School& SEO Gids voor Sociaal Emotionele Ontwikkeling in het PO
Een leerkracht met veerkracht Jezelf de baas Criteria om een antipest programma te beoordelen 1
Diversiteit? Pak die kans! Verschillen tussen leerlingen, passend onderwijs … heb je er alleen maar meer werk van? Diversiteit biedt juist de gelegenheid om nu eens écht werk te maken van een klasklimaat waar veiligheid en betrokkenheid voorop staan. Dát beïnvloedt de leeropbrengst positief!
allemaal anders, iedereen gelijk de basis voor passend onderwijs voor peuters, po, vo, vso, lwoo en praktijkonderwijs
Zelf ervaren? Ga naar www.leefstijl.nl en download de gratis proeflessen en laat je informeren over de trainingsmogelijkheden. 2
Leefstijl is een uitgave van:
Uitgeverij, training en diensten
12 pagina
En verder...
15
27
23 Zorg voor een pestvrije school!
Er is zoveel meer rust gekomen!
Yes, dit ben ik! Kinderen in hun kracht zetten en op die manier ze de veerkracht laten vinden om zich te ontwikkelen.
Marleen Miedema en haar collega’s van de Remmelt Booy school in Doezem vertellen over het effect dat het werken met ‘Alles-in-1’ op hun school heeft.
‘Juf, ik heb zo nog nooit over mezelf nagedacht en ik ben
Faalangst is een vorm van angst, gebonden aan een
bij de ondersteuning en de preventie van faalangst.
dat deugden de bruggenbouwers zijn tussen culturen. Ze
situatie, die zich voordoet bij het uitvoeren van cognitieve,
Dit betekent dat zowel school als thuis betrokken zijn
gedaan wat ik beter niet had kunnen doen. Ik schaam
leerling uit groep 8 die zojuist een half uurtje hebben
werken voor iedereen onafhankelijk van cultuur of religie.
sociale en/of motorische taken. Kinderen met faalangst
bij de aanpak. Vanuit de opvoedingssituatie hebben
zoeken in een gids over sociaal-emotionele ontwikkeling
me daar niet voor en door er over te praten met anderen
gestoeid met de deugden. Ik gaf ze een overzicht met 52
Voordelen van werken met deugden:
ervaren zichzelf als weinig doeltreffend in het omgaan
kinderen met faalangst het meeste baat bij empatisch
ontdek ik elke keer weer dat ik niet de enige ben met
deugden en ik vroeg om de deugden groen te kleuren
het contact tussen leerkracht en leerling(en) verbetert.
met de eisen die de omgeving stelt. Dit kan leiden
steun en aanmoediging bij het oplossen van problemen.
die geen moeite kosten en oranje voor de deugden
discipline maatregelen verminderen omdat leerlingen
tot onderprestatie, concentratieproblemen, irreële
Confrontatie met onrealistische verwachtingen van de
die je moeite kosten. Bij de uitwisseling merkten we
zich anders gedragen en zich gehoord voelen.
gedachten, piekeren en een negatief zelfbeeld. Het kind
ouder helpt kinderen met faalangst niet.
hoe verschillend we allemaal zijn en dat gaf, na eerst
de concentratie en de inzet van leerlingen verhoogt.
ontwikkelt langzaam negatieve veronderstellingen
thema aangeboden. Op het regelmatig terugkomende
vraagt u zich misschien af. Nou, heel veel!, want ik snap
dagelijks diverse thema’s voorbij komen. Dit geeft een
open podium zien we dat leerlingen zich steeds beter
hoe kinderen denken, wat ze voelen en waarom ze doen
dat gevoel, dat anderen dat ook hebben maar dat we dat
meer ontspannen sfeer waarbij de motivatie van de
kunnen presenteren. Kortom: onze ervaring is dat door
wat ze doen. Dat weet ik allemaal omdat ik zelf ook een
gewoon niet van elkaar wisten en elkaar steeds een beetje
leerlingen groter wordt. Ook merken de docenten dat de
het integrale karakter van de lesstof er als vanzelf meer
kind ben, nieuwsgierig naar de wereld om me heen, vol
beter gaan begrijpen. Dat is mooi hè?
Help kinderen door de kern van het pesten aan te pakken
verhouding tussen leerlingen, ouders en de school sterk
rust ontstaat wat goed is voor de sociaal emotionele
vragen, nieuwe dingen wil leren, fouten maak, soms bang
verwarring een gevoel van trots. ‘YES’ zeggen tegen jezelf,
de resultaten verbeteren omdat het zelfvertrouwen van
over de waardering door anderen en over zichzelf.
In de schoolsituatie vraagt de leerling -
verbetert. Het is voor een kind veel beter aan de ouders
ontwikkeling.
ben, vriendjes wil, mee wil doen met alles wat er is en
Ik ben een handpop en een heel veelzijdig hulpmiddel.
trots zijn op wie je bent; een mens vol kwaliteiten en
de leerlingen toeneemt en de leerlingen een hogere
Hierdoor kan het kind zich niet ontplooien in
leerkrachtinteractie specifieke aandacht. Een niet-
daarover met andere kinderen praat. Ik ben niet anders
Ik heb kwaliteiten die binnen de sociaal-emotionele
mogelijkheden. ‘YES’ zeggen tegen de ander en blij zijn
zelfwaardering krijgen.
overeenstemming met zijn of haar capaciteit. Vaak wordt
beoordelende en behulpzame houding van de
school.
Wat is ‘Alles-in-1’?
dan zij en dat praat makkelijk.
Alles–in-1 is de enige methode die samenhangend
ontwikkeling goed van pas komen. Ik heb een gezond
met hun bijdrage in de groep. Een enorme belevenis om al
leerlingen oefenen vaardigheden die morele
de verantwoordelijkheid voor verandering, bijvoorbeeld
leerkracht, die tot uitdrukking komt zowel in gedrag als
zelfbeeld en kan in mijn laagdrempeligheid en door
die oogjes te zien stralen en om hun houding ter plekke te
verantwoordelijkheid ontwikkelen.
door middel van een training, bij het kind zelf neergelegd.
communicatie is wezenlijk. Hoe doe je dat?
te zijn wie ik ben als een fantastisch voorbeeld dienen
zien veranderen.
pesters veranderen in leiders: ze leren hun kracht
Deze persoonsgerichte opvatting over faalangst is
hanteer een structurerende didactiek;
inzetten met medeleven en verantwoordelijkheid.
beperkt, omdat daarbij de invloed van de omgeving wordt
zorg voor voorspelbaarheid in de communicatie,
Ouders worden middels de nieuwsbrief op de hoogte
onderwijs aanbiedt. Het is ontwikkeld door leraren uit
Als ik de kans krijg om te praten dan kan ik delen wat ik
van de thema’s gehouden en kunnen het gesprek over
het basisonderwijs met diverse praktijkervaringen en
heb meegemaakt, wat ik heb gezien, wat ik voel en hoe ik
voor kinderen. Het enige wat daarvoor nodig is, is een
denk. Dan kan ik vertellen over de keren dat ik ruzie had
leerkracht die me begrijpt, mijn waarde ziet en de
We ontdekten ook dat Marechu heel veel moeite heeft om
respectvol omgaan met elkaar en met materialen
vergeten. Voor leerkrachten is het ook belangrijk dat zij
gekoppeld aan consequent gedrag;
uitdaging aan durft te gaan.
geduld op te brengen terwijl Yvonne dat zo maar overal
verbetert.
het gedrag van leerlingen, dat hoort bij faalangst, kunnen
benadruk vooral wat goed gaat;
toepast, net als haar moeder. En Klaas wil juist leren om
contacten in de groep verstevigen en contacten met
herkennen.
laat merken dat mislukken mag, niemand is perfect en
school zo goed op gang brengen. Een groep vrijwilligers
specialisaties. Binnen Alles-in-1 worden alle vakken en
richt de thematafels in de hallen in. Verder ervaren de
vaardigheden (behalve rekenen en gym) in samenhang
leerkrachten het als heel positief dat het samenwerken
aangeboden. Ook de sociaal-emotionele vaardigheden
via Alles-in-1 wordt gestimuleerd. Zowel individueel, in
komen ruim aan bod. Geen apart programma, maar als een
tweetallen als in groepjes kan er gewerkt worden aan
logisch onderdeel van de lesstof. Op deze manier is het
korte en langere opdrachten.
minder beladen en hebben kinderen het vaak niet eens in de gaten.
Bij ons op school werken de leerlingen vanaf groep 1 met een wisselend maatje. Zo leren ze met alle klasgenoten
Een ander belangrijk gegeven is dat de lesstof vergaand
samenwerken. Vanaf groep 4 biedt de methode veel
gedifferentieerd wordt aangeboden. Dat is de reden dat er
mogelijkheden om samen te werken. Er wordt in de
nooit een kind op zijn tenen hoeft te lopen of niet genoeg
methode vaak gevraagd naar de eigen mening van de
uitdaging heeft. Dit voorkomt gedragsproblemen. De
leerling. Veel coöperatieve werkvormen kunnen hierbij
leerlingen zitten daardoor beter in hun vel en dat geeft
ingezet worden. In de hoogste groepen zijn ze al aardig
veel rust in de klas en het kind.
bedreven in het verdedigen van stellingen waarbij bewust en onbewust veel sociaal-emotionele vaardigheden worden gebruikt.
Geen over met eengrapjes vriendje, rot deed omdat pesten, ik mijn zin niet kreeg. Ja, ik heb ook wel eens ruzie, ik doe hetcd niet altijd goed activiteitenboek met
en ben wat dat betreft zo menselijk als wat. Maar na zo’n
ruzie ik me meestal blijen en vind ik het Pak devoel kern van het helemaal pestenniet aan werk zo
aan als ik daar over praten kan met anderen; ken je dat, eenfijnpestvrije school. Leer kinderen vaardigheden zo’n ruzie? Wat doe jij dan? Voel je je dan ook rot? Maak aan waarmee ze moeilijke je het dan gelijk weer goed of wacht je daarmee? En als situaties het hoofd je het goed maakt, hoe doe je dat dan? Ik wil de verhalen kunnen bieden. Het van andere kinderen horen, ervaringen uitwisselen want boek Geen grapjes over samen weet je veel meer dan alleen. pesten biedt 125 kanten-klare activiteiten en Ze denken vaak dat ik als pop een soort verlengstuk ben kopieerbare werkbladen van de leerkracht, dat ik vooral doe wat die me opdraagt op cd maar dat is niet zo. Ik doe dat in ieder geval niet, ik ben
Geen grapjes over pesten, bordspel Helen Meurs Met dit voor kinderen zeer aansprekende spel Eigenaar handpop.nl komen ze situaties van pesten uit de dagelijkse praktijk tegen. Op een speelse manier leren ze elkaar beter kennen.
voor zichzelf op te komen zonder zijn vuisten. Daarna gaan
ouders worden hechter.
we met zelfdiscipline, doelgerichtheid en vastberadenheid
het sociaal emotioneel klimaat in de school, in het
aan het rekenen en ik erken met een deugdenbevestiging
team, in de klassen , in de vrije situaties verandert:
als ik zie dat iemand opnieuw vastberaden tóch doorgaat.
je kunt leren van je fouten; Wat zijn typische kenmerken? De leerlingen: hebben behoefte aan overzichtelijkheid. De taak
is rustiger, meer harmonieus en vreugdevoller wat
of opdracht moet voor hen in kleine stappen zijn
uitmondt in minder stress voor team en leerlingen.
onderverdeeld. Zij hebben een afkeer van onverwachte
Werken met deugden in de klas werkt. Van klein tot groot, ieder kind voelt wat je bedoelt omdat je het abstracte
gewoon mezelf, ben helemaal autonoom en best assertief.
De tijdwinst die je behaalt omdat je niet met allerlei
en nieuwe situaties; Er is een heldere kapstok gemaakt om met deugden
hebben behoefte aan kennis over de eigen prestaties.
een procesgerichte begeleiding, in plaats van een productgerichte benadering, werkt minder angst bevorderend; In het geval van nieuwe lesstof: formuleer aan het begin het lesdoel en het einddoel;
woord gebruikt in een context. En die context bepaalt
te werken. Het zijn 5 strategieën waardoor je bijna
Tijdens het maken van werk en het uitvoeren van
activeer voorkennis over het onderwerp;
of de deugd op zijn plek is of niet. Geduld is goed als je
alle situaties goed kunt begeleiden om kinderen in
opdrachten hebben zij behoefte aan veel informatie
biedt de stof in kleine overzichtelijke hoeveelheden
op elkaar te wacht tot ieder zijn fiets heeft om naar de
hun kracht zetten en te begeleiden richting adequaat
van de leerkracht. Zij gedragen zich afhankelijk;
aan, maak de link naar de reeds aanwezige voorkennis,
gymzaal te gaan maar is absoluut niet aan de orde als
gedrag. De vijf strategieën zijn: spreek de deugdentaal
hebben behoefte aan warme persoonlijke relaties.
geef structuur;
we de kruising oversteken. Loyaliteit is belangrijk tenzij
(benoem karaktereigenschappen met deugden), herken
Negatief, faalangstige leerlingen zijn gevoelig voor het
biedt de mogelijkheid om vragen te stellen;
je beste vriendje je overhaalt om een ander te pesten.
leermomenten (maak van struikelblokken opstapjes), stel
werkklimaat in de klas;
geef oefeningen waarmee de leerling kan kijken of hij/
verschillende boeken, methoden en thema’s werkt, kan
Ik zeg wat ik wel wil maar ook wat ik niet wil. Ik vind het
Dan is oprechtheid en de moed nodig om te zeggen dat
duidelijke grenzen (creëer een veilig leefklimaat), neem
hebben behoefte aan een voorbeeld-persoon. Ze
besteed worden aan de broodnodige tegenhangers van
bijvoorbeeld niet fijn om uitgelachen te worden, of als er Prijs € 149,50
je dit niet doet. Ook kan een deugd meerdere gezichten
tijd voor rust/reflectie/bezinning (laat je inspireren) en
werken het liefst met iemand die eigenschappen heeft,
hebben. Samenwerken aan een project is totaal anders als
geen actief aandacht ( LUISTER en stel vragen, een korte
die zij zelf ook zouden willen bezitten. Ze hebben een
samenwerken door geduldig te wachten op je beurt en te
coaching).
grote behoefte aan identificatie;
Spreekt u dit aan? Kijk op www.deugdeninschool.nl
Behoefte aan nadrukkelijke positieve waardering voor
Faalangst is vooral een cultureel-maatschappelijk
hun werk.
fenomeen. Het past in de heersende onderwijs-
De creatieve vakken worden vaak groepsdoorbrekend
het cognitieve lesstofaanbod. Dat zijn de praktische en
aangeboden. Dit zorgt er onder andere voor dat leerlingen
creatieve vaardigheden. En daarmee kom je tegemoet
iemand aan mijn haren trekt, of wanneer ik geschopt of
Bestelnummer 6523
geslagen word. Dan word ik niet boos maar zeg ik ‘ik vind
Prijs € 59,00 Bestelnummer 6527
op het plein beter met elkaar omgaan. Ze kennen
aan de behoefte van ieder mens, ieder kind en kun je
dat niet fijn!’ Want als ik het zeg, dan weet de ander dat
luisteren naar wat de ander te vertellen heeft. Je hoeft niet
elkaar immers goed. Alles-in- 1 is voor de leerkrachten
beter functioneren: cognitief, creatief, praktisch, sociaal en
ik het niet fijn vind. Wat ik niet wil dat een ander bij mij
alle deugden tegelijkertijd te gebruiken. Onze ervaring is
werkdrukverlagend en bevordert de samenwerking tussen
emotioneel.
doet, doe ik zelf ook niet, ik scheld niet terug, ik schop niet op www.kwintessens.nl/pesten Kijk voor meer informatie
en vrijwilligers regelmatig ingeroepen. Dit geeft een
Meer weten? Ga naar www.Alles-in-1.org
ontspannen en plezierige sfeer in het team, wat een
en bekijk de filmpjes de presentaties en de
positieve invloed op de leerlingen heeft. De vakken
brochure.
meetrekt.
www.kwintessens.nl
103-SEO-gids.indd 15
Colofon School en SEO Gids De School en SEO Gids wordt gratis verspreid onder de IB-ers en RT_ers in het primair onderwijs, leerkrachten, onderwijs begeleidingsdiensten en afdelingen educatie van Nederlandse gemeenten.
en bij te sturen door te werken met deugden in school.
te vertellen wat ik voel, waar ik bang voor ben, wat me
Je merkt dat er rust en harmonie in je groep komt.
verdrietig maakt, wat ik doe als ik boos ben of iets heb 15
07-09-2012 14:52:11
23
ZN6047 KWI adv SEOgids 210X297_DEF.indd 1 103-SEO-gids.indd 23
Redactieadres School en SEO Postbus 209 3770 AE Barneveld
[email protected] Redactie Kirsten Hulleman, Gerda Schapers en Marco van de Wetering Met medewerking van Bob van de Meer, Esther Bressers, Pauline Hooft, Willy Hensen, R.Koens, Jooske Kool en vele anderen.
