Sing-in Kerst in de Klaas 14 december 2014 17.00 - 17.45 uur
Koperensemble Torenpleinkerk Vleuten o.l.v. Arie Griffioen Berry van Berkum, orgel
Nicolaïkerk Utrecht
Sing-in: hoe werkt het? Namens de wijkgemeente Nicolaïkerk hartelijk welkom tijdens deze sing-in, na afloop van de jaarlijkse kerstmarkt in de Twijnstraat. Het is ook de afsluiting van ‘Kerst in de Klaas 2014’ met het thema ‘Kerst vieren we samen!’. Van de tien kerstliederen in dit boekje, heeft u vijf favorieten gekozen. We wensen u veel zing- en luisterplezier!
Programma
Welkom Keuzelied 1 Keuzelied 2 Evangelielezing door ds. Dirk Neven, predikant van de Nicolaïkerk (tekst: zie pag. 19) Keuzelied 3 Koperensemble: Galliarde van Samuel Scheidt Keuzelied 4 Keuzelied 5 Koperensemble: En sterne skinner in Natt van Tore Aas
Bij de uitgang wordt een bijdrage gevraagd voor de onkosten verbonden aan ‘Kerst in de Klaas’.
Lay-out: Margriet van Dijk-Meijer www.typtop.nl
1. Stille nacht
t. Johannes Yserinkhuysen, vrij naar Joseph Mohr - ‘Stille Nacht, heilige Nacht’ / m. Franz Gruber
2.
Hulploos Kind, heilig Kind, dat zo trouw zondaars mint, ook voor mij hebt Ge U rijkdom ontzegd, wordt Ge op stro en in doeken gelegd. Leer me U danken daarvoor. Leer me U danken daarvoor.
3.
Stille nacht, heilige nacht! Vrede en heil, wordt gebracht aan een wereld, verloren in schuld; Gods belofte wordt heerlijk vervuld. Amen, Gode zij eer! Amen, Gode zij eer! Uit: het nieuwe Liedboek, lied 483 3|p ag i n a
Stille nacht is een populair kerstlied. De oorspronkelijke tekst werd in het Duits geschreven door Joseph Mohr. De Oostenrijkse componist Franz Gruber schreef de melodie. Deze melodie is inmiddels iets veranderd. Het lied is in meer dan 300 talen vertaald, waarmee het wereldwijd een van de meest populaire liederen aller tijden is. Het lied wordt vaak zonder of met minimale muzikale begeleiding gezongen. Stille nacht werd voor het eerst opgevoerd in de St. Nikolauskerk in Oberndorf (Oostenrijk) op Eerste Kerstdag 1818. De tekst was door Mohr al in 1816 geschreven, maar op kerstavond 1818 vroeg Mohr aan Gruber om een gitaarbegeleiding te maken bij de tekst. Waarom specifiek om een gitaarbegeleiding werd gevraagd is tot op de dag van vandaag onduidelijk. De meest gebruikte verklaring was dat het orgel van de kerk kapot was, volgens een populaire versie doordat muizen van de balg hadden gegeten. Maar misschien wilde Mohr gewoon een andersklinkend lied. Volgens een andere anekdote raakte het lied, nadat het in 1818 eenmalig was opgevoerd, weer zoek en werd het pas in 1825 door een orgelreparateur teruggevonden. Dit verhaal berust zeer waarschijnlijk niet op waarheid, omdat zowel Mohr als Gruber in het begin van de jaren 1820 met variaties op Stille nacht kwamen.
