opvoeden zonder stress Tekst: Evert de Vos (inleiding) en Irene van der Linde Illustraties: Grootzus
Schiet óp,
Tijdens de dagelijkse spitsuren kan de spanning thuis hoog oplopen. De oorzaak? Ouders en ook kinderen hebben het vaak veel te druk. Toch bieden een paar simpele ingrepen al rust.
wee miljoen Nederlanders hebben het druk, vaak zelfs zeer dj.uk. Het zijn ouders die allebei een betaalde baan hebben en daarnaast ook nog kinderen opvoeden. Op het schoolplein komen ze met hun kind aanrennen als de deur nog nét niet dicht is. Met ongekamde haren en een boterham met pindakaas in de hand. Wie herkent zich niet in dit beeld? De organisatie van het gezin loopt bij iedereen wel eens spaak. De verklaring hiervoor is simpel: we zijn met zijn allen veel meer gaan doen. De overgrote meerderheid van de moeders (70 procent) heeft inmiddels een betaalde baan, blijkt uit recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek oktober 2010 J/M
(CBS). Ze zijn nog steeds de belangrijkste steunpilaar in het gezin, en combineren die hoofdtaak met (meestal) parttime werk buiten de deur. De vaders op hun beurt zijn nauwelijks minder gaan werken, maar doen inmiddels wel meer in het huishouden. Al vindt 40 procent zelf dat ze eigenlijk nog wel wat meer kunnen doen, bleek uit een recent onderzoek van het ministerie van Jeugd en Gezin. Moeders - en ook vaders - nemen regelmatig te veel hooi op hun vork. En de kinderen? Die krijgen het ook steeds drukker. Ze kijken dan wel minder tv, maar ze compenseren dat door vaker te internetten, bijbaantjes te nemen en (positief!) meer te gaan sporten. Zo is het aantal jongeren dat
meer dan vijf uur per week sport de laatste jaren toegenomen. We stellen hoge eisen aan onszelf, aan onze kinderen, aan het leven. In dit artikel presenteren we vijf moeders die op een gegeven moment de zaken anders zijn gaan aanpakken, vaak met verbluffende resultaten. Ze gingen beter plannen, maakten betere afspraken, zochten rust in zichzelf of stelden hun ambities bij. Inspirerende voorbeelden. En mochten ze voor jou niet werken, dan kun je altijd nog voor oplossing 5 kiezen: je neemt een coach om je eigen opvoedstijl te creëren. Want als we van één ding afmoeten, dan is het wel de gedachte dat we de perfecte ouder moeten zijn die alles zelf oplost. • 17
opvoeden zonder stress
Allemaal even helpen
Verbeter de organisatie ^H
'Opvoeden zonder stress is absoluut mogelijk,' zegt Marguerite van Randwijck-Jacobze optimistisch. Van Randwijck is een van de twee managing partners van Rebels&Rules, een bedrijf dat producten ontwikkelt die de communicatie tussen opvoeders en kinderen ondersteunen. Hun eerste product is een magnetisch afsprakenbord: 'Dé oplossing voor het spitsuur in je gezin!', zo meldt de doos veelbelovend. Het idee ontstond in de praktijk. Van Randwijck merkte dat het tussen haar en de kinderen niet goed liep in 'de communicatieoverdracht.' Bijvoorbeeld tijdens de ochtendspits. 'Het was niet relaxed. De kinderen wilden spelen, ik wilde dat ze zich snel aankleedden. Het gaf dagelijks stress om op tijd op mijn werk te komen.' Van Randwijck bedacht een oplossing om de communicatie visueel te maken. Met Rebels&Rules ontwikkelde ze magneten met getekende afbeeldingen van alle activiteiten tijdens de ochtend: opstaan, aankleden, ontbijten, spelen - 'Dat is belangrijk, zet er iets leuks tussen' - en jassen aan. 'Ik maak nu afspraken met mijn kinderen hoe we het gaan doen,' vertelt Van Randwijck. 'En dan zetten we de magneten in die volgorde op het magneetbord. Kinderen begrijpen heel veel, maar overzien een situatie vaak niet. Zo'n bord geeft structuur.' Zodra een taak is volbracht, kan die per gezinslid op het bord worden afgevinkt. Ook andere hectische momenten zijn afgebeeld: het avondeten, naar bed gaan, tandenpoetsen, et cetera.
