Samenwerkingsrelatie. Tussen cliënt en ambulante begeleider. Studenten: J. van Ganzewinkel M. Koppes R. van der Krabben

Samenwerkingsrelatie Tussen cliënt en ambulante begeleider

Studenten: J. van Ganzewinkel M. Koppes R. van der Krabben Opleiding: Pedagogiek, Hogeschool Arnhem Nijmegen Begeleidende docent: M. Marijnissen Organisatie: Zorgmed Opdrachtgever: N. Brochard Datum: 21-05-2013

Voorwoord Voor u ligt het onderzoeksrapport en het adviesrapport van M. Koppes, R. van der Krabben en J. van Ganzewinkel. Het betreft de afstudeerscriptie van de module Onderzoek & Innovatie voor de opleiding Pedagogiek aan de HAN te Nijmegen. Na een fijne en productieve samenwerking met Zorgmed spreken wij onze tevredenheid uit over dit product. Om tot dit product te komen hebben wij medewerking gehad van verschillende disciplines binnen Zorgmed. Wij willen persoonlijk onze dank uitspreken aan onze opdrachtgever, N. Brochard. Ze heeft ons door het hele proces heen voorzien van feedback. Tevens heeft ze dit verslag beoordeeld. Daarnaast willen wij alle medewerkers van Zorgmed bedanken waar wij mee in gesprek zijn gegaan en die de enquêtes van dit onderzoek hebben ingevuld. Verder gaat onze dank uit naar de zorgcoördinator, J. van Dijk, die ons proces heeft bewaakt. Ook gaat onze dank uit naar alle cliënten die medewerking hebben verleend aan dit onderzoek. Tot slot gaat onze dank uit naar de praktijkdocenten vanuit de HAN M. Marijnissen en P. van Elen. Met een kritische blik hebben zij ons door dit proces heen begeleidt.

Wij wensen u als lezer veel plezier met het doorlezen van ons onderzoeksrapport. J. van Ganzewinkel M. Koppes R. van der Krabben

2

Inhoudsopgave 1. 2. 3.

Inleiding........................................................................................................................................... 5 Samenvatting ................................................................................................................................... 6 Organisatie omschrijving................................................................................................................. 7 3.1. Missie Zorgmed ....................................................................................................................... 7 3.2. Visie Zorgmed ......................................................................................................................... 7 3.3. Werkwijze ............................................................................................................................... 7 4. Probleemanalyse .............................................................................................................................. 8 4.1. Inleiding................................................................................................................................... 8 4.2. Inhoud ...................................................................................................................................... 8 4.3. Probleemomschrijving........................................................................................................... 16 4.4. Samenvatting ......................................................................................................................... 16 5. Verantwoording van het praktijkonderzoek .................................................................................. 18 5.1. Inleiding................................................................................................................................. 18 5.2. Methoden van onderzoek ...................................................................................................... 18 6. Resultaten ...................................................................................................................................... 24 6.1. Inleiding................................................................................................................................. 24 6.2. Deelvraag 1............................................................................................................................ 24 6.3. Deelvraag 2............................................................................................................................ 26 6.4. Deelvraag 3............................................................................................................................ 29 6.5. Deelvraag 4............................................................................................................................ 30 7. Algemene conclusies ..................................................................................................................... 34 7.1. Inleiding................................................................................................................................. 34 7.2. Conclusies ............................................................................................................................. 34 7.3. Aanbevelingen ....................................................................................................................... 35 8. Adviesrapport ................................................................................................................................ 37 8.1. Inleiding................................................................................................................................. 37 8.2. Advies 1: Communicatie en houding .................................................................................... 37 8.3. Advies 2: Afspraken .............................................................................................................. 39 8.4. Advies 3: Interesses ............................................................................................................... 40 8.5. Advies 4: Doelen ................................................................................................................... 40 9. Verantwoording van het adviesrapport.......................................................................................... 41 9.1. Doelstellingen ........................................................................................................................ 41 9.2. Verantwoording advies 1....................................................................................................... 41 9.3. Verantwoording advies 2....................................................................................................... 42 9.4. Verantwoording advies 3....................................................................................................... 42 9.5. Verantwoording advies 4....................................................................................................... 43 10. Implementatie ............................................................................................................................ 44 10.1. Implementatie advies 1 ...................................................................................................... 44 10.2. Implementatie advies 2 ...................................................................................................... 44 10.3. Implementatie advies 3 ...................................................................................................... 45 11. Samenvatting ............................................................................................................................. 46 12. Discussie.................................................................................................................................... 47 13. Literatuurlijst ............................................................................................................................. 48 14. Bijlagen ..................................................................................................................................... 50 14.1. Bijlage 1 Inleidende e-mail ouder(s)/Verzorger(s) ............................................................ 50 14.2. Bijlage 2 Inleidende e-mail TAB....................................................................................... 51 14.3. Bijlage 3 Enquêtes ............................................................................................................. 52 14.4. Bijlage 4 Resultaten enquête cliënten................................................................................ 56 14.5. Bijlage 5 Resultaten enquête ouder(s)/verzorger(s) .......................................................... 62 14.6. Bijlage 6 Resultaten enquête ambulant begeleiders .......................................................... 69 14.7. Bijlage 7 Verwerking van enquêtes ................................................................................... 75 14.8. Bijlage 8 Herinneringsmail ouder(s)/verzorger(s) ............................................................. 76

3

14.9. 14.10. 14.11. 14.12. 14.1. 14.2. 14.3. 14.4.

Bijlage 9 Herinneringsmail TAB....................................................................................... 77 Bijlage 10 Interview .......................................................................................................... 78 Bijlage 11 Transcriptie ...................................................................................................... 79 Bijlage 12 Codering........................................................................................................... 83 Bijlage 13 Hand-out bijeenkomst luisteren ....................................................................... 88 Bijlage 14 Het evaluatieformulier ..................................................................................... 90 Bijlage 15 De afsprakenposter........................................................................................... 91 Bijlage 16 Spreuk .............................................................................................................. 93

4

1. Inleiding Dit onderzoeksrapport en adviesrapport is geschreven in opdracht van de organisatie Zorgmed. Zorgmed is een overkoepelende thuiszorgorganisatie. Zorgmed biedt op verschillende wijze begeleiding aan kinderen, adolescenten en volwassenen met een ASS, ADHD en of andere psychiatrische problematiek. Zorgmed wil de hulpvrager ondersteunen in zijn eigen leefomgeving op zodanige wijze dat deze zo lang mogelijk de regie over zijn eigen leven kan blijven voeren. In samenwerking met de opdrachtgever Zorgmed te Eindhoven is onderzoek verricht naar de samenwerkingsrelatie tussen cliënten met een Autisme Spectrum Stoornis en diens begeleiders. Het doel van dit onderzoek was inzicht krijgen in welke elementen vanuit het perspectief van de cliënt een positieve en/of negatieve invloed hebben op de samenwerkingsrelatie met de begeleiders van Zorgmed. In dit onderzoeksplan is in hoofdstuk drie een korte samenvatting weergegeven van het hele onderzoek. In hoofdstuk 4 wordt de organisatie omschreven om een helder beeld te creëren van de praktijkinstelling. Hier wordt ook de missie, visie en werkwijze van Zorgmed beschreven. Vervolgens wordt in de probleemanalyse de probleemomschrijving uitgewerkt aan de hand van het 5xW+H model in hoofdstuk vijf.Ook zijn in hoofdstuk vijf de risico- en beschermingsfactoren uitgewerkt en de probleemstelling met bijbehorende doel- en vraagstelling. In hoofdstuk zes worden de dataverzamelingstechnieken, de procedure en de onderzoeksmethoden van het praktijkonderzoek verantwoord. In hoofdstuk zevenwordt antwoord gegeven op de deelvragen aan de hand van de resultaten verkregen uit de enquêtes en interviews uit het praktijkonderzoek. De conclusies zijn weergegeven in hoofdstuk acht samen met de aanbevelingen. Het adviesrapport moet gezien worden als een suggestie, er zullen zeker meerdere mogelijkheden van toepassing zijn die niet genoemd zijn. In hoofdstuk negen zijn de adviezen beschreven die voort zijn gekomen uit de aanbevelingen. De verantwoordingen van deze adviezen zijn beschreven in hoofdstuk tien. In hoofdstuk elf staan de implementaties beschreven van deze adviezen. Tot slot zijn in hoofdstuk twaalf de discussiepunten uitgewerkt die tijdens de vorming van het onderzoeksrapport naar voren zijn gekomen.

5

2. Samenvatting Uit de probleemanalyse is naar voren gekomen dat Zorgmed een instelling is die streeft naar kwaliteit op het gebied van zorg. Zij wil graag meer zicht op de samenwerkingrelatie tussen de begeleider en de cliënt, zodat zij de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie kan verbeteren. Hun visie beschrijft dat zij streven naar een grote mate van tevredenheid bij de cliënten. Dit doet Zorgmed door zorg op maat aan te bieden. Door middel van onderzoek is er meer zicht verkregen op de behoeften van de cliënten, om de tevredenheid en dus de kwaliteit van de zorg verbeteren. Doormiddel van het afnemen van de enquêtes en interviews zijn er conclusies getrokken. Uit de resultaten van het onderzoek komt naar voren dat de kwaliteiten van de begeleiders van Zorgmed zitten in het tonen van interesse, weten wat de cliënt leuk vindt, het stellen van vragen om de cliënt te begrijpen en dat de client de ruimte krijgt om te vertellen over zijn/haar problemen. Daarnaast is gebleken dat ze bij het opstellen van doelen werken volgens hun visie, het bieden van zorg op maat. De wijze waarop de doelen worden opgesteld, sluit dus aan bij de behoeftes van de individuele cliënt.

6

3. Organisatie omschrijving Zorgmed is een overkoepelende thuiszorgorganisatie. Zij biedt alle vormen van thuiszorg, zoals verpleging, verzorging en begeleiding. Dit onderzoek richt zich op de begeleidende vorm van thuiszorg die Zorgmed aanbiedt. Zorgmed biedt op verschillende wijze begeleiding aan kinderen, adolescenten en volwassenen met een ASS, ADHD of andere psychiatrische problematiek. Specifiek wordt gekeken naar de samenwerkingsrelatie tussen cliënt en begeleider binnen de ambulante hulpverlening. 3.1. Missie Zorgmed Zorgmed wil de hulpvrager ondersteunen in zijn eigen leefomgeving op zodanige wijze dat deze zo lang mogelijk de regie over zijn eigen leven kan blijven voeren. Als gastheer in zijn eigen huis, met een maximale zeggenschap over de invulling van de ondersteunende acties van de deskundige medewerkers wordt samen gewerkt aan optimale leefomstandigheden. Zorgmed wil dit bereiken door de medewerkers binnen hun eigen domein werkzaam te laten zijn vanuit een zo groot mogelijke eigen verantwoordelijkheid. Binnen Team Ambulante Begeleiding (TAB) wordt daarnaast benadrukt dat er planmatig gewerkt wordt en niet langer dan nodig (Zorgmed, 2013a). 3.2. Visie Zorgmed Zorgmed streeft naar een grote mate van tevredenheid bij de hulpvrager door inzet van kwalitatief goede zorg op maat met zoveel mogelijk ruimte voor de eigenheid van de medewerker. Werkend vanuit de gedachte ‘maximale betrokkenheid, minimale bureaucratie’, wil Zorgmed uiteindelijk erkend worden binnen de gezondheidszorg in Nederland (Zorgmed, 2013a). 3.3. Werkwijze De werkwijze van Zorgmed is gebaseerd op hun visie, Zorgmed werkt niet volgens een vaste methode. Op het moment dat kinderen of volwassenen een diagnose hebben gekregen, kunnen ze via het Centrum Indicatiestelling Zorg of bij Bureau Jeugdzorg een indicatie voor de aanspraak op AWBZzorg (Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten) aanvragen. Met deze indicatie weten ze hoeveel en in welke vorm ze zorg kunnen krijgen (Centrum Indicatiestelling Zorg, z.d.). Nadat cliënten een indicatie hebben gekregen kunnen ze via AWBZ zorg inkopen bij Zorgmed. Zorgmed biedt begeleiding in onderaannemerschap aan, dit houdt in dat Zorgmed contracten heeft met zorgverzekeraars. De zorgverzekeraar koopt voor hun klanten bij Zorgmed zorg in. Daarnaast biedt Zorgmed ook via het persoonsgebonden budget (PGB) zorg aan. Cliënten met een PGB bepalen zelf wie hun zorgverlener (bijv. Zorgmed) wordt en hoe en wanneer zij zorg krijgen. Op de site van Zorgmed (z.d.) staat het intake traject op de volgende wijze uitgelegd: Op het moment dat Zorgmed een zorgvraag binnen krijgt, wordt er op korte termijn een afspraak gemaakt voor een intakegesprek. In dit gesprek probeert de intaker een helder beeld te krijgen van de situatie, de hulpvraag en wat er eventueel al aan zorg geregeld is. De cliënt wordt geïnformeerd over de werkwijze van Zorgmed en er is de mogelijkheid om vragen te stellen. Dit gesprek wordt uitgewerkt in een intakeverslag. Binnen Zorgmed wordt gekeken of er op (korte) termijn een begeleider zou kunnen starten. Aan de hand van de indicatie en de doelen waar de cliënt aan wil werken wordt er binnen zes weken een begeleidingsplan opgesteld. De begeleider bekijkt welke methode het beste bij de cliënt en het gestelde doel past. Samen met de cliënt wordt het begeleidingsplan door genomen en wanneer men akkoord gaat met het plan kan de begeleiding worden voortgezet. Door op deze manier het begeleidingsplan op te stellen zorg Zorgmed ervoor dat de begeleiding die wordt aangeboden past bij de cliënt.

