sized for victor hugo

BRU SSE L H ERD EN KT 150 J AAR “ LES MISÉRABLES ”

sized for victor hugo

p e r s D O SS i e r

INHOUD Brussel herdenkt 150 jaar “les Misérables” van Victor Hugo

p. 3

Op het programma

p. 4

Toespraak van mevrouw de Ambassadeur van Frankrijk in België

p. 5

I. Les Misérables, Victor Hugo en Brussel : een sterke connectie

p. 6

II. Wandeling « in de sporen van Victor Hugo »

p. 8

III. Reisgids ‘Sur les pas de Victor Hugo. Entre Bruxelles et Paris’

p. 12

IV. Brusselicious banket: «Victor Hugo - les Misérables »

p. 13

V. Evenementen «150 jaar van Les Misérables»

p. 14

• Culinair

p. 14

• Tentoonstelling

p. 14

• Lezing

p. 16

• Film

p. 18

• Theater

p. 19

• Rondleidingen

p. 20

Perscontacten

p. 22

Bijlage

P. 23

BRUSSEL HERDENKT 150 JAAR “LES MISÉRABLES” VAN VICTOR HUGO

Les Misérables is een van de grootste klassiekers uit de wereldliteratuur. Het meesterwerk van Victor Hugo blijft bovendien bijzonder populair dankzij de musicalversie en de vele films. Maar liefst dertig keer werd “Les Misérables” verfilmd en momenteel werkt Tom Hooper (The King’s Speech) met een topcast aan een nieuwe verfilming. In maart is het precies 150 jaar geleden dat “Les Misérables” van Victor Hugo werd uitgegeven. Niet in Parijs zoals vaak wordt verondersteld, maar in Brussel. Ook de allereerste theateropvoering van “Les Misérables”, een bewerking van het boek door zijn zoon Charles, vond in Brussel plaats. Bovenop deze twee primeurs van “Les Misérables” heeft Brussel ook een cruciale rol gespeeld in Victor Hugo’s levensloop en zijn carrière als schrijver en denker. Nauw samenhangend met Hugo’s connectie tot Brussel is trouwens zijn oproep tot een Verenigde Staten van Europa. In die dagen een utopie, maar anderhalve eeuw later is Brussel hoofdstad van een eengemaakt Europa.

3

Op het programma

Naar aanleiding van de 150ste verjaardag van “Les Misérables” staan er heel wat evenementen op het programma, van puur literatuur tot culinair. Zo zorgt Cinematek voor een filmspecial rond Victor Hugo en het Stadhuis van Brussel vormt het decor voor een groot colloquium met enkele opmerkelijke sprekers. In het Théâtre Royal du Parc, waar Victor Hugo destijds al eens een avondje theater en spektakel kwam bijwonen, staat in het najaar een nieuwe theaterversie van” Les Misérables” op de affiche. En ook het gerenommeerde marionettentheater Toone brengt met Ruy Blas een van Victor Hugo’s voornaamste theaterstukken. Uitschieters in het programma zijn ook de culinaire banketten van “Les Misérables”, die ook kaderen in het culinaire themajaar Brusselicious. De publicatie van “Les Misérables” was destijds immers zo een overweldigend succes, dat Hugo’s Brusselse uitgever een groot banket organiseerde met vooraanstaande Brusselaars en journalisten uit heel Europa. Tijdens het banket in maart zullen op historisch getrouwe manier recepten uit de tijd van Hugo bereid worden. Voor het tweede banket, dat eind mei in de Sint-Hubertusgalerijen wordt georganiseerd, komt de culinaire inspiratie van Florian Hugo. Deze achterachterkleinzoon van Victor Hugo komt speciaal uit New York, waar hij aan het hoofd staat van het restaurant Cognac. Tijdens dit themajaar rond Victor Hugo en Les Misérables zullen ook enkele musea hun documenten over Victor Hugo op een opvallende plaats tentoonstellen. Momenteel loopt reeds de kleine tentoonstelling ‘Les Misérables 1862-2012’ in het Librarium van de Koninklijke Bibliotheek van België. Ook het nieuwe Museum der Letteren en handschriften focust op Victor Hugo en in het Museum van de Nationale Bank van België zal onder meer te zien zijn, dat de auteur van Les Misérables destijds een van de belangrijkste aandeelhouders van de Nationale Bank was. Een volledig overzicht van evenementen is terug te vinden in de evenementenbrochure over 150 jaar Les Misérables van Victor Hugo. Nieuw is ook een handig kaartje (NL, FR, EN en D) met uitgestippelde stadswandeling in het spoor van Victor Hugo. Startpunt is de Grote Markt waar Hugo zelfs op twee plaatsen heeft gewoond. Daarna gaat het naar enkele klassiekers zoals de kathedraal en de Sint-Hubertusgalerijen, maar onder meer ook Belga Queen en enkele adressen van zijn minnaressen komen op het traject voor. Het plannetje is voor 0.5 Euro beschikbaar bij de onthaalkantoren van VISITBRUSSELS. Heel wat gidsenorganisaties zetten het leven van Victor Hugo om in een wandeling die zowel op aanvraag voor groepen als op bepaalde data voor individuele bezoekers kan gevolgd worden. Voor de gelegenheid publiceert VISITBRUSSELS een evenementenbrochure en op de website www.lesmiserables150.be kan je alle informatie rond het feestjaar terugvinden. Er is tevens een perspagina met een digitale versie van de persmap in 3 talen alsook een aantal foto’s die vrij van rechten mogen worden gebruikt. We wensen jullie een aangename ontdekkingstocht in de voetsporen van Victor Hugo!

