signalement Kwaliteit Ik blijf er op hameren Rob de Vroet, Medisize

signalement

Periodiek branchemagazine / FHI, federatie van technologiebranches / juli 2014, JAARGANG 23

3

Rob de Vroet, Medisize

Kwaliteit Ik blijf er op hameren Thema Dutch Tech in CHINA STARTREK TRICORDER WORDT WERKENDE HARDWARE HOOGLERAAR-POLITICUS LAAFT ZICH AAN WERKBEZOEK

2

8 Thema Dutch Tech in China

20 Redactioneel 3 Interview Rob de Vroet

4

Kort nieuws

8

Haagse Babbel

12

Conjunctuur 15 Werkbezoek 16

16

34

Thema: Dutch Tech in China

20

WoTS 2014

28

Science fiction wordt werkende hardware

30

Procesintensificatie of ‘burning platform’

32

Gevraagd: procesinstrumentatietechnici

34

Technologie voor het grijpen

36

Biofabrication voor medische toepassingen

38

Boeken/Tentoonstelling 40

inhoud signalement 03/2014

38

Personalia/Agenda 42 Ledennieuws 43

Redactioneel

SIGNALEMENT

PERIODIEK BRANCHEMAGAZINE / FHI, FEDERATIE VAN TECHNOLOGIEBRANCHES / JULI 2014, JAARGANG 23

3

ROB DE VROET, MEDISIZE

KWALITEIT IK BLIJF ER OP HAMEREN THEMA DUTCH TECH IN CHINA STARTREK TRICORDER WORDT WERKENDE HARDWARE HOOGLERAAR-POLITICUS LAAFT ZICH AAN WERKBEZOEK

Het gaat spannen Al vijfentwintig jaar is er elke laatste donderdag van augustus het FHI Golftournament. Dit jaar is dat voor het eerst niet meer uitsluitend golfen, maar een relatiedag waar leden ook een schietclinic kunnen

publicaties

volgen. Kleiduiven schieten, klein kaliber en boogschieten, het gaat er

Eerdere uitgaven van Signalement

om spannen.

zijn terug te vinden op www.fhi.nl Na achtenvijftig jaar is er voor het eerst geen beurs HET Instrument. World of Technology & Science is het nieuwe beursconcept, product van samenwerking. Dat wordt spannend. Vooral de aanloop naar deze sprong in het diepe heeft impact op heel FHI. Even goed plannen die vakantiereizen, niet te ver en niet te lang, want eind september moet Redactie

alles en iedereen er ‘staan’.

Bureau FHI Emmar Sinnige

Zonder spanning geen stroom, weten we natuurlijk maar al te goed in

Kees Groeneveld

de technologie. Maar een verkeerde ontlading kan dodelijk zijn. Hoe

Paul van Nieuwenburg, MUNTZ

vertrouwenwekkend kan het dan zijn als je weet dat je een degelijke overspanningsbeveiliging operationeel hebt. De bestuursstructuur

Redactieadres

en –bezetting van FHI en de branches vormt die zekerheid. Het lijkt

Postbus 366, 3830 AK LEUSDEN

misschien een contradictie, een setting die het moet hebben van

Telefoon: (033) 465 75 07

ondernemerschap, voortdurende dynamiek, vernieuwing, innovatie,

Fax: (033) 461 66 38

risico’s nemen en dan toch die zekerheden. Maar het is geen

Internet: www.fhi.nl

tegenstelling. Heldere kaders geven ruimte voor creativiteit, dynamiek

E-mail: [email protected]

en gecalculeerde risico’s.

Advertentieverkoop www.jetvertising.nl Telefoon: (070) 39 90 000 Vormgeving MUNTZ

Ondernemerschap, dynamiek, vernieuwing, innovatie, risico’s De verschijningsvormen veranderen. Generaties komen en gaan. Maar die heel speciale cultuur van FHI en haar technologiebranches,

Cartoon

die staat echt als een huis. De hechte clubgeest, het ‘lean & mean’

Studio Artjan

adagium, recht op je doel af, open voor nieuwe mogelijkheden, nieuwe deelbranches, gebouwautomatisering en micronano technologie. Het is

Druk

steeds die paradox van panta rhei, alles is in beweging, alles stroomt,

Drukkerij Van de Ridder

maar binnen een vastomlijnd kader.

Hoewel aan deze uitgave de uiterste zorg

Als je als organisatie genetisch zo in elkaar zit, dan kun je de spanning

is besteed, kan voor eventuele (druk)fouten

opvoeren. Dan moet je de spanning waarschijnlijk zelfs af en toe

en onvolledigheden niet worden ingestaan

bewust laten toenemen.

en aanvaarden de auteurs, redactie en het bureau van FHI geen aansprakelijkheid.

colofon

kees groeneveld [email protected]

3

4 interview

Rob de Vroet, Medisize

“Het is één grote balancing act” signalement 03/2014

5

Mijn navigator heeft de route touristique voor me uitgekozen. Geeft niet ik ben toch te vroeg voor mijn afspraak met Rob de Vroet van Medisize. Bovendien snap ik wel dat Tom me via deze binnenweg naar Hillegom leidt. Het is mooi hier. Geen bol te bespeuren, maar evengoed: mooi. Hollands zou ik bijna willen zeggen. Net als Medisize. Immers, Medisize is onderdeel van Phillips, nietwaar Rob? “Inderdaad, niet waar. Het is Phillips, met twee ll’en. Uit Amerika.” tekst paul van nieuwenburg fotografie leo de jong

Verwarrend? Niet echt, zegt Rob, nadat hij

Want?

me ietwat trekkebenend voor is gegaan

“Verschillende culturen. En een andere manier

naar zijn tamelijk sober ingerichte kantoortje.

van zakendoen.”

De naweeën van een vervelende kwetsuur, hoogstwaarschijnlijk opgelopen tijdens het

Over zakendoen gesproken, alles gaat

sporten. Wat maar weer eens bevestigt dat

crescendo?

sporten ongezond is. Ik roep het al jaren, kijk

“Jazeker. We hebben net vanwege de

naar Arjan Robben, zo zie je er toch niet uit

verandering waar ik je over vertelde een

als je niet sport, of wel…? Maar goed, nu we

verhuizing achter de rug. Vandaar dit sfeervolle

het toch over gezondheid hebben, Medisize is,

kantoor met prachtig uitzicht op de opslagloods

zoals de naam al prijsgeeft, een handels- en

van Phillips-Medisize. Maar nee hoor, we doen

verkooporganisatie in medische hulpmiddelen

het goed. Vanuit onze hoofdlocatie hier in

ten behoeve van met name de segmenten

Hillegom en vestigingen in Duitsland en Italië

anaethesie, intensive care en OK en autonoom

leveren we medische hulpmiddelen aan een

onderdeel van Phillips-Medisize. Met twee ll’en

internationale markt, hoofdzakelijk ziekenhuizen.

dus. “Eén keer uitleggen en het misverstand is uit

Denk daarbij aan slangen, infusen, alles, het

de wereld.”

merendeel dispoable. Daarnaast verhandelen we ook high-tech apparatuur.”

Gebeurt dat vaak dat mensen zich vergissen? “Nee, eigenlijk niet. Phillips is een vrij grote

Maar het grote volume wordt bepaald door

internationale speler met een goede reputatie

producten als slangen en infusen?

en een grote naambekendheid. Maar hoe het

“Inderdaad. Binnen ons totaalaanbod

zit met Phillips, Phillips-Medisize en Medisize is

onderscheiden we trouwens handelsproducten,

best wel wat ingewikkkeld. Ik zal het je uitleggen.

branded producten en eigen producten.”

De eigenaars van Phillips Plastics hebben drie jaar terug Medisize geacquireerd. Die

Leg uit.

Van de intensive care

bedrijven zijn onder de naam Phillips-Medisize

“Handelsproducten zijn producten van

naar de boardroom

samengegaan op het gebied van contract

fabrikanten die wij gewoon onder hun

Rob de Vroet werd na zijn VWO-

manufacturing, het Medisize handelsbedrijf is

merknaam verkopen. Als we ze onder onze

opleiding IC-verpleegkundige.

hier later weer uitgehaald. Met andere woorden,

naam in de markt zetten, spreken we van

Interessant, maar niet dynamisch

er is een Phillips-Medisize dat voornamelijk

branded producten. En van eigen producten als

genoeg. Een overstap naar het

contract manufactering doet en Medisize dat een

we ze speciaal laten ontwikkelen. De verhouding

bedrijfsleven lag voor de hand. Via

handels bedrijf is. We hangen onder dezelfde

standaard- en branded versus eigen producten

sales- en management functies bij

paraplu, we hebben intercompany afspraken

is ongeveer 50% / 50%. Schat ik. Denk ik.

diverse bedrijven – waaronder

en doen zaken met elkaar, maar we opereren

Ongeveer.”

Medtronic – en onder meer een post

wel zelfstandig. En werken dus ook met andere

doc aan de Cranfield University startte

leveranciers en partijen. Dat heeft alles te maken

En wanneer kies je voor het één of voor

hij in 2012 als managing director bij

met het feit dat de eigenaar, een private equity

het ander?

Medisize.

club, besloten heeft om Medisize en Phillips-

“In veel gevallen is het geen issue. Gaat

Medisize los van elkaar te positioneren.”

het om bulk waarbij het merk niet echt een

6

Drie productlijnen, complex hoor.

groot aantal baby’s in hun latere leven geen

“Het complexe, zoals jij het noemt, zit ‘m niet

grootgebruiker worden van medische zorg. Nou,

zozeer in die drie productlijnen, maar in het

dat apparaat gaat dus maar moeilijk. Ondanks

totaal. Dat is feitelijk ook de reden dat ik hier

de aantoonbare resultaten die er mee geboekt

ben. Om te zorgen dat wat goed is, beter wordt.

kunnen worden. Is puur een kwestie van geld.

En wat slecht is, veranderd wordt. Ik heb het

Zo’n installatie kost tussen de anderhalve en

dan over zaken als het terugbrengen van het

twee ton, dat is voor ziekenhuizen, waarvan er

leveranciersbestand, hebben we er meer dan

veel in de financiële problemen zitten en zelf hun

honderd van, veel te veel. En over innovatie.

kosten moeten ophoesten, een brug te ver. Snap

Over het verbeteren van de producten die wij

ik wel, maar niettemin…”

verhandelen. Niet alleen met het oog op onze

toegevoegde waarde is, dan gaat het gewoon

marktpositie, maar ook met het oog op de

Ik merk aan alles dat Rob erg begaan is met

kwaliteit van de gezondheidszorg. Dat is geen

de kwaliteit van de zorg. Aan zijn intonatie,

gemakkelijke opgave, maar wel iets waar ik me

aan de blik in zijn ogen. Dat zijn betrokkenheid

hard voor maak. Klinkt misschien wat dubieus

en zijn zakelijke belangen niet conflicterend

uit de mond van iemand met commerciële

zijn, neem ik onvoorwaardelijk van hem aan.

belangen in de gezondheidszorg, maar geloof

Niet alleen omdat hij zelfs met betrekking tot

me, ik voel daarin een oprechte gedrevenheid.”

de standaardproducten die ze leveren – toch het fundament onder Medisize – kwaliteit als

als handelsproduct de deur uit. Is er een commerciële of marketingtechnische reden om

No worries, ik geloof je. Maar hoezo geen

uitgangspunt blijft noemen. Maar vooral omdat

het onder onze naam te labellen, dan kijken we

gemakkelijke opgave?

hij het tijdens ons gesprek eigenlijk nauwelijks

in hoeverre dat zinvol is voor de klant en zouden

“Laat ik me voorzichtig uitdrukken, de zorg

over Medisize heeft, maar over de zorg zelf.

we het kunnen overwegen. Eigenlijk is het een

staat er nou niet bekend om dat ze erg

balancing act waarbij kostenoverwegingen

innovatie-minded is. Er zijn altijd wel redenen

“Innovatie is trouwens niet altijd high-tech en

uiteraard ook een rol spelen. Laten we

te bedenken om iets niet te doen. Voorbeeldje,

groot, soms is het ook iets kleins. Heb ik ook een

producten, meestal met afwijkende specificaties

voor de neonatale intensive care hebben

mooi voorbeeldje van. Stel je voor, er moet een

en strikte kwaliteitseisen, speciaal voor ons

wij een apparaat geïntroduceerd waarmee

MRI van je gemaakt worden, dan krijg je via een

ontwikkelen, dan brengen we die uiteraard

eerder infecties bij baby’s gesignaleerd kunnen

infuus contrastvloeistof toegediend. Nou zit daar

onder onze merknaam op de markt. In dat

worden. Het gebruik van dat apparaat levert

een buisje aan dat weliswaar bij iedere nieuwe

segment, original equipement manufacturing, zit

een mortualiteitsdaling op van 20%. Heb ik het

patiënt verwisseld wordt, maar niet voorkomt dat

overigens wel de groei. Die kant gaan we steeds

nog niet eens over de complicaties die daarmee

eventuele bacteriën of virussen in het systeem

meer op.”

voorkomen kunnen worden, waardoor een

blijven zitten. HIV, om maar iets engs te noemen.

signalement 03/2014

7

Wij hebben een eenvoudige, goedkope en zeer afdoende innovatie gevonden die dat voorkomt. Dan is het overigens nog steeds bikkelen hoor. Bij radiologie kijken ze je meestal aan zo van ‘Hoezo een nieuwe buisje, wij krijgen nooit klachten’. Nee, hè hè, je ex-patiënten komen niet naar radiologie als zes maanden later blijkt dat ze HIV hebben. Maar goed, deze innovatie zijn we nu aan het uitrollen. We hopen echt dat het grootschalig wordt opgepikt. Niet alleen vanuit zakelijk overwegingen, ook vanuit het oogpunt van veiligheid en gezondheid.”

