SHO
SAMENWERKENDE H U L P O R G A N I S AT I E S
Ibuj
6 MAANDEN NA DE RAMP Beau van Erven Dorens: ‘Uit je hart iets doen, daar gaat het om’ Æ 2 Geen ramp ná de ramp: de resultaten Æ 3 ‘Alles wat niet direct gebeurt, is te laat’ Æ 5 Lees verder op de volgende pagina
Nederland
\Bestolen
van verleden en toekomst. Dat meisje vergeet ik nooit meer ]
REAGEERT, DIRECT EN MASSAAL
C O L U M N
De zwaarste aardbeving sinds eeuwen. De beelden van Haïti van half januari staan u misschien nog
Een meisje van negen
voor ogen: mensen onder het puin, verscheurde families, ingestorte huizen. Daarna de harde cijfers: ruim 220.000 doden, 300.000 gewonden, 188.000 verwoeste huizen. In totaal wel 3 miljoen getroffen mensen, vooral in en rond de hoofdstad Port-au-Prince. De beelden reisden over de wereld, die niet
Wat mij bij zal blijven is een foto van een meisje van een jaar of negen dat aan de hand van haar vader door de puinhopen van Port-au-Prince schuifelt. Op zoek naar haar moeder en broertjes en zusjes, althans, dat stel ik mij zo voor. Het enige wat ze nog hebben zijn de kleren om hun lijf. Alles kwijt. 12 januari 2010, 4:53, een aardbeving even buiten het centrum van Port-au-Prince, met de kracht van 7.0 op de schaal van Richter, ontwricht in enkele minuten een heel land. Meer dan 220.000 doden. De cijfers zijn zo enorm dat ik het eigenlijk niet kan bevatten. Maar dat meisje en die vader, dat begrijp ik wel. Van het ene op het andere moment bestolen van verleden en een groot deel van haar toekomst.
Ik mocht op 21 januari samen met Linda en Jeroen* de inzamelingsactie voor de slachtoffers van Haïti aan elkaar praten. Maar de meest bijzondere momenten van die avond had ik toen al meegemaakt, voor de televisie-uitzending, in het belpanel: gewone Nederlanders die een tientje gaven aan Haïti, aan dat meisje daar in Port-au-Prince. Want daar gaat het om, dat je uit je hart iets doet voor iemand in nood. Je weet niet wie het is, waar het is of hoe het geld er komt, maar wel dat het nodig is. Wij, De Nederlanders, hebben ons werk gedaan en maar liefst 111 miljoen euro ingezameld. Nu is het aan de Samenwerkende Hulporganisaties om te laten zien of dat meisje dat tientje heeft gekregen.
Beau van Erven Dorens * Linda de Mol en Jeroen Pauw (red.)
alleen geschokt, maar ook heel betrokken reageerde. De ramp maakte ook in Nederland veel emoties los. Dat bleek onder meer uit de massale deelname aan de nationale actie ‘Help slachtoffers aardbeving Haïti’. Deze actie was al een dag na de ramp door de Samenwerkende Hulporganisaties opgezet. De totale opbrengst was liefst 111,4 miljoen euro, veel hoger dan gedacht. Hoe wordt dit geld nu besteed? En hoe staat het met de getroffen mensen in Haïti? U leest het in deze nieuwsbrief.
Actiespot Haïti
Hulpverlenen is meer dan voedsel uitdelen en huizen bouwen. Een bloemlezing uit de verschillende resultaten die de SHO-leden dankzij uw bijdrage konden bereiken. 2/Hffo!sbnq!o!ef!sbnq De tienduizenden mensen in tentenkampen kregen zware regen en windstoten op hun dak. Toch zijn er géén epidemieën uitgebroken. De aanleg van watertappunten en sanitaire voorzieningen door alle SHO-deelnemers heeft daar zeker aan bijgedragen.
1
5/Qvjosvjnfo!oph!usbbh
3/Wppslpnfo!jt!cfufs
Slechts 5 procent van het puin is tot nu toe geruimd. In totaal ligt er
Goede preventieve gezondheidszorg heeft een grootschalige
20 miljoen kubieke meter puin, evenveel als 8 grote piramides. In dit
uitbraak van ziektes voorkomen. Vele duizenden mensen, vooral
tempo duurt het 6 jaar voordat het is geruimd. Er is een tekort aan
kinderen, zijn ingeënt. Direct na de ramp verrichtten artsen vanuit
zwaar materieel en aan afvoerplekken. En als er al bulldozers zijn,
de hele wereld levensreddende handelingen. Nu ligt de nadruk
kunnen ze vaak niet worden ingezet omdat er nog slachtoffers onder
op preventie; de overvolle tentenkampen vormen een voedings-
het puin kunnen liggen.
