Scherpere focus ING s strategie. Krachtige positie op onrustige markt. Strategische investering in Turkije. februari 2008

01 februari 2008

Scherpere focus ING’s strategie Krachtige positie op onrustige markt Strategische investering in Turkije

ING Shareholder 01 – februari 2008

1

Beste lezer,

In deze eerste uitgave van ING Shareholder in 2008 zijn de schijnwerpers gericht op de strategie van ING. Bestuursvoorzitter Michel Tilmant legt in ons omslagartikel uit hoe ING haar strategische focus wil aanscherpen. Naarmate steeds meer mensen rijker worden en langer leven, neemt de vraag naar een hele reeks aan financiële producten snel toe, van hypotheeken spaarproducten tot beleggingsfondsen en pensioenen. Dit betekent een sterk groeipotentieel, maar ook een verschuiving in de distributiekanalen waarmee deze groei wordt gerealiseerd. Ons artikel over de bancaire distributieovereenkomsten die ING recent in de regio Azië/Pacific heeft gesloten, gaat in op de vraag waarom bancaire distributie steeds belangrijker wordt voor de toekomstige groei van ING. Acquisities vormen ook een belangrijk onderdeel van de strategie van ING, maar alleen als deze toegevoegde waarde bieden voor de onderneming. We kijken naar de redenen waarom Oyak Bank in Turkije een goed voorbeeld is van deze strategie. Vermogensbeheer is altijd al een van ING’s strategische kernactiviteiten geweest.

De profielschets van ING Real Estate en het artikel over ING Investment Management illustreren het waarom. In het licht van de aanhoudende onrust op de financiële markten laten de goede resultaten van ING over 2007 zien hoe een ander belangrijk element in de kernstrategie van ING – het volledig integreren van het risicobeheer in de dagelijkse bedrijfsvoering en in de strategische planningsprocessen – de onderneming heeft beschermd tegen de directe invloed van de kredieten liquiditeitscrisis. Financiële dienstverlening is uiteindelijk gericht op de toekomst. Daarom in deze editie een artikel over de economische vooruitzichten na de subprimecrisis. Ook wordt kritisch gekeken naar de subprimemarkt en een mogelijke verschuiving van de aandacht van beleggers terug richting aandelen. In de ING Gallery, ten slotte, kijken we naar een tentoonstelling over Nederlandse figuratieve kunst uit de ING-collectie, die plaatsvindt in een land dat als geen ander bekend staat om de kunst. Redactie ING Shareholder

Dit tijdschrift is een kwartaaluitgave van ING Groep bestemd voor aandeelhouders en andere in ING geïnteresseerden. Aanvragen ING Shareholder Fax (0411) 65 2125 of per post Postbus 258, 5280 AG Boxtel www.ing.com Redactie ING Groep, Corporate Communications Afdeling Investor Relations Postbus 810, 1000 AV Amsterdam Tel. (020) 541 5460 Fax (020) 541 5454 [email protected] ISSN 1874–0472 Vormgeving VisualSpace Fotografie Voorpaginafoto door Andy Wilson, WHISKY UK. Overige foto’s: Marco Sweering, Bernd Böhm, John Brussel, Victoria Stepchenko. Drukwerk Thieme Amsterdam © 2008 ING Groep N.V. Alle rechten voorbehouden.

Hoewel bij de samenstelling van deze uitgave alle mogelijke zorgvuldigheid is betracht, kunnen wij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele onjuistheden.

2



Uit de business

4

Behoud van wereldwijde toppositie ING Real Estate is een van de grootste vastgoedbeleggers ter wereld. Het succes stoelt op een strategie van innovatie en diversificatie. De markten mogen dan momenteel onrustig zijn, de onderneming is goed gepositioneerd om duurzame groei te blijven realiseren.

Inhoud

Strategie en resultaten

10 Oyak Bank onderdeel van ING

Oyak Bank is nu onderdeel van ING, nu de Turkse toezichthouder goedkeuring heeft verleend. Er breekt een nieuw tijdperk aan voor de bank, met ambitieuze plannen om het marktaandeel vóór 2012 te verdubbelen.

Tevens ... 7 Banken als distributiekanaal: ING’s positie in Azië/Pacific breidt zich snel uit 12 ING Investment Management – belangrijke groeimogelijkheden 21 Economische vooruitblik – complexiteit is uit, eenvoud is in 23 ING Gallery – Nederlandse kunst in Italië


14 Scherpere focus ING’s strategie

17 Resultaten over het vierde kwartaal 2007

2007 was het jaar met de grootste uitdagingen voor Michel Tilmant sinds zijn aantreden als bestuursvoorzitter van ING Groep in 2004. Hoe kijkt hij terug op het afgelopen jaar? En hoe bereidt hij ING voor op de toekomst?


3

4


Uit de business

George Jautze bij een project van ING Real Estate Development, het Amsterdamse kantorencomplex Kraanspoor.

ING Real Estate: wereldwijde toppositie vasthouden

ING Real Estate is de grootste speler op de wereldwijde markt voor vastgoedbeleggingen en marktleider in vastgoedfinanciering in Nederland. Door de strategie van innovatie en diversificatie kan het duurzame groei realiseren.

H

et jaar 2007 stond in het teken van de crisis op de kredietmarkt en de volatiliteit van de aandelenbeurzen als gevolg van problemen op de Amerikaanse subprimehypotheekmarkt. Ondanks bezorgdheid over de aanhoudende turbulentie blijft voorzitter en CEO van ING Real Estate, George Jautze zich richten op de grote lijn. “Voor niet-beursgenoteerde vastgoedmarkten zijn de onderliggende economische factoren de belangrijkste indicatoren. Op dit moment zijn die factoren over bijna heel de wereld nog steeds goed, mede door een hoge bezettingsgraad en stijgende huren. Veel vastgoedondernemingen hebben geleerd van fouten in het verleden en hebben nu niet te veel commercieel vastgoed gebouwd. Het grootste deel van onze portefeuille is niet-beursgenoteerd. Een kleiner deel is wel beursgenoteerd en ondervindt meer gevolgen van de volatiliteit op de aandelenbeurzen. We hebben overigens geen positie in de subprimemarkt.”

Volgens Jautze weet ING Real Estate door de spreiding van de beleggingen over de hele wereld en over veel vastgoedsectoren de volatiliteit van de markten goed het hoofd te bieden. “Het is heel belangrijk om risico’s te spreiden. Door variatie in activiteiten, regio’s, beleggingscategorieën, cliënten en producten kunnen wij individuele marktbewegingen goed het hoofd bieden. Een uitstekend voorbeeld van de voordelen van diversificatie is dat bij een waardedaling van vastgoed in het ene land, de negatieve gevolgen op de totale portefeuille kunnen worden beperkt door de stijgende waarde van vastgoed elders.” Volgens Jautze is ook effectief risicobeheer van cruciaal belang. Daarom trad begin 2007 een chief risk officer toe tot de Management Board van ING Real Estate. “Risicobeheer is nu echt een strategisch punt voor ING Real Estate, terwijl wij vroeger meer gericht waren op transacties. Risicobeheer richt zich nu heel duidelijk op de totale risicobeoordeling van onze portefeuille en positie. We hebben zeer gedetailleerde beleidsdocumenten en -regels voor elk bedrijfsactiviteit. Deze hebben betrekking op de maximale positie, het land en de beleggingscategorie waar we risico lopen. Wij denken dat dit voor een vastgoedonderneming

vrij uniek is. Zo is een plafond gesteld aan het bedrag dat we in vastgoedontwikkeling hebben geïnvesteerd en hebben wij ons verplicht om deze activiteiten volgens de beleidslijnen te spreiden. Hierdoor kunnen we de mutatie in risico en de groei van ING Real Estate nauwkeurig volgen en afwegen tegen de gegenereerde rendementen.”

2007: een jaar van resultaten Ondanks alle turbulentie stelt Jautze dat 2007 een uitstekend jaar was voor ING Real Estate. “Onze winst voor belastingen bedroeg EUR 664 miljoen, de hoogste ooit. Onze bijdrage aan het totale resultaat van ING Groep komt uit op 6%. Onze performance en het belang dat wij hechten aan goede dienstverlening hebben opnieuw bijgedragen aan ons succes. Om rechtstreeks in te spelen op de behoeften van onze beleggers hebben we in 2007 elf nieuwe vastgoedfondsen geïntroduceerd. Daarnaast hebben we een uitstekende staat van dienst opgebouwd waar het gaat om het verslaan van de benchmarks in de markt.” Jautze noemt als ander opvallend resultaat in 2007 de zeer goede prestaties van de financieringstak, dat niet alleen zijn positie als marktleider in Nederland behield, maar tevens internationaal een verdere spreiding heeft gerealiseerd. Andere hoogtepunten waren een aantal sectoronderscheidingen zoals die van Global Pensions Magazine Property Manager van het jaar 2007 en de benoeming tot ontwikkelaar van het jaar door Retail & Leisure International. “Onze groei is voornamelijk autonoom, en wordt in hoofdzaak gerealiseerd door de introductie van nieuwe producten, het binnenhalen van nieuwe beleggingsmandaten en uitbreiding van onze kredietportefeuille en ontwikkelingsactiviteiten. Daarnaast vergroten we ons marktaandeel door middel van overnames, zoals de KFN-vastgoedportefeuille in Nederland en de Franse ontwikkelingsonderneming Geo-de. Daarmee zijn we betrokken geweest bij enkele van de grootste transacties in de sector in de afgelopen vijf jaar. We zijn nu een wereldwijde vermogensbeheerder met een toonaangevende positie in 21 landen, met


5

Uit de business

een kredietportefeuille die in 2007 met 42% is gegroeid en EUR 7,9 miljard aan ontwikkelingsprojecten in de pijplijn.” Volgens Jautze is de snelle groei van ING Real Estate toe te schrijven aan de voortdurende nadruk op het toevoegen van waarde op drie belangrijke vastgoedgebieden: vermogensbeheer, financiering en ontwikkeling. “Met dit bedrijfsmodel, waarbij de kernactiviteiten alle drie waarde toevoegen over de hele vastgoedketen, onderscheiden wij ons van onze concurrenten. Het enige dat we niet doen is bouwen en makelaardij. Onze sterke punten zijn daarnaast onze lokale aanwezigheid en onze hoogwaardige research. Om die reden besteden we ook zoveel aandacht en geld aan mensen en onderzoek.” Jautze zegt dat voortdurende innovatie zeer belangrijk is geweest voor het aanhoudende succes van de onderneming. “In de jaren negentig waren we een van de eerste vastgoedondernemingen waarin grote en kleine beleggers indirect konden investeren. En lang geleden hebben we besloten te beginnen met nietbeursgenoteerde, closed-end vastgoedfondsen. Als gevolg hiervan bekleden we nu een ideale positie om business van pensioenfondsen binnen te halen die hun vastgoedbeleggingen willen uitbesteden. Dat wij deel uitmaken van ING Groep is ook essentieel voor ons succes. We werken met veel ING-bedrijven samen bij de ontwikkeling, introductie en distributie van vastgoedbeleggingen en financieringsoplossingen. Door de financiële kracht van ING en haar merknaam krijgen wij overal ter wereld direct erkenning en weten onze klanten dat we worden ondersteund door een vooraanstaande financiële dienstverlener. Zeker in tijden van onrust op de financiële markten is dat zeer belangrijk.”

Toonaangevend Als grootste vastgoedvermogensbeheerder heeft ING Real Estate een vermogen van meer dan EUR 72,1 miljard in 78 fondsen onder beheer voor 465 institutionele klanten. Het grootste deel van het beheerd vermogen heeft betrekking op de vermogensbeheeractiviteiten. In 2007 bleven beleggers in hoge mate vertrouwen op het mondiale productaanbod. Zo heeft ING Real Estate in het Verenigd Koninkrijk een mandaat van EUR 830 miljoen binnengehaald van het West Midlands Metropolitan Pension Fund. Dit was het grootste mandaat ooit in de pensioenfondssector van het VK. Klanten variëren van particuliere

beleggers in Nederland tot grote internationale ondernemingen. In 2007 heeft het internationale financieringsbedrijf haar groeitempo gehandhaafd door grote transacties af te sluiten in Frankrijk, de Verenigde Staten en Australië. Hierdoor kon de spreiding van de portefeuille verder worden vergroot. ING Real Estate is tevens de grootste multidisciplinaire vastgoedontwikkelaar in Europa met een portefeuille van EUR 3,0 miljard. Het bedrijf is betrokken bij toekomstige ontwikkelingsprojecten ter waarde van EUR 7,9 miljard in 11 landen. “Onze belangrijkste doelstelling is om met onze ontwikkelingsactiviteiten een bovengemiddeld rendement te behalen, omdat dit een langlopende activiteit is met een hoger risico. We hebben onze toonaangevende positie geconsolideerd met hoogwaardige, grote stadsherstelprojecten in twee van de grootste havengebieden in Europa. Binnenkort wordt begonnen met een groot stadsherstelproject in het voormalige havengebied van Hamburg. In Amsterdam is een aanvang gemaakt met een herstructureringsproject van 20 hectare industrieterrein aan het IJ. Daarmee is een bedrag gemoeid van EUR 1,1 miljard.”