4|p ag i n a
2. Nu zijt wellekome m. Theodotus 1627 t. Oudnederlands lied
2. Herders op den velde, hoorden een nieuw lied Dat Jezus was geboren, zij wisten ’t niet Gaat aan gene strate, en gij zult het vinden klaar Beth’lem is de stede, daar is 't geschied voorwaar Kyrie eleis 3. Heilige drie koningen, uit zo verre land Zij zochten onze Here, met offerand Z’offerden ootmoediglijk myrrh’ wierook ende goud ’t Eren van dat kindje, dat alle ding behoudt Kyrie eleis
5|p ag i n a
Nu zijt wellekome is een Nederlandstalig kerstlied. Het kent net als het bekende Stille nacht verschillende versies voor katholieken en protestanten. De oudst bekende versie is 17e-eeuws, maar de oorsprong moet heel wat ouder zijn. De oorsprong vindt het lied waarschijnlijk in de 15e eeuw. De protestantse versie is een aanpassing van de katholieke. Interessante verschillen zijn: • het tweede couplet, waarin de “Maged” (Maria) genoemd wordt, is weggelaten; • de drie Koningen – niet zo genoemd in de Bijbel, maar deel van de katholieke traditie – zijn vervangen door Wijzen uit het oosten. • verder zijn er enkele kleine verschillen, zoals “in/op dit aardrijk” en “waar ’t is geschied”/ “daar is ’t geschied”, die bij oecumenische samenzang voor verwarring kunnen zorgen; • tenslotte wordt het Griekse ‘Kyrieleis’ in de protestantse versie tegenwoordig vaak vervangen door ‘Ontferm U, Heer’.
6|p ag i n a
3. O Kindeke klein
2. O Kindeke klein! O Kindeke teer! Gij zijt onz’ uitverkoren Heer. Ik geef U heel het harte mijn. Ach, laat mij eeuwig bij u zijn. O Kindeke klein! O Kindeke teer!
7|p ag i n a
4. Hoor, de engelen zingen de eer t. Charles Wesley – ‘Hark! the herald angels sing’ v. Willem Barnard m. Felix Mendelssohn-Bartholdy
8|p ag i n a
2. Hij, die heerst op ’s hemels troon Here Christus, Vaders Zoon, wordt geboren uit een maagd op de tijd die God behaagt. Zonne der gerechtigheid, woord dat vlees geworden zijt, tussen alle mensen in in het menselijk gezin. Hoor, de engelen zingen de eer van de nieuwgeboren Heer! 3. Lof aan U die eeuwig leeft en op aarde vrede geeft, Gij die ons geworden zijt taal en teken in de tijd, al uw glorie legt Gij af ons tot redding uit het graf, dat wij ongerept en rein nieuwgeboren zouden zijn. Hoor, de engelen zingen de eer van de nieuwgeboren Heer! Uit: het nieuwe Liedboek, lied 481
‘Hark! The Herald Angels Sing’ is een kersthymne en ‘Carol’, waarvan de tekst is geschreven door Charles Wesley, de broer van John Wesley. Het verscheen in 1739 in ‘Hymns And Sacred Poems’. De originele openingsregel was ‘Hark! how all the welkin rings’; de versie vandaag de dag is het resultaat van veranderingen door verschillende mensen. Vele hymnes uit de achttiende eeuw bestonden merendeels uit geschreven tekst zonder muziek. De zang was belangrijker dan de melodieën in een lied of vers. De melodie die tegenwoordig wordt gebruikt voor dit lied is gebaseerd op een deel uit Felix Mendelssohns cantate Festgesang uit 1840.
9|p ag i n a
5. Eer zij God in onze dagen t. Willem Barnard m. Frans volkslied – ‘Les anges dan nos campagnes’
2. Eer zij God die onze Vader en die onze Koning is. Eer zij God die op de aarde naar ons toe gekomen is. Gloria in excelsis Deo, gloria in excelsis Deo. 10 | p a g i n a
3. Lam van God, Gij hebt gedragen alle schuld tot elke prijs, geef in onze levensdagen peis en vreê, kyrieleis. Gloria in excelsis Deo, gloria in excelsis Deo. Uit: het nieuwe Liedboek, lied 487
Gloria in excelsis Deo (Latijn: Ere zij God in de hoge) is het begin van het Gloria van de grote doxologie. Naast de grote doxologie is er ook de kleine doxologie: Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto (Eer zij aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest). De tekst heeft vele componisten geïnspireerd: • de hymne Gloria, zoals gearrangeerd door Edward Shippen Barnes; • in cantate BWV 191 van Johann Sebastian Bach, ‘Gloria in excelsis Deo’ en in Bach’s Hohe Messe (BWV 232); • een recent (2001) ontdekt werk van Georg Friedrich Händel: Gloria in excelsis Deo; • het Gloria (RV 589) van Antonio Vivaldi.