4/Cjkwfsejfofo!jo!ef!lboujof
bodem voor besmettelijke ziekten.
Voedsel verstrekken was in het eerste half jaar na de ramp prioriteit nummer 1. Haïtaanse vrouwen hebben, met ondersteuning, wijkkantines opgezet waar mensen
2
4
gratis mochten eten. De vrouwen verdienden daarmee een klein inkomen.
3
5 6/Cspo!wbo!{jfluf!xpseu! cspo!wbo!jolpnfo! Bewoners van Cité-Soleil maken
6
afwateringskanalen schoon. Dit levert wijkbewoners een bescheiden inkomen op. Een van de vele voorbeelden uit de programma’s geld-voor-werk.
7 8/Ljoefscftdifsnjoh
7/!Cpvxdpodfqu!nbblu!tdippm
In tentenkampen wonen te veel mensen te dicht op elkaar. Ze hebben weinig
Vier van de vijf schooldeuren in Port-au-Prince staan weer open. Maar te vaak
tot geen privacy. UNICEF beschermt de kwetsbare kinderen en Oxfam zorgt voor
is het nog in een noodgebouw. Er wordt hard gebouwd aan nieuwe scholen die
buitenverlichting in de kampen, zodat vrouwen zich ’s avonds veiliger voelen.
een aardbeving of orkaan kunnen doorstaan. Die dus beter zijn dan vóór de ramp,
Meer bewaking moet de veiligheid vergroten.
volgens het bouwconcept: building back better.
Ffo!ebl!cpwfo! nÖo!ippge
DE BESTEDING SHO-GELDEN PER SECTOR
Onderdak € 12.319.227 Water en sanitaire voorzieningen € 2.456.426 Voedsel € 2.439.403
Dat was een de eerste zorgen van de 1,3 miljoen mensen die hun huis verloren door de aardbeving. Gelukkig konden de Samenwerkende Hulporganisaties dankzij de nationale actie al snel honderdduizenden mensen van onderdak voorzien. In het begin was dat voornamelijk in tenten. Nu bouwen we met de bevolking aan overgangshuizen, die langere tijd kunnen staan. Gebouwd met hout en hergebruikte zeilen of andere materialen. De komende maanden bouwen de hulporganisaties in internationaal verband gezamenlijk 135.000 van deze huizen.
Programma-management € 2.392.933 Levensonderhoud € 1.032.768 Gezondheidszorg € 801.293 Bescherming € 684.249
Bescherming 3% 2% Rampen-management Onderwijs 3% Gezondheidszorg 3% Levensonderhoud 4%
Programma-management
Onderwijs € 627.474 Rampen-management € 377.060
Voedsel
10%
11% 11%
Water en sanitaire voorzieningen
Jongeren onder de pannen De overgangshuizen zijn niet alleen goed voor de dakloze, maar ook voor de werkloze Haïtianen. Jongeren kunnen weer volop stage lopen in de bouw. Vóór de ramp lag de bouw in Haïti jarenlang stil. Stagiaire Nadine ziet er wel brood in: ‘In één dag zetten we met elkaar een huis neer. Met zo veel praktijkervaring kan ik straks zeker aan het werk.’
53% Onderdak
I N T E R V I E W
\Bmmft!xbu!kf!ojfu!!
ejsfdu!epfu-!jt!uf!mbbu]
Wim Piels (53) werkte al na heel wat rampen in de noodhulp. Nu leidt hij het werk van Cordaid op Haïti, waar volgens hem de hulpverlening redelijk goed verloopt. ‘Maar het blijft pijnlijk om na zes maanden nog families te zien die het regenwater van de tentbodem moeten dweilen.’
Xbu!uspg!kf!bbo!upfo!kf!jo!Ibuj!bssjwffsef@ In april, vier maanden na de overstromingen, kwam ik aan in de hoofdstad Port-au-Prince. Ik heb puinhopen en tentenkampen gezien, maar het straatleven had zich al weer aardig herpakt, de informele economie begon weer op gang te komen.
Ipf!jt!Ibuj!wfshfmflfo!nfu!boefsf!sbnqqmfllfo@!
Co ör di na to r Wi m Pi el s ov er le gt bi j de hu iz en bo uw in Le og an e, ee n ku st pl aa ts op 32 km va n Po rt -a u- Pr in ce .
De meeste getroffen mensen in Haïti hadden redelijk snel onderdak, voedsel en schoon water. In een paar weken waren de basics geregeld. Maar natuurlijk was er
nieuw plekje. Er is veel onduidelijkheid over landbezit, eigendomspapieren, als die
onvrede. De nood is zo nijpend dat alles wat je niet direct doet, eigenlijk te laat is.
er al waren, zijn weggespoeld of liggen onder het puin. Dat kost allemaal tijd.