7

4. Probleemanalyse 4.1. Inleiding In het eerste onderdeel van de afstudeerscriptie is het plan van aanpak beschreven. In het plan van aanpak is middels onderzoek naar voren gekomen hoe dit probleem is ontstaan. Om inzicht te krijgen in het probleem van Zorgmed en de probleemcontext is gebruik gemaakt van 5xW+H formule die beschreven staat in het boek van Migchelbrink over het uitvoeren van praktijkgericht onderzoek (Migchelbrink, 2006, p. 68). Hieronder zal de probleemanalyse worden weergegeven zoals deze is beschreven in het originele plan van aanpak. Verder is in dit hoofdstuk te lezen wat de literatuur schrijft over het gesignaleerde probleem. U kunt lezen welke hoofdvraag en daarbij behorende deelvragen er zijn geformuleerd. Ten slotte is er een samenvatting van deze informatie weergegeven. 4.2. Inhoud 4.2.1. Wat is het probleem? Zorgmed wil graag meer zicht op de samenwerkingrelatie tussen de begeleider en de cliënt. Zorgmed wil de kwaliteit van de aangeboden zorg verbeteren/aanpassen door meer inzicht te krijgen in deze samenwerking. Een TAB medewerkster (persoonlijke mededeling, 25 februari 2013) geeft aan dat de ambulant begeleiders in het werkveld vaak spreken over het hebben van een ‘klik’ met de cliënt/gezin. Maar hoe krijg je die klik en wat moet je daarvoor doen? Een relatie is een kwestie van ‘klikken’ en dat vindt niet met iedereen plaats. Het is belangrijk om te streven naar een ‘match’ met iedereen, maar vooral om bijtijds vast te stellen wanneer er sprake is van een ‘mismatch’(Oenen, 2011). Daarnaast geeft de medewerkster aan dat je als professionele hulpverlener in principe in elk gezin dient te kunnen werken. Maar toch blijkt dat in de praktijk moeilijk te zijn. Ze geeft aan dat ze denkt dat door verschillende normen en waarden, verschillende achtergronden en andere prioriteiten, de samenwerking niet altijd goed verloopt. Zorgmed wil graag meer zicht op welke elementen een positieve en/of een negatieve invloed hebben op de samenwerkingsrelatie. Ook wil ze graag weten op welke wijze ze deze elementen bewuster in kunnen zetten. De elementen die volgens de literatuur van belang zijn binnen de samenwerkingsrelatie voor de cliënten zijn verder uitgewerkt in deze probleemanalyse. Intern zijn twee medewerkers ambulante begeleiding van Zorgmed de opleiding Intensieve Ambulante Gezinsbegeleiding aan het volgen. Vanuit deze opleiding is het signaal opgepakt dat de samenwerkingsrelatie een belangrijk aspect is in de begeleiding. Uit recent onderzoek komt naar voren dat gemeenschappelijke factoren (empathie, warmte, acceptatie, bemoediging) 30% van het totale effect van de psychotherapie bepalen. 15% van het effect wordt bepaald door de specifieke therapeutische interventies (methode), 40% door factoren buiten de therapie (eigenschappen van de cliënt en diens omgeving) en de laatste 15% door de verwachtingen van de cliënt (hoop en het placebo-effect) (Verheij, 2005. p. 107). Dit onderzoek laat zien dat de samenwerkingsrelatie tussen de cliënt en begeleider van belang zijn voor het resultaat van de begeleiding of behandeling. 4.2.2. Wie heeft het probleem? Uit het oriëntatiegesprek met kwaliteitsmedewerkster J. en zorgcoördinator N. (Persoonlijke mededeling, 20 februari 2013) blijkt dat medewerkers binnen de gehele organisatie van Zorgmed meer zicht willen op wat de cliënt van belang vindt binnen de samenwerkingsrelatie. Naast dit gesprek hebben er interviews plaats gevonden met begeleiders uit het TAB. Zij geven aan dat meer zicht op de behoeften van de cliënt gewenst is. Een medewerker uit het TAB stelt dat het wel eens is voorgekomen dat een samenwerking werd beëindigd. De oorzaak hiervan was dat deze begeleidster moeite had met de problematiek van de cliënt. Hierdoor ontbrak de klik tussen client en begeleider, waarna de samenwerking werd beëindigd. Op het moment dat medewerkers meer zicht hebben op deze behoeften, kunnen zij dit meenemen op de wijze waarop zij de samenwerkingsrelatie vorm geven. Daarnaast vormt het een probleem voor de cliënten van Zorgmed. De cliënt is namelijk afhankelijk van de samenwerkingsrelatie, hij heeft er baat bij als deze goed verloopt, zoals de theorie van Verheij

8

hierboven beschrijft. De grootste doelgroep waar het TAB mee werkt zijn cliënten met een ASS. Volgens de DSM-IV-TR (American Psychiatric Association , 2007) valt een ASS onder de pervasieve ontwikkelingsstoornissen. Dit betekent dat het kind een stoornis heeft die indringende gevolgen heeft op de ontwikkeling van meerdere ontwikkelingsgebieden, zoals de sociale ontwikkeling, de taalontwikkeling of de speelontwikkeling (Vermeulen, 2006, p. 20). Autisme komt voor op alle begaafdheidsniveaus en de manier waarop autisme zich uit is erg verschillend. Ondanks de diversiteit in uitingsvormen, delen alle kinderen en jongeren met autisme de door Lorna Wing beschreven drieeenheid van moeilijkheden en stoornissen. Er is sprake van stoornissen in de sociale interactie, vooral inzake de wederkerigheid, stoornissen in de verbale en non-verbale communicatie en stoornissen in de verbeelding. Een gevolg van deze triade is een stroefheid in denken en handelen: weerstand tegen veranderingen, stereotype en rituele gedragingen, beperkte en specifieke interesses en activiteiten. Daarnaast komen dikwijls ook nog andere problemen voor, zoals overgevoeligheid voor bepaalde prikkels, paniekreactie en driftbuien (Vermeulen, 2006, p. 33). Cliënten met een ASS zijn dus een specifieke doelgroep voor de ambulant begeleiders van Zorgmed om mee samen te werken. Zeevalking zegt hierover dat de begeleider kwaliteiten en vaardigheden nodig heeft die in principe in elke opvoedings- en begeleidingssituatie van belang zijn binnen de samenwerkingsrelatie. Bij het begeleiden van mensen met een ASS zijn deze kwaliteiten en vaardigheden nog belangrijker, omdat begeleiden soms gelijkstaat met gidsen, vertalen en intermediair zijn (Zeevalking, 2000, p.62). 4.2.3. Wanneer is het een probleem? Op het moment dat de ambulante begeleider onvoldoende zicht heeft op de behoeften van cliënt kan dit ervoor zorgen dat de begeleiding niet naar wens verloopt. Om ervoor te zorgen dat de samenwerkingsrelatie tussen de cliënt en diens ambulant begeleider goed verloopt, is het voor Zorgmed dus erg belangrijk om te weten welke elementen daar voor van belang zijn. De samenwerkingsrelatie tussen cliënt en begeleider bepaalt voor 30% de resultaten van de gegeven therapie (Verheij, 2005. p. 107). Op het moment dat de samenwerkingsrelatie niet goed verloopt, heeft dit dus invloed op de resultaten. Gebleken is dat wanneer er na enkele bijeenkomsten geen verbetering is opgetreden, deze hoogstwaarschijnlijk ook zal uitblijven in de rest van de behandeling (Oenen, 2011). Verschillende oorzaken kunnen een rol spelen dat de samenwerking niet naar wens verloopt. In veel methodiekbeschrijvingen wordt uitvoerig aandacht besteed aan diverse technieken en methodes voor het motiveren van cliënten. De motivatie van de cliënten vormt een belangrijk onderdeel binnen de samenwerking. Motivatie kun je niet afdwingen. Bolt beschrijft in zijn boek dat Lieverse e.a. (2001) stellen dat motivatie geen toestand is, maar een proces. Het is iets wat zich gaandeweg ontwikkelt. De vraag naar de motivatie van cliënten hangt per definitie samen met de vraag wat de aard is van de samenwerkingsrelatie tussen cliënt en gezinsbegeleider. De kwaliteit van de samenwerkingsrelatie tussen cliënt en hulpverlener behoort niet voor niets tot de twee grootste succesfactoren in uiteenlopende vormen van therapie en individuele hulpverlening (in Steege, v.d., 2003). Overigens is de andere grote succesfactor de persoon van de cliënt met zijn eigenschappen en krachten. Als je als begeleider voldoende investeert in de samenwerkingsrelatie en aansluit bij de perceptie van de cliënt, komt dit de motivatie van de cliënt ten goede (Bolt, 2010 p. 110). 4.2.4. Waarom is het een probleem? Zorgmed beschrijft in haar visie dat zij streeft naar een grote mate van tevredenheid bij de hulpvrager door inzet van kwalitatief goede zorg op maat met zoveel mogelijk ruimte voor de eigenheid van de medewerker. Door in te spelen op de behoefte van de cliënt, bieden ze zorg op maat. Zorgmed heeft op dit moment niet voldoende zicht op welke elementen belangrijk zijn binnen de samenwerkingsrelatie. De mogelijke oorzaken van het onvoldoende zicht, zijn terug te vinden bij de paragraaf ‘Hoe is het probleem ontstaan?’. Als gevolg hiervan weet ze niet op welke manier ze nog beter op die behoefte van de cliënten kan inspelen. Hierdoor werkt ze dus niet geheel volgens hun visie, namelijk vraaggericht en zorg op maat.

9

In het oriëntatiegesprek gaven kwaliteitsmedewerkster J. en zorgcoördinator N. aan dat de medewerkers vraaggericht werken (persoonlijke mededeling, 20 februari 2013). Bolt zegt dat de vraaggerichtheid van een methodiek o.a. herkend wordt aan: - het centraal staan van de hulpvraag, - de relatie tussen hulpverlener en cliënt die zich kenmerkt door samenwerking en dialoog, - de gedeelde verantwoordelijkheid tussen de ervaringsdeskundige en de professionele deskundige, - de basisattitude van de hulpverlener van onbevangenheid, openheid en vertrouwen in de mogelijkheden van cliënten, - hulpverlening die gericht is op het benadrukken en versterken van competenties en empowerment (Bolt, 2010, p. 27). Bovenstaande elementen zijn belangrijk voor de samenwerkingsrelatie tussen de cliënt en begeleider. Elementen die van invloed zijn op de samenwerkingsrelatie worden verder in de probleemanalyse verduidelijkt. 4.2.5. Waar doet het probleem zich voor? Het probleem doet zich voor bij Zorgmed te Eindhoven, binnen de ambulante hulpverlening in de thuissituatie van de cliënt. De medewerkers van Zorgmed begeleiden hun cliënten in de regio Zuidoost Brabant. Vaak wordt er aan de hand van één persoon aanmelding gedaan voor de hulpverlening, bijvoorbeeld het kind met gedragsproblemen. Deze wordt de geïdentificeerde patiënt genoemd. (Bolt, 2010, p. 39) Vroeger werd er uitgegaan van het individu. In de systeembenadering heeft er een verschuiving plaats gevonden. Hulpverleners begonnen in de jaren ‘50 ook personen die invloed hadden op de cliënt mee te behandelen. Zorgmed werkt dan ook vaak met ouders en andere gezinsleden zoals broertjes en zusjes. Ook hier is het van belang dat de samenwerkingrelatie goed verloopt. Bolt legt aan de hand van de systeembenadering uit dat alles met elkaar in verbinding staat en er niet één oorzaak aan te wijzen is maar dat er in elke situatie een wisselwerking is. Dit wordt de circulaire causaliteit genoemd, er wordt dus niet alleen naar oorzaak –gevolg gekeken. In dit onderzoek wordt er zo goed mogelijk gekeken naar de wisselwerking binnen de samenwerkingsrelatie tussen de begeleider, de cliënt en diens omgeving (Bolt, 2012, p. 41). 4.2.6. Hoe is het probleem ontstaan? Zorgmed wil de kwaliteit van de begeleiding die zij biedt constant blijven verbeteren. Zoals eerder is aangegeven is door twee medewerkers het signaal opgepakt dat de samenwerkingsrelatie een belangrijk aspect is in de begeleiding. Zorgmed heeft voorheen niet bewust onderzoek gedaan naar welke elementen die cliënten belangrijk vinden binnen de samenwerkingsrelatie. Nu wil Zorgmed naast de gestelde eisen bewust aandacht gaan besteden aan de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie. Zorgmed biedt zorg aan die wordt vergoed uit de zorgverzekering en de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Daarvoor heeft Zorgmed een toelating nodig die verstrekt wordt vanuit de Wet toelating zorginstellingen (WTZi). Zij moeten voldoen aan de eisen uit de Kwaliteitswet zorginstellingen (Rijksoverheid, z.d.). De Inspectie voor de Gezondheidszorg (z.d.) geeft het volgende aan “De wet noemt vier kwaliteitseisen waaraan een instelling moet voldoen: verantwoorde zorg, op kwaliteit gericht beleid, het opzetten van een kwaliteitssysteem en het maken van een jaarverslag.” . Niet alleen de overheid stelt eisen aan zorginstellingen, ook de zorgkantoren die zorg inkopen bij zorginstellingen stellen kwaliteitseisen aan de zorg die aangeboden wordt. De eisen die gesteld worden verschillen per zorgkantoor. Een van de eisen die bijvoorbeeld het zorgkantoor van Centraal Ziekenfonds (CZ) stelt is doelmatigheid (Zorgkantoor CZ, 2012). Zorginstellingen dienen zorg aan te bieden die het doel van zorgvraag kunnen behalen. Dit is meetbaar gemaakt door ervoor te zorgen dat organisaties werken volgens methodes die ‘evidence based’ zijn. De zorgkantoren richten zich in de criteria die zij hebben niet op de samenwerking tussen begeleider en cliënt. Terwijl uit de literatuur blijkt dat deze een grotere invloed heeft op het effect van de behandeling (Verheij, 2005. p. 107). Uit bovenstaande informatie kan geconcludeerd worden dat Zorgmed enerzijds in haar visie beschrijft dat de cliënt centraal staat, anderzijds dient zij te voldoen aan de eisen die de overheid en zorgkantoren

