Scriptiebegeleiding van studenten met ADHD en ADD

Scriptiebegeleiding van studenten met ADHD en ADD

1

Universiteit Leiden Inhoud Inleiding

3

1.

ADHD en ADD: kenmerken en symptomen 1.1 Wat is ADHD? 1.2 Wat is ADD? 1.3 Moeilijkheden bij academisch schrijven 1.4 Geen onwil, maar onkunde

4 4 4 5 6

2.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: wel of geen aanpassingen? 7 2.1 Wet gelijke behandeling 7 2.2 Extra scriptiebegeleiding met behulp van een bestaande blackboard course 7

3.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: gesprekken en deadlines 3.1 Begeleidingsgesprekken 3.1.1 Aandachtsspanne 3.1.2 Werken met een agenda 3.1.3 Een samenvattende mail naar aanleiding van het gesprek 3.1.4 Wat te doen als de student de afspraak mist 3.2 Deadlines 3.2.1 Moeite met deadlines 3.2.2 Een deadline voor de deadline 3.3 Problemen en vragen tijdens de begeleiding

4.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: de fasen van het scriptieproces 10

5.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: plannen 5.1 Een planning maken 5.1.1 Meer structuur in het leven 5.1.2 Helpen bij plannen: takenlijstjes 5.2 Prioriteiten leren stellen

11 11 11 11 12

6.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: do’s en dont’s

13

7.

Nuttige adressen

14

8 8 8 8 8 8 9 9 9 9

2

Inleiding Deze handleiding is bedoeld voor scriptiedocenten van studenten met ADHD of ADD. Op grond van de Wet Gelijke Behandeling moeten onderwijsinstellingen zich extra inspannen voor studenten met een functiebeperking. Soms is het nodig om de omgeving van studenten met een functiebeperking aan te passen, zodat zij gelijkwaardig kunnen deelnemen aan arbeid of onderwijs. Dit kunnen zowel materiële – als immateriële aanpassingen zijn (bijvoorbeeld drempels weghalen of werktijden aanpassen). Omdat de functiebeperkingen ADHD en ADD bij veel studenten problemen geven bij het schrijven van werkstukken en scripties, is deze brochure samengesteld. Wanneer scriptiebegeleiders beter op de hoogte zijn van de beperking, is het voor hen makkelijker rekening te houden met studenten met ADHD en ADD, zodat zij gelijke kansen hebben binnen onze onderwijsinstelling.

3

1.

ADHD en ADD: kenmerken en symptomen

1.1

Wat is ADHD?

ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder, ook welaandachtstekortsto ornis met hyperactiviteit genoemd. Problemen kunnen zich op drie gebieden afspelen: aandachtstekort, hyperactiviteit en impulsief gedrag. Over mensen met ADHD wordt wel gezegd dat bij hen ‘de rem ontbreekt’. Aandachts- en concentratieproblemen • Snel afgeleid zijn door prikkels van buitenaf en eigen gedachten • Dingen vergeten • Dingen niet afmaken • Moeite met luisteren • Alles tegelijk doen • Vaak dingen kwijt raken en niet terug kunnen vinden • Moeite hebben met details Hyperactiviteit of overbeweeglijkheid • Grote beweeglijkheid, zoals bewegen met handen en voeten, maar ook wiebelen en friemelen • Moeite met stil zitten • Innerlijke rusteloosheid • Alsmaar bezig zijn • Moeite hebben te stoppen met praten Impulsiviteit • Dingen doen zonder er eerst over na te denken • Mensen in de rede vallen en er dingen uitflappen • Niet op de beurt kunnen wachten • Opdringerig overkomen • Impulsief geld uitgeven of gokken • Impulsief zijn in het aangaan en afbreken van relaties of banen Het is goed te beseffen dat ieder mens uniek is en dat bij lang niet iedereen de symptomen in dezelfde mate voorkomen.

1.2

Wat is ADD?

ADD kan gezien worden als een broertje van ADHD en wordt in de maatschappij meestal gerekend onder de ADHD. Waar men van ADHD wel zegt dat er sprake is van ‘Alle Dagen Heel Druk’, zo worden mensen met ADD soms aangeduid met ‘Alle DagenDromerig’ of ook wel ‘Alle Dagen Duf ’ (Ettema-Essler, 2009). Aandachts- en concentratieproblemen Mensen met ADD hebben vooral te maken met een aandachtstekort. Daarin is duidelijke overlap met ADHD.