08-08-12 12:24 07-09-2012 14:52:16
27
103-SEO-gids.indd 27
Fotocredits AFS/Charlotte Bogaert en vele andere. Advertenties Acquisitium Ingmar Bertelsen Bollenhofsestraat 35 3572 VH Utrecht 030- 890 6667
[email protected]
becijfering. De leerling weet of hij/zij de stof heeft begrepen en raakt vertrouwd met toetsen.
verwachtingen en de prestatie-eisen van de
Het is een prachtige uitdaging om gedrag te erkennen
Ik ben niet bang om fouten te maken en ook niet om
drama, muziek en dans worden wekelijks, passend bij het
zij de lesstof heeft begrepen; geef de mogelijkheid voor tussentijdse toetsen zonder
hebben behoefte aan positieve verwachtingen.
dat je met aandacht voor één deugd, vele andere deugden
terug, ik lach niemand uit.
de leerkrachten. Ook wordt de hulp van de conciërge
01-07-11 10:25
Wereldwijd ( 2012: 108 landen) wordt dan ook gemeld
veel beter dan ik dacht’, zegt Marieke. Een opmerking van Ik ben JaNee en ik ben een handpop. Wat heb ik nou te
Werken rond een thema is veel rustiger dan dat er
uit te leggen wat er geleerd en wat ze gedaan hebben op
g.nl
28
07-09-2012 14:52:17
Nabestellen De School en SEO 2012-2013 kan voor 3,95 euro worden nabesteld bij de uitgever. Uitgever Insite Media Postbus 209 3770 AE Barneveld
[email protected]
Leerkrachten kunnen ook niet alleen het probleem
maatschappij. Het is een rijke ervaring voor het kind,
oplossen of voorkomen. Opvoeding en omgevingsfactoren
als hij in zijn omgeving mag ervaren dat de pogingen
spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van faalangst
die hij onderneemt om succes te bereiken minstens
en kunnen tevens ook een positieve bijdrage leveren
even belangrijk zijn als het succes zelf. Dit houdt een
28
103-SEO-gids.indd 28
07-09-2012 14:52:17
Niets uit deze uitgave mag worden gepubliceerd of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Alhoewel deze uitgave met de groots mogelijke zorg is samengesteld, kunnen aan deze uitgave geen rechten worden ontleend. Copyrigt 2012 Insite Media ISSN 2211-0763
Vormgeving Helderblauw, Paul Huizinga, Barneveld
3
Een leerkracht met veerkracht
Durf je jezelf en de ander écht te ontmoeten!
Ons huidig onderwijs is hectisch. Leerkrachten hebben te
De negatieve gedachten en emoties van meester Paul
maken met een veeleisende schoolomgeving. Leerlingen,
leiden tot lichamelijke klachten. Hij is erg vermoeid en
ouders en collega’s doen voortdurend een beroep op je.
heeft een onregelmatige hartslag. Helder denken is er
Ja, er wordt veel van een onderwijsprofessional gevraagd.
niet meer bij, laat staan de juiste keuzes te maken. Er lekt
Hoe ga je hiermee om? Kun je met volle energie en een
veel energie weg. Juist dié energie, die voor de klas hard
stralende lach dagelijks genieten van je leerlingen? Laat
nodig is om de leerkracht te zijn die je wilt zijn! Daar heb
je hen floreren in prestaties en welzijn? Of worstel je vaak
je recht op. En, daar hebben je leerlingen recht op! Ook zij
met ongewenst gedrag en raak je door alle taken snel
ondervinden de gevolgen wanneer ze het lokaal instappen
overbelast? Hoeveel veerkracht bezit jij?
van “meester Paul”. Want we kunnen er niet meer omheen, dat een ongemotiveerde en negatieve uitstraling van
Als de rek er even uit is…
de persoon voor de klas van invloed is op o.a. prestaties,
“Als de wekker om 7.00 uur afgaat, schrik ik vaak onrustig
faalangst, groepsdruk, pesten, onzekerheid en angsten
en zwetend wakker. Soms zelfs met een verhoogde
bij leerlingen. Effect op leergedrag en hun sociaal-
hartslag. Zelfs in mijn dromen zie ik mijn leerlingen
emotionele ontwikkeling.
van groep 7 en komt die berg met werk voorbij. Alleen niet op een manier die ik wil!” Meester Paul vertelt hoe
Spiegeleffect
hij de laatste weken wordt achtervolgd door negatieve
De acties en reacties van een leerkracht werken als een
gedachten en gevoelens over zijn functioneren. De dag
spiegel voor de leerlingen. Een bekende uitspraak van
IK wordt IK in het aangezicht van de ander thuis opstarten vraagt Paul veel energie. In contact gaan
de filosoof Levinas is: ”IK wordt IK in het aangezicht
met collega’s en leerlingen nog veel meer.
van de ander.” Daarmee bedoelt hij dat we de ander en
Bij Paul is de rek er even uit. Het lukt hem niet zijn
de beweging van de ander nodig hebben om zelf tot
deskundigheid te laten zien. Zijn passie voor de
ontwikkeling te komen. En zo werkt het ook in de klas. Een
leerlingen lijkt verdwenen. Het maakt hem onzeker
betrouwbare, positieve uitstraling van de juf of meester
over zijn functioneren en Paul is passief in het
stimuleert veiligheid en vertrouwen bij leerlingen. In
vervullen van zijn taken. De negatieve houding naar
een veilige groep mogen en durven leerlingen zichzelf
zichzelf en zijn omgeving kan hij maar niet loslaten.
te zijn. De ontwikkelingskracht van elk kind zit juist in
Doordat Paul de verbinding met zichzelf even kwijt
die ontmoeting met de ander. De dagelijkse verbinding
is, lukt ’t ook niet om écht contact met zijn leerlingen
met klasgenoten én de leerkracht. Welke kleine en grote
te maken. De kinderen van groep 7 zijn zichtbaar
signalen zend jij naar je leerlingen om hen te laten weten
minder gemotiveerd. Ze beantwoorden hun meester
dat ze er mogen zijn? Uniek én evenveel waard.
met een “negatief”, “lastig” of zelfs “angstig” gedrag. Paul is niet bij machte hun waardevolle signalen op
Verschillend én gelijkwaardig
te pikken. Hij heeft alle energie nodig om zichzelf
Tussen alle kinderen bestaan verschillen. Elk kind wil zich
staande te houden. Laat staan dat hij in staat is om het
bijzonder voelen. Als mens is elk kind ook gelijkwaardig.
“helpende” gedrag van zijn leerlingen te ontvangen!
Lukt het om vanuit verschillen én gelijkwaardigheid met
4
elkaar om te gaan? Want dat is voor elk kind dagelijks
je vol vertrouwen in elkaar gelooft. Je blijft nieuwsgierig
voelbaar! Je creëert daarmee een opening om écht met
naar dat wat je nog niet van elkaar weet. Geloven in de
de leerling in contact te komen. Daar waar verbonden
talenten van je leerlingen, is ook geloven in jezelf en
wordt vanuit uniek mogen zijn, kunnen leerkrachten en
nieuwsgierig blijven naar je eigen talenten. En bedenk,
leerlingen van elkaar leren, elkaar steunen, versterken,
leerlingen, die je laat weten dat ze waardevol en ergens
uitdagen en inspireren. Daar is plezier! En vanuit plezier
goed in zijn, geven jou terug waar jij goed in bent!
ontstaat een intrinsieke motivatie om te leren en als mens te ontwikkelen. Meester Paul heeft een tijdje afstand genomen van zijn werk en is de wortels van zijn negatieve gedachten en
Veerkracht-tips Een leerkracht die authenticiteit uitstraalt, haalt het uniek zijn in zijn leerlingen naar boven.
gevoelens gaan ontdekken. Met steun is hij de zoektocht
Streven naar verdieping in de onderlinge relaties zorgt
naar zijn zichzelf aangegaan. Geen gemakkelijk, maar wel
voor bouwen en vertrouwen op de basis die je samen
een waardevol proces, met mooi resultaat. Sinds kort staat meester Paul weer met enthousiasme en energie voor de klas. Hij spreekt over het ontdekken van zijn unieke veerkracht! En zijn leerlingen? Die kan hij weer écht ontmoeten. Misschien wel omdat hij zichZELF durft te ontmoeten. Meester Paul geniet, zo ook zijn leerlingen!
legt. Nieuwsgierig blijven naar je eigen talenten, ook die nog verstopt zitten, helpt om de verborgen talenten in je leerlingen te openen. Dagelijkse inspanning, vraagt ook om ontspanning. Plan momenten van “niets doen”, voor je leerlingen én voor jezelf.
Veerkracht in de ontmoeting
Laat anderen, op je werk en privé, weten wanneer je rek
Misschien is de wijze waarop je de leerlingen ontmoet de
er even uit is. Juist de ontmoeting met de ander heb je
verbinding met de ontmoeting met jezelf, zoals bij meester
nodig om weer op veerkracht te komen!
Paul. De veerkracht die je in jezelf ervaart, straal je uit naar elke leerling. Vanuit eigen veiligheid en vertrouwen creëer je een veilige ruimte voor elk kind om zichzelf en
Esther Bressers is werkzaam als contextueel hulpverlener en
de ander te ontmoeten. De kracht van ontmoeten zit juist
trainer voor Ortho Consult. Zij bieden de praktijktraining “Een
in hele kleine dingen: oogcontact bij binnenkomst, “Fijn,
leerkracht met veerkracht” (www.orthoconsult.nl)
dat je er bent!”, ’t kind bij zijn naam noemen, “Hoe is het met oma?, een schouderklopje, “Hoe was de turnles?” of “Ik zag dat je haar hielp, wat fijn!”. Leerlingen ontmoeten is ook ruimte maken om over gedachten en gevoelens te spreken, positieve én negatieve. Ook die van jezelf. Want in een klas waar leerlingen vanuit veiligheid al hun emoties durven tonen, ontstaat een verdieping van de onderlinge relatie. Een belangrijke verdieping die een basis legt om dagelijkse dingen samen aan te pakken, de makkelijke én de moeilijke. Kennen van de gevoelswereld van je leerlingen, vraagt om een oprechte bereidheid écht naar de leerling te luisteren. Elkaar kennen betekent daarin niet dat je alles van je leerlingen moet weten, maar wel dat
5
De methode voor thematisch, samenhangend basisonderwijs
Uw collega’s vertellen over Alles-in-1 ... Bij Alles-in-1 wordt er een beroep gedaan op alle talenten: cognitief, creatief, praktisch, sociaal en emotioneel. Dit geeft voldoening bij het kind, de ouders en de leerkracht. Marleen Miedema, Remmelt Booy School, Doezem
De afsluiting van een project is telkens een waardevolle bijeenkomst voor alle betrokkenen en is heerlijk om te delen. Wim Giesen, De Klink, Grathem
Ik vind Alles-in-1 helemaal van deze tijd. Kinderen leren enorm veel door de boeiende thema’s en ruimte voor differentiatie en creativiteit. En dan is het ook nog eens kerndoelendekkend! Bertie Vink, Het Talent, Emmen
Bertie Vink
Het werken met Alles-in-1 doen we nu sinds 3 jaar en we zien dat het plezier bij zowel de leerlingen als de leerkrachten is toegenomen. Kinderen worden door de samenhang tussen alle vakgebieden actiever bij de les betrokken. Albert Elken, De Storkschool, Dwingeloo
Wilt u een project uitproberen? Dan krijgt u 20%korting + een gratis implementatiebijeenkomst.
Zichtzending, informatie of presentatie? 0224 - 214 745
[email protected] www.alles-in-1.org
Jezelf de baas zelfbeheersing in de klas
leuks gaan doen in de pauze zodat je niet blijft piekeren.
4. Oefen met leuke spelletjes
Doorwerken aan die moeilijke som, zodat je daarna langer
Zelfbeheersing kun je
kunt tekenen.
trainen. Door het stellen van
Niet zeuren over dat tegendoelpunt, maar dóórspelen. Iets
gewone regels en grenzen Zelfbeheersing zorgt ervoor dat je weerstand kunt
zorgt u er al voor dat de
bieden aan je impulsen. Een baby kan dit nog niet, maar
kinderen zich hier dagelijks in
opgroeiende kinderen moeten het stap-voor-stap leren.
oefenen. Er daarnaast in spelvorm
Een mens wordt immers niet gelukkig wanneer hij een
mee bezig zijn, is een nuttige
speelbal is van zijn emoties; niet in staat zichzelf de
aanvulling. Dat maakt kinderen
kant op te sturen waar hij eigenlijk heen wil, terwijl hij
bewust van hun eigen wilskracht.
onderweg ook nog eens tegen iedereen opbotst.
Wie kan het langste stil blijven zitten? Wie schiet er als laatste in
Hoe helpt u de kinderen in uw klas bij het ontwikkelen
de lach?
van zelfbeheersing? Hier vijf tips:
En wie laat zich nergens door afleiden terwijl hij de tafel van
1. Benoem emoties
zes opschrijft?
Ik begrijp dat dit een tegenvaller is… Ik zie dat je ontzettend boos bent…
Doe daarnaast regelmatig een
Emoties zijn er gewoon. Je voelt opeens een knoop in je
ontspanningsoefening.
buik, je hart gaat plotseling sneller kloppen, al je spieren
Zo leren kinderen
spannen zich vanzelf aan. Emoties negeren is dan ook
hoe je jezelf
geen oplossing. Integendeel; kinderen moeten hun
lichamelijk kalmeert
emoties juist leren herkennen en benoemen. Help ze
door een rustige
daarbij!
buikademhaling, je spieren los te maken en intussen aan iets fijns te denken.
2. Stel duidelijke grenzen aan gedrag … maar gaan zitten treuren helpt niet. Bedenk liever een
Allemaal rechtop zitten, voeten stevig op de grond, handen
ander leuk plan.
op je buik. Adem rustig in en uit. En stel je voor dat je op
…maar hier wordt niet geschreeuwd. Zeg gewoon wat je
het gras ligt en naar de wolken kijkt.
dwarszit.
5. Zorg voor oplaadmomenten Gedrag is er niet zomaar. Voor gedrag kun je kiezen, als je
Jezelf beheersen kost energie. Wilskracht is te vergelijken
tenminste ‘de baas bent over jezelf’. Dat is niet altijd even
met een spier die je kunt trainen, maar ook vermoeid of
gemakkelijk. Zeg daarom niet alleen welk gedrag u niet
zelfs overbelast kan raken. Een kind dat moe is, heeft
tolereert, maar vertel ook duidelijk wat het kind nu wél
zichzelf daardoor minder goed in de hand. En een kind dat
kan doen. Leer hem hoe hij dit soort situaties beheerst en
tijdens de gymles enorm zijn best heeft moeten doen om
slim kan aanpakken.
sportief te blijven, zal tijdens de rekenles minder beheerst op een terechtwijzing reageren.
3. Praat over zelfbeheersing Wie wil de baas zijn over zichzelf?
Zorg dus dat kinderen zich regelmatig even kunnen opladen. Door een ontspanningsoefening. Door
Voorkom dat kinderen denken dat zelfbeheersing een
tussendoor even te bewegen. Of door een gericht
uitvinding van de juf is, zodat het lekker rustig is in
compliment.
haar klas. Zelfbeheersing zorgt ervoor dat je zélf kunt kiezen wat je wel en niet doet. Een peutertje gaat nog huilen als hij schrikt of krijsen als hij zijn zin niet krijgt.
Wat bleef jij kalm toen het mis ging! Goed gedaan!
Maar een sportman, superheld of musicalster moet over zelfbeheersing beschikken om te trainen, met kritiek om te gaan en ook door te zetten als het even tegenzit.
Carla van Kollenburg is 25 jaar werkzaam geweest binnen de jeugdhulpverlening en is hoofdauteur van Goed gedaan!
7
n!!
!
u k n j i z G i ukk
! t k u l Ge
! S E Y ! S E Y
en r e l e j un k n j i z iG Gelukk
n a v n e g n i l Voor leer p8 e o r g m / t groep 5
Hap
py!!
G e l u kt !
n kun je leren GelukkiG zij
YES!
Auteurs: an m j i e N a l i She r e p u K e d l i Math
Hap
py!!
n ille
en
!!!
Ch
DiT WerkBOek naam: klas:
iS VAn:
Vet CooL
p o e i t a m r o f n i r e e m l Kijk voor n . l o o h c s p o k u l e g . www
t k u l Ge
je lere n u k n j i z G i k Geluk
We krijgen regelmatig vragen van scholen waar ze informatie kunnen vinden om te beoordelen wat goede pestprogramma’s zijn. Dit omdat er zoveel verschillende programma’s op de markt zijn met alle een eigen insteek. We snappen de noodzaak van deze vraag en hebben daarom een onafhankelijke beoordelaar gezocht en gevonden die u, de lezer, hopelijk op weg kan helpen met het kiezen van een goede methode om het pestgedrag op school aan te pakken. Veel leesplezier gewenst door de redactie van de School en SEO gids.