11 | p a g i n a
6. Komt allen tezamen
2. De hemelse engelen riepen eens de herders weg van de kudde naar ’t schamel dak. Spoeden ook wij ons met eerbiedige schreden! Komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden die koning. 3. Het licht van de Vader, licht van den beginne, zien wij omsluierd, verhuld in ’t vlees: goddelijk kind, gewonden in de doeken! Komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden die koning. 12 | p a g i n a
4. O kind, ons geboren, liggend in de kribbe, neem onze liefde in genade aan! U, die ons liefhebt, U behoort ons harte! Komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden die koning. 5. Zingt aarde en hemel, zingt nu engelenkoren, zingt alle scharen rondom de troon: Glorie aan God en vrede voor de mensen! Komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden, komt, laten wij aanbidden die koning. t. C.B. Burger (str. 1, 2, 4); Jan Willem Schulte Nordholt (str. 30; Gert Landman (str. 5), vrij naar ‘Adeste fidelis’, toegeschreven aan John Francis Wade / m. 18e eeuw?
Uit: het nieuwe Liedboek, lied 477
Adeste fideles is een katholiek, Latijns kerstlied. Het werd rond 1743 geschreven en op muziek gezet, volgens de traditie door de naar Douai, Frankrijk, wegens zijn jacobitische sympathie gevluchte katholieke Brit John Francis Wade (1711-1786). In het Nederlands kent men het lied onder de titel ‘Komt allen tezamen’. In 1760 werden tekst en melodie gepubliceerd in de Evening Offices of the Church. De Engelse tekst ‘O come all ye faithful’ werd pas in 1841 gedicht door Frederick Oakeley (1802-1880).
13 | p a g i n a
7. Hoe leit dit kindeke
2. Sa, ras, dan Herderkens, komt naar de stal: Speelt op uw vedelkens voor dit teer lammeke: Speelt er dan zachtje tot het slapen zal! Na, na, na, na, na, na Kindeke teer, Ei, zwijg toch stil, sus, sus! En krijt niet meer. 3. En gij, o engeltjes, komt naderbij; Zingt dan uw liedekens voor dit lief kindeke: Wilt het vermaken met uw melodij; Na, na, na, na, na, na Kindeke teer, Ei, zwijg toch stil, sus, sus! En krijt niet meer. Oudhollands Kerstlied
14 | p a g i n a
8. Midden in de winternacht m. Catalaans kerstlied t. H. Prenen
2. Vrede was het overal: wilde dieren kwamen bij de schapen in de stal en zij speelden samen. Elke vogel zingt zijn lied, herders waarom speelt gij niet? Laat de citers slaan; blaast uw fluiten aan; laat de bel-, laat de trom, laat de beltrom horen: Christus is geboren! 3. Ondanks winter, sneeuw en ijs, bloeien alle bomen, want het aardse paradijs is vannacht gekomen. Elke vogel zingt zijn lied, herders waarom danst gij niet? Laat de citers slaan; blaast uw fluiten aan; laat de bel-, laat de trom, laat de beltrom horen: Christus is geboren!