Voorsprong behouden Na een aantal jaren met hoge rendementen denkt Jautze dat deze uitzonderlijke prestatie dit jaar niet herhaald zal worden. Reden daarvoor is met name dat de hogere financieringskosten door de crisis op de kredietmarkten de vraag naar vastgoed op bepaalde markten zullen drukken. “De vermogensgroei zal iets afzwakken, zoals we vorig jaar al voorspelden, omdat het tijdperk van dubbelcijferige rendementen niet eeuwig kon duren. De terugval op sommige markten wordt in toenemende mate beïnvloed door de financiële crisis. Dit betekent niet dat de situatie overal ter wereld hetzelfde is. We zien nog steeds een waardestijging in Azië, in sommige delen van Europa en zelfs in delen van de VS, maar die stijging is minder sterk dan voorheen.” Voor de komende jaren heeft ING Real Estate drie strategische doelstellingen: het verdiepen van relaties met klanten, innovatie en het verbeteren van de synergie in de organisatie. “Onze voornaamste doelstelling is om onze toppositie in de wereld te handhaven en te versterken”, zegt Jautze vol vertrouwen.

ING Real Estate in het kort

Project van ING Real Estate Development, Boedapest (Hongarije).

6


ING is een van de grootste vastgoedondernemingen ter wereld. De onderneming is de afgelopen vijf jaar verder gegroeid en heeft daarbij het beheerd vermogen verdubbeld. Zij deed dit door te profiteren van de grote vraag naar goed beheerde vastgoedbeleggingen en door haar kredietportefeuille buiten Nederland alsmede haar ontwikkelingsactiviteiten in Europa uit te breiden. De omvang van de gecombineerde portefeuille* van ING Real Estate is vorig jaar de grens van EUR 100 miljard gepasseerd, een belangrijke prestatie. Het merendeel van de beleggingen

die ING Real Estate in beheer heeft, betreft commercieel vastgoed zoals kantoor-, bedrijfs-, retail-, logistiek- en recreatiepanden en mengvormen daarvan, en in mindere mate woonhuizen. De voornaamste beleggingsklanten zijn grote institutionele beleggers als pensioenfondsen. Daarnaast heeft de onderneming beursgenoteerde vastgoedfondsen in Australië en vastgoedbeleggingsfondsen in Nederland voor particuliere beleggers. * In de balans opgenomen beheerd vermogen, kredietportefeuille en ontwikkelingsprojecten

Business Uit de & business Markets

Banken inzetten als distributiekanaal Dit belangrijke onderdeel van de strategie van ING Groep is big business aan het worden in de snelgroeiende regio Azië/Pacific.

Ignacio Aguilar in zijn werkkamer op het regionale hoofdkantoor van ING Insurance Asia/Pacific in Hongkong.

I

n Europa is de bank allang een gebruikelijk distributiekanaal. In de regio Azië/Pacific maakt dit nu een stormachtige ontwikkeling door. In 2000 bestond ‘bancassurance’ nog nauwelijks, maar inmiddels neemt het in de verzekeringswereld een belangrijke positie in. Bancassurance is goed voor 28% van de omzet in levenproducten. Bij deze ontwikkeling speelt ING een zeer actieve rol. Onlangs sloot ING een tienjarige overeenkomst met de Public Bank Berhard, de op een na grootste bank van Maleisië. Het totaal aan overeenkomsten voor bancaire distributie van ING in de regio Azië/Pacific komt hiermee op 83. Samen met de Indiase markt, die zeer versnipperd is met kleine, onafhankelijke banken, komt het zelfs op 199. Door deze overeenkomsten kan ING haar producten en diensten aanbieden via meer dan 15.000 bankkantoren in Azië/Pacific. Maar ING is niet alleen succesvol met bancaire distributieovereenkomsten. In november vorig jaar verwierf ING een 30%-belang in de Thaise bank TMB. ING helpt deze bank bij het verder ontwikkelen van haar activiteiten en brengt daarnaast via de bankkantoren van TMB levensverzekeringsproducten op de markt. Het plan is om in een later stadium ook andere financiële producten te gaan verkopen.

Succes ING is nu de op een na grootste marktpartij op het gebied van bancassurance in Azië/Pacific, en de op een na grootste verzekeraar en vermogensbeheerder in de regio. In 2007 was 28,3% van het totale premie-inkomen van ING Insurance Asia/Pacific afkomstig uit bancassuranceactiviteiten. En van 2004 tot 2007 is de groei van de bancaire distributieactiviteiten, gemeten naar samengestelde jaarlijkse groei, met 34% gestegen. Jacques Kemp, CEO Insurance Asia/ Pacific: “Via samenwerkingsverbanden met

bankbedrijven willen we de distributie van INGproducten opvoeren en meer provisie-inkomsten genereren.”

Marktaandeel veroveren Volgens Ignacio Aguilar, hoofd bancassurance Azië/Pacific, worden bancaire distributieovereenkomsten voor ING een steeds belangrijker instrument om haar marktaandeel in deze sterke groeiregio te vergroten. “Retailbanken bieden steeds meer verzekerings- en vermogensvormingsproducten aan. Zij zijn op zoek naar additionele inkomstenbronnen, met name wanneer hiervoor geen extra kapitaal ingezet hoeft te worden. Ook heeft ING een bewezen staat van dienst als het gaat om succesvolle samenwerkingsverbanden voor bancaire distributie in Azië/Pacific. Andere banken zien ons als een levensverzekeringsbedrijf én als een bank. Dit biedt ons een voordeel ten opzichte van verzekeringsmaatschappijen die uitsluitend verzekeringsproducten aanbieden. Wij hebben een beter inzicht in de bancaire activiteiten en dat is echt een pluspunt. ING wordt door de banken hier in Azië beschouwd als een gemakkelijke, vriendelijke en professionele dienstverlener, die flexibel om kan gaan met verschillen van inzicht, die van tijd tot tijd ontstaan binnen een relatie of samenwerkingsovereenkomst.” Het succes in bancaire distributie in Azië/Pacific is in een betrekkelijk korte periode ontstaan. Het begon vijf jaar geleden in Australië en Nieuw-Zeeland, toen ING een joint venture op het gebied van vermogensbeheer en levensverzekeringen aanging met een van de grootste banken van Australië, ANZ. Vijf jaar later genereert de joint venture een samengestelde jaarlijkse groei van 55%. Sindsdien zijn er meerdere samenwerkingsverbanden opgezet, zoals de joint venture met Kookmin Bank in Zuid-Korea in 2003, die een samengestelde

jaarlijkse groei genereert van 45%, en bancaire distributieovereenkomsten met Bank of Beijing (China) en 33 banken in Japan. In 2007 is er ook een distributieovereenkomst gesloten met de China Construction Bank, waardoor de levensverzekerings- en beleggingsproducten van ING worden verkocht via de bankkantoren van CCB in Hongkong en Macau.

Begrip en respect Volgens Aguilar is succes in bancassurance mede afhankelijk van begrip en respect voor de bedrijfsvoering en de cultuur van de bank. “Je moet vooral niet proberen een van beide te veranderen”, zegt hij. “Bij alle samenwerkingsovereenkomsten en joint ventures moeten beide partijen vanaf dag één begrip hebben voor elkaars standpunten. De banken gaan over de distributie. Dus banken moeten het voortouw nemen. De verzekeringsbedrijven ondersteunen hen daarbij. Dat is iets wat we slim moeten aanpakken en waarbij wij steeds een leidende positie moeten innemen waar het gaat om productontwikkeling. We moeten echt een op maat gemaakte oplossing bedenken voor de bank, rekening houden met de organisatie, activiteiten, marketing en IT, en de samenwerking met de bank hieraan ophangen.” Aguilar wuift de kritiek weg dat bancaire distributieovereenkomsten vaak omzet weghalen bij de loondienstagenten of de onafhankelijke financiële adviseurs. “Het idee bestaat dat de verschillende distributiekanalen met elkaar conflicteren, maar dat is niet zo. Banken benaderen andere marktsegmenten dan loondienstagenten. We hebben ons bedrijfsmodel aangepast aan de behoefte van de bank: de producten en de prijsstelling zijn verschillend. Bancaire distributie en loondienstagenten zijn complementair: kortom, een win-winsituatie voor ING.”


7

Businessnieuws

Nummer 2 in Latijns-Amerika Met de overname van de Mexicaanse en Zuid-Amerikaanse pensioenen lijfrenteactiviteiten van Banco Santander, die medio januari met succes werd afgerond, is ING nu de op een na grootste beheerder van pensioenvermogens in Latijns-Amerika. In 2007 kondigde ING al aan dat het de pensioenen lijfrenteactiviteiten in Mexico, Chili, Colombia, Uruguay en Argentinië zou overnemen voor een bedrag van USD 1,6 miljard (EUR 1,1 miljard). Met deze overeenkomst heeft ING haar beheerd pensioenvermogen in Latijns-Amerika verdubbeld tot meer dan EUR 35 miljard. De verwachting is dat dit cijfer in 2011 opnieuw zal zijn verdubbeld. Het klantenbestand van ING in deze regio is met ongeveer 22 miljoen klanten gestegen. ING is nu in grootte de derde

pensioenuitvoerder in Mexico en in Chili, nummer vijf in Colombia, nummer twee in Uruguay en de grootste in Argentinië, waar ING tevens de op een na grootste lijfrenteverzekeraar is geworden. Vóór de acquisitie was ING al de grootste pensioenuitvoerder in Peru. Het marktaandeel van ING is na de acquisitie gestegen tot meer dan 30%. Tom McInerney, lid van de Raad van Bestuur van ING Groep en CEO van ING Insurance Americas: “De afronding van deze transactie is een belangrijke mijlpaal in de groeistrategie van ING. ING Insurance Americas wil haar positie in Latijns-Amerika verder consolideren door autonome groei in combinatie met de strategische mogelijkheden van haar bedrijfsonderdelen.”

ING - Second Largest Pension Provider in Latin America Mexico

#3 Pensions

China

Peru #1 Pensions #3 Life

Hong Kong

Uruguay

#2 Pensions

Chile #1 Life #3 Pensions

Argentina #1 Pensions #2 Annuities

i

ING Lease van start in Oekraïne ING Lease is het meest recente ING-onderdeel dat in Oekraïne van start is gegaan. Op 1 januari 2008 gingen de deuren open. ING Lease Oekraïne zal aanvankelijk alleen algemene leaseproducten aanbieden, onder meer voor transportmiddelen zoals treinwagons en vrachtwagens, en voor machines en gebouwen. “Met ons sterke lokale team en de medewerking van ING Lease en ING Wholesale Banking hebben we alle reden om zeer optimistisch te zijn over onze vooruitzichten”, aldus Willem Steenkamer, directeur ING Lease Oekraïne. “De Oekraïense markt is groot en biedt veel mogelijkheden binnen de verschillende sectoren”, zegt Krzysztof Bielecki, directeur Centraal- en Oost-Europa bij ING Lease

Holding. “ING Lease Oekraïne zal gebruik maken van de kennis en ervaring van alle Europese vermogenspecialisten binnen de onderneming. Hierdoor kunnen we onze klanten innovatieve, hoogwaardige leaseproducten en -diensten bieden.” ING Lease is binnen ING Groep onderdeel van de divisie Wholesale Banking en is op Europese schaal actief in vijftien verschillende landen met bijna 2.345 medewerkers. Het behoort momenteel tot de vijf grootste internationale leasemaatschappijen in Europa. In 2007 heeft ING aangekondigd van start te gaan met het Self’Bank-concept voor de particuliere markt in Oekraïne. Medio 2008 zullen er in de hoofdstad Kiev twintig kantoren zijn geopend. Willem Steenkamer

8


Businessnieuws

Goed ontwerp, betere service Met de samenvoeging van ING Bank en de Postbank in Nederland in 2009 worden de kantoren in een nieuw jasje gestoken. Om de reacties van klanten en medewerkers te testen werd onlangs een volledige proefopstelling gepresenteerd. De eerste reacties waren ronduit positief. Drie proefkantoren zullen in maart hun deuren openen. Daarna wordt het concept in 2008 landelijk uitgerold op meer dan 250 locaties. Normaal gesproken duurt de herinrichting van een kantoor enkele maanden, maar de bedoeling is dit nu te beperken tot een paar weken. Een enorme uitdaging. Maar met een manier van werken die zich kenmerkt door ‘gewoon dóen!’ (wat overigens voor het gehele integratietraject geldt) is iedereen ervan overtuigd dat het

gaat lukken. Het ontwerpconcept van het kantoor is eenvoudig: lage kosten dankzij hoge kwaliteit. Een snelle verwerkingstijd, grotendeels via internet. En persoonlijk advies indien de klant dat wenst. Het kantoor blijft het meest zichtbare element van het ING-merk, waarbij klanten ons zien als ‘hun bank’. Klanten zijn al gewend aan thuisbankieren, dus als zij een kantoor bezoeken, willen ze een standaardoplossing voor een standaardproduct, maar persoonlijk advies als het om meer complexe zaken gaat. Het ontwerp speelt hierop in; een nagenoeg papierloos kantoor, een gedeelte waar klanten zelf transacties kunnen afhandelen en moderne werkplekken voor financiële adviseurs.