weten dat ze om drie uur een snoepje mogen, dan vragen ze er niet de hele dag om. Het geeft rust. Voor mij en voor hen.' Het gaat erom, aldus Van Randwijck, eerst te herkennen welk moment van de dag problematisch is in je eigen gezin. 'Stress zit meestal in kleine, alledaagse dingen. Het antwoord ligt vaak heel dichtbij. De kunst is uit die vicieuze cirkel te komen. Vaak heb je al stress omdat je dénkt dat het fout zal gaan. Die magneten geven steun om de verandering vol te houden. Zodra ik in een situatie mijn nekharen voel rijzen, pak ik mijn afsprakenbord.' Meer info: www.rebelsenrules.nl.
ik wil dat ze zich snel aankleden' fl% ¥%
, i
Rebels&Rules is gebaseerd op afspraken maken en grenzen stellen. 'Het zorgt voor balans, plezier en het stimuleert tegelijkertijd zelfstandigheid, zelfvertrouwen en sociale vaardigheden,' aldus Marguerite van Randwijck. Zo hebben al haar kinderen eigen taakjes in het huishouden. Ook die zijn afgebeeld op het magnetische bord: broer of zus helpen, de afwasmachine uitruimen, huisdieren verzorgen, je kast opruimen, samen koken. De momenten voor gezonde of lekkere tussendoortjes kun je ook aangeven met magnetische hulpstukken: groenten, fruit, maar ook snoep. 'Je moet vooral consequent zijn. Als kinderen
ffisuWü f
i/M oktober 20|
'Veel moeders zien hun dag als een hordeloop: uitgeput'
Oké, ik ben niet perfect
Rustin jezelf ^^m ^^^F
'Stress helemaal uitsluiten tijdens de opvoeding is geen
J^^^HBl
realistisch streven,' denkt Iris Bouwman, auteur van het boek Mindfulmama - Praktische mindfulness voor moeders. 'Maar je kunt je wel bewust worden van wat jou onrustig maakt en dat aanvaarden.'
Ze geeft een voorbeeld: je hebt haast, jij moet naar je werk, je kind naar school. Er hoeft maar iets anders te lopen dan gepland - een woordenwisseling met je kind, een tas vergeten, verkeerde schoenen aan - of je raakt in de stress. 'Want o wee, als je te laat komt, in de file belandt en die belangrijke vergadering mist.' Bouwman ziet het regelmatig op het schoolplein: mama's met verbeten gezichten, snauwend, kortaf en gebiedend: 'Schiet op, doe je jas uit, loop toch eens door, hoe vaak moet ik nog zeggen dat...' Als ze deze eerste 'horde' genomen hebben, doemt de volgende horde - de afspraak met de tandarts die middag of boodschappen doen - alweer op. Want veel moeders zien volgens Bouwman hun dag als één lange hordeloop: uitgeput bereiken ze 's avonds de finish. 'Die horden spelen zich echter vooral af in hun hoofd,' zegt Bouwman. 'Hun gedachten zijn de grootste boosdoeners. De hele dag denken ze dat het anders moet zijn dan het is.'
oktober 2010 J/M
Hoe het rustiger kan, ontdekte Iris Bouwman toen ze een paar jaar geleden overspannen thuiszat. Mindfulness hielp haar eruit. 'In plaats van te blijven hangen in gedachten over hoe mijn leven zou móeten zijn, maak ik mijn leven nu bewust mee,' benadrukt Bouwman. Ze ging op zoek naar de praktische toepassing van mindfulness in haar leven als moeder. 'Zo vond ik de manier om mijn aandacht in het nu te houden en niet te kijken naar het verleden of de toekomst.' Mindfulmama is een weerslag van haar zoektocht. Bewust worden van je gedachten én aanvaarden hoe iets is: dat zijn volgens haar de twee sleutelbegrippen. De eerste stap om daar te komen is de ademhaling. 'Adem een paar keer rustig in en uit. Houd je aandacht bij je ademhaling, dan kun je niet met je gedachten elders zijn,' vervolgt Bouwman. 'Als je bijvoorbeeld 's ochtends al denkt aan de afspraak met de logopediste later op de dag, ben je bezig met een moment in de toekomst. Je ademhalingsoefening maakt je weer bewust van het nu.' Vervolgens ga je letten op je gedachten. 'Je hoeft ze niet te bestrijden,' benadrukt Bouwman. 'Laat ze er zijn en aanvaard ze.' Vaak bestaan de gedachten die moeders kwellen uit negatieve waardeoordelen. 'Ik had bijvoorbeeld
