Scen • Malaga 2014 • Petrie van Bracht en Rob van Lier scenartsen
inhoud • • • • •
Inleiding Getallen Zorgvuldigheidscriteria Valkuilen Euthanasie versus palliatieve sedatie
De scenarts • S: staat voor steun: informatie, advies, ondersteuning, gedachtenvormend • C: consultatie: vanaf het moment dat patient en arts besluiten tot euthanasie op korte termijn • SCEN-arts beoordeelt noodzaak consultatie op dat moment • SCEN-arts heeft zijn eigen werk, kan dus niet altijd op stel en sprong
Behandelaar vs SCENarts • Behandelend arts blijft eindverantwoordelijk, zowel voor de communicatie met de patient als voor de beslissing en uitvoering van euthanasie • SCEN-arts is slechts toetsend, behandelaar neemt zelf het besluit • Alleen uitvoerend arts is aanspreekpunt voor SCEN-arts
Spiegelinformatie scen 2013 • 668 scenartsen in Nederland, 17 a 20 scenartsen in NBNO; huisartsen, verpleeghuisartsen en specialisten • Aantal consultaties in Ned: – in 2009 aantal 3887 – in 2013 aantal 6965 Gemiddeld aantal consultaties per scenlid: - in 2009 per jaar 8 - in 2013 per jaar 12
De patiënt • • • • • •
thuis in verzorgingstehuis in ziekenhuis in verpleeghuis in hospice elders (GGZ-instelling)
79,2% 4,9% 4,9% 3,3% 7,4% 0,2%
Hoofddiagnose • • • • • • • • •
Kanker Cva Hartfalen MS/ALS COPD Ouderdom Dementie Psychiatrisch Anders
70,6% 2,5% 3,1% 4,1% 4,1% 5,6% (in 2009 1,2%) 1,4% 2,9% 5,6%
Reden verzoek tot euthanasie Algehele zwakte/moeheid Lijden zonder zicht op verbetering Onluistering/verlies waardigheid Afhankelijkheid Pijn Lijden had geen zin meer Benauwdheid Invaliditeit Angst om te stikken Braken Levensmoeheid Niet tot last van familie/omgeving Depressie Anders
55,8% 50,0% 48,8% 38,9% 31,3% 23,0% 19,5 14,4% 11,1% 9,7% 7,8% 5,3% 2,3% 17,1%
De consultvrager Huisarts Specialist Specialist ouderengeneeskunde
87,2% 5,8% 2,7%
Niet voldaan aan zorgvuldigeheidseisen • 2009 24,9% • 2014 15,1% Er lijkt een trend dat consultvragende artsen minder twijfel hebben.
Reden niet voldaan • • • • •
Geen ondraaglijk lijden 66,3% Geen weloverwogen verzoek 26,3% Andere behandelingsmogelijkheden 15,8% Geen uitzichtloos lijden 11,6% Geen vrijwillig verzoek 5,3%
Hoe kan % niet voldaan verder zakken? • Knmg > modelverslag euthanasie
UITZICHTLOOS EN ONDRAAGLIJK LIJDEN •
Aan welke aandoening, die aanleiding was voor het verzoek tot levensbeëindiging leed de patiënt en sinds wanneer? Voeg, indien aanwezig, een of meer specialistenbrieven toe waarin de diagnose wordt gesteld.
•
Door wie en wanneer is de patiënt voorgelicht over (de huidige situatie, het beloop, de prognose van) het ziekteproces?
•
Welke therapeutische en palliatieve alternatieven zijn met patiënt besproken, inclusief de voor- en nadelen, en wat was de mening van de patiënt daarover?
•
Welke therapeutische maatregelen zijn ingezet en wat was daarvan het resultaat? Methoden, middelen, dosering.
•
Welke palliatieve maatregelen zijn ingezet en wat was daarvan het resultaat? Methoden, middelen, dosering.
•
Beschrijf – vanuit het perspectief van de patiënt – waaruit zijn lijden bestond en wat dat lijden voor deze patiënt ondraaglijk maakte?
•
Waarom bent u ervan overtuigd dat het lijden naar heersend medisch inzicht uitzichtloos is?
•
Wat maakte dat het ondraaglijke lijden van deze patiënt voor u invoelbaar was? Beschrijf bijvoorbeeld de klachten of aspecten van het lijden en de (niet alleen medische) zorg die de patiënt nodig had.
VRIJWILLIG EN WELOVERWOGEN VERZOEK •
Wanneer is er voor het eerst in algemene zin door de patiënt (met u) over levensbeëindiging op verzoek gesproken? Als de patiënt toen een schriftelijke wilsverklaring heeft overhandigd, alstublieft de datum van de verklaring vermelden.
