude rassen gekozen als herinnering aan vroeger tijden. Erg leuk! Ik heb meerdere oude rassen gekozen om andere redenen: plukmoment en bewaren. Het bewaren van fruit en het over grote afstanden vervoeren ervan heeft tot ontwikkeling van nieuwe rassen geleid. Daarnaast was er behoefte aan hogere resistentie tegen schimmels en ziekten. Oude rassen geven vroeg rijp fruit dat meestal direct na het plukken gegeten kan worden. Lang bewaren is niet of nauwelijks mogelijk. Deze bomen zijn gevoelig voor schimmels en ziekten. Nieuwe rassen geven later fruit, dat soms moet rijpen. Lang Sterappeltjes in mijn boomgaard bewaren is goed mogelijk. De meeste soorten zijn min of meer resistent tegen schimmels en ziekten. Alle oude en nieuwe rassen kunnen als laagstam leifruitboompjes worden geleverd. Desnoods worden ze speciaal voor u gemaakt. Door zelf enten aan te leveren van uw lievelingsboom…

Plukmoment De vroegste appels en peren in mijn boomgaard kan ik eind juli al plukken en eten. De laatsten pluk ik in november. Die gaan de bewaarkast in en blijven goed tot januari / februari. Ik heb 6 maanden verse appels en peren. Bij pruimen is die periode iets korter. Maar ook hier zijn vroege en late soorten. Soms vertelt de naam het oogstmoment, zoals Anna Späth (pruim).

Geschiedenis van het Leifruit in de Lage Landen Wybe Kuitert herschreef in 1994 het boekje ‘Hovenierskunst in Palmet en Pauwstaart’. Een interessant verhaal dat u via Google kunt downloaden Geschiedenis van het Leifruit in de Lage Landen. of www.wybekuitert.nl

(1i) Zó koop ik mijn nieuwe boompjes Meestal bestel ik nieuwe boompjes bij een kweker in de buurt. Ik moet zeker weten dat het een laagstam boompje is, met de ent zo laag mogelijk. In elk geval lager dan 30 cm. Bij voorkeur met twee laag geplaatste gesteltakken, ongeveer op 30 cm van de grond. Daarmee vorm ik de onderste leggers, één tak naar links één tak naar rechts en één omhoog. Dat wordt de nieuwe harttak voor een hogere ‘verdieping’. Op deze werkwijze krijg ik echte ‘muren’ van fruit, vanaf circa 30 cm van de grond. Boompjes bestel ik in september. Ze worden dan (met kale wortel) begin november geleverd. Soms zie ik gedurende het jaar een aardig boompje bij een tuincentrum. Omdat die in een container (bloempot) goed geworteld zijn, kan ik ze elk moment in het jaar planten. Uiteraard let ik scherp op prijsverschillen, kwaliteit en goede productinformatie. Er wordt veel rommel verkocht!!!

(2) DE 3 BASIS TECHNIEKEN 2a) BALANS Er is altijd balans tussen wat zich boven de grond bevindt en wat er onder de grond zit. Die balans moet in takt blijven. Wordt de balans verstoord, dan proberen we die te herstellen. Anders doet de boom dat zelf! Toppunt van balans zijn de beroemde bonsai boompjes

Een boom communiceert… Signalen schieten van beneden naar boven en omgekeerd. Wanneer we takken wegsnoeien, gaat er een signaal naar de wortels om meer groeistof te produceren en naar boven te voeren om de balans te herstellen. Daardoor heeft te rigoureus snoeien vaak een negatief effect. Het is dan beter om wortels te snoeien. Een ringsnede in de bast van de boom heeft ook een remmend effect. Bovendien houdt het suikers in de top van de boom, die het jaar er op voor meer bloesem en fruitvorming zorgen.