4

Toespraak van mevrouw de ambassadeur van Frankrijk in België

Dames en heren, Ik ben heel blij u allen te kunnen ontvangen op de Residentie van Frankrijk voor deze bijzondere gelegenheid. In 2012 is het 150 jaar geleden dat de roman “Les Misérables” van Victor Hugo voor het eerst verscheen, hier in Brussel. Dit literaire meesterwerk is bekend over de hele wereld, en kende ontelbare adaptaties in theaterstuks, films of musicals. Voor de 150ste verjaardag van de eerste editie van de roman worden tal van initiatieven georganiseerd in verschillende verenigingen en culturele organisaties, tussen Parijs en Brussel, door gepassioneerde liefhebbers van Victor Hugo en zijn werken. Tentoonstelling zal bijvoorbeeld plaatsvinden in Montreuil-sur-Mer. Éen van de meest ijverige bewonderaars van Victor Hugo is zonder twijfel Kris Clerckx. Éen jaar geleden kwam hij naar ons toe en wist hij ons te overtuigen om zijn project rond “Les Misérables” te ondersteunen, en een heel programma rond Victor Hugo te organiseren. Hij heeft banden gecreëerd tussen alle manifestaties. De Ambassade van Frankrijk kon niet anders dan meegaan met deze herdenkingen. Victor Hugo, een man van woorden maar ook van diepe overtuigingen, moest door de omstandigheden, en ook omwille van zijn moedige standpunten, vaak reizen tussen Frankrijk en België. Daardoor is hij een soort symbolische schakel tussen onze twee landen. Deze bijzondere verjaardag geeft ons de gelegenheid om zijn werken en zijn ideeën te herontdekken. Zijn droom van een verenigd Europa, bijvoorbeeld, neemt vandaag, hier in Brussel, een speciale betekenis. Het neemt ons terug in de geschiedenis en in het politiek en sociaal klimaat waarmee de schrijver zo betrokken was. Het programma van de evenementen die in 2012 zullen plaatsvinden is heel rijk en gevarieerd, met tentoonstellingen, conferenties, film- en theatervoorstellingen, verschijningen van boeken en reisgidsen, toeristische en culturele circuits, enz. Ik laat Kris u binnen enkele ogenblikken het gedetailleerde programma voorstellen. Tot slot sta ik erop alle mensen die hebben deelgenomen aan deze projecten te bedanken, met een speciale dank aan de medewerkers van VisitBrussels voor hun bijdrage om gedurende een heel jaar de momenten van geschiedenis die Victor Hugo heeft gedeeld met Brussel, en de plaatsen die hij hier regelmatig bezocht, in verf te zetten. Ik wens u allen een mooi Victor Hugo-jaar. Hartelijk dank. Michèle Boccoz Ambassadeur van Frankrijk in België

5

I. LES MISERABLES, VICTOR HUGO EN BRUSSEL : EEN STERKE CONNECTIE

Om en bij de vijfhonderd dagen verbleef Victor Hugo in Brussel. De eerst keer bewonderde hij de stad als toerist, daarna groeide Brussel uit tot een cruciale plek voor zijn carrière als schrijver en denker. Die inspirerende band met Brussel leidde in 1862 tot de publicatie van Les Misérables en vanuit de huidige hoofdstad van Europa deed Victor Hugo 150 jaar geleden reeds een oproep tot een Verenigde Staten van Europa. Van toerist tot politiek vluchteling Victor Hugo bezoekt Brussel een eerste keer in 1837. Hugo is dan 35 jaar oud en op zijn literaire palmares staan er dan reeds kleppers als ‘Le Notre-Dame de Paris’, ‘Le Dernier Jour d’un Condamné’ en het theaterstuk ‘Hernani’. Bij zijn eerste bezoek aan Brussel bewondert Victor Hugo onder meer de Grote Markt en de kathedraal, hetgeen in zijn reisverhaal ‘France et Belgique’ tot volgende eerste indruk leidt: ‘Ik sta vol bewondering voor Brussel…’ Vijftien jaar later komt Victor Hugo in heel andere omstandigheden naar Brussel. Hij vlucht weg uit Parijs, nadat Napoleon III er op 2 december 1851 eens staatsgreep had gepleegd. Met een vals paspoort en onder de schuilnaam van Jacques Firmin Lanvin overschrijdt Victor Hugo de Frans-Belgische grens. Maîtresse Juliette Drouet volgt in zijn spoor met in haar bagage het manuscript van Les Misères, dat Victor Hugo in de daaropvolgende jaren zal uitwerken tot Les Misérables. Net als enkele andere politieke ballingen uit die dagen, zoals o.a. Alexandre Dumas, Karl Marx en Multatuli, vindt Victor Hugo in Brussel een plek van vrijheid van denken. Meer dan zes maanden verblijft Hugo op de Grote Markt en tijdens die periode schrijft hij onder meer Histoire d’un Crime, Napoleon-le-Petit en enkele gedichten uit de dichtbundel Les Châtiments. Als Victor Hugo in de zomer van 1852 Brussel verlaat, geeft hij een krachtige speech met een duidelijke oproep tot een eengemaakt Europa: “Belgen, op een dag zal er sprake zijn van de Verenigde Staten van Europa” De creatie en publicatie van Les Misérables Na zijn vertrek uit Brussel leeft Victor Hugo bijna tien jaar lang onafgebroken in ballingschap op de Kanaaleilanden. Vanuit zijn isolement blijft hij het echter opnemen tegen Napoleon III, die naar zijn mening als een totale dictator over Frankrijk regeert. Maar Victor Hugo klaagt ook onrechtvaardigheden aan op andere plaatsen in de wereld. Zo reageert hij onder meer tegen de terechtstelling van de vrijheidsstrijder John Brown in de Verenigde Staten, geeft hij steun aan de vrijheidsstrijders op Cuba en roept hij het Russische leger op om niet binnen te vallen in Polen. Tijdens zijn ballingschap herneemt Hugo ook de redactie van zijn roman Les Misérables die hij in Parijs na een volksopstand was beginnen schrijven. Les Misérables wordt een scherpe aanklacht tegen armoede, maar is ook een geschiedenis van Europa en een verhaal vol liefde en passie.

6

I. LES MISERABLES, VICTOR HUGO EN BRUSSEL : EEN STERKE CONNECTIE

In 1861 zet Victor Hugo eindelijk opnieuw voet op het Europese vasteland. Hij verblijft dan in Brussel en Waterloo, waar hij op het legendarische slagveld de tekst van Les Misérables beëindigt. Meteen daarna vindt hij in Brussel ook een uitgever voor het enorme manuscript: ‘Lacroix & Verboeckhoven’ Op 30 maart 1862 verschijnt Les Misérables, dat meteen in heel Europa een groot succes is. Om dit te vieren organiseert Hugo’s uitgever in Brussel een enorm banket waarop tal van voorname persoonlijkheden uit binnen- en buitenland aanwezig zijn. Ook de Brusselse burgemeester Fontainas is aanwezig. Hij eert Victor Hugo, die op zijn beurt de stad Brussel eert. Nog meer primeurs voor Brussel Bij ‘Lacroix & Verboeckhoven’ verschijnt het jaar na Les Misérables ook een eerste biografie:Victor Hugo raconté par un témoin de sa vie. Biograaf is Hugo’s echtgenote Adèle. Zoon Charles Hugo heeft intussen Les Misérables verwerkt tot een theaterstuk. Nadat de opvoering ervan verboden wordt in Parijs, vindt de première in Brussel plaats. Kort daarna vestigen Hugo’s echtgenote en zijn zonen zich in Brussel. Eerst in Sint-Joost-ten-Node, daarna op het Barricadenplein. Zoon Charles trouwt bovendien met de Belgisch Alice Lehaene en niet lang daarna wordt Victor Hugo grootvader. Zijn kleinkinderen Jeanne en Georges zijn voor Hugo meteen nog een plezante reden te meer om vaak naar Brussel te komen. Toch woont hij in de jaren 1860 het grootste deel van het jaar nog op de Kanaaleilanden. Hugo blijft een hele tijd samenwerken met uitgever Lacroix en achtereenvolgens verschijnen de volgende werken: William Shakespeare, Les Travailleurs de la Mer, Chansons des rues et des bois en tot slot L’Homme qui Rit. Een van de laatste teksten, die Victor Hugo in Brussel schrijft, is een brief met als titel‘Aux Concitoyens des États-Unis d’Europe’. Die brief is zijn intentieverklaring voor het Congres van de Vrede, dat hij kort daarna in Lausanne voorzit. Opnieuw lanceert hij de droom van een eengemaakt Europa: “Wij willen de Verenigde Staten van Europa, en ik eindig met volgende woorden: De vrijheid is het doel, het resultaat is vrede.” In 1871 waagt Victor Hugo zich nog maar eens in het politieke debat. Als in Parijs de opstand van de Commune wordt neergeslagen, nodigt Hugo de opstandelingen uit om naar Brussel te komen. Een iets te politiek geladen uitnodiging en in de nacht van 27 op 28 mei wordt zijn huis op het Barricadenplein met stenen bekogeld. Koning Leopold II en de Belgische regering zitten verveeld met die zaak. Zij willen liever geen spanningen met Frankrijk en Victor Hugo wordt het land uit gezet. Een afscheid in mineur, maar Brussel is Victor Hugo niet vergeten. Op ontdekking in de stad vind je nog heel wat sporen van hem terug en in 2012 staan er heel wat extra evenementen op het programma.