Het nieuwe kantoorontwerp van ING Bank

EUR 10 miljard nieuwe hypotheekproductie ING-DiBa heeft in 2007 meer dan EUR 10 miljard nieuwe hypotheekproductie gerealiseerd. Gemeten naar nieuwe productie is de onderneming thans de grootste particuliere hypotheekverstrekker van Duitsland. Hypotheken worden via twee distributiekanalen verkocht: tussenpersonen nemen 80% van de verkoop voor hun rekening en 20% gaat rechtstreeks. De totale hypotheekportefeuille groeit gestaag en bedroeg eind 2007 EUR 36 miljard. Na sparen is het hypotheekproduct uitgegroeid tot het product met het grootste volume. ING-DiBa heeft een marktaandeel van bijna 6% in de Duitse markt voor nieuwe hypotheekproductie die een

omvang heeft van EUR 182 miljard. Bart Leurs, vice-president Mortgage Product Marketing and Sales van ING-DiBa: “Wij bieden eenvoudige producten en hanteren heldere procedures. Hierdoor kunnen we de Duitse hypotheekklanten voortdurend goede service bieden, gebruiksgemak en waar voor hun geld. Wij hebben op dit terrein echt de norm gezet in de Duitse markt.”

Een hypotheekadvertentie van ING-DiBa


9

Uit de business

Oyak Bank wordt onderdeel van ING “Een leuk kerstcadeautje voor iedereen”, zei Eli Leenaars toen hij vlak voor Kerst vernam dat de Turkse toezichthouder goedkeuring had gegeven aan de acquisitie van Oyak Bank. Met deze overname kan ING profiteren van de sterke punten van beide banken. ING Shareholder wilde meer weten over de toekomstplannen binnen de dynamische Turkse economie.

O

m de toetreding van ING tot de Turkse markt te vieren, presenteerden Raad van Bestuurslid Eli Leenaars en Hakan Eminsoy, CEO van Oyak Bank, in Istanbul hun plannen voor de toekomst van Oyak Bank aan de pers en zo’n 500 managers. Voor deze gelegenheid was de 1074 meter lange Bogaziçi Brug geheel oranje verlicht. “ING’s huiskleur (oranje) en logo (de leeuw) zullen landelijke bekendheid krijgen”, verklaarde Eminsoy enthousiast. “Turkije wordt helemaal oranje.”

Waarom Turkije? De retailbankingstrategie van ING is gericht op expansie in Centraal- en Oost-Europa en Azië door autonome groei en acquisities. Het doel is om een selecte groep belangrijke landen met sterke groeimogelijkheden te betreden, hetzij door het verwerven van een belang in een bestaande lokale bank, dan wel door het opstarten van een nieuw bankbedrijf. De acquisitie van Oyak Bank is een belangrijke stap in het realiseren van deze strategie. “We willen ons richten op landen met een groot aantal inwoners waar op de lange termijn sterke groei wordt verwacht”, aldus Leenaars. “Gemeten naar bruto binnenlands product is Turkije momenteel de zeventiende economie ter wereld. Verwacht wordt dat het land in de komende tien jaar naar de twaalfde plek zal stijgen. Er wonen meer dan 71 miljoen mensen, van wie de helft jonger is dan 30 jaar. Dit biedt veel mogelijkheden voor de financiële sector. Turkije is voor ons dan ook een zeer aantrekkelijke markt.”

Acquisitie de beste keuze Waarom koos ING voor een acquisitie om de Turkse markt te betreden? Leenaars: “We hebben alle mogelijke opties bekeken. Een nieuw bankbedrijf opstarten zou ons niet voldoende concurrentievoordeel bieden. ING Direct was ook geen optie vanwege het relatief lage niveau van zowel het spaarbedrag per hoofd van de bevolking als de internetdekking in het land. Een acquisitie was gewoon de beste optie.” Daarom sloot ING

10


op 19 juni 2007 een overeenkomst met Oyak Bank voor de overname van 100% van de aandelen Oyak Bank. De transactie werd in december afgerond.

Waarom Oyak Bank? “Oyak en ING passen uitstekend bij elkaar”, aldus Leenaars. “Oyak is een hoogwaardige top 10-bank met een marktaandeel van 3% en een klantenbestand van 1,3 miljoen particuliere klanten en 13.500 klanten in het midden- en kleinbedrijf. Als algemene bank die zich richt op de particuliere markt biedt het ons een goede basis met enorme groeimogelijkheden. Daarbij komt dat het bedrijf uitstekend geleid wordt en zeer toegewijde medewerkers heeft. Management en personeel stralen kwaliteit en ambitie uit.” Leenaars’ mening wordt onderstreept door directeur Eminsoy, die heel enthousiast praat over de toekomst van zijn bank. “Wij zijn allemaal erg blij met ING. Een onderzoek dat vooraf ging aan de goedkeuring, wees uit dat onze medewerkers en klanten heel positief zijn over de acquisitie. We waren er allemaal zeer op gebrand om de transactie af te ronden en te beginnen aan onze nieuwe toekomst.” Oyak Bank heeft de afgelopen jaren al veel bereikt. “We zijn een van de meest veelbelovende middelgrote banken van Turkije geworden, we hebben meerdere productlijnen geïntroduceerd voor de particuliere markt en we zijn de grootste partij op het gebied van autofinanciering. Maar een gebrek aan kapitaal maakte het ons soms onmogelijk om alle kansen te benutten. Samen met ING ligt dat anders. Straks zijn we in staat geld te lenen aan onze zakelijke klanten, waar wij voorheen niet altijd aan hun aanvragen konden voldoen. Voor de particuliere markt was onze prijsstelling niet concurrerend genoeg, maar nu kunnen we scherpere tarieven bieden. Onze bank heeft de capaciteit en de ambitie om te groeien. De medewerkers op de bankkantoren en in de buitendienst staan te trappelen om de omzet te vergroten. Goede tarieven en voldoende kapitaal zijn van cruciaal belang. ING is van plan flink in onze bank te investeren en ons te voorzien van de middelen en de kennis om ons marktaandeel op te voeren.”

Uit de business

Nieuwe merknaam Voor het einde van 2008 zal de naam Oyak Bank veranderen in de merknaam ING Bank. Daarvoor is een uitgebreide campagne gepland om de naam van ING Bank in heel Turkije bekend te maken. De eerste stappen zijn al gezet, met de

introductie van de kleur oranje in de kantoren. Voorbeelden hiervan zijn de oranjegekleurde advertenties en, als een vrolijke noot, medewerkers die klanten oranjegekleurde drankjes en snoepjes aanbieden.

Directievoorzitter Hakan Eminsoy van Oyak Bank

Ambitieuze groeiplannen “Ik omschreef Oyak Bank altijd als een eenvoudige, beetje saaie bank”, zegt Eminsoy lachend. “En dat was ook zo! We waren niet veel meer dan een bank waar mensen konden sparen en lenen. Maar nu, als ING Bank, zijn we alles behalve saai. We beginnen aan een nieuwe toekomst en willen een versnelde groei doormaken zodat wij onze ambities kunnen waarmaken.” Maar wat zijn die groeiambities precies? “We willen ons marktaandeel verdubbelen tot 6% in 2012”, aldus Eminsoy. “Dat doen we door ons te richten op hypotheken, zakelijke kredietverlening en leningen voor het mkb, leasing, factoring en pensioenproducten. We verwachten een aanzienlijke groei in leningen, toevertrouwde middelen en balanstotaal en we willen ons volume in bankieren op zowel de zakelijke als de particuliere markt vergroten.” Het plan is om de komende drie jaar 150 nieuwe traditionele bankkantoren te openen en ongeveer 200 kleinere kantoren. Hiermee komt het totaalaantal kantoren op 600 en worden 2.500 nieuwe banen gecreëerd. “Om de ondersteuning aan de bankkantoren te verbeteren, gaan we regionaal een aanvullende infrastructuur ontwikkelen. In bepaalde regio’s gaan we zogenoemde corporate centers openen. Die ondersteunen de kantoren bij het aantrekken van nieuwe klanten en het onderhouden van relaties met grotere klanten.”

Veranderingen Momenteel is Oyak Bank vooral een conventionele bank met slechts een beperkte regionale infrastructuur die zich richt op particuliere kredietverlening. Maar dat gaat allemaal aanzienlijk veranderen. “Ons nieuwe profiel als ING Bank is gebaseerd op het bieden van groter gemak”, legt Eminsoy uit, “met een uitgebreide regionale organisatie waarin we samenwerkingsverbanden met derden aangaan, met verschillende distributiekanalen en met meer producten.” De eerste mijlpaal wordt het openen van kleinere kantoren in winkelcentra en andere drukbezochte locaties. “Daar verheug ik me zeer op”, aldus Eminsoy. “Minikantoren zijn niet nieuw op de Turkse markt, dus daarin zijn we niet de eerste. Maar met ons bijzondere concept zullen we toch voorop lopen. De minikantoren bieden klanten

een grote verscheidenheid aan financiële diensten en we kunnen voortbouwen op de ervaring die ING heeft opgedaan in Polen en Roemenië.” Leenaars is van mening dat ING bij Oyak Bank meer kan inbrengen dan louter kapitaal. “Oyak Bank is op een aantal gebieden goed ontwikkeld, zoals autofinanciering en creditcards, maar op andere terreinen wat minder, zoals risicobeheer, marketing en internetbankieren. We kunnen de organisatie steunen met onze kennis. In de toekomst zijn we van plan verzekeringen en pensioenen beleggingsproducten via Oyak Bank op de markt te brengen.” Maar ING kan ook van Oyak Bank leren. Eminsoy geeft daarvan twee goede voorbeelden. “De bancaire markt in Turkije is zeer geavanceerd als het gaat om technologie, afhandelingssnelheid en bepaalde producten, zoals creditcards. We hebben dat concurrentievoordeel waarschijnlijk verworven in de lange periode van hoge inflatie die wij in het verleden hebben gekend. Hoge inflatie maakt je bewust van de tijdswaarde van geld. Hoe sneller de afhandeling, hoe beter je die tijdswaarde benut.” Hij noemt nog een ander voorbeeld. “Het inkomensniveau in Turkije ligt momenteel laag in vergelijking met Europa. Daardoor is het verstrekken van consumptief krediet hier erg belangrijk. We hebben een creditcardplan ontwikkeld met betaling in termijnen, waarbij over de eerste zes maanden een zeer lage rente wordt berekend. We bieden onze klanten deze creditcard in samenwerking met de detailhandel en dat is zeer succesvol gebleken. Onze kennis van dit product kunnen we nu delen met ING.” Over de invloed van de recente ontwikkelingen in de kredietmarkten op Turkije is Leenaars zeer duidelijk. “De Turkse economie en het bancaire systeem zijn zeer solide. ING wil zich inzetten voor Oyak Bank en voor Turkije. Onze investeringen in dit land zijn gebaseerd op een langdurige betrokkenheid. ING Bank heeft de kracht om het marktaandeel in deze belangrijke economie aanzienlijk uit te breiden.”


11


ING Investment Management: belangrijke groeimogelijkheden Vermogensbeheerders hadden in 2007 wereldwijd naar schatting EUR 36 biljoen* (EUR 36.000 miljard) aan vermogen onder beheer, een forse stijging ten opzichte van de EUR 26 biljoen krap vier jaar geleden. Van een vertraging van deze groei is vooralsnog geen sprake.

G

ezien het enorme groeipotentieel is het dan ook niet verrassend dat vermogensbeheer een van de belangrijkste thema’s in de strategie van ING Groep is. Door krachtige demografische en financiële ontwikkelingen komen er elk jaar honderden miljoenen nieuwe beleggers bij: van de gigantische groep babyboomers die intensief spaart voor hun pensioen en de opkomende middenklasse in snelgroeiende economieën, tot de sterke vraag naar beleggingscategorieën als private equity en hedgefondsen. Het beheer van dit snelgroeiende reservoir aan beleggingen heeft van vermogensbeheer een van ‘s werelds belangrijkste groeisectoren gemaakt. ING neemt in deze sector een belangrijke positie in met ING Investment Management (ING IM) als haar voornaamste vermogensbeheerder. Met een beheerd vermogen van bijna EUR 400 miljard en met activiteiten in meer dan 30 landen staat ING IM in de top 25 van grootste internationale vermogensbeheerders. ING IM heeft voldoende schaalgrootte om in alle belangrijke groeimarkten actief te zijn – Azië/Pacific, Latijns-Amerika en Centraal-Europa – alsmede in de volwassen markten van de Verenigde Staten en Europa.