4

Geen hyperactiviteit of overbeweeglijkheid Mensen met ADHD hebben naast aandachtstekort ook veel last van hyperactiviteit. Dat geldt niet voor mensen met ADD. Impulsiviteit Op het gebied van impulsiviteit zijn er ook vaak verschillen tussen mensen met ADHD en ADD. • Mensen met ADHD kunnen heel impulsief zijn in het nemen van beslissingen. Grote beslissingen kunnen zij in een handomdraai maken. Vaak zijn ze dan niet goed overdacht, wat later tot allerlei problemen kan leiden. Iemand met ADD zal eerder overspoeld raken door alle mogelijkheden en daardoor niet goed tot een beslissing kunnen komen. • Een ander voorbeeld is het onderbreken van gesprekspartners. Mensen met ADHD laten een ander vaak niet uitpraten omdat ze een gedachte direct willen uiten. Mensen met ADD kunnen de ander ook onderbreken, maar doen dit eerder omdat ze bang zijn dat ze anders vergeten wat ze wilde zeggen. • De persoon met ADHD heeft vaak geen oog voor de ander en wat die aan het doen is en het kan dan ook overkomen alsof hij of zij over de ander heen walst. Dit gebeurt minder snel bij mensen met ADD. Zij voelen zich eerder overweldigd door alle impulsen, wat kan leiden tot geremdheid in het contact. De grote verschillen tussen ADHD en ADD maken dat wat werkt voor iemand met ADHD niet per definitie hoeft te werken voor iemand met ADD. Toch kunnen veel gelijksoortige regelingen binnen de universiteit hun helpen. Vaak is het voor de student een proces van zoeken, observatie en zelfonderzoek om erachter te komen wat voor hem of haar wel of niet werkt.

1.3

Moeilijkheden bij academisch schrijven

Veel studenten met ADHD en ADD (voortaan: AD(H)D) raken in de laatste fase van hun studie in de problemen. Hoewel zij vaak een groot enthousiasme hebben om met een onderwerp van hun keuze aan de slag te gaan, leidt dit enthousiasme er vaak toe dat er impulsief wordt gestart zonder vooraf een goed plan te maken. In de scriptiefase is de student erg op zichzelf aangewezen. Er zijn meestal geen colleges om te volgen of duidelijke deadlines om naar toe te werken. Er wordt van de student gevraagd zichzelf te sturen. Dit is voor de student met AD(H)D vaak enorm lastig. Ze raken overvoerd door de grote taak die voor hen ligt. Ze hebben moeite deze taak in kleinere eenheden op te delen. En door hun verschillende tijdsbesef is het bijzonder lastig gestructureerd aan de slag te gaan. Naast de moeite met het managen van het scriptieproces is de grootste valkuil het afbakenen. Studenten met AD(H)D hebben veelal moeite om hoofd- en bijzaken te onderscheiden. Ze vinden alles interessant. Dit leidde er bij één studente bijvoorbeeld toe dat ze een stapel literatuur had verzameld van de vloer tot aan haar middenrif. Ze had alles gelezen en geprobeerd samen te vatten, maar had geen enkel idee hoe ze dit om moest zetten in een gestructureerde scriptie.

5

Afbakenen kan problemen geven in alle fases van de scriptie: bij het komen tot een vraagstelling, het zoeken van de juiste literatuur, bij het ordenen van informatie en tijdens het schrijven.