7

sized for SWEET TOOT HS

Gay Cen

tre:Opm

aak 1

7/02/11

11:19

sized for GOurmETS

sized for TYPICAL FOOD

II. WANDELING « IN DE SPOREN VAN VICTOR HUGO »

Pagina

50€

0,

1

50€

0,

50€

0,

Als je er zelf op uit wil trekken kan je het wandelplannetje “VISITBRUSSELS sized for Victor Hugo” kopen bij VISITBRUSSELS (€0,50)

FR / EN

SIZED FOR VICTOR HUGO

VISITBRUSSELS • BIP - Koningsstraat 2-4 - 1000 Brussel • Stadhuis - Grote Markt - 1000 Brussel

50€

0,

_COVERS MINI PLAN_V

H_3mm.indd 1

1/02/12 12:36

Sporen op het traject van de wandeling (1>17) Grote Markt met stadhuis (1) Bij zijn eerste bezoek aan Brussel in 1837 noteert Victor Hugo in zijn reisverslag de volgende indruk over de Grote Markt en het gotische stadhuis: “Het stadhuis van Brussel is een juweel, het is een oogverblindende fantasie van een dichter, uitgewerkt door een architect. En het plein er om heen is een wonder.” Stadhuis, Grote Markt, +32 2 548 04 47 De Windmolen(2) Deze nummer 16 op de Grote Markt is een van de zeven huizen achter de monumentale gevel van het Huis van de Hertogen van Brabant. Hugo verblijft hier in januari 1852, aan het begin van zijn zes maand durende ballingschap in Brussel. De Windmolen, Grote Markt 16 De Duif (3) Na amper een maand op zijn kamertje in de Windmolen verhuist Hugo al naar dit naburige adres, waar hij op de eerste verdieping een veel grotere kamer ter beschikking heeft. Met zicht op het stadhuis schrijft Hugo aan ‘L’Histoire d’un crime’ en ‘Napoléon-le-Petit’. Vandaag bevindt zich hier een chocolatier en een kantwinkel. De Duif, Grote Markt 26-27 De St-Hubertusgalerijen/Taverne du Passage (4) Midden 19de eeuw was dit de langste overdekte winkelgalerij ter wereld, en voor de Franse ballingen was dit de ‘place to be’ in Brussel. Een van de plekken waar ze samen kwamen, was de ‘Cercle Artistique et Littéraire’, de huidige Taverne du Passage. Taverne du Passage, Koninginnegalerij 30, +32 2 512 37 31,www.taverne-du-passage.be

8


Museum der Letteren en Manuscripten (5) Dit nieuwe museum bewaart en toont manuscripten en brieven van grote personages uit de wereldgeschiedenis. Van Victor Hugo heeft het museum onder meer een fragment van het manuscript van Napoléon-le-Petit in bewaring. Bijzonder van toepassing, want Hugo schreef dit vlammend pamflet tegen Napoleon III tijdens zijn ballingschap hier in Brussel. Museum der letteren en manuscripten, Koningsgalerij 3, +32 2 346 52 06, www.mlmb.be Théâtre Royal des Galeries (6) In dit 19de-eeuwse theater werd Les Misérables voor het eerst op scène gebracht. Kort na de publicatie van de roman in 1862 had zoon Charles Hugo samen met Paul Meurice voor die theaterversie gezorgd. Vergeet tijdens een avondje theater hier zeker ook niet het hemelse plafond van Magritte te bewonderen. Théâtre Royal des Galeries,Koningsgalerij 32, +32 2 512 04 07, www.trg.be Sint-Hubertusgalerijen/Tropismes (7) In deze sfeervolle boekhandel kan je uiteraard terecht voor werk van Victor Hugo, maar tegelijkertijd volg je hem hier ook op vrijersvoeten. Tijdens zijn verblijf als balling in Brussel was dit het verblijfsadres van zijn maîtresse Juliette Drouet, bij wie Hugo bijna elke dag eens even kwam aankloppen. Tropismes,Prinsengalerij 11, +32 2 512 88 52, www.tropismes.be Theater Toone (8) In dit kleine marionettentheater, een beetje verborgen op het eind van een smal steegje, worden al decennialang klassiekers uit de Franse taal of uit de wereldliteratuur opgevoerd. Ook Victor Hugo is een van de namen die geregeld op de affiche prijkt. Theater Toone, Schuddeveldgang 6, +32 2 511 71 37, www.toone.be Greepstraat (9) Brussel kende in de 19de eeuw nogal wat clandestiene drukkerijtjes, die berucht stonden voor hun illegale versies van de best verkopende boeken. Minstens een ervan bevond zich in dit straatje, waar Victor Hugo dus zijn eigen boeken zonder auteursrecht verkocht zag worden. Maar troost werd gevonden in een van de vele cafeetjes uit deze buurt. Hotel Dominican(10) In dit historische pand, dat enkele jaren geleden volledig werd gerenoveerd en nu een hotel is, verbleef de Franse schilder Jacques-Louis David tien jaar lang in ballingschap. In Les Misérables schrijft Victor Hugo over de moeilijkheden, waarmee David tijdens zijn ballingschap kreeg af te rekenen. Hotel Dominican, Leopoldstraat 9, +32 2 203 08 08, www.thedominican.be Belga Queen (11) Dit trendy restaurant is een culinair concept van Antoine Pinto, die historische ruimtes graag een wat meer trendy stijl aanmeet. De Belga Queen in Brussel was in het verleden immers het Hôtel de la Poste, waar Hugo bij latere bezoekjes aan Brussel al eens verbleef. Belga Queen, Wolvengracht 32, +32 2 217 21 87, www.belgaqueen.be