15 | p a g i n a
4. Ziet, reeds staat de Morgenster stralend in het duister, want de dag is niet meer ver, bode van de luister die ons weldra op zal gaan. Herders blaast uw fluiten aan laat de bel, bim-bam, laat de trom, rom-rom, keere om, keere om, laat de beltrom horen: Christus is geboren! Uit: Gezangen voor Liturgie, 497
De tekst van het lied Midden in de Winternacht is gemaakt door Henricus Lucas (Harry) Prenen, pseudoniemen Henri Papou, Hakkie (ook wel Hacqui) Prenen, H.P. (Schoten, 24 maart 1915 - Haarlem, 20 oktober 1992). Hij was een Nederlands historicus, geschiedenisleraar, (gelegenheids)-dichter, illustrator, journalist en rederijker. Van zijn gedichten is wellicht het kerstlied Midden in de Winternacht uit 1943 het meest bekend. De melodie is oud en vooral bekend vanuit 17de/18de-eeuwse orgelsuites met Noels van Daquin, Balbastre en Dandrieu. Het lied heet dan: Quand le sauveur Jésus Christ… of Bon Joseph, écoutez moi… Een Catalaans (of in elk geval: Spaans) origineel blijkt inderdaad te bestaan: El Desembre congelat, zij het dat Harry Prenen zich vrij ten opzichte van dit origineel beweegt. De motieven van dit lied (herders, fluiten, trommels, dierenvrede, spontaan bloeiende natuur) getuigen in elk geval zowel van Bijbelkennis als van enig gevoel voor laatmiddeleeuwse kerstbeleving.
16 | p a g i n a
9. Geen wiegje als rustplaats
2. Door ’t loeien der koetjes was het kindje ontwaakt, maar daardoor werd ’t kind niet aan ’t schreien gemaakt. Heer Jezus, nu ziet Ge uit de hemel ter neer, ik dank u, dat g’eens ook een kindje waart, Heer. 3. O, zegen de kind’ren veraf en dichtbij, Gij houdt van hen allen evenveel als van mij. Gij wilt, dat wij kind’ren, al zijn wij nog klein, bij u in de hemel ook eens zullen zijn.
De oudst bekende versie stamt uit 1885 in een Luthers tekstboek. Lange tijd is gedacht dat de tekst van Maarten Luther zelf afkomstig was, omdat in dit tekstboek de titel van het lied luidde: ‘Hymne over de, gecomponeerd door Maarten Luther en nog steeds door Duitse moeders gezongen voor hun kinderen’. In liedboeken staat er dan ook vaak als titel boven ‘Kerstliedje van Maarten Luther’. In Engeland is het lied bekend onder de tekst ‘Away in a manger’.
17 | p a g i n a
10. Er is een kindeke geboren op aard
2. ’t Kwam op de aarde en ’t had er geen huis ’t Kwam op de aarde en ’t had er geen huis ’t Kwam op de aarde en ’t droeg al zijn kruis. ’t Kwam op de aarde en ’t droeg al zijn kruis. 3. Er is een kindeke geboren in ’t strooi Er is een kindeke geboren in ’t strooi ’t Lag in een kribbe, gedekt met wat hooi. ’t Lag in een kribbe, gedekt met wat hooi. 4. ’t Kwam op de aarde voor ons allegaar. ’t Kwam op de aarde voor ons allegaar. En ’t wenste ons allen een zalig nieuwjaar. En ’t wenste ons allen een zalig nieuwjaar. Tekst en melodie uit Lootens en Feys, Chants populaires flamands, 1878
18 | p a g i n a
Evangelielezing Lukas 1: 26-38 (vert. NBV) Aankondiging van de geboorte van Jezus In de zesde maand zond God de engel Gabriël naar de stad Nazaret in Galilea, naar een meisje dat was uitgehuwelijkt aan een man die Jozef heette, een afstammeling van David. Het meisje heette Maria. Gabriël ging haar huis binnen en zei: ‘Gegroet Maria, je bent begenadigd, de Heer is met je.’ Ze schrok hevig bij het horen van zijn woorden en vroeg zich af wat die begroeting te betekenen had. Maar de engel zei tegen haar: ‘Wees niet bang, Maria, God heeft je zijn gunst geschonken. Luister, je zult zwanger worden en een zoon baren, en je moet hem Jezus noemen. Hij zal een groot man worden en Zoon van de Allerhoogste worden genoemd, en God, de Heer, zal hem de troon van zijn vader David geven. Tot in eeuwigheid zal hij koning zijn over het volk van Jakob, en aan zijn koningschap zal geen einde komen.’ Maria vroeg aan de engel: ‘Hoe zal dat gebeuren? Ik heb immers nog nooit gemeenschap met een man gehad.’ De engel antwoordde: ‘De heilige Geest zal over je komen en de kracht van de Allerhoogste zal je als een schaduw bedekken. Daarom zal het kind dat geboren wordt, heilig worden genoemd en Zoon van God. Luister, ook je familielid Elisabet is zwanger van een zoon, ondanks haar hoge leeftijd. Ze is nu, ook al hield men haar voor onvruchtbaar, in de zesde maand van haar zwangerschap, want voor God is niets onmogelijk.’ Maria zei: ‘De Heer wil ik dienen: laat er met mij gebeuren wat u hebt gezegd.’ Daarna liet de engel haar weer alleen.
