Symposium MonumentenKennis | Kennis van Natuursteen
MDCS - een gebruiksvriendelijk instrument voor de diagnose van schade aan monumenten
Silvia Naldini Faculteit Bouwkunde, TU Delft In de jaren negentig van de vorige eeuw ontstond het systeem MDDS (Monument Damage Diagnostic System) uit een internationale samenwerking in het kader van een EU programma1. Gebaseerd op beslissingstabellen boekte het systeem meteen veel succes, zodat er zelfs een film van werd gemaakt en verspreid. Het systeem was goed, hoewel we gauw door hadden dat het meer flexibel en uitgebreid moest worden. In de loop der tijd werden vorm en inhoud van MDDS veranderd en geüpdatet, maar helaas ontbrak aan het systeem de ‘vriendelijkheid in gebruik’ die steeds belangrijker in de informaticawereld was geworden. Studenten bijvoorbeeld waren onder de indruk van de kennis, maar vonden de interface niet snel en intuïtief genoeg. Als expertsysteem vroeg MDDS verder naar veel kennis door onderzoek, die niet altijd makkelijk te verkrijgen was. Toch was MDDS zeer rijk aan informatie en bood een methodologie, die garant stond voor complete, duidelijke en onderling vergelijkbare rapporten. Wat kon de toekomst van MDDS zijn ? Toen Steve Jobs terug kwam naar Apple werd zijn motto ‘Think different’ 2, denk (aan iets) anders, maak iets dat de mensen nog niet bezitten, maar wel willen hebben. Hoe kon MDDS zo een tool worden ? In overleg met de RCE kwam het antwoord in de vorm van een ‘light’ versie, die door een breder publiek met plezier en efficiëntie zou kunnen worden gebruikt, zonder de diepgaande en methodologische aanpak op te offeren. MDCS, het Monument Diagnose en Conservering Systeem MDCS, het nieuwe systeem, draait op het internet en kan door iedereen worden gebruikt. Dit vormt een constante prikkel tot updating en innovatie. Als belangrijk kennisoverdrachtsinstrument maakt het deel uit van de programmatische samenwerking MonumentenKennis tussen TNO, de TU Delft en RCE. Het softwarebedrijf Auxilium uit Delft werd de taak toevertrouwd, om de wensen van de beoogde gebruikers in een gebruiksvriendelijk instrument te vertalen, rekening houdend met de eisen van de experts. Denkend aan de behoefde van verschillende potentiele gebruikers, van monumentenwachters tot restauratiearchitecten, draait MDCS op laptops en tablets en kan makkelijk op locatie worden gebruikt. De voertaal van het oorspronkelijke MDDS was Engels, omdat het een product was van een EU samenwerking, terwijl MDCS ook een Nederlandse versie biedt. Het is mogelijk om (zelfs tijdens een inspectie), foto’s van een monument en delen daarvan in het systeem te importeren en daarop te tekenen, om de locaties van de schade aan te geven. Deze optie maakt het makkelijk om een inspectie vast te leggen.
1
MDDS, Masonry Damage Diagnostic System, EC Environment Programme contract EV5V-CT92-0108.
2
Different is gebruikt als zelfstandig naamwoord. Cf. Water Isaacson 2011, Steve Jobs, p. 330.
19
Symposium MonumentenKennis | Kennis van Natuursteen Aan de locaties kunnen detailfoto’s van beschadigde materialen worden gekoppeld. Voor de identificatie van de schade kan men verschillende schade atlassen raadplegen (baksteen, natuursteen, mortel, pleister, beton). Voor schade die van constructieve aard is en meestal meerdere materialen betreft, is er een aparte atlas. Naast de atlassen, kunnen zogenaamde wizards worden geraadpleegd om, op basis van de visuele kenmerken van materialen en schade, door vragen te beantwoorden, tot een definitie of schadepatroon te komen. De uit MDDS afkomstige kennis is dus in een nieuw jasje gegoten. Deze ‘vertaling’ heeft ons de gelegenheid geboden, om de kennis te controleren en te updaten. De verschillende stappen van een MDCS inspectie • •
•
Invullen van gebouwgegevens, inclusief adres, wat ‘gelinkt’ is aan Google maps en het mogelijk maakt om direct inzicht te krijgen in de context van het object. Geschiedenis van het gebouw beschrijven, inclusief bouwfasen en interventies, die de staat van conservering kunnen helpen begrijpen. Interventies betreffen b.v. uitbreidingen, substituties, restauraties, waarbij andere materialen dan de oorspronkelijke zijn gebruikt, met soms ongewenste gevolgen.