‘De macht ligt nu overal, behalve bij de patiënt. Daar moet die naartoe’ De medische zorg wil dus wel, maar staat financieel vaak met de rug tegen de muur. Wat een zonde zeg. Is daar niet iets aan te doen, vanuit een gezamenlijk inititiatef van de zorg en de industrie naar de politiek ofzo?

kunnen opschuiven. Daar krijgt de zorgverlener,

“Omdat het ’t juiste platform is. Correct als je

“Ja, weet je, daar ligt de oplossing niet. Ik

meestal het ziekenhuis, meer terug naarmate

zegt dat wij geen puur technologisch bedrijf zijn,

moet nu uitkijken dat ik me niet onzorgvuldig

het apparaat waarme gediagnosticeerd

maar dat hoeft ook niet, we zijn een bedrijf dat

uitdruk, maar ik denk dat er een verschuiving

wordt, jonger is. Want om er maar eens een

zich hoe dan ook bezighoudt met en invloed

moet plaatsvinden van de macht. Die ligt nu

vergelijking tegenaan te gooien, de afschrijving

uitoefent op productontwikkeling en –innovatie,

overal, behalve bij de patiënt. Daar moet die

op een pc is pak ‘m beet vier jaar. Dan doe je

al is het op enige afstand. En met de mores

naartoe. Kijk, ethisch gezien zou de essentie

‘m weg omdat ie begint te haperen. Op high-

in de gezondheidszorg. Komt bij dat FHI een

van de gezondheidszorg moeten liggen bij

tech medische apparatuur is de afschrijving

erkende club is die serieus genomen wordt.

de vraag wat het beste is voor de patiënt. Die

maar liefst tien jaar. Als je dan weet dat je

Kortom, FHI biedt ons een ideaal podium voor

vraag wordt echter overschaduwd door allerlei

bijvoorbeeld met een nieuwe MRI-scanner een

branchebrede onderhandelingen en overleg met

andere belangen. Die van verzekeraars is

tien keer zo nauwkeurige diagnose stelt als met

allerlei partijen en stakeholders.”

evident, een onbehandelde patiënt is in veel

een apparaat dat tien jaar oud is, dan krab je je

gevallen goedkoper dan een behandelde

weleens achter je oren.”

En dat is nodig want er valt nog een hoop te verbeteren?

patiënt. En ook de medische wereld staat soms in een belangenspagaat. Want met alle respect,

Betere producten blijven pushen dus, ook al is

“Zeker weten. Op alle fronten, maar in de eerste

medici zijn ook ondernemers. Wat ik al zei, ik

het moeilijk.

plaats binnen Medisize. Ik ben hier nu zo’n twee

snap alles en iedereen, maar toch, de patiënt

“Kwaliteit, wij blijven er op hameren. We kunnen

jaar en heb de juridische en financiële zaken

zou empowered moeten worden in plaats van

dan ook erg verdrietig worden als we zien dat

op de rails staan. Nu is het tijd om te kijken hoe

steeds meer en striktere regels opgelegd te

ziekenhuizen soms vanwege bezuinigingen

we onze positie in de markt kunnen uitbouwen.

krijgen, zoals nu het geval is. Kijk maar naar de

hulpmiddelen beginnen te hergebruiken. Dat

Gaat lukken, kwestie van gezond verstand en

huidige ontwikkelingen.”

kan echt niet.”

met beide voeten stevig op de grond blijven

Gaat dus niet werken, zo’n gezamenlijk

Je communiceert vanuit je hoedanigheid

initiatief?

als managing director van Medisize en

Gaat dat lukken, met je been?

“Denk het niet. Niet op de laatste plaats omdat

boardmember van de FHI-branche Medische

“Geen probleem, alleen naar beneden gaat nog

de industrie te versnipperd is. Maar ja, dat

Technologie veel met allerlei partijen en

wat moeizaam, maar dat was ik ook niet van

empoweren van de patiënt zie ik ook niet zo

instanties, maar waarom heb je FHI als

plan, om af te dalen. The only way is up. Ik loop

snel gebeuren. Het zou al heel wat zijn als we

platform gekozen? Medisize is tenslotte geen

dus niet met je mee de trap af. Je komt er wel

een beetje richting het Franse model zouden

technologische organisatie.

uit, hè?”

staan.”

8

Bron: HR Rendement

28 april

HR-zaken steeds vaker via internet geregeld

Uit onderzoek van Raet blijkt dat 35% van

die manier hebben werknemers meer regie

de organisaties in Nederland

over hun rooster en kunnen zij werk en privé

gebruikmaakt van een vorm van E-HRM.

makkelijker op elkaar afstemmen. Managers hebben zo één centrale plek waar zij informatie

Hierdoor hebben werkgevers en

verzamelen over de beschikbaarheid en inzet

werknemers toegang tot HR-processen

van hun medewerkers.

via online applicaties. De belangrijkste reden om te investeren in E-HRM is het vergemakkelijken van processen voor managers en werknemers, het streven naar een betere informatievoorziening en het ontlasten van de HR-afdeling. Organisaties gebruiken E-HRM vooral voor verlofaanvragen, reiskostendeclaratie, het bekijken van de digitale salarisstrook en het doorgeven van roosterwijzigingen. Op

Bron: PWC

6

juni

BTW aangifte uitsluitend mogelijk via Standard Business Reporting

Vanaf 1 juni 2014 kunnen ondernemers

is een zogenoemd ‘PKIoverheid (services)

btw-aangiften en opgaaf intracommun-

servercertificaat’ of een alternatief nodig. Een

autaire prestaties -ICP- alleen nog doen

dergelijk certificaat kan, in overleg met de

met Standard Business Reporting, SBR.

softwareleverancier, worden aangevraagd bij bepaalde certificaatleveranciers die daarvoor

Dat geldt ook voor eventuele btw-

zijn geautoriseerd en toetsen of een ondernemer

aangiften en opgaaf ICP die nog zien op

in aanmerking komt.

2013. Het gebruik van eigen aangifte- of

Kort nieuws signalement 03/2014

administratiesoftware is niet langer mogelijk.

Voor ondernemers die de aangifte btw en

Ook het zogenoemde KPN BAPI-certificaat

opgaaf ICP via het beveiligde gedeelte van

is voor geen enkel aangiftejaar meer te

de internetsite van de Belastingdienst doen,

gebruiken. Om SBR te kunnen gebruiken,

verandert er niets.

9

Bron: FHI

11 juni

Een miljoen kilo technologische apparatuur gerecycled via RTA

Per mei 2014 was er via de Stichting RTA, Recycling Technologische Apparatuur, meer dan een miljoen kilo professionele technologische apparatuur ingezameld. Aan deze mijlpaal is symbolisch aandacht gegeven door het deponeren van de miljoenste kilo door Roche Diagnostics in een ‘simpel weg’ doos tijdens het RTA symposium ‘Schaarste aan grondstoffen en onze technologiebusiness’. In het symposium van 8 mei werd duidelijk hoe zeer de rol van hergebruik groeiende is in een wereld waar bepaalde cruciale grondstoffen steeds schaarser worden. Inmiddels nemen meer dan 280 bedrijven deel in het RTA-systeem dat ervoor zorgt dat afgedankte apparatuur wordt ingezameld en adequaat wordt verwerkt tot herbruikbare materialen. Hoewel technologische apparatuur naar haar aard niet erg zwaar is, neemt in gewicht de ingezamelde hoeveelheid toe. In 2013 is er een jaarrecord geboekt van ruim 160.000 kilo ingezamelde apparatuur. Via het RTA systeem lukt het elk jaar om ruimschoots te voldoen aan de Europese doelstellingen voor materiaal hergebruik en nuttige toepassing. De stichting RTA streeft ernaar het proces van inzameling, verwerking en de monitoring daarvan zo kosteneffectief mogelijk te laten verlopen.

één miljoen euro uitgetrokken. PSA is als arbeidsrisico opgenomen in de Arbeids­ omstandighedenwet en het Arbeidsomstandig­ hedenbesluit en daarom is de werkgever verplicht om aandacht te besteden aan PSA. De werkgever kan het beleid zelf vormgeven of hij stelt het beleid samen met een bedrijfs­ maatschappelijk werker op. De Stichting van de Arbeid heeft een website laten ontwikkelen voor

27 juni

de aanpak van psychosociale arbeidsbelasting:

Bron: SERmagazine / ArboNed

www.arbocataloguspsa.nl.

Arbowet verplicht PSA-beleid

ArboNed ondersteunt bedrijven bij het opstellen van een PSA beleid.

Een derde van het ziekteverzuim in Nederland

Daarmee is PSA, psychosociale arbeidsbelasting,

wordt veroorzaakt door werkgerelateerde

de meest voorkomende beroepsziekte in ons

Info: Perry Perdok, 06-551 935 41,

psychische klachten. Het gaat om werkdruk,

land. Minister Asscher van Sociale Zaken en

[email protected].

werkstress, pesten, seksuele intimidatie en

Werkgelegenheid gaat zich sterker inspannen

agressie en geweld.

om PSA te reduceren, in 2014 is hiervoor circa

EXTRA PROFITEREN VAN UW FHI LIDMAATSCHAP MET TNT EXPRESS TNT Express is de ultieme partner voor elke industrie. Wij begrijpen de belangrijke rol die transport speelt voor uw groei. Daarom hebben wij een overeenkomst gesloten met FHI, zodat u altijd kunt rekenen op onze betrouwbare en flexibele services voor nóg scherpere tarieven. Met TNT Express heeft u een zeer geschikte partner, waardoor u zich kunt richten op uw kerntaken. Door onze ongeëvenaarde ervaring met een grote diversiteit aan industrieën, zijn wij bij uitstek geschikt voor alle benodigde transporten van bedrijven actief in de industriële elektronica, industriële automatisering, laboratorium technologie, medische technologie, gebouw automatisering en/of micro- en nanotechnologie. Zo hebben wij bijvoorbeeld onze Clinical Express dienst speciaal ontwikkeld voor medische transporten en alles wat daarbij komt kijken. Als lid van een bij FHI-aangesloten brancheorganisatie, kunt u direct profiteren. U komt namelijk in aanmerking voor een scherpe korting als u gebruik maakt van de diensten van TNT Express. Bovendien kunt u ervan verzekerd zijn dat TNT Express kan voldoen aan al uw branchespecifieke eisen.

Neem voor de voorwaarden contact op met onze Customer Service, 0800-1234.

11

Conflict Minerals, minder is beter! Elk bedrijf dat produceert of laat produceren krijgt vroeg of laat te maken met conflict minerals, via de Conflict Mineral Act. Alle aan de Amerikaanse beurs genoteerde producerende bedrijven vallen onder de verplichting te rapporteren of zij gebruik maken van conflict minerals. Wat zijn dat eigenlijk, conflict minerals? De volledige naam van de wet luidt ‘Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act’. Het is ook voor bedrijven in Nederland van belang kennis te nemen van de strekking van de Act, van de reikwijdte en van het advies hoe er mee te dealen.

mr. ing. F.H.G. Meijers MBA gerechtelijk deskundige advocaat / partner bij Flexadvocaten, partner van FHI www.flexadvocaten.nl

Strekking en reikwijdte

aan die richtlijn voldoet, ook voldoet aan de

Tin, tantaal en tungsten en goud, 3TG, dat zijn

Conflict Minerals Act. Voor een Nederlandse

de conflict minerals. Alle vier worden ze met

onderneming betekent de Act dat met enige

name gewonnen in Congo. Via negen omrin-

regelmaat zal worden gevraagd te verklaren of

gende landen komen ze clandestien naar de

is voldaan aan deze. De kans is klein dat een

rest van de wereld. Elektronische apparaten

onderneming dit waterdicht kan garanderen.

kunnen niet worden geproduceerd zonder deze mineralen. Om de opbrengst wordt een vuile

Hoe hiermee om te gaan

oorlog gevoerd en uit de opbrengst wordt het

Het is wijs voor elk technologiebedrijf om een

voortduren van die oorlog gefinancierd.

aanpak te ontwikkelen waarmee problemen wellicht kunnen worden voorkomen. Begin

De US wil met de Conflict Minerals Act het

eerst met het inrichten van een self assessment

geweld en schendingen van de mensenrechten

procedure, due dilligence. Onderzoek vervolgens

tegengaan. Het gebruik van de mineralen an

nauwgezet waar wordt ingekocht en maak dit

sich is niet verboden. De wet verplicht bedrijven

inzichtelijk. Inventariseer alle producten op de

te rapporteren over de herkomst. Omdat het

aanwezigheid van 3TG´s, de conflict minerals.

moeilijk is aan die verplichting te voldoen, is te

Zet alle aanvragen van afnemers naar het

verwachten dat bedrijven het gebruik van conflict

gebruik van conflict minerals door naar de

minerals gaan boycotten, om op zeker de wet

betreffende toeleveranciers.

niet te overtreden.