…en heeft een geheugen Wanneer in juni de vruchtvorming heeft plaatsgevonden, oordeelt de boom of dat te veel of te weinig is. Te veel vruchten kunnen bedreigend zijn voor het voortbestaan van de boom. Is dat het geval, dan besluit de boom (in juni dus) om het volgend jaar geen of weinig vrucht te geven. Veel amateur fruittelers hebben het ene jaar heel veel fruit van een boom en het jaar erop niks of heel weinig. Dat heet beurtjaren. Vruchtjes ‘dunnen’ in juni is de oplossing. Bij voldoend dunnen ervaart de boom dat ‘levensgevaar’ geweken is en zet alle seinen op groen om ook volgend jaar weer bloesem en vruchten te produceren… Professionele fruitkwekers hebben elk jaar een goede oogst, natuurrampen daar gelaten…

Ook wortels sterven af in de herfst In de herfst sterft het blad. Onder de grond sterft dan ongeveer eenzelfde hoeveelheid organisch materiaal aan wortels. Wanneer in het voorjaar de knoppen uitlopen, lopen ook de wortels weer uit. Ook hier evenwicht. Wanneer we een boom of struik uit de grond steken, blijven veel wortels achter in de grond. Meestal meer dan 70%. De boom is dan uit balans. Daarom snoeien we bij het herplanten veel takken en blad weg, om de balans te herstellen. Daarmee zorgen wij voor een frisse, nieuwe groeiperiode.

Snoeien en buigen: een boom heeft alles in de gaten! Alles wat we aan een boom doen: snoeien of buigen van takken, de boom heeft het in de gaten en reageert. Daarin zit (dus) het sturingsmechanisme. Alles gaat goed wanneer we dit begrijpen. Alles gaat fout als we de consequenties van ons handelen niet begrijpen en ‘zo maar wat’ doen… Afbeelding boom met wortels uit ‘Fragment’ nummer 2 najaar 2012 HET DEPOT Beeldengalerij

(2b) VOORRANGREGELS Alles wat omhoog gaat (verticaal groeit) krijgt voorrang. Alles wat opzij gaat (horizontaal groeit) wordt geremd. “Je gaat het pas zien, als je het door hebt” zei Johan Cruijff en gelijk heeft ie… Ik moet toegeven dat ik telkens weer verbaasd ben hoe verpletterend waar deze voorrangsregel is. Gesteltakken die horizontaal liggen, maar te kort zijn, buig ik vroeg in het seizoen om hoog en hup…. de groeispurt start. Is de gewenste lengte bereikt, dan buig ik de gesteltak naar beneden en bevestig hem op de juiste plaats aan één van de horizontale spandraden. Dat naar beneden buigen is niet zonder risico. Soms breekt zo’n tak af, vooral als hij te dik is geworden en kan ik weer opnieuw beginnen. Vooraf die tak omwinden met draad kan de spanning over de gehele tak verdelen waardoor de breukkans afneemt. Over breken gesproken. Is een tak echt helemaal afgebroken, dan is herstel niet mogelijk. Is een tak gedeeltelijk afgebroken, maar heeft nog wel verbinding, dan ga ik spalken. En smeer de breuk in met wondbalsem. Na enkele maanden is de breuk geheeld. Niks aan de hand ☺

(2c) INSNEDES = Versnellen of Remmen: u stuurt! Een insnede boven een bladknop versnelt de groei van die knop. Een insnede onder een bladknop remt de groei van die knop. Ook deze basisregel is mirakels en past in de uitspraak van ons aller Johan. Ik pas insnedes vooral toe om nieuwe uitlopers exact op de gewenste plaats te krijgen. Vaak is er dan nog geen bladknop te zien. Géén nood, er zijn bijna altijd slapende bladknoppen. Die worden dan geactiveerd en komen te voorschijn. Komen er meerdere bladknoppen uit, terwijl ik er maar één nodig heb, dan snij ik het overtollig aantal weg…

Voorrangregels + Insnedes gecombineerd. Bij vormsnoei kom het vaak neer op het verlengen van gesteltakken. Dat lukt het beste door de twee technieken op deze pagina te combineren. Stap 1: de te verlengen tak circa 20 cm inkorten. Stap 2: deze ingekorte tak schuin of recht omhoog vast zetten Stap 3: na voldoende groei deze tak terug in de gewenste stand buigen