10

stellen. Zorgmed wil door middel van dit onderzoek de nadruk leggen op de behoeften van de cliënten met een ASS. 4.2.7. Wat is er reeks aan het probleem gedaan? Om inzicht te krijgen in wat de cliënt vindt van de hulpverlening, voert Zorgmed eens per twee jaar een cliënttevredenheidsonderzoek uit. Dit onderzoek is gebaseerd op de landelijke richtlijnen van de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ). Ze maken voor dit onderzoek gebruik van een eigen ontwikkeld instrument, deze is afgeleid van de Cliënt Thermometer (GGZ, 2013). Deze thermometer is speciaal ontwikkeld voor ouders van de cliënten bij Zorgmed. Met dit meetinstrument wordt gemeten wat de mening van de ouders is. Er wordt gekeken naar de inhoud en de resultaten van de begeleiding. Met deze gegevens kan Zorgmed cijfers verantwoorden, ze weten nu wat de ouders vinden en denken over de begeleiding. Het geeft Zorgmed dus geen inzichten die betrekking hebben op de samenwerkingsrelatie tussen de cliënt en diens begeleider. Daarnaast geeft het geen inzicht in de mening van de cliënt zelf. Afgelopen jaar is er door een onafhankelijk onderzoeksbureau genaamd TRIQS een anoniem cliënttevredenheidsonderzoek afgenomen. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van een vragenlijst die door Zorgmed zelf is ontwikkeld, gebaseerd op de Cliënt Thermometer. De vragenlijsten zijn ingevuld door de ouders van de cliënten (jonger dan 18) die in mei 2012 zorg ontvingen vanuit het TAB van Zorgmed. Het gaat veelal om kinderen en volwassenen met een ASS, ADHD of aanverwante problematiek. Uit dit onderzoek (Zorgmed, 2013b) zijn de volgende verbeterpunten naar voren gekomen: Kwaliteit en variabiliteit van het programma van de logeeropvang verhogen Prijs vakantieactiviteiten verlagen Bereikbaarheid van de administratie en medewerkers verbeteren Na het bestuderen van de rapportcijfers van dit onderzoek, kan het volgende vastgesteld worden. Zorgmed heeft zich vooral op de ouders/verzorgers gericht van de cliënten van Zorgmed jonger dan 16 jaar. Een voorbeeld van een vraag uit dit onderzoek: Bent u tevreden over de band tussen uw kind en de begeleider? Uit dit onderzoek komt duidelijk naar voren dat de ouders/verzorgers tevreden zijn over de begeleiding die Zorgmed op dit moment biedt. Het totale rapportcijfer wat Zorgmed heeft gekregen is een 8,3. Het onderzoek richt zich op de algemene tevredenheid van de ouders op verschillende gebieden. Het geeft Zorgmed geen inzichten die betrekking hebben op de samenwerkingsrelatie tussen cliënt en begeleider, noch de behoefte van de cliënt binnen de samenwerkingsrelatie. Zorgmed heeft in het verleden intervisiebijeenkomsten georganiseerd voor haar medewerkers. Hier hadden ze de ruimte om aandacht te besteden aan de samenwerkingsrelatie. Wegens bezuinigingen worden deze bijeenkomsten niet meer georganiseerd. Wel is er nu de mogelijkheid om één keer in de zes weken, in eigen tijd, een intervisiebijeenkomst bij te wonen. Eens in de maand vindt er casuïstiekoverleg plaats. Medewerkers hebben de mogelijkheid om in dit overleg de samenwerkingsrelatie te bespreken met collega’s. Echter hebben wij uit de interviews vernomen dat hier maar beperkt aandacht voor is, omdat de meeste overleggen over inhoudelijke casuïstiek gaat. 4.2.8. Hoe werken de begeleiders van Zorgmed op dit moment aan de samenwerkingsrelatie? Door middel van het afnemen van zeven interviews bij de medewerkers van Zorgmed, met verschillende functies zoals begeleider, intaker en zorgcoördinator, is er inzicht verkregen in de huidige samenwerking tussen de begeleiders en hun cliënten. De onderstaande samenvatting geeft een aantal overeenkomsten weer die genoemd zijn door verschillende begeleiders. Voordat de begeleiding van een cliënt start, vindt er een intakegesprek plaats door de intakers van Zorgmed. Na dit gesprek wordt er een begeleider gekoppeld aan deze cliënt. Na de kennismaking met de begeleiding neemt de intaker contact op met de cliënt om te vragen of er “een klik” is met de begeleider. De begeleiding start met een kennismakingsgesprek tussen de cliënt en diens begeleider. Hierin worden gewenste doelen besproken en er wordt een eventueel tijdspad opgesteld. De inhoud van het kennismakingsgesprek is tevens vastgelegd in een format. Echter zijn er geen richtlijnen voor

11

de wijze waarop de samenwerking wordt besproken, dit wordt naar eigen inzicht en invulling vorm gegeven. Zorgmed geeft veel vrijheid aan haar medewerkers om de wijze waarop zij vorm geven aan de begeleiding naar eigen inzicht in te vullen. De manier waarop de begeleider en de cliënt samenwerken, is gebaseerd op eigen meningen en principes van de begeleider. Medewerkers geven aan dat zij vinden dat een begeleider over genoeg deskundigheid dient te beschikken om de relatie te bespreken met zijn cliënt. Dit wordt ook van de begeleider verwacht vanuit de visie cliëntgericht werken. Uit de interviews blijkt dat de medewerkers van het TAB naar eigen inzicht de samenwerkingsrelatie bespreken, hier zijn echter geen vaste richtlijnen of formele feedbackmomenten voor. Hieruit kan opgemaakt worden dat Zorgmed geen zicht heeft op welke manier vorm wordt gegeven aan de samenwerkingsrelatie. De samenwerkingsrelatie wordt door de begeleider, naar eigen invulling, mondeling getoetst. Medewerkers van Zorgmed geven aan dat een begeleider dient te weten wát die moet doen om de samenwerking te evalueren en dat zij hier door eigen ervaringen achter zijn gekomen. Enkele medewerkers van Zorgmed geven aan dat het bespreken van de samenwerking bij de professionaliteit van de begeleider hoort en dat zij bij hun cliënt om feedback vragen om de samenwerking te controleren. N., zorgcoördinator, geeft aan dat de cliënt een belangrijke spiegel vormt voor de begeleider. Medewerkers stellen dat de verantwoordelijkheid bij de begeleider ligt om de samenwerkingsrelatie met de cliënt bespreekbaar te maken. Enkele medewerkers voegen hier aan toe dat het gevaar bestaat dat dit vergeten kan worden. Als tijdens het interview wordt doorgevraagd hoe de samenwerking wordt geëvalueerd, geven drie medewerkers aan dat het informeel wordt besproken tijdens bijvoorbeeld een koffiemomentje of “een belletje” in de auto. Andere medewerkers stellen dat er voorheen tijdens de intervisiebijeenkomsten ruimte was om de samenwerking tussen de begeleider en de cliënt te bespreken. 4.2.9. Belangrijke elementen binnen een samenwerkingsrelatie In iedere relatie wordt onderhandeld en samengewerkt. Op grond daarvan is een relatie een proces en geen toestand. In een samenwerkingsrelatie gaat het in de eerste plaats niet om de inhoud waarop de samenwerking is gericht, maar om de betrekking tussen de begeleider en cliënt in de relatie. Van Riet stelt dat door te onderhandelen binnen een relatie, partners ten aanzien van de situatie met elkaar in balans proberen te komen en de machtsbalans ten opzichte van elkaar zo te verschuiven dat zij in die specifieke situatie verder kunnen (Riet, 2010, p. 253). Soms kunnen hierbij conflicten ontstaan. Op zich hoeft dat niet erg te zijn omdat de conflicten verhelderend kunnen werken en uiteindelijk een positieve invloed kunnen hebben op de betrekking. Ze stimuleren bijvoorbeeld het zoeken naar doelen, middelen en verbeteringen of ze geven een beter begrip van de eigen situatie (argumentatie) en helpen in het algemeen de realiteit beter onder ogen te zien (Riet, 2010, p. 253). Het is belangrijk bij het ontstaan van conflicten in samenwerkingsrelaties dat de belangen van de samenwerkingspartners duidelijk worden. Want om die belangen gaat het in een samenwerkingsrelatie. Om de belangen van de cliënt naar boven te halen, legt Bolt uit dat de ‘niet weten houding’ het mogelijk maakt dat de “expert” in de cliënt tot bloei kan komen. Het gaat erom dat de cliënt zelf zijn krachten vindt of hervindt om de juiste oplossingen te bedenken voor de problemen die hij in zijn leven ervaart (Bolt, 2010, p. 149). De ervaringen, kwaliteiten, ideeën en doelstellingen van de cliënt zijn een belangrijk vertrekpunt in de begeleiding. Als begeleider is het van belang je ervan bewust te zijn dat de cliënten een ander perspectief hebben op de werkelijkheid. Door als begeleider door te vragen naar de manier waarop de cliënten naar de werkelijkheid kijken, toon je belangstelling in de persoon en hun beleving. Op deze manier help je de cliënten om hun verhaal te vertellen door hun ideeën en gedachten mee te structureren en te ordenen. Deze basishouding is zichtbaar in verschillende vaardigheden: invoegen, actief luisteren, geven van feedback op de werkrelatie, bieden van emotionele steun en informeren. Invoegen door bijvoorbeeld aan te sluiten bij het tempo en de thema’s van de cliënt en door betrouwbaar en geloofwaardig te handelen. Actief luisteren door het stellen van open en gesloten vragen, doorvragen, samenvatten en non-verbaal te luisteren. Feedback geven door positieve