Criteria om een antipest programma te beoordelen
In 1995 waren mijn eisen voor een goede aanpak van
In 1988 verscheen mijn boek De zondebok in de klas.
vastgelegd (2). Deze eisen zijn:
pesten gereed. Deze eisen heb ik in drie publicaties
Hierin gaf ik een verklaringsmodel voor pestgedrag en
de aanpak is in twee opzichten integraal
schetste ik een groot aantal curatieve en preventieve
het probleem wordt structureel aangepakt.
oplossingen, waaronder aandacht voor groepsdynamische
de aanpak leidt tot attitudeverandering.
processen. Omdat ik in 1990 merkte dat er verschillende antipest projecten werden ontwikkeld en op de markt werden gebracht, die naar mijn inzicht niet tot oplossingen konden leiden, vroeg ik in interviews en
1 Integrale aanpak
artikelen het probleem structureel aan te pakken. Dit
De eerste eis is dat de aanpak in twee opzichten integraal
advies - bleek later - was niet overgenomen. Adema en
is. Enerzijds door het betrekken van alle partijen bij de
Kalverboer deden namelijk in 1997 onderzoek naar
aanpak, mijn vijfsporenaanpak van het probleem (figuur 1).
de effectiviteit van de toenmalige pestinterventie
Anderzijds door pesten te zien als geweld en het om die
programma’s, zoals ‘Kijk naar je eigen’, Pesten….echt niet’
reden onder te brengen binnen een verklaringsmodel van
en ‘Zeg nou zelf’. Ze kwamen tot de conclusie dat deze
geweld.
programma’s niet effectief waren (1). Aan het einde van hun artikel stelden ze daarom voor om een andere richting
Vijfsporenaanpak van pesten
in te slaan. Deze richting was aandacht gaan besteden
Belangrijke vragen om te stellen in dit verband zijn:
aan groepsdynamische processen waarbij ze het boek De
• Gaat de methode uit van de volgende vijf partijen:
zondebok in de klas als bron voor dit idee gebruikten.
zwijgende middengroep (de kolom in het midden), bestaande uit de vijf subgroepen/leerlingen die: mee
Na deze eerste golf van antipest projecten volgde een
doen uit angst, mee doen uit berekening, niet mee doen,
tweede. Ze bestond merendeels uit al dan niet preventieve
maar ook geen duidelijk stelling nemen, het niet zien of
sociale vaardigheidstrainingen die ook beweerden pesten
het soms voor het slachtoffer opnemen; de pester (de
aan te pakken of daar een oplossing voor te zijn. Een
drie kruisjes aan de bovenrand); de leerkracht (de pijl
overzicht van deze projecten in alfabetische volgorde:
van boven naar beneden); de ouder; (de pijl van onder
Apenrotstraining, C&SCO, Challenge Day, Coole Kikker,
naar boven) het slachtoffer (de drie kruisjes aan de
Herstelrecht, Kanjertraining, de Finse antipestmethode
anderrand)?
KIVA, Leefstijl, Marietje Kessels project, Massage voor en
• Wordt de zwijgende middengroep gemobiliseerd door
door kinderen, No Blame Aanpak, PRIMA-methode, Over de
voor de leerlingen van groepen 1-3 regels te maken en
Streep, Rots en Water, Sterkamp en Tok tok, herrie in het
toe te passen en door de leerlingen van groepen 4-8
hok.
regels met elkaar te laten maken en de regels elke week kort te behandelen? 9
“Elke methode kan nu op eenvou • Is een procedure aanwezig voor de hulp aan de pester?
Verklaringsmodel van geweld
• Zijn de teamleden geprofessionaliseerd in het
• Wordt binnen de methode pesten gezien als
signaleren en de aanpak van het probleem? • Zijn ouders op de hoogte gesteld van signalen en zijn zij op de hoogte (gesteld) van hun verantwoordelijkheden als ouders van pester, zwijgende middengroep en gepest kind? • Is een procedure aanwezig voor het gepeste kind? • Is een enquête bij het team afgenomen over mogelijke
(lichamelijk, geestelijk of seksueel) geweld? • Beschikt de methode over een verklaringsmodel van geweld waarin pesten geplaatst en geduid kan worden? • Genereert het model van geweld meerdere oorzaken van pesten? • Genereert het model van geweld meerdere oplossingen voor pesten?
ongewenste omgangsvormen tussen leerlingen onderling; leerlingen en leerkrachten; leerkrachten en
2 Structurele aanpak van het probleem
leerlingen; personeel onderling; school en ouders en
Een structurele aanpak van het probleem bestaat uit :
tussen ouders en school; wordt deze enquête jaarlijks
• Signaleren
herhaald en wordt ze jaarlijks geëvalueerd?
• Analyseren
• Wordt aandacht besteed aan en oplossingen toegepast
• Plan opzetten
voor de drie psychologische mechanismen de
• Uitvoeren
samenzwering om te zwijgen, het omstandersdilemma
• Evalueren.
en de neiging van de omstanders om het slachtoffer (een gedeelte van) de schuld te geven, ook wel blaming
Vragen die in dit verband gebruikt kunnen worden zijn:
the victim genoemd?
• Beschikt de methode over signalen, directe en indirecte
• Maakt de school aan de ouders van nieuwe leerlingen bekend wat haar beleid op psychosociale veiligheid inhoudt, waarna aan de ouders door middel van het plaatsen van een handtekening gevraagd wordt hiermee akkoord te gaan?
signaleringsmogelijkheden van pesten? • Beschikt de methode over een verklaringsmodel van geweld en een analysemodel van pesten? • Beschikt de methode over (beschrijvingen van) pilotprojecten waarin de methode is toegepast en verbeterd? • Beschikt de methode over evaluatie-instrumenten die door een school kunnen worden toegepast?
3 De aanpak leidt tot attitudeverandering Een attitude bestaat uit drie componenten en uit drie strategieën. De componenten, de bovenste drie knoppen van de website www.pesten.net, zijn: • De cognitieve (kennis)component. • De emotioneel -affectieve component • De conatieve (wils- of streef)component. En de drie strategieën, de onderste drie knoppen van de website www.pesten.net, zijn: • De macht - of dwangstrategie • De normatief- heropvoedende strategie • De empirisch- rationele strategie oftewel de psychologische wetmatighedenstrategie. 10
udige wijze worden beoordeeld...” Dit houdt voor een blijvende attitudeverandering de
Psychologische wetmatighedenstrategie
volgende vragen in:
• Beschikt de methode over een overzicht van en oplossingen voor de eerste groep van wet- matigheden:
Cognitieve component
de samenzwering om te zwijgen, het omstanders
• Beschikt de methode over antwoorden op alle
dilemma en blaming the victim. Voor de tweede groep:
mogelijke informatieve vragen, lessuggesties voor
informatie over de rollen, hiërarchie en fasen in een
leerlingen van verschillende leeftijden en handelwijzen
groep, groepsnormen, groepsdruk en groepscohesie,
over pesten voor alle mogelijke doelgroepen,
in het kort groepsdynamische processen. En voor de
waaronder: leerkrachten, ouders, leerlingen, studenten
laatste groep: een met behulp van de sociometrie,
van diverse opleidingen, psychologen, jeugdzorg,
verkregen normaalverdeling van sociometrische
leerplichtambtenaren, leiders van sportclubs?
statustypen?
• Worden de intranetten van deze doelgroepen gebruikt voor vragen en antwoorden?
Elke methode die zegt pesten aan te pakken en op te lossen kan nu op eenvoudige wijze worden beoordeeld,
Emotioneel-affectieve component
door gewoon aan de aanbieders de bovenstaande vragen
• Beschikt de methode over manieren om het empathisch
te stellen en door hen te laten beantwoorden. Elke school
vermogen van de verschillende doelgroepen te meten
is daar nu toe in staat! Veel succes met het vinden van de
en – indien nodig – te veranderen, te verbeteren of te
juiste methode voor uw school!
verhogen? Bob van der Meer Conatieve component
Voor een uitgebreidere behandeling van deze materie verwijs
• Beschikt de methode over een manier om leerlingen te
ik naar het kopje 3eisenbo op de homepage van mijn website
leren zorgvuldig(er) met elkaar om te gaan, enerzijds
www.pesten.net . Ook staat hierop meer informatie over andere pestgedragingen.
door voor leerlingen van groepen 1-3 regels vast te stellen en door leerlingen van groepen 4-8 regels met elkaar te laten afspreken? • Beschikt de methode over een concept beleidsplan psychosociale veiligheid? • Is dit plan aangepast aan de school en is dit plan daarna ter goedkeuring aangeboden aan alle schoolgeledingen, goedgekeurd, vastgesteld en uitgevoerd? • Wordt dit plan elk jaar geëvalueerd?
Literatuurlijst 1 Adema, M. & A.F. Kalverboer (1977). Nederlandstalige pestinterventieprogramma’s. Tijdschrift voor Orthopedagogiek. Houten: Bohn, Stafleu en Van Loghum, pp 447-458. 2 Mijn vijfsporenaanpak en verklaringsmodel van geweld zijn afkomstig uit: Meer, B. van der (1991-1). Het zondebokfenomeen op school. In: Gelukkig op school? Emotionele stoornissen en het functioneren op school, onder redactie van A. Collot d’Escury-Koenigs, T. Engelen & J. Tijhuis. Lisse:
Machts- of dwangstrategie
Swets en Zeitlinger, pp 107-122. De structurele aanpak is afkomstig uit:
• Beschikt de methode over manieren om de pester te
Meer, B. van der (1993-4). De Probleemaanpak. Nijmegen: Berkhout BV.
helpen zijn of haar gedrag in eerste instantie door
En de derde eis van attitudeverandering is afkomstig uit: Meer, B. van der
middel van dwang te veranderen?
(1995-2). Attitudeverandering door middel van pestprojecten. In: Sociale vaardigheidstrainingen voor kinderen, indicaties, effecten, knelpunten,
Normatief-heropvoedende strategie
onder redactie van: A. Collot d’Escury-Koenigs, T. Engelen & E. Mackaay-
• Beschikt de methode over een sociale
Cramer. Lisse: Swets en Zeitlinger, pp 263-274.
vaardigheidstraining voor notoire pesters?
11
Veel leerkrachten worden nerveus als ze er aan denken... seksuele en relationele vorming. Met het verhaal van bloemetjes en bijtjes ben je er niet. Hoe kun je steviger in je schoenen staan om wel aandacht te besteden aan seksualiteit, relaties en liefde? Zodat leerlingen in een veilige omgeving leren weerbaar te worden.
Seksuele vorming: een natuurlijk onderdeel van de ontwikkeling
De kinderen zelf als uitgangspunt voor de school
Seksualiteit bij kinderen is niet te vergelijken met
en wellicht de noodzaak om kinderen lessen aan te bieden
seksualiteit van volwassenen. Seksuele gevoelens spelen
over relaties, liefde, seksualiteit en puberteit. Het is aan
al van jongs af aan onbewust bij elk kind: een jongetje
de school om binnen de eigen visie en met draagvlak bij
van zes maanden heeft af en toe een stijf piemeltje,
het team, de ouders en de leerlingen te bepalen of en hoe
een meisje van vier slaapt met haar dekbed tussen de
seksuele en relationele vorming aan bod kunnen komen in
benen geklemd, in groep 6 hebben een jongen en meisje
het lesprogramma.
Allemaal redenen om in de school te kijken naar het nut
al ‘verkering’ met elkaar en in groep 7 wordt soms al gezoend. Daarom is het belangrijk om een kind, waar het
Seksuele ontwikkeling is een ruim begrip. Bij elke
ook opgroeit en zich ontwikkelt, te begeleiden, steunen,
leeftijdscategorie kan een ander aspect van de seksualiteit
adviseren en informeren over seksualiteit op een manier
ter sprake komen, afhankelijk van de verschillende
die past bij de ontwikkelingsfase en leeftijd.
interesses van de kinderen. Daarom zou bij seksuele ontwikkeling niet de leerstof het uitgangspunt moeten
Kinderen hebben allerlei vragen over seksualiteit en
vormen, maar wel de kinderen zelf: wat hen bezighoudt,
over relaties. Zij komen achter heel veel dingen door
wat zij willen weten, welke misvattingen er bij hen leven
de overvloed aan indrukken vanuit de media en het
of waar zij zich juist ongerust over maken.
internet en misschien nog wel meer door contacten met leeftijdgenoten. Sommige kinderen krijgen thuis al vroeg
De belangrijkste doelen van seksuele en relationele
seksuele voorlichting van hun ouders, anderen pas als de
vorming zijn:
puberteit zich al aandient of helemaal niet. Wordt van de
Het geven van de juiste en de relevante informatie
eerste menstruatie nog een hele gebeurtenis gemaakt,
over lichamelijke en emotionele veranderingen die
over de eerste zaadlozing van een jongen wordt zelden
kinderen en jongeren ondergaan en ervaren gedurende
gesproken. In het ene gezin wordt losjes omgegaan met
hun ontwikkeling op weg naar volwassenheid.
bloot, in het andere gaat de badkamerdeur altijd op slot.
Het vestigen van een bewustzijn van het belang van goede relaties, de verschillende soorten
De Wereld Gezondheidsorganisatie definieert seksualiteit
relaties die er zijn en daarnaast ook het belang van
als volgt: menselijke seksualiteit is een natuurlijk onderdeel
verantwoordelijkheden die horen bij ouderschap.
van de menselijke ontwikkeling in elke fase van het leven en
Het versterken van zelfbewustzijn en zelfwaardering.
omvat lichamelijke, psychologische en sociale componenten.
Het ontwikkelen van een gevoel van verantwoordelijkheid en respect voor zichzelf en
Als we er van uitgaan dat seksualiteit meer is dan de ‘daad’, maar iets is van ieder mens, iets dat vanaf de geboorte wordt ontwikkeld, dan is het ook iets wat bij kinderen hoort. En dus ook in de basisschool, waar immers de totale ontwikkeling van het kind centraal staat. 12
anderen. Het leren kennen van de eigen grenzen en kunnen stellen van grenzen ten opzicht van anderen.
Tips voor het beantwoo rden van vragen van kin deren Geef vol zelfvertrouwen antwo beschaamd om vragen Niet elk vraag hoef je
Rol van de leerkracht De leerkracht draagt de verantwoordelijkheid voor het klimaat en de afspraken waarbinnen de seksuele en relationele vorming plaatsvinden. Veiligheid is daarbij een basisvoorwaarde.
orden en wees niet sne
direct te beantwoorden . Het is deskundiger, geloofwaard iger en respectvoller om te zeggen dat je eerst iets na wilt kijk en of uitzoeken, dan ‘zo maar’ een antwoord te verzinnen. Uiteraard is het wel van belang dat er teruggekomen wordt op vragen die zijn blijven liggen. Herhaal de vraag en cor rigeer de terminologie als deze niet goed wordt gebruikt. Treed nie t meteen bestraffend op als leerlingen straattaal gebruiken in het benoemen van lich aamsdelen. Dit is de manier waarop kinderen en jongeren zich begrijp elijk proberen te maken. Geef rustig de juis te woorden aan en vraag de leerlingen om deze ook te gebruiken . Beantwoord de vragen zo duidelijk mogelijk. Som s vraagt een leerling iets op een bep aalde manier, terwijl hij iets anders bedoelt. Kijk of het ant woord naar wens is,. Che ck actief met vragen: ‘Is dat voldoende antwoord op je vraag?’ of ‘Is dat wat je wilde weten?’ Beantwoord geen per
soonlijke vragen. Je kun t dan zeggen: ‘Dat is een persoonlijke vraag en die kan ik niet beantw oorden. Weet je nog wat we hadden afg esproken over persoonlij ke vragen?’
De vorming heeft alleen dan zin wanneer wordt
Wat zouden kinderen moeten weten?
aangesloten bij de leerlingen. Je moet weten wat
Groep 1 en 2
de kinderen aan informatie nodig hebben gelet op leeftijd, al aanwezige kennis, vragen die leven, achtergrond en gedrag. De informatie moet ook zo
l
te beantwoorden.
Kinderen leren dat een man en een vrouw een baby maken en dat de baby in de buik van de moeder groeit Kinderen leren dat hun lijf van henzelf is; over de
aangeboden worden dat deze in taalgebruik en manier
privacy van hun eigen lichaam. Ze moeten weten op
van informatieoverdracht (of uitwisseling) aansluit.
welke manier anderen hen al dan niet mogen aanraken.
Daarnaast kan het heel handig zijn om de informatie op
Groep 3 en 4
verschillende manieren over te brengen. Dat kan met een
Kinderen leren een basaal begrip aan van relaties
filmpje, een (prenten)boek, een plaatje of in een filosofisch
tussen mensen (heteroseksueel, homoseksueel of
gesprek.
biseksueel). Zij zouden ook moeten weten wat de rol van seksualiteit is in relaties.