(3) DE 3 SNOEI TECHNIEKEN (3a) VORMSNOEI = Snoeien in de opbouwfase Traditionele opbouw van een spalier In onderstaand model wordt gewerkt naar een boom van 210 cm hoog, 210 cm lang en 30 cm breed

Jaar 1 – november Nieuw boompje met lage ent (onder de 30 cm) wordt gesnoeid op circa 45 cm

Jaar 2 – najaar De 3 bladknoppen zijn uitgegroeid tot: één harttak, en twee gesteltakken > 1 naar links en 1 naar rechts De eerste / onderste verdieping is gereed!

Jaar 2 - februari Uit de kale harttak komen meerdere bladknoppen. Drie bladknoppen worden geselecteerd: 1 voor omhoog, 1 voor naar links en 1 voor naar rechts. Alle andere bladknoppen worden weggesneden.

Jaar 3 – februari De harttak wordt opnieuw teruggesnoeid maar nu hoger, op circa 75 cm Start van de bouw van de tweede verdieping

Jaar 3 – februari Uit de hogere kale harttak komen weer bladknoppen. Drie bladknoppen selecteren > 1 omhoog, 1 naar links, 1 naar rechts. Alle overige bladknoppen wegsnijden.

Jaar 4 - februari De verlengde harttak weer terug knippen nu nog hoger op circa 105 cm Start van de bouw van de derde verdieping

Jaar 3 – najaar De drie bladknoppen zijn uitgegroeid tot: een langere harttak en tot twee gesteltakken > 1 naar links en 1 naar rechts De tweede verdieping is gereed!

Jaar 4 - februari Uit de weer hogere kale harttak komen meerdere bladknoppen en de geschiedenis herhaalt zich… net zo vaak totdat de bovenste verdieping is bereikt!

Het resultaat: een schitterende perenmuur. Omdat de gesteltakken op 30 cm van elkaar staan, blijft de vorm van de boom goed zichtbaar, ook in de zomer. Deze open structuur is goed voor de vorming van bloesem en fruit en vermindert de kans op ziekten en plagen.

Zelfde principe voor bijvoorbeeld een Pruimenwaaier

Tegen een warme zuidmuur geeft een pruimenwaaier een geweldig goed resultaat.

Zelfde principe voor een Appeltoren (snoer)

Bij een appeltoren worden er veel meer gesteltakjes (naar links en naar rechts) geselecteerd dan bij een pruimenwaaier of perenmuur. Maar het opbouwprincipe is gelijk.

Iedereen ‘valt’ voor appeltorens. Natuurlijk kunnen dat ook perentorens of pruimentorens zijn ☺ In mijn boomgaard staan 3 appeltorens in de steigers: Santana, Pinova en James Grieve.

Volgorde van handelingen tijdens de vormgroei/snoei Voor een leiboom werk je van onderen naar boven en van buiten naar binnen. De stappen in schema: 1) Laagste etage vormen 2) Laagste etage op gewenste breedte brengen 3) Bovenliggende etage vormen 4) Bovenliggende etage op gewenste breedte brengen 5) Idem met andere bovenliggende etages 6) Buitenste horizontale takken vormen, indien van toepassing 7) Binnenste horizontale takken vormen, indien van toepassing

Schema: Wanneer snoeien? Appel en Peer

eind februari/maart wintersnoei indien nodig – niet bij vorst mei concurrerende scheuten uit spoortjes verwijderen jonge scheuten bestemd voor spoorvorming laten staan juni na langste dag scheutdunning (nijpen) en vruchtdunning augustus blijven nijpen waar nodig

Pruim

mei-juni juli direct na de oogst

jonge scheuten nijpen – voorbij 6e blaadje ongewenste scheuten verwijderen jonge scheuten verder nijpen - voorbij 2e blaadje vruchtdunning snoeien

Wat is Waterlot? Éénjarige scheuten die ik niet nodig heb om er volgend jaar vruchtspoortjes van te maken, snoei ik na de langste dag weg. Dat is waterlot. Je kunt ze ook al eerder nijpen.