12

en negatieve, procesmatige en inhoudelijke feedback te geven. Bieden van emotionele steun door actief te luisteren, complimenteren, reflecteren van gevoelens, benoemen en bevestigen van de perceptie van de cliënt (Bolt, 2010, p. 150). 4.2.10. Welke elementen zijn voor de cliënt belangrijk binnen de samenwerkingsrelatie? Uit onderzoek blijkt dat de relatie tussen hulpverlener en cliënt een belangrijke rol speelt bij het effect van de hulp. Daarnaast blijkt dat de relatie alleen bijdraagt aan het effect vanuit het perspectief van de cliënt. Als hij de relatie positief ervaart heeft deze ook een positief effect. De hulpverlener kan er dus niet vanuit gaan dat als hij denkt dat er een goede relatie is deze er ook is (Vries, 2007). Er zijn verschillende onderzoeken gedaan naar welke elementen de cliënt van belang vindt in de relatie met zijn hulpverlener. In de literatuur zijn dan ook verschillende elementen te vinden. Hieronder staan een aantal van deze elementen weergegeven. De Vries (2007) geeft aan dat een goede werkrelatie een gezamenlijk creatie is en bestaat uit het wederzijds accepteren van elkaar, overeenstemming over de doelen, het gezamenlijk bepalen van de taken en communicatief afgestemd zijn op elkaar. Naarmate de cliënt de hulpverlener als betrouwbaar, kundig en betrokken zal zien zal dat de relatie doen groeien. Daarnaast beschrijft de Vries dat er onderzoek is gedaan naar wat cliënten zeggen nodig te hebben, willen zij de hulp als helpend ervaren. Uit het onderzoek blijkt dat cliënten erkenning willen van wie ze zijn en hun situatie. Het gaat hierbij om een onbevooroordeelde acceptatie van de cliënt als een volwaardig(mede)mens. Cliënten vinden veiligheid belangrijk, daarmee wordt het creëren van een ‘angstvrije’ gespreksruimte bedoeld, waarin de cliënt onbeoordeeld zichzelf en zijn problemen kan onderzoeken. Zij wensen een persoonlijke werkrelatie waarin de hulpverlener zich transparant, echt en open opstelt in een op gelijkwaardigheid gerichte relatie. Daarnaast ervaren zij de hulp als helpend op het moment dat ze hoop hebben door een positief perspectief, door een hulpverlener die gelooft in wat hij doet en door het ervaren van veranderingen. Tevens willen ze hulp bij het helder krijgen van de eigen doelen en wakker roepen van de eigen mogelijkheden doormiddel van een inzichtelijke structuur van de hulpverlening. Ten slotte willen ze concrete steun bij materiële problemen en advies bij de implementatie van gedragsveranderingen (Vries, 2008, pp. 138 -139). Samengevat willen de cliënten het volgende: accepteer me, luister naar me, praat met me en help me. In die volgorde, waarbij de kwaliteit van het voorafgaande voorwaarde is om het volgende adequaat te kunnen doen. Wie iemand niet accepteert, kan niet goed naar hem luisteren, wie niet goed geluisterd heeft, kan moeilijk effectief zaken bespreken en adviezen geven (Vries, 2008, p. 139). Volgens Kadushin bestaat een goede werkrelatie uit respect voor de zelfbepaling van de cliënt, belangstelling voor de cliënt, respect voor de individualiteit van de cliënt, een niet-veroordelende houding, empathisch begrip, echtheid, authenticiteit en vertrouwelijkheid (Kadushin, 1986, pp. 50-64). 4.2.11. Welke elementen zijn voor de cliënt met een ASS belangrijk binnen de samenwerkingsrelatie? Om de samenwerking met cliënt met een ASS aan te gaan, zijn er volgens de Internationale Beroepsvereniging van Autsimespecialisten (IBvA) een aantal handelingen die de hulpverlener dient te verrichten. De specialist op het gebied van autisme kan op basis van kennis een aangepaste leer-, werk- en leefomgeving creëren. Dit kan hij doen door rekening te houden met de interactie en communicatiemogelijkheden van de persoon met een ASS, de verschillende aspecten van een goede voorbereiding op volwassenheid (werken en wonen) en de verschillende aspecten van een goede begeleiding van adolescenten en volwassenen met een ASS in hun algemeen dagelijks leven. Ook dient de specialist de omgeving aan te passen, afgestemd op de behoefte van de individuele persoon met een ASS. Om in de begeleiding deze leefomgeving te creëren zijn er elementen waar de specialist rekening mee behoort te houden, namelijk de denkstijl en denkprocessen van mensen met een ASS, de moeilijkheden met het begrijpen van betekenissen die niet rechtstreeks in de waarneming besloten liggen: 'to go beyond the information given', de invloed van waarneming op de cognitie, de sensoriële waarneming en de specifieke moeilijkheden die daaruit voort kunnen komen voor het

13

individu, de moeilijkheden in het begrijpen van- en het deelnemen aan sociale verbanden en de betekenis daarvan voor alle betrokkenen. Een van de belangrijkste elementen die de specialist moet beheersen in de samenwerking met personen met een ASS is ‘begrijpelijk’ uitleggen en hij kan mede vanuit het theoretisch kader van autisme zijn handelen verklaren en onderbouwen waarom hij bepaalde keuzes maakt (Internationale Beroepsvereniging van Autsimespecialisten, z.d.). 4.2.12. Microniveau, cliënten van Zorgmed met een Autisme Spectrum Stoornis Risicofactoren “Bij risicofactoren op het niveau van het kind maakt men onderscheid tussen biologische factoren, vroege symptomatologie, temperament en ingrijpende gebeurtenissen”. (Rigter, 2002, p. 71) Drie kenmerkende eigenschappen (triade) van een ASS zijn afwijkingen in de communicatie, verbeelding en sociale interacties. De tekortkomingen in de communicatie komen al vroeg in de ontwikkeling tot uiting. Communicatie is gebaseerd op betekenisverlening. Waar taal meestal geen probleem vormt voor mensen met een ASS en een normale begaafdheid, is het toekennen van betekenis aan woorden dat vaak wel. Men onderscheidt: de expressieve communicatie (het uiten) en de receptieve communicatie (het begrijpen). Voor beide soorten geldt dat voor mensen met een ASS de techniek van de taal - onder andere zinsopbouw en woordenschat - begrijpelijk is, maar dat de sociale aspecten van communicatie de moeilijkheid vormen. Hieraan ligt ten grondslag de problematiek van samenhang aanbrengen binnen de taal en het beperkte inlevings- en verplaatsingsvermogen (Verschuuren, z.d.). Wing verving in 1996 in de triade het begrip stereotiep gedrag door het begrip verbeelding. Stereotiep gedrag of herhaling van handelingen, ritueel of dwangmatig gedrag komt veel voor (vooral gedurende de kindertijd). Vooral personen met een ASS en een verstandelijke handicap kunnen erg dwangmatig vasthouden aan bepaalde gewoontes. In het hoofd van een persoon met een ASS is het eigenlijk een chaos. Drukte, onregelmatigheid en (onvoorspelbare en plotselinge) veranderingen zijn voor persoenen met een ASS een zware belasting. Zij hebben voortdurend structuur nodig. Die kunnen ze zelf niet aanbrengen en moet hen dus door de omgeving worden aangereikt (Verschuuren, z.d.). De stoornis binnen de sociale interactie is vaak het opvallendste kenmerk van autisme. Mensen verwachten van elkaar een bepaalde vorm van socialiteit, zeker als het gaat om de opbouw van een relatie, waarin ook wederkerigheid wordt verwacht. Voor mensen met een ASS kunnen dit soort zaken erg moeilijk zijn, omdat er voor sociale interacties geen duidelijke en vaste regels zijn en zij dus weinig houvast hebben. Door hun probleem met empathie is het ook erg moeilijk voor hen om zich in de gevoelens en gedachtegang van de ander te verplaatsen. Ook zijn mensen met een ASS zelf niet goed in het verwoorden van hun gevoelens, omdat deze veel te abstract zijn om daar een concrete betekenis aan toe te kennen (Verschuuren, z.d.). De Bruin (2011) geeft aan dat een kind met een ASS de wereld anders waarneemt en daardoor ook anders denkt. Om een kind op de juiste manier op te voeden of te begeleiding is het van groot belang dat je zijn manier van denken begrijpt. Er zijn drie cognitieve theorieën over het denken, die voor een groot deel de gedragingen verklaren, die kinderen met een ASS laten zien. Delfos beschrijft deze drie cognitieve theorieën als volgt: De Theory of mind (TOM): Het kernaspect bij de TOM is de moeite in sociale interacties. Daarnaast gaat het hierbij om de capaciteit/ bekwaamheid van het inlevingsvermogen en het voorstellingsvermogen van eigen en andermans gevoelens en gedachten. Bij mensen met autisme is deze TOM lager ontwikkeld en vormt daarom een risicofactor. De Centrale Coherentie (CC): Het kernaspect bij de CC is de aandacht voor details en de moeite deze details tot één geheel te vormen. Hierdoor komt bij mensen met autisme informatie in lossen delen binnen in de hersenen en is er niet direct een duidelijk geheel. Dit komt doordat mensen met autisme de aandacht blijven vestigen op de details. Gezichtsherkenning is hier een voorbeeld van.

14

Ook de Executive functies (EF) vormt een risicofactor: Het kernaspect bij de EF is de moeite met plannen en organiseren. Daarnaast ook de weerstand tegen veranderingen in het dagelijks leven en het remmen van eigen gedrag. Hierdoor is het lastig voor iemand met een ASS om zich aan te (kunnen) passen. (Delfos, 2011, p. 122 – 128) Protectieve factoren Volgens Rigter komen twee kindfactoren in verschillend onderzoek naar voren (Groenendaal en Van Yperen 1994): competentie van het kind en intelligentie. Met competentie bedoelt Rigter dat kinderen in staat zijn om zich goed aan te passen aan nieuwe omstandigheden, de juiste keuzes te maken in gewenst gedrag en de juiste hulpbronnen (zoals leeftijdsgenoten, grootouders of hulpverleners) weten aan te boren (Rigter, 2002, p. 78). Autisme wordt in de literatuur beschreven als stoornis met negatieve gevolgen. Om de diagnose te krijgen voldoet het kind volgens de DSM aan verschillende criteria die van invloed zijn op het leven van het kind met autisme en diens omgeving. Een aantal van deze criteria kun je zowel ‘negatief’ als ‘positief’ bekijken. Als er op negatieve wijze naar gekeken wordt, zijn belemmeringen zichtbaar. Op het moment dat er op positieve wijze naar gekeken wordt, zullen kwaliteiten naar voren komen. Deze kwaliteiten kunnen mogelijke protectieve factoren zijn. De kwaliteiten kunnen worden ingezet om de samenwerking met het kind aan te gaan of om de samenwerkingsrelatie vorm te geven. Een voorbeeld van een kwaliteit kan humor zijn. Kinderen die gediagnosticeerd zijn met een ASS hebben vaak een bijzonder gevoel voor humor. Een kind met een ASS zal zichzelf zijn, hij heeft namelijk geen behoefte aan sociale franjes en voelt geen druk om zich anders voor te doen dan dat hij is. Daarnaast kunnen kinderen met een ASS erg beleefd zijn in de omgang met anderen. Kinderen met een ASS hebben over het algemeen oog voor detail en ze zijn goed in planmatig en stapsgewijs werken. Dit kan van pas komen wanneer doelen opgesteld gaan worden. Een kind met een ASS zal eerlijk zijn mening geven over de doelen. Dit heeft een positieve uitwerking op de samenwerkingsrelatie, het zorgt namelijk voor transparantie tussen de cliënt en zijn begeleider. Kinderen met een ASS zijn betrouwbaar, ze vinden dat een afspraak een afspraak is. Het kind zal zijn afspraken na proberen te komen, hierdoor zal er planmatig gewerkt worden aan de doelen (Uitgeverij Pica, z.d.). 4.2.13. Microniveau, het gezin van cliënten met een Autisme Spectrum Stoornis Op het niveau van het gezin onderkent Rigter meerdere risicofactoren en protectieve factoren: de relatie met een van de ouders, het gezinsklimaat, het ouderlijk handelen, de gemoedstoestand van de ouders en de huwelijksrelatie. (Rigter, 2002, p. 73 & 78) Het gezin kan zowel een negatieve als positieve invloed hebben op de samenwerkingsrelatie van het kind (cliënt) en diens begeleider. Gezinsleden kunnen de mening van de cliënt beïnvloeden m.b.t. de samenwerkingsrelatie, bijvoorbeeld wanneer de cliënt geen “klik” ervaart met de begeleider en andere gezinsleden wel en vice versa. 4.2.14. Mesoniveau, Zorgmed als organisatie Risico factoren Zorgmed geeft veel vrijheid aan haar medewerkers door de wijze waarop zij vorm geven aan de begeleiding naar eigen inzicht in te vullen. Uit gesprekken met medewerkers komt naar voren dat ze deze vrijheid erg prettig vinden en graag willen behouden, maar ze geven ook aan dat met die vrijheid ook veel verantwoordelijkheid komt. De medewerkers dienen nu zelf de kwaliteit van hun eigen werk te waarborgen. Deze verantwoordelijkheid zorgt voor een bepaalde werkdruk. Sommige medewerkers zouden hierdoor het gevoel kunnen krijgen dat ze overvraagd worden en dat de werkdruk hen teveel wordt. Dit gevoel kan leiden tot overspannen worden. (Kamphof, 2008, p. 254) Protectieve factoren Zorgmed is een organisatie met een informeel karakter. Dit is een protectieve factor omdat onderzoek uitwijst dat het hebben van informeel contact met de cliënt zorgt voor een betere kwaliteit van de dienstverlening (VOCA, 2005, p. 28)