•
Beschrijf wanneer de patiënt voor het eerst aan u om daadwerkelijke uitvoering van levensbeëindiging heeft verzocht en wanneer de patiënt dit verzoek heeft herhaald? Als dit verzoek eerder aan anderen (bijvoorbeeld collega’s) is geuit of als daar anderen (bijvoorbeeld verpleegkundigen of verzorgenden) bij waren, dit alstublieft vermelden.
•
Als er een (schriftelijke) wilsverklaring aanwezig is, voeg deze dan toe. Een schriftelijke wilsverklaring is geen wettelijk vereiste, maar kan aan arts en consulent soms meer duidelijkheid verschaffen met betrekking tot het verzoek om levensbeëindiging. Dat zelfde geldt voor video -of audiomateriaal dat is vervaardigd, bijvoorbeeld omdat een patiënt niet (meer) in staat is te schrijven. Indien gewenst kan ook dit materiaal worden bijgevoegd.
•
Waaruit hebt u afgeleid dat het verzoek van de patiënt niet is geuit onder druk of invloed van anderen?
•
Waaruit hebt u afgeleid dat de patiënt zich ten volle bewust was van de strekking van het verzoek en van zijn situatie?
Zorgvuldigheidscriteria • Wat betreft de patient: – Vrijwillig en weloverwogen – Alternatieven geprobeerd/besproken • Palliatieve behandelingen • Depressie • Sedatie
– Uitzichtloos en ondraaglijk lijden
Wilsbekwaam • Dementie • Hersentumoren/metastasen • Kinderen
Alles gedaan… • Ongeneeslijke ziekte • Depressie uitgesloten danwel behandeling aangeboden • Palliatieve alternatieven in ieder geval aangeboden • Patient is klaar met leven
Palliatieve zorg • Voor zover patient dat wil: zijn alle mogelijkheden van palliatieve zorg benut? • Is het een doodswens of meer een vraag om verlichten van lijden.
Ondraaglijk lijden Een aan patient gebonden begrip • Is behandelend arts overtuigd van de ondraaglijkheid van het lijden voor deze patient • Is het lijden “invoelbaar” • Kun je verwoorden waaruit dat ondraaglijk lijden bestaat • Is het lijden er NU
Zorgvuldigheidscriteria • Wat betreft de dokter – andere onafhankelijke dokter – medisch-professioneel goed gehandeld – verslaglegging!
Valkuilen en obstakels • Druk familie • Tijdstip toezeggen • Recht op…..
• Waarneming en vrije dagen • Sedatie in plaats van euthanasie
Sedatie vs euthanasie • Sedatie: • Cliënt wil nog wel leven, maar niet zo en vraagt arts symptoombestrijding • Noodsituatie • Patiënt niet altijd aanspreekbaar • Reversibel • • • • •
Euthanasie: Cliënt wil nu dood en vraagt arts levensbeëindiging Uitgebreid overleg Wilsbekwame patiënt Irreversibel
Palliatieve sedatie vs euthanasie •
Doel
Lijdensverlichting
Lijdensverlichting
•
Wijze waarop
Verlaging van bewustzijn
Levensbeëindiging
•
Medisch handelen
Normaal medisch handelen
Bijzonder medisch handelen
•
Indicatie
Uitzichtloos ondraaglijk lijden
•
Anderszins niet te verlichten symptomen, die ondraagelijk lijden veroorzaken Toestemming patiëntIndien mogelijk
•
Consultatie
Niet verplicht, wel wenselijk
Verplicht
•
Besluitvorming
•
Medicatie
Primair patiënt en arts Indien mogelijk consensus patiënt, naasten en behandelteam Sedativa mn. Benzodiazepines Barbituraten en spierrelaxantia
Titratie obv. lijdensverlichting •
Dosering
Altijd
Snelle overdosering
Palliatieve sedatie vs Euthanasie vervolg
Uitvoering
Arts en verpleegkundig team
Reversibel
Ja
Verkort het leven
Nee
Natuurlijk overlijden
Ja
Zorgvuldigheidseisen
(nog) niet opgesteld
Wettelijke regelgeving
Zoals bij elk medisch handelen
Melding en toetsing
Nee
Om te onthouden… • Nummer SCEN: 073 6236995 ma-vrij van 9.00-17.00 • Nummer P A T: 0900-5152535 ook in het weekend van 9.00-17.00 • http://knmg.artsennet.nl/ informatie over scen • http://www.oncoline.nl/ palliatieve richtlijnen