1.4

Geen onwil, maar onkunde

Voor scriptiebegeleiders van studenten met AD(H)D kan het lastig zijn in te schatten wat een student nu wel en niet kan. Een student lijkt soms tot geweldige dingen in staat en de volgende keer tot niets. Dit kan wel eens leiden tot onbegrip en irritatie. Een goed voorbeeld hiervan is de hyperfocus. Hyperfocus (overconcentratie) is een symptoom van AD(H)D dat vaak tot misverstanden leidt. Iemand die zijn hoofd nooit bij een gesprek kan houden, zich steeds af laat leiden en geen tien minuten met hetzelfde bezig kan zijn zit opeens uren achtereen achter de computer en is met geen mogelijkheid uit zijn concentratie te halen. De omgeving kan dan denken dat het blijkbaar allemaal wel meevalt met die AD(H)D-symptomen. Maar ook aandachtstekort is vaak een verkeerd begrepen symptoom van ADHD. De student met AD(H)D kan zich wel degelijk concentreren, maar kan zijn of haar aandacht en concentratie meestal niet doelbewust en gericht inzetten. Vaak leidt dit tot gebrekkige aandacht of concentratie op momenten dat deze wel vereist zijn, zoals tijdens een werkgroep, college of tijdens zelfstudie. Het kan echter ook voorkomen dat de aandacht en concentratie zich volledig op een bepaalde activiteit richten. Vaak zijn deze activiteiten computergerelateerd, maar het kan ook worden aangewakkerd door bijvoorbeeld een moeilijk door te komen wetenschappelijk boek of een creatief proces. In zo’n situatie kan iemand met ADHD zich veel beter concentreren dan iemand zonder AD(H)D, en in relatief korte tijd tot zeer bijzondere prestaties komen. Hyperfocus kan daardoor gezien worden als een groot voordeel van AD(H)D, maar kan door de schijnbare willekeur waarmee het optreedt maar moeilijk voor normale productieve doeleinden worden ingezet.1 Door AD(H)D komt het ook vaak voor dat studenten hun deadlines niet halen. Zeker wanneer u als docent niet weet dat er bij deze studenten sprake is van AD(H)D kan dit leiden tot onbegrip. Doordat de student met AD(H)D zo chaotisch is, dingen vergeet en afspraken niet nakomt, kunt u wellicht het idee krijgen dat deze student er met de pet naar gooit. Op dat moment is niet zichtbaar dat de student het echt geprobeerd heeft, maar door de functiebeperking is vastgelopen. Juist om deze frustraties bij studenten en docenten te voorkomen is meer informatie nodig met tips om problemen zoveel mogelijk te voorkomen.

1

ontleend aan www.adhdenik.nl

6

2.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: wel of geen aanpassingen?

2.1

Wet gelijke behandeling

Zoals gezegd, moeten onderwijsinstellingen zich extra inspannen voor studenten met een functiebeperking op grond van de Wet Gelijke Behandeling. In de Brochure “Handicap of chronische ziekte? Gelijke behandeling wettelijk geregeld” staat hierover het volgende: “Aanpassingen nodig? Als een leerling of student met een handicap of chronische ziekte een aanpassing nodig heeft, dan moet de onderwijsinstelling die bieden. Denk bijvoorbeeld aan extra studietijd of aan een toegankelijkheidsvoorziening. Maar een onderwijsinstelling hoeft pas iets aan te passen als een leerling of student zelf aangeeft wat hij nodig heeft. Er zijn drie voorwaarden voor een aanpassing: ze moet geschikt zijn én noodzakelijk. Ook mag ze geen onevenredige belasting voor de onderwijsinstelling zijn.” Voor studenten met AD(H)D geldt dat bij de studentendecanen en studentenpsychologen bekend is dat er vraag is naar extra ondersteuning in het scriptieproces. Tegelijkertijd is van belang dat de student zelf laat zien de academische vaardigheden te bezitten die worden getoetst in het scriptieproces. De aanpassingen die hier gedaan moeten worden, zijn minder duidelijk als die van bijvoorbeeld toegang voor een persoon in een rolstoel. De aanpassing betreft het geven van meer begeleiding met meer oog voor de specifieke moeilijkheden van de student met AD(H)D. Tegelijkertijd moet de student zich net zo hard inspannen als iedere andere student en zijn de eindtermen hetzelfde. 2.2 Extra scriptiebegeleiding met behulp van een bestaande blackboard course Studenten met AD(H)D hebben recht op extra begeleiding, wanneer zij dit nodig hebben. Tegelijkertijd mag dit geen onevenredig grote extra inspanning kosten voor de scriptiedocent. De studentenpsychologen en studentendecanen hebben een blackboard course gemaakt voor studenten met AD(H)D en hun docenten. In deze course kan de student lezen over de fases van het scriptieproces. Ook zijn er opdrachten opgenomen in de course die de student kunnen helpen bij deze fasen. U kunt hier als docent gebruik van maken, door u aan te melden voor de course en de informatie en opdrachten gebruiken in uw begeleiding van de student. Daarnaast krijgt u tips over het omgaan met deze studenten en hun moeilijkheden.