15

Zoals bij de risicofactoren is te lezen geeft Zorgmed veel vrijheid aan haar medewerkers. Deze vrijheid geeft de medewerkers de ruimte om goed aan te sluiten op wat zij denken dat de behoeften van de cliënt zijn. Op het moment dat je niet voldoende aansluit bij de cliënt kunnen onnodige communicatieve en relationele drempels tussen de begeleider en cliënt ontstaan. (Brinkman, 2000, p. 54) 4.2.15. Macroniveau, maatschappelijk niveau Een groot risicofactor op maatschappelijk gebied zijn de bezuinigingen. Vanaf 2009 zit Nederland in een recessie (Centraal Planbureau, 2009). Door de invloed van deze recessie zijn er bezuinigingen opgetreden vanuit de staat. Deze bezuinigingen zijn van negatieve invloed op het PGB of de AWBZ. Kinderen en jongeren met ASS met een indicatie voor minder dan tien uur per week begeleiding dreigen in 2013 hun PGB kwijt te raken. (NJI, z.d.) 4.3. Probleemomschrijving Zorgmed is een instelling die streeft naar kwaliteit op het gebied van zorg. Zij wil graag meer zicht op de samenwerkingrelatie tussen de begeleider en de cliënt, zodat zij de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie kan verbeteren. Volgens hun visie streeft zij naar een grote mate van tevredenheid bij de cliënt. Dit doet Zorgmed door zorg op maat aan te bieden. Als Zorgmed meer zicht krijgt op de behoeften van de cliënt, dan kan zij hierop inspelen en daarmee de tevredenheid en dus de kwaliteit van de zorg verbeteren. Het onderzoek richt zich op de doelgroep jongeren met een ASS van 10 tot 18 jaar. Zoals in de probleemanalyse uitgelegd kunnen diverse risico en protectieve factoren invloed hebben op de samenwerkingsrelatie. 4.3.1. Doelstelling Zorgmed inzicht geven in de elementen die vanuit het perspectief van de cliënt zorgen voor een goede samenwerkingsrelatie, om de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie te verbeteren. 4.3.2. Vraagstelling: Welke elementen zorgen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie tussen de cliënt en diens ambulante begeleider van Zorgmed? 4.3.3. Deelvragen: 1. Hoe ervaart de cliënt op dit moment de samenwerkingsrelatie met diens begeleider? 2. Welke elementen zorgen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? 3. Waarom zorgen elementen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? 4. Zijn er overeenkomsten en/of verschillen tussen de huidige situatie en de behoeften van de cliënten omtrent de samenwerkingsrelatie? 4.4. Samenvatting Zoals in de probleemanalyse uitgelegd, staat in de diagnose van een ASS beschreven dat er sprake is van stoornissen in de sociale interactie, vooral inzake de wederkerigheid, stoornissen in de verbale en non-verbale communicatie en stoornissen in de verbeelding. Een gevolg van deze triade is een stroefheid in denken en handelen. Het is daarom voor een begeleider van belang om aan te sluiten bij de behoeften van de cliënt en rekening te houden met de mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. In een samenwerkingsrelatie gaat het in de eerste plaats niet om de inhoud waarop de samenwerking is gericht, maar om de betrekking tussen de begeleider en cliënt in de relatie. Als begeleider is het van belang je ervan bewust te zijn dat de cliënten een ander perspectief hebben op de werkelijkheid. Door als begeleider door te vragen naar de manier waarop de cliënten naar de werkelijkheid kijken, toon je belangstelling in de persoon en hun beleving. Om te bekijken of er binnen Zorgmed draagvlak is voor het signaal, hebben er gesprekken en interviews plaatsgevonden met medewerkers binnen de organisatie, namelijk ambulant begeleider, zorgcoördinator, kwaliteitsmedewerker en intakers. Zij gaven allemaal aan dat ze graag meer zicht

16

willen op de behoeften van de cliënt binnen de samenwerkingsrelatie met diens begeleider, met als uitgangspunt de kwaliteit van de aangeboden zorg te verbeteren. Zorgmed heeft voorheen niet bewust onderzoek gedaan naar welke elementen die cliënten belangrijk vinden binnen de samenwerkingsrelatie. Nu wil Zorgmed naast de gestelde eisen bewust aandacht gaan besteden aan de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie omdat uit theorieën blijkt dat de samenwerkingsrelatie een grote invloed heeft op de resultaten van de begeleiding

17

5. Verantwoording van het praktijkonderzoek 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden de dataverzamelingstechnieken, de procedure en de onderzoeksmethoden van het praktijkonderzoek verantwoord. 5.2. Methoden van onderzoek 5.2.1. Respondenten Om antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag van dit onderzoek, is gekozen om meerdere databronnen te benaderen. Dit zijn de cliënten van Zorgmed, de ouder(s)/verzorger(s) van deze cliënten en de ambulant begeleiders van het TAB. De verantwoording van de keuze voor deze databronnen wordt hieronder weergegeven. Deze databronnen zijn benaderd middels enquêtes, daarnaast zijn een aantal cliënten die gereageerd hebben op de enquête, benaderd voor het afnemen van een interview. De verantwoording waarom voor dataverzamelingstechnieken is gekozen is terug te vinden in paragraaf “5.2.3 Meetinstrumenten”. Cliënten De doelgroep van dit onderzoek zijn cliënten van 10 tot 18 jaar met een ASS. Voor deze doelgroep is gekozen omdat het de grootste doelgroep binnen Zorgmed betreft. In totaal behoren 66 cliënten tot deze doelgroep. De cliënten zijn middels de ouder(s)/verzorger(s) benaderd voor het invullen van de enquête. De doelgroep waar dit onderzoek zich op richt is minderjarig, met die reden wordt de enquête verstuurd naar de ouder(s)/verzorger(s) met de vraag of zowel zijzelf als hun kind deze in willen vullen. Wing geeft aan dat binnen ASS een drie-eenheid is van moeilijkheden en stoornissen. Er is sprake van stoornissen in de sociale interactie, vooral inzake de wederkerigheid, stoornissen in de verbale en non-verbale communicatie en stoornissen in de verbeelding (Vermeulen, 2006, p. 33). Door deze stoornissen is het voor een cliënt met een ASS moeilijk om aan te geven wat hij of zij belangrijk vindt in de relatie met hun begeleider. Daarnaast is door de stoornis in de non-verbale communicatie lastiger voor de begeleider om een inschatting te maken wat de cliënt belangrijk of prettig vindt in de relatie. Doordat cliënten met een ASS op verschillende gebieden stoornissen hebben en dus moeilijk aan kunnen geven wat zij belangrijk vinden in de relatie met hun begeleider, is hier tijdens het onderzoek specifiek naar gevraagd. De organisatie heeft aangegeven dat ze eerder ervaren heeft dat deze doelgroep lastig te bereiken is. Om ervoor de zorgen dat de doelgroep gemotiveerd wordt om de enquête in te vullen, is ervoor gekozen om een beloning te geven voor het invullen van de enquête. De beloning is een cadeaubon van 10 euro. Tien van deze cadeaubonnen zouden verloot worden onder de respondenten. In totaal zijn zeven enquêtes ingevuld, waarvan twee anoniem. Uiteindelijk zijn er dus vijf cadeaubonnen verzonden naar de cliënten die de enquêtes niet anoniem hebben ingevuld. Vanwege de lage respons zijn de conclusies die verder in het verslag zijn getrokken niet volledig betrouwbaar. Ouder(s)/verzorger(s) Er is gekozen om de enquête ook af te nemen onder de ouder(s)/verzorger(s) van de cliënten. Aan ouder(s)/verzorger(s) is gevraagd of zij de enquête willen invullen vanuit het perspectief van de cliënt. Op deze manier is er beter zicht verkregen op de behoeften en wensen van de cliënt omtrent de samenwerkingsrelatie met de begeleider. Uit de theorie is naar voren gekomen dat ouders expert zijn als het gaat om het aanleveren van informatie over zorg en ondersteuning, mede door de jarenlange relatie die ouders hebben opgebouwd met hun kind (Broekaert, 2010, p. 439). Bij de ouder(s)/verzorger(s) is een beroep gedaan op hun intrinsieke motivatie. Er is vanuit gegaan dat zij door hun verantwoordelijkheidsgevoel de enquête zullen invullen. Daarnaast is vanuit Zorgmed de ervaring dat bij eerder afgenomen enquêtes de respons onder ouders hoog was. In totaal is de enquête verstuurd naar 66 ouder(s)/verzorger(s), de enquête is door 26% ingevuld.

18

Begeleiders Er is gekozen om de enquête ook af te nemen onder de ambulant begeleiders van Zorgmed. Aan hen is gevraagd of zij de enquête willen invullen vanuit het perspectief van de cliënt. De begeleiders zijn benaderd omdat op deze manier vergeleken kan worden of de inschatting van de begeleider daadwerkelijk overeenkomt met de mening van de cliënten. Uit de theorie is namelijk gebleken dat de hulpverlener er niet vanuit kan gaan dat als hij denkt dat er een goede relatie is deze er ook is (Vries, 2007). De enquête is verstuurd naar de achttien ambulant begeleiders van Zorgmed, van deze achttien begeleiders hebben zeventien begeleiders gereageerd. 5.2.2. Procedure Op 28 maart is het plan van aanpak ingeleverd bij de opdrachtgever en de beoordelaar. Op 3 april is er een GO gegeven voor dit plan van aanpak. Op 3 en 4 april is er een opzet voor de enquêtes gemaakt. Deze is voor feedback verzonden naar de begeleidende docent. Op 8 april is er feedback gegeven op deze opzet. Om te kijken of de enquête geschikt is voor de cliënten is deze op 8 april verstuurd naar de opdrachtgever, de kwaliteitsmedewerker en een ambulant begeleider van Zorgmed. Daarnaast is de enquête bekeken en voorzien van feedback door een cliënt met een ASS uit de cliëntenraad van Zorgmed. Op 10 april is de feedback op de enquêtes ontvangen en op 11 april zijn de enquêtes aangepast en vervolgens online gezet. Er is op 11 april een e-mail gestuurd naar de opdrachtgever met daarin de begeleidende e-mail voor de ouder(s)/verzorger(s) (zie bijlage een). Volgens afspraak zou de opdrachtgever er zorg voor dragen dat deze e-mail bij de administratie terecht komt. De administratie heeft deze e-mail verstuurd naar 66 respondenten. Op 11 april is er een e-mail verstuurd naar het TAB van Zorgmed. In deze e-mail stond de link voor het invullen van de enquête voor de ambulante begeleiders (zie bijlage twee). Op 22 april is er een e-mail naar de opdrachtgever gestuurd met de vraag toestemming te geven om een herinneringsmail te sturen. De enquêtes waren op dat moment nog maar door één cliënt en vijf ouder(s)/verzorger(s) ingevuld (zie bijlage acht) De opdrachtgever heeft hier toestemming voor gegeven en tegelijkertijd de administratie de opdracht gegeven om deze e-mail naar de doelgroep te versturen. Ook is er op 22 april een e-mail gestuurd naar TAB om te vragen de cliënten te stimuleren de enquête in te vullen (zie bijlage negen). Op 2 mei zijn de enquêtes offline gezet. Op 2 mei zijn de gegevens van de respondenten opgevraagd bij Zorgmed om hen te benaderen voor een interview. Op 7 mei zijn bij drie respondenten telefonisch interviews afgenomen. 5.2.3. Meetinstrument Enquêtes Om de deelvragen van dit onderzoek te beantwoorden zijn ze opgedeeld. Deelvraag één en twee zijn beantwoord middels enquêtes. Door gebruik te maken van enquêtes is de doelgroep gemakkelijk te bereiken en ligt de drempel voor het invullen van de enquêtes laag. Daarnaast kan er op deze manier in korte tijd veel gegevens verzameld worden(Migchelbrink, 2006, p.188). Door de enquêtes af te nemen is de doelgroep individueel ondervraagd, hierdoor is er dieper ingegaan op de redenering en de motieven van de respondent. Schriftelijke ondervraging via een enquête is een niet lijfelijke ondervraging, omdat de onderzoeker niet in contact komt met de onderzochten (Migchelbrink, 2006, pp. 91-92). Om antwoord te krijgen op de deelvragen zijn voornamelijk gesloten vragen gesteld. De resultaten van het onderzoek zijn verwerkt tot kwantitatieve gegevens. Het gaat namelijk om de nummers, de hoeveelheden en de mate waarin iets voorkomt. Het beeld dat hieruit ontstaat, zijn waargenomen uit objectieve, meetbare, harde gegevens. Migchelbrink geeft aan dat door middel van kwantitatief onderzoek de werkelijkheid van buitenaf en op een objectieve manier bestudeerd wordt. De onderzoeker mengt zich niet in die werkelijkheid, hij blijft op afstand van de werkelijkheid (Migchelbrink, 2006, p.32 ). Om deze reden is gekozen voor enquêtes. De gegevens zijn op deze manier op een objectieve manier bestudeerd.