Dynamische wereldwijde activiteiten ING IM is van wezenlijk belang voor het succes van ING. “Wij verliezen nooit uit het oog dat wij het geld van andere mensen beleggen. Ruim 800 specialisten over de hele wereld bewaken dagelijks de beleggingen van onze klanten”, aldus Tom McInerney, als lid van de Raad van Bestuur van ING Groep verantwoordelijk voor de internationale coördinatie van ING IM. Vermogensbeheer is een dynamische internationale activiteit die continu mee-ontwikkelt met de uiteenlopende en voortdurend veranderende financiële behoeften van de klant. Ook ING IM staat niet stil. Zo hebben de onderdelen in Europa en in Noord- en Latijns-Amerika beide onlangs een nieuwe CEO gekregen: Gilbert van Hassel heeft bij ING IM Europe het roer overgenomen en Rob Leary bij ING IM Americas. Beide CEO’s hebben grote plannen voor hun regio. Van Hassel: “De klant verlangt steeds vaker uitstekende beleggingsresultaten, zowel

12


relatief als absoluut. En met superieur risicobeheer waardoor het vermogen ook in wisselvallige markten behouden blijft. Voor onderscheid op deze markt is het in huis hebben van een eigen vermogensbeheerder van essentieel belang. Dit zorgt voor een sterke beleggingsprestaties en behoud van voorsprong op de concurrentie.” Leary ziet de nauwe band tussen het verzekerings- en het bankbedrijf als een duidelijk voordeel voor ING IM: “Onze klanten willen zaken doen met een onderneming met een sterke reputatie, een sterk merk, uitstekende dienstverlening en superieure resultaten. De samenwerking met andere onderdelen van ING geeft ons een voorsprong bij de ontwikkeling van nieuwe beleggings- en verzekeringsproducten. In de toekomst zal ING vermogensbeheer, verzekeren, kapitaalmarkten en derivatentechnieken combineren om interessante producten te bieden voor zowel institutionele als particuliere klanten. ING kan daardoor goed inspelen op de kansen die de sterke groei in de sector biedt”, aldus Leary. In Europa ziet Van Hassel de sleutelpositie van ING IM binnen de Groep als belangrijk voor de ontwikkeling van nieuwe producten en diensten: “Onze langdurige relatie met het verzekerings- en het bankbedrijf van ING heeft voor ING Groep geresulteerd in waardevolle onderlinge verbanden. De succesvolle introductie van onze beleggingsverzekeringen in Europa in 2007 en de verdere uitrol in 2008 is een duidelijk voorbeeld van interne synergie-effecten en samenwerking.”

Internationaal bedacht, lokaal verkocht ING IM is organisatorisch opgedeeld in drie regio’s: Europa, Noord- en Latijns-Amerika en Azië/Pacific. Tussen die regio’s wordt intensief samengewerkt. Lokale vestigingen werken nauw samen met lokale klanten: zij bieden hun klanten niet alleen lokaal ontwikkelde producten maar ook de beste beleggingsoplossingen uit andere regio’s. “Met die benadering heeft ING een relatie met de klant opgebouwd waar maar weinig andere beleggers aan kunnen tippen”, zegt Leary.


ING Investment Management in één oogopslag 8 Belangrijkste vermogensbeheerder van ING Groep 8 Totaal beheerd vermogen: EUR 383,6 miljard ING IM Europe EUR 153 miljard ING IM Americas EUR 152,3 miljard ING IM Asia/Pacific EUR 78,3 miljard 8 Vestigingen wereldwijd: in meer dan 30 landen 8 Beleggingsexperts: meer dan 800 8 Institutionele klanten als pensioenfondsen, verzekeraars, banken, stichtingen en aanbieders van beleggingsfondsen en hun klanten

Rob Leary

Gilbert van Hassel

Om te kunnen inspelen op de kansen in een snel veranderende wereld, wordt binnen ING IM samengewerkt op gebieden als portefeuillebeheer, operations en marketing en distributie, zowel voor interne als externe klanten. Dit gebeurt onder de noemer Global Marketing & Distribution (GMD), waar 13 teamleden en 8 werkgroepen afkomstig uit de drie regio’s aan deelnemen. Door frequente communicatie en de uitwisseling van best practices wil GMD regio-overschrijdende rendementen en marktkansen stimuleren, waarbij de focus ligt op marketing en distributie.

is dat wij in 2008 de banden met ons eigen verzekerings- en bankbedrijf verder gaan aanhalen. Onze interne klanten zijn namelijk uiterst belangrijk voor ons. Daarnaast willen wij het aantal strategische samenwerkingsverbanden met externe distributeurs versterken en daarmee ook onze externe distributiekracht. Van oudsher komt het leeuwendeel van de groei voor rekening van deze niet-gelieerde partijen. De Europese ontwikkeling naar een open architectuur blijft hierin naar verwachting een belangrijke impuls.”

Focus op Centraal-Europa In 2007 zijn regio-overschrijdende verkopen officieel tot de prestatiedoelstellingen van de regio’s gaan behoren. Deze verkopen hebben de doelstelling ruim overtroffen. Martin Smit, strateeg en GMD-manager in New York: “Met GMD kunnen wij onze kernproducten en maatwerkoplossingen buiten de regio waarin zij zijn ontwikkeld op de markt brengen.”

Verdere expansie in 2008 Wat betreft omzet en winstontwikkeling was 2007 een sterk jaar. ING IM wil in 2008 op deze resultaten voortbouwen met nog innovatievere productontwikkeling en hoogstaande dienstverlening aan de klant. Leary: “Een van onze prioriteiten voor dit jaar is de verdere uitbreiding van een internationaal platform voor alternatieve beleggingsvormen. Steeds vaker zijn allerlei soorten beleggers op zoek naar alternatieve beleggingen, variërend van hedgefondsen, ‘funds of hedgefunds’, private equity of vastgoed.” Van Hassel ziet deze beleggingsvormen ook in Europa als belangrijke impuls voor 2008. “Wij leggen ons daarbij toe op de uitbreiding van ons aanbod van alternatieve beleggingen en garantieproducten. Van die productcategorieën verwachten wij namelijk een snellere groei dan het marktgemiddelde.” Hij benadrukt dat ING zich ook op de basis blijft concentreren: “Onze belangrijkste prioriteit is en blijft een goed beleggingsresultaat voor onze klanten. Dit is immers de voornaamste reden waarom klanten zaken met ons willen doen. Maar het allerbelangrijkste

“Geografisch biedt onze positie in Centraal-Europa enorme kansen”, vervolgt Van Hassel. “Alleen al in Polen bedraagt de afzet van onze producten ruim EUR 800 miljoen. In andere opkomende markten waar wij actief zijn, Tsjechië, Hongarije, Slowakije en Roemenië – waar wij onlangs een kantoor hebben geopend – kan een vergelijkbare groei worden gerealiseerd. Daarnaast zijn wij voortdurend op zoek naar nieuwe markten en producten waarmee wij ons concurrentievoordeel en klantenbereik naar een nog hoger plan kunnen tillen.” Voor de Verenigde Staten ziet Leary in 2008 veel kansen: “Wij voorzien een toename van maatwerkoplossingen voor grote pensioenfondsen die in wisselvallige markten hun vermogens moeten beheren. Op dit gebied hebben wij al succes geboekt, onder andere met een portable alfaproduct (waar het portefeuillerendement losstaat van marktontwikkelingen en het resultaat is van de keuzes die de investment manager maakt). Een gespecialiseerd team deskundigen heeft dit product iets minder dan een jaar geleden ontwikkeld. Daarnaast zien wij een grotere vraag naar levensloopfondsen, inkomensproducten en producten voor gepensioneerden.” Kortom, het potentieel voor de afzet van beleggingsproducten aan bestaande en nieuwe klanten is zeer aanzienlijk. Dit vormt een krachtige indicatie van de belangrijke rol die voor ING IM blijft weggelegd bij het succes van ING Groep. * Bron: Cerulli Associates


13


Groeiversnelling dankzij aangescherpte strategie 2007 was het jaar met de grootste uitdagingen voor Michel Tilmant sinds zijn aantreden in 2004 als bestuursvoorzitter van ING Groep. Hoe kijkt hij terug op de afgelopen jaren? En hoe bereidt hij ING voor op de toekomst? ”Uiteindelijk willen we consumenten de financiële producten leveren die zij in de loop van hun leven nodig hebben om financiële reserves op te bouwen, hun beleggingen te beheren en zich goed voor te bereiden op hun pensioen.”

Voor de financiële markten was 2007 een uitzonderlijk turbulent jaar. Hoe heeft ING het volgens u onder deze omstandigheden gedaan? “ING heeft heel goed gepresteerd in een voor de financiële sector heel moeilijk jaar, met een zwakke dollar, een vlakke rentecurve en onrust op de financiële markten. In het vierde kwartaal steeg onze onderliggende nettowinst met 23,9% tot EUR 2.617 miljoen. De onderliggende nettowinst over het hele jaar nam met 19,4% toe tot EUR 9.172 miljoen, mede dankzij een winst van EUR 1.028 miljoen uit de verkoop van onze belangen in ABN AMRO en Numico. Door de combinatie van onze activiteiten en solide risicobeheer hebben we de directe gevolgen van de kredietcrisis op afstand kunnen houden.” Welke inzichten heeft u verworven over het belang van risicobeheer? “Om te beginnen is ING vooral een retailonderneming, met een gezonde bedrijvenmix. We nemen spaargeld op van consumenten en investeren dat voor de lange termijn. Ten tweede is risicobeheer nu binnen alle divisies volledig geïntegreerd in de dagelijkse bedrijfsvoering. We hebben terecht zo fors geïnvesteerd in risicobeheer de afgelopen jaren. We hebben slechts een beperkte positie in de problematische beleggingscategorieën en onze beleggingen in activa die worden gedekt door woonhuishypotheken hebben een hoog niveau aan structurele kredietbescherming die toekomstige verliezen, mocht de huizenmarktcrisis in de VS verslechteren, kunnen opvangen. Waardeverminderingen, afboekingen en handelsverliezen in de winst-en-verliesrekening zijn in het vierde kwartaal 2007 beperkt gebleven tot slechts EUR 194 miljoen voor belastingen.”

14


Hoe beoordeelt u de prestaties van de bedrijfsactiviteiten zelf? “Het doet me veel plezier dat onze basis nog steeds zeer gezond is. In 2007 boekten we vooruitgang op alle strategische prioriteiten. Er ging meer kapitaal naar snelgroeiende markten, terwijl we in de volwassen markten onze efficiëntie verder verbeterden. Kijk maar naar de reorganisatie van de retailbankingactiviteiten in Nederland en België. Verder groeiden we commercieel sterk. De verkoop van levensverzekeringen nam toe met 26,8%, vooral in Centraal-Europa, Azië en Latijns-Amerika, en niet te vergeten de recordverkopen van lijfrentes in het laatste kwartaal in de VS. De waarde van de nieuwe productie bereikte in 2007 zelfs een absoluut record. Bij het bankbedrijf groeide de verkoop van hypotheken en betaalrekeningen gestaag. In vergelijking met een aantal concurrenten is onze kapitaalpositie uitstekend. Hierdoor kunnen we onze verdere groei, zowel autonoom als via acquisities, financieren.” Ondanks deze goede prestaties is de koers van het aandeel ING gedurende 2007 toch gedaald. Hoe verklaart u dat? “Daar ben ik natuurlijk teleurgesteld over. Onze koers zakte mede door ongunstige marktomstandigheden. Maar wanneer je leiding geeft aan een bedrijf als ING, dan moet je je richten op de lange termijn en op waardecreatie voor aandeelhouders. Daarom wijs ik dan ook graag op het feit dat we onze aandeelhouders een aantrekkelijk dividend bieden (een stijging van 12% vergeleken met 2006 tot EUR 1,48) en dat we kapitaal teruggeven door middel van ons aandelenterugkoopprogramma ten bedrage van EUR 5 miljard. Dit moeten we zien vast te houden en ons niet laten afleiden door de huidige onrust op de financiële markten die een kortetermijnkarakter kent.”