9


Stadsomwalling in Hotel Radisson (12) Hugo is destijds opgekomen voor het behoud van deze middeleeuwse stadsmuur, die vandaag in een sterk aangepaste vorm in de lobby van Hotel Radisson is te zien. Hotel Radisson, Wolvengracht 47, +32 2 219 28 28, www.radissonblu.com Museum van de Nationale Bank van België (13) Victor Hugo investeerde destijds een groot gedeelte van zijn vermogen in aandelen van de toen net opgerichte Nationale Bank van België. Documenten over die financiële transacties van Hugo zijn nog bewaard gebleven. Museum van de Nationale Bank van België, Wildewoudstraat 10,+32.2.221.22.06 , www.nbbmuseum.be Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal (14) Reeds bij zijn eerste bezoek raakt Victor Hugo gefascineerd door dit kerkgebouw, dat net als de Notre-Dame in Parijs in zijn favoriete gotische stijl was opgetrokken. Hij bewondert en beschrijft de preekstoel, de kerkramen en de gezangen van het koor. Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal,Sint-Goedelevoorplein, +32 2 217 83 45, www.cathedralestmichel.be Koloniënstraat – Lacroix & Verboeckhoven (15) Hier bevond zich destijds ‘Lacroix & Verboeckhoven’, de uitgever van Les Misérables. Het succes van Les Misérables was zo groot, dat hier nog datzelfde jaar ook een groot banket werd georganiseerd met tal van voorname persoonlijkheden uit binnen- en buitenland. De uitgeverij Lacroix & Verboeckhoven was gevestigd in wat nu het hoofdkantoor van de MIVB is. Théâtre Royal du Parc (16) Dit 18de-eeuwse theater is een van de mooiste en meest sfeervolle theaterzalen van België. Victor Hugo’s theaterstuk ‘Mangeront-ils?’ kende hier haar wereldpremière. Zijn maîtresse Juliette Drouet speelde hier ook nog enkele rolletjes. Théâtre Royal du Parc, Wetstraat 3, 1000 Brussel, +32.2.505.30.30, www.theatreduparc.be Kanselarij Frankrijk-Hôtel de Lovenjoul (17a-17b) In de Hertogstaart bevindt zich de kanselerij van Frankrijk waarvan de gevel geldt als enige voorbeeld van art nouveau français in Brussel. De tuin van de kanselarij grenst aan de Franse Ambassade, die gevestigd is in het Hôtel Lovenjoul. Kanselarij Frankrijk, Hertogstraat 65 Hôtel de Lovenjoul/Ambassade Frankrijk, Regentlaan 41 Barricadenplein 4 (18) Dit huis op het mooie neoklassieke Barricadenplein fungeerde gedurende enkele jaren als de familiewoning van de Hugo’s. Vandaag herinnert een herdenkingsplaat aan de aanwezigheid van Victor Hugo met daarop zijn handtekening en de woorden: “Ik voel me de broer van alle mensen en de gastheer voor alle volkeren.” Barricadenplein 4

10


Volgende sporen niet meer op het traject van de wandeling (19 > 25) Parlamentarium Dit bezoekerscentrum van het Europese Parlement focust op de geschiedenis van de Europese eenmaking na de Tweede Wereldoorlog, en de werking van de Europese instellingen. Aan het begin van de rondleiding is er ook even aandacht voor Victor Hugo die destijds al droomde van een eengemaakt Europa. Parlamentarium, Wiertzstraat 60, +32 2 283 22 22 www.europarl.europa.eu/visiting/nl/parlamentarium.html Antoine Wiertzmuseum Dit museum was oorspronkelijk het atelier van schilder Antoine Wiertz, die geldt als een van de belangrijkste vertegenwoordigers van de romantiek in België. Wiertz heeft zich meermaals door het oeuvre van Victor Hugo laten inspireren. Antoine Wiertzmuseum, Vautierstraat 62, 1050 Brussel,+32 2 648 17 18, www.fine-arts-museum.be Hallepoort In de middeleeuwen maakte de Hallepoort deel uit van de tweede stadsomwalling van Brussel. Binnen in deze voormalige stadspoort werd een boeiend museum over de geschiedenis van Brussel gecreëerd. Hugo bezoekt en beschrijft de Hallepoort in 1865. Hallepoort, Zuidlaan 150, 1000 Brussel, +32 2 534 15 18, www.kmkg-mrah.be Au Vieux Spijtigen Duivel Deze historische herberg dateert uit het midden van de 18de eeuw en is intussen tot monument geklasseerd. Bij het binnenstappen van het café flits je dan ook een beetje terug naar de tijd toen onder meer Hugo, Baudelaire en de Ukkelse gemeenteraad hier wat kwamen drinken. Au Vieux Spijtigen Duivel, Alsembergse Steenweg 621, Ukkel, +32 2 344 34 55, www.spijtigenduivel.com Koninklijk Conservatorium Brussel De eerste directeur van het Koninklijk Conservatorium was François-Joseph Fétis, die bepalend was voor Hugo’s muzikale smaak. Dankzij de concerten van Fétis leerde Hugo het oudere klassieke werk van onder meer Monteverdi en Pergolese appreciëren. En dan was er ook muziekstudente Hélène de Katow met wie Hugo dan weer heel intieme contacten had… Koninklijk Conservatorium Brussel, Regentschapsstraat 30, +32 2 513 45 87, www.kcb.be Terkamerenbos/Zoniënwoud Een tochtje met de koets en een wandeling door deze kathedraal van beuken maken deel uit van Hugo’s goede gewoontes in Brussel. Tijdens een van die romantische wandelingen met Juliette Drouet kerft hij op de stam van een boom een hartje met daarin de initialen V en J. En Cupido doet hier nog steeds zijn werk! Terkamerenbos, hoofdingang op het eind van de Louizalaan Schrijversresidentie ‘Project Victor Hugo’ Al eeuwenlang is Brussel een toevluchtsoord voor schrijvers, die omwille van hun ideeën en standpunten in eigen land vervolgd worden. Om die traditie van gastvrijheid te bewaren -en nieuw leven in te blazen- stelt de Brusselse literaire organisatie Passa Porta dit adres ter beschikking voor buitenlandse schrijvers. Schrijversresidentie ‘Project Victor Hugo’, Zuidstraat. Voor meer informatie: Passa Porta,+32 2 223 68 32, www.passaporta.be 11

III. Reisgids ‘Sur les pas de Victor Hugo. Entre Bruxelles et Paris’

PROMENADE

ENTRE BRUXELLESS ET PARIS

KRIS CLERCKX

Reisgids ‘Sur les pas de Victor Hugo. Entre Bruxelles et Paris’Van reisauteur Kris Clerckx, een uitgave van Editions Racine Dit boek is een uitnodiging tot een of meerdere inspirerende reizen in het spoor van Victor Hugo. Aanleiding is de 150ste verjaardag van zijn meesterwerk Les Misérables dat in Brussel S U R LE S PA S werd uitgeven. Hugo’s meeslepende verhaal over de voortdurend op de vluchtzijnde Jean ValDE jean en Cosette, achterna gezeten door inspecteur Javert, leidt bovendien naar tal van boeiende bestemmingen: de kusten van Noord-Frankrijk, het slagveld van Waterloo, Parijs, enzovoort. Niet toevallig allemaal locaties waar Victor Hugo woonde of die hij bezocht tijdens een van zijn vele reizen. Ook voor zijn andere romans, theaterstukken en gedichten vond Victor Hugo inspiratie op reis tussen Brussel en Parijs.