7

3.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: gesprekken en deadlines

Als studentenpsycholoog heb ik studenten met AD(H)D leren kennen als vaak zeer innemende mensen met grote creativiteit. Ze zoeken vaak naar manieren om zo goed mogelijk met hun beperking om te gaan en proberen hierbij zo zelfstandig mogelijk te werken. Ondanks de beste wil van de wereld, kunnen ze de manier waarop kun hersenen functioneren niet veranderen. Wel kunnen ze proberen hier op een zo werkbaar mogelijke manier mee om te gaan, zodat ze de studie op een goede manier kunnen doorlopen. U kunt daarin als scriptiebegeleider een goede steun zijn.

3.1

Begeleidingsgesprekken

3.1.1 Aandachtsspanne Wanneer u een gesprek hebt met een student met AD(H)D is het raadzaam van tevoren na te vragen wat diens aandachtsspanne is. Studenten hebben bij de studentenpsychologen bijvoorbeeld meestal gesprekken van 45 minuten. Voor studenten met ADHD is een half uur vaak genoeg. Dan zijn zij verzadigd en langer doorgaan leidt tot verlies van effectiviteit van het gesprek en tot overspoeling bij de student. Anderzijds gaf een studente met ADD laatst aan dat zij juist tijd nodig heeft om dingen te verwerken en om te kunnen reageren. Zij heeft dus wel behoefte aan 45 minuten. Vaak zullen gesprekken met een scriptiedocent korter zijn. Toch kan het ook hier handig zijn rekening te houden met de aandachtspanne van de student. 3.1.2 Werken met een agenda Voorts is het handig in de gesprekken van tevoren een kleine agenda af te spreken van de punten die besproken zullen worden. Dit geeft de student houvast en geeft u als begeleider de mogelijkheid de student bij te sturen als deze dreigt af te dwalen. 3.1.3 Een samenvattende mail naar aanleiding van het gesprek De studentenpsychologen sturen studenten met AD(H)D een mailtje na het gesprek om nog eens kort op een rijtje te zetten wat er is besproken en welke afspraken zijn gemaakt. Dit wordt door deze studenten erg gewaardeerd. Het voorkomt ruis op de lijn. Daarnaast vergroot het de kans dat studenten met AD(H)D zich aan de gemaakte afspraken houden en optimaal gebruik maken van de gesprekken. Het is daarom aan te raden dit als scriptiebegeleider ook te doen. Het vormt een grote steun voor de student en zorgt ervoor dat afspraken beter onthouden worden. 3.1.4 Wat te doen als de student de afspraak mist Studenten met AD(H)D vergeten door hun functiebeperking vaker hun afspraken. Dit betekent dat het regelmatig voorkomt dat zij te laat zijn of wegblijven. De ervaring van de studentenpsychologen is, dat dit door het sturen van een mail na ieder gesprek (met daarin de volgende afspraak) voor een groot deel wordt opgelost. Toch kan het wel eens voorkomen dat de student de afspraak mist. Er kan dan het beste een mail aan de student worden gestuurd om aan te geven dat deze de afspraak heeft gemist en te vragen contact 8

op te nemen voor een nieuwe afspraak. Het helpt dit zakelijk te houden, doch met een accepterende toonzetting. Studenten met AD(H)D snappen heel goed dat zij last veroorzaken door niet op afspraken te komen. Wanneer begeleiders hierover verwijtend zijn, leidt dit vaak tot verdere vermijding van contact. Een standaardmail is opgenomen in de course op blackboard.