Toch moet ik zeggen dat bij iedere ramp de hulporganisaties professioneler worden. En het hoge aantal getroffen mensen, zo’n 3 miljoen, maakt het ook niet makkelijk: De afstemming en coördinatie verbeteren enorm, ook met kleine organisaties.
het liefst zouden we ze allemaal tegelijk helpen.
Niemand meer die zo maar piketpaaltjes slaat om ‘zijn’ hulpgebied af te bakenen.
Ipf!jt!ef!tbnfoxfsljoh!nfu!ef!pwfsifje@ Xbu!iffgu!ov!wppssboh!jo!ef!ivmq!jo!Ibuj@
De diensten functioneerden slecht in het begin, bijvoorbeeld voor onderwijs,
De hulp loopt goed, de gezondheidszorg gaat weer draaien. Veel schooldeuren
gezondheidszorg en bouw- en woningtoezicht. Maar dat is ook niet vreemd als je
zijn weer open, al is de kwaliteit van het onderwijs nog niet goed. Maar mensen
beseft dat er in een klap 18.000 ambtenaren zijn omgekomen. Nu is er wel een
pakken de draad van hun leven weer op, vanuit hun eigen stekkie. Toch moet er nog werkende overheid, al is het niet optimaal. Er zijn bijvoorbeeld maar twee ambveel gebeuren. Te veel mensen wonen nog in tenten, in de regen nu. In de kampen
tenaren op het ministerie van Financiën die zorgen voor de vergunningen en het
is het onveilig, er is diefstal en armoede. We graven nu kanalen voor de afwatering
papierwerk van álle hulporganisaties. Dan gaat het langzaam, en nee, wat dollar-
bij tentenkampen in het heuvelachtige gebied. De grote uitdaging is hoe je mensen
biljetten tussen de aanvragen doen de stapel echt niet slinken.
weer kunt helpen terug te keren naar hun oude stek. Zeker als daar alles krap op elkaar is gebouwd en er veel puin ligt. De weg naar een menswaardig bestaan, dat
Ipf!{jf!kf!ef!upflpntu!wbo!Ibuj@
is nu onze grote uitdaging!
Gek genoeg stemt deze ramp mij hoopvol. Haïti was een vergeten, armoedig land. Nu is de wereld bereid het land te steunen. Ook bij de bevolking en de overheid zie
Xbu!jt!fs!npfjmjkl!bbo!ef!ivmqwfsmfojoh@
je dat, zij komen na jaren van stilstand in beweging. Het land lijkt zich sneller te
De huizenbouw vordert, maar het is lastig in een grote stad als dit: je moet eerst
ontwikkelen, men bouwt op het denken en doen van de bevolking. En dat is les 1
puin ruimen, naast je woont weer iemand anders. In een dorp zoek je gewoon een
van de hulpverlening.
VIJF BRANDENDE VRAGEN Ef!bbsecfwjoh!jo!Ibuj!nbbluf!wffm!mpt!jo!Ofefsmboe/!Ov-!{ft!nbboefo!mbufs-!xpsefo!xf!oph!sfhfmnbujh!hfcfme!epps!epobufvst!pg!! kpvsobmjtufo!ejf!xjmmfo!xfufo!ipf!ifu!cfxpofst!fo!ivmqwfsmfofst!wfshbbu/!V!mfftu!ijfs!pot!bouxppse!pq!ef!wjkg!nfftu!hftufmef!wsbhfo/! BEN DE SAMENWERKENDE HULPORGANISATIES TOT NU TOE BESTEED? In het eerste half jaar hebben we een vijfde van het totaalbedrag van de SHO-gelden gebruikt: 23 miljoen van de 111,4 miljoen euro. We besteedden dit geld vooral aan noodhulp, zoals voedselverstrekking, medicijnen en onderdak. Een klein deel ging al naar de wederopbouw, zoals de bouw van overgangshuizen en de aanleg van structurele watervoorzieningen. De noodhulpfase is verlengd tot 2011. Binnen vijf jaar, zo hebben we afgesproken, besteden we het totale bedrag. Het meeste geld gaat dus naar de wederopbouw. Juist dan krijgt de bevolking de mogelijkheid om wéér, of voor het eerst, een zelfstandig bestaan op te bouwen.