Victor Hugo

‘Sur les pas de Victor Hugo’ telt acht reisetappes die ook telkens als een weekendtrip kunnen worden opgevat: Brussel – Wallonië – Nord-Pas-de-Calais – de kust van Normandië – de oevers van de Seine in Normandië – Ile de France – Parijs Over de auteur: Kris Clerckx is een van de meest actieve reisjournalisten van België. In zijn artikels voor onder meer de krant De Standaard of in zijn reportages voor televisie slaagt hij er steeds in om toerisme, cultuur en historische thema’s zeer levendig en voor een breed publiek te presenteren. Hij schreef onder meer thematische reisverhalen en -gidsen over Leopold II en keizerin Sisi. Kris Clerckx volgt de figuur van Victor Hugo al jarenlang en in Brussel is hij de initiatiefnemer van de evenementen in het kader van 150 jaar Les Misérables. De volgende weken en maanden verzorgt Kris Clerckx enkele lezingen en rondleidingen in Brussel. Hier alvast enkele data: • Donderdag 1 maart, 18u: presentatie van het boek op de Foire du Livre (fr) • Vrijdag 9 maart, 10u: wandeling in het spoor van Victor Hugo en bezoek aan expo in de Koninklijke Bibliotheek (i.s.m. UPV-VUB) (nl) • Zondag 11 maart, 15u: wandeling door het Brussel van Victor Hugo (i.s.m. Filigranes) (fr) • Vrijdag 23 maart, 10u: Lezing Les Misérables, een meesterwerk tussen Brussel en Parijs (i.s.m. UPV-VUB) (nl) • Woensdag 9 mei, 18u: Presentatie over ‘Brussel herdenkt 150 jaar Les Misérables’ in het Museum der Letteren en Manuscripten (fr/nl) Website: Aan dit boek is ook een website gekoppeld (www.TourVictorHugo.eu) met nog meer info over reizen in het spoor van Victor Hugo. Webmaster is Mikaël Couvreur die eerder ook mee werkte aan de site van de hoog gewaardeerde reportagereeks Expeditie Columbus. Rondreizen tussen Brussel en Parijs: Reeds twee touroperators hebben een rondreis in het spoor van Victor Hugo op hun programma gezet.

• De Brusselse touroperator ICTAM, gespecialiseerd in cultuurreizen: www.ictam.com • En de Nederlandse touroperator SRC-Cultuurvakanties: www.src-cultuurvakanties.nl

12

IV. BRUSSELICIOUS BANKET : Victor Hugo - LES MISÉRABLES 31/05/12

«Lezen is eten en drinken. De geest die niet leest, vermagert; net als een lichaam dat niet eet.»

Victor Hugo, Faits et Croyances (1840)

In 1862 organiseerden Lacroix en Verboeckhoven, de Brusselse uitgevers van Victor Hugo, een groot banket om het succes van Les Misérables van Victor Hugo te vieren. Alle notabelen van Brussel waren uitgenodigd, evenals de pers. Victor Hugo zat het banket voor, met de burgemeester aan zijn rechter- en de voorzitter van de kamer van volksvertegenwoordigers aan zijn linkerzijde. Het was groots! In 2012 is het 150 jaar geleden dat dit emblematische werk in Brussel werd uitgegeven. Is er een mooiere gelegenheid denkbaar voor een bijzondere feestmaaltijd? Op 31 mei 2012 wordt daarom een authentiek banket georganiseerd in de schitterende Sint-Hubertusgalerijen. Dit bijzondere evenement maakt deel uit van het gastronomisch jaar Brusselicious en wordt gemarkeerd door de aanwezigheid van een zeer bijzondere gast: Florian V. Hugo, de achterachterachterkleinzoon van de grote schrijver Victor Hugo. Het Centrum voor Historische Gastronomie bezorgt u in samenwerking met Florian V. Hugo een onvergetelijk moment. U duikt onder in de wereld van de grote schrijver en dichter. Er wordt gezorgd voor een authentieke sfeer en een gastronomisch menu, rekening houdend met de historische waarden van de 19de eeuw. U en uw smaakpapillen maken een reis door de tijd via de diverse gerechten en animaties. Alles van uitmuntende kwaliteit, dat spreekt. Het parcours van Florian V. Hugo doet niet onder voor dat van zijn illustere voorvaderen, onder wie zich dichters, schilders, beeldhouwers en goudsmeden bevinden. Net als zij heeft hij een eigen specialiteit: de keuken. Een specialiteit die hij op 12-jarige leeftijd is begonnen. Hij besloot toen om voor zijn familie, zijn vrienden en hemzelf te koken omdat hij de maaltijden in de kantine zo slecht vond. Net als Victor heeft Florian een voorliefde voor grote, gezellige tafels waar de hele familie kan aanschuiven. Hij begon zijn opleiding in 1993 aan het instituut Paul Bocuse in Ecully. Na daar te zijn afgestudeerd, ging hij in de leer bij Alain Ducasse – hem hoeven wij niet aan u voor te stellen – en in 2003 vertrok hij naar New York. Daar werkte hij twee jaar als chef in het Four Seasons Hotel. Vandaag is hij de chef van Cognac, een gerenommeerde Franse brasserie in Manhattan. Florian is als Hugo van de vijfde generatie trots op zijn naam. Als eerbetoon aan zijn illustere voorvader publiceerde hij in 2011 «Les Contemplations Gourmandes» – een boek waarin zijn passie en zijn erfgoed elkaar ontmoeten. Het boek staat boordevol fijnproeversrecepten, gecombineerd met schetsen en gastronomische citaten van Victor Hugo. Daarnaast heeft het boek nog tal van andere verrassingen in petto. Een schitterende manier om de geest van de familie Hugo van generatie tot generatie te leren kennen. (Hugo Florian V., «Les Contemplations Gourmandes», Neuilly-sur-Seine: Michel Lafon, 2011, 175 p.) Het Centrum voor Historische Gastronomie is, zoals de naam al zegt, gespecialiseerd in de gastronomie van toen en het achterhalen van de recepten van gerechten uit vroeger tijden. Het onderzoek van dit centrum vormt de basis voor het menu dat u zal worden voorgezet. Kwaliteit en precisie zijn de toverwoorden voor dit fijnproeversevenement! «Ik breng een heildronk uit op de grote schrijver, de grote dichter Victor Hugo!» André Fontainas, burgemeester van Brussel van 1860 tot 1863. 31/05/12 Een initiatief van het Centrum voor Historische Gastronomie en VISITBRUSSELS Informatie en reserveringen via de site www.brusselicious.be Sint-Hubertusgalerijen - 1000 Brussel 13