Als kinderen hun overgang naar volwassenheid starten met goede informatie en het vertrouwen en de kennis over wat er met hen gebeurt, dan kunnen ze opgroeien tot gezonde volwassenen die positieve keuzes maken. Seksuele en relationele vorming op school kan versterken, aanvullen of invullen wat door ouders thuis al dan niet gedaan wordt. Met seksuele en relationele vorming kunnen kinderen begrip en houding ontwikkelen die hen helpen om relaties aan te gaan op een verantwoordelijke en gezonde manier. Enerzijds om te leren over de lichamelijke veranderingen tijdens de puberteit en
Kinderen leren over basale sociale omgangsregels met betrekking tot privacy, bloot en respect voor anderen in relaties. Groep 5 en 6 Kinderen leren over de puberteit, omdat deze periode bij sommige kinderen al vroeg kan beginnen. Het begrip van kinderen van hoe voortplanting werkt kan verder worden uitgebreid. Met bijvoorbeeld aandacht voor liefde, vrijen en geslachtsgemeenschap. Groep 7 en 8 In aanvulling op hiervoor genoemde onderwerpen kan
over voortplanting. Anderzijds om deze onderwerpen
hier informatie over veilige seks en contraceptie aan
in de context te plaatsen van kennis over relationele
bod komen.
ontwikkeling op basis van liefde en respect.
Kinderen op deze leeftijd moeten gaan leren wat een
Kijk voor meer informatie op www.kwintessens.nl/liefde.
Deze vroege tieners kunnen ook leren of afbeeldingen
positieve relatie is en wat een slechte relatie is. van seks en seksualiteit in de media echt of niet echt zijn, realistisch of niet en of ze positief of negatief zijn. 13
Voor vertrouwen, veiligheid, rust en wederzijds respect - Preventief en curatief - Opleiding voor individuele leerkrachten en teams Leerlingen verwachten een schoolomgeving waar ze tot hun recht komen en kunnen leren. Ouders en leerkrachten verlangen een school die goede leerresultaten weet te behalen en de veiligheid van leerlingen weet te waarborgen.
Meer weten? Telefoon: (036) 548 94 05 Fax: (036) 532 69 66 E-mail:
[email protected]
w w w. k an j e r t r a i n i n g .n l
Er is zoveel meer rust gekomen! Marleen Miedema en haar collega’s van de Remmelt Booy school in Doezem vertellen over het effect dat het werken met ‘Alles-in-1’ op hun school heeft. Werken rond een thema is veel rustiger dan dat er
thema aangeboden. Op het regelmatig terugkomende
dagelijks diverse thema’s voorbij komen. Dit geeft een
open podium zien we dat leerlingen zich steeds beter
meer ontspannen sfeer waarbij de motivatie van de
kunnen presenteren. Kortom: onze ervaring is dat door
leerlingen groter wordt. Ook merken de docenten dat de
het integrale karakter van de lesstof er als vanzelf meer
verhouding tussen leerlingen, ouders en de school sterk
rust ontstaat wat goed is voor de sociaal emotionele
verbetert. Het is voor een kind veel beter aan de ouders
ontwikkeling.
uit te leggen wat er geleerd en wat ze gedaan hebben op school.
Wat is ‘Alles-in-1’? Alles–in-1 is de enige methode die samenhangend
Ouders worden middels de nieuwsbrief op de hoogte
onderwijs aanbiedt. Het is ontwikkeld door leraren uit
van de thema’s gehouden en kunnen het gesprek over
het basisonderwijs met diverse praktijkervaringen en
school zo goed op gang brengen. Een groep vrijwilligers
specialisaties. Binnen Alles-in-1 worden alle vakken en
richt de thematafels in de hallen in. Verder ervaren de
vaardigheden (behalve rekenen en gym) in samenhang
leerkrachten het als heel positief dat het samenwerken
aangeboden. Ook de sociaal-emotionele vaardigheden
via Alles-in-1 wordt gestimuleerd. Zowel individueel, in
komen ruim aan bod. Geen apart programma, maar als een
tweetallen als in groepjes kan er gewerkt worden aan
logisch onderdeel van de lesstof. Op deze manier is het
korte en langere opdrachten.
minder beladen en hebben kinderen het vaak niet eens in de gaten.
Bij ons op school werken de leerlingen vanaf groep 1 met een wisselend maatje. Zo leren ze met alle klasgenoten
Een ander belangrijk gegeven is dat de lesstof vergaand
samenwerken. Vanaf groep 4 biedt de methode veel
gedifferentieerd wordt aangeboden. Dat is de reden dat er
mogelijkheden om samen te werken. Er wordt in de
nooit een kind op zijn tenen hoeft te lopen of niet genoeg
methode vaak gevraagd naar de eigen mening van de
uitdaging heeft. Dit voorkomt gedragsproblemen. De
leerling. Veel coöperatieve werkvormen kunnen hierbij
leerlingen zitten daardoor beter in hun vel en dat geeft
ingezet worden. In de hoogste groepen zijn ze al aardig
veel rust in de klas en het kind.
bedreven in het verdedigen van stellingen waarbij bewust en onbewust veel sociaal-emotionele vaardigheden
De tijdwinst die je behaalt omdat je niet met allerlei
worden gebruikt.
verschillende boeken, methoden en thema’s werkt, kan besteed worden aan de broodnodige tegenhangers van
De creatieve vakken worden vaak groepsdoorbrekend
het cognitieve lesstofaanbod. Dat zijn de praktische en
aangeboden. Dit zorgt er onder andere voor dat leerlingen
creatieve vaardigheden. En daarmee kom je tegemoet
op het plein beter met elkaar omgaan. Ze kennen
aan de behoefte van ieder mens, ieder kind en kun je
elkaar immers goed. Alles-in- 1 is voor de leerkrachten
beter functioneren: cognitief, creatief, praktisch, sociaal en
werkdrukverlagend en bevordert de samenwerking tussen
emotioneel.
de leerkrachten. Ook wordt de hulp van de conciërge en vrijwilligers regelmatig ingeroepen. Dit geeft een
Meer weten? Ga naar www.Alles-in-1.org
ontspannen en plezierige sfeer in het team, wat een
en bekijk de filmpjes de presentaties en de
positieve invloed op de leerlingen heeft. De vakken
brochure.
drama, muziek en dans worden wekelijks, passend bij het 15
Uitgeverij Pica 2013 Verborgen regels 2012 Verborgen regels Dagkalender voor kinderen
Dagkalender voor kinderen
Ontwikkeling en implementatie van
Groepsplan Gedrag PBS in de school Planmatig werken aan passend onderwijs
Strategieën voor effectieve oplossingen bij gedragsproblemen
Om in onze sociale weOm in sociale wereld te onze kunnen (over) reld te kunnen (over) leven, heb je sociale leven, heb nodig. je sociale vaardigheden De vaardigheden meeste kinderennodig. en vol-De VERBORGEN REGELS meeste kinderen volwassenen hebben en daar wassenen hebben daar geen problemen mee en Dagkalender voor kinderen geen problemen mee nemen ongeschreven re-en nemen ongeschreven gels vaak moeiteloos in acht. Maar personen met een autismeregels vaak moeiteloos in acht. Maar personen metsociaal-cogeen autisme spectrumstoornis of bijvoorbeeld ADHD kunnen spectrumstoornis of bijvoorbeeld ADHD kunnen nitieve problemen hebben, waardoor de regels voorsociaal-coghen vaak nitieve problemen hebben, waardoor de regels voor hen vaak verborgen blijven. verborgen blijven. Speciaal voor hen zijn in deze dagkalender 365 van zulke regels Speciaal voor In hen in deze dagkalender 365het vanbehandelen zulke regels opgenomen. dezijn praktijk blijkt namelijk dat opgenomen. In de praktijk blijkt namelijk dat het behandelen van één regel per dag al kan helpen succesvoller en gelukkiger van één regel per dag al kan helpen succesvoller en gelukkiger te worden in sociale interacties. te worden in sociale interacties.
Deanne A. Crone & Robert H. Horner
2012
verborgen regels Dagkalender 2012_def.indd 1
Ontwikkeling en implementatie van
Positive Behavior Support in de school
06-06-11 15:08
384 pagina’s • bureaukalender • € 14,95 384 pagina’s • bureaukalender • € 14,95
Tangle Toys Sociaal gedrag, elke dag!
Strategieën voor effectieve oplossingen bij gedragsproblemen
Groepsplan Gedrag is een prakDit boek bedoeld als blauwdruk tisch boekis voor leraren en begevoor deininvoering van een succesleiders het primair onderwijs die vol, efficiënt systeem voor indivigedragsproblemen in de klas willen duele gedragsondersteuning in voorkomen. Het hart van het boek een school. Het doel is het vergrobestaat uit het Groepsplan Gedrag, ten van de kennis overleraar het ideneen formulier dat de een tificeren van serieuze gedragsproaantal malen per jaar invult. De leblemen van zer krijgten in het hetimplementeren boek gefundeerde effectieve oplossingen daarvoor. achtergrondinformatie en praktische handvatten om een goed Groepsplan Gedrag te kunnen opstellen.
pica
Door Kees van Overveld Ca. 192 pagina’s Paperback met flappen Paperback Verschijnt: november 2012 ISBN 9789077671641 € 34,95 Verschijnt: november 2011
NIEUW!
Van pesten naar samenwerken
Sociaal-emotioneel leren voor de onder-, midden- en bovenbouw De Tangle
Supportgroep: oplossingsgerichte aanpakmet bij pestgedrag in school is een De draaiend therapeutisch hulpmiddel een nieuwe ergonomische benadering om stress te verlagen en handspieren te ontspanIn is deze door Sue en Young Sociaal gedrag, elkegaat bij de Tangle om de beweging. Er nen. Het geen goed geenontfout. wikkelde niet of dag! is een laagdrempeGeen voorbeeld en geen verplichte vorm. Je neemt de aanpak, Tangle inwordt de hand over Wat ‘pesten’ lige methode die de dain twee handen en maakt eindeloos vloeiendegesproken bewegingen. is hetennut ‘schuld’. Kinderen leren vergelijkse onderwijspraktijk van het maken van eindeloos vloeiende bewegingen? antwoordelijkheid nemen of gebruikt om sociale vaar- Kinderen (of volwassenen) die constant friemelen, aan kledingteplukken een positieve te constant spelen digheden van kinderen te bijvoorbeeld krabbelen kunnen met de Tangleende impuls totrol een voor elkaar. Dit gaat verder vergroten en teherhalende oefenen. beweging reguleren.
Door de heldere instructies kan de leerkracht er kan in banen worden geleid door - Spanning zonder aparte het scholing draaiende houden van de Tangle. direct mee aan de slag.
- De concentratie kan worden bevorderd. Losbladige werkmap ca. 400 pagina’s € 60,00
16
dan symptoombestrijding: de supportgroep zorgt ervoor dat de rest van de klas meegaat in een positieve spiraal, met als resultaat een betere sfeer en een veilig klimaat.
Op onze website vind een compleet overzicht 160jepagina’s van de verschillende Tangles. Paperback € 17,95
Voor meer info of bestellen: www.uitgeverijpica.nl
Volg ons nu ook op Twitter! @Uitgeverij_Pica
Blije meer- en hoogbegaafde leerlingen in het basisonderwijs? Slimme kleuters hebben hoge verwachtingen van het
slimme leerlingen veel minder herhaling nodig hebben
“naar school gaan”! Ze zijn van nature altijd al erg
dan gemiddelde leerlingen, kan de reguliere lesstof voor
leergierig ; ze zijn als een “spons” als het gaat om nieuwe
hen flink ingedikt worden . Dat heet: compacten. Door de
informatie. En dan komen ze eindelijk op die basisschool!
reguliere lesstof structureel te compacten valt er voor
En dan …. valt het vaak enorm tegen!
deze leerlingen structureel tijd vrij om met complexe,
De juf vertelt dingen die ze allang weten. In de kring
uitdagend verrijkingsstof aan de gang te gaan.
wordt over oninteressante, kinderachtige, dingen
Voor slimme kinderen moet de verrijkingsstof intellectueel
gesproken met hele kinderachtige woorden. De slimme
uitdagend zijn, van een hoog abstractieniveau en een
kleuter vraagt zich dan snel af “Wat is er mis met mij? Ik
appèl doen op hun creativiteit. Ze moeten bij voorkeur
denk, praat en doe anders dan alle andere kinderen in
zelfstandig (in groepjes) projectmatig werken aan open
de groep. Ik weet dit allemaal al…mij interesseren hele
opdrachten. Dat is handig voor de groepsleerkracht en ook
andere dingen. Ik ben raar!”
het beste voor de leerling.
Als meer- en hoogbegaafde leerlingen onvoldoende
Hierdoor leren ze leren! Ze verdiepen zichzelf verdiepen in
worden uitgedaagd op de basisschool raken ze gedemoti-
materie, ze onderzoeken, ze verbreden hun kennis , moeten
veerd voor het hele leerproces. Dit is ernstig en gebeurt
samenwerken, maken fouten, herstellen fouten, plannen
vaak. Ze vinden school niet meer leuk, gaan relatief
zelf hun project, hebben de verantwoordelijkheid over de
onderpresteren en haken soms letterlijk helemaal af.
voortgang ervan en moeten hun eindresultaat presenteren
Hoogintelligente leerlingen ervaren vaak een sociaal,
aan de klas. Ze evalueren hun eigen werkproces en
emotioneel en intellectueel isolement en een gebrek aan
resultaat. Een goed voorbeeld van verrijkingsstof dat aan
aansluiting bij hun omgeving (zowel op school als in hun
al deze eisen voldoet zijn de “pittige peperprojecten” uit
werkzame leven).
de Pittige Plus Torens. Doordat een appèl gedaan wordt op hun bijzondere
Juist in de basisschool is het gevaar van onderpresteren
intellectuele capaciteiten EN op hun bijzondere creatieve
van hoog-intelligente kinderen groot. Nooit vertoeft
en divergente denkvermogen raken deze slimme
een individu immers zo langdurig en intensief tussen
leerlingen weer gemotiveerd om naar school te gaan:
zo’n breed gremium aan intellectuele capaciteiten, als in
want…ze leren daar dan ècht wat!
de basisschool. Circa 70 % van de leerlingen heeft een
Door te compacten en te verrijken kunnen deze leerlingen
“gemiddeld” IQ tussen de 85 en de 115. De hoogbegaafde
zich in het reguliere basisonderwijs ontwikkelen op hun
kinderen (dit zijn 2% van de leerlingen, met een IQ boven
eigen niveau. Ze vervallen dan niet in onderpresteren.
de 130) zitten qua intellectuele capaciteiten even ver weg
Zo stel je hoogintelligente kinderen in staat om op
van die “gemiddelde groep”, als de geestelijk gehandicapte
hoogbegaafd niveau te presteren en zich als hoogbegaafd
kinderen aan de andere zijde van het IQ
persoon volledig te ontplooien!
spectrum.
Voor hun persoonlijke sociaal emotionele ontwikkeling
Vreemd genoeg kunnen wij ons vaak meer
is het zeer belangrijk dat iedere basisschool deze groep
voorstellen bij de “geestelijke nood” die
leerlingen herkent, erkent en hen structureel aangepast
geestelijk gehandicapten ondervinden in een
onderwijs biedt.
reguliere basisschool, dan bij de “geestelijke en intellectuele nood” die evenzeer aanwezig is bij de hoogbegaafde kinderen in diezelfde schoolomgeving. Het is de taak van de
Auteur: Virginie Gmelich Meijling Ontwikkelaar van lesconcepten (en moeder van 3 hoogbegaafde kinderen) www.pittigeplustorens.nl You tube: ‘TASCmodel’en ‘Pittige Plus Torens’
basisschool om ook voor de meer- en hoogbegaafde leerlingen aantrekkelijk en uitdagend onderwijs-op-maat te bieden. Omdat 17
Mijn klas is net een pot vol pieren! Het friemelt, draait en kronkelt …. er is geen rust en structuur in de klas te krijgen. Wat ik ook doe, het helpt niet of maakt het alleen nog erger ….” Spelen en bewegen voeding voor hart en brein
om hun spel. Verschillende vormen van bewegingsspelen
Spelen is schijnbaar doelloos gedrag. Het kost tijd en
zijn bij uitstek geschikt om het contact van het kind met
energie. Toch is de behoefte om te spelen sterk. Kijk
zichzelf en andere kinderen te versterken.
maar wat er gebeurt nadat kinderen en ook volwassenen een tijdlang geconcentreerd of ingespannen bezig zijn
Als je naar het bewegingsgedrag van de kinderen kijkt,
geweest; rennen, dollen, lachen, praten en grapjes maken.
biedt dat aanknopingspunten om tot een goede spelkeuze
Spelen helpt ons te (over)leven!
te komen. Je ziet al snel of ze in balspelen, tikkertje of iets anders zijn. De manier waarop een kind beweegt en
Door te spelen en te bewegen leert een kind beter met
zich uitdrukt in beweging, laat zien welke mogelijkheden,
zichzelf en met anderen om te gaan. Spelen is essentieel
vragen en behoeften een kind heeft. Hoe een kind
voor de groei en vorming van het brein. In spel en
beweegt bepaalt hoé en òf het contact maakt….. of juist
bewegen zijn kinderen lichamelijk, sociaal én mentaal
niet.
actief. Actief spelen bevorderd de zenuwgroei in de hersengebieden waar emoties verwerkt en beslissingen
Aan het werk … met spelen!
genomen worden. Kinderen worden flexibeler en leren
Een kind beleeft plezier aan het spel als het er aan kan
zich makkelijker en nauwkeuriger uit te drukken. Ze leren
deelnemen binnen zijn eigen mogelijkheden. Elk spel
beter naar het eigen lichaam en gevoel te luisteren, en
daagt het kind uit om bepaalde vaardigheden in te zetten
beter naar anderen te kijken en zich in de ander in te
of competenties te ontwikkelen. Welk spel uit het grote
leven. Het gevoel van veiligheid van een kind vergroot
pallet van spelen kies je dan als leerkracht?
door het onbevangen en positief beleven in het spelen. Positief gedrag, wederzijds contact én het leervermogen
Er zijn spelen met het accent op ademhaling, waarnemen,
ontwikkelen zich zo op een natuurlijke wijze.
aandacht en concentratie, reactievermogen, structuur, actie, competentie/kracht, samenwerking en probleemoplossing.