zelf veel last van de gedachte dat ik een slechte moeder was,' vertelt Bouwman. 'Die gedachte liet me dan de hele dag niet meer los. Toen ik me daarvan bewust werd, dacht ik: oké, ik heb iets vergeten, ik had het graag anders gedaan, ik voel me er verdrietig over, maar het is zoals het is. Toen verdween dat negatieve oordeel.' Bouwman heeft nog steeds goede en slechte dagen, maar ze vervalt niet meer in slechte-moedergedachtes, die horden op haar weg zijn verdwenen. 'Ik aanvaard het als ik me rot voel. Het fs soms gewoon zo. Ik kan me er heel druk om maken, maar ik kan beter aanvaarden dat ik niet perfect ben. Dat is in het "nu" leven. Het helpt. Het relativeert. Het effect is dat er meer ruimte ontstaat. Meer rust in mijn hoofd.' & Mindfulmama - Praktische mindfulness voor moeders door Iris Bouwman
WBBHBBBUBBBBBBÊ
19
opvoeden zonder stress
Verdeel het werk eerlijk f^^^L 'Een gelijke verdeling van ^ ^ ^ ^ ^ B w e f k en opvoeding helpt ^ ^ H ^ ^ V enorm om stress te vermin^^^^^ deren,' begint psychologe Saskia de Bel, die onderzoek deed naar het combineren van carrière en gezin en auteur is van Samen uit, samen thuis - Een recept om werk en zorg eerlijker te verdelen. 'Het is voor de kinderen ook veel beter.' De Bel heeft het als moeder zelf gemerkt: het gezinsleven is een stuk ingewikkelder geworden. Kinderen zitten niet meer op één sport maar op twee, hebben daarnaast ook nog muziekles, er wordt bij vriendjes en vriendinnetjes gespeeld, ouders zijn bang om de kinderen alleen te laten fietsen en brengen ze overal zelf naartoe. 'We zijn ons van alles bewust: van gevaren in het verkeer, risico's met ziektes, de groeicurve, de psyche en de schoolprestaties van ons kind. We lijden aan infostress. Doe je het wel goed genoeg? De druk op een gezin is nog nooit zó groot geweest: wij willen allemaal voldoen aan een ideaalbeeld van wat er ten aanzien van de opvoeding wordt verwacht.' Dat geeft stress. 'Maar gedeelde smart is halve smart,' vervolgt De Bel. 'Als ouders een team vormen, gaat het op veel fronten beter.' Slechts 6 tot 12 procent van de gezinnen heeft een gelijke verdeling van werk en zorg. Meestal zijn ouders wel gelijk begonnen, maar als er eenmaal kinderen zijn, vervallen ze langzaam in de meer traditionele
i i
dagen werken, dat is het meest ideaal' 20
rolverdeling van het anderhalfverdienmodel. Zo verging het De Bel zelf ook. Na de geboorte van haar kinderen ging ze parttime werken en zag zichzelf opeens in de traditionele vrouwenrol schieten. Maar dat levert meestal niet minder stress op, ontdekte ze. 'Vaak zie je dat mannen dan fulltime werken en vrouwen parttime, maar dat die laatste groep in huis niet minder doet. Eigenlijk hebben ze thuis een fulltime baan en nog een halve baan buitenhuis. Anderhalf is vaag. Het is een valkuil.'
Je wordt er gelukkiger van 'Als beide ouders evenveel werken en zorgen, ontstaat er een andere gedachte en een andere verdeelsleutel,' zegt Saskia de Bel. 'Het is een ideaal: veel mensen willen het zo, maar weten vaak niet hoe.' Ze heeft zelf al volwassen kinderen, maar ziet jonge vrouwen vaak weer dezelfde worsteling met het combineren van werk en zorgtaken doormaken. 'Het is niet makkelijk, je moet echt iets doorbreken. De eerste stap die ouders moeten nemen, is met elkaar gaan praten. Eerlijk en open zijn, praten over je kwetsbaarheden, over hoe zwaar je het vindt, waar het scheef liep. Maar je bent vaak samen in die traditionele rol gegroeid, hoe ga je het samen oplossen?' Met elkaar praten, een team zijn, dat gaat verder dan samen delen, benadrukt de psychologe. 'Het gaat om gelijkwaardigheid. Het is voor de ouders veel prettiger; ze worden er gelukkiger, pro-
