Wo o rde n l i j s t
ADD
Het onoplettende type van ADHD (aandachtstekortstoornis zonder hyperactiviteit).
ADHD
Attention Deficit Hyperactivity Disorder.
Aandachtsproblemen
Moeite met het richten en volhouden van de aandacht. Dit wordt ook wel ‘aandachtstekort’ genoemd.
Atomoxetine
Medicatie die wordt voorgeschreven bij ADHD (merknaam Strattera).
CIZ
Centrum Indicatiestelling Zorg.
Coaching
Een gestructureerde, kortdurende en oplossingsgerichte behandeling waarbij nieuwe vaardigheden worden aangeleerd.
Cognitieve gedragstherapie
Een behandelvorm gericht op het inzichtelijk maken en veranderen van gedachten, gevoelens en gedrag.
Comorbiditeit
Het samen voorkomen van twee of meer stoornissen.
Concerta
Medicatie (methylfenidaat) die wordt voorgeschreven bij ADHD.
Copingmechanisme
De manier waarop iemand met problemen omgaat.
Dexamfetamine
Medicatie die wordt voorgeschreven bij ADHD.
99
Diagnostiek
Een diagnose stellen.
Differentiële diagnostiek
Onderscheid maken tussen verschillende stoornissen.
Dopamine
Een van de neurotransmitters (chemische stof in de hersenen) die betrokken is bij ADHD.
DSM-IV
Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Het overzicht van alle psychiatrische stoornissen met de daarbij horende symptomen.
Dyslexie
Een leerstoornis waarbij er problemen zijn met lezen en schrijven.
Eerstelijnspsycholoog
Een psycholoog die werkzaam is in de eerste lijn. De geestelijke gezondheidszorg is ingedeeld in de eerste, tweede en derde lijn. In de eerste lijn worden kortdurende poliklinische behandelingen gegeven.
Executieve functies
De hersenfuncties die het gedrag reguleren, zoals het kortetermijngeheugen en planning en organisatie van gedrag.
Filterfunctie
Het filteren van informatie door de hersenen zodat alleen belangrijke informatie wordt opgenomen en onthouden.
Frontale hersengebieden
Het voorste deel van de hersenen.
Genetische factoren
Erfelijkheid, aanleg.
Ggz
Geestelijke gezondheidszorg.
Hyperactiviteit
Overactiviteit die zich uit in lichamelijke onrust of innerlijke rusteloosheid.
Hyperfocus
Overconcentratie met als gevolg niet kunnen stoppen met een bezigheid en de tijd vergeten.
100
Impulsiviteit
Direct reageren op prikkels zonder na te denken over de gevolgen. Eerst doen, dan pas denken.
Informatieverwerking
Het opnemen, bewerken en opslaan van informatie in de hersenen.
Lotgenotencontact
Het contact tussen mensen met hetzelfde probleem om ervaringen uit te wisselen.
MBD
Minimal Brain Damage.
Melatonine
Het hormoon dat het lichaam aanmaakt om de biologische klok (slaap-waakritme) te regelen.
Methylfenidaat
Medicatie die wordt voorgeschreven bij ADHD (merknamen Ritalin en Concerta).
Neurotransmitter
Chemische stof in de hersenen die verantwoordelijk is voor de informatieoverdracht tussen hersencellen.
Noradrenaline
Een van de neurotransmitters (chemische stof in de hersenen) die betrokken is bij ADHD.
PGB
Persoongebonden budget.
Psycho-educatie
Het geven van voorlichting over psychiatrische stoornissen en psychologische problemen.
Psychotherapie
Een behandelvorm gericht op de manier waarop iemand in het leven staat en omgaat met negatieve gebeurtenissen. In psychotherapie wordt een verband gelegd tussen ervaringen uit het verleden en het heden.
Rebound
Een tijdelijke toename van ADHD-symptomen wanneer medicatie begint uit te werken.
101
Remfunctie
Het proces in de hersenen dat gedrag, gevoelens en gedachten remt.
Ritalin
Medicatie (methylfenidaat) die wordt voorgeschreven bij ADHD.
Stimulantium
Een prikkelend en opwekkend middel dat het prestatievermogen verhoogt. Methylfenidaat en dexamfetamine zijn stimulantia.
Strattera
Medicatie (atomoxetine) die wordt voorgeschreven bij ADHD.