2 DE HULPVERLENING OP HAÏTI VER-
LOOPT SOMS TRAAG. HOE KOMT DAT? De noodhulp kwam moeizaam op gang. De ramp was te groot, met honderdduizenden doden en gewonden. Wegen waren onberijdbaar, de
luchthaven was onbereikbaar. De beving trof een gebied waar 2,2 miljoen mensen dicht op elkaar wonen. Nu verloopt de noodhulp goed. De mensen in de kampen hebben schoon drinkwater en sanitaire en medische voorzieningen. Gebrek aan ruimte is nu het grootste obstakel. De Haïtiaanse overheid moet hierover een besluit nemen. Waar mag worden gebouwd en waar niet? Zolang dit besluit niet valt, kan de echte wederopbouw niet starten. In de tussentijd worden wel, waar het kan, overgangshuizen neergezet. Verder is er gebrek aan ruimte om de enorme hoeveelheden puin weg te zetten. En er moet ruimte komen voor de huisvesting van een enorm aantal daklozen: 1,3 miljoen mensen, evenveel als alle Rotterdammers en Amsterdammers bij elkaar. Vergelijk het met een VINEX-wijk met infrastructuur, die staat ook niet binnen 6 maanden. Het gaat om mensen, veel mensen. Daarom is het niet alleen een logistieke, maar ook een enorme humanitaire uitdaging.
3 WAT KAN EEN HULPORGANISATIE
DOEN ALS EEN OVERHEID HET LAAT AFWETEN? Hulporganisaties moeten de autoriteit van de nationale en lokale overheid erkennen. Soms is dat lastig, zoals in Haïti, waar we graag zouden zien dat de overheid snel grond beschikbaar stelt voor wederopbouw. Wat we dan kunnen doen, is de overheid voorstellen doen voor een oplossing. En daar ook voor lobbyen bij organisaties met grote politieke invloed, zoals de Verenigde Naties. Maar tegelijkertijd blijven we werken met lokale organisaties die directe hulp verlenen, die minder politiek gevoelig is.
Sommige werken al meer dan 30 jaar op Haïti. Met al die partners zijn afspraken gemaakt over hoe zij het geld gaan besteden, onder controle van een externe accountant. Directe bemoeienis van de overheid en daarmee het risico op corrupte praktijken, willen we zo voorkomen.
getroffen als deze, kan de opbouw heel lang duren. Zelfs in landen waar de overheid goed is georganiseerd en voldoende financiële middelen heeft. Wat we niet willen is terug naar het Haïti van vóór de aardbeving. We willen een Haïti opbouwen dat sterker is dan het was. Een nieuw Haïti.
5 HOE LANG DUURT HET NOG
VOOR DE SITUATIE OP HAÏTI WEER NORMAAL IS? Dat is moeilijk te zeggen. Als een land door zo’n grote ramp wordt
4 MOET JE WEL HULP WILLEN
VERLENEN AAN LANDEN DIE VAN CORRUPTIE WORDEN VERDACHT? Hulporganisaties werken allemaal volgens hetzelfde principe: waar mensen getroffen zijn door een ramp moet hulp worden geboden. Het geld van Giro 555 gaat niet naar de overheid. De hulporganisaties werken met lokale partners die ze al jaren kennen.
KAART 1. INTENSITEIT AARDBEVING HAÏTI
Extreem
Port-de-Paix Cap-Haïtien Fort-Liberté Govaïves
Hevig Zwaar
Hinche
Sterk Matig Licht
Jérémie PORT-AU-PRINCE Miragoâne Les Cayes
Jacmel
DOMINICAN REPUBLIC
1 HOEVEEL GELD VAN DE ACTIE HEB-
EPICENTRUM
Volg het werk en de resultaten van de SHO-deelnemers op Haïti via www.haitinu.nl De Stichting SHO is een samenwerkingsverband van Nederlandse hulporga-
Unicef Nederland, World Vision, Dorcas, Plan Nederland, Care Nederland,
Deze nieuwsbrief kwam tot stand met medewerking van Fred Geelen,
nisaties dat bij grote humanitaire rampen gezamenlijk fondsen werft voor
Habitat for Humanity, Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Leger des
Anne-Pieter van Dijk, Beau van Erven Dorens, Wim Piels, Paul Vieveen
hulpverlening aan de slachtoffers. De deelnemende organisaties aan de
Heils. Deze nieuwsbrief is een uitgave van de SHO, september 2010 in het
(interview en eindredactie). Fotografie: Kadir van Lohuizen, Ruben Timman,
Haïti-actie zijn: Cordaid Mensen in Nood, ICCO & Kerk in Actie, Nederlandse
kader van de Tweede Voortgangsrapportage SHO-actie 'Help slachtoffers
Jean Pierre Heijmans, UNICEF, Oxfam Novib, Wim Piels, Cordaid.
Rode Kruis, Oxfam Novib, Save the Children, Tear, Terres des Hommes,
aardbeving Haïti 13 januari - 30 juni 2010’.
Ontwerp: Ontwerpwerk, Den Haag