ductiever en gezonder van.' Dit geldt ook voor co-ouders na een scheiding. Je deelt de zorgen, de verantwoordelijkheden. En bovendien: de kinderen profiteren er ook van. Kinderen met ouders die werk en zorg samen delen, zo laat Saskia de Bel zien, doen het beter op school, zijn zelfverzekerder, hebben een sterker besef van normen en waarden, maken een grotere kans op een succesvolle studietijd en loopbaan en hebben ook meer kans op een gelukkige en duurzame relatie. Ouders zijn immers een rolmodel voor hun kinderen. 'Je geeft ze een veel betere basis,' stelt De Bel. 'Dat is van onschatbare waarde. Je ziet langzaam maar gestaag steeds meer gezinnen het zo doen. Allebei vier dagen werken, dat is het meest ideale, het meest gelijkwaardige.' & Samen uit, samen thuis - Een recept om werk en zorg eerlijk te verdelen door Saskia de Bel www.saskiadebel.nl
J/M oktober 2010
opvoeden zonder stress
Laat ze zich maar vervelen
4 • j
Hou het simpel
'Opvoeden brengt altijd enige stress met zich mee,' stelt Sjoukje van de Kolk, auteur van het boek Simplify Life - Terug naar de essentie van je leven. 'De combinatie van twee partners die werken, kinderen met eigen drukke agenda's, toegenomen eisen en verwachtingen, zorgt dagelijks voor spanningen. Maar we maken het onszelf ook moeilijker doordat we de lat zo hoog leggen. Op het gebied van werk, relatie, gezin, opvoeden, vrije tijd, de prestaties van de kinderen, jezelf. Alles moet in dat ene ideaalplaatje van het leven passen, het streefleven. Vooral onder hogeropgeleiden zie ik het: die bakfietsen met daarin vrolijke kinderen in mooie jurkjes. Het moet allemaal kloppen. Maar zo is het leven niet.' Van de Kolk kent het uit eigen ervaring. Ze was een carrièrevrouw, stapte elke dag om kwart over zeven in haar leaseauto, had vier jonge kinderen en alles lukte. 'Het staat heel goed dat je
De lat lager leggen gaat niet van de een op de andere dag. Sjoukje van de Kolk geeft in haar boek vijf basisprincipes om beter te leren omgaan met een maatschappij vol mogelijkheden en eisen. 'Begin bijvoorbeeld eens met een weekendje thuisblijven en nietsdoen. Je hoeft je kinderen niet altijd te entertainen. Laat ze zich maar vervelen, dat heeft ook een functie. Meer aandacht bij het moment.' Ze heeft nog meer simpele tips. 'Minder oplossen, niet overal bovenop zitten. Denk niet dat alles van jou afhankelijk is, want dat is niet zo. Mijn toets is altijd: zou ik me hier over drie maanden nog
dat kan. Maar op vrijdagavond was ik een dweil. Ik realiseerde me dat ik dat niet meer wilde. Het ging om de buitenkant. Niet om de essentie.' Ze ging voor zichzelf werken en raakte ervan overtuigd dat het simpeler kon en sterker nog: dat dat juist goede effecten heeft. Juist dingen niet doen, nalaten, dat maakt je rustiger, relaxten 'Dat ideaalplaatje kost heel veel energie, stress en tijd. Die perfectie legt ook een
'Juist dingen niet doen
22
druk over maken? Dat relativeert enorm.' Niemand moet denken dat het dan opeens allemaal goed gaat. 'Het gaat bij mij ook niet goed. Juist niet,' zegt ze openhartig. 'Het is een rommel in huis, al die kinderen, al die honden, het zou allemaal beter kunnen.' Veel van haar lezers zeggen opgelucht te zijn, juist omdat het niet goed hoeft te gaan. 'Eindelijk een ander geluid,' hoort Van de Kolk regelmatig, 'dat je niet gelukkig hoeft te worden.' • SimplifyLife - Terug naar de essentie van je leven door Sjoukje van der Kolk www.simplifylife.nl
hoge druk op de kinderen. Die voelen haarfijn aan dat ze aan alle verwachtingen moeten voldoen.' Accepteren, incasseren en relativeren. Daar begint het mee, aldus Van de Kolk. Kinderen hebben tekortkomingen, net als de ouders. 'Het hoeft niet perfect. Waarom moet het altijd beter? Als moeder blijf je het gevoel hebben tekort te schieten: erken dat. Veel moeders hebben een schuldgevoel omdat ze ook buitenshuis werken. Ze proberen dat te compenseren. Nee-zeggen is lastig. Maar kinderen leren daardoor nauwelijks nog iets te incasseren. Als ze een ijsje laten vallen op het strand, springen de ouders op om een nieuwe te kopen. Maar het is juist goed als een kind leert omgaan met een teleurstelling, dat het iets niet krijgt. Of iets verliest.'
J/M oktober 2010