Maak het proces van self assessment concreet en transparant en registreer welke acties binnen

Elk bedrijf dat onderdeel is van de distributie­

de onderneming zijn genomen. Teken geen

keten van een aan de Amerikaanse beurs

contracten waarin staat dat de ondertekenaar

genoteerd bedrijf zal vroeg of laat moeten

garandeert dat geen conflict minerals gebruikt

opgeven of men gebruik maakt van conflict

worden tenzij dat ook onomstotelijk vaststaat.

minerals. Hoe langer de keten hoe moeilijker

Attendeer de onderneming die een dergelijke

het wordt om te achterhalen in welke mijn de

verklaring zegt nodig te hebben op de mogelijk-

grondstoffen zijn gedolven. Daar komt bij dat niet

heid om in Amerika uitstel van de rapportage te

elk bedrijf in staat is of bereid is de gevraagde

vragen. Onderbouw dat dit redelijk is door aan

informatie te verstekken. Hoe ver moet een

te tonen welke stappen inmiddels zijn genomen.

bedrijf dan gaan om te achterhalen of er conflict

Is een dergelijk contract al getekend, bekijk dan

minerals zijn gebruikt? Volgens de Act hoeft een

samen met een advocaat wat de beste strategie

bedrijf slechts een redelijke inspanning leveren

is. En uiteraard is het een reuze goed plan om te

om de informatie te achterhalen.

bekijken of het mogelijk is het toeleveranciersnetwerk vrij te maken van conflict minerals.

Binnen de EU is een vergelijkbare richtlijn in de maak. Het uitgangspunt is dat een bedrijf dat

12

VVD-er Remco Dijkstra over milieu en bedrijven

‘Bierbrouwers kunnen meer dan overheid’ “De overheid moet bedrijven vertrouwen geven bij de zorg voor ons milieu.” VVD-Parlementariër Remco Dijkstra gelooft sterk in de economische krachten die de ratio zien van het goed omgaan met het milieu. “Milieu is ook economie. Je moet een business case hebben die leidt tot meer productie met minder grondstoffen.” Dijkstra was recent aandachtig toehoorder bij het RTA-symposium over het omgaan met schaarse grondstoffen. Het vormde de aanleiding om een ‘Haagse babbel’ met hem te maken.

Haagse Babbel signalement 03/2014

tekst Kees GROENEVELD

13

“Mijn motivatie om politiek actief te worden ontstond omdat

moeten absoluut zorgen dat er een open situatie is en blijft.”

ik een beetje bozig was.” Dijkstra twijfelt enigszins bij de

Wat betreft de toezichthoudende rol van de overheid wil

woordkeuze, maar maakt hem toch. “Ik was ondernemer,

Dijkstra “dáár controleren waar de risico’s zijn.” Dus niet alles

had een makelaarskantoor en zag veel te weinig terug

altijd en overal, dat is praktisch ook niet haalbaar. “En we

van de overheid. Nog steeds zie ik de overheid vooral

moeten zeker niet strenger willen zijn dan het buitenland.

als ‘hindermacht’. Mijn uitgangspunt is dat mensen zelf

Milieu en economie gaan hand in hand.” Maar wat vindt

verantwoordelijk zijn en keuzes moeten maken.” Als

Dijkstra van mensen die munt proberen te slaan uit de hype,

woordvoerder milieu erkent de liberaal dat van de vele

‘goeroe’s’ die enorme bedragen vragen voor lezingen en

regels “sommige nuttig zijn”. Maar milieu is eerst en vooral

boeken die niets oplossen? “Nee, daar schieten we niets

economie, is zijn overtuiging.

mee op. Je moet het gewoon doen! De doorgeschoten subsidies en belastingvoordelen voor auto’s waarvan lang

“De overheid moet faciliteren en belemmeringen wegnemen.

niet altijd vast staat dat ze echt goed zijn voor het milieu,

Ik was laatst bij een bierbrouwerij en zag daar hoe men

daar zal zeker binnenkort ook wat aan worden gedaan hier

uit welbegrepen eigenbelang zelf hard werkt om steeds

in Den Haag. Na de zomer komt er een ‘autobrief’ van het

minder milieubelastend biertjes te produceren.” Dijkstra is er

kabinet.”

van overtuigd dat technologie daar een cruciale rol in kan en moet spelen. “Als ik internationaal kijk, dan zie ik grote kansen voor ons in West Europa. Azië is weliswaar sterk door hun groepsdenken en discipline, maar onze, meer op het individu gerichte cultuur, heeft meer denkkracht. Als we die blijven omzetten in technologie, dan kunnen we voorop blijven lopen.” Op de vraag of we dat binnen het topsectoren beleid nu goed doen, bijvoorbeeld richting procesintensificatie, als motor voor productie met minder gebruik van energie en grondstoffen, reageert hij

‘Grote zorg over grondstoffenschaarste’

terughoudend. “Ik ben geen woordvoerder economische zaken. Maar ik zie wel dat de kleinere bedrijven die de technologie leveren die nodig is om echte veranderingen te

Remco Dijkstra hecht er aan het gesprek af te sluiten

realiseren nu te weinig kans krijgen binnen het topsectoren

met een compliment aan de brancheorganisatie, FHI, als

beleid.”

federatie van technologiebranches. “Echt goed zoals jullie bezig zijn. Ik heb veel vertrouwen in de technologiebranches.

Als toetssteen voor de voorstellen qua regelgeving die Dijkstra in de Tweede Kamer heeft te beoordelen, formuleerde hij vijf regels. ’De vijf regels van Dijkstra’ noemt hij het licht grinnikend. “De overheid moet doelen stellen, het bedrijfsleven de middelen kiezen” is regel één. “Ten tweede mag het beleid de concurrentiepositie van Nederland niet aantasten. Het level playing field moet gegarandeerd blijven.” Toets drie: “Levert het beleid iets op voor technologische innovatie?” Als vierde voorwaarde geldt voor Dijkstra, “wordt er een probleem opgelost of slechts verplaatst naar het buitenland?” Tenslotte, “is de voorgestelde aanpak Europees of, nog liever, mondiaal van aard?” Erg positief en onder de indruk toont de politicus zich over het symposium dat RTA, de stichting voor verwerking van technologische apparatuur van FHI, onlangs organiseerde. “Heel goed dat jullie hier zo mee bezig zijn. De zorg over grondstoffenschaarste is groot. Natuurlijk spelen overheden daar een rol in, maar bedrijven moeten er zelf ook mee aan de slag en dat doen jullie, heb ik gemerkt.” De dreiging bestaat dat RTA te maken krijgt met een monopolistische situatie in Nederland bij de organisatie van de recycling en de rapportage daarover, gesanctioneerd, zo niet veroorzaakt, door de overheid. Daarmee geconfronteerd, zegt Dijkstra zijn steun toe om dat te voorkomen. “We

Ik zie enorme daadkracht. We moeten het van jullie hebben.”

“Een technische opleiding is pas echt goed als er een praktisch gedeelte aan gekoppeld is.” Menno Bons, Docent bij Reed Business Opleidingen

Meer kennis nodig van meeten regeltechniek? Bent u technicus, monteur, operator of engineer die te maken heeft met meet- en regeltechniek? Een passende opleiding vindt u bij Reed Business Opleidingen.

HET PRACTICUM IS VERDER UITGEBREID

Wat leert u o.a. tijdens de opleidingen? • Begrip van toepassingsgebied, meetfouten en nauwkeurigheid • Corrigerend organen indelen en selecteren naar toepasbaarheid • De werking van samengestelde regelingen verklaren Onderstaand startdata in het najaar 2014 16 sept 23 sept 25 sept 7 okt

Regeltechniek, regelafsluiters en corrigerend organen (PIT2) Regeltechniek, regelafsluiters en corrigerend organen (PIT2) Meten en meetinstrumenten (PIT1) Meten en meetinstrumenten (PIT1)

Rotterdam Utrecht Eindhoven Rotterdam

Check de website voor meer startdata, startgaranties en locaties.

www.reedbusinessopleidingen.nl 4227 rbo Meet+regeltechniek 185x131.indd 1

Geef nieuwsgierige mensen een kijkje in de toekomst Word ook deelnemer! Het Weekend van de Wetenschap stelt op een innovatieve en verrassende manier wetenschap en technologie centraal. Uw bedrijf, (onderzoeks)instelling, universiteit of museum kan ook deelnemen. Kijk op www.hetweekendvandewetenschap.nl Officiële partners Weekend van de Wetenschap

Kijk, dat werkt. 06-06-14 15:33

Ins chr Dee ijving lna nu m me is g ogelij rati k s

15

Conjunctuur

Opnieuw groei productieomvang en werkgelegenheid De NEVI Purchasing Managers’ Index steeg

De toename van de productie was de grootste in

behoorlijk toe, maar dit was niet voldoende om

van 53.4 in april naar 53.6 in mei. Dat betekent

drie maanden. De nieuwe orders namen slechts

een daling van de voorraad ingekochte materia-

een aanzienlijke verbetering van de algemene

licht toe, maar de groei van het aantal nieuwe

len te voorkomen. Deze daling was gering en de

bedrijfsomstandigheden. Dit kwam vooral door

exportorders was de grootste in drie maanden.

eerste sinds januari. De gemiddelde levertijden

grotere stijgingen van de productieomvang en

De nog altijd groeiende orderstroom leidde in mei

namen opnieuw in flinke mate toe. De voorraad

de werkgelegenheid. De personeelsbestanden

tot hogere productievolumes (productie index mei:

gereed product daalde licht. De inkoopprijzen

werden voor de tweede achtereenvolgende

56.5) en hogere inkoopvolumes. De hoeveelheid

daalden voor de derde opeenvolgende maand.

maand groter. Deze toename was gering,

onvoltooid of nog niet uitgevoerd werk daalde in

De verkoopprijsinflatie bleef gering, maar was wel

maar wel de grootste sinds november 2013.

de sterkste mate sinds juli 2013. De inkoop nam

de grootste sinds november 2013.

Werkgelegenheid index

Stijging

Sectorontwikkelingen 2014 actueel

70 60

2,5

1,2

0

-1,2

Automotive

0,7

0,2

Groothandel

2

1,3

Industrie Bouw

50 40

0,2

0

-1

-3,5

Horeca & recreatie

0,5

-0,5

Transport

0,8

0,2

Zakelijke dienstverlening

0,7

-0,5

Gezondheidszorg

0,2

Detailhandel food

30

Detailhandel non-food Terruggang

20 2000

2001

2002

2003

= Seizoensgecorrigeerd

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

= Ongecorrigeerd

Bron: Nevi

Volumemutaties per sector jaar op jaar in %

Minder faillissementen In het eerste kwartaal van 2014 gingen 196

aantallen van voor de economische crisis van

industriële bedrijven failliet. Dit aantal is lager

2008 nog steeds fors te noemen. In het eerste

2014 prognose

1,4 Bron: Rabobank

Groeiprognoses 2014 in bijna alle bedrijfssectoren

dan in hetzelfde kwartaal van 2013, toen

kwartaal van 2008 gingen er slechts

De Rabobank heeft de sectorprognoses voor 2014

waren het er 263. Het huidige niveau van de

72 industriële bedrijven failliet.

tussentijds bijgesteld. Voor alle sectoren behalve

faillissementen is in vergelijking met de

de gezondheidszorg zijn de afzetverwachtingen beter dan een halfjaar geleden. Zowel het uitvoervolume als de binnenlandse bestedingen stijgen

Aantallen faillissementen

licht. Naar verwachting neemt het private investeringsvolume in 2014 met 4,75% toe. De particu-

300

liere consumptie krimpt met 1%, dat is minder dan

250

voorgaande jaren. Paul Dirken, directeur Bedrijven,

200

Rabobank Nederland: “Eind vorig jaar waren we

150

voorzichtig optimistisch over 2014. De verwachting

100

is nu gerechtvaardigd dat het economisch herstel

50 0

doorzet. Na de exportgerichte sectoren industrie, 1

2

3

2010

4

1

2

2011

3

4

1

2

3

2012

4

1

2

3

2013

4

1

2

3

4

2014 Bron: CBS

groothandel en transport zien we dat ook voor de zakelijke dienstverlening, horeca en de bouw de seinen steeds meer op groen staan.”

16

Hoogleraar-politicus laaft zich aan werkbezoek technologiebedrijven “Geweldig om zo’n serie prachtige bedrijven te bezoeken.” SGP-kamerlid en hoogleraar economie Elbert Dijkgraaf werd steeds enthousiaster op zijn werkbezoek tourneetje langs drie FHI-bedrijven. Het paste ook schitterend in elkaar. Eerst bij Assembly Partners, elektronicaproductiebedrijf in Dordrecht, daarna bij Kuipers Electronic Engineering in Zwijndrecht, ontwikkelaar van telemetrie systemen die elektronica laat produceren bij Assembly Partners en tenslotte Peekel Instruments in Rotterdam, al meer dan tachtig jaar oud, bijna ‘traditioneel’ te noemen high tech specialist in sensortechnologie op basis van ‘rekstrookjes’. Natuurlijk werden er wel wat politiek-beleidsmatige nootjes gekraakt, maar het was ook echt genieten van de ontmoeting met gepassioneerde ondernemers.