19

Voor het opstellen van de enquêtes is gebruik gemaakt van de theorie uit het plan van aanpak: de belangrijke elementen binnen een samenwerkingsrelatie, belangrijke elementen voor de cliënt binnen de samenwerkingsrelatie en belangrijke elementen voor de cliënt met een ASS binnen de samenwerkingsrelatie. Deze theorieën staan uitgewerkt in hoofdstuk vijf “Probleemanalyse”. De elementen van de theorieën zijn geselecteerd op relevantie met betrekking tot het onderwerp. Naderhand zijn deze relevante elementen onderverdeeld in drie categorieën: - Communicatie en houding: - Inleving, empathie en aansluiten bij de cliënt: - Belangen, doelen en overeenstemming van de taken. De vragen voor de enquêtes zijn dan ook gebaseerd op de gekozen categorieën. Daarnaast is er gekozen om onderscheid te maken tussen de huidige situatie en de gewenste situatie om deelvraag een en twee te kunnen beantwoorden. Namelijk hoe de cliënt op dit moment de samenwerkingsrelatie met diens begeleider ervaart en welke elementen vanuit het perspectief van de cliënt zorgen voor een goede samenwerkingsrelatie. Een voorbeeld van enquêtevragen waarin de huidige situatie en de gewenste situatie van elkaar zijn onderscheiden is: “Mijn begeleider luistert naar mij” tegenover “Als ik iets wil vertellen, vind ik het fijn als mijn begeleider naar mij luistert”. Door dit onderscheid te maken kan deelvraag vier beantwoord worden. Namelijk of er overeenkomsten en/of verschillen zijn tussen de huidige situatie en de behoeften van de cliënten omtrent de samenwerkingsrelatie. Naast de vragen die gesteld zijn om een beeld te krijgen van de verschillen en overeenkomsten tussen de huidige en de gewenste situatie, zijn er nog andere vragen gesteld om beter zicht te krijgen op de behoeften van de cliënten met betrekking tot de samenwerkingsrelatie. Voorbeelden hiervan zijn: - Als ik iets vertel aan mijn begeleider, vind ik dat hij/zij het aan niemand mag doorvertellen. Als ik iets niet goed kan, wil ik hierover met mijn begeleider kunnen praten: - Ik vind het fijn als mijn begeleider zegt dat ik iets goed heb gedaan: Ik vind het fijn als mijn begeleider met punten komt waar ik aan kan werken. Praktijkonderzoek levert resultaten op die te vertouwen zijn. Volgens Migchelbrink betreft de validiteit het waarheidsgehalte van de gegevens. De betrouwbaarheid betreft het vertrouwen in de werkwijze tijdens het onderzoek (Migchelbrink, 2006, p. 128). De enquêtes zijn zorgvuldig opgesteld en door verschillende disciplines voorzien van feedback. Dit maakt dat de gegevens die zijn ontvangen op inhoud betrouwbaar zijn. Doordat de enquêtes digitaal verstuurd zijn, is de betrouwbaarheid gewaarborgd. Op deze wijze is de cliënt tijdens het invullen niet beïnvloed door diens begeleider. Dit zou wel het geval zijn geweest als de enquêtes samen met de begeleider ingevuld zou zijn. De conclusies die getrokken zijn naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek, zijn gebaseerd op een respons van 10%. Interviews Er hebben interviews plaatsgevonden om deelvraag drie te kunnen beantwoorden. Namelijk waarom deze elementen vanuit het perspectief van de cliënt zorgen voor een goede samenwerkingsrelatie. Voor het opstellen van de interviewvragen is gekeken naar de resultaten van de enquêtes. Het verschil met deelvraag één en twee is dat het hier gaat om kwalitatief onderzoek in plaats van om kwantitatief onderzoek. Met deze deelvraag is namelijk inzicht verkregen in hoe mensen de werkelijkheid ervaren, beleven en betekenis eraan geven (Migchelbrink, 2006, p. 34). Door een interview af te nemen is geprobeerd zicht te krijgen op de belevingswereld van een individu. De vragen waren subjectiever. Het perspectief, begrip of de interpretatie van de respondenten stond centraal (Migchelbrink, 2006, p.34). Daarnaast gaven de respondenten een toelichting op de vragen die gesteld zijn in de enquêtes (Migchelbrink, 2006, p. 92). Tijdens het interview werd gebruik gemaakt van niet lijfelijke ondervragen. Er is gekozen om de respondenten telefonisch te interviewen. Voor de interviewvragen is zowel gebruik gemaakt van open ondervraging als van voorgestructureerde ondervraging. Ze zijn voorgestructureerd omdat de vragen van te voren zorgvuldig zijn vastgelegd op papier. De ondervraagde krijgt de vraag letterlijk voorgelezen (Migchelbrink, 2006, pp. 92). Door open vragen te stellen wordt het beeld zo duidelijk

20

mogelijk. In verband met een korte spanningsboog van deze cliënten is gekozen om 5 vragen te stellen. - Wat vind je fijn aan dat je begeleider je helpt? Uit de theorie blijkt dat de ervaringen, kwaliteiten, ideeën en doelstellingen van de cliënt een belangrijk vertrekpunt zijn in de begeleiding. Ook blijkt dat het voor een begeleider van belang is dat hij/zij zich ervan bewust dient te zijn dat de cliënten een ander perspectief kunnen hebben op de werkelijkheid. Door als begeleider te vragen naar de manier waarop de cliënten naar de werkelijkheid kijken, wordt belangstelling getoond in de persoon en hun beleving. (Bolt, 2010, p. 150). Duidelijk wordt waar de persoonlijke behoeften van de cliënten met een ASS liggen, door te vragen wat hij/zij fijn vindt aan dat de begeleider hem/haar helpt. Zo kan bekeken worden welke aanpassingen binnen Zorgmed nodig zijn om nog beter aan te sluiten bij de behoeften van de cliënten. -

Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider niet door mag vertellen wat je aan haar vertelt? Bij het verwerken van de resultaten van de enquête bleek dat de stelling: “Als ik iets vertel aan mijn begeleider, vind ik dat hij/zij het aan niemand mag doorvertellen”, zeer verschillend is beantwoord door de cliënten, de ouder(s)/verzorger(s) en de begeleiders. De cliënten hebben allemaal aangegeven dat ze het hier helemaal mee eens of mee eens zijn. Ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders maken daarentegen de inschatting dat de cliënten dit niet van belang vinden. Door cliënten in het interview te vragen waarom zij dit van belang vinden, kan de reden achterhaald worden. Daarnaast is gevraagd of er uitzonderingen zijn. - Waarom vind je het fijn als je begeleider zegt dat je iets goed hebt gedaan? Tijdens het verwerken van de uitkomsten van de enquêtes komt naar voren dat ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders aangeven dat zij inschatten dat cliënten deze stelling onder andere als hoogste waardering geven. Door het stellen van deze vraag kan erachter gekomen worden hoe de cliënt denkt over het geven van complimenten. Daarnaast blijkt uit literatuur dat cliënten erkenning willen van wie ze zijn en hun situatie. Voor de cliënt is het van belang om zich geaccepteerd en veilig te voelen. Zij wensen een persoonlijke werkrelatie waarin de hulpverlener zich transparant, echt en open opstelt in een op gelijkwaardigheid gerichte relatie (Vries, 2008, pp. 138 -139). Op het moment dat een begeleider aangeeft of de cliënt iets goed gedaan heeft, zorgt de begeleider onder andere voor erkenning en transparantie binnen de samenwerkingsrelatie. Door middel van deze interviewvraag kan achterhaald worden welke aspecten er voor cliënten met een ASS ervoor zorgen dat hij of zij het fijn vindt dat de begeleider aangeeft dat ze het goed gedaan hebben. - Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? De theorie zegt dat een samenwerkingsrelatie in de eerste plaats niet om de inhoud gaat waarop de samenwerking is gericht, maar om de betrekking tussen de begeleider en cliënt in de relatie (Riet, 2010, p. 253). Wanneer een begeleider weet wat de interesses van de cliënt zijn, kan hij/zij aansluiten bij de behoeften van de cliënt. Door te vragen of de cliënten met een ASS dit werkelijk zo ervaren, wordt duidelijk of de cliënten het gevoel hebben of de begeleider interesse in hem/haar toont. Met het antwoord op deze vraag ligt voor Zorgmed een kans om nog beter aan te sluiten bij de cliënten. -

Op welke manier stel je het liefste je doelen op? Zelf, begeleider of samen? En waarom op die manier? Theorie beschrijft dat een goede werkrelatie een gezamenlijke creatie is en bestaat uit het wederzijds accepteren van elkaar, overeenstemming over de doelen, het gezamenlijk bepalen van de taken en communicatief afgestemd zijn op elkaar (De Vries, 2007). Om de belangen van de cliënt naar boven te halen, gaat het erom dat de cliënt zelf zijn krachten vindt of hervindt om de juiste oplossingen te bedenken voor de problemen die hij in zijn leven ervaart (Bolt, 2010, p. 149). Door in het interview te vragen op welke manier cliënten het liefst hun doelen opstellen, wordt duidelijk waar de behoeften van de cliënten met een ASS liggen. Uit de enquêtes bleek dat de vragen zeer verschillend zijn beantwoord. Door hier in het interview nog dieper op in te gaan, kon de reden achterhaald worden waarom cliënten met een ASS samen, zelf of de begeleider de doelen willen laten opstellen.

21

5.2.4. Verwerking meetinstrumenten Enquêtes Voor het verwerken van de enquêtes is er een numerieke waarde verbonden aan de antwoordmogelijkheden. Via deze werkwijze is te achterhalen welke stelling de hoogste waardering krijgt van de respondenten. De waarden die verbonden worden aan de antwoordmogelijkheden ziet er als volgt uit: Antwoordmogelijkheid: Numerieke waarde: Helemaal mee eens 2 Mee eens 1 Neutraal 0 Mee oneens -1 Helemaal mee oneens -2 Na het geven van de waarde aan de antwoordmogelijkheden wordt gekeken hoeveel respondenten een bepaald antwoord heeft gegeven. Om uiteindelijk het totaal van de waardering te berekenen wordt de volgende formule gebruikt: Numerieke waarde × Aantal respondenten. Dit wordt bij ieder antwoordmogelijkheid gedaan, daarna worden alle uitkomsten bij elkaar opgeteld. Tot slot wordt de uitkomst gedeeld door het totaal aantal respondenten om het waarderingsgemiddelde te verkrijgen. Ter illustratie is de volgende stelling gebruikt: 18. Ik vind het fijn als mijn begeleider met punten komt waar ik aan kan werken. Helemaal mee eens 2 (28.57 %) Mee eens 2 (28.57 %) Neutraal 2 (28.57 %) Mee oneens 1 (14.29 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n=7 #7 Wanneer twee respondenten als antwoord “helemaal mee eens” hebben gegeven, ziet de formule er als volgt uit: 2×2= 4. De volledige formule van deze stelling is: [2×(2) + 2×(1) + 2 × (0) + 1×(-1) + 0×(-2)] = 5 Tussen de haakjes is de numerieke waarde gezet, voor het vermenigvuldigingsteken staat het aantal respondenten die gekozen hebben voor desbetreffende antwoordmogelijkheid. Door deze uitkomst de delen met het respons aantal wordt het waarderingsgemiddelde verkregen: 5:7= 0,71. Een responsbeoordeling van 0,71 betekent dat dit boven “neutraal” en dichter bij de beoordeling “mee eens” uitkomt. In bijlage zeven is een overzicht terug te vinden van de numerieke waarde die iedere stelling heeft gekregen. Interview Als eerst is er een transcript geschreven aan de hand van de opgenomen interviews. Deze zijn uitgewerkt door de interviewers, omdat zij bij het gesprek hebben gezeten. Dit is van belang, omdat aan de hand van het transcript antwoorden van de ondervraagden met elkaar vergeleken kunnen worden. Deze antwoorden zijn vervolgens uitgewerkt aan de hand van codering. Dit is op de volgende manier gedaan: Allereerst zijn alle antwoorden van de ondervraagden onder elkaar gezet per vraag. Hier zijn verschillen en overeenkomsten geconstateerd en deze hebben ieder een codering gekregen. Bijvoorbeeld een antwoord als “Als ik hoor dat ik iets wel of niet goed heb gedaan, dan weet ik dat ik

22

het niet meer moet doen of het juist wel moet doen”, wordt gecodeerd onder “Persoonlijke ontwikkeling”. Elke codering heeft een eigen kleur gekregen, de antwoorden die gekoppeld zijn aan deze codering hebben in het transcript dezelfde kleur tekst gekregen. Deze is bijlage twaalf terug te vinden. Dit is gedaan zodat overzichtelijk is waar de coderingen op zijn gebaseerd, ook voor een buitenstaander. Dit is natuurlijk ook van belang bij het achterhalen van de uiteindelijk getrokken conclusies. Daarnaast zijn de gekleurde codering en de antwoorden van de ondervraagden die hierop gebaseerd zijn tegenover elkaar in een tabel gezet. Dit om het nog overzichtelijker te maken en te verduidelijken hoe de antwoorden van de ondervraagden zijn geïnterpreteerd.