102
Li t e ra t u u r
Aanbevolen literatuur Brown, Thomas E. (red.), ADHD en comorbiditeit gedurende de levensloop. Pearson Assessment and Information, 2004. Dekker, A., Ze noemen het AD(H)D. Lotgevallen van een moeder en haar kind. Harcourt Assessment, 2000. Ettema-Essler, A., Nieborg, A. & Nieborg-van den Ban, A., Samenleven met AD(H)D: Een nieuwe visie. Bohn Stafleu van Loghum, 2004. Hallowel, Edward & Ratey, John, Hulpgids ADHD. Uitgeverij Nieuwezijds, 2005. Iedema, Remko, Je bent er één of je kent er één. Reis door het landschap van ADHD bij volwassenen. Uitgeverij Pepijn, 2005. Kolberg, Judith & Nadeau, Kathleen, Opgeruimd leven met ADHD. Praktische organiseertips en strategieën. Uitgeverij Nieuwezijds, 2007. Kooij, J.J. Sandra, ADHD bij volwassenen. Inleiding in diagnostiek en behandeling. Swets & Zeitlinger, 2002. Nadeau, Kathleen G., Aandacht, een kopzorg? Een gids voor volwassenen met concentratieproblemen. Harcourt Assessment, 2007. Ploeg, J.D. van der & Scholte, E.M., ADHD in kort bestek. Uitgeverij SWP, 1999. Quinn, Patricia & Nadeau, Kathleen, ADHD bij vrouwen. Pearson Assessment and Information, 2004.
103
Safren, Sprich, Perlman & Otto, Behandelgids ADHD bij volwassenen: een programma voor cognitieve gedragstherapie. Cliëntenwerkboek. Uitgeverij Nieuwezijds, 2006. Strong, Jeremy & Flanagan, M.O., ADHD voor dummies. Pearson Education, 2005. Wenning, H., Santane Kloek, M., & Santana, M. AD(H)D, een volwassen benadering. Pearson Assessment and Information, 2005.
Geraadpleegde literatuur American Psychiatric Association (2001). Beknopte handleiding bij de diagnostische criteria van de DSM-IV-TR. Amsterdam: Harcourt Assessment. Delfos, M. & Gottmer, M. (2006). Leven met autisme. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Farmacotherapeutisch Kompas (www.fk.cvz.nl). Hallowell, E., Ratey, J. (2006). Hulpgids ADHD. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds. Hellingman-Fernhout, C.M. (2000). De grabbelton van het autismespectrum. Bussum: Nederlandse vereniging voor autisme. Hengeveld, M.W. & Balkom, A.J.L.M. van (2005). Leerboek Psychiatrie. Utrecht: De Tijdstroom. Kaplan, H., Sadock, B. & Grebb, J. (1994). Synopsis of psychiatry. Baltimore: Williams & Wilkins. Kooij, J.J. Sandra (2002). ADHD bij volwassenen, inleiding in diagnostiek en behandeling. Lisse: Swets & Zeitlinger. Kooij, J.J. Sandra (2008). Over medicatie voor volwassenen met ADHD. Vereniging Impuls. Kragten, J. (2004). Leven met een depressieve stoornis. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
104
Loos, G.H.H. van de (2008). ADHD en comorbiditeit die je niet over het hoofd mag zien. ADHD Actueel. Utrecht: Academic Pharmaceutical productions. Scholtissen-in de Braek, D., Hurks, P. & Jolles, J. (2006). De rol van de neuropsycholoog bij de diagnostiek en behandeling van volwassenen met Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD). Tijdschrift voor neuropsychologie, 2.
105
De a ut eu r s
Drs. Fiona Kat (1982) is werkzaam als GZ-psycholoog in opleiding bij het Jan van Breemen Instituut te Amsterdam. Zij houdt zich bezig met zowel diagnostiek als behandeling van mensen met diverse psychische stoornissen. Daarvoor werkte zij als psycholoog bij het Centrum ADHD Volwassenen van Altrecht, Utrecht. Drs. Maura Beenackers (1975) is werkzaam als GZ-psycholoog in opleiding bij het Centrum ADHD Volwassenen en Centrum Jongvolwassenen van Altrecht, Utrecht. Zij houdt zich bezig met diagnostiek en behandeling van volwassenen met ADHD en jongvolwassenen met diverse psychische stoornissen. Drs. Willemijn ter Brugge (1982) is werkzaam als psycholoog bij het Centrum ADHD Volwassenen van Altrecht, Utrecht. Zij houdt zich bezig met diagnostiek en behandeling van volwassenen met ADHD. Daarvoor was ze psycholoog in opleiding bij het psycho-medische programma ADHD bij volwassenen van PsyQ, Den Haag.
107
Raa d van ad v i e s
D r. M a r t i n A p p e l o Gezondheidszorgpsycholoog, hoofd wetenschappelijk onderzoek GGz Groningen. Drs. Ron van Deth Psycholoog en publicist, onder andere verbonden aan het Europees Instituut voor Educatie in Staverden. Drs. Annette Heffels Psycholoog en psychotherapeut, columnist en auteur van vele boeken op het gebied van de psychologie. Drs. Joke Kragten Gezondheidszorgpsycholoog, als therapeut werkzaam bij Altrecht, divisie stad Utrecht. P r o f . d r. W a l t e r V a n d e r e y c k e n Hoogleraar psychiatrie aan de Katholieke Universiteit Leuven en hoofd van de afdeling directieve therapie in de Psychiatrische Kliniek Broeders Alexianen te Tienen, België.