Van alarmfase naar rust
Ook thema’s voorkomend uit de basisbehoeften zoals
Er is onrust en chaos in de klas: kinderen luisteren
‘een eigen plek’, voeding, ondersteuning, bescherming
niet, houden geen rekening met elkaar, zijn moeilijk te
en begrenzing, bieden aanknopingspunten voor een
benaderen, pesten, schoppen en slaan….. De leerkracht
bewegingsspel. Het gericht inzetten van spelen vraagt van
moet voortdurend anticiperen, bijsturen, ondersteunen en
de leerkracht om kennis, flexibiliteit en communicatieve
de orde bewaken. Wat nu te doen?
vaardigheden, eigenschappen waarover de meeste leerkrachten in ruime mate beschikken.
Een kind kan het beste zich veilig en gewaardeerdt voelen om tot rust te komen. Veel negatieve ervaringen
Spelen waarbij alle kinderen bewegen met actie en
en problemen leiden tot stressreacties, het kind komt als
structuur dragen bij aan het herstel van de basisveiligheid.
het ware voortdurend in een alarmfase in het brein. De
Het maakt de kans kleiner dat kinderen zich bekeken
leerkracht vergroot de veiligheid door dat wat kinderen
voelen of uitgelachen. Het biedt het spelende kind
al doen, kunnen em weten,om dat te benoemen en te
mogelijkheden om de individuele bewegingscompetenties
waarderen. Geef een kind een compliment of lach vrolijk
en expressiemogelijkheden te versterken. Of te
18
experimenteren met ander (bewegings)gedrag door elkaar
zichzelf en vraagt van kinderen een redelijk ontwikkeld
na te doen, elkaar te helpen kracht in te zetten en zo een
lichaamsbewustzijn. De vorm van de kring is een
eigen plek in te nemen. Zo kun je op muziek bewegingen
afspiegeling van de relatievorming in de groep: klitten,
voordoen, waarbij de kinderen het nadoen. Humor, gekke
groepjesvorming. Durft elk kind zijn eigen plek in te
gezichten en rare bewegingen brengen plezier en een
nemen? Kunnen ze zichzelf en elkaar helpen om een
gevoel van samen zijn. Het spel ansich vraagt aandacht
evenwichtige kring te maken?
en concentratie. Daardoor worden spelenderwijs het lichaamsbewustzijn, inlevingsvermogen en de (zelf)
Het inzetten van samenwerkingspelletjes en
beheersing versterkt.
competitiespelen is een valkuil. Voordat kinderen op deze manier kunnen spelen, moeten zij zich eerst veilig voelen,
Het waarnemen en verwerken van omgevingprikkels door
een idee hebben van hun eigen behoefte, zicht hebben op
de zintuigen is bepalend voor het hele functioneren: op
wat anderen willen en beschikken over een vermogen om
lichamelijk, emotioneel, cognitief en relationeel gebied. De
problemen op te lossen.
reactie- en waarnemingsspelen versterken de zintuiglijke waarneming en dragen bij aan de integratie van de verschillende gebieden in het brein. Bewegen helpt de
En het leukste is om lekker met je leerlingen mee te doen!
aandacht vast te houden of weer terug te halen. Kies
Veel spelplezier!
spelletjes die helpen tot rust te komen (adem), de oren te Jooske Kool
spitsen, de blik te scherpen, voelsprieten te ontwikkelen, evenwicht te bewaren, een goede neus te hebben.
Het schoolproject “Samen Op School!” op basis van
Tips voor spelmomenten
de methode “Ho, tot hier en niet verder…!” biedt
Veel korte spelmomenten gedurende de schooldag
ondersteuning aan alle betrokkenen: de kinderen,
brengen rust door het evenwicht tussen inspanning en
leerkracht en de ouders, om de leef- en leersituatie
ontspanning in de klas. Zet een wekker zodat het kind
te optimaliseren. De kinderen met groepslessen, de
weet wanneer het spel afgelopen is, of neem zelf de
leerkracht met coaching, indien gewenst het team middels
tijd op en geef een duidelijk signaal om weer tot rust te
workshops en de ouders in interactieve ouderavonden.
komen. De methode “Ho, tot hier en niet verder…!” versterkt De spelopbouw verloopt van allemaal samen in
de psychosociale weerbaarheid van kinderen en de
individuele actie, naar actie in tweetallen of meer en
ondersteuning van ouders en opvoeders op basis
uiteindelijk de groep als geheel.
van bewegen en spelen. Het gelijknamige boek en de werkboeken voor kind en ouders, opvoeders zijn
Als een spel niet loopt is dat mogelijk een signaal
uitgegeven bij Acco, ISBN - 978 90 3345993 1.
dat de groep overvraagd wordt in zijn mogelijkheden.
Stichting Uit eigen beweging verzorgt workshops en de
Vereenvoudig het spel of kies een ander spel. Het
PostHBO-opleiding tot trainer:
vormen van een kring is bijvoorbeeld al een oefening op
www.uiteigenbeweging.nl 19
!
Goed gedaan
De meest praktische methode voor SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING in het basisonderwijs
Brengt structuur aan in de sociaal-emotionele begeleiding van de kinderen in uw groep. www.goedgedaan.nl
FILO EN SOFIETJE Filo zit op een rotspunt in de zee. Sofietje roeit en maakt vliegers. Samen filosoferen ze heel wat af. Lachen doen ze ook. En ze eten. Niet de antwoorden, maar de vragen, met daarop vele mogelijke antwoorden, daar draait het om in dit boek – net als bij andere uitgaven van Atalanta. Met tekeningen van Titi Zaadnoordijk, 8-12 jaar, 2011, isbn 978-90-73034-52-5, ¤8,50.
‘Filosoferen met kinderen moeilijk? Niet als je het Billetjes Bloot Spel speelt. Met vragen die je eigenlijk altijd al had willen stellen.’ (Trouw) 6-12 jaar, 11e druk 2011, ¤8,50. Hoeveel grond zou er nodig zijn voor alles wat je eet en gebruikt? Hebben we aan één aarde wel genoeg? Denken, praten, spelen en toepassen in het dagelijks leven. 8-12 jaar, 2010, ¤9,00. Deze uitgaven zijn verkrijgbaar in de boekhandel en bij de uitgeverij. Van beide spellen bestaat ook een versie voor jongeren en volwassenen.
Uitgeverij Atalanta ≤ www.at-A-lanta.nl
www.
.nl
Spelmaterialen met een positieve invloed op ontwikkeling en gedrag en workshops coöperatief spel
055 50 50 152
www.earthgames.nl
Straatcultuur moet uit de scholen! Met een bepaalde regelmaat krijg ik artikelen onder ogen
klas “jongens ik heb het niet tegen jullie, maar tegen hem”.
met een titel van bovengenoemde strekking. Straatcultuur
De klas is geheel verbaasd omdat het voor hen volkomen
staat gelijk aan grensoverschrijdend en crimineel gedrag
normaal is dat als je één jongeren aanspreekt, je gelijk de
van jongeren en moet we dus weren uit de scholen. Maar
hele groep waartoe deze jongere behoort aanspreekt.
is dat wel zo? Of beter gesteld, kan dat überhaupt eigenlijk wel?
Een ander voorbeeld is de hiërarchische groepsdynamica. In de Nederlandse cultuur kunnen we redelijk omgaan
Om deze vragen goed te kunnen beantwoorden, is het
met gezag, zolang dat maar democratisch is afgesproken.
belangrijk om te kijken wat straatcultuur nu precies is.
In de familie en vriendenkring laten we echter niet
Dat is nog niet zo heel eenvoudig. Stel deze vraag aan
zo makkelijk iemand zich boven ons verheffen. In de
tien verschillende personen en je zult acht verschillende
straatcultuur is dit juist omgekeerd. In de straatcultuur
antwoorden krijgen. De een zal beginnen over jongeren
heerst er echter een sterke hiërarchische groepsdynamica,
die grotendeels van hun tijd op straat doorbrengen. Een
waarbij één of enkele personen het voor het zeggen
ander zal zeggen dat het gaat om een verzameling van
hebben. Veel mensen vinden dit een spannend gegeven.
criminele en asociale gedragingen. Haal echter deze
Als je het echter combineert met de wij-cultuur, dan is dat
negatieve gedragingen echter uit de straatcultuur en je
een potentieel krachtenveld. Het betekent namelijk dat je
houdt nog steeds een bepaalde vorm van straatcultuur
in één of enkele personen de hele groep kan sturen. Niet
over. Deze drukt zich dan uit in een andere manier van
alleen maar als het gaat om beheersing van de klas, maar
nadenken die zich vertaalt in andere normen en waarden.
ook als het aankomt op het creëren van een prettig studie
Niet per se beter of slechter, maar vooral anders.
klimaat.
Straatcultuur laat zich dus los van negatief gedrag ook
Dit betekent wel dat men de leiders in een groep moet
vertalen in normen en waarden, een bepaalde manier
kunnen spotten en dat er regelmatig aansluiting bij
van nadenken, kunstuitingen (rap en graffiti ) en een
deze figuren wordt gezocht. Niet vanuit een onderdanige
bepaalde vorm van taalgebruik. Het is dus wel degelijk
houding, maar vanuit een beïnvloedende positie. Vaak
een op zichzelf staande cultuur. Cultuur heeft echter alles
vindt dit plaats door aansluiting te zoeken terwijl er
te maken met identiteit en een identiteit kan men alleen
nog geen concrete aanleiding is. Door gewoon over een
weren door uitsluiting ervan.
dagelijks onderwerp als voetbal of muziek te praten.
Dit betekent overigens niet dat we grensoverschrijdende
Helaas vinden veel leerkrachten (en andere mensen
gedragingen van jongeren moeten tolereren. Over de
uit de burgercultuur) het moeilijk om hun individuele
grens is over de grens en fout is fout. Tegelijkertijd is
benadering iets te laten varen. Hoewel begrijpelijk
het belangrijk om oog te hebben voor straatcultuur
is dat jammer, omdat men zo een hoop potentiële
gedragingen die niet per se goed of fout zijn, maar vooral
mogelijkheden die de straatcultuur biedt, laat liggen. Dus
anders. De noodzaak hiervan is groot. Het “anders zijn”
grijp deze kansen aan!
wordt vaak niet goed begrepen en dit onbegrip leidt al Frank van Strijen
eenvoudig tot allerlei conflicten. Een goed voorbeeld hiervan is de ik-cultuur tegenover de
Over Frank
wij-cultuur. De Nederlandse cultuur kenmerkt zich door
Frank van Strijen is de oprichter van Jeugd enzo. een
de geïndividualiseerde maatschappij. Straatcultuur is een
organisatie die ondersteuning biedt aan personen die
echte wij-cultuur, ongeacht etnische afkomst. Dit leidt
professioneel met jongeren werken. Van zijn hand is
eenvoudig tot misverstanden, zeker in schoolsituaties. De
het boek “Van de straat, de straatcultuur van jongeren
leerkracht spreekt één jongere aan in de klas en de halve
ontrafeld” verschenen.
klas reageert terug. Vervolgens zegt de leraar tegen de 21
Tijd voor uw nieuwe schoolgids of kalender? Mijnheer van Dalen drukt het snel en zeer voordelig!
psychosociale weerbaarheid van kinderen Kinderen leren door bewegen en spelen!
Kijk snel op www.mijnheervandalen.nl, en vraag ons vrijblijvend om informatie
BOEKEN EN SPELLEN
IN DE PUT - UIT DE PUT
• Sociale vaardigheden • Omgaan met pesten en plagen • Assertiviteit • Bewust worden van gevoelens • Goede manieren •
Deze unieke methode versterkt de psychosociale weerbaarheid van kinderen en ondersteunt de ouders en begeleiders bij de opvoeding met kind-oudertrainingen en schoolprojecten. Helder, praktisch en resultaatgericht. Inspireert tot een persoonlijke, speelse en warme benadering, die bij het werken met kwetsbare kinderen zo belangrijk is. Introductie-workshops 1-jarige opleiding tot trainer “Ho, tot hier en niet verder…!”
www.uiteigenbeweging.nl
advertentie in gids School & SEO oplage 10.000 exemplaren Stichting Uit eigenbeweging Vliek 10, 6235 NR, Ulestraten +31 (0)43 – 326 18 47 Handelsregister 14075274 Kamer van koophandel 14075274 POWer opleiding voor leerkrachten. Triodosbank 19.83.55.440
Een coachende, kwaliteits – en oplossingsgerichte manier van werken met kinderen in de klas. Verbindend communiceren.
Faalangst? Doemgedachtes? Met dit spel verander je ze in opkikkertjes! Zo kun je moeilijke situaties beter aan.
AdvDekselNW2a.indd 1
“Ho, tot hier en niet verder…!”
23-08-10 20:45
www.decoolekikker.nl
www.welzijnkinderen.nl
[email protected]
Ik ben JaNee en ik ben een handpop. Wat heb ik nou te
gedaan wat ik beter niet had kunnen doen. Ik schaam
zoeken in een gids over sociaal-emotionele ontwikkeling
me daar niet voor en door er over te praten met anderen
vraagt u zich misschien af. Nou, heel veel!, want ik snap
ontdek ik elke keer weer dat ik niet de enige ben met
hoe kinderen denken, wat ze voelen en waarom ze doen
dat gevoel, dat anderen dat ook hebben maar dat we dat
wat ze doen. Dat weet ik allemaal omdat ik zelf ook een
gewoon niet van elkaar wisten en elkaar steeds een beetje
kind ben, nieuwsgierig naar de wereld om me heen, vol
beter gaan begrijpen. Dat is mooi hè?
vragen, nieuwe dingen wil leren, fouten maak, soms bang ben, vriendjes wil, mee wil doen met alles wat er is en
Ik ben een handpop en een heel veelzijdig hulpmiddel.
daarover met andere kinderen praat. Ik ben niet anders
Ik heb kwaliteiten die binnen de sociaal-emotionele
dan zij en dat praat makkelijk.
ontwikkeling goed van pas komen. Ik heb een gezond zelfbeeld en kan in mijn laagdrempeligheid en door
Als ik de kans krijg om te praten dan kan ik delen wat ik
te zijn wie ik ben als een fantastisch voorbeeld dienen
heb meegemaakt, wat ik heb gezien, wat ik voel en hoe ik
voor kinderen. Het enige wat daarvoor nodig is, is een
denk. Dan kan ik vertellen over de keren dat ik ruzie had
leerkracht die me begrijpt, mijn waarde ziet en de
met een vriendje, rot deed omdat ik mijn zin niet kreeg.
uitdaging aan durft te gaan.
Ja, ik heb ook wel eens ruzie, ik doe het niet altijd goed en ben wat dat betreft zo menselijk als wat. Maar na zo’n
Helen Meurs
ruzie voel ik me meestal helemaal niet blij en vind ik het
Eigenaar handpop.nl
fijn als ik daar over praten kan met anderen; ken je dat, zo’n ruzie? Wat doe jij dan? Voel je je dan ook rot? Maak je het dan gelijk weer goed of wacht je daarmee? En als je het goed maakt, hoe doe je dat dan? Ik wil de verhalen van andere kinderen horen, ervaringen uitwisselen want samen weet je veel meer dan alleen. Ze denken vaak dat ik als pop een soort verlengstuk ben van de leerkracht, dat ik vooral doe wat die me opdraagt maar dat is niet zo. Ik doe dat in ieder geval niet, ik ben gewoon mezelf, ben helemaal autonoom en best assertief. Ik zeg wat ik wel wil maar ook wat ik niet wil. Ik vind het bijvoorbeeld niet fijn om uitgelachen te worden, of als er iemand aan mijn haren trekt, of wanneer ik geschopt of geslagen word. Dan word ik niet boos maar zeg ik ‘ik vind dat niet fijn!’ Want als ik het zeg, dan weet de ander dat ik het niet fijn vind. Wat ik niet wil dat een ander bij mij doet, doe ik zelf ook niet, ik scheld niet terug, ik schop niet terug, ik lach niemand uit. Ik ben niet bang om fouten te maken en ook niet om te vertellen wat ik voel, waar ik bang voor ben, wat me verdrietig maakt, wat ik doe als ik boos ben of iets heb 23
Scholen voeren zelf de regie met Jeelo Leerlingen die meer willen leren, wie wil dat nou niet?