Preventief snoeien – wekelijks kijken en nijpen! Veel dingen in de tuin en in de boomgaard doen we (het liefst) PREVENTIEF. Zoals bijvoorbeeld schoffelen en bespuiten. Preventief snoeien kan ook. Met name bij laagstam leifruit, want je moet er wel makkelijk bij kunnen. Voor hoogstam bomen is dit dus niet geschikt. Laagstam leifruit vraagt veel aandacht. In het groeiseizoen wekelijks. Het groeiseizoen loopt van de lente tot voorbij de langste dag.

Wanneer je regelmatig nijpt, hoef je weinig te snoeien!

Je kunt jonge, groene scheutjes (die nog niet ‘verhout’ zijn) makkelijk met je nagels nijpen (er uit knijpen) of met een scherp mesje glad langs de tak wegsnijden. Voor alle duidelijkheid: het zijn nieuwe scheutjes die overbodig en ongewenst zijn. De boom reageert niet om deze lichte vorm van snoeien. Anders gezegd: je houdt de boom in balans Laat je die jonge scheutjes staan, dan ontwikkelen ze zich in één seizoen tot takken, langer dan 1 meter. Die je dan weer met veel moeite moet wegsnoeien, waardoor je de boom uit balans brengt. Een impuls om weer harder te gaan groeien…. Nijpen of snijden kan je doen vanaf de lente tot in de zomer. Je moet dus regelmatig in de boomgaard zijn om te kijken en te nijpen!

Ik snoei pas wanneer de bloemknoppen goed zichtbaar zijn. Hier maak ik een te groot geworden spoortje van een peer kleiner.

(3b) VRUCHTSNOEI = Spoortjes kweken om fruit te krijgen Bloemknoppen komen op tweejarig hout Snoeien van spoortjes om appels en peren te krijgen is gebaseerd op het feit dat op tweejarige twijgen bloemknoppen komen. Het duurt twee jaar om vruchtdragende spoortjes te ontwikkelen. Voor pruimen gaat het makkelijker. Het kort houden van jonge scheuten (nijpen) is voldoende voor fruitvorming in het volgende jaar. .

(Bron: ‘Snoeien’ door Christopher Brickell)

In de Cursus Muurfruit gebruik ik het NS-logo om de techniek van spoortjesgroei te demonstreren ☺

(3c) HERSTELSNOEI = Oude bomen renoveren Wanneer een oudere tak niet meer functioneert, omdat hij in de weg zit, beschadigd is of weinig fruit geeft, wordt hij in de winter weggesnoeid. Doe je dat vlak en glad langs de stam, dan is de kans klein dat op die plek een slapende bladknop tot ontwikkeling komt. Laat je bij het snoeien een klein stompje (circa 5 cm) staan, dan ontwikkelen zich in de oksel bladknoppen. Hieruit groeit een nieuwe tak waarop je spoortjessnoei kan toepassen. Na twee jaar krijg je dan weer fruit op die spoortjes (bij appels en peren). Laagstam leifruitbomen hebben een beperkte levensduur. Afhankelijk van allerlei omstandigheden, zoals bodemgesteldheid, ziektes en zo, gaat ’n boom gemiddeld 15 jaar mee. Dan rooien en opnieuw beginnen. Het voordeel van deze relatief snelle wisseling is dat kennis en ervaring ten volle tot zijn recht komen. Anders gezegd: het gaat steeds beter!

Wortelsnoei & Ringsnede Om de balans in een boom te herstellen zonder ingrijpend aan de bovenzijde in takken te snoeien kan wortelsnoei uitkomst bieden. Je graaft een lange geul (één spa breed en twee spa diep) langs de voet van de boom, ongeveer 30 cm van de stam. Na het graven gooi je de geul weer dicht. Je kunt dit eerst aan één zijde doen en kijken wat het resultaat is. Daarna, indien nodig, doe je de andere kant. Wortelsnoei kan je het beste in de winter doen.