V. EVENEMENTEN «150 JAAR VAN LES MISÉRABLES»

CULINAIR Openingsbanket : « Le festin d’amour de Victor Hugo » Vrijdag 16/03/2012 Het succes van Les Misérables was zo overweldigend dat Lacroix en Verbroeckhoven, Victor Hugo’s Brusselse uitgevers, kort na publicatie in 1862, een groot banket organiseerden met vooraanstaande Brusselaars en journalisten uit heel Europa. Leden van de Centre de Gastronomie Historique zullen de verschillende gerechten van toen op een historisch getrouwe manier bereiden. Uiteraard bijzonder smaakvol en met de nodige omkadering van historische speeches en muziek. Het openingsbanket vindt plaats in het restaurant L’Eperon d’Or. In het kader van Brusselicious zal een gastronomisch banket plaatsvinden in de Sint-Hubertus Galerijen (zie punt IV). Een organisatie van het Centre de Gastronomie Historique Reserveren via T: +32 (0) 513 97 67 L’Eperon d’Or Spoorwegmakersstraat 8 1000 Brussel 19:30 Prijs: €60 (wijn en/of andere dranken niet inbegrepen)

TENTOONSTELLING Les Misérables 1862-2012 tot 15/04/2012 Manuscripten, brieven, karikaturen en andere bijzondere documenten over Victor Hugo worden dit voorjaar uit de archieven van de Koninklijke Bibliotheek gehaald en tentoongesteld in het Librarium, het museum over de geschiedenis van het boek en het geschrift. Librarium in de Koninklijke Bibliotheek van België Keizerslaan 2 1000 Brussel T:+32 (0) 2 519 53 11 Gratis toegang. Open van maandag tot zaterdag. 9:00 – 17:00 www.kbr.be

14


Victor Hugo : Aandeelhouder van de Nationale Bank van België maart - eind oktober 2012 Victor Hugo was in het midden van de 19de eeuw een van de grootste aandeelhouders van de Nationale Bank van België. Een kleine presentatie in de historische zaal, waar de aandeelhouders hun jaarlijkse algemene vergadering destijds hielden, plaatst het aandeelhouderschap van Victor Hugo binnen de financiële context van die tijd. Hoeveel waren zijn aandelen waard, met welke munten en biljetten betaalde Victor Hugo zijn aankopen? En hoeveel bedroegen de prijzen en lonen van toen? Museum van de Nationale Bank van België Wildewoudstraat 10 1000 Brussel +32 (0) 2 221 22 06 €5/pers. Gratis tijdens het weekend Voor een begeleide rondleiding (door het hele museum): + € 1/pers. www.nbbmuseum.be Van Victor Hugo tot René Magritte: Brussel als kunsthoofdstad 20/03/2012-15/07/2012 Naast de permanente collectie organiseert het nieuwe Museum der Letteren en Manuscripten in de Sint-Hubertusgalerijen dit voorjaar een tentoonstelling over Brussel als kunsthoofdstad. Victor Hugo krijgt daarbij een centrale plek en er wordt gefocust op zijn Brussels periode als balling. Zo beschikt het museum onder meer over een manuscript van Napoléon le Petit, een pamflet dat Hugo schreef in 1852. Na publicatie ervan moest hij België verlaten en trok hij richting Kanaaleilanden. Ook andere ballingen in Brussel krijgen aandacht, zoals Dumas en Verlaine, allebei goed bevriend trouwens met Hugo. In het kader van 150 jaar Les Misérables vinden in het museum ook nog de volgende activiteiten plaats:

• 29/03/2012: documentaire over Victor Hugo • 09/05/2012, 18u, lezing Kris Clerckx over 150 jaar Les Misérables in Brussel, gebaseerd op het boek ‘Sur les pas de Victor Hugo’ (Editions Racine) Museum der Letteren en Manuscripten Koningsgalerij 1 1000 Brussel Openingsuren: di-zondag; 10u-19u (donderdag tot 21u, maandag gesloten) Tarief: vanaf €3 tot €7 T. : +32 (0)2 514 71 87 www.mlmb.be

15


De Eik van de Verenigde Staten van Europa 18/10/2012 Victor Hugo was een van de allereerste denkers die opriep tot een eengemaakt Europa. Ook tijdens zijn passages in Brussel heeft hij geijverd voor een eengemaakt Europa. Zo had hij het aan het eind van zijn eerste langdurige verblijf in Brussel in zijn afscheidsspeech al over de Verenigde Staten van Europa. In die dagen een utopie maar anderhalve eeuw later is Brussel hoofdstad van een eengemaakt Europa. Heel wat teksten van Victor Hugo verwijzen naar zijn droom van een Verenigde Staten van Europa en om slechts een van zijn uitspraken hierover te citeren: « Ik zou mijn leven willen tekenen met een grote daad, en sterven. Aldus de oprichting van de Verenigde Staten van Europa » Op het Kanaaleiland Guernsey, aan het eind van Victor Hugo’s jarenlange strijd tegen dictator Napoleon III, plant hij een eik die hij omdoopt tot ‘Le chêne des Etats-Unis d’Europe’. Een sterk symbool en aan de Bibliotheca Wittockiana, niet ver van de Europese wijk, zal in navolging van Hugo’s actie ook een eik van de Verenigde Staten van Europa planten. Een eik afkomstig van Hugo’s originele eik op Guernsey. De Bibliotheca Wittockiana bevindt zich in Woluwe en beschikt over een bijzondere collectie boekbanden. Jaarlijks worden er ook verschillende tentoonstellingen georganiseerd. Ook in 2012 met op het eind van het jaar een tentoonstelling over brieven met passie. Bibliotheca Wittockiana Bemelstraat 23 1150 Brussel T. : +32 (0) 2 770 53 33 [email protected] www.wittockiana.org