Een of meerdere locaties kunnen worden geselecteerd, die relevante schadetypen tonen. De gebruiker kan de ernst van de schade aangeven, en verder aantekeningen of uitleg in tekstkaders, zetten. Zelfs als de opname en diagnose van de schade het hoofddoel van het onderzoek vormen, kunnen natuurlijk andere aspecten worden gebruikt, die b.v. van belang kunnen zijn voor statistische analyse of kwaliteitsbeoordeling.
20
Symposium MonumentenKennis | Kennis van Natuursteen
•
Materialen en schadetypen kunnen met behulp van MDCS worden geïdentificeerd. In de bovengenoemde atlassen wordt elke type schade gedefinieerd en een unieke naam gegeven. Aan de schade kunnen een of meerdere processen worden gekoppeld. Omdat de schadeprocessen alleen onder bepaalde omstandigheden kunnen plaatsvinden en vaak alleen bij bepaalde materialen kunnen voorkomen, moeten de hypotheses rond de oorza(a)k(en) van de schade door onderzoek te worden bevestigd.
•
In de Wiki, kan meer informatie worden gevonden over o.a. schadeprocessen en onderzoeksmethoden. Deze achtergrondinformatie komt uit nationale en internationale onderzoeksprojecten, zoals b.v. het bestrijden van optrekkend vocht: de kennis is daaruit gedestilleerd en op een essentiële een praktijkgerichte manier weergegeven.
21
Symposium MonumentenKennis | Kennis van Natuursteen Updating en uitbreiding van de kennis is een van de doeleinden van de Monumentenkennis samenwerking en MDCS is een perfect instrument voor kennisoverdracht.
•
De gevonden schade is gekoppeld aan mogelijke schademechanismen. Om tot goede hypotheses te komen en tot een wetenschappelijk onderbouwde diagnose, dient men vaak aanvullend onderzoek te (laten) uitvoeren. Informatie over type onderzoek en interpretatie van de resultaten, kan men in de wiki vinden. Ook over de aanpak van bepaalde problemen kan men in de wiki lezen. Het vastleggen van de genomen maatregelen is zeer belangrijk voor de evaluatie van hun effectiviteit in de loop van der tijd.
Wat is de toekomst van MDCS? De nu opgeleverde versie zal worden uitgebreid met een aantal interessante voorzieningen. In eerste instantie zal de mogelijkheid worden ingebouwd, om 3D tekeningen te draaien, wat steun zal bieden aan het onderzoek rond b.v. scheurvorming. De atlassen zullen steeds worden geüpdatet. Wizards zullen worden gecreëerd niet alleen om schade aan materialen te herkennen, maar ook om materialen zelf – bijvoorbeeld natuursteensoorten, mortelsamenstelling – te identificeren. Op locatie te gebruiken NDT (niet destructieve testen) zullen een antwoord op bepaalde vragen bieden. We zullen ernaar streven om de gebruiker in staat te stellen, om zelfstandig op z’n minst een deel van het onderzoek te kunnen doen. Laboratorium onderzoek en wetenschappelijk onderzoek op locatie zullen natuurlijk in verschillende gevallen noodzakelijk blijven, maar toch zal de gebruiker een bewuste keuze kunnen maken en in staat zijn om de resultaten beter te evalueren. Statistische berekeningen zullen mogelijk zijn. Grootschaal onderzoek zal resulteren in gegevens die voor een gezamenlijke en goedkopere aanpak van problemen zouden kunnen zorgen. Ook de kwaliteit van de interventies zal makkelijker kunnen worden bepaald.
22
Symposium MonumentenKennis | Kennis van Natuursteen Een nuttig instrument De gebruikers van MDCS met hun feedback zijn essentieel voor het maken van een succesvol product. Rapportages, gemaakt volgens duidelijke criteria, zullen makkelijk te vergelijken zijn. Daarvan zouden overheidsinstanties profijt kunnen hebben, voor het beoordelen van interventies of restauratievoorstellen. De mogelijkheid bestaat om een rapportage met een andere expert te delen, om advies of ‘second opinion’ te krijgen, en ook om andere op de hoogte te stellen van bijzondere schade/problemen. Een archief met rapportages kan hulp bieden bij de analyse van schade en de evaluatie van de ernst van de problemen van sommige situaties. De genomen maatregelen zullen verder beter te beoordelen zijn, jaren nadat ze genomen zijn. De gezamenlijke aanpak van een serie gebouwen met vergelijkbare schade in een bepaalde omgeving zal geld besparend zijn. Het maatschappelijk nut van het systeem kan bijvoorbeeld liggen op het niveau van de communicatie tussen inspecteur en eigenaar, in de betrokkenheid van bewoners en hun monumenten, en in de mogelijkheid tot zelf monitoren van schade. Een voorbeeld daarvan zou het signaleren van de aanwezigheid van scheuren kunnen zijn en het volgen van hun ontwikkeling in de loop der tijd.
23