Logisch dat Dijkgraaf enthousiast twitterde over wat

Tijdens het derde bezoek bij Peekel Instruments

hij zag bij Assembly Partners. Het bedrijf is ont-

maakte derde generatie DGA Thijs de Meij

staan uit de sociale werkvoorziening en voorbeeld

duidelijk hoe een van oorsprong handelsbedrijf

van hoe mensen met een beperking terug kunnen

kan uitgroeien tot systeem engineering firma. Van

naar ‘normaal’ werk. De gemeentes uit de regio

een platenfirma en elektronicawinkel uitgegroeid

passen bij omdat de productiviteit lager is dan

tot specialist in oplossingen voor moeilijke meet-

bij mensen zonder beperking. Intussen worden

problemen, voor vleugels van vliegtuigen, voor

er wel technologische producten op kwaliteitsni-

treinen, in de haven, bij sluisdeuren, overal waar

veau geproduceerd. Directeur John Drenth heeft er

het moeilijk wordt, meestal op basis van rekstrook-

merkbaar plezier in om te werken met mensen die

technologie. Advies en een oplossing op maat,

vaak extra blij en dankbaar zijn op hun werkplek.

plus toch regelmatig ook weer een nieuw eigen product. Expertise is de sleutel. Het ging in het

Bij Kuipers Electronics Engineering kreeg de poli-

gesprek met de politicus dus ook over onderwijs

ticus nog maar weer eens te horen hoe belangrijk

en arbeidsmarkt.

de WBSO, fiscale aftrek voor R&D uren, is. De tele-

werk bezoek signalement 03/2014

metriesystemen van Kuipers hebben al decennia

“Als je dit ziet en hoort, dan weet je weer waar

een heel goede naam, met name bij waterschap-

je het allemaal voor doet. Zowel wat betreft mijn

pen en ander infratoepassingen. “Indrukwekkend

werk aan de Erasmus Universiteit als in Den Haag.

hoe zo’n relatief klein bedrijf een eigen cyber

Goed dat jullie etaleren wat er allemaal gebeurt in

security center in de lucht heeft en houdt.” Oprich-

Nederland, juist ook bij kleinere ondernemingen.

ter-eigenaar Leo Kuipers en sales manager Ruud

En laat het me weten hè, als ik iets moet aankaar-

Muijt kraakten de noot van de aanbestedings-

ten in de politiek of bij een ministerie.” Dijkgraaf lijkt

problematiek en over het feit dat overheden geen

misschien soms ‘een heer van stand’, maar een

voorwaarden stellen aan de SIM kaarten in de

Tom Poes heeft hij niet nodig om te snappen wat

systemen. Dat veroorzaakt veiligheidsproblemen

er aan de hand is.

die de overheid nu zelf veroorzaakt.

tekst Kees Groeneveld fotografie NFP, henk Tukker

17

18

signalement 03/2014

19

Een essentiële ‘tool’ op het gebied van personeelsbeleid De praktijk leert dat werkgevers in geval van een ondermaats presterende werknemer het belang van goede dossieropbouw vaak onderschatten. Dit komt de werkgever duur te staan als wordt besloten afscheid te nemen van

Mr. Tjeerd Hoekstra

die werknemer. De rechtspraak is hierin consistent. Waarom is dossieropbouw

advocaat

van belang en hoe bouw je een goed dossier op?

Dossieropbouw volgt uit het ontslagbesluit,

heden van het geval en de verbeteringsslag die

een ministeriële regeling die voorschrijft op

de werknemer moet maken. Doorgaans is een

welke gronden een werkgever het UWV om

periode van zes maanden voldoende.

een ontslagvergunning kan vragen en onder

Deel 3 kent twee smaken. De werknemer heeft

welke voorwaarden die ontslagvergunning

zijn functioneren verbeterd en blijft in functie,

wordt verleend. Ongeschiktheid voor de functie

of het functioneren is niet verbeterd en de

– disfunctioneren – is een omstandigheid die

werkgever wenst de arbeidsovereenkomst te

in de persoon van de werknemer is gelegen.

beëindigen. Hier wordt het dossier ‘getest’.

De werkgever moet de ongeschiktheid aanne-

Een goed dossier houdt stand bij het UWV

melijk maken. De ongeschiktheid mag niet het

of de kantonrechter.

gevolg zijn van ziekte of gebreken, of onvoldoende zorg voor de arbeidsomstandigheden.

Als het dossier onvolledig is, of de het dis-

De werkgever moet aantonen dat hij voldoende

functioneren onvoldoende aantoont, wijst het

contact met de werknemer heeft gehad om het

UWV de ontslagaanvraag af. De kantonrechter

functioneren te verbeteren. In de praktijk schort

heeft twee mogelijkheden. Hij kan de arbeids-

het vooral aan dit laatste punt.

overeenkomst in stand laten, of ten laste van de werkgever een hogere vergoeding toekennen.

Het UWV zal de voorwaarden van het ontslag-

Met andere woorden: goedkoop is duurkoop.

besluit strikt volgen. De kantonrechter heeft

Investeren in een goed dossier – een verbeter-

enige vrijheid om die regels te interpreteren,

traject – is voor de werkgever gunstig. Dit klinkt

maar zal die voorwaarden toepassen.

wellicht als een open deur, maar vaak krijgt het dossier niet de aandacht die het verdient.

Een goed dossier geeft inzicht in het functio­ neren over een bepaalde periode. Feitelijk

Na de wijziging van het ontslagrecht per

bestaat een goed dossier uit drie delen.

1 juli 2015 wordt dossieropbouw een belang-

Deel 1 bestaat uit het moment dat de werkgever

rijker onderdeel van de ‘tools’ die een

constateert dat de werknemer disfunctioneert

werkgever in het personeelsbeleid moet

en de werknemer daarvan op de hoogte stelt.

inbouwen. De voorgestelde wetgeving

De werkgever moet de werknemer voorhouden

introduceert in bepaalde gevallen een

hoe het functioneren dient te verbeteren en hoe

herplaatsings­inspanning en een scholings-

hij de werknemer daarbij zal ondersteunen.

plicht om ervoor te zorgen dat de werknemer

De werknemer zal actief goede wil moeten

in een passende functie werkzaam blijft. Het is

tonen. Deel 2 vergt tijd. Partijen zullen de

raadzaam hiermee nu al rekening te houden

voortgang van de verbetering periodiek moeten

en het dossier op te bouwen volgens de wijze

bespreken en gezamenlijk moeten vaststellen

waarop de rechter na 1 juli 2015 de nieuwe

hoe de verbetering kan worden bereikt. Hoe

omstandigheden in de beoordeling zal

lang deze fase duurt, is geen wet van Meden

betrekken. Opbouw van een goed dossier

en Perzen. Dit is afhankelijk van de omstandig-

kost nu eenmaal tijd.

CMS Derks Star Busmann

20

signalement 03/2014

21

Air-TraXX Etten-Leur in China Een klein hooggespecialiseerd bedrijf uit Etten-Leur moet er aan te pas komen om de enorme kantoorgebouwen in het moeilijke klimaat van Beijing gezond en qua energiegebruik acceptabel te maken. Samen met Sino-Dutch engineeringsbedrijf BHCS ontwerpt en realiseert Air-TraXX een Induction VAV - Variable Air Volume- klimaatsysteem, compleet met webbased gebouwbeheerssysteem. Grootschalig, voor het Golden Stone Center C9, drie kantoortorens van elk 22 verdiepingen, 240.000 m2 inclusief vier verdiepingen onder de grond.

Fotografie: AIR-TRAXX

22

signalement 03/2014

23

Kipp & Zonen in China High tech Hollandse instrumenten voor het meten van zonnestraling in de uitgestrekte Mongoolse woestijn, temperaturen van -40° tot +50° Celsius en alles blijft werken.

De instrumenten van Kipp & Zonen leveren een belangrijke bijdrage aan onderzoek voor zonne-energie van CMA, de China Meteorological Administration. Het research center en het Baseline Surface Radiaton Network staat in Xilinhot, Mongolie. Het apparaat met de ‘voelsprieten’ – zogenaamde ‘schaduw ballen’ voor het meten van diffuse straling - is een 2AP zonnevolger.

Fotografie: KIPP & zonen

24

Applikon Biotechnology in China De groeiende vraag naar Applikon bioreactoren, ‘Dutch Design’ in China, in de USA en in de rest van de wereld, heeft geleid tot de opening van een ‘assembly plant’ in Guangzhou, China. Sinds de start eind 2013 werden al meer dan vijftig bioreatorsystemen geassembleerd. Op 19 maart 2014 werd de opening feestelijk gevierd, China-style. Op de kleine foto een aantal ‘mini’s’ van Applikon Biotechnology zoals die ter plaatse worden gebouwd.

Fotografie: Applikon Biotechnology

signalement 03/2014

25

26

Dutch Tech in China Het Tiananmen plein, twintig jaar geleden, staat symbool voor het ontwaken van een slapende reus. Sinds die tijd roept China tegenstrijdige gevoelens op als het gaat om de wereldeconomie of om de positie van Europa, dan wel bij Nederlandse ondernemers. We zeggen tegen elkaar dat angst een slechte raadgever is, maar het gevoel van dreiging overheerst toch vaak. Dan moeten er ook kansen liggen weet elke ondernemer, zeker in de technologiebranches. Drie leden van verschillende FHI-branches, geen van allen echt heel groot, blijken er in te slagen op basis van technologie lucratief zaken te doen in het ‘Land van de Draak’.

Frank Smit startte in januari 2006 zijn bedrijf

De firma Kipp & Zonen is één van de oudste

Met name Applikon Biotechnology trekt de

Air-TraXX, leverancier en system integrator in

lidbedrijven van de coöperatieve vereniging Het

afgelopen maanden de aandacht. Eerst was

gebouwautomatisering, met name klimaat-

Instrument, rechtsvoorganger van FHI, federatie

er de opening van het nieuwe bedrijfspand,

systemen. Een puur sang no nonsens onder-

van technologiebranches. Petrus Jacobus Kipp

hoofdkantoor, R&D en productie, in Delft door

nemer met plat Amsterdamse tongval,

startte zijn bedrijf in 1830 in Delft, nog steeds

de toen kersverse koning Willem Alexander,

opererend vanuit West Brabant. Air-TraXX

de vestigingsplaats. Het hoofdkantoor en de

december 2013. Daarna volgde in maart 2014

werd door het Chinees-Nederlandse adviesburo

productie is nog steeds in Delft. Op het gebied

de officiële opening van de productievestiging

BHCS gevraagd om gezamenlijk een ontwerp

van sensoren voor het meten van zonnestraling

in Guangzhou, China. Het is nog niet eens zo

te maken voor een energiezuinig klimaat-

heeft Kipp & Zonen een wereldnaam. Overal ter

zeer een kwestie van lage lonen daar, maar veel

beheersingsysteem naar westerse maatstaven.

wereld werken meteorologische diensten, de

meer één van dicht bij de opkomende markt

Op basis van expertise in regeltechniek

KNMI’s, met apparatuur uit Delft. Geen wonder

aanwezig zijn. Bij de opening droeg Applikon

en klimaatbeheersing werd een Inductie

dat ook in de woestijn van Mongolië wordt

Biotechnology vooral uit dat het bedrijf intensief

VAV-systeem, Variabel Air Volume, ontworpen.

gewerkt met Kipp-apparatuur. Een opkomende

samenwerkt met universiteiten. China is daar

Voor de Chinese markt relatief nieuw op

economie als die van China kan zich onmogelijk

gevoelig voor, wil graag aanhaken en durft te

deze schaal. “Meestal worden er installaties

veroorloven om te werken met technologie die

erkennen dat een land als Nederland op veel

gebouwd met een beetje verse buitenlucht en

niet van de wereldmarktleider komt.

fronten vóór loopt.

een change-over fancoil systeem. Als je het extreme weer van Beijing kent, in de winter

Dat lijkt vooral de boodschap van het succes

-12° tot -20°C kurkdroog en 42°C in de zomer

van relatief kleine Nederlandse bedrijven in

met 80% vocht en veel zon, dan begrijp je dat je geen comfortabel binnenklimaat kunt realiseren met een systeem dat alleen warmte of kou levert.” Zelfs in de winter moet er gekoeld worden om de interne warmtelast en zoninstraling weg te koelen. In China maar ook elders in de wereld hebben VAV-systemen een slechte naam gekregen. “Onterecht,” zegt Frank Smit afgemeten.

‘Een megamarkt gaat open als je een voorsprong opbouwt en behoudt’

“Dat komt door gebrek aan kennis en door het afknijpen van budgetten ten koste van de regeltechniek. Omdat wij vanaf het begin

Na de splitsing van het Schiedamse bedrijf

betrokken waren bij de ontwikkeling van het

Applikon in twee bedrijven, Metrhom Applikon

gebouw, hebben we de klant kunnen behoeden

en Applikon Biotechnology in 2006, timmeren

voor het maken van dezelfde fouten.”

beide bedrijven behoorlijk aan de weg.

signalement 03/2014

China. Zorg dat je een voorsprong opbouwt en behoudt. Dan is er een zodanige megamarkt die open gaat, dat er ook blijvend een goede boterham is te verdienen. Na de drie voorbeelden van Dutch Technology in New York in Signalement 2 2014, is dit de tweede aflevering in de serie voorbeelden van succesvolle Nederlandse technologiebedrijven in de wereldmarkt.

27

Air-TraXX in China, een drone impressie

Kipp & Zonen, pyranometers in de Gobi desert

Applikon Biotechnology in China, opening assembly plant

28

Grootste technologietrefpunt van Nederland Van 30 september tot en met 3 oktober staan naast WoTS, met zijn vier werelden, Automation, Laboratory, Motion & Drives en Electronics, ook drie industriebeurzen van Jaarbeurs Utrecht.