3.2

Deadlines

3.2.1 Moeite met deadlines Studenten met AD(H)D hebben grote moeite zich te houden aan deadlines. Vaak proberen ze uit alle macht te werken met een goede planning om de deadlines te halen, maar met grote regelmaat lopen zij door de gevolgen van AD(H)D vast en komen ze pas vlak voor de deadline op stoom. Het gebeurt dan ook regelmatig dat ze deadlines niet halen. Soms zien ze dat tijdig aankomen en vragen ze uitstel. In andere gevallen halen ze de deadline niet en schamen ze zich ervoor, waardoor ze geen contact meer op durven te nemen. Het kan dan enorm helpen als u de student een mail stuurt waarin u deze vriendelijk herinnert aan het verstrijken van de deadline en de student vraagt weer contact op te nemen. Studenten met AD(H)D lopen in hun leven veel afwijzing op doordat ze afspraken niet nakomen. Het helpt accepterend te zijn zonder medelijden. Hierdoor houdt u de deur voor deze studenten open en helpt u hen goed in het onderwijsproces mee te blijven doen. 3.2.2 Een deadline voor de deadline Experts over ADHD en ADD binnen de Geesteljke gezondheidszorg raden aan studenten met AD(H)D een ‘deadline voor de deadline’ te geven. Dit betekent dat de student een gewone deadline heeft, maar daarnaast ook een uitloopt deadline. Dit schijnt in veel gevallen goed te helpen. Een voorbeeldmail hierover is te vinden in de blachboard course.

3.3

Problemen en vragen tijdens de begeleiding

Wanneer u als scriptiebegeleider van studenten met AD(H)D tegen zaken aanloopt, vragen of dilemma’s hebt, dan kunt u gebruik maken van de vraagbaakfunctie van de studentenpsychologen. U kunt mailen naar [email protected] en krijgt binnen 5 werkdagen antwoord. Voor vragen over regelingen, kunt u terecht bij de studentendecanen van Fenestra via de mail ([email protected]) of per telefoon (071-5278011).

9

4.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: de fasen van het scriptieproces

Voor alle studenten is de scriptie een uitdagende taak die nogal eens wordt ervaren als een onoverzichtelijke berg. Dit geldt nog sterker voor studenten met AD(H)D die moeite hebben met het sturen van hun aandacht en met structureren en afbakenen. Door met deze studenten de fasen van het scriptieproces te doorlopen en bijbehorende opdrachten te geven, kan de grote taak opgesplitst raken in overzichtelijkere onderdelen. De student kan zich aanmelden voor een blackboard course scriptie schrijven. Hierin staan items voor alle fasen van het scriptieproces: 1

Oriëntatiefase Wat wordt er eigenlijk verwacht, hoe moet de scriptie eruit zien? Welk onderwerp kies je?

2

Informatiefase Je zoekt literatuur om een goed beeld te krijgen van je onderzoek. Wat is al onderzocht en wat kun jij gaan toevoegen aan dit onderzoek?

3

Vraagstellingfase Nu ga je het onderwerp afbakenen om tot een goede vraagstelling te komen.

4

Onderzoeksfase Aan de hand van literatuuronderzoek en/of empirisch onderzoek ga je jouw vraag beantwoorden.

5

Schrijffase Vervolgens schrijf je de bevindingen op gestructureerde manier op. Door herschrijven kom je tot een goede tekst.

6

Afwerkingsfase Als laatste zorg je voor een goed lopende tekst met een mooie lay-out, inhoudsopgave, het juiste notenapparaat, een bibliografie en dergelijke. Meestal schrijf je in deze fase ook de uiteindelijke inleiding en conclusie.

U kunt de student aanraden deze items te lezen en bijbehorende opdrachten te maken. Door deze met de student door te nemen, kunt u de student helpen de scriptie op de juiste manier aan te pakken. De informatie die studenten krijgen en de bijbehorende opdrachten zijn ook te vinden in de blackboard course die is aangemaakt voor de scriptiebegeleiders van studenten met AD(H)D. U ktn de informatie en opdrachten in de course ook toepassen door deze mee te geven of te mailen aan de student.