23

6. Resultaten 6.1. Inleiding De resultaten van dit onderzoek zijn terug te vinden in bijlagen. In bijlage vier, vijf en zes zijn de resultaten van de enquêtes te vinden. In bijlage elf worden de transcpities van de interviews weergegeven. De codering van de interviews is terug te vinden in bijlage twaalf. De enquêtes worden per doelgroep weergegeven. Per stelling worden de resultaten gegeven. Hier onder staat een voorbeeld weergegeven van een stelling met de uitleg hoe deze resulataten gelezen dienen te worden: 18. Ik vind het fijn als mijn begeleider met punten komt waar ik aan kan werken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens

2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %) n=7#7 Bovenin staat de stelling weergeven met daarvoor het vraagnummer. Helemaal links zijn de antwoordmogelijkheden weergegeven. In het midden staan staafdiagrammen, dit is een visuele weergaven van de resultaten. Rechts staat weergegeven hoeveel responten voor die antwoordmogelijkheid heeft gekozen. Tussen de haakjes staat een percentage weergegeven, dit percentage geeft aan hoeveel procent van de gehele ondervraagde populatie dat antwoord gegeven heeft. Als wordt gekeken naar het antwoord “Helemaal mee eens” is te zien dat 2 respondenten dit antwoord hebben gegeven, dit is 28,57% van de ondervraagde populatie. Achter de N en # staat weergegeven hoeveel respondenten de vraag beantwoord hebben. Voor het beantwoorden van deelvraag drie, is een tabel gebruikt waarin de coderingen staan die zijn opgesteld aan de hand van de transcripties van de interviews. Aan de rechterkant van deze tabel staan beknopt de beredeneringen van de ondervraagden, deze zijn terug te vinden in de transcripties. Aan de linkerkant van de tabel staan de coderingen die gekoppeld zijn aan de beknopte beredeneringen uit de transcripties. Elke codering heeft een eigen kleur gekregen, de antwoorden die gekoppeld zijn aan deze codering hebben in het transcript dezelfde kleur tekst gekregen. Dit is gedaan zodat overzichtelijk is waar de coderingen op zijn gebaseerd, ook voor een buitenstaander. Dit is natuurlijk ook van belang bij het achterhalen van de uiteindelijk getrokken conclusies. 6.2. Deelvraag 1: Hoe ervaart de cliënt op dit moment de samenwerkingsrelatie met diens begeleider? Resultaten enquêtes ingevuld door de cliënten: De resultaten van de enquêtes, met betrekking tot de huidige situatie, die zijn ingevuld door de cliënten zijn positief. De enquêtes zijn door zeven cliënten ingevuld. De meeste cliënten hebben aangegeven dat zij het helemaal mee eens of mee eens zijn met de verschillende stellingen in de enquête. Bij slechts drie van de acht vragen wordt door één persoon aangegeven dat zij een neutrale mening hebben over de stelling. Bij de laatste twee vragen uit de enquête, over het opstellen van de doelen, wordt verschillend antwoord gegeven. Dit houdt in dat de cliënten verschillende ervaringen hebben met betrekking tot wie de doelen bedenkt, de cliënt of de begeleider of samen. De cliënten geven de volgende stellingen uit de enquête de hoogste beoordeling: - Als ik problemen heb, kan ik dit vertellen aan mijn begeleider: - Mijn begeleider komt afspraken na: - Mijn begeleider luistert naar mij: - Mijn begeleider toont interesse in mij.

24

De cliënten geven de volgende stellingen ook een goede beoordeling, maar een minder goede beoordeling dan bovenstaande stellingen. Hier liggen voor Zorgmed dus kansen voor verbeteringen om de kwaliteit van de zorg te verhogen. - Mijn begeleider neemt mij serieus: - Mijn begeleider stelt vragen om beter te snappen wat ik bedoel: - Mijn begeleider weet wat ik leuk vind: - Mijn begeleider accepteert mij zoals ik ben. Resultaten enquêtes ingevuld door de ouder(s)/verzorger(s): De resultaten van de enquêtes, met betrekking tot de huidige situatie, die zijn ingevuld door de ouder(s)/verzorger(s) van de cliënten zijn positief. De meeste ouder(s)/verzorger(s) hebben aangegeven dat zij het helemaal mee eens of mee eens zijn met de verschillende stellingen in de enquête. De enquête is door 26% van de ouder(s)/verzorger(s) ingevuld. Bij slecht drie van de acht vragen hebben één, twee of drie ouder(s)/verzorger(s) ingevuld dat zij een neutrale mening hebben over de stelling. Tevens wordt ook door de ouder(s)/verzorger(s) bij de laatste twee vragen verschillend antwoord gegeven. Ook zij hebben verschillende ervaring met betrekking tot wie de doelen bedenkt, hun kind(eren) of diens begeleider of samen. De ouder(s)/verzorger(s) gegeven een zeer hoge waardering aan de stelling: De begeleider accepteert mijn zoon/dochter zoals hij/zij is. Ruim 76 procent van de ouder(s)/verzorger(s) is het helemaal eens met deze stelling, de overige 24 procent is het met deze stelling eens. Daarnaast krijgen ook de volgende stellingen een zeer hoge waardering van de ouder(s)/verzorger(s): - De begeleider toont interesse in mijn zoon/dochter: - De begeleider stelt vragen om beter te snappen wat mijn zoon/dochter bedoelt. Onderstaande stellingen krijgen van de ouder(s)/verzorger(s) ook een hoge beoordeling: - De begeleider komt afspraken na: - De begeleider neemt mijn zoon/dochter serieus: - De begeleider luistert naar mijn zoon/dochter. De ouder(s)/verzorger(s) geven de volgende stellingen ook een goede beoordeling, maar een minder goede beoordeling dan bovenstaande stellingen. - De begeleider weet wat mijn zoon/dochter leuk vindt. - Als mijn zoon/dochter problemen heeft, kan hij/zij dit vertellen aan zijn/haar begeleider. Resultaten enquêtes ingevuld door de begeleiders: De resultaten van de enquêtes, met betrekking tot de huidige situatie, die zijn ingevuld door de begeleiders van de cliënten laten zien dat zij denken dat de cliënt de begeleiding als positief ervaart. De begeleiders geven aan dat zij van mening zijn dat zij voornamelijk met de cliënt samen de doelen opstellen in plaats van dat zij dit voor de cliënt doen. De begeleiders geven de inschatting dat de cliënten hen een zeer hoge beoordeling zullen geven op de volgende stellingen: - Ik toon interesse in mijn cliënt: - Ik neem mijn cliënt serieus: - Ik luister naar mijn cliënt. Daarnaast geven begleiders de inschatting een hoge beoordeling te zullen krijgen op de volgende stellingen: - Ik kom afspraken na: - Ik stel vragen aan mijn cliënt om beter te snappen wat hij/zij bedoelt: - Ik accepteer mijn cliënt zoals hij/zij is. Op onderstaande stelling verwachten zij een minder hoge beoordeling te krijgen.

25

-

Ik weet wat mijn cliënt leuk vindt: Als mijn cliënt problemen heeft, vertelt hij/zij dit aan mij.

6.2.1. Conclusie deelvraag 1: Hoe ervaart de cliënt op dit moment de samenwerkingsrelatie met diens begeleider? Uit het praktijkonderzoek komt naar voren dat de resultaten van de enquêtes die zijn ingevuld door de cliënten met betrekking tot de huidige situatie erg positief zijn. Voor het opstellen van de doelen hebben cliënten verschillende ervaringen met betrekking tot wie de doelen bedenkt: de cliënt of de begeleider. De antwoorden van de ouder(s)/verzorger(s) komen erg overeen met die van de cliënten. Ook de ouder(s)/verzorger(s) hebben de onderdelen uit de enquête erg positief ingevuld. Ook blijkt uit de enquête dat de ouder(s)/verzorger(s) verschillende ervaringen hebben met betrekking tot wie de doelen bedenkt: hun kind(eren) of diens begeleider. Dit onderdeel is door de cliënten ook het meest wisselend ingevuld. De begeleiders zeggen hierover dat zij van mening zijn dat zij voornamelijk met de cliënt samen de doelen opstellen in plaats van dat zij dit voor de cliënt doen. 6.3. Deelvraag 2: Welke elementen zorgen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? De resultaten van de enquête zijn verwerkt aan de hand van de categorieën die gebruikt zijn bij het opstellen van deze enquêtes. De resultaten worden per catetgorie weergegeven: - Communicatie en houding: - Inleving, empathie en aansluiten bij de cliënt: - Belangen, doelen en overeenstemming van de taken. 6.3.1. Communicatie en houding Clienten Uit de enquêtes van de cliënten komt naar voren dat zij een hoge score geven aan de stelling die betrekking heeft op het nakomen van de afspaken en dat zij het fijn vinden dat als zij iets willen vertellen de begeleider hier naar luistert. Ruim 57 procent van de cliënten is het helemaal eens met de stellingen, de overige 43 procent van de cliënten is het eens met deze stellingen. Daarnaast komt naar voren dat zij het ook belangrijk vinden dat op het moment dat zij iets vertellen aan hun begeleider, dat dit aan niemand doorverteld mag worden. Verder geven ze aan dat ze de volgende stellingen ook belangrijk vinden, maar deze staan niet in de top drie. - Ik vind het fijn als mijn begeleider mij helpt: - Ik vind het fijn als mijn begeleider vragen stelt om beter te snappen wat ik bedoel: - Als ik iets niet goed kan, wil ik hierover met mijn begeleider kunnen praten: - Als ik problemen heb, wil ik dit kunnen vertellen aan mijn begeleider. Ouder(s)/verzorger(s) Uit de enquêtes van de ouder(s)/verzorger(s) komt naar voren dat ruim 94 procent van de ouder(s)/verzorger(s) het helemaal mee eens of eens is met de stelling dat hun zoon of dochter het belangrijk vindt als er naar hen geluisterd wordt. De stelling die daar op volgt is dat zij verwachten dat hun kinderen het belangrijk vinden dat de begeleider afspraken nakomt. Over de stelling “Als mijn zoon/dochter iets vertelt aan de begeleider, vind mijn zoon/dochter dat de begeleider het aan niemand mag doorvertellen. ” wordt verschillende gedacht. 59 procent van de ouder(s)/verzorger(s) is het met deze stelling eens of helemaal eens. Aan deze stelling wordt door de ouder(s)/verzorger(s) de minst hoge score gegeven. Onderstaande stellingen zijn weergegeven van een hoge tot minder hoge score: - Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider hem/haar helpt: - Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider vragen stelt om beter te snappen wat hij/zij bedoelt: - Als mijn zoon/dochter problemen heeft, wil hij/zij dit kunnen vertellen aan de begeleider: - Als mijn zoon/dochter iets niet goed kan, wil hij/zij hierover met de begeleider kunnen praten.

26

Begeleiders Uit de enquêtes, ingevuld door de begeleiders, komt naar voren dat zij denken dat hun cliënten het belangrijkst vinden dat er naar hen geluisterd wordt. 75 procent is het helemaal eens met deze stellen, 23 procent is het eens met deze stelling. Daarnaast komt naar voren dat zij denken dat hun cliënten het belangrijk vinden dat hun begeleider afspraken nakomt. De meningen van de begeleiders zijn evenredig verdeeld over helemaal eens en eens. Bij onderstaande stellingen liggen de meningen van de begeleiders dicht bij elkaar. Bij alle drie de stellingen geeft ruim 75 tot 80 procent van de begeleiders aan dat zij helemaal eens of eens zijn met deze stellingen. Onderstaande stellingen zijn weergegeven van een hoge tot minder hoge score: - Mijn cliënt vind het fijn als ik vragen stel om hem/haar beter te snappen: - Als mijn cliënt problemen heeft, wil hij/zij dit kunnen vertellen aan mij: - Mijn cliënt vindt het fijn als ik hem/haar help. Ruim 62 procent geeft aan het helemaal eens of eens te zijn met de stelling “Als mijn cliënt iets niet goed kan, wil mijn cliënt hier met mij over kunnen praten.” de overige 38 procent heeft een neutrale mening of is oneens met de stelling. De begeleiders schatten in dat hun cliënten van alle stellingen de minste waarde zullen hechten aan de volgende stelling: “Als mijn cliënt iets vertelt aan mij, vindt hij/zij dat ik het aan niemand mag doorvertellen.”. 6.3.2. Inleving, empathie en aansluiten bij de cliënt Clienten De cliënten hebben in de enquête aangegeven dat wanneer zij iets bedenken ze het belangrijk vinden dat de begeleider daar ook naar luistert. Ruim 57 procent is het helemaal eens met deze stelling, de overige 43 procent is het met deze stelling eens. De onderstaande stelling krijgen allen dezelfde beoordeling, maar ze worden iets minder belangrijk gevonden dan bovengenoemde stelling. - Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider weet wat ik leuk vind: - Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider taken bedenkt die passen bij wat ik leuk vind: - Ik vind het fijn als mijn begeleider zegt dat ik iets goed heb gedaan: - Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider wil weten wat ik vind en doe. Ouder(s)/verzorger(s) De ouders en verzorgers hebben aangegeven dat zij denken dat hun zoon of dochter het fijn vindt dat als er wordt gezegd wanneer hij/zij iets goed gedaan heeft. Ruim 76 procent van de ouder(s)/verzorger(s) is het helemaal eens met deze stelling, de overige 24 procent van de ouder(s)/verzorger(s) is het met deze stelling eens. Deze stelling wordt gevolgd door de stelling “Als mijn zoon/dochter zelf iets bedenkt, dan wil hij/zij graag dat de begeleider naar hem/haar luistert.”, bijna 60 procent van de ouder(s)/verzorger(s) is het helemaal eens met deze stelling. Onderstaande stellingen zijn weergegeven van een hoge tot minder hoge score: - Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider weet wat hij/zij leuk vindt: - Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider wil weten wat hij/zij vindt: - Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider taken bedenkt die passen bij wat hij/zij leuk vindt. Begeleiders De meningen van de begeleiders zijn gelijk verdeeld over helemaal eens en eens bij de stelling “Mijn cliënt vindt het fijn als ik zeg dat hij/zij iets goed heeft gedaan.”, deze stelling wordt onder de categorie “Inleving, empathie en aansluiten bij de cliënt” als hoogst beoordeeld.