Nieuwe strategische focus Inspelend op veranderende consumentenvoorkeuren en voortbordurend op een solide basis, kiest ING voor het aanscherpen van haar strategische focus om zich te concentreren op bankieren, beleggen, levensverzekeringen en pensioenen: 8 Consumenten voorzien van de financiële producten die zij in de loop van hun leven nodig hebben om hun financiële reserves op te bouwen, hun beleggingen te beheren en zich goed voor te bereiden op hun pensioen 8 Uitbreiden en versterken van bancaire distributieplatforms 8 Toenemende investeringen in opkomende markten en in hoogrenderende segmenten in volwassen markten

Deze groeimogelijkheden hangen af van de ontwikkelingen in de financiële sector. Hoe ziet u die toekomst? “Dat de wensen van consumenten veranderen heeft ingrijpende gevolgen voor de financiële sector. Mensen leven langer en weten dat ze moeten sparen om straks te kunnen genieten van een comfortabele oude dag. En over de hele wereld, vooral in opkomende markten, krijgen mensen meer geld te besteden, waardoor ze over het geheel meer tegoeden aanhouden. Er is steeds meer vraag naar spaar- en beleggingsproducten, of deze nu aangeboden worden door een bank of door een verzekeringsbedrijf. En aangezien klanten uit zo veel producten en diensten kunnen kiezen, verwachten zij goede beleggingsprestaties van hun financiële dienstverleners. Tegen deze achtergrond ondergaat de levensverzekeringssector een verschuiving van traditionele producten naar beleggingsproducten. Door de veranderlijke aard van deze producten zien we in de distributie een verschuiving naar het terrein dat van oudsher toebehoort aan de retailbanken. Daarnaast zien we dat klanten door de technologische ontwikkelingen sneller en op verschillende manieren, steeds gemakkelijker toegang krijgen tot financiële diensten en producten. Zij vragen alleen advies als zij dat echt nodig hebben.” Wat betekent dit voor de toekomst van ING? “Om te kunnen profiteren van de ontwikkelingen scherpen we onze strategie aan. We gaan ons meer richten op onze kernactiviteiten: bankieren, beleggen, levensverzekeringen en pensioenen. Uiteindelijk willen we consumenten de financiële producten leveren die zij in de loop van hun leven nodig hebben om financiële reserves op te bouwen, hun beleggingen te beheren en zich goed voor te bereiden op hun pensioen. We

gaan meer investeren in bancaire distributie en versterken de productontwikkeling binnen onze kernactiviteiten, waaronder vermogensgroei en -beheer. We richten ons op het uitbreiden van onze positie in snelgroeiende markten. Daarnaast zullen we kapitaal blijven toewijzen aan die activiteiten die het hardst groeien en de meeste winst genereren. Om dit doel te bereiken is actief beheer van onze bedrijvenportefeuille van belang. De recente desinvestering van ons niet tot de kernactiviteiten behorende levenbedrijf in Mexico, volgend op de acquisitie van een omvangrijk pensioenbedrijf in LatijnsAmerika, is een goed voorbeeld van hoe we ons kapitaal op een efficiëntere manier kunnen inzetten.” (Zie ook kader voor recente initiatieven op dit gebied.) Hoe gaat ING zich onderscheiden van andere financiële dienstverleners die dezelfde doelen nastreven? “Ik ben er heilig van overtuigd dat wij over een aantal sterke punten beschikken. We hebben een brede portefeuille van producten die uitstekend presteren. We hebben ruime ervaring met het ontwikkelen van spaarproducten, hypotheken, variabele lijfrentes, pensioenen en andere beleggingsproducten. Met dit volledige productassortiment hebben we een unieke uitgangspositie om onze klanten gedurende hun hele leven van producten en diensten te voorzien. We hebben in elke productcategorie voldoende schaalgrootte en zijn een van de grootste spaarbanken ter wereld. ING heeft een groot kantorennetwerk en een groot distributiebereik, inclusief onze sterke positie in opkomende markten. We bedienen onze 75 miljoen klanten via verschillende distributiekanalen: via het internet en bankkantoren, via


15


“We concentreren ons op bankieren, beleggen, levensverzekeringen en pensioenen”

tussenpersonen en via distributieovereenkomsten met andere marktpartijen. We hebben ons distributiemodel aangepast aan de markt en een naam opgebouwd met de ontwikkeling van innovatieve bancaire distributiemodellen in opkomende en volwassen markten, zoals ING Direct. En ten slotte hebben we een van ‘s werelds meest toonaangevende merken voor financiële dienstverlening opgebouwd. De wereldwijde sponsoring van het ING Renault F1-team was zeer succesvol, waardoor de naamsbekendheid van ING wereldwijd aanzienlijk is toegenomen.” Wat betekent de focus op particuliere klanten voor de wholesalebankingactiviteiten? “Alle grote banken hebben wholesalebankingactiviteiten. Daar is een goede reden voor: wat we in essentie doen is spaargeld van consumenten opnemen, dat we vervolgens als leningen uitzetten bij bedrijven. Daarom speelt Wholesale Banking ook zo’n belangrijke rol binnen onze strategie; het is het onderdeel

dat hoogwaardige activa genereert waarin we het geld van onze particuliere klanten kunnen uitzetten. Bovendien heeft Wholesale Banking er alles aan gedaan om de operationele efficiency en rendementen te verbeteren. Ook Wholesale Banking heeft haar strategische focus aangescherpt en is nu klaar voor groei, met name in de Benelux en Centraal-Europa, en daarnaast in een aantal wereldwijde activiteiten op het gebied van structured finance, financiële markten en vastgoed.” Wat wordt in 2008 uw grootste uitdaging? “We zijn dit jaar ingegaan vanuit een sterke positie. De effecten van de kredietcrisis zijn beperkt gebleven dankzij ons solide risicobeheer. We hebben onze strategische focus aangescherpt door ons te concentreren op bankieren, beleggen, levensverzekeringen en pensioenen. Voortbouwend op onze sterke kapitaalpositie hebben we ruim voldoende middelen om autonoom te groeien en aanvullende acquisities te doen. We zullen onze portefeuille blijven bekijken in het licht van onze ambitie om consumenten die financiële producten te leveren die zij in de loop van hun leven nodig hebben om financiële reserves op te bouwen, hun beleggingen te beheren en zich goed voor te bereiden op hun pensioen. Daarnaast zullen we ons kantorennetwerk blijven versterken om commerciële groei te realiseren. En dit doen we allemaal om onze onderliggende doelstelling te bereiken: het creëren van waarde voor onze aandeelhouders.”

Tilmants visie op de Amerikaanse subprimeproblematiek

Belangrijkste initiatieven 2007-2008 (tot heden)

“De financiële sector bevindt zich duidelijk in een situatie waarin zij zich los moet maken van een aantal excessen die zich in het recente verleden hebben voorgedaan. Je vraagt naar mijn mening om moeilijkheden als je geld uitleent aan iemand waarbij het niet in de lijn ligt dat diegene je terugbetaalt, als het onderpand van twijfelachtige waarde is, en je vervolgens een en ander bundelt in uiterst complexe effectenmandjes die je weer verkoopt aan partijen die niet snappen hoe het in elkaar steekt.”

Acquisities 8 Landmark Investment Management (Zuid-Korea) 8 Oyak Bank (Turkije) 8 Pensioenactiviteiten van Banco Santander (Latijns-Amerika) 8 TMB (Thailand)

“Als er ook maar iets heel goed duidelijk is geworden tijdens deze crisis, dan is dat de noodzaak tot gezond risicobeheer, dat door iedere medewerker met de juiste instelling en gezond verstand wordt begrepen. Neem bijvoorbeeld de ingewikkelde wetenschappelijke modellen, zoals de value-at-risk modellen. Die zijn van belang om je te laten inzien welke risico’s je neemt. Maar waar het uiteindelijk op aankomt, is wat er aan uitstaande posities op je balans staat. Ook moet je goed naar je liquiditeitspositie blijven kijken en ervoor zorgen dat je niet te afhankelijk wordt van een beperkt aantal financieringsbronnen. En geen activa van je balans halen, als je ze daar niet op kunt terugzetten. Dat lijkt allemaal heel vanzelfsprekend en simpel om te doen, maar het zijn juist de simpele dingen die het lastigste zijn om uit te voeren.”

16


Autonome groei-investeringen 8 Retailbanken in Roemenië en Oekraïne 8 Russische levensverzekeringen 8 Start variabele lijfrenteproducten (Spanje, Hongarije) 8 Public Bank (Maleisië) 8 Verplicht pensioenfonds Roemenië Desinvesteringen 8 Broker- en employeebenefitsactiviteiten (België) 8 Insurance Properties SA (Mexico) Initiatieven in de Benelux 8 Samenvoeging Postbank en ING Bank (Nederland) 8 Reorganisatie retailbankingactiviteiten België Aandelenterugkoopprogramma EUR 5 miljard

Financial figures 2nd quarter 2006

Resultaten 4e kwartaal 2007 Sterke resultaten onder moeilijke omstandigheden Op woensdag 20 februari heeft ING de resultaten over het vierde kwartaal 2007 bekendgemaakt. De onderliggende nettowinst voor het vierde kwartaal steeg met 23,9% tot EUR 2.617 miljoen, mede door een boekwinst van EUR 1.028 miljoen op de verkoop van het belang in ABN Amro en Numico. De onderliggende nettowinst voor heel 2007 nam met 19,4% toe tot EUR 9.172 miljoen. Ondanks de onrust op de kredietmarkt kon ING Groep goede resultaten blijven leveren. Dit onderstreept de kracht van de activiteitenmix en het solide risicobeheer. De Raad van Bestuur stelt voor het jaarlijkse dividend met 12% te verhogen tot EUR 1,48 per aandeel. ING-voorzitter Michel Tilmant: “In 2007 hebben we verder invulling kunnen geven aan onze strategische prioriteiten, zonder dat we ons hebben laten afleiden door de onrust op de financiële markten. We hebben aanzienlijk geïnvesteerd in autonome groei en in groeiactiviteiten in opkomende markten, zoals Oyak Bank in Turkije, en we hebben onze pensioenactiviteiten uitgebreid in Latijns-Amerika. Daarnaast zijn initiatieven ontplooid om de efficiency te verbeteren, waaronder de reorganisatie van onze retailbankingactiviteiten in de Benelux.” De combinatie van activiteiten en het solide risicobeheer heeft ING beschermd tegen de directe invloed van de kredieten liquiditeitscrises. Tilmant: “Waardeveranderingen, afboekingen en handelsverliezen in de winst-en-verliesrekening zijn in het vierde kwartaal beperkt gebleven tot slechts EUR 194 miljoen voor belastingen. Er hebben zich ook geen waardeveranderingen voorgedaan in onze Alt-A hypothecaire waarden, hetgeen een indicatie is van de hoge intrinsieke kredietkwaliteit van de portefeuille. Marktomstandigheden hebben geresulteerd in een negatieve herwaardering van EUR 751 miljoen voor belastingen op subprime en Alt-A RMBS (leningen met woonhuishypotheken als onderpand) en CDO’s (verhandelbare leningen met onderpand), die in het vierde kwartaal ten laste is gebracht van het eigen vermogen. De positie van ING in de meer risicovolle activa is beperkt en onze beleggingen in RMBS kennen een hoge structurele kredietbescherming waarmee grote verliezen, mocht de hypotheekcrisis in de VS verergeren, kunnen worden opgevangen. Naarmate de economische onzekerheid en de

Kerncijfers ING Groep In EUR miljoen

Kwartaalresultaten 4e kw. 2007

4e kw. 2006

mutatie

Onderliggende winst voor belastingen1 Insurance Europe

358

632

-43,4%

Insurance Americas

453

539

-16,0%

Insurance Asia/Pacific

113

140

-19,3%

Overig verzekeringsbedrijf

896

20

Onderliggende verzekeringswinst voor belastingen

1.819

1.331

Wholesale Banking

591

546

36,7% 8,2%

Retail Banking

442

444

-0,5%

ING Direct

73

172

-57,6%

Overig bankbedrijf

45

-14

Onderliggende bancaire winst voor belastingen

1.151

1.148

0,3%

Onderliggende winst voor belastingen

2.970

2.479

19,8%

Belastingen Winst voor minderheidsdeelnemingen Minderheidsdeelnemingen Onderliggende nettowinst Nettowinst/-verlies op desinvesteringen

301

281

7,1%

2.669

2.198

21,4%

53

85

-37,6%

2.617

2.113

23,9%

-37

-23

Nettowinst uit desinvesteringen Bijzondere posten na belastingen Nettowinst (uitkeerbaar aan aandeelhouders) Winst per aandeel (in EUR) Nettorendement op het eigen vermogen2

11 -98 2.482

2.101

18,1%

1,18

0,98

20,4%

24,2%

23,5%

Beheerd vermogen (ultimo periode)

636.900

600.000

6,2%

Personeel (aantal fte’s, ultimo)

124.634

119.801

4,0%

1 Onderliggende winst voor belastingen en onderliggende nettowinst zijn non-GAAP-maatstaven, exclusief desinvesteringen en bijzondere posten. 2 Geheel 2007.

marktvolatiliteit toenemen, worden de bedrijfseconomische omstandigheden steeds uitdagender. Lagere beurskoersen en de herwaardering van vastgoed en private equity hebben de volatiliteit van de onderliggende winst vergroot. Doordat de basisprocessen en -diensten van ons bedrijf op orde zijn, liet ING sterke commerciële groei zien.” Vooruitkijkend zei Tilmant: “De kapitaalpositie van ING is sterk, vooral na de invoering van Basel II, en ING begint 2008 vanuit een sterke positie. We hebben onze strategische focus aangescherpt en gericht op bankieren, beleggen, levensverzekeringen en pensioenen. We zullen onze portefeuille blijven bekijken in het licht van onze ambitie om consumenten die financiële producten te leveren die zij in de loop van hun leven nodig hebben om financiële reserves op

te bouwen, hun beleggingen te beheren en zich goed voor te bereiden op hun pensioen. ING heeft voldoende ruimte voor autonome groei en aanvullende acquisities en we blijven onze activiteiten versterken om commerciële groei te realiseren. Het blijft uiterst belangrijk om waarde te creëren voor onze aandeelhouders en ING heeft zich gehouden aan haar belofte het aandeelhoudersrendement te verhogen door een aantrekkelijke stijging van het dividend en het nog lopende aandelenterugkoopprogramma van EUR 5 miljard.”