10

5.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: plannen

5.1

Een planning maken

5.1.1 Meer structuur in het leven Het indelen van tijd is voor veel ADHD-ers erg lastig. Veel van de adviezen die standaard aan studenten worden gegeven, zijn niet zo makkelijk toepasbaar bij AD(H)D hebt. Voor AD(H)D-ers is tijdsbesef een continue beleving en niet iets dat in mooie stukjes is opgehakt. Het nu rekt zich als het ware uit. Het slechte tijdsbesef, maar ook afleidbaarheid en onrust, maken het deze studenten moeilijk om zich aan een planning te houden. Om tot een meer gestructureerd leven te komen, kunnen ze werken met dagpatronen en weekpatronen: • In het dagpatroon plannen ze een dagstructuur. • In het weekpatroon voegen ze daaraan wekelijkse gebeurtenissen toe zoals werkgroepen en colleges, sport en afspraken. • Tot slot voegen ze onregelmatige afspraken toe. Door in de dagplanning wat ruimte te houden voor flexibiliteit, kun de student wanneer nodig zich door de stemming laten leiden. (Kolberg & Nadeau, 2002). 5.1.2 Helpen bij plannen: takenlijstjes U kunt hierbij als scriptiedocent helpen door met de student een takenlijst voor de komende periode op te stellen. U kunt hierin de deadlines (en deadlines voor de deadlines) opnemen. De student kan deze zelf (al dan niet onder begeleiding van een hulpverlener) de studietaken en deadlines in zijn of haar dag- en weekpatroon voegen. Door samen een takenlijstje samen te stellen, krijgt de student een duidelijk overzicht van wat er per week gedaan moet worden. Door regelmatig overleg kunt u met de student in de gaten houden of het lukt deze takenlijstjes af te werken. Vaak ontstaat er achterstand en ontstaat juist dan paniek, waardoor de student nogal eens zal blokkeren. Studenten met AD(H)D functioneren meestal niet met een te strakke planning. Feitelijk is het voor hen niet mogelijk binnen zo’n strak keurslijf te werken. Wel helpt het hen te streven naar een redelijk vastomlijnde dagstructuur en daarbij te werken met een takenlijstje voor iedere dag. Is de student nog niet getraind in het werken met een dagpatroon en weekpatroon, dan is een verwijzing naar de GGZ op zijn plaats. De decanen van Fenestra en de studentenpsychologen kunnen hierbij intermediëren. De huisarts wordt daarnaast ingeschakeld.

11

5.2

Prioriteiten leren stellen

Voor studenten met AD(H)D, is het moeilijk te beslissen welke (studie) taak voorrang moet krijgen. Voor de student tot een goede planning kan komen, zal duidelijk moeten zijn wat de prioriteiten zijn. Mensen doen vaak het liefst de makkelijke taken eerst. Moeilijke taken worden dan alsmaar uitgesteld. Zeker in de studie kan dit tot grote problemen en achterstanden leiden. Op de lange termijn komt de student dan in de problemen. Om te zorgen dat de student prioriteiten stelt, kunt u hem of haar helpen om bij het maken van het takenlijstje de gezamenlijke prioriteiten aan te geven. A- taken: Deze taken zijn het belangrijkste omdat ze op korte termijn af moeten (vandaag of morgen). Voorbeeld: een opdracht die morgen bij een docent binnen moet zijn. B- taken: deze taken kunnen op langere termijn af, al moet een deel ervan wel op korte termijn gedaan. Voorbeeld: een tentamen die de student over twee maanden moet doen, maar waarvoor nu wel wekelijks stof bij moet worden gehouden. C- taken: de minst belangrijke taken die aantrekkelijker en gemakkelijker zijn, maar minder prioriteit hebben. Voorbeeld: mail checken.

12

6.

Scriptiebegeleiding van studenten met AD(H)D: do’s en dont’s

Wat studenten met AD(H)D zelf te kennen geven over wat hen wel en niet helpt in de begeleiding: Do’s • Inkaderen is lastig, hulp daarbij zou fijn zijn. • Met name in het begin van de begeleiding zijn deadlines nuttig. • Kritische feedback die student helpt zijn of haar gedachten beter te ordenen. • Steun in het stellen van doelen en deadlines. • Wordt een deadline niet gehaald, dan samen kijken waar het verkeerd ging en wel een realistische opstellen. • Betrokkenheid tonen. • Helpen met het indelen van de hoofdstukken zodat student er een beeld van kan maken. • Direct contact is heel fijn omdat de student dan makkelijk vragen kan stellen. • Het is erg fijn als de begeleider een samenvattend mailtje stuurt na het gesprek zodat de student met ADHD alle informatie nog eens goed op kan nemen (soms lukt dat niet volledig in een gesprek). • Leren hoe je je gegevens moet presenteren. • Begeleiden bij het vinden van de juiste vorm om al die research door te nemen. • Helpen de angst wat weg te nemen door alles in kleine stukjes te hakken. • Een stappenplan maken van hoe de scriptie aan te pakken met daarbij meerdere kleinere deadlines. Don’ts • Opgelegde, strakke structuren geven allergie en werken dus averechts • Keiharde (en voor de student niet haalbare) deadlines veroorzaken paniek. • Een niet praktijk gerichte houding van begeleiders. • Te veel druk opvoeren door begeleiders, wat ertoe leidt dat de student zich schuldig voelt en niet meer terug durft te koppelen. • Negatieve en verwijtende benadering nadat student deadlines heeft gemist. • Onduidelijke afspraken en gebrek aan heldere deadlines.