Wortelsnoei. Op circa 30 cm van de stam wordt ‘n sleuf gegraven. Een spa breed en twee of drie spa diep. Over de volle lengte van de boom. Alle kleine en grote wortels worden doorgesneden. Het kan eerst aan één kant worden uitgevoerd, later wellicht ook aan de andere zijde.

Ringsnede, Op circa 30 cm van de grond wordt spiraalsgewijs een reep uit de bast gebeiteld. Ik heb de snede wit geschilderd voor beter zicht. Twee slapende bladknoppen kwamen tot ontwikkeling onder de ringsnede. Daar waar je knipt, loopt het uit!

(4) Overige items Plantgaten Bij het maken van nieuwe plantgaten ga ik steeds zorgvuldiger te werk. Ik heb in het verleden te weinig oog gehad voor zaken, als ontwatering, voldoende zuurstof en bodemmoeheid. Plantgaten graaf ik tot minimaal 60 cm diep, bij 100 x 100 cm (breedte x lengte). Ik verwijder alle oude wortelrestanten, omdat die bij het verteren zuurstof aan de bodem en dus aan het nieuwe boompje onttrekken. In dat plantgat boor ik met de grondboor 2 of 3 diepe gaten over de volle lengte van de boor. Die gaten vul ik met gedroogd brekerzand. Dit ruwe zand vormt een dikke kolom die goed water doorlaat.

Prima Plantaarde Per plantgat prepareer ik één kruiwagen met 50% goede bladaarde, 50% kompost + Bentoniet, een fijnkorrelige klei, die voedzaam is en water vast houdt in mijn zanderige tuin. Ik koop Bentoniet in de vorm van kattenbakvulling (!)

Mycorrhiza-schimmels Op steeds meer plekken in mijn boomgaard plant ik nieuwe bomen waar oude stonden. Ik pas wisselteelt toe en experimenteer met het aanbrengen van natuurlijke mycorrhiza-schimmels: circa 70 gram per boompje. De merknaam is Rootgrow www.servaplant.nl

Meststoffen In december strooi ik kalkmeststof (Dologran) 8 kilo per 100m2. Dat kan iets meer zijn (10 kilo) voor zuurdere gronden en iets minder (5 kilo) voor kalkhoudende grondsoorten. In het voorjaar strooi ik patenkali – 10 kilo per 100m2 voor kleine boompjes en 15 kilo voor grotere. Ook oude, goed verteerde stalmest gaat over de spiegels, zeker bij de jonge boompjes. Niet onder pitvruchten, die krijgen bladaarde. Goede artikelen over Het Perfecte Plantgat en Bemesten vind je in het maart- en aprilnummer van Groei & Bloei 2014

Ziekten & Plagen: Voorkomen is beter dan genezen! Hoe gezonder de boom, des te minder heb je last van vervelende kwalen. Geef dus voorrang aan goede kwaliteit. Let op bij wat je koopt, soms zijn de boompjes al aangetast met (bijvoorbeeld) bloedluis of boomkanker. Die dus niet kopen. Zorg steeds voor voldoende voeding, dan krijg je goede groei en krachtige, gezonde bomen.

Herkennen van ziekten en plagen. Hoe herken je ziekten en plagen? Er zijn handige (gratis) gidsjes in de winkel. Bijvoorbeeld die van Bayer. Kijk ook eens op http://databank.groenkennisnet.nl Dat is echt een fantastische site!

Preventief spuiten: doen Preventief spuiten is aan te bevelen. Bijvoorbeeld na half januari met Boomcleaner van Luxan, of VBC Ultra van Bayer. Middelen, samengesteld uit zepen om diverse overwinteringsstadia van tal van insecten te bestrijden. Zodra in maart/april de blaadjes aan rozen en fruitbomen zichtbaar zijn, spuit ik preventief tegen luis en schimmels. Mijn recept: op 1 liter water + 10 gram vloeibare zeep (bijvoorbeeld Driehoek) + 15 gram spiritus. Ik doe er Microsulfo (spuitzwavel van Bayer) bij tegen schimmels. Andere middelen tegen luis zijn Pyrethrum van Bayer en Luizenspray Concentraat van Luxan.