De co-locatie met Macropak, Industrial

aantrekkelijk voor wie wil weten wat er als

Tot de laatste dag wordt door duizenden

European Dairy Show en Industrial Processing

State of the Art te koop is.

betrokkenen keihard gewerkt aan de

betekent het grootste technologie trefpunt van

World of Technology & Science is gratis

voorbereiding. Per eind juni was de beursvloer

Nederland ooit. Dit geeft professionals uit de

te bezoeken, mits men zich van tevoren

van WoTS bijna helemaal uitverkocht. De teller

industrie, zorg en wetenschap een schitterende

aanmeldt via de bezoekers registratielink op

van geregistreerde bezoekers liep al hard naar

mogelijkheid om kennis en contacten op te

www.wots.nl. Na registratie kan de bezoeker

de 5.000, naar verwachting een derde tot een

doen. Het complete overzicht en de samenhang

met zijn badge ook de beurzen van de

kwart van het totaal. Het ziet er naar uit dat de

van technologieën maakt het enorm

Jaarbeurs bezoeken.

nieuwe constellatie haar vruchten gaat afwerpen.

Dutch DIYBio op de WoTS-beursvloer Do-It-Yourself in Biotechnology, DIYBio, het

“Altijd al een labmachine willen hacken?

is een uiting van wat wel heet de ‘makers-

Prik dan uw idee op het ‘I Love Biohacking’-

beweging’. De Do-It-Yourself biotechnologen

prikbord, en wie weet sleutelen de pientere

van Waag Society’s Open Wetlab Amsterdam

biohackers het voor uw ogen in elkaar.”

en DIYBio Groningen slaan de handen ineen

signalement 03/2014

tijdens de World of Technology & Science.

De DIYBio stand van de Waag Society

“Kom in ons pop-up lab kennismaken

en DIYBio Groningen maakt deel uit van

met Open Source laboratorium hardware,

het ‘Exciting Technology’ gedeelte van

gebouwd en/of ontworpen door Nederlandse

de beursvloer op WoTS. Achttien niet-

biomakers en hackers. Sleutel mee aan

commerciële projecten presenteren de

zelfbouw kits van de OpenPCR, Public Lab

pracht van technologie aan bezoekers.

spectrometers, IORodeo electrophorese

Het is het deel van de beursvloer dat gaat

apparatuur, BackyardBrains EMGs en

inspireren, waar wordt uitgedaagd om

Hackteria Microscopen.” Met dergelijke teksten

crossovers te maken tussen vakgebieden en

adverteren de Open Source technologen.

marktsegmenten.

Column

Iedere keer weer een nieuw succesvol elektronicaproduct

P.I.N.O-vangers Onder deze titel schreef Erwin Mense van Bosch Rexroth een boek over slimme en effectieve deelname aan een beurs. P.I.N.O staat voor Potentieel Interessant Nieuw Object. Dat zijn alle mensen die door de gangen lopen en ieder mens op de beurs biedt kansen. De P.I.N.O-vangers zijn de collega’s van uw bedrijf, die ervoor zorgen dat beursbezoekers ook uw stand bezoeken. De basisstappen in het boek van Erwin Mense gaan niet

De branche Industriële Elektronica heeft er alle belang

alleen over de beurs zelf. Hij benadrukt juist, dat een goede

bij dat haar producten en systemen leiden tot successen in de markt.

voorbereiding essentieel is voor het succes van een beurs.

Zonder succesvolle eindproducten geen business voor technologie­

Dat is niet alleen de juiste plek of een goede fysieke indeling

leveranciers in de keten van enablers. Vanuit die filosofie faciliteert de

van de stand. Men moet zich vooral de consequenties van de

branche tijdens de World of Electronics professionele bezoekers die

werving realiseren.

willen leren hoe je technologie en ideeën vertaalt in winstgevende vertaalt en continuïteit.

Plan de voorbereiding in mensen, inspanningen en kosten ruim van tevoren. Vijf tot zes weken voor de beurs gaan de

Op de eerste beursdag, 30 september, is daarover een opmerkelijk

belangrijkste inspanningen beginnen. Daarom moet je daarvoor,

seminar gepland onder de titel ‘Succesvolle electronica toepassingen

(nu dus), weten wie je gaat inzetten met welke boodschappen.

ontwikkelen’. Startend met het bekende Business Canvassing Model

Erwin Mense laat de lezer daarmee starten vanuit de doelgroepen.

voor waardecreatie, wordt de bezoeker meegenomen in de ‘User

Wat zijn de vijf belangrijkste markten voor ons op deze beurs?

Centered Design Method’. De weg naar massaproductie wordt

Daarna zorg je voor een originele uitnodiging en moeten de

verkend. DfX, Design for Excellence, DfM, Design for Manufacturing,

verkopers vooral nabellen, om harde afspraken te krijgen.

DfT, Design for Testing, het komt allemaal langs. Er is zelfs een verhaal over de verschillende fasen van marktacceptatie. Een seminar als schoolvoorbeeld van dienstbaarheid aan de klant, in dit geval het bedrijf dat elektronicatoepassingen op de markt brengt. Het is een markt met misschien wel de kortste Time to Market, de hoogste omloopsnelheid van nieuwe producten en zwaarste

‘Een beursbezoeker is een Potentieel Interessant Nieuw Object’

continuïteits-drive in productontwikkeling. Op de beurs zelf geef je de collega’s met de beste kwaliteiten, om mensen op de stand te krijgen, de taak van de P.I.N.O-vanger. Naast de harde afspraken krijg je dus aanvullende bezoekers. Wees klantgericht en extra actief op de beurs, maar volg daarna alle belangrijke gesprekken op. De follow-up is een belangrijke basis voor het succes van de beurs. Die activiteiten moeten ook van tevoren gepland worden. We hebben filmpjes met Erwin gemaakt, om de stappen toe te lichten. Als iedere exposant van de World of Technology & Science dit een vanzelfsprekende werving vindt, dan gaan we een bruisende beurs beleven. Bekijk de filmpjes op www.wots.nl/category/video

www.wots.nl

Paul Petersen [email protected]

29

IE

30

Star Trek Tricorder en Splendo Science fiction wordt werkende hardware Industriële Elektronica

Mr. Spock van Star Trek was zijn tijd ver vooruit in 1966 met de Tricorder. De handheld portable scanning device to be

used by consumers to self-diagnose medical conditions within seconds and take basic vital measurements, zoals Wikipedia de tricorder beschrijft, lijkt nu werkelijkheid te worden, als massaproduct. Net zo visionair zag de Nederlandse softwareontwikkelaar Splendo al in 2001 dat er een ‘app’-markt was, ‘avant la lettre’. Toen min of meer als ‘spielerei’, nu niet meer weg te denken uit ieders leven. Mede in samenwerking met Motorola is

ten gerelateerd aan de mobiele devices. ‘’We

voldoen aan twee doelstellingen: de-skilling the

Splendo groot geworden in de ontwikkeling van

hebben goed gekozen, de mobiele markt is hot

art of medicine, een eindgebruiker moet zelf

app-software. De ‘gewone’ mobiele markt is

gebleven. Recent nog kwam Tacx, marktleider in

het apparaat kunnen gebruiken en diagnoses

“niet meer spannend genoeg,’’ vertelt Splendo

professionele fietstrainers, bij ons met de vraag

stellen, en de andere doelstelling is technologie

oprichter en eigenaar Luc Demarteau. Hij zoekt

of wij een device konden ontwikkelen waar-

integratie. De eisen zijn hoog. Uniek is dat wij

naar nieuwe cutting-edge technologie. Mede

mee wielrenners een virtueel parcours kunnen

Dynamic Light Scattering technologie toepassen,

dankzij een uitzending van DWDD is Splendo

fietsen, inclusief de optie om via een mobieltje

dat is een revolutionaire non-invasieve techno-

in de race om 10 miljoen dollar te winnen in de

direct een programma in te stellen en gegevens

logie die door de huid heen kijkt. Mensen hoe-

Qualcomm Tricorder XPRIZE competition. Een

uit te wisselen. Schaatsers namen zo’n Tacx

ven daardoor niet meer geprikt te worden. We

aantal FHI-leden werkt samen met Splendo om

mee naar Sotsji.’’

maken in onze Tricorder ook gebruik van diverse nanosensoren, waarmee we onder andere een

het winnende concept te realiseren van de TriDe stap naar de ontwikkeling van de Tricorder is

zogenaamde electronic skin hebben gemaakt.

snel gemaakt, in het gesprek althans. ‘’Voor KPN

We hebben een gamification-element inge-

Bevlogen en in rap tempo vertelt Luc Demar-

werkten we een telemedicine concept uit waar-

voegd om mensen te stimuleren zo vaak moge-

teau over de ontwikkeling van zijn bedrijf: ‘’In

mee je met een dokter kunt praten. Toen zag

lijk een check te doen.’’ Ingrediënten om verder

2001 zijn we begonnen als softwarebedrijf met

ik op De Wereld Draait Door University dat het

te komen in de race! Van de 300 ingeschreven

mobiele software, focus op instant messa-

bedrijf Scanadu in Silicon Valley meedoet met

teams zijn er nog 21 over, de Splendo Health

ging technologie. We werken veel business-

de $10 miljoen Qualcomm Tricorder XPRIZE. De

Foundation als enige Hollandse team. Augustus

to-business, maar hadden direct de ambitie

prijsvraag wordt in Silicon Valley al sinds jaren

is een spannende maand. Tien finalisten mogen

producten te maken die relevant zijn voor de

uitgeschreven om mensen te stimuleren iets

dertig devices insturen, die getest worden door

eindgebruiker.’’ De samenwerking met Motorola

revolutionairs te doen. De eerste XPRIZE in 1996

ziekenhuizen en eindgebruikers. ‘’Gebruiksvrien-

is een mooi voorbeeld. Dat was de eerste fabri-

was de ANSARI XPRIZE, de propositie om com-

delijkheid bepaalt 45% van de score.’’

kant van telefoons waarop je eigen software

mercieel de ruimte in te gaan. Daarnaast was

Intussen is de ontwikkeling een ongoing proces,

of applicaties kon installeren in 2001, dertien

er al veel eerder de ORTEIG prijs om de oceaan

ook na augustus. KPN sponsort, MinacNed-lid

jaar geleden dus. ‘’Een hele interessante markt

over te vliegen. Je weet wel, die Charles Lind-

Micronit helpt met de productie van een chip

bleek achteraf. Maar het duurde wel even

bergh won.’’ Direct na de uitzending van DWDD

met specifieke nanosensoren en ook FHI-lid

voordat de markt rijp was. De smartphones

schreef Demarteau zich in, samen met een

Mediq is officieel partner. Het FHI-netwerk is

waren nog geen gemeengoed. We waren veel

hardware engineer, een medisch specialist en

aangetakt en recent presenteerde Demarteau

te vroeg.’’ Splendo heeft wel mee kunnen liften

klinisch chemicus. Gevraagd werd de ontwik-

zijn plannen in de micronano community van

op de opkomende ICT software ontwikkeling

keling van een draagbaar device dat vijf vitale

MinacNed waarop weer nieuwe ideeën naar

en inmiddels staan namen als KPN, Defensie

lichaamsfuncties kan monitoren en minimaal

boven kwamen. Het ‘samen sterk’ netwerk van

en Rabobank op de klantenlijst, met opdrach-

zestien diagnoses kan stellen. ‘’Het device moet

de technologiebranches gaat voor goud!

corder zoals beschreven door Wikipedia.

tekst Emmar Sinnige

signalement 03/2014

31

Zo gezegd, zo geschreven “Het zijn de kermissen en de kunstenaars die een belangrijke rol spelen in de inbedding van nieuwe technologische ontwikkelingen in de cultuur.” Professor Petran Kockelkoren, hoogleraar kunst en technologie aan de Universiteit Twente in zijn speech bij de opening van de tentoonstelling ‘Stilstaande beweging, bewegende stilstand’ op 23 november 2011 bij de TU Eindhoven.

“De Europese identiteit is de beschaafde optie in de mondialisering. Het sluit de mensen meer in dan het Amerikaanse model en het is vrijer dan het Aziatische. Het is een heel specifieke mix waar met afgunst naar wordt gekeken. De meeste mensen op deze planeet zouden graag Europeaan zijn.” Pascal Lamy, voormalig Europees Commissaris voor Handel en van 2005 tot 2013 voorzitter van de WTO, Wereld Handelsorganisatie, nu honorair president van de Parijse denktank Notre Europe in Het Financieele Dagblad, woensdag 9 april 2014.

“De derde golf van Alvin Toffler leidt er toe dat onze nek een beetje krommer komt te staan, vanwege het gebruik van de IPhone en tablet.” Eric van Schagen, voorzitter FHI en DGA Simac Techniek, tijdens het FHI-Federatiecongres, woensdag 16 april 2014.

“Dan citeer ik Wim Kan: geef linkse jongens genoeg geld in handen en ze worden vanzelf rechts. Jeroen heeft die rol goed opgepakt.” Elbert Dijkgraaf, lid van de Tweede Kamer voor de SGP en hoogleraar Economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, over Minister van Financiën Dijsselbloem, in NRC Handelsblad, zaterdag 19 april 2014.

“Als de Britse premier Cameron uit de EU wil en de Trans-Atlantische relaties wil versterken, dan moet hij dat vooral doen. Want dat zal de Nederlandse gatekeeperfunctie voor Europa nog verder versterken.” Pankaj Ghemawats, hoogleraar global strategy aan de IESE Business School in Barcelona in fd. Outlook, zaterdag 26 april 2014.