109
Drs. Jean-Pierre van de Ven Psycholoog
en
psychotherapeut,
zelfstandig
gevestigd
in
de
Psychologische Praktijk Amsterdam. Tevens werkzaam als systeemtherapeut bij Mentrum GGZ te Amsterdam, afdeling Klinische psychiatrie.
110
Re e d s v e r s c h e n e n t i t el s
1.
Joke Kragten, Leven met een manisch-depressieve stoornis, ISBN 978 90 313 3432 2
2.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een paniekstoornis, ISBN 978 90 313 3561 9
3.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een dwangstoornis, ISBN 978 90 313 3562 6
4.
Ed Berretty, Leven met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 3877 1
5.
Joke Kragten, Leven met een sociale fobie, ISBN 978 90 313 3878 8
6.
J. Hoevenaars, Leven met een fobie, ISBN 978 90 313 3911 2
7.
Y. Meesters, Leven met een winterdepressie, ISBN 978 90 313 3912 9
8.
Ed Berretty en Kees Korrelboom, Leven met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 4091 0
9.
Sjef Peeters en Karel Klumpers, Leven met assertiviteitsproblemen, ISBN 978 90 313 4193 1
10.
Jenny Palm, Leven na een beroerte, ISBN 978 90 313 4200 6
11.
Joke Kragten, Leven met een depressieve stoornis, ISBN 978 90 313 3981 5
111
12.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een piekerstoornis, ISBN 978 90 313 4320 1
13.
Alexandra de Bruijn-Kofman, Leven met chronische pijn, ISBN 978 90 313 4273 0
14.
Ard Nieuwenbroek en Piet Gieles, Omgaan met rijexamenangst, ISBN 978 90 313 4345 4
15.
Martin Appelo, Leven met een psychotische stoornis, ISBN 978 90 313 3979 2
16.
Pieternel Dijkstra, Omgaan met ziekelijke jaloezie, ISBN 978 90 313 4384 3
17.
Tom Mutsaerts, Gezond omgaan met gewoontes, ISBN 978 90 313 4451 2
18.
Ed Berretty, Leven met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 4581 6
19.
Josephine Giesen-Bloo, Leven met een borderline persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 3563 3
20.
Peter Daansen, Leven met obesitas, ISBN 978 90 313 4392 8
21.
Pieternel Dijkstra, Omgaan met hechtingsproblemen, ISBN 978 90 313 4622 6
22.
Jan van den Berg, Cindy Boon en Laura van Bergen, Omgaan met rijangst, ISBN 978 90 313 4474 1
23.
Jean-Pierre van de Ven, Omgaan met relatieproblemen, ISBN 978 90 313 4475 8
24.
Agnes Scholing en Pascal Wolters, Leven met een antisociale persoonlijkheid, ISBN 978 90 313 4476 5
25.
Jolien Fox en Mieke Zinn, Leven met een alcoholprobleem, ISBN 978 90 313 4393 5
112
26.
Martin Appelo en Kees Korrelboom, Leven met identiteitsproblemen, ISBN 978 90 313 4808 4
27.
Jan van den Berg, Marieke Krämer en Laura Grootaarts, Omgaan met hoogtevrees, ISBN 978 90 313 4629 5
28.
Martine Delfos en Marijke Gottmer, Leven met autisme, ISBN 978 90 313 4821 3
29.
Sandra van Gameren, Leven met een psychisch zieke ouder, ISBN 978 90 313 4831 2
30.
Alexandra de Bruijn-Kofman, Leven met chronische hoofdpijn, ISBN 978 90 313 4846 6
31.
Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Omgaan met studiefaalangst, ISBN 978 90 313 4914 2
32.
Arnold van Emmerik en Ed Berretty, Leven met een trauma, ISBN 978 90 313 4955 5
33.
Jaques van Lankveld, Omgaan met een seksueel probleem, ISBN 978 90 313 5067 4
34.
Anita Jansen en Hermien Elgersma, Leven met een eetstoornis, ISBN 978 90 313 5018 6
35.
Sjef Peeters, Leven met angst voor ernstige ziektes, ISBN 978 90 313 4627 1
36.
Bart Verkuil en Arnold van Emmerik, Omgaan met stress en burnout, ISBN 978 90 313 4391 1
37.
Jaap Spaans, Omgaan met chronische vermoeidheid, ISBN 978 90 313 5223 4
38.
Frans Hoogeveen, Leven met dementie, ISBN 978 90 313 5087 2
39.
Martine Delfos en Marijke Gottmer, Leven met autisme (tweede herziene druk), ISBN 978 90 313 5325 5
113
40.
Jean-Pierre van de Ven, Omgaan met een scheiding, ISBN 978 90 313 6186 1
114