Ziekten & Plagen in mijn boomgaard Ondanks alle aandacht en zorg kom ik (helaas) zo nu en dan ziekten en plagen tegen. Zoals: Boomkanker, Bacteriekanker, Witte luis (pruimen), Zwarte luis (appels), Bloedluis (appels), Appelgrasluis, Roze appelluis, Groene appeltakluis, Perenroest, diverse Schimmels, Perebladvlo en Wespen. Over wespen gesproken. Ik hang de boomgaard vol met zelfgemaakte wespenvallen. Daarnaast experimenteer ik met nepnesten om wespen in een vroeg stadium te ontraden om in mijn buurt nesten te maken. Ik vraag me af of wespen dit snappen. Het enige afdoende middel is om (vooral) vroege peren in fijnmazige netjes in te pakken. Waardoor de wespen de vruchten niet kunnen aan tasten.

Snoeigereedschap ontsmetten! Niet van boom tot boom gaan zonder eerst het snoeigereedschap goed te ontsmetten. Bijvoorbeeld met Dettol, spiritus of water met een scheutje bleekwater. Geldt ook voor zagen!

Waar kan je leifruitbomen zien?

Doesburg - ’t Olde Ras www.tolderas.nl Kapelle – Fruitteeltmuseum www.fruitteeltmusuem.nl Frederiksoord – Fruithof www.fruithof-frederiksoord.nl Dordrecht – Villa Augustus www.villa-augustus.nl

Interessante website:

www.fruitynfryslan.nl van Nynke Zijlstra en Frits Doornenbal (oud cursisten)

Waar fruitboompjes kopen?

Nederland Fruitbomen.net/Kwekerij Houweling – Boskoop www.fruitbomen.net Kwekerij Ten Elsen – Neede (bij Haaksbergen) www.tenelsen.nl Kwekerij Gert Snel – Naarden www.fruitbomenkwekerij.nl België Kwekerij De Linde – Kemmel (onder Ieper) www.bodeli.be

Boekenlijst ‘Snoeien’ Christopher Brickel – ISBN 9789021549118 ‘De teelt van leifruitbomen’ Jan Freriks – bestellen per email [email protected] ‘Snoeien en Leiden’ Terra’s handboek Christopher Brickel – ISBN 9062557139 ‘Catalogus boomkwekerij De Linde’ www.boomkwekerijdelinde.be of www.bodeli.be

Jouw mening is van harte welkom! Ik sta open voor jouw commentaar en tips, zowel over de snoeicursus als deze reader. Laat me weten wat je er van vindt. Mis je dingen? Waaraan heb je behoefte?

Kom je nog ‘ns kijken?

Mijn boomgaard en tuin zijn het hele jaar open voor bezoek. Kom gerust kijken, in andere jaargetijden of om dingen te bespreken. Bel je wel even van te voren? 0342 - 452300 Publicaties waaraan ik heb mogen meewerken: Groei & Bloei februari 2004 Tuinjournaal Nederlandse TuinenStichting maart 2011 Groei & Bloei mei 2012 Bloem & Plant september 2012 Groei & Bloei Special voorjaar 2013 Groei & Bloei maart 2014 (Het Ideale Plantgat) Groei & Bloei april 2014 (Meststoffen) Lid van: Groei en Bloei Barneveld www.barneveld.groei.nl Nederlandse TuinenSichting www.tuinenstichting.nl Stichting Vrienden op de Fiets www.vriendenopdefiets.nl

© Copyright Ton Sandig 2013 © Muurfruit is een gedeponeerd handelsmerk

Ton Sandig Jan van Arkelweg 43 3791 AB Achterveld Telefoon 0342-452300 Email:[email protected] www.snoeicursus.nl