Winstanalyse: vierde kwartaal ING Groep heeft in het vierde kwartaal sterke commerciële groei laten zien, ondanks de moeilijke omstandigheden. De directe gevolgen van de kredietcrisis bleven beperkt tot slechts EUR 194 miljoen voor belastingen aan waarde-


17


Resultaten 4e kwartaal 2007

Verdeling onderliggende winst per divisie 4e kwartaal* ING Direct 4%

Insurance Europe 17%

Retail Banking 22%

Insurance Americas 22% Wholesale Banking 29%

Insurance Asia/Pacific 6%

*exclusief Overig

verminderingen, afboekingen en handelsverliezen, waaronder EUR 47 miljoen aan subprime RMBS, EUR 36 miljoen aan CDO’s, EUR 45 miljoen aan beleggingen in SIV’s (bijzondere beleggingsconstructies) en ABCP’s (door activa gedekt kortlopende schuldpapieren) en EUR 66 miljoen van monoline-verzekeraars. Er waren geen waardeverminderingen in de Alt-A-portefeuille in de VS. Hoogtepunten in het vierde kwartaal waren de sterke groei van de nieuwe productie in levensverzekeringen met 26,8%, vooral in CentraalEuropa, Azië, de VS en Latijns-Amerika. Bij het bankbedrijf bleven de volumes stijgen, waarbij de kredietverlening met EUR 24,5 miljard is toegenomen. Door de hoge belastingvrije winsten op aandelenbeleggingen daalde de effectieve belastingdruk tot 10,1%. De onderliggende winst voor belastingen steeg met 19,8%. Het bedrijfsklimaat werd uitdagender, met lagere herwaarderingen op vastgoed en private equity na de hoge positieve herwaarderingen in beide beleggingscategorieën in 2006. De zwakkere aandelenmarkten beïnvloedden het resultaat van US Wealth Management en de marktvolatiliteit bleef van negatieve invloed op de hedgingresultaten in Japan. De toegenomen concurrentie op de spaarmarkt legt meer druk op de marges. Valutakoersfluctuaties hadden eveneens een negatieve invloed van EUR 45 miljoen op de onderliggende nettowinst. Al deze posten hadden een negatieve invloed op de gerapporteerde winst, maar de basis van ING is zeer gezond. De verzekeringsactiviteiten in de VS lieten ondanks de toenemende economische

18


onzekerheid wederom een sterke nettoinstroom aan beheerd vermogen zien, vooral door de recordverkopen van variabele lijfrentes. In Noord- en Latijns-Amerika en Centraal-Europa rapporteerde ING een dubbelcijferige groei in het premie-inkomen en in nieuwe levenproductie. Bij Retail Banking en ING Direct bleven ondanks de toegenomen concurrentie om spaartegoeden de volumes stijgen omdat de hypotheekproductie op peil bleef. Er was sprake van een solide transactiestroom bij Wholesale Banking en een geleidelijke verbetering van de marges op nieuwe leningen. De risicokosten blijven daarbij ruim onder de historische niveaus. De winst voor belastingen van Insurance Europe daalde 43,4% door lagere herwaarderingen op vastgoed- en private-equitybeleggingen in Nederland. De winst van Centraal-Europa liet

een solide groei zien, ondanks de toegenomen investeringen in nieuwe activiteiten. Bij Insurance Americas daalde de winst voor belastingen met 16,0% door een aan de aandelenmarkt gerelateerde versnelde afschrijving van acquisitiekosten en versterking van de voorzieningen voor beleggingsgaranties, kleine afwaarderingen op beleggingen in subprime RMBS en SIV’s en een negatieve valuta-invloed. Insurance Asia/ Pacific rapporteerde een daling in de onderliggende winst voor belastingen met 19,3%, door hedgingverliezen in Japan vanwege marktvolatiliteit alsmede een verlies van EUR 24 miljoen op een CDO. Exclusief Japan nam de winst uit Azië/ Pacific met 16,7% toe. De winst uit de corporate line (Overig) van het verzekeringsbedrijf steeg scherp tot EUR 896 miljoen, met name door de gerealiseerde verkoopwinsten op ABN Amro en Numico. De winst van Wholesale Banking nam met 8,2% toe doordat de invloed van de onrust op de kredietmarkten beperkt bleef en de resultaten werden ondersteund door de vrijval van een grote schuldvoorziening. Het resultaat van Retail Banking steeg, exclusief een verkoopwinst van EUR 44 miljoen in het vierde kwartaal van 2006, met 10,5% doordat de druk op de marges werd gecompenseerd door commerciële groei. ING Direct rapporteerde een daling in de onderliggende winst voor belastingen met 57,6% in verband met verliezen vanwege de herpositionering van de activiteiten in het VK alsmede een afwaardering van EUR 29 miljoen op door activa gedekt kortlopend schuldpapier (ABCP) in Canada. Exclusief deze posten en de investeringen in groei nam de winst van ING Direct met 14,9% toe.

Sterke stijging onderliggende nettowinst (in EUR miljoen)*

+19% +23%

9.172

7.681

+26% 6.234

+22% 4.959 4.053

2003**

2004

2005

2006

* exclusief desinvesteringen en bijzondere posten ** NL-GAAP

2007

FinancialResultaten figures 2nd quarter2007 2006 4e kwartaal

De nettowinst nam met 18,1% toe tot EUR 2.482 miljoen, inclusief de invloed van desinvesteringen en bijzondere posten. Bij desinvesteringen waren een verkoopwinst van EUR 93 miljoen op een deel van het belang van ING in SulAmerica in Brazilië opgenomen alsmede een verlies van EUR 129 miljoen op de verkoop van NRG. Bijzondere posten waren de reorganisatiekosten bij Wholesale Banking en Retail Banking van EUR 92 miljoen en de hedgingkosten uit de overname van Oyak Bank van EUR 6 miljoen.

Verzekeringsbedrijf De onderliggende winst voor belastingen van het verzekeringsbedrijf nam met 36,7% toe tot EUR 1.819 miljoen, inclusief de winst van EUR 1.028 miljoen op de verkoop van het belang van ING in ABN Amro en Numico. Deze invloed werd deels teniet gedaan door de lagere herwaardering van vastgoed- en privateequitybeleggingen, voornamelijk in Nederland, vergeleken met het historisch hoge herwaarderingsresultaat in 2006. Het bruto premie-inkomen steeg met 10,1%, of 17,4% exclusief valuta-invloeden, door de goede omzet in producten voor vermogensopbouw in de VS, Centraal-Europa en Azië/ Pacific. De bedrijfslasten bleven gelijk doordat investeringen in groei in Centraal-Europa, Azië/ Pacific en Noord- en Latijns-Amerika werden gecompenseerd door lagere kosten in Nederland. De omzet in beleggingsgerelateerde producten bleef goed, vooral in Centraal- en Overig Europa, Azië/Pacific en de VS, waardoor de nieuwe verkopen (genormaliseerde premieproductie op jaarbasis) ten opzichte van het vierde kwartaal 2006 met 26,8% stegen. De waarde van de nieuwe levenproductie (WNP) nam met 244% toe, of met 159% exclusief de wijziging in de disconteringsvoet in het vierde kwartaal 2006. Ook de marges verbeterden doordat het intern rendement met 100 basispunten toenam tot 14,3% over 2007. De WNP steeg ten opzichte van het derde kwartaal met 47,7%, vooral door de omzet in nieuwe pensioenactiviteiten in Roemenië, waardoor de WNP met EUR 116 miljoen toenam, bovenop de EUR 34 miljoen die in het derde kwartaal was gerapporteerd. De embedded value van het levenbedrijf van ING nam met 17,1% toe tot EUR 32.460 miljoen, voor kapitaaluitbreidingen en dividenden. De toename was toe te schrijven aan de sterke bijdrage uit nieuwe productie van EUR 1.113

Risicobeheer Het solide risicobeheer en de combinatie van activiteiten van ING hebben de invloed van de kredieten liquiditeitscrisis op de winst en de balans van ING beperkt. ING verstrekt zelf geen US-subprimehypotheken. Wholesale Banking geeft geen obligaties uit met als onderliggende waarde subprimehypotheken of CDO’s. ING’s positie op de Amerikaanse huizenmarkt komt voornamelijk voort uit beleggingen in RMBS, die worden geselecteerd aan de hand van een grondige interne kredietanalyse. De tranches waarin ING heeft belegd hebben een hoge mate van kredietprotectie en de cashflows op de meeste obligaties worden niet beïnvloed door betalingsproblemen in de onderliggende hypotheekpools. Daardoor is de waardevermindering via de winst-en-verliesrekening als gevolg van kredietverliezen beperkt. De totale directe invloed van de kredieten liquiditeitscrisis op de winst van ING is beperkt tot slechts EUR 194 miljoen voor belastingen, inclusief waardeverminderingen, afboekingen en handelsverliezen. Van het totale verlies heeft EUR 47 miljoen betrekking op US subprime RMBS, EUR 36 miljoen op CDO’s, EUR 45 miljoen op beleggingen in SIV’s en ABCP’s en EUR 66 miljoen op zogenaamde monolineverzekeraars. Er waren geen waardeverminderingen via de winst-en-verliesrekening in de Alt-A-RMBS-portefeuille in de VS. De marktwaarde van de RMBS-portefeuille wordt beïnvloed door de marktomstandigheden, waaronder toename van de creditspread en verminderde liquiditeit. Niettemin zijn de marktwaardes op niveau gebleven ten opzichte van de relevante indices. De negatieve herwaardering van de RMBS-portefeuille na belastingen wordt geboekt ten laste van het eigen vermogen. De negatieve herwaardering voor belasting op subprime, Alt-A en CDO’s in het vierde kwartaal was EUR 751 miljoen, waardoor de totale negatieve herwaarderingsreserves van deze activa ultimo 2007 uitkwamen op EUR 1.377 miljoen.

miljoen in 2007 door de hoge omzet in de VS en in opkomende markten. Financiële variaties hadden een positieve invloed van EUR 1.172 miljoen

De totale positie van ING in subprime-RMBS in de VS was ultimo december EUR 2,8 miljard, waarvan het merendeel werd aangehouden door het verzekeringsbedrijf in de VS. Insurance Americas boekte in het vierde kwartaal een waardeverlies op subprime-RMBS van EUR 19 miljoen voor belastingen. Wholesale Banking rapporteerde een verlies voor belastingen van EUR 28 miljoen op haar subprime-RMBSpositie, bestaande uit een waardeverlies van EUR 13 miljoen en een verlies van de reële waarde in het handelsboek van EUR 15 miljoen. De marktwaarde van de subprimeportefeuille was ultimo 2007 90% van de kostprijs, met een negatieve herwaardering van EUR 185 miljoen voor belastingen in het vierde kwartaal. De portefeuille van ING in Alt-A-RMBS in de VS bedroeg ultimo 2007 EUR 27,5 miljard, grotendeels aangehouden door ING Direct in de VS. Er waren geen waardeverliezen in de portefeuille en de marktwaarde was ultimo 2007 97% van de kostprijs. De negatieve herwaardering in het vierde kwartaal was EUR 477 miljoen voor belastingen. De totale positie van ING in CDO’s en CLO’s was EUR 1,9 miljard. In het vierde kwartaal zijn EUR 36 miljoen aan afschrijvingen geboekt, bestaande uit EUR 24 miljoen bij ING Life Japan en EUR 12 miljoen bij Wholesale Banking. De portefeuille werd eind 2007 gewaardeerd op 93% van de kostprijs, met een negatieve herwaardering van EUR 89 miljoen voor belastingen in het vierde kwartaal. De directe positie van ING op de monolineverzekeraars via schulden of leningen is te verwaarlozen. Indirect heeft ING een beperkte positie op monoliners, doordat activa ter waarde van EUR 3,5 miljard zijn verzekerd door middel van financiële garanties (of wraps) of via kredietderivaten.

in verband met verkoopwinsten op aandelen in Nederland. Het rendement op embedded value verbeterde sterk van 10% in 2006 tot 21%


19


Resultaten 4e kwartaal 2007

Stijging dividend dankzij sterke kapitaalpositie Dividend per aandeel (in EUR)

10% 10% 0,97

2003

12% 12%

1,32

Kapitaalbeheer

1,18

1,07

2004

2005

en de winst op de embedded value nam met 41,4% toe tot EUR 2.802 miljoen, door sterke waardecreatie bij het levenbedrijf.