“Naarmate ik langer leef, des te beter begin ik zaken niet te begrijpen.” Pieter Waterdrinker, schrijver en journalist in het NTR-programma Kunststof op Radio 1, woensdag 7 mei 2014.

“Als je de hele keten bekijkt, kun je de meeste waarde creëren en toe-eigenen in het ontwerpen van producten, in R&D en in aftersales… Als je banen in de massaproductie wilt behouden, blokkeer je de ontwikkeling van nieuwe activiteiten.” Professor Reinhilde Veugelers, hoogleraar Managerial Economics, Strategy and Innovation aan de Katholieke Universiteit Leuven en voorzitter van de High Level Economic Policy Expert Group, “Innovation4Growth”, van de Europese Commissie, in Het Financieele Dagblad, woensdag 7 mei 2014.

32

IA

Procesintensificatie of ‘burning platform’ That’s the question Industriële automatisering

De procesindustrie staat voor dramatische veranderingen. De vraag is of die veranderingen pas gaan gebeuren in reactie op een extreme crisis, het ‘burning platform’ scenario, dan wel proactief, ‘goal oriented’ volgens het ‘pot of gold’ principe. Kees Biesheuvel, technology innovation manager bij Dow Benelux, schetste beide scenario’s tijdens de handson workshop Flow Chemistry, die de micronano brancheorganisatie MinacNed in maart organiseerde op het lab van de Radboud Universiteit Nijmegen. Procesintensificatie moet het antwoord worden. Biesheuvel zal dat tijdens een seminar op WoTS nog eens laten zien, als uitdaging aan

Present

Future step 1

de ontwikkelaars en leveranciers van procesequipment en -instrumentatie. Traditioneel worden chemische fabrieken grootschalig ontworpen en gebouwd, betoogde Biesheuvel. Dat gebeurt uit kostenoverwegingen. Als je op een plek veel grondstoffen, ‘feedstock’ aanvoert en op grote schaal

energy

energie alloceert om het proces te runnen, dan kost dat het minste per ton

raw material raw material

product, zo is de redenering. Dat betekent dat er veel logistieke activiteit

production facility consumer

plaatsvindt in en rond de productie. Eerst breng je grote hoeveelheden bij elkaar op één plaats; dan voer je heel veel materie door een proces en vervolgens moet het bulk outputproduct weer verdeeld en verspreid

Future Step 2

Future Step 3

worden naar de plekken waar het gebruikt gaat worden. Biesheuvel maakte aannemelijk dat uiteindelijk in een productieplant als die van Dow Terneuzen slechts tien tot twintig procent van de installatie de daadwerkelijke reactie faciliteert. De overige tachtig tot negentig procent van de fabriek omvat de logistieke processen. Dat kan alleen efficiënt zijn als je relatief gemakkelijk, goedkoop energie en feedstock voorhanden hebt. En als de plekken waar het eindproduct heen moet erg verspreid liggen. Dat is de achtergrond waarom dergelijke productieplants altijd dicht bij zeehavens zijn gebouwd. Daar komt bij dat de ontwerp- en ontwikkeldoctrine decennia lang gericht zijn geweest op het bereiken van kosten-

tekst kees groeneveld

energy raw material production facility consumer

33

’Burning platform,

Maar naarmate energieproductie meer decentraal gaat plaatsvinden en

wanneer de kosten zo

wordt het maken van logistieke kosten steeds onzinniger.

oplopen dat het eindproduct

Workshop Flow Chemistry bewees dat een flink aantal bedrijven en

onbetaalbaar wordt’

naarmate de decentrale marktvraag per marktplaats meer volume krijgt, Rest de vraag hoe snel de efficiënte en effectieve nieuwe procestechnologie beschikbaar komt die nodig is om Future Step 3 te realiseren. De Hands on onderzoekers al een eind op streek is. Meestal nog op labschaal, maar het opschalen zal minder kapitaalsintensief zijn dan bij de grootschalige ‘oude’ plants. In het seminar Proces Intensificatie op 30 september in de Jaarbeurs Utrecht tijdens de World of Technology & Science, kan iedereen kennis nemen van wat er al kan en waar het heen gaat.

voordelen uit schaalvergroting. Effectieve en efficiënte kleinschalige technologieën kwamen niet in beeld, omdat ze niet werden ontwikkeld. Het ‘burning platform’ gaat ontstaan zodra onvoldoende betaalbare energie beschikbaar is, dan wel wanneer de kosten van de logistiek zo hoog worden dat het eindproduct onbetaalbaar wordt. ‘Onbetaalbaar’ kan in dit verband ook worden vervangen door ‘onaanvaardbaar’, vanwege milieu- en duurzaamheids- en veiligheidsbezwaren. De ‘pot of gold’ komt in het vizier met de ontwikkeling van kleinschalige procesreactoren en -systemen die per hoeveelheid energie en feedstock dramatisch veel meer gaan opleveren. In drie ‘Future Steps’ schetste Kees Biesheuvel hoe de toekomst er uit zal komen te zien. Waarschijnlijk gaat de concentratie eerst nog wat door.

34

IA

Gevraagd: procesins  Boost in de keten van opleiders en bedrijven: SPIE meets Reed Industriële automatisering

Het is inderdaad een mooi ‘galgje’-woord, procesinstrumentatietechniek. Maar absoluut niet sexy in het dagelijks spraakgebruik. Daar vang je geen rappers mee. Instrumentatie, meet- en regeltechniek is en blijft onmisbaar en ongekend belangrijk in de procesindustrie. ‘’Een opleiding meet- en regeltechniek als apart vak is keihard nodig, maar in het reguliere onderwijs vind je het vrijwel niet meer terug.’’ Misja van Oostenbrugge, business unit manager bij SPIE-Industry, laat zijn personeel daarom bijscholen via Reed Business Opleidingen. “Om aan de vraag te kunnen voldoen naar mensen die kunnen werken aan procesinstallaties.” ‘How come?’ vroeg de Signalement-redactie aan Van Oostenbrugge en aan Reed productmanager Philip Grootenboer. tekst emmar sinnige fotografie Daan Groeneveld

signalement 03/2014

35

 trumentatietechnici Midden jaren ’90 constateerde de FHI bran-

de ATEX opleiding van Reed, voor explosie-

che voor industriële automatisering een

veiligheid. Maar het was uiteindelijk gewoon

opleidingsmismatch op MBO+ niveau voor

een afweging van de mogelijkheden in de

procesinstrumentatie/meet- en regeltechniek.

markt. Reed speelt er erg op in dat gemê-

In samenwerking met FHI ontwikkelde Reed

leerde groepen mensen met verschillende

Business Opleidingen, toen nog SBC en later

opleidings- en ervaringsachtergronden

Elsevier Opleidingen, een pakket opleidingen

samen de opleiding kunnen volgen. Zo leren

Proces Instrumentatietechniek, PIT. Sindsdien

ze ook van elkaar en het vergroot de kans

worden de diploma’s erkend en mede onder-

dat men elkaar na de opleiding accepteert en

tekend door FHI. Recent volgden elf mede-

respecteert. Komt bij dat Reed een prachtige

De PIT, Proces Instrumentatie Technicus,

werkers van SPIE de opleiding PIT1, meten en

voorziening heeft voor het praktijkgedeelte.’’

opleidingen bieden basiskennis en vaardig-

meettechnieken.

Van Oostenbrugge is enthousiast. ‘’De prak-

heden om met technische systemen voor

tijklessen vinden plaats bij Vakwijs/Goflex in

het meten, regelen en besturen van machi-

Schiedam (zie een eerdere publicatie hierover

nes en productieprocessen om te gaan

‘Meet- en regeltechniek

in Signalement 2, juni 2013, red). Het practi-

en bestaat uit drie delen: PIT1 meten en

cum bestaat uit een lokaal waarin met losse

meettechnieken, PIT2 Regeltechniek; regel-

raakt natuurkundige

componenten proefjes gedaan kunnen wor-

afsluiters en corrigerend organen en PIT3

den en daarnaast is er een leerfabriek, een

industriële automatisering.

principes, dat krijg je

PIT bij Reed Business Opleidingen

plant om in de procesinstallatie te meten en te sleutelen en de werking van de compo-

De opleiding is bestemd voor de mon-

nenten in de installatie als geheel te kunnen

teurs, operators, technici of engineers die

leren. Zo kun je de diepte ingaan op com-

meet- en regeltechniek in hun werkomge-

ponentniveau en anderzijds systeeminzicht

ving tegenkomen, met als voorwaarde een

oefenen en aanleren. Er is in de afgelopen

basisopleiding Elektrotechniek of Vapro-B

Van Oostenbrugge: ‘’We hadden een groep

tijd veel uitbreiding gepleegd aan de installa-

voor PIT1. Een opleiding bestaat uit tien dag-

ervaren elektro-mensen en een aantal jonge

tie en het practicum wordt continu aangepast

delen theorie en vier of zes dagdelen prak-

kerels aan het begin van hun carrière, met

aan de situatie in de praktijk van de bedrijven

tijk, en leveren bij slagen en PBNA-diploma

een net afgeronde MBO 3 of 4 elektrotech-

die hun mensen willen laten trainen.”

op. FHI-leden ontvangen 10% korting op

niet op een ROC’

de PIT opleidingen. Voor FHI-leden geldt

niek. Die twee groepen wilden we voor hun ontwikkeling extra meet- en regeltechniek­

Strategische overwegingen

ook een korting van 7% op een aantal van

kennis meegeven.’’ Philip Grootenboer van

Komt er een vervolg op de PIT1 opleiding

andere opleidingen van Reed Business.

Reed Business ziet dat vaker. ‘’Binnen ROC’s

bij SPIE? ‘’Opleidingsplannen zijn ingebed

wordt in veel regio’s niet of nauwelijks iets

in ons bedrijfsplan, daar besteden we veel

Meer informatie:

gedaan aan meet- en regeltechniek. Als het

tijd en geld aan. Jaarlijks bekijken we welke

www.reedbusinessopleidingen.nl/oplei-

er is, dan vaak alleen maar als specialisa-

kennis medewerkers nodig hebben en welk

dingen/techniek/meet-en-regeltechniek

tie binnen de elektrotechniek. Veel van onze

specialisme belangrijk is om te ontwikkelen,

klanten vinden dit niet voldoende.’’ Van Oos-

technisch, maar ook commercieel en bedrijfs-

tenbrugge: ‘’Meet- en regeltechniek wordt wel

matig. We zijn een serviceverlenend bedrijf

ingevuld in de werktuigbouw en mechatro-

en die service verlenen we op basis van de

nica, maar wij werken in de procesindustrie.

kennis die onze mensen hebben, dus dat is

Daar moet je veel diepgaandere keuzes

belangrijk om op pijl te houden. Daarnaast

maken bij metingen, dat raakt aan natuur-

zijn jonge mensen op zoek naar ontwikkeling

kundige principes. Om flow- en drukmetingen

binnen hun vakgebied. Het aanbieden van

te kunnen inzetten moet je wel iets weten van

opleiding maakt het aantrekkelijk. We zien nu

het proces en die kennis krijg je op een ROC

dat andere medewerkers enthousiast worden

niet mee binnen meet- en regeltechniek.’’

van de groep die PIT1 heeft afgerond: ‘Wanneer krijgen wij weer een training?’ Zij wor-

Proefjes & Plant

den de vragende partij. Dus ja, ik denk wel

Hoe SPIE en Reed Business elkaar vonden?

dat er een vervolg komt.”

‘’In het verleden had ik goede ervaringen met

LT

36

Technologie voor het grijpen net over de grens Leibniz Institut in Dortmund geeft Nederlandse bedrijven voorrang LABORATORIUM TECHNOLOGIE

Je kunt het je in Nederland bijna niet meer voorstellen. Net over de grens, in Dortmund, bestaat het nog. Een academisch onderzoeksinstituut dat investeert in ontwikkeling van superhoogwaardige analyse-instrumentatie voor eigen onderzoek en nog helemaal niet samenwerkt met bedrijven bij het vermarkten daarvan. De FHI-branche voor MicroNanoTechnologie MinacNed gaat die goudmijn exploreren. PD, Privat Dozent, dr. Joachim Franzke leidt de afdeling Miniaturisatie van het Leibniz Institut für Analytische Wissenschaften ISAS. Hij blijkt te staan te trappelen om juist wat kleinere en middelgrote Nederlandse bedrijven te ontvangen. “Omdat het met die grote concerns voor ons veel te moeilijk is om op basis van gelijkwaardigheid samen te werken,” zegt Franzke in een gesprek ter voorbereiding op het bezoek van MinacNed-leden later dit jaar in oktober.