Bureau Halt: ‘Wij zijn zeer enthousiast over de training op
Toch hebben allerlei maatregelen op onderwijsgebied
maat over groepsdruk voor groep 5 en 6. Hopelijk wordt
de afgelopen jaren vooral een averechts effect gehad.
het een succes en volgen er meer scholen met die vraag
Tijd om zelf de touwtjes in handen te nemen, dachten
aan ons.’
enkele scholen. Ze ontwikkelden samen een leeromgeving van hoge kwaliteit, die de lesstof van vele vakken en
Samen en zelfstandig
aandachtsgebieden op een geheel nieuwe manier
Samen werken houdt hierbij in dat leerlingen samen
aanbiedt. Dit is Jeelo geworden.
competenties ontwikkelen. Ze metselen muren, ontwerpen meubels, organiseren een markt, beleggen een
Bij Jeelo bepalen niet de uitgeverijen, maar de docenten
vergadering, verzorgen een huisdier, enzovoort. Daarbij
zelf de inhoud van de lesstof. Zij weten immers waar
worden steeds heldere en toetsbare eisen gesteld aan
behoefte aan is. Een school die meedoet sluit zich
zowel het eindresultaat als het leerproces.
aan bij de community. Hierin werken scholen samen
De lessen worden digitaal aangeboden via een
met professionele content ontwikkelaars. Soms wordt
elektronische leeromgeving. Leerlingen werken daarin
bestaande content verbeterd, in andere gevallen wordt
zelfstandig of in groepjes aan de verwerving van kennis,
volledig nieuw lesmateriaal ontwikkeld.
vaardigheden en competenties. Deze houdt verder de
De lesstof is verdeeld in projecten en modules, waarin
vorderingen van elke leerling nauwkeurig bij. Zodoende
flexibele leerroutes kunnen worden uitgezet. Zo ontstaat
hebben de scholen maximale controle op de prestaties en
een lesmethode speciaal toegesneden op de behoefte
kunnen zij op individueel niveau bijsturen. Scholen die de
van een school. Op dit moment is Jeelo bezig met de
lessen liever op papier hebben, kunnen deze printen.
ontwikkeling van materiaal voor Wereldoriëntatie, Verkeer en EHBO, dat alle kerndoelen van Oriëntatie op jezelf en
Weerbaar en sociaal
de wereld voor groep 1 tot en met 8 afdekt.
Jeelo besteedt veel aandacht aan de sociale en emotionele ontwikkeling van de leerlingen. In de
William van den Berg, (schoolleider): ‘Jeelo is een andere
projecten komt bewustwording van het eigen gedrag en
manier van denken. Niet meer beslissen of je een methode
het gedrag van anderen aan bod. Leerlingen formuleren
invoert, maar continu bezig zijn met het verbeteren van
zelf manieren om hun gedrag te verbeteren en oefenen
het onderwijs voor leerlingen. Dat betekent dat je zelf
deze met elkaar. De lessen zijn gebaseerd op situaties
beter moet weten wat je ze wilt leren.’
die dagelijks voorkomen, zoals pesten, discriminatie, groepsdruk en beïnvloeding door reclame. Jeelo maakt
Je eigen leeromgeving
leerlingen weerbaarder en socialer.
‘Jeelo’ staat voor ‘JE Eigen LeerOmgeving’ en gaat uit van drie pijlers: Samen leven, Samen werken en Zelfstandig
Anouk, groep 7-8: ‘‘s Ochtends kregen we les van een
leren. Scholen werken hierbinnen nauw samen met
dramadocent, Pauline. We gingen het hebben over
maatschappelijke organisaties en bedrijven uit de eigen
feedback geven. Eerst gingen we een spel doen. Daarna
omgeving. Bij elk project zijn verschillende organisaties
gingen we in tweetallen feedback geven oefenen. Dat was
betrokken. Zo kan een klas binnen het project Leren van
heel erg leuk. Pauline kwam nog terug om te kijken of we
personen van vroeger naar een verzorgingstehuis om
het hadden onthouden.’
met de bewoners over vroeger te praten, komt voor een ander project een communicatiedeskundige uitleggen hoe
Jeelo in de praktijk zien?
reclame werkt of vertelt een kunstenaar hoe je een portret
Jeelo houdt regelmatig gastschool bijeenkomsten.
maakt. De leeromgeving breidt zich op deze manier
Informatie over Jeelo en deze bijeenkomsten vindt u op:
uit van school naar de wereld daarbuiten, waardoor
www.jeelo.nl
leerlingen met beide benen in de samenleving staan.
25
Zorg voor een pestvrije school!
Help kinderen door de kern van het pesten aan te pakken Geen grapjes over pesten, activiteitenboek met cd Pak de kern van het pesten aan en werk zo aan een pestvrije school. Leer kinderen vaardigheden aan waarmee ze moeilijke situaties het hoofd kunnen bieden. Het boek Geen grapjes over pesten biedt 125 kanten-klare activiteiten en kopieerbare werkbladen op cd
Prijs € 149,50 Bestelnummer 6523
Geen grapjes over pesten, bordspel Met dit voor kinderen zeer aansprekende spel komen ze situaties van pesten uit de dagelijkse praktijk tegen. Op een speelse manier leren ze elkaar beter kennen.
Prijs € 59,00 Bestelnummer 6527
Kijk voor meer informatie op www.kwintessens.nl/pesten
www.kwintessens.nl
Yes, dit ben ik! Kinderen in hun kracht zetten en op die manier ze de veerkracht laten vinden om zich te ontwikkelen. ‘Juf, ik heb zo nog nooit over mezelf nagedacht en ik ben
Wereldwijd ( 2012: 108 landen) wordt dan ook gemeld
veel beter dan ik dacht’, zegt Marieke. Een opmerking van
dat deugden de bruggenbouwers zijn tussen culturen. Ze
leerling uit groep 8 die zojuist een half uurtje hebben
werken voor iedereen onafhankelijk van cultuur of religie.
gestoeid met de deugden. Ik gaf ze een overzicht met 52
Voordelen van werken met deugden:
deugden en ik vroeg om de deugden groen te kleuren
het contact tussen leerkracht en leerling(en) verbetert.
die geen moeite kosten en oranje voor de deugden
discipline maatregelen verminderen omdat leerlingen
die je moeite kosten. Bij de uitwisseling merkten we
zich anders gedragen en zich gehoord voelen.
hoe verschillend we allemaal zijn en dat gaf, na eerst
de concentratie en de inzet van leerlingen verhoogt.
verwarring een gevoel van trots. ‘YES’ zeggen tegen jezelf,
de resultaten verbeteren omdat het zelfvertrouwen van
trots zijn op wie je bent; een mens vol kwaliteiten en
de leerlingen toeneemt en de leerlingen een hogere
mogelijkheden. ‘YES’ zeggen tegen de ander en blij zijn
zelfwaardering krijgen.
met hun bijdrage in de groep. Een enorme belevenis om al die oogjes te zien stralen en om hun houding ter plekke te
leerlingen oefenen vaardigheden die morele verantwoordelijkheid ontwikkelen.
zien veranderen.
pesters veranderen in leiders: ze leren hun kracht
We ontdekten ook dat Marechu heel veel moeite heeft om
respectvol omgaan met elkaar en met materialen
inzetten met medeleven en verantwoordelijkheid. geduld op te brengen terwijl Yvonne dat zo maar overal toepast, net als haar moeder. En Klaas wil juist leren om voor zichzelf op te komen zonder zijn vuisten. Daarna gaan
verbetert. contacten in de groep verstevigen en contacten met ouders worden hechter.
we met zelfdiscipline, doelgerichtheid en vastberadenheid
het sociaal emotioneel klimaat in de school, in het
aan het rekenen en ik erken met een deugdenbevestiging
team, in de klassen , in de vrije situaties verandert:
als ik zie dat iemand opnieuw vastberaden tóch doorgaat.
is rustiger, meer harmonieus en vreugdevoller wat uitmondt in minder stress voor team en leerlingen.
Werken met deugden in de klas werkt. Van klein tot groot, ieder kind voelt wat je bedoelt omdat je het abstracte
Er is een heldere kapstok gemaakt om met deugden
woord gebruikt in een context. En die context bepaalt
te werken. Het zijn 5 strategieën waardoor je bijna
of de deugd op zijn plek is of niet. Geduld is goed als je
alle situaties goed kunt begeleiden om kinderen in
op elkaar te wacht tot ieder zijn fiets heeft om naar de
hun kracht zetten en te begeleiden richting adequaat
gymzaal te gaan maar is absoluut niet aan de orde als
gedrag. De vijf strategieën zijn: spreek de deugdentaal
we de kruising oversteken. Loyaliteit is belangrijk tenzij
(benoem karaktereigenschappen met deugden), herken
je beste vriendje je overhaalt om een ander te pesten.
leermomenten (maak van struikelblokken opstapjes), stel
Dan is oprechtheid en de moed nodig om te zeggen dat
duidelijke grenzen (creëer een veilig leefklimaat), neem
je dit niet doet. Ook kan een deugd meerdere gezichten
tijd voor rust/reflectie/bezinning (laat je inspireren) en
hebben. Samenwerken aan een project is totaal anders als
geen actief aandacht ( LUISTER en stel vragen, een korte
samenwerken door geduldig te wachten op je beurt en te
coaching).
luisteren naar wat de ander te vertellen heeft. Je hoeft niet alle deugden tegelijkertijd te gebruiken. Onze ervaring is
Spreekt u dit aan? Kijk op www.deugdeninschool.nl
dat je met aandacht voor één deugd, vele andere deugden meetrekt. Het is een prachtige uitdaging om gedrag te erkennen en bij te sturen door te werken met deugden in school. Je merkt dat er rust en harmonie in je groep komt. 27
Faalangst is een vorm van angst, gebonden aan een
bij de ondersteuning en de preventie van faalangst.
situatie, die zich voordoet bij het uitvoeren van cognitieve,
Dit betekent dat zowel school als thuis betrokken zijn
sociale en/of motorische taken. Kinderen met faalangst
bij de aanpak. Vanuit de opvoedingssituatie hebben
ervaren zichzelf als weinig doeltreffend in het omgaan
kinderen met faalangst het meeste baat bij empatisch
met de eisen die de omgeving stelt. Dit kan leiden
steun en aanmoediging bij het oplossen van problemen.
tot onderprestatie, concentratieproblemen, irreële
Confrontatie met onrealistische verwachtingen van de
gedachten, piekeren en een negatief zelfbeeld. Het kind
ouder helpt kinderen met faalangst niet.
ontwikkelt langzaam negatieve veronderstellingen over de waardering door anderen en over zichzelf.
In de schoolsituatie vraagt de leerling -
Hierdoor kan het kind zich niet ontplooien in
leerkrachtinteractie specifieke aandacht. Een niet-
overeenstemming met zijn of haar capaciteit. Vaak wordt
beoordelende en behulpzame houding van de
de verantwoordelijkheid voor verandering, bijvoorbeeld
leerkracht, die tot uitdrukking komt zowel in gedrag als
door middel van een training, bij het kind zelf neergelegd.
communicatie is wezenlijk. Hoe doe je dat?
Deze persoonsgerichte opvatting over faalangst is
hanteer een structurerende didactiek;
beperkt, omdat daarbij de invloed van de omgeving wordt
zorg voor voorspelbaarheid in de communicatie,
vergeten. Voor leerkrachten is het ook belangrijk dat zij
gekoppeld aan consequent gedrag;
het gedrag van leerlingen, dat hoort bij faalangst, kunnen
benadruk vooral wat goed gaat;
herkennen.
laat merken dat mislukken mag, niemand is perfect en
Wat zijn typische kenmerken? De leerlingen:
een procesgerichte begeleiding, in plaats van een
je kunt leren van je fouten; hebben behoefte aan overzichtelijkheid. De taak of opdracht moet voor hen in kleine stappen zijn
productgerichte benadering, werkt minder angst bevorderend;
onderverdeeld. Zij hebben een afkeer van onverwachte en nieuwe situaties; hebben behoefte aan kennis over de eigen prestaties.
In het geval van nieuwe lesstof: formuleer aan het begin het lesdoel en het einddoel;
Tijdens het maken van werk en het uitvoeren van
activeer voorkennis over het onderwerp;
opdrachten hebben zij behoefte aan veel informatie
biedt de stof in kleine overzichtelijke hoeveelheden
van de leerkracht. Zij gedragen zich afhankelijk; hebben behoefte aan warme persoonlijke relaties.
aan, maak de link naar de reeds aanwezige voorkennis, geef structuur;
Negatief, faalangstige leerlingen zijn gevoelig voor het
biedt de mogelijkheid om vragen te stellen;
werkklimaat in de klas;
geef oefeningen waarmee de leerling kan kijken of hij/
hebben behoefte aan een voorbeeld-persoon. Ze werken het liefst met iemand die eigenschappen heeft,
zij de lesstof heeft begrepen; geef de mogelijkheid voor tussentijdse toetsen zonder
die zij zelf ook zouden willen bezitten. Ze hebben een
becijfering. De leerling weet of hij/zij de stof heeft
grote behoefte aan identificatie;
begrepen en raakt vertrouwd met toetsen.
hebben behoefte aan positieve verwachtingen. Behoefte aan nadrukkelijke positieve waardering voor
Faalangst is vooral een cultureel-maatschappelijk
hun werk.
fenomeen. Het past in de heersende onderwijsverwachtingen en de prestatie-eisen van de
Leerkrachten kunnen ook niet alleen het probleem
maatschappij. Het is een rijke ervaring voor het kind,
oplossen of voorkomen. Opvoeding en omgevingsfactoren
als hij in zijn omgeving mag ervaren dat de pogingen
spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van faalangst
die hij onderneemt om succes te bereiken minstens
en kunnen tevens ook een positieve bijdrage leveren
even belangrijk zijn als het succes zelf. Dit houdt een
28
procesgerichte begeleiding in. Dit werkt minder angst
Om faalangst zowel preventief als effectief aan te pakken,
bevorderend. Kinderen kunnen hierdoor leren dat fouten
is verbinding en afstemming tussen school en thuis
maken mag en dat je daar van kan leren. Het is van belang
noodzakelijk. Dit in combinatie met een behandeling
om te zoeken naar passende manieren van gedrag en
voor het kind. Zowel de ouders en de school horen
communicatie, die het kind met faalangst verder helpen,
hierbij te worden betrokken. Om gezamenlijk te komen
zowel binnen de klassensituatie, als thuis.
tot verandering moeten beiden willen investeren en kijken naar hun eigen rol in het geheel. Op www.
Als groepsleerkracht wil je de talenten van de kinderen
timpaanonderwijs.nl kun je de handelingswijzer voor
in jouw klas tot bloei laten komen. Een veilige,
kinderen met faalangst downloaden. De adviseurs/
gestructureerde, uitdagende omgeving zorgt er voor dat
behandelaars van Timpaan Onderwijs reiken ouders/
het kind zijn vaardigheden kan gaan ontwikkelen. Op de
kinderen de mogelijkheid aan voor de vergoede
bekende gebieden zoals rekenen, lezen, schrijven èn op
groepsbehandeling (1e lijns psychologische zorg) in
het vlak van expressie, zelfontplooiing en samenwerking.
faalangstreductie. Dit gebeurt in de eigen omgeving,
Ook beweging kan een positieve invloed hebben op
bijvoorbeeld op school of in een buurthuis.
de leerprestaties. De gymnastieklessen spelen een belangrijke rol in de motorische-, emotionele-, cognitieve en sociale ontwikkeling van het kind. In de leeftijd tussen de 6 en 14 jaar is het kind het meest ontvankelijk voor het aanleren van deze vaardigheden. Goede begeleiding is dus essentieel. Dat doe je door: leerlingen met faalangst halverwege de rij te laten staan bij oefeningen; als de leerling iets niet durft, de helpende hand te bieden; de klas zelf in te delen als dat nodig is. Kinderen zelf laten kiezen heeft vaak een negatief effect op het zelfbeeld van angstige kinderen;
Welk perspectief biedt de groepsbehandeling voor het kind en de ouders? emotionele veerkracht en het vergroten van het probleemoplossend vermogen; leren niet-helpende en negatieve gedachten te veranderen in helpende en positieve gedachten; beter leren luisteren, vragen durven stellen en daardoor beter kunnen samenwerken en samenspelen; vinden van positieve gedachten, onderkennen van gevoelens en zelf meer reguleren van het gedrag; impulsieve kinderen leren zelf hun leven aangenamer te laten verlopen.
tijdens de gymles ook eens ademhalings- en ontspanningsoefeningen aan bod te laten komen; bij gym en andere inhoudsgebieden de beoordelingswijze ‘Doe het maar zo goed als je nu
Meer informatie? Neem contact op met projectleider groepsbehandelingen opvallend gedrag, Nynke JonkerWhale,
[email protected], (06) 523 56 841.
kunt’ te hanteren. Geef relationele feedback bij de beoordeling. Beoordeel vooral de inspanning in plaats
Bron
van het resultaat.