Bankbedrijf De onderliggende winst voor belastingen van het bankbedrijf nam met 0,3% toe tot EUR 1.151 miljoen. De commerciële groei in hypotheken, betaalrekeningen en zakelijke kredietverlening compenseerde de invloed van de vlakke en inverse rentecurves. De risicokosten bleven laag, mede dankzij de vrijval van een grote voorziening bij Wholesale Banking. De onderliggende baten bij het bankbedrijf stegen met 2,2% tot EUR 3.692 miljoen door volumestijging bij kredietverlening, terwijl de concurrentie bij spaargelden en deposito’s toenam. De rentemarge nam ten opzichte van het derde kwartaal met 3 basispunten toe tot 0,94%. Deze was echter 11 basispunten lager dan het vierde kwartaal 2006 door de invloed van de afvlakkende rentecurves in de loop van 2007. De kredietverlening van het bankbedrijf nam in het vierde kwartaal met EUR 24,5 miljard toe tot EUR 526,3 miljard. Door de overname van Oyak Bank in Turkije, die eind december werd afgerond, groeide de kredietportefeuille met EUR 4,8 miljard. De overname door ING Direct van een hypotheekportefeuille in Duitsland zorgde voor een stijging van EUR 3,9 miljard en valuta’s hadden een negatieve invloed van EUR 3,4 miljard. Zakelijke kredietverlening nam met EUR 9,5 miljard toe en de particuliere kredietverlening met EUR 14,9 miljard door de sterke stijging in hypotheken. De toevertrouwde middelen van het bankbedrijf daalden met

20

1,48


2006

door ING Direct van ShareBuilder zorgden voor een stijging van het beheerd vermogen met EUR 9,6 miljard.

2007

EUR 3,1 miljard naar EUR 528,2 miljard doordat de concurrentie toenam. Door de overname van Oyak Bank stegen de toevertrouwde middelen met EUR 5,4 miljoen, terwijl de valuta-invloeden een negatief effect hadden van EUR 3,7 miljard. Ondanks de onrust op de kredietmarkten en de sterke stijging in de naar risico gewogen activa bleven de nettorisicokosten laag door een vrijval van EUR 115 miljoen bij Wholesale Banking. Per saldo heeft ING EUR 31 miljoen toegevoegd aan de voorziening voor debiteurenverliezen. Dit komt overeen met 3 basispunten van de gemiddelde naar kredietrisico gewogen activa. De bruto toevoegingen aan de voorziening voor debiteurenverliezen waren 24 basispunten en de totale kredietportefeuille bleef gezond met een beperkte instroom aan nieuwe kredieten waarvoor een voorziening is getroffen. De rendementen namen toe, waarbij de RAROC (het onderliggende, naar risico gewogen rendement op kapitaal) na belastingen steeg van 20,5% tot 22,3%.

De kapitaalpositie van ING Groep over 2007 was goed, waarbij alle kapitaalratio’s van ING binnen de doelstelling bleven. De solvabiliteitsratio van ING Groep was ultimo 2007 9,53%, een lichte stijging ten opzichte van 9,14% ultimo september. De solvabiliteitsratio van ING Verzekeringen was 13,63%, ruim binnen de doelstelling van 15%. De Tier 1-ratio van ING Bank was ultimo december 7,39%, boven de doelstelling van 7,20%, ondanks de sterke groei in naar risico gewogen activa en de aftrek van EUR 1,2 miljard aan goodwill en andere immateriële activa in verband met de overname van Oyak Bank. Dit werd gecompenseerd door een kapitaalinjectie van EUR 2,2 miljard door ING Groep aan ING Bank in het vierde kwartaal. Door de overgang naar Basel II daalden de naar risico gewogen activa volgens voorlopige gegevens van EUR 403 miljard ultimo 2007 naar EUR 293 miljard op 1 januari 2008. Hiermee komt de voorlopige Tier 1-ratio onder Basel II uit op 9,9%. De doelstelling voor de Tier 1-ratio van ING Bank blijft ook onder Basel II onveranderd op 7,20%. ING wil een deel van het surpluskapitaal in het eerste kwartaal overhevelen naar de Groep.

Stand terugkoopprogramma aandelen (per 18 februari 2008) 8 73,9% van het programma afgerond 8 Totaal aantal teruggekochte aandelen: 131,2 miljoen 8 Totaalbedrag tot dusver: EUR 3,69 miljard

Beheerd vermogen

Dividend

Ondanks de turbulente financiële markten in het vierde kwartaal werd een sterke nettoinstroom gerealiseerd van EUR 7,5 miljard. Het totale beheerde vermogen daalde met EUR 1,0 miljard, ofwel 0,2%, vooral door negatieve valuta-invloeden en lagere koersen. Valutakoersen hadden een negatieve invloed van EUR 11,5 miljard, vooral door de zwakkere Amerikaanse dollar. Dalende aandelenkoersen en vastrentende waarden hadden een negatieve invloed van EUR 6,6 miljard. De acquisitie van de pensioenactiviteiten in Latijns-Amerika en de aankoop

ING zal een totaaldividend over 2007 voorstellen van EUR 1,48 per (certificaat van een) gewoon aandeel, een stijging van 12% ten opzichte van EUR 1,32 in 2006. Rekening houdend met het interimdividend van EUR 0,66 dat in augustus 2007 betaalbaar is gesteld, bedraagt het slotdividend EUR 0,82, uit te keren in contanten. De notering van het ING-aandeel ex-dividend vindt plaats op 24 april 2008 en het dividend zal op 5 mei 2008 betaalbaar worden gesteld.

Opinie & Analyse

Column Terug naar de toekomst Mark Cliffe, chief economist van ING Groep, legt een deel van de schuld voor de kredietcrisis bij de internationale aandelenmarkten. Ironisch genoeg zouden diezelfde aandelenmarkten nog wel eens het meest van de crisis kunnen profiteren. De internationale aandelenmarkten zijn uiteindelijk ten prooi gevallen aan de kredietcrisis. Terwijl men zich daar zorgen maakt over een economische neergang, kan ook worden bedacht dat de aandelencrisis de keerzijde vormt van de hausse in gestructureerde kredieten. De vraag is nu of de reactie van beleggers en beleidsmakers op de huidige neergang zal leiden tot een terugkeer naar aandelen op de langere termijn. Een antwoord is te vinden in de reden waarom de markten voor gestructureerd krediet de afgelopen jaren zo snel zijn gegroeid. Veel is al geschreven over de rol van de Amerikaanse Fed, die wordt verweten de rente te sterk te hebben verlaagd en te laag te hebben gehouden om maar te zorgen dat de Amerikaanse economie bleef groeien na het inklappen van de aandelenmarkten in de periode 2000-2001. Ook worden zakenbanken ervan beschuldigd nieuwe instrumenten op basis van securitisatie en derivaten te hebben ontwikkeld die de lage onderliggende kredietkwaliteit aan het oog onttrokken. Tot nu toe is er echter nog maar weinig aandacht besteed aan het gegeven dat de vraag naar deze nieuwe instrumenten werd gevoed door het geringe animo van beleggers om na de beurskrach nog aandelen te kopen. En dus was men op zoek naar alternatieven die waardebehoud en krachtige rendementen combineerden. Niet dat de aandelenmarkten het na 2003 slecht hebben gedaan. Maar dit keer werden de hoge aandelenkoersen gevoed door uitzonderlijk hoge bedrijfswinsten, waardoor de waardering voor aandelen per saldo gematigd bleef. De honger van beleggers naar betere rendementen werd gestild met steeds complexere producten die de dalende opbrengsten compenseerden met steeds meer geleend vermogen (leverage) en hogere kredietrisico’s. Het probleem was dat

Mark Cliffe

beleggers en, erger nog, veel emittenten zelf geen idee hadden van de omvang van de risico’s. De combinatie van een te groot optimisme, extreme hoeveelheden geleend geld en te soepele kredietverlening is ook in het verleden een recept geweest voor crises in de financiële markten. Maar vooral de complexiteit, ondoorzichtigheid en de omvang van de markten voor gestructureerde kredieten maken de huidige crisis schokkend en onvoorspelbaar. Dat men niet weet hoe het gaat aflopen met een markt voor kredietderivaten met een omvang van USD 45 biljoen, een markt die tien jaar geleden nog nauwelijks bestond, zegt wel iets over de mate van onzekerheid waar wij nu mee te maken hebben. Achteraf praten is natuurlijk altijd veel makkelijker dan vooruitblikken. Maar onderkenning van de onzekere toekomst van de markten voor gestructureerde kredieten, geeft op zich al enige indicatie van wat er staat te gebeuren. Dit klinkt misschien als een paradox, maar de centrale banken zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor het functioneren van het financiële stelsel. Dus zodra een financiële crisis voorbij een bepaald punt gaat, wordt snel en voortvarend monetair ingrijpen en het ondersteunen van de financiële markt de voornaamste prioriteit. Dit omslagpunt werd in de Verenigde Staten in januari bereikt, toen de Fed de rente in totaal met 125 basispunten verlaagde. De zorg om de

inflatie moest even op een lager pitje. Ook wordt fiscaal beleid uit de kast gehaald om de bedrijvigheid extra te ondersteunen via belastingverlagingen of extra overheidsbestedingen. Europa is nog niet op dit punt aangeland, maar als het in Amerika mislukt, zullen de beleidsmakers ook in Europa iets moeten doen. Zelfs zonder duidelijkheid over de ernst van de huidige neergang staat al vast dat de problematiek op de markten voor gestructureerde kredieten tot blijvende veranderingen zal leiden. Beleggers zullen zich wel twee keer bedenken voordat zij weer in de gestructureerde kredieten stappen. Als het dieptepunt van de huidige economische neergang in zicht komt, kan een simpel aandeel er ineens interessant uitzien. De ratingbureaus hebben bij dit alles flink averij opgelopen. Beleggers zullen dan ook op zoek gaan naar andere bronnen voor kredietanalyse. Bovendien zullen beleggers en toezichthouders van banken die kredietportefeuilles securitiseren, verlangen dat die daarin zelf een grotere positie aanhouden, zodat er voor hen ook meer op het spel staat. Ook zullen er hogere eisen worden gesteld aan de transparantie en liquiditeit in de markten voor gestructureerde kredieten. Hoe langer het duurt voordat betrokken financiële partijen aan deze voorwaarden voldoen, hoe eerder beleggers hun heil weer zullen zoeken bij rechttoe rechtaan effecten zoals aandelen.