Franzke heeft al een respectabele wetenschappe-

miniaturisatie van analytische devices en dan

lijke carrière achter de rug, die hem in 2004

meer specifiek aan separatietechnieken,

terugbracht daar waar hij in 1991 startte, bij ISAS.

microsystemen en discharges.’’ Als de weten-

Via posities bij de Hohenheim Universiteit in

schapper begint over zijn research in dielectric

Stuttgart en het National Institute of Standards and

barrier discharge ionization mass spectrometry,

Technology in Colorado, kwam Franzke weer bij

heeft hij gelukkig door dat we hem niet meer

ISAS. Waar ISAS voor staat? ‘’Institut fur

helemaal volgen. ‘’Simpel gezegd proberen we

Angewandte Spectroscopy, Institute for Analytical

ionisatietechnieken (proces waarbij een atoom of

Sciences, de volledige naam wisselt nog wel eens,

molecuul uit ongeladen toestand een elektron

maar de afkorting blijft altijd hetzelfde,’’ grinnikt

kwijtraakt of er een bij krijgt en als gevolg daarvan

Franzke. “Binnen ISAS doen we fundamenteel

verandert in een ion, red.) voor analytische chemie

analytisch chemisch onderzoek, met ‘material

te verbeteren. En dan richten we ons vooral op

science and optical technologies’ en ‘biomedical

devices voor biologische en medische analyses, in

research and technologies’ als hoofdtopics.’’

de vorm van lab-on-chip technologieën, separatie-

Franzke’s groep Miniaturisation valt onder die

technieken op micronano schaal.’’

laatste. ‘’Op dit moment werken we aan de

tekst emmar sinnige

signalement 03/2014

37

Wat Franzke zelf mooi vindt aan de Leibniz Gemeinschaft is de brede range aan onderzoek en de interne applicatietoepassingen. Voor het eigen fundamentele onderzoek worden analyseprocedures, -technieken en -instrumenten ontwikkeld. “Maar het blijft eigenlijk prototype manufacturing waarmee we resultaten valideren en testen. Methodische ontwikkelingen worden direct geïmplementeerd. We zoeken nu naar samenwerking in engineering en de vercommercialisering van onze analyse technieken. Ik ben heel concreet op zoek naar partners voor een aanvraag van een Europees COST, Cooperation in Science and Technology, project. Onze technologie is zo vooruitstrevend dat het de markt op zijn kop kan zetten. Maar we hebben nog niet zoveel connecties met de industrie. Als je onze nieuwe ionisatietechnologie aan een groot bedrijf aanbiedt, lopen ze ermee weg en ben je het kwijt. Misschien alleen omdat die bedrijven willen voorkomen dat het op de markt komt. Liever werken we samen met kleinere bedrijven, daarom verwelkom ik in oktober graag jullie groep nanospecialisten en laboratiumtechnologen. Vooral bedrijven die met massaspectrometrie werken en bedrijven die onze technologie kunnen toepassen, of die prototypes van ons kunnen gebruiken voor hun applicaties, zijn interessant voor ons. En Nederlandse bedrijven zijn dichterbij dan de bedrijven in Hannover.’’ Het belooft veel voor de bedrijven die 30 en 31 oktober gaan deelnemen aan de tweedaagse trip naar Dortmund. Naast het Leibniz Institut staat een sessie op het programma bij de Technische Universiteit van Dortmund, de vakgroepen Chemical Reaction Engineering, Fluid Mechanics en Apparate Design. Bovendien zijn ontmoetingen voorzien met bedrijven als Bartels Mikrotechnik, MEAS, Measurement Specialities, MST Factory Dortmund, RAITH en Boehringer Ingelheim microParts. MinacNed werkt bij de organisatie van de tweedaagse technologie uitwisseling samen met het Duitse bedrijven netwerk IVAM. Meer informatie en aanmelden voor de Xs2HiTek International 2014 Dortmund: Martijn Reinhold, [email protected] / www.minacned.nl

De top-ionisatie technologie van Joachim Franzke Paradepaardjes van Franzke’s research zijn twee ionisatietechnologieën en de combinatie van die twee. De ene is de Dielectric Barrier Discharge Plasma Jet Ionization, massaspectrometrie voor apolaire moleculen, driemaal sneller dan APCI, Atmospheric Pressure Chemical Ionization. De tweede betreft Dielectric Barrier Electrospray, een nanospraytechnologie waarbij geen contact wordt gemaakt met de fluids. Het voorkomt erosie van de elektrode en zorgt zo voor een langere levensduur. De combi van de twee technologieën, die Franzke ook exploreert, zorgt ervoor dat er snel geschakeld kan worden tussen beide ionisatietechnieken, zodanig dat polaire en apolaire moleculen in één keer gemeten kunnen worden. Snel schakelen betekent een frequentie in de range van 100 tot 200 Hertz.

MT

38

Biofabrication voor medische toepassingen Maastricht trekt top tissue engineers naar zich toe medische technologie

FHI-bedrijf Maastricht Instruments is een bijzondere onderneming. Recent trok de start-up firma Xilloc Medical enorm de aandacht in de publiciteit met hun schedelimplantaten. Dat is ook het succes van Maastricht Instruments. Jaren geleden stonden daar dergelijke schedels al op tafel. Xilloc Medical is een schoolvoorbeeld van datgene waarvoor Maastricht Instruments is gesticht, het naar de markt brengen van ontwikkelingen aan de Universiteit en het Academisch Ziekenhuis van Maastricht. De kunstmatig gefabriceerde schedeldelen, die worden geïmplan-

ken; om mechanismen

teerd bij mensen van wie de schedel kapot is, kan een praktische

achter pathologie en

toepassing zijn van wat biofabrication is gaan heten. En wat er nu

functies van celweefsel

aan de hand is, Nederland blijkt een aantal internationale toponder-

te begrijpen en behan-

zoeksgroepen op dit terrein te tellen die bijna allemaal naar Limburg

delingen met medicatie

komen. Meest spraakmakend is de stap van professor Clemens van

te kunnen testen. De

Blitterswijk die met zijn onderzoeksstaf van veertig mensen, de hele

technologie heeft de

onderzoeksgroep Tissue Regeneration, van de Universiteit Twente

potentie in de toekomst

naar Maastricht verhuist.

kunstmatige lichaamsde-

Het is de dubbele aanleiding om eens te praten met Lorenzo Moroni,

len op biologische basis

één van de toponderzoekers uit de groep van Van Blitterswijk en

na te maken, om bijvoor-

met Bart Beulen en Paul Kwant van de aan Maastricht Instruments

beeld niet-werkend orgaan-

­gelieerde universiteitsafdeling IDEE. IDEE staat hier voor Instrument

weefsel te vervangen.’’

Development, Engineering & Evaluation.

Bart Beulen heeft een iets andere definitie en toepas-

Biofabrication, what is it all about? Moroni spreekt Engels met een

sing van biofabrication. ‘’De

tongval die past bij zijn Italiaanse naam. ‘’Bij ons is biofabrication de

nadruk ligt bij ons op het 3D

benaming voor een breed scala enabling technologieën, van bioprin-

printen van anatomische modellen

ting tot scaffold fabrication technologieën, gebaseerd op anatomi-

en implantaten. Bij Xilloc Medical wor-

sche en fysiologische behoeftes. We maken orgaanweefsel na, in 3D,

den patiëntspecifieke modellen zoals sche-

om het te plaatsen in een natuurlijke omgeving en die te onderzoe-

deldelen of metalen kaken gefabriceerd. Daar is een grote markt voor.’’ Wat de rol van Maastricht Instruments daarin is geweest? Paul Kwant: ‘’Het ­onderzoek, het idee en de tryout is allemaal binnen Maastricht Instruments/IDEE in samenwerking met de afdeling kaakchirurgie van het academisch ziekenhuis gedaan. Het begint bij IDEE en via Maastricht Instruments wordt er een business case ontwikkeld.” Er wordt veel verwacht van de komst van de Twentse onderzoeksgroep naar Maastricht. ‘’Xilloc en Maastricht Instruments zijn erg goed met harde materialen. Mijn groep vult dit aan met polymere know-

tekst emmar sinnige en kees Groeneveld

signalement 03/2014

Column

Vakkennis Ik vraag verkopers wel eens: stel dat je uit betrouwbare bron verneemt dat jouw huisarts of specialist zijn vak niet bijhoudt. Wat zou je doen? Bijna iedereen antwoordt op deze vraag dat hij dan op zoek zou gaan naar een andere arts. En bij doorvragen vindt men dat wat voor een arts geldt, ook voor de meeste andere beroepen zou moeten gelden. Vakmensen dienen hun kennis en vaardigheden structureel bij te houden, is de algemene opinie. Zo niet, dan verlies je op zijn minst een stuk vertrouwen. In het geval van hulpverleners, advocaten, onderwijzers en accountants zelfs het recht om het beroep verder uit te oefenen. Vervolgens stel ik de vraag: hoe vaak heb jij zelf een boek over verkopen gelezen? De gezichten spreken dan boekdelen. Maar niet die van verkoopboeken. Ik schat dat één op de tien verkopers wel eens een boek over zijn vak in handen heeft gehad. Uitlezen hebben ze vrijwel nooit gedaan.

‘Het effect van zelfoverschatting’ Het is iets dat mij blijft verbazen. Verkopen is een vak. Een echt vak. Zeker in de huidige B-to-B wereld. Je hebt kennis nodig van producten, van diverse klantentoepassingen, van verschillende technieken en als dat nog niet genoeg is, een enorme dosis sociale vaardigheden, inzichten in menselijke motieven, de psychologie van het beïnvloeden en liefst ook iets van marketing. Dat zijn voldoende redenen om, net als bij de bovenvermelde beroepen, elk jaar aan bijscholing te doen. Toch gebeurt het weinig. Ik denk dat het te maken heeft met een ander psychologisch fenomeen: het effect van de zelfoverschatting. Als je mensen namelijk vraagt of ze hun vaardigheden beter of slechter vinden dan van de gemiddelde collega, dan roept het overgrote deel dat zij zichzelf beter vindt. Iets wat statistisch gezien gewoon niet kan. Test het zelf maar eens en vraag rond of iemand zich een betere of slechtere chauffeur vindt dan de gemiddelde autorijder. De uitslag is voorspelbaar. En nu ik het er toch over heb: vindt u zichzelf een betere of slechtere leider dan de gemiddelde leidinggevende?

how on the printing side,’’ vertelt Moroni. ‘’Dit wordt een grote verandering voor ons,’’ reageert Kwant opgetogen. ‘’Tot nu toe hadden onze mensen een medische en biologische achtergrond. Voor het eerst krijgen we nu engineeringkennis in huis. Dit gaat nieuwe kansen bieden.‘’ Volgens Moroni ‘’vormt de synergie met het academisch ziekenhuis de reden dat wij naar Maastricht komen.” Die link maakt toepassing van onze ontwikkelingen in de praktijk gemakkelijk. “It is a unique oppor-

tunity to transfer the technology we have in the clinics and it is a nice challenge to continue being innovative in providing new technologies.’’ Freek Rooze ISYS verkoopondersteuning [email protected] freekrooze.nl

39

40

Boeken

Vergaderfaciliteiten

‘Handbook of Recycling’

Kom vergaderen bij FHI op Landgoed Leusderend

Schat aan informatie over materiaalstromen De huidige maatschappij focust steeds meer op

Voor haar leden biedt FHI de

recycling, maar wat is een goede manier om te

mogelijkheid tegen geringe kosten

recyclen en de impact daarvan? State-of-the art

gebruik te maken van vergaderfa-

recycling-, hergebruik- en ontginningsprocessen,

ciliteiten. U kunt de ­vergaderzalen

en de interactie tussen deze processen,

gebruiken met koffie, thee, fris-

komen uitgebreid aan bod in dit ‘Handbook of

drank en alle gewenste extra

Recycling’ van Ernst Worrell. Met een schat aan

faciliteiten. Wanneer u gebruik

informatie over materiaalstromen zoals metalen,

wenst te maken van één van de

pulp en papier, kunststof, glas, bouwmaterialen,

­vergader­zalen, neem dan contact

industriële bijproducten en de beschrijving van

op met het FHI-bureau; Shirley

diverse technologieën voor verzamelen, recyclen

van Schaarenburg of Lola van

en herwinning, biedt dit handboek hulp aan

Ruler, ­telefoon: (033) 465 75 07.

geïnteresseerden binnen diverse disciplines, van

Uiteraard is de beschikbaarheid

materiaal- en milieukunde tot openbare orde. Daar blijft het niet bij; overstijgend

beperkt tot de periodes dat er

worden beleid en economische gevolgen beschouwd, inclusief de impact van

geen branche­vergaderingen zijn.

recycling op het energieverbruik, duurzame ontwikkeling en het milieu. fhi.nl/vergaderfaciliteiten

TechnologieTrio

w w w . s t u d i o - a r t j a n . n l

het

Arjan Glas

ISBN13: 9780123964595

o p P in kpo p signalement 03/2014

41

Recensie

Tenstoonstelling

Kees Groeneveld

Van de schaduwen van Plato naar het internet en denkende machines

The Art of the Brick Een bijzonder medium om kunst mee te maken: LEGO. De tentoonstelling The Art of the Brick biedt alle generaties een frisse blik

over schrijft, het kunnen vastleggen van gedach-

op wat kunst ook kan zijn. De Amerikaanse

ten in schrift, het je verplaatsen met fietsen, trei-

kunstenaar Nathan Sawaya maakte voor

nen, auto’s, vliegtuigen, het maakte iedere keer

de wereldwijde tentoonstelling meer dan

de mens eerst ‘ziek’ en veranderde vervolgens

vijfenzeventig kunstwerken, opgebouwd uit

zijn leven.

ruim één miljoen LEGO-stenen, en dan ook echt puur en alleen LEGO-steentjes. Van een

In de essays aan het eind, over de computer

zes meter lang Ryrannosaurus Rex skelet

en de schaakcomputer en over internet komt

van 80.020 steentjes tot kunstwerken van Da

de vraag naar boven of er technieken kunnen

Vinci, Vermeer en Rembrandt in 2D en 3D,

worden ontwikkeld die intelligent zijn en meer

tot levensgrote avantgardistische creaties.