13

7.

Nuttige adressen

Fenestra, Disability Centre. Studenten met ADHD kunnen een afspraak maken met een van de studentendecanen die verbonden zijn aan Fenestra, Disability Centre (Dhr. M.F.M. Melchers of Mw. R.T. Biagioni), telefoon 071-5278025, e-mail [email protected]. nl. Zij kunnen ook langskomen op het open spreekuur, maandag, donderdag of vrijdag van 10:00-12:00 in Studentencentrum Plexus, Kaiserstraat 25. Meer informatie: www.fenestra.leidenuniv.nl. Studenteninformatiecentrum. Voor vragen over in- en uitschrijvingen, over het opvragen van formulieren, het doorgeven van adreswijzigingen en andere administratieve zaken. Studentencentrum Plexus, tel. 071 527 8011, e-mail [email protected]. PITSstop. Plexus Informatie Trefpunt voor Studenten, te vinden in Studentencentrum Plexus, telefoon 071-5278025. Hier vind men onder andere schriftelijke informatie over studeren met ADHD. Digitale informatie staat op www.studenten.leidenuniv.nl. Studentenpsychologen. Voor hulp bij zowel studieproblemen als persoonlijke problemen. De psychologen houden open spreekuur in Studentencentrum Plexus van maandag t/m vrijdag van 11.00 tot 12.00 uur. Afspraken vinden plaats in Plexus, telefoonnummer 071 527 8026. Meer informatie: http://www.studenten.leidenuniv.nl/ondersteuning/begeleiding/psychologen.jsp. Studenten Loopbaan Service. Voor hulp bij het bepalen van een studiekeuze of het uitstippelen van een carrière na de studie. Afspraken maken kan via het Studenteninform atiecentrum, telefoon: 071 527 8011. Meer informatie: http://www.voorzieningen.leidenuniv.nl/loopbaan. Informatie over studievaardigheden. Raadpleeg de website www.studietips.leidenuniv.nl. Overige instanties Voor behandeling, coaching en groepen binnen de GGZ: PsyQ Leiden Oude Rijn 57 2312 HC Leiden Voor aanmelding en informatie: 0900 2357797 Nummer vestiging: 071-5169000

14

Behandelcentrum ADHD voor volwassenen GGZ Leiden en omstreken Postbus 750, 2300 AT Leiden Telefoon: 071 890 81 00 E-mail: [email protected] Website: www.ggzleiden.nl Stichting Handicap + Studie Christiaan Krammlaan 2, 3571 AX Utrecht. Tel.nr: 030-27 53 300. www.handicap-studie.nl Deze stichting heeft een Landelijk Netwerk Dyslexie en Studie opgezet. Balans Belangenvereniging voor kinderen, jongeren en ouders die te maken hebben met ontwikkelings-, gedrag- en leerproblemen als ADHD, autisme en dyslexie. De Kwinkelier 40, 3722 AR Bilthoven. Tel.nr: 0900-202 00 65. www.balansdigitaal.nl Nuttige websites Vereniging voor volwassenen met ADHD en aanverwante stoornissen: http://www.impulsdigitaal.nl/ ADHD land: http://www.adhd.nl/indexorigineel.html Begeleid leren: http://www.begeleidleren.nl/php/index1024.php ADHD bij volwassenen (PsyQ): http://www.psyq.nl/Programma/ADHD-bij-volwassenen

15