M. van der Zalm Grisnich (2009). Je bibbers de baas: faalangst voor kinderen. Houten: Bohn, Stafleu van Loghum
29
kaartspellen die helpen! sociaal-emotionele ontwikkeling
! niebeur w 2012 ok to
lekker-in-je-vel-spel Blij, bang, boos, verdrietig of trots? Ontdek spelenderwijs de taal van emoties. Tekst, beeld én prikkelende vragen helpen gevoelens en emoties bespreekbaar te maken, ze te (h)erkennen en er beter mee om te gaan. Verrassend, hoe je jezelf en elkaar nog beter leert kennen. Je voelt je daardoor zekerder én het helpt je in je relaties met anderen. Kijk, speel, luister en vertel ...! Het Lekker-in-je-vel-spel helpt: • je emotionele intelligentie (EQ) te vergroten • inzicht te krijgen in gevoelens en emoties • je emotionele woordenschat uit te breiden • positief te leren denken
g ik ze ik wat e l . . . vo verdrietig
28
trots bang Je voelt je beschermd. Je hoeft nergens bang voor te zijn. Jou kan helemaal niets gebeuren. Veilig...
gelukkig
51
veilig • Wanneer voel ik me veilig? • Wie of wat kan me een beschermd gevoel geven?
isbn 978-90-819302-22 € 11,50 Lekker-in-je-vel-spel EQ - coaching-k a artjEs Het Lekker-in-je-vel-spel is ontwikkeld door: annemariet van Beers, spelontwerper, vormgever Marja Baseler, kinderboekenschrijver, educatief auteur, trainer en coach
ontdek de taal van emoties en vergroot je emotionele intelligentie EQ) w vernieuie edit
de
ok to be r 20
12
spontaan, sportief, grappig of dapper... Leer jezelf kennen en vergroot daardoor je zelfvertrouwen. spiegel jezelf! Kijk met een positieve blik en zie je kwaliteiten. Met dit spel ontdek je spelenderwijs op een spannende manier je sterke eigenschappen. Raak zo snel mogelijk al je kaarten kwijt en hoor wat anderen zo leuk aan je vinden. Je zult zien dat het je verrast!
dapper
grappig
sportief
12
7
6
isbn 978-90-819302-60 € 11,50 spiegel-jezelf-spel Vernieuwde editie! Nu met nog meer stErkE EigEnschappEn. Het Spiegel-jezelf-spel is in de praktijk ontstaan en ontwikkeld door de orthopedagogen: drs. petra Lahr en drs. Daphne rijkée. illustraties: inge Voets
ontdek spelenderwijs je sterke eigenschappen en vergroot je zelfvertrouwen! nu al m ee
r da n
00 135br.0 ui ke rs ! ge
... ik kan het! ... ik mag anders zijn! ... ik mag fouten maken! Heb je een steuntje in de rug nodig? Trek jouw eigen kaartje. EigenWijsjes geven zelfvertrouwen. Een helpende gedachte, jouw focus voor een speciaal moment, een dag of een week. Uiteindelijk zijn dit jouw eigen en wijze woorden. isbn 978-90-807593-12 € 9,98 EigenWijsjes 52 coaching-k a artjEs EigenWijsjes zijn ontwikkeld in samenspraak met kinderen (7 - 12 jaar) auteurs: Lo van Beers en Brigitte Westerkamp. illustraties: Frits de Bell
leer spelenderwijs positief denken en vergroot je zelfvertrouwen!
gratis DoWnLoaDs en inFo
www.dubbelzes.nl | 020 416 63 43 |
[email protected]
breed inzetbare handzame spelmaterialen die helpen bij de ontwikkeling van sociaal-emotionele vaardigheden
Kinderen samen sterk tegen gebruik genotsmiddelen!
Gevoelig voor verslavend gedrag: een kind wat al
De noodzaak om kinderen vroeg weerbaar te maken tegen
vroeg verslaafd is (geweest) aan bijvoorbeeld gamen of
het roken van sigaretten en het drinken van alcohol.
energydrankjes, heeft een grotere kans om verslaafd te raken aan sigaretten of overmatig alcohol drinken.
Waarom noodzaak?
Kinderen beginnen niet omdat ze het lekker vinden!
Al op jonge leeftijd beginnen kinderen te experimenteren
Hoe kunnen we voorkomen dat kinderen gaan roken en
met het drinken van alcohol of het stiekem roken van een
drinken?
sigaret. In groep zeven heeft één op de vijf kinderen al wel
1: Jonge kinderen weerbaarder maken: kinderen uit
eens een slokje alcohol geproefd, in groep acht zijn twee
groep 7 in groepsverband preventief laten nadenken
kinderen al wel eens dronken geweest. In groep zeven
over alternatieve oplossingen in voor hen algemeen
rookt een enkel kind af en toe een halve sigaret, boven
herkenbare toekomstige situaties waar genotsmiddelen
de 15 jaar rookt één op de vier kinderen 14 sigaretten per dag. Het is belangrijk dat hier verandering in komt.
en met name groepsdruk een rol spelen. 2: Jonge kinderen bewust maken van de gevolgen
Inmiddels is het bekend dat het drinken van alcohol op
van roken en drinken voordat ze experimenteren (van
jonge leeftijd ernstige schade aan de hersenen toebrengt,
onbewust onbekwaam naar bewust onbekwaam):
schade die blijvend is. De groei van de hersenen wordt
basiskennis overdracht genotsmiddelen kinderen groep
verstoord en de kinderen krijgen een achterstand in
7.
bijvoorbeeld concentratie of associatief vermogen. Ze
3. ouders bewust maken van hun mogelijke positieve
worden blijvend een niveau “dommer”. Met roken is het
invloed: voorbeeldgedrag en het stellen van regels op
nog ernstiger gesteld. Eenmaal begonnen met roken is het
jonge leeftijd.
zeer moeilijk om te stoppen: maar één op de 20 mensen die wil stoppen lukt dat ook werkelijk. En… een kind kan al
4. kinderen bewust maken van de invloed van reclame op hen.
verslaafd zijn na het roken van maar één pakje sigaretten!
Belangrijk in dit leerproces is met name het (in
Dat roken zeer schadelijk is voor het gezondheid behoeft
groepsverband) ervaringsleren, immers: men onthoud 10
geen verdere toelichting. Doel van preventie zou moeten
% van wat je hoort, 35 % van wat je hebt gezien en 90 %
zijn dat kinderen überhaupt niet experimenteren met
van wat je hebt gedaan!
roken en pas na hun 16e / 18e beginnen met (matig!) gebruik van alcohol (immers de hersenen groeien door tot
Pauline Vos –de Tombe.
ongeveer het 24e levensjaar). Waarom beginnen kinderen met roken en drinken?
Ir. P. Vos – de Tombe is ruim 20 jaar ontwikkelaar van
Het roken of drinken door tieners kan verschillende
paper-made games (kennisoverdracht en ervaringsleren)
oorzaken hebben:
en auteur van Superheld Staat Sterk, preventiespel
Door groepsdruk of zich stoer willen gedragen. Al in groep acht begint de mening van de peergroep
genotsmiddelen groep 7, zie www.octogames.nl en www.keuzegidsweerbaarheid.nl
belangrijker te worden dan de mening van de ouders. Door voorbeeldgedrag en door aanbod / goedkeuring van ouders (“een slokje kan toch geen kwaad” of “als ie
Meer weten? Neem vrijblijvend contact op via 070 - 365 3268.
een keer dronken is geweest weet hij wat het is”). Door reclame: kinderen zijn bijzonder gevoelig zijn voor marketingcampagnes. Amerikaans onderzoek heeft aangetoond dat kinderen die bijvoorbeeld vaker meegaan met hun ouders naar de supermarkt een grotere kans hebben om te gaan roken. 31
Ik laat je zien wat er speelt
Adoptie en uithuisplaatsing Autistisme spectrum
Sociale vaardigheden en pesten Hoogbegaafdheid Hooggevoeligheid AD(H)D Dood en rouw Echtscheiding Speciaal onderwijs Zelfbeeld en faalangst Handicap en ziek-zijn Gedrag(sproblematiek) Mishandeling en seksueel misbruik Familie en relatie KOPP Structuur
TRAINING
Nu ook ve rkrijgba bij Semmie ar : EQ Babbels pel Junior Bab belspel Lekker-in-j e-vel-spel Junior Coa chkaarten
oké, wanneer begint die training?
Spelbegeleiding o.a.: - Steekje los? - Opvoed party spel - Kwaliteitenspel
Workshops o.a.: - gedragsinterventies - professionele authenticiteit - creatieve spelbegeleiding - muzisch denken en handelen
Semmie is specialist in spelmaterialen rond sociaalemotionele thema’s. Deze materialen zijn laagdrempelig in gebruik, praktisch en snel inzetbaar; zowel in de klas, als in groeps- en individuele begeleiding. De trainingen en spelbegeleiding voor pedagogische professionals helpen werkplezier en spelvaardigheid te behouden en vergroten.
Training Op maat binnen de school, stichting of praktijk. on-the-job spelcoaching
• spelmaterialen
• ontwerp op maat
• boeken
• training
www.linkedin.com/in/semmiesprekendspel www.twitter.com/Semmie_Spel www.facebook.com/SemmieSprekendSpel
www.semmie.net
Keucheniusstraat 3E 3144 EM Maassluis T 010 752 62 77 F 010 752 62 78 E
[email protected]
Versterk spelenderwijs je emo-zelfbeeld en je omgang met anderen. EQ, Emotionele intelligentie: Dat is de
speelse manier bespreekbaar gemaakt. Een
vaardigheid in het omgaan met emoties.Een
aantal thema’s die aan bod komen.
zeer belangrijk thema in deze samenleving,
Het doe van het spel : EQ babbelspel
dat naast dagelijkse
is om emoties bespreekbaar maken,
kennis een steeds
belangrijkere plaats inneemt. Het begrip
jezelf
EQ omvat zowel persoonlijke al sociale
moeilijke sociaal-emotioneel
beter
te
leren
kennen
en
vaardigheden, die alle uitgebreid aan bod
op speelse wijze aankaarten. Het gaat
komen in dit spel. Met het EQ babbelspel
onder andere in op thema’s als empathie,
worden kinderen vanaf 7 jaar spelenderwijs
omgaan met stres en omgaan met het
geconfronteerd met allerlei verschillende
eigen zelfbeeld.
thema’s
emoties en situaties. Gevoelens worden zo bespreekbaar gemaakt en kinderen leren zichzelf en elkaar op een andere manier kennen. Ook worden in het EQ babbelspel
We geven 3 exemplaren van het babbelspel weg. Wilt u er een winnen stuur dan een email naar
[email protected]. De eerste drie mails winnen de prijs. Kijk voor meer informatie over het spel op www.baert.com
moeilijke emotionele thema’s op een
'Wie is wie?'
EQ-coaching-kaartjes Blij, bang, boos,
een positieve of een
‘Wie is wie?’ is een aantrekkelijk
verdrietig
moeilijke emotie gaat.
en laagdrempelig spel voor
trots?
De afbeelding op de
leerlingen van groep 7 en 8 in het
O n t d e k
voorkant weerspiegelt
basisonderwijs. Het spel maakt
spelenderwijs
het gevoel. De korte
thema’s
de
uitleg op de achterkant
snel oordelen en stereotypen
taal
of
van
aan
beeldvorming,
in de klas bespreekbaar. Docenten zijn
emoties. Tekst,
geeft
beeld
én
emoties en helpt om het gevoel te
verrast over het effect van dit spel en de
prikkelende
benoemen. Twee oplossingsgerichte vragen
discussies die ontstaan na het spelen van
vragen helpen
daaronder bieden inzicht in de manier
‘Wie is wie?’.
gevoelens
waarop je met gevoelens kan omgaan.
De docent leest één van de verhalen voor
en
woorden
zoals
en vraagt de leerlingen de juiste illustraties
emoties www.lekker-in-je-vel-
of foto’s te kiezen bij de personages. Als het
spel.nl staan gratis downloads en extra
verhaal afgelopen is, draaien de leerlingen
beter mee om te gaan. Verrassend, hoe je
spelmateriaal.
hun doosje met kaartjes om en kunnen dan
jezelf en elkaar nog beter leert kennen. Je
Het spel kost € 11,50.
meteen zien hoeveel ‘goede’ antwoorden
bespreekbaar te maken, ze te (h)erkennen en er
Op
de
website
voelt je daardoor zekerder én het helpt je
zij hebben. Daarna bespreekt u met de
in je relaties met anderen.
leerlingen welke keuzes zij hebben gemaakt
Kijk, speel, luister en vertel ...!
en waarom. Op deze manier ontdekken zij
Het Lekker-in-je-vel-spel helpt:
spelenderwijs wat stereotypen zijn en hoe
• je emotionele intelligentie (EQ) te
deze werken.
vergroten • inzicht te krijgen in gevoelens en emoties • je emotionele woordenschat uit te breiden • positief te leren denken
Bij het stereotypenspel zit een speciale docentenhandleiding waarin de twee voorleesverhalen zijn opgenomen. 'Wie is wie?' kost € 16,- (inclusief BTW, maar exclusief verzendkosten). U kunt het spel over stereotypen bestellen via: docenten@ annefrank.nl
Met het Lekker-in-je-vel-spel zijn 48 emoties en gevoelens door middel van een kleurenschema overzichtelijk in kaart gebracht. De kleuren laten zien of het om 33
Kies voor Kids! Hoe krijg je de gemeente zover dat er
Kindergemeenteraad
in jouw buurt meer speelruimte komt?
In het project Kindergemeenteraad maken
Dat is de centrale vraag in het lespakket
kinderen uit groep 7 en 8 kennis met
Kies voor Kids, waarin wordt ingegaan op
politieke besluitvorming op gemeentelijk
gemeentepolitiek en landelijke politiek
niveau door zelf ideeën aan te dragen voor
aan de hand van voorbeelden dicht bij
de gemeente. Het winnende projectvoorstel
huis. Kies voor Kids is bestemd voor de
wordt gerealiseerd door de gemeente.
groepen 7 en 8 van het basisonderwijs en
Maar let op: dit is geen wedstrijd die je
bestaat uit een serie van vijf lessen. Stap
wint met geluk! Leerlingen moeten hun
voor stap leren de kinderen een probleem
plannen grondig beargumenteren tijdens
te onderzoeken, erover te vergaderen en
de Kindergemeenteraadsvergadering in
beslissingen te maken.
de raadszaal van het gemeentehuis en
Het lespakket is speciaal ontwikkeld
ondervinden zo de democratie aan den
als
lijve. Meer informatie:
voorbereiding
op
het
project
Kindergemeenteraad, maar kan ook prima
www.prodemos.nl/kindergemeenteraad
los worden gebruikt om op speelse wijze
ProDemos – Huis voor democratie en
aandacht te besteden aan de landelijke
rechtsstaat informeert burgers over de
en de gemeentepolitiek. Meer informatie:
democratische rechtsstaat en stimuleert
www.prodemos.nl/kiesvoorkids
hen om hierin een actieve rol te spelen. Zie ook: www.prodemos.nl
Het lespakket:“De nieuwe media” Hoe gaan we op school om met de nieuwe
en de antwoorden wordt de nieuwe media
sociale media? Waar liggen de grenzen in
bespreekbaar en gaat de klas/groep samen
het gebruik ervan?
met de docent afspraken maken omtrent
In het werkboek de “nieuwe sociale media”
het gebruik van de mobiel of smart
worden de omgangsvormen, herkenbare
Phone op school. Deze afspraken kunnen
problemen of ergernissen beschreven
uitgeprint en op de bijbehorende poster
en doormiddel van een vraag afgesloten.
(A2-formaat) geplakt worden.