19 | p a g i n a
Agenda Nicolaïkerk 24 december, 22.00 uur - Kerstnachtdienst Voorganger ds. Dirk Neven, organist Berry van Berkum. M.m.v. de Nicolaïcantorij o.l.v. Ko Zwanenburg, Cappella di San Nicolai, Anne-Marieke Evers (alt), Henk Gunneman (tenor) en Erks Jan Dekker (bas) o.l.v. Ko Zwanenburg. Muziek: ‘Jauchzet, frohlocket! Auf, preiset die Tage’, Weihnachtsoratorium deel 1 (BWV 248) van J.S. Bach.
25 december, 10.00 uur - Eerste Kerstdag
Kerstmorgendienst m.m.v. Jorrit van der Kooij en Carl Daleboudt, trompet, Berry van Berkum (orgel) en Ko Zwanenburg (cantor-organist). Voorganger is ds. Dirk Neven. Tijdens de preek is er voor de kinderen kinderkerk en voor de kleinsten crèche. Na afloop koffiedrinken.
26 december, 12.00 uur - Tweede Kerstdag
De Jong & De Jong+: Christmas carols uit diverse landen, gearrangeerd voor twee harmoniums en een vocaal kwartet: sopraan Lauren Armishaw en drie vocalisten uit het ensemble ‘The Gents’. Kaarten via www.dejongdejong.nl.
31 december, 19.00 - Oudejaarsdag Korte vesper om het oude jaar af te sluiten.
11 januari 2014 - Nieuwjaarsduik Thema: de start van de Tour de France in onze stad: over de raakvlakken van sport en cultuur en de overeenkomsten tussen kunstenaars en topsporters! 12.30 - 13.00 uur: De Steegzangers o.l.v. Paul Krijnen Het concert waarin de ‘eenzame fietser’ klinkt en ook kan worden meegezongen 13.00 - 14.00 uur: ‘Klokken luiden het jaar in ….’ Malgosia Fiebig, stadsbeiaardier, laat horen dat het nieuwe jaar is begonnen: naast de ‘verplichte nieuwjaarsnummers van Strauss’ ook Franse muziek en ‘fietsliedjes’. 14.00 - 14.50 uur: Toptoccata is topsport Berry van Berkum en Ko Zwanenburg, orgel. Beroemde en beruchte toccata’s komen in een sneltreinvaart voorbij: topsport!! 15.00 - 15.20 uur: Nederland – Frankrijk; een muzikale ontmoeting tussen Nederland en Frankrijk door Kamerkoor Sjanton o.l.v. Ulrikke Reed Findenegg 17.00 - 18.00 uur: Cantatevesper ‘Was mein Gott will, das g’scheh allzeit’ (BWV 111) van J.S. Bach Magnificat van Marc-Antoine Charpentier M.m.v. Cappella di San Nicolai, vocale solisten en de Vespercantorij o.l.v. Ko Zwanenburg. Berry van Berkum, orgel. Voor meer info: www.nicolaikerk.nl en www.nicolaiconcerten.nl