kunnen dan de mens kan. Nu wordt het begrip intelligentie door Simon niet gedefinieerd en dat een techniek meer kan dan de mens zonder die techniek kan, is precies de zin van het ontwikkelen van technieken. Niettemin lijkt het als je het boek leest steeds bedreigender te worden. Steeds meer lijkt het alsof de techniek de mens gaat overheersen. Maar uiteindelijk toont Simon impliciet aan dat die angst er iedere keer was en steeds ten onrechte. Het is een knap samengesteld boek. Niet altijd Het leest enigszins als de Bijbel. Veel informatie,

even soepel leesbaar. In sommige gedeeltes

diepe achtergronden, verschillende schrijfstijlen,

worden hele lange zinnen gebruikt, zoals de

soms ellenlange zinnen, de geschiedenis van de

apostel Paulus doet in zijn brieven aan de eerste

mensheid, een herkenbare rode draad. Als je het

christelijke gemeentes. Daar moet je als lezer dus

uit hebt denk je ook ‘ik moet het nog eens her­

soms wat moeite voor doen. Die stijlproblemen

lezen om alles te kunnen vatten.’

vergroten wel de geloofwaardigheid. De journalistieke opzet, in korte, behapbare essays, maakt

Het boek ‘Een stok om mee te denken’ van jour-

het toch goed verteerbaar.

nalistiek filosoof Coen Simon fascineert, zeker als je geïnteresseerd bent in de relatie tussen tech-

‘Een stok om mee te denken’, Coen Simon,

nologie en mensen. Het is eigenlijk een bundel

uitgave van Nieuw Amsterdam,

essays. Elk gedeelte is een min of meer journa-

ISBN13: 9789046816516.

listieke weergave van de visie van een filosoof in

Aan de expositie is een Interactive Play Zone

diens tijd, aan de hand van een techniek die de

toegevoegd waar kleine en grote bezoe-

mens in de loop der eeuwen heeft ontwikkeld en

kers zelf creatief aan de slag kunnen met de

gebruikt. In veel van de teksten, steeds ingeleid

bekende bouwsteentjes.

door een samenvatting en duiding van Simon, gaat het om de wisselwerking tussen techniek

De tentoonstelling vliegt de wereld over en is

en mens. Wat de mens bedenkt als verlengstuk

tot 14 september 2014 in Nederland te zien,

van zichzelf heeft vervolgens impact op diens

in de Amsterdam Expo.

leven en ‘zijn.’ Het kunnen zeggen van iets aan de ander via schaduwen op de wand, waar Plato

www.amsterdamexpo.nl

42

AGENDA

personalia

Industriële

Gebouw

SRon-directeur Roel Gathier wordt vanaf

Per 1 juni nam Thie Watse Brouwer

Automatisering

Automatisering

juli voorzitter van de commissie die beslist

plaats in de groepsdirectie van Mediq

Machinebouw

Nationale Conferentie

over het wetenschappelijke programma

in de nieuwe functie van executive vice

18 november 2014

Gebouw Automatisering

van de Esa, Europese ruimtevaart-

present Business Transformation.

6 november 2014

organisatie. Gathier is al sinds 2011

Brouwer is sinds 2005 in dienst bij Mediq,

Automation

MinacNed

vice-voorzitter van de commissie.

20 november 2014

Xs2HiTek International

De aanstelling geldt voor de duur van twee jaar, met de

Dortmund (D)

mogelijkheid van een derde jaar.

Marine & Offshore

Industriële ELEKtronica Design Automation & Embedded Systems 29 oktober 2014 EMC-ESD in de Praktijk

TNT Express heeft Maarten Jan de Vries

30 & 31 oktober 2014 MicroNano 4 Future Profit 12 november 2014 Federatie FHI Golftournament

4 november 2014

28 augustus 2014

IT Room Infra

FHI HRM

6 november 2014

Actualiteitenseminar

LED evenement

zijn laatste functie was algemeen directeur Mediq Direct in Nederland.

30 oktober 2014

2 december 2014 Voor meer informatie kijk op www.fhi.nl

Dow Chemical Company heeft Anton van

per 1 juli benoemd als nieuwe financieel

Beek begin mei benoemd tot president

directeur. De Vries volgt daarmee

van Dow Benelux. Van Beek van business

Bernard Bot op. De Vries werkte eerder

director voor Dow’s Coating Materials in

onder meer als CEO van TP Vision, een

Europa, het Midden-Oosten en Afrika. Hij

joint venture van Philips.

volgt Willem Huisman op, die onlangs is Per 1 juni is Ben Dieterink na een

benoemd tot president voor Dow Duitsland.

carrière van 25 jaar bij Kipp & Zonen, De Bondsraad, de algemene ledenverga-

met pensioen gegaan. Daarmee legt Die-

dering van Koninklijke Metaalunie, heeft

terink zijn functie van algemeen directeur

Godfried Kaanen benoemd tot nieuwe

en CEO van Kipp & Zonen neer. Foeke

voorzitter van de vereniging. Kaanen

Kuik volgt Dieterink op als CEO.

is directeur-eigenaar van de bedrijven Rob van Veen, commercieel directeur

Bosch Scharnieren en Metaal én Quick Response Software. Kaanen volgt op 1 september 2014

van Draka Kabel, is per 24 april de

Michaël van Straalen op als voorzitter.

nieuwe voorzitter van de Federatie Elektrotechniek (Fedet). Hij volgt Rene WorErnst Hirsch Ballin en

telbroer op.

Godfried Engbersen

3 oktober 2014 30 september t/m I www.wots.nl ht Jaarbeurs Utrec

Internationale beurzen en congressen Semicon West

MicroTAS 2014

www.semiconwest.org

www.microtas2014.org

San Francisco (USA)

San Antonio (USA)

8 t/m 10 juli 2014

26 t/m 30 oktober 2014

Tekniikka, International Exhi-

Medica

bition for the

www.medica.de

Automation Industry

Düsseldorf (D)

www.tekniikkamessut.fi

12 t/m 15 november 2014

zijn voorgedragen

Jack Stabel is per 19 mei aangesteld

voor benoeming -per

als commercieel manager van technisch

1 juli, respectievelijk 1

dienstverlener Kuijpers. Stabel heeft een

september- tot lid van

technische en ICT-achtergrond, en is al

de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Daar-

meer dan 15 jaar werkzaam in de

naast is Casper de Vries voorgedragen voor benoeming per

installatiebranche.

1 januari 2015 tot adviserend lid van de Raad. Dick Boer, president en CEO van Ahold, Harry van de Kraats, algemeen direc-

is per 1 juli benoemd tot vicevoorzitter van

teur AWVN, is per 1 juni voorzitter van de

VNO-NCW. Hij volgt hiermee Elco Brink-

Raad van Commissarissen van ArboNed

man op die tot enkele maanden terug

geworden. Hij volgt Hans de Boer op,

vicevoorzitter was.

die per 1 juli voorzitter werd van de ondernemingsorganisatie VNO-NCW.

Gook van Hengel 1927 - 2014 Van Hengel Instruments

bestuur van de verenging. Het was een bewuste keuze in

bestond uiteindelijk maar elf

1980, de verkoop aan Thermo Electron. Gook bleef nog vijf

jaar onder die naam, van

jaar de zaak runnen, tot hij de opvolging had geregeld.

1969 tot 1980. Maar wat een

Novotek is de rechtsopvolger nu.

naam was dat in die jaren

Gook heeft kunnen genieten van zijn pensioen. De laatste

binnen Het Instrument. Gook

jaren waren moeilijk. Een paar jaar geleden kon hij het nog

van Hengel zette dat neer,

opbrengen om in te gaan op een uitnodiging om naar de

www.imc2014.com

na zestien instrumentatie­

beurs te komen. In de wijze waarop ik zag dat hij daar van

Praag (CZ)

jaren bij Shell. Een innemende

genoot, herkende ik de echte Instrument-spirit. Een organi-

7 t/m 12 september 2014

en vriendelijke man, die heel

satie die bestaat, leeft, bij de gratie van de mensen die hem

goed wist wat zakendoen

hebben gevormd, eert zijn grondleggers. Gook was één van

Tekniikka (FIN) 3 t/m 5 september 2014

Pollutec www.pollutec.com

International Microscopy Congress

Lyon (FR) 2 t/m 5 december 2014

Enova

was. Het prototype van de mannen die in die jaren Het

hen. Samen met echtgenote Riet en zoon Jelle bewaren we

www.enova-event.com

Instrument groot maakten, dat wat later FHI werd. Gook

de herinnering, samen met de analen van FHI.

Parijs (FR)

van Hengel draaide een aantal jaren mee in verschillende

16 t/m 18 september 2014

commissies waarna hij van 1980 tot 1988 lid was van het

signalement 03/2014

Kees Groeneveld

43

Ledennieuws

Rabo Capital verwerft meerderheids-belang in Kipp & Zonen

Consortium Lionix, TU Eindhoven en TU Delft voor assemblage fotonische circuits

Kipp & Zonen is recentelijk in andere handen overgegaan. Rabo Capital, onderdeel van Rabo Private Equity, heeft een meerderheidsbelang verworven in de marktleider op het gebied van meetapparatuur voor zonnestraling en andere atmosferische eigenschappen. Rabo Capital heeft in meer dan 50 bedrijven geïnvesteerd en heeft momenteel 300 miljoen euro om te investeren. Kipp & Zonen, opgericht in 1830, ontwerpt, fabriceert en verkoopt materiaal dat op het gebied van meteorologie, klimatologie en

MinacNed leden Lionix, TU Eindhoven en TU Delft hebben gezamenlijk met enkele Duitse, Engelse en Spaanse partners FP7 subsidie toegekend gekregen voor het project Photonic Hybrid Assembly Through Flexible Waveguides. De ontwikkeling van fotonische IC’s (integrated circuits – een device dat minimaal twee fotonische functies integreert) heeft de afgelopen jaren een vlucht genomen, maar commerciële toepassing wordt onder meer gehinderd door een gebrek aan kosteneffectieve

duurzame energie gebruikt wordt om zonnestraling en andere atmosferische eigenschappen te meten. De producten van Kipp & Zonen zijn in meer dan 175 landen in gebruik voor verschillende doeleinden.

assemblagetechnieken, waarbij onder meer de verbinding tussen circuit en de buitenwereld moet worden gerealiseerd. Het consortium probeert daar een mouw aan te passen. De oplossing die het project voor ogen heeft, is om fotonische IC’s met actieve functies samen op een interposer met flexibele passieve golfgeleiders op een keramische drager te zetten. Het project beoogt een compleet assemblageproces te ontwikkelen, inclusief de vereiste tooling. De deelnemers geven zichzelf daar drie jaar voor met een budget van ongeveer vier miljoen euro.

Uitbreiding en verhuizing Essemtec Benelux Sinds 2 juni 2014 is Essemtec Benelux verhuisd van Herselt naar een nieuwe locatie op de Ter Heidelaan in Aarschot - België, die moderne kantoren, magazijnruimte, een demonstratieruimte en een grotere reserveonderdelenvoorraad garandeert. In de nieuwe vestiging kan ook complete machine refurbishment worden uitgevoerd. Essemtec ontwikkelt en produceert flexibele machines voor elektronicaproductie. Het hoofdkantoor staat in Zwitserland, de Benelux vestiging van Essemtec werd in 2009 gesticht. De Benelux is een van de belangrijkste markten in West Europa, met een voor Essemtec belangrijke potentiële doelgroep van elektronicaklanten.

Nieuwe leden Industriële automatisering DWG Automation B.V. Tankhoofd 2, 3169 KE VONDELINGENPLAAT ROTTERDAM Dual Inventive Holding B.V. Belgiëstraat 5 5061 KG OISTERWIJK Yellax Engineering B.V. Postbus 138 3400 AC IJSSELSTEIN Steuma Instruments B.V. Postbus 3402 4800 DK BREDA

Troax B.V. Heereweg 331 2161 BL Lisse MinacNed BioSparq Galileiweg 8 2333 BD LEIDEN Twente Solid State Technology B.V. Postbus 256 7500 AG ENSCHEDE Relitech Hoogstraat 24B7 3862 AL NIJKERK

Industriële elektronica Molex Interconnect Parmentierweg 2 5657 EH EINDHOVEN

Gebouw Automatisering Huba Control AG Hamseweg 20a 3828 AD HOOGLAND

A1 Electronics Netherlands BV Bedrijfspark Twente 1 7602 KA ALMELO

Heijmans Utiliteit Postbus 266 5600 AG EINDHOVEN

Reichle & De-Massari Netherlands B.V. Linie 508 7325 DZ APELDOORN Vanas Engineering N.V. Zwaluwbeek 3 9120 KRUIBEKE (B)

Re3com Solutions B.V. Dijhuizen 31a 7961 AE RUINERWOLD Laboratorium technologie Pall Netherlands B.V. Communicatieweg 9F 3641 SG MIJDRECHT

Potteau-Labo S.A. Zuidstraat 24-32 8501 KORTRIJK-HEULE (B) Campro Scientific GmbH Postbus 316 3900 AH VEENENDAAL Medische technologie Heijneman Medical B.V. Postbus 408 3400 AK IJSSELSTEIN Advancis Medical Nederland B.V. Postbus 1031 8260 BA KAMPEN

resultaat telt

bureau voor effectieve campagnes

www.muntz.nl