LEZING ‘Les Misérables’ van Victor Hugo : 150 jaar later… Donderdag 15/03/2012 Het door Victor Hugo bejubelde stadhuis van Brussel vormt het decor voor een informatieve namiddag over de geëngageerde schrijver van Les Misérables. Bij de boeiende gastsprekers onder meer Robert Badinter, de voormalige Franse Minister van Justitie. Het œuvre van Victor Hugo inspireerde hem om in Frankrijk de doodstraf af te schaffen. Historicus Roel Jacobs blikt terug op het Brussel ten tijde van Victor Hugo. Andere boeiende gasten zijn onder meer Jacques De Decker, Francis Sartorius en Serge Deruette. Een organisatie van de Stad Brussel en de Bibliotheek Riches Claires. Stadhuis Brussel Grote Markt 1000 Brussel 15:00 – 19:00 Reserveren: Bibliotheek Riches Claires, T: +32 (0) 2 548 26 10 of [email protected] Gratis Lezing in het Frans 16


Lettres d’Amour (Victor Hugo & Juliette Drouet) Vrijdag 16/03/2012 Laurent Tusseyre en Léonce Wapelhorst lezen de liefdesbrieven van Victor Hugo en Juliette Drouet, Hugo’s minnares die hier in Brussel steeds in zijn entourage was terug te vinden. Bij aankomst in Brussel zit in haar koffers onder meer Hugo’s script van Les Misères, een eerste versie van wat tien jaar later zal worden uitgegeven als ‘Les Misérables’. Dankzij Juliette wordt dus een meesterwerk gered, al denkt zij uiteraard in eerste instantie aan de redding van haar lief. Bij aankomst in Brussel omschrijft ze haar geluk als volgt: “Cher adoré, je te consacre la première feuille de papier blanc que je touche, je veux que le premier mot que j’écris dans ce pays hospitalier soit un mot d’amour à ton adresse. C’est bien le moins que je puisse faire, puisque toutes mes pensées, toute ma vie, tout mon coeur et toute mon âme passent à travers toi avant d’arriver aux choses de ce monde et de revenir à moi. C’est donc bien vrai que tu es sauvé mon pauvre adoré, et que je n’ai plus rien à craindre pour ta vie et pour ta liberté?” En er volgen meer liefdesbrieven, die ze vanuit haar kamertje in het huidge Tropismes schijft… Bibliotheek Riches Claires Rijkeklarenstraat 24 1000 Brussel Reservatie: Bibliotheek Riches Claires, T : +32 (0) 2 548 26 10 of [email protected] 18:30 Lezing in het Frans In het spoor van Victor Hugo / Sur les pas de Victor Hugo 9/05/2012 Les Misérables werd uitgegeven in Brussel maar het verhaal over de voortdurend op de vluchtzijnde Jean Valjean en het weesmeisje Cosette, allebei achternagezeten door politiecommissaris Javert leidt naar heel wat andere locaties: Waterloo, Villers-la-Ville, Arras, de Franse kust, Normandië…en uiteraard Parijs. Op al die plaatsen blijkt ook het leven van Hugo zelf een of andere wending te hebben genomen. Tijdens deze uiteenzetting reizen we virtueel van Brussel naar Parijs met Victor Hugo als literaire en culturele metgezel. En voor het hele verhaal is er het reisboek van Kris Clerckx: ‘Sur les pas de Victor Hugo’ (Éditions Racine). Museum der letteren en manuscripten Koningsgalerij 3 1000 Brussel www.mlmb.be Lezing in het Nederlands en Frans

17


FILM Victor Hugo op film 16/03/2012 – 30/03/2012 CINEMATEK stelt enkele van de mooiste verfilmingen van het werk van Victor Hugo voor. Uiteraard komt Les Misérables aan bod, met onder andere de versie van Le Chanois en de versie van Robert Hossein. Ook The Hunchback of Notre Dame krijgt een plaats in het programma. En dan is er ook nog François Truffauts L’Histoire d’Adèle H., gebaseerd op de dagboeken van Victor Hugo’s dochter.

• • • • • • • • • • •

16/03 - 21u - LES MISERABLES (Le Chanois. 1958) 17/03 - 20u - THE MAN WHO LAUGHS (Leni, 1928) 18/03 - 17u - LES MISERABLES 1 (Hossein, 1982) 18/03 - 19u - LES MISERABLES 2 (Hossein, 1982) 20/03 - 20u - HUNCHBACK OF NOTRE-DAME (Dieterle, 1939) 21/03 - 16u - THE MAN WHO LAUGHS (Leni, 1928) 22/03 - 18u - HUNCHBACK OF NOTRE-DAME (Worsley, 1923) 24/03 - 16u - HUNCHBACK OF NOTRE-DAME (Dieterle, 1939) 27/03 - 19u - L’HISTOIRE D’ADELE H + inleiding 30’ (Truffaut, 1975) 28/03 - 16u - HUNCHBACK OF NOTRE-DAME (Worsley, 1923) 30/03 - 17u - RIGOLETTO (Gallone, 1946)

CINEMATEK Baron Hortastraat 9 1000 Brussel T: +32 (0)2 551 19 19 www.cinematek.be €3/pers.

18


THEATER Les Misérables 20/09/12 - 20/10/12 Kort na de publicatie van Les Misérables in 1862 verwerkte Victor Hugo’s zoon Charles de roman tot een theaterstuk, dat in Brussel in wereldpremière ging. Het Théâtre Royal du Parc, een plek waar Victor Hugo destijds vaak over de vloer kwam, zorgt 150 jaar na datum voor een opgefriste en gemoderniseerde theaterversie van Les Misérables. Théâtre Royal du Parc Wetstraat 3 1000 Brussel T : +32 (0) 2 505 30 30 www.theatreduparc.be Voorstelling in het Frans

Marionettentheater Toone: Ruy Blas oktober 2012 Ruy Blas is een romantisch drama dat Hugo in de jaren 1830 creëerde. Enkele jaren geleden kwam het stuk opnieuw in de aandacht dankzij een film met Gerard Depardieu. Hier in het sfeervolle marionettentheater Toone krijgt het verhaal er nog een Brusselse touch bij. Marionettentheater Toone Schuddeveldgang 6 1000 Brussel T: +32 (0) 2 511 71 37 www.toone.be Iedere donderdag, vrijdag om 20:30 Iedere zaterdag om 16:00 en 20:30 Voorstelling in het Frans Nederlands en Engels op aanvraag