21

Column

22 april: “Laat uw stem horen”

De Aandeelhoudersvergadering van april 2007 liet opnieuw een hogere deelname zien. Van de certificaat- en aandeelhouders heeft niet minder dan 36% (exclusief prefs) gestemd. Dit was een verheugende ontwikkeling. Als Bestuur hopen we dat bij de eerstvolgende Aandeelhoudersvergadering op dinsdag 22 april 2008 velen hun stem zullen laten horen en dat de deelname opnieuw wordt overtroffen, want de participatie van certificaathouders en aandeelhouders kan ons niet groot genoeg zijn. Ook op de komende Aandeelhoudersvergadering stemt de Stichting alleen voor de ‘zwijgende’ certificaathouders, zij die niet op de vergadering aanwezig zijn en evenmin van de mogelijkheid gebruik hebben gemaakt hun stem bij volmacht uit te brengen. Ons stemgedrag wordt geleid door het belang van de certificaathouders, waarbij het belang van ING en andere betrokkenen wordt meegewogen. Een ontwikkeling die ook een grotere aandeelhoudersparticipatie beoogt is de volgende. Medio 2007 heeft de commissie-Frijns advies uitgebracht over de verhouding tussen vennootschap en aandeelhouders. Een van de aanbevelingen van de Commissie was dat wetgeving zou moeten worden ontwikkeld die de vennootschap in staat stelt de identiteit van haar aandeelhouders te achterhalen. Daarmee grijpt de Commissie terug op een aanbeveling van de commissie-Tabaksblat uit 2003. Deze wetgeving zou de deelname van zoveel mogelijk aandeelhouders aan de besluitvorming in de algemene vergadering van aandeelhouders moeten bevorderen. Op 3 januari 2008 heeft het Ministerie van Financiën een concept-wetsvoorstel gepubliceerd waarin uitvoering wordt gegeven aan het advies van de commissie-Frijns. Het conceptwetsvoorstel bevat een regeling die beursgenoteerde ondernemingen de mogelijkheid geeft

22


om in de aanloop naar een aandeelhoudersvergadering bij de effectenbewaarinstellingen de namen en adressen van haar aandeelhouders op te vragen. Met behulp daarvan kan de onderneming haar aandeelhouders persoonlijk uitnodigen voor het bijwonen van de aandeelhoudersvergadering of voor het afgeven van een

“Het gaat erom dat u uw stem laat horen” stemvolmacht of een steminstructie. Hoewel deze regeling uiteraard haar beperkingen heeft (zo zal het niet altijd mogelijk zijn om in verband met lokale wetgeving de beschikking over namen en adressen van buitenlandse aandeelhouders te krijgen), mag niettemin een verdere toename van de participatie van aandeelhouders aan de besluitvorming in aandeelhoudersvergaderingen worden verwacht. Ik wijs u ook graag nog even op de inkoop door ING van eigen preferente aandelen A. Het betreft omvangrijke pakketten die zijn ingekocht van respectievelijk Aegon (2006), Fortis (juli 2007) en ABN Amro (2 tranches; oktober en december 2007), en vervolgens ingetrokken, met uitzondering van de 2e tranche ABN Amro. Naar verwachting zal deze op 29 februari a.s. worden ingetrokken. Dit heeft ook effect op de stemverhoudingen tijdens de Aandeelhoudersvergadering. Immers, in de huidige situatie zijn aan de prefs meer stemrechten verbonden (één preferent aandeel A heeft vijf stemmen) en dat is ook de reden om ze in te kopen. ING is het eens met het beginsel van gelijke rechten (één aandeel, één stem) op de verschillende soorten aandelen. Het Kabinet heeft overigens

afgezien van het treffen van een wettelijke regeling over dit onderwerp. De oproepcirculaire zal vanaf 19 maart op ING’s website (www.ing. com) beschikbaar zijn. Daarnaast, zo begreep ik, zullen er oproepadvertenties verschijnen in de grote Nederlandse dagbladen en de Officiële Prijscourant en voorts in grote dagbladen in die Europese landen waar ING beursgenoteerd is. Overigens kunt u ook elektronisch stemmen via internet, zij het uitsluitend voorafgaand aan de vergadering. ING heeft hiertoe een samenwerkingsverband afgesloten met de Stichting Communicatiekanaal Aandeelhouders. Voor meer informatie: www.communicatiekanaal.nl. Tot het Bestuur van de Stichting zijn inmiddels toegetreden de heer drs. C.J. van den Driest, oud-voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Vopak N.V., en de heer H.J. Hazewinkel RA, voorzitter Raad van Bestuur Koninklijke Volker Wessels Stevin nv. Voor meer details over beide heren, en de overige vier bestuursleden, verwijs ik u graag naar onze website, www. stichtingingaandelen.nl. Op deze site vindt u ook informatie over stemmen op afstand en, bijvoorbeeld, de meest recente Administratievoorwaarden van de Stichting, d.d. 8 oktober 2007. Of u nu persoonlijk stemt tijdens de vergadering van 22 april, een steminstructie afgeeft aan de Stichting, of elektronisch stemt via het Communicatiekanaal, het gaat erom dat u uw stem laat horen! Jan Veraart, voorzitter Stichting ING Aandelen

i

De volgende column verschijnt in mei 2008. Mocht u intussen vragen of opmerkingen hebben, dan kunt u daarvoor op onze website terecht, www.stichtingingaandelen.nl

ING Gallery

Wim Schuhmacher (1894-1986) Melitta in het wit, 1928 Olie op canvas 99 x 76,5 cm ING Collectie

Nederlandse kunst in Italië In het Palazzo Leone da Perego in Legnano, in de Italiaanse stad Milaan, is op 23 februari een bijzondere tentoonstelling geopend, georganiseerd door ING. Realismo Olandese (‘Nederlands realisme’) is de eerste expositie van Nederlandse figuratieve kunst in Italië, de onomstreden bakermat van de Europese kunst en cultuur. De tentoonstelling biedt het Italiaanse publiek een overzicht van de school van de Nederlandse figuratieve kunst. De circa zestig schilderijen komen allemaal uit de bedrijfscollectie van ING. Ze zijn geselecteerd omdat ze illustratief zijn voor de ontwikkeling van de verschillende bewegingen binnen de figuratieve kunst. Creatieve werkplek De ING Collectie is in eerste instantie opgezet om medewerkers een stimulerende en prettige werkomgeving te bieden en het creatieve denken op kantoor te stimuleren. In de loop der jaren is de collectie echter uitgegroeid tot

een toonaangevende verzameling figuratieve kunst van museumkwaliteit. ING neemt veelvuldig de kans waar om relaties uit te nodigen voor bijzondere evenementen. Daarbij kan de afdeling Art Management elke ING-klant die van plan is een eigen kunstcollectie op te bouwen of uit te breiden, deskundig advies geven. Door haar collectie te blijven uitbreiden en objecten uit te lenen voor openbare tentoonstellingen, vervult ING de rol van kunstbeschermer, binnen het kader van een breder besef van maatschappelijke verantwoordelijkheid. De tentoonstelling Realismo Olandese dient twee doelen. Enerzijds wordt het Italiaanse kunstpubliek de mogelijkheid geboden te genieten van Nederlandse figuratieve kunst, anderzijds wordt het publiek in het buitenland bewust gemaakt van Nederlandse kunstenaars. De tentoonstelling loopt tot 20 april 2008.

TEFAF Maastricht: de allerbeste kunst, om te bekijken en te kopen. Fotograaf: Pieter de Vries, Texel

ING sponsort TEFAF TEFAF (The European Fine Art Fair), die van 7 t/m 16 maart in Maastricht wordt gehouden, is een van de meest invloedrijke kunst- en antiekevenementen ter wereld. Voor het derde achtereenvolgende jaar sponsort ING deze kunstbeurs. Kwaliteit is het internationale handelsmerk van TEFAF geworden. Net als bij eerdere tentoonstellingen zullen de belangrijkste kunsthandelaren uit de wereld een prachtige serie kunstwerken tonen. Maar wat TEFAF vooral bijzonder maakt, is dat bezoekers de geëxposeerde werken niet alleen mogen bekijken, maar ook mogen kopen. Dit jaar biedt de beurs daarnaast de TEFAF Showcase: kunstwerken die zijn geselecteerd door een speciaal daartoe aangesteld comité, bestaande uit ‘s werelds meest getalenteerde jongere handelaren. Die krijgen zo de kans om tijdens dit zeer bijzondere evenement

werken te exposeren. ING’s eigen stand in het sponsorpaviljoen zal dit jaar gewijd zijn aan Oog, het nieuwe tijdschrift van het Rijksmuseum. Curators van de afdeling Art Management van ING zullen op de beurs aanwezig zijn om door ING genodigden een rondleiding te geven langs enkele bijzondere werken en om mensen die een eigen collectie willen opbouwen of uitbreiden, advies te geven. Een bezoek aan TEFAF is zonder meer een zeer bijzondere culturele ervaring. Het biedt de bezoeker de gelegenheid een grote variëteit aan meesterstukken te bekijken en te kopen. Dit alles fraai tentoongesteld.

i

www.tefaf.com


23

Kerncijfers en data

Belangrijke data in 2008 Herbeleggingsindex

Woensdag 2 april 2008 ING IR-symposium

250

Dinsdag 22 april 2008, 10.30 uur Jaarlijkse Algemene Vergadering van Aandeelhouders

200

Woensdag 23 april 2008 Registratiedatum (NYSE)

150

Donderdag 24 april 2008 Notering ING-aandeel ex-slotdividend 2007 (NYSE Euronext en NYSE)

100

Maandag 28 april 2008 Registratiedatum (NYSE Euronext)

50

0 2004

2005

2006

2007

31-12-2007

Maandag 12 mei 2008 Betaalbaarstelling slotdividend 2007 (NYSE)

Certificaten ING MSCI World Insurance MSCI World Banks Bron: Thomson Financial Datastream

Top 20 wereldwijde financiële instellingen (beurswaarde in miljarden euro’s) 1

HSBC Holdings

134,8

2

Bank of America Corp

123,9

3

Amer Intl Group

100,9

4

JPM Chase

99,4

5

Citigroup Inc

99,0

6

Banco Santander

92,5

7

Unicredito

75,8

8

BNP Paribas

69,8

9

Wells Fargo

69,5

10 Mitsubishi UFJ Financial

66,8

11 Allianz

66,5

12 UBS

65,5

13 Intesa Sanpaolo

64,1

14 BBVA

62,8

15 Royal Bank Scotland

60,3

16 ING

59,2

17 Goldman Sachs

58,4

18 Axa

57,3

19 Wachovia Corp

51,1

20 Deutsche Bank

47,7

Maandag 5 mei 2008 Betaalbaarstelling slotdividend 2007 (NYSE Euronext)

Woensdag 14 mei 2008 Publicatie resultaten 1e kwartaal 2008 Woensdag 13 augustus 2008 Publicatie resultaten 2e kwartaal 2008 Woensdag 13 augustus 2008 Registratiedatum (NYSE) Donderdag 14 augustus 2008 Notering ING-aandeel ex-interimdividend (NYSE Euronext en NYSE) Maandag 18 augustus 2008 Registratiedatum (NYSE Euronext) Donderdag 21 augustus 2008 Betaalbaarstelling interimdividend 2008 (NYSE Euronext) Donderdag 28 augustus 2008 Betaalbaarstelling interimdividend 2008 (NYSE) Woensdag 12 november 2008 Publicatie resultaten 3e kwartaal 2008 (Data zijn onder voorbehoud.)

Cert no. XXX-XXX-XXXX

Bron: MSCI, Bloomberg, 31 december 2007

Algemene Vergadering van Aandeelhouders Dit jaar vindt de Aandeelhoudersvergadering plaats op dinsdag 22 april 2008, in het Muziekgebouw, Piet Heinkade 1 te Amsterdam. De vergadering begint om 10.30 uur. De agenda is vanaf 19 maart beschikbaar op de website van ING Groep, www.ing.com.

Jaarverslag en Jaaroverzicht 2007 Het Jaarverslag 2007 en het Jaaroverzicht 2007 zijn vanaf 19 maart 2008 op de website van ING Groep (www.ing.com) te vinden. Gedrukte exemplaren kunnen vanaf 26 maart 2008 gratis worden verkregen bij ING Groep. De Nederlandse versies zijn vanaf 2 april 2008 beschikbaar op www.ing.com. De gedrukte versies van de Nederlandstalige verslagen zijn beschikbaar vanaf 9 april 2008. Het Maatschappelijk Verslag van ING over 2007 zal vanaf 7 april 2008 beschikbaar zijn op de website van ING.

24


Disclaimer Bij het opstellen van de financiële informatie in deze publicatie zijn dezelfde waarderingsgrondslagen toegepast als voor de cijfers over het derde kwartaal van 2007, die zijn opgenomen in het Statistical Supplement van ING Groep. Dit supplement is beschikbaar op www.ing.com. De cijfers in dit document zijn niet door de accountant gecontroleerd. In de tabellen zijn kleine afrondingsverschillen mogelijk. In deze publicatie zijn verwachtingen over toekomstige gebeurtenissen opgenomen. Deze verwachtingen zijn gebaseerd op de huidige inzichten en veronderstellingen van het management met betrekking tot bekende en onbekende risico’s en onzekerheden. De feitelijke resultaten, prestaties of andere omstandigheden kunnen in meer dan geringe mate afwijken van de uitgesproken verwachtingen als gevolg van wijzigingen in onder meer (i) de algemene economische omstandigheden, vooral in voor ING belangrijke markten, (ii) veranderingen in de beschikbaarheid van, en kosten verbonden aan, liquiditeitsbronnen zoals interbancaire kredietverlening, alsmede de omstandigheden op de kredietmarkten in het algemeen, waaronder veranderingen in de kredietwaardigheid van kredietnemers en andere tegenpartijen, (iii) de frequentie en ernst van verzekerde schadegevallen, (iv) de sterfte-, invaliditeits- en ziektecijfers en ontwikkelingen hierin, (v) het verval in portefeuilles, (vi) het rentepeil, (vii) valutakoersen, (viii) concurrentieverhoudingen, (ix) wijzigingen in weten regelgeving en (x) het beleid van overheden en/of regelgevende toezichthouders. ING acht zich niet verplicht de in dit document opgenomen toekomstverwachtingen op enig moment te actualiseren.

Scherpere focus ING s strategie. Krachtige positie op onrustige markt. Strategische investering in Turkije. februari 2008

Recommend Documents