De vragen in het werkboek gaan over de
De les is bedoeld voor kinderen vanaf
invloed van de nieuwe sociale media op
ongeveer elf jaar. Meer informatie is te
ons leven, zoals bijvoorbeeld de risico’s in
vinden op: www.weerbaar.info. Ook kan
het verkeer en de kans op dwangmatige
het materiaal hier online bekeken worden.
afhankelijkheid. Aan de hand van de vragen
Horen, zien en niet meer zwijgen zijn leerlingen kan hij ervoor zorgen dat
langer zwijgzaam toe te kijken,
respecteren, voelt iedereen zich prettig
pestgedrag niet voorkomt. Het interactieve
maar eraan bij te dragen dat
en zijn de resultaten optimaal. Maar een
lespakket Horen, zien en niet meer zwijgen
de sfeer goed blijft of wordt.
positieve en veilige sfeer in de klas is
kan daaraan een bijdrage leveren. De
De
niet vanzelfsprekend: veel kinderen op
15 opdrachten in de leerlingenuitgave
handleiding
de basisschool zijn het slachtoffer van
(voor midden en bovenbouw) leren de
informatie en lessuggesties.
pestgedrag van medeleerlingen. Deze
kinderen signalen van pesten herkennen
kinderen voelen zich helemaal niet op
en stimuleren hen om zich sociaal te
hun gemak in de klas en gaan met steeds
gedragen. Het is niet alleen een les voor
Voor meer informatie en
meer tegenzin naar school. Een leerkracht
de pesters en voor de ‘gepesten’, maar zeker
bestellen:
is er verantwoordelijk voor dat de sfeer
ook voor de ‘omstanders’, de zwijgende
www.kenmerk.nl
in de groep goed is en blijft. Samen met
groep. Deze groep wordt gestimuleerd niet
In
een
34
klas
waar
kinderen
elkaar
bijbehorende
docenten-
geeft
extra
Scholen pestvrij met 125 kant-en-klare activiteiten Pesten aanpakken bij de kern? De uitgave
Sociaal gedrag, elke dag!
Kinderen en… Geen grapjes over pesten is
Pesten is een van de grootste problemen
Sociaal
speciaal ontwikkeld om de school pestvrij
voor kinderen op school. Kinderen en…
laagdrempelige methode die de dagelijkse
te maken. Het boek met cd-rom bevat 125
Geen grapjes over pesten is bedoeld om
onderwijspraktijk gebruikt om sociale
kant-en-klare activiteiten voor groep 5 tot
de kern van pesten aan te pakken. Door
vaardigheden van kinderen te vergroten
en met 8 van de basisschool om kinderen te
kinderen te leren omgaan met verschillen
en te oefenen. Door de heldere instructies
helpen hun woede te beheersen, conflicten
en dat ze met een respectvolle houding
kan de leerkracht er zonder aparte scholing
op te lossen, empathie te ontwikkelen en
meer bereiken dan met een kwaadaardige.
direct mee aan de slag.
goed om te gaan met anderen.
Dat ze daarin zelf keuzes kunnen maken.
In de vier programma’s die in de uitgebreide
Met de juiste attitude en gewoonten is een
werkmap worden behandeld, gaat het
prettig klimaat in de klas haalbaar en leren
om het kunnen oefenen en toepassen
kinderen vaardigheden waarmee ze in
van sociale vaardigheden in de praktijk.
hun verdere leven positieve en vreedzame
Elke dag, want alleen door veel oefening
relaties kunnen onderhouden.Bij de
maken de kinderen zich vaardigheden
uitgave is audiovisueel materiaal
eigen. Op basis van praktijkervaringen in
gedrag,
elke
dag!
is
een
opgenomen voor het digibord.
de begeleiding van kinderen, is gekozen
Daarnaast is er een gelijknamig
voor vaardigheden op het gebied van:
bordspel.
• samenspelen • samenwerken
Kinderen en… Geen grapjes over pesten (314 pagina’s) bevat
• omgaan met emoties (boosheid in het bijzonder)
een cd-rom met werkbladen.
• probleem oplossen
De uitgave en het bordspel zijn
In Sociaal gedrag, elke dag! oefenen
beide verkrijgbaar via
kinderen
www.kwintessens.nl
in een bepaalde volgorde. Er wordt in
verschillende
vaardig-heden
kleine stappen toegewerkt naar het einddoel, om de leerlingen zo succeservaringen te laten opdoen. Per periode staat een vaardigheid centraal, waarbij
Lessen voor het leven
de onder- en bovenbouw elk een eigen programma volgen. Ook worden de vaardigheden
Weinig kinderen die aan het eind van groep
veranderingen
en
geoefend met groepsactiviteiten
8 niet weten hoe je smartphone schrijft
voortplanting, maar ook
en daarnaast zijn er oefeningen
of hoeveel patatjes je met een keertje
over vriendschap, liefde,
voor
oppassen kunt kopen. Maar weten ze ook
relaties en weerbaarheid.
hoe je laat blijken dat je iemand écht leuk
Kinderen leren op speelse wijze en passend
vindt? En hoe je nee moet zeggen als je
bij de leeftijd hoe je respectvol met elkaar
nog niet toe bent aan zoenen?
omgaat.
individuele
leerlingen
waar nodig. Meer informatie: www.uitgeverijpica.nl
In 2013 zal de week van 18 tot 22 maart alles
plaatsvinden. U kunt daarbij gebruik
weten. Ze zijn ook nieuwsgierig naar alle
maken van het lespakket Relaties &
informatie die met seksualiteit te maken
Seksualiteit. Mocht u er behoefte aan
heeft. En is niet een van de belangrijkste
hebben, dan kan de regionale
dingen die u ze mee kunt geven, hoe je
GGD uw school begeleiden bij
liefdevolle relaties met elkaar aangaat?
het opzetten en uitvoeren van
Dat is precies waar de Week van de
de Week.
Basisschoolkinderen
willen
van
Lentekriebels zich op richt, een nationale projectweek om kinderen van groep 1 tot en
Meer informatie vindt u op
met 8 te ondersteunen bij hun relationele
www.weekvandelentekriebels.nl.
en seksuele ontwikkeling. Met lessen die niet alleen gaan over lichamelijke 35
Gelukslessen zijn een succes in de klas Een nieuwe lesmethode moet je eerst uitproberen. Afgelopen schooljaar hebben twee scholen een pilot gedaan met de methode Gelukt!. De vraag was of de leerlingen na het volgen van de gelukslessen gelukkiger zouden zijn dan ervoor. En … dat is gelukt!
G E L U KT !
GELUKKIG ZIJN KUN JE LEREN
Geluksgewoontes
mag er zijn: de leerlingen scoorden na het
begeleiding van kinderen.
De Leonardogroep van obs De Meerpaal
volgen van de gelukslessen hoger dan
De leerkrachten zien dat de geluks-
in Terneuzen was één van de scholen die
ervoor.
gewoonten de leerlingen echt raken. Zoals
Gelukt! mochten uitproberen. In de lessen
Het succes van Gelukt! zit ‘m in de
bij leerling Iris die zegt: ‘Ik zie de toekomst
leerden de kinderen technieken die hun
praktische oefeningen die passen bij de
helemaal zitten en zit goed in mijn vel.’
geluk bevorderen. Het zijn gewoontes die
belevingswereld van de kinderen. Dus
je jezelf aanleert: geluksgewoontes. Net
geen zweverige praatjes, maar praktische
Gelukkig zijn kun je leren
zoals tandenpoetsen, of veters strikken.
gelukstechnieken, die
de
In de praktijk blijkt dus dat je met
N a twee meditaties waarbij er een
Gelukswegwijzers heten. De kracht van de
vaardigheden leert om ongelukkige gevoe-
heerlijke rust en stilte in de klas heerste,
Gelukswegwijzers is de eenvoud, waardoor
lens om te zetten in gelukkige gevoelens.
gingen de leerlingen een groepsproces in.
de leerkrachten en leerlingen de kennis
Het mooie is dat je gelukkig zijn kunt leren.
Met elkaar een boodschap uitkiezen waar
en
Hoe meer je oefent, hoe meer invloed je
iedereen achter staat. Het proces was heel
herhalen.
vaardigheden
in
Gelukt!
gemakkelijk
blijven
hebt op je eigen geluk. Bovendien is geluk
bijzonder. Normaal was er in de klas veel
‘besmettelijk’. Reden genoeg om werk te
het ook anders te kunnen. Moeiteloos koos
Een schatkaart met geluksgewoonten
de hele klas voor de boodschap: “Ik ben blij
Na afloop van de lessen waren alle
met wie ik ben!”
leerlingen
Gelukt! bestaat uit een werkboek en
geslaagd. Vol trots namen ze hun diploma
Gelukt! is een uitgave van Fundamentaal.
een docentenhandleiding. De leerlingen
in ontvangst. Leerling Christina zegt: ‘Het
Wilt u meer weten of zelf ervaren wat
houden alles bij in hun eigen werkboek.
leven is goed. Ik ga een mooie schatkaart
Gelukt! inhoudt?
Aan het einde van de methode hebben
maken met de geluksgewoonten.’
Neem vrijblijvend contact op via 0345-
ze hun eigen geluksboek waar ze altijd in
De leerlingen en de docenten zijn heel
638 647 of bekijk de voorbeeldlessen op
terug kunnen kijken.
enthousiast over de methode.Juf Annemieke
www.gelukopschool.nl
verschil van mening, maar dit keer bleek
van
beide
maken van geluk!
wil de opgedane ervaringen en oefeningen
Praktische oefeningen
in de reguliere lessen toepassen. Ze denkt
In Hoogvliet gingen de Leonardokinderen
dan aan: het zoeken naar lichtpuntjes bij
van obs Het Prisma aan de slag met Gelukt!.
negatief nieuws, elkaar complimentjes
Voordat de pilot begon is er een 0-meting
geven en met elkaar mediteren. Juf Magda
gehouden bij de leerlingen. Na afloop is
vindt dat deze methode ook kan worden
er weer een meting gedaan. Het resultaat
ingezet als handvat bij persoonlijke
36
Marcella Spithoven
basisscholen
55 oefeningen om kinderen te helpen ontspannen en stress te verminderen
Wijzer over bange kinderen Omslag-Bange_kinderen-DEF:Opmaak
1 23-12-10 09:23 Pagina 1
Door de toegankelijke stijl en leuke
Kinderen
familielid, een verhuizing, een nieuwe
illustraties is Werkboek Ontspanning voor
en
school:
veel
kinderen niet alleen nuttig, maar ook leuk
verschillende situaties. Bang www.cedgroep.nl
gebeurtenissen gestrest raken. Zeker als
om te lezen. De oefeningen kosten niet meer
in het donker, zenuwachtig
ook de ouders op die momenten gespannen
dan tien minuten per dag en kunnen alleen
voor
zijn. Het is dus van groot belang om als
of samen met hele gezin worden gedaan.
angstig voor water… Angst
gezin te kunnen ontspannen.
Vanzelfsprekend kunnen de oefeningen
is vaak onzichtbaar, moeilijk
ook heel goed door professionals, zoals
te begrijpen en daardoor
leerkrachten worden gebruikt.
ook lastig aan te pakken.
kinderen
kunnen
door
Werkboek Ontspanning voor kinderen bevat
kunnen
angstig
zijn
CED-Groep
Postadres: Postbus 8639, 3009 AP Rotterdam Bezoekadres: Dwerggras 30, Rotterdam T +31 10 4071 599
een
bang
Wijzer over bange kinderen
Echtscheiding, het overlijden van een
voor
Wijzer over bange kinderen
spreekbeurt,
ISBN: 978-90-5819-293-6
Hoe ga je ermee om in de klas?
Hoe ga je als leerkracht
55 activiteiten om te leren ontspannen. Aan de hand van eenvoudige, maar
Kijk voor meer informatie over de titel op
om met een angstige leerling? Wat kan de
doeltreffende oefeningen leren kinderen
www.hogrefe.nl
omgeving betekenen? Welke oplossingen
verschillende manieren om stress te
en tips werken? De uitgave Wijzer over
reduceren:
bange kinderen geeft antwoord op deze
van
bewezen
effectieve
technieken als ademhalen, geleide fantasie,
vragen.
visualiseren, mindfulness en yoga tot het
In
gebruik van humor, spel en creativiteit. Het
voorbeelden uit de dagelijkse praktijk. Er
is een ideaal boek om kinderen met angst
worden verschillende oorzaken van angsten
en stress te helpen tot rust te komen, maar
beschreven. Een angst kan onderdeel zijn
het is ook zeer geschikt voor kinderen met
van een stoornis, zoals soms bij autisme. Of
ADHD, agressief en explosief gedrag en
een angst komt voort uit een traumatische
impulsproblemen.
ervaring, zoals bij een Post Traumatische
de
bundel
staan
artikelen
met
Stress Stoornis. Iedere oorzaak vraagt om een andere aanpak. Laat u inspireren door
Powerverhalen voor kids
de voorbeelden uit de bundel Wijzer over bange kinderen. Kijk voor meer informative op
precies
depressie, stress, scheiding... Zo kan je er
waarom ze zich niet goed voelen, en
met het kind en de hele klas over spreken.
kunnen daar gemakkelijk over vertellen.
Op hun beurt zullen ook de kinderen,
Voor veel kinderen is dit echter niet zo
bewust of onbewust, inzicht krijgen in de
vanzelfsprekend. Ze weten soms zelf niet
eigen gevoelens en binnenwereld.
wat er scheelt, ze kunnen geen woorden
Bij elk verhaal worden speelse werkvormen
geven aan het gevoel, het is te pijnlijk om
aangeboden, zodat
erover te praten, of ze schamen zich over
met dit boek aan de slag. Het resultaat
hun onvermogen aan te geven wat er mis
is dat kinderen die het nodig hebben
is.
de mogelijkheid krijgen zich te uiten en
Met dit boek kan je speels, adequaat en
medeleerlingen handvatten krijgen om
gemakkelijk met deze kinderen in contact
hier begrip voor te ontwikkelen.
komen. Dankzij 25 frisse en ‘helende’
Kijk voor meer info over de titel :zorg voor
verhalen krijg je als leerkracht inzicht in
rust: Powerverhalen voor kids, op
verschillende soorten problemen: faalangst,
www.abimo.net
Sommige
kinderen
weten
leerkrachten
www.cedgroep.nl/webwinkel
snel
37
Aan de slag met gedrag Opbrengstgericht aan gedragsverandering werken? De adviseurs en trainers van de CED-Groep zijn speciaal opgeleid om scholen hierbij te begeleiden.
U kent ons van: • Taakspel • SCOL • PH-meter • De Vreedzame School en Wijk • Begeleidingstraject Groeien in gedrag • Kinderen en... hun sociale talenten • Jongeren en… hun sociale talenten • De Burgerschapsscan • Het Burgerschapsspel • Basiscursus Gedragsspecialist • Cursus Gedrags- en werkhoudingsproblemen bij kleuters • Cursus Motiveren is te leren • Cursus Omgaan met (pre)pubers • Cursus Grip op de Groep
Kijk op www.cedgroep.nl/seo voor meer informatie
www.cedgroep.nl
CED-Groep bereikt
Sociaal-emotionele ontwikkeling ESSEON-R ……. biedt u een schatting van de sociaal-emotionele ontwikkelingsleeftijd tussen 0 tot 14 jaar, en een kwalitatieve indicatie van sterke en zwakke aspecten van de domeinen sociale ontwikkeling (bijv. contactlegging, sociale onafhankelijkheid – 9 dimensies) en emotionele ontwikkeling (bijv. zelfbeeld, impulscontrole – 7 dimensies). Het pc-rapport biedt informatie op drie niveaus: 1. sociaal-emotionele ontwikkeling, 2. per domein en 3. per gedragsbeschrijving (item): past het gedrag bij de leeftijd, is het relatief voorlijk of moet het als hiaat worden gekenschetst. Hiermee beschikt u over concrete aanknopingspunten voor een gericht advies. ESSEON-R kan worden gebruikt voor kinderen en volwassenen met school- en/of leerproblemen, een verstandelijke beperking, een (vermoede) ontwikkelingsachterstand, psychiatrische problemen, een zintuiglijke en/of communicatieve beperking. Voor toepassing van de ESSEON-R is een universitaire opleiding noodzakelijk. Meer info op de site.
Middelstegracht 89 v 2312 TT LEIDEN
T: +31 (0)71 - 531 87 86 F: +31 (0)71 - 572 81 65
E:
[email protected] I: www.pits-online.nl
ESSEON-R adv 190x133 FC.indd 1
10-05-12 14:55
Schoolvaardigheidstoetsen:
toets wanneer het ú uitkomt! · Technisch Lezen · Begrijpend Lezen
· Hoofdrekenen · Rekenen-Wiskunde
Compleet leerlingvolgsysteem voor groep 3 t/m 8 van het basisonderwijs. Alle maanden van het jaar af te nemen. Toegelaten voor indicatiestelling LWOO en PrO 2013-2014. www.boomtestuitgevers.nl
tel. (020) 524 45 14
Werk aan een goede sfeer op school
is SCOLAN COT ceerd rtifi gece Met het leerlingvolgsysteem SCOL brengt u de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen in kaart. De methode Kinderen en … hun sociale talenten biedt gericht lesmateriaal, adviezen en oefeningen om de sociale vaardigheden te verbeteren.
Kijk voor meer informatie op www.kwintessens.nl/sociale-competentie.nl
www.kwintessens.nl