19


RONDLEIDINGEN In het centrum van Brussel zijn nog heel wat sporen te ontdekken die verwijzen naar het verblijf van Victor Hugo. Verschillende organisaties bieden wandelingen aan met als thema “In de sporen van Victor Hugo” en dit zowel in het Nederlands, Frans en Engels. Victor Hugo : « Les Misérables », 500 dagen ballingschap in Brussel De wandeling begint op de Grote Markt en leidt u naar het Bariccadeplein (thuisadres van Victor Hugo in Brussel), langs de Koninklijke Sint-Hubertus galerijen (verblijfsadres van Juliette Drouet) en andere legendarische plaatsen. Uw gids zal u begeleiden naar de plaatsen die de schrijver bezocht en beschreef. Hij zal er u de anekdotes, de mooie verhalen, de legendes, de liefdes en de citaten van dit litteraire genie doen herbeleven…. De wandeling kan eventueel worden afgerond met het bezoek van enkele tentoonstellingen (Nationale Bank, Sint-Michielskathedraal). GBB Vertrek van de gidsing: Stadhuis - VisitBrussel – Grote Markt Reservering : www.visitbrussels.be Officiële gidsen / guides officiels mail : [email protected] tel : +32 (0) 2 548 04 48 Meer info / Plus d’info /: www.guidesbrussels.be Periode: alle dagen van het jaar (behalve eindejaarsfeesten) In het Nederlands, Frans en Engels Fietstocht: Tour Victor Hugo Pro Velo zorgt met haar gegidste fietstochten voor een andere kijk op de hoofdstad. Bovendien blijkt al gauw dat Brussel best wel een fietsvriendelijke stad is. Tijdens dit themajaar rond Victor Hugo en Les Misérables heeft Provelo een Victor Hugo-tour op het programma staan. Er is ook een meer algemene literaire fietstocht door deze stad vol meesterwerken. Pro Velo Londenstraat 15 1050 Brussel T: +32 (0)2 502 73 55 www.provelo.org Fietstocht in het Nederlands in het kader van Broodje Brussel : 18/05 en 21/09. Ook op aanvraag voor groepen in het Nederlands & Frans.

20


Wandeling : Het Brussel van Victor Hugo Na een gegidst bezoek aan de tentoonstelling over Les Misérables en Victor Hugo in het Librarium van de Koninklijke Bibliotheek trekken we door het centrum van Brussel voor een wandeling in zijn spoor. In Brussel zijn er trouwens nog verrassend veel sporen van Victor Hugo bewaard gebleven. Zo woonde hij in twee huizen op de Grote Markt en in de SintHubertusgalerijen bracht hij dagelijks zijn bezoekje aan zijn minnares Juliette. Het spoor van Victor Hugo brengt je onder meer ook naar de kathedraal, de Belga Queen en het Barricadenplein. Een organisatie van UPV-VUB. Inschrijven: T: +32 (0)2 629 27 50 of [email protected] Afspraak: 10:00 Ingang Koninklijke Bibliotheek Keizerslaan 2 1000 Brussel Wandeling in het Nederlands op 09/03/2012. Andere data op aanvraag voor groepen. Literaire wandeling : 150 jaar van « Les Misérables », Victor Hugo in Brussel Kom de 150ste verjaardag vieren van de publicatie van het meesterwerk “Les Miserables” van de beroemde Franse schrijver Victor Hugo die voor de eerste keer in Brussel gepubliceerd werd... Wij nodigen u uit om de “Brussel van Victor Hugo” te ontdekken en de essentiële rol van onze hoofdstad in de evolutie van zijn carrière te begrijpen...Tussen geschiedenis en nieuwe anekdotes zullen wij in zijn voetspoor de verschillende steegjes in de omgeving van de Grote Markt verkennen... Tijdens uw bezoek zal u eveneens een authentieke manuscript van de beroemde auteur in het Museum der letteren en manuscripten in de Koninklijke Sint-Hubertusgalerijen kunnen bezichtigen. Ittinéraires De prijs van de toegang en de bezoek van Het Museum der Letteren en Manuscripten is inbegrepen. Wandeling in het Frans op 22/05/2012. Ook op aanvraag voor groepen in het Nederlands en Frans. Reservering: +32 (0) 2 541 03 77 of +32 (0) 4 96 38 85 94, email : [email protected]

21

Perscontacten

Praktisch : Martha Meeze [email protected] +32 486 53 31 81 Pierre-Olivier Massart [email protected] + 32 475 53 08 07 Inhoudelijk : Kris Clerckx - Initiatiefnemer en auteur « Sur les pas de Victor Hugo », Éditions Racine-Lannoo [email protected] +32 474 23 25 17 Catherine Dardenne Culture & Leisure Manager [email protected] +32 2 548 04 63 Voor meer info over het boek «Sur les pas de Victor Hugo : entre Bruxelles et Paris» Sandrine Thys +32 (0)2 646 44 44 [email protected] www.racine.be Fototheek Online www.visitbrussels.be/pictures

w w w. l e s m i s e r a b l e s 1 5 0 . b e

© VISITBRUSSELS Photos Credits : VISITBRUSSELS / K.Clerckx / Koninklijke Bibliotheek van België

22

bijlage

EVENEMENTENKALENDER 2012 : BRUSSEL HERDENKT 150 JAAR LES MISÉRABLES VAN VICTOR HUGO EXPO

nog tot 15/04

Tentoonstelling Les Misérables 1862-2012 in het Librarium (Koninklijke Bibliotheek van België)

VARIA

maart

“Semaine Victor Hugo” (Filigrane)

VARIA

01/03

Foire du Livre met presentatie Kris Clerckx ‘Sur les pas de Victor Hugo’ (Editions Racine)

MUSEUM

08/03 (tot 30/10)

Victor Hugo: aandeelhouder van de Nationale Bank van België (Museum Nationale Bank België)

WANDELING

09/03

Première ‘Het Brussel van Victor Hugo’, gegidste wandeling (UPV-VUB)

VARIA

15/03

Colloquium ‘Les Misérables de Victor Hugo: 150 ans après…’ in Stadhuis Brussel (Bib. Riches Claires)

VARIA

16/03

Lezing liefdesbrieven Victor Hugo en minnares Juliette Drouet (Bib. Riches Claires)

CULINAIR

16/03

Les Misérables, het culinaire banket (Centre Gastronomie Historique)

FILM

16/03 (tot 30/03)

Victor Hugo op Film: Les Misérables - Hunchback of Notre Dame e.a. (Cinematek)

EXPO

20/03 (tot 24/06)

Van Victor Hugo tot René Magritte. Brussel hoofdstad der Kunsten (Museum der Letteren en Manuscripten)

TOCHT

05/05

Literaire inspiratietocht door het Zoniënwoud (Vorming Plus)

FIETS

18/05

Literatuur op de fiets, met Victor Hugo’s Misérables als rode draad (Broodje Brussel & Pro Velo)

CULINAIR

31/05

Brusselicious, gastronomisch banket: Les Misérables (VISITBRUSSELS & Centre de Gastronomie Historique)

THEATER

20/09 (tot 20/10)

Les Misérables (Théâtre Royal du Parc)

FIETS

21/09

Literatuur op de fiets, met Victor Hugo’s Misérables als rode draad (Broodje Brussel & Pro Velo)

THEATER

oktober

Ruy Blas (Marionettentheater Toone)

VARIA

Najaar

Lezing met hedendaagse schrijvers over Les Misérables (Passa Porta-Het Beschrijf- Entrez Lire)

VARIA

18/10

Victor Hugo’s Eik van de Verenigde Staten van Europa (Bibliotheca Wittociana)

23

sized for victor hugo

Recommend Documents