27

De stellingen “Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik wil weten wat hij/zij vindt.” en “Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik taken bedenk die passen bij wat hij/zij leuk vindt.” krijgen een even hoge beoordeling. De begeleiders verwachten dat de cliënten de minste waarde hechten aan de stelling dat zij het belangrijk vinden dat de begeleiders weten wat hij/of zij leuk vinden. 50 procent van de begeleiders is helemaal eens of eens met deze stelling, de andere 50 procent heeft een neutrale mening of niet eens met deze stelling. 6.3.3. Belangen, doelen en overeenstemming van de taken Cliënten Door de cliënten wordt zeer verschillend gedacht over de stellingen die betrekking hebben op het bedenken van de doelen. Er is geen duidelijke lijn in te vinden. Het is persoons afhankelijk of ze zelf de doelen willen bedenken of dat ze vinden dat hun begeleider dat moet doen. Ruim 85 procent van de cliënten is het eens met de stelling dat wanneer de begeleider een doel maakt die hij/zij niet leuk vindt, zij ook niet aan dit doel hoeven te werken. Ook zijn ze het eens met de stelling dat wanneer hij/zij een idee heeft om aan een doel te gaan werken, ze dit ook willen doen. Er wordt daarnaast ook verschillend gedacht over de stelling dat ze het fijn vinden als de begeleider komt met punten waar ze nog aan kunnen werken. Ouder(s)/verzorger(s) Ook de mening van de ouders over de stellingen die betrekking hebben op het bedenken van de doelen verschilt. Maar zij verwachten dat hun zoon of dochter het liefst de doelen samen met hun begeleider bedenken, ruim 76 procent is het met deze stelling helemaal eens of eens. Daarnaast is ruim 76 procent het eens met de stelling “Als mijn zoon/dochter een idee heeft om aan een doel te werken, dan wil mijn zoon/dochter dit ook doen.”, maar ruim 11 procent van de ouder(s)/verzorger(s) is het niet eens met deze stelling. Bij de stellingen “Als de begeleider een doel voor mijn zoon/dochter maakt die hij/zij niet leuk vindt, vindt mijn zoon/dochter dat hij/zij het niet hoeft te doen.” en “Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider met punten komt waar hij/zij aan kan werken.” geeft ruim 23 procent van de ouder(s)/verzorger(s) aan dat zij niet eens zijn met deze stellingen. Begeleiders Ook de begeleiders geven aan dat zij verwachten dat de cliënten het de voorkeur hebben om samen de doelen op te stellen. Deze stelling wordt gevolgd door de stelling dat cliënten graag zelf hun doelen op willen stellen. Daarnaast verwacht maar 20 procent van de begeleiders dat cliënten vinden dat zij niet aan een doel hoeven te werken, als zij deze niet leuk vinden. De stellingen “Als mijn cliënt een idee heeft om aan een doel te werken, dan wil hij/zij dit ook doen.”en “Mijn cliënt vindt het fijn als ik met punten komt waar hij/zij aan kan werken.” Krijgen een even hoge beoordeling. 6.3.4. Conclusie deelvraag 2: Welke elementen zorgen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? Uit de enquêtes, ingevuld door de cliënten, blijkt dat zij de meeste waarde hechten aan de volgende drie stellingen: - Als ik iets wil vertellen, vind ik het fijn als mijn begeleider naar mij luistert: - Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider afspraken nakomt: Als ik zelf iets bedenk, dan wil ik graag dat mijn begeleider naar mij luistert. Uit de enquêtes, ingevuld door de ouder(s)/verzorger(s), blijkt dat zij verwachten dat hun zoon/dochter de meeste waarde hecht aan de volgende drie stellingen :

28

-

-

Als mijn zoon/dochter iets wil vertellen, vind hij/zij het fijn als de begeleider naar hem/haar luistert: Als mijn zoon/dochter zelf iets bedenkt, dan wil hij/zij graag dat de begeleider naar hem/haar luistert: Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider zegt dat hij/zij iets goed heeft gedaan.

Uit de enquêtes, ingevuld door de begeleiders, blijkt dat zij inschatten dat hun cliënten de meeste waarde hechten aan de volgende drie stellingen: - Als mijn cliënt iets wil vertellen, vindt deze het fijn als ik naar hem/haar luister: - Mijn cliënt vindt het belangrijk dat mijn ik afspraken nakom: - Mijn cliënt vindt het fijn als ik zeg dat hij/zij iets goed heeft gedaan. 6.4. Deelvraag 3: Waarom zorgen elementen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? Er hebben interviews plaatsgevonden om deelvraag drie te kunnen beantwoorden. Namelijk waarom deze elementen vanuit het perspectief van de cliënt zorgen voor een goede samenwerkingsrelatie. Uit de theorie blijkt dat de ervaringen, kwaliteiten, ideeën en doelstellingen van de cliënt een belangrijk vertrekpunt zijn in de begeleiding. Ook blijkt dat het voor een begeleider van belang is dat hij/zij zich ervan bewust dient te zijn dat de cliënten een ander perspectief kunnen hebben op de werkelijkheid. Door als begeleider te vragen naar de manier waarop de cliënten naar de werkelijkheid kijken, wordt belangstelling getoond in de persoon en hun beleving (Bolt, 2010, p. 150). Uit het interview blijkt dat cliënten het voornamelijk fijn vinden als hun begeleider hen helpt bij het werken aan sociale vaardigheden. Ze geven onder andere aan dat ze graag vrienden willen maken en willen leren omgaan met hun agressiviteit. Daarnaast geeft één cliënt aan het fijn te vinden als de begeleider hulp biedt tijdens het maken van huiswerk. Bij het verwerken van de resultaten van de enquête bleek dat de stelling: “Als ik iets vertel aan mijn begeleider, vind ik dat hij/zij het aan niemand mag doorvertellen” dat de cliënten allemaal hebben aangegeven dat ze het hier helemaal mee eens of mee eens zijn. Uit de interviews is gebleken dat ze dit niet willen omdat sommige zaken privé of persoonlijk zijn. Daarnaast geven ze aan dat ze het niet fijn vinden als zaken worden doorverteld. Uit onderzoek blijkt dat cliënten erkenning willen van wie ze zijn en hun situatie. Voor de cliënt is het van belang om zich geaccepteerd en veilig te voelen. Zij wensen een persoonlijke werkrelatie waarin de hulpverlener zich transparant, echt en open opstelt in een op gelijkwaardigheid gerichte relatie (Vries, 2008, pp. 138 -139). Op het moment dat een begeleider aangeeft of de cliënt iets goed gedaan heeft, zorgt de begeleider onder andere voor erkenning en transparantie binnen de samenwerkingsrelatie. Cliënten geven bij het interview aan dat ze graag willen weten wanneer ze iets goed of fout doen, zodat ze weten of ze het vaker kunnen doen of niet meer moeten doen. Ook zeggen ze het fijn vinden om te weten dat je je best hebt gedaan. Hiermee stimuleren de begeleiders dus de persoonlijke ontwikkeling van de cliënten met een ASS. De theorie zegt dat een samenwerkingsrelatie in de eerste plaats niet om de inhoud gaat waarop de samenwerking is gericht, maar om de betrekking tussen de begeleider en cliënt in de relatie (Riet, 2010, p. 253). Wanneer een begeleider weet wat de interesses van de cliënt zijn, kan hij/zij aansluiten bij de behoeften van de cliënt. Cliënten met een ASS zijn van mening dat wanneer de begeleider zicht heeft op hun mening en hun proces, hij/zij de cliënt hulp bieden. Tijdens de interviews beredeneren de cliënten dat ze het belangrijk vinden dat hun begeleider weet wat zij vinden zodat hij/zij daar rekening mee kan houden. Daarnaast vinden ze het belangrijk dat de begeleider weet hoe het gaat en of er wat aan de hand is en dat ze hulp krijgen van de begeleider als het niet lukt. Theorie beschrijft dat een goede werkrelatie een gezamenlijk creatie is en bestaat uit het wederzijds accepteren van elkaar, overeenstemming over de doelen, het gezamenlijk bepalen van de taken en communicatief afgestemd zijn op elkaar (De Vries, 2007). Om de belangen van de cliënt naar boven te

29

halen, gaat het erom dat de cliënt zelf zijn krachten vindt of hervindt om de juiste oplossingen te bedenken voor de problemen die hij in zijn leven ervaart (Bolt, 2010, p. 149). Uit de enquêtes is gebleken dat er verschillend gedacht wordt over het opstellen van de doelen. Het is afhankelijk van de persoon of ze zelf de doelen willen bedenken, of ze liever willen dat hun begeleider dat doet of dat ze de voorkeur hebben om het samen te doen. Twee cliënten geven aan dat ze het prettig vinden om samen doelen op te stellen omdat ze dan hulp krijgen van hun begeleider, maar wel nog inspraak hebben. De andere cliënt geeft aan dat het afhankelijk is van het onderwerp of ze samen of zelf het doel op wil stellen. 6.4.1. Conclusie deelvraag 3: Waarom zorgen elementen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? De volgende elementen worden door de cliënten met een ASS als belangrijk ervaren: Cliënten vinden het fijn als hun begeleider hen helpt bij het werken aan sociale vaardigheden. Ze geven onder andere aan dat ze graag vrienden willen maken en willen leren omgaan met hun agressiviteit. Daarnaast geeft één cliënt aan het fijn te vinden als de begeleider hulp biedt tijdens het maken van huiswerk. Cliënten geven aan dat ze het niet fijn vinden als zaken worden doorverteld, omdat sommige zaken privé of persoonlijk zijn. Cliënten geven aan dat ze graag willen weten wanneer ze iets goed of fout doen, zodat ze weten of ze het vaker kunnen doen of niet meer moeten doen. Ook zeggen ze dat ze het fijn vinden om te weten dat je je best hebt gedaan. Hiermee stimuleren de begeleiders dus de persoonlijke ontwikkeling van de cliënten met een ASS. Cliënten zijn van mening dat wanneer de begeleider zicht heeft op hun mening en op hun proces, hij/zij de cliënt hulp bieden. Ze beredeneren dat ze het belangrijk vinden dat hun begeleider weet wat zij vinden zodat hij/zij daar rekening mee kan houden. Daarnaast vinden ze het belangrijk dat de begeleider weet hoe het gaat en of er wat aan de hand is en dat ze hulp krijgen van de begeleider als het niet lukt. Het is afhankelijk van de persoon of cliënten zelf de doelen willen bedenken, of ze liever willen dat hun begeleider dat doet of dat ze de voorkeur hebben om het samen te doen. Twee cliënten geven aan dat ze het prettig vinden om samen doelen op te stellen omdat ze dan hulp krijgen van hun begeleider, maar wel nog inspraak hebben. Soms is het afhankelijk van het onderwerp of ze samen of zelf het doel op wil stellen. 6.5. Deelvraag 4: Zijn er overeenkomsten en/of verschillen tussen de huidige situatie en de behoeften van de cliënten omtrent de samenwerkingsrelatie? Hier worden de overeenkomsten en/of verschillen tussen de huidige situatie en de behoeften van de cliënten omtrent de samenwerkingsrelatie beschreven, die van het praktijkonderzoek worden afgeleid. Cliënten Tijdens het verwerken van de enquêtes, ingevuld door de cliënten, blijkt dat bij de stellingen over het nakomen van afspraken en het tonen van interesse de waarderingen overeenkomen tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Er is een minimaal verschil te zien bij de stelling die betrekking heeft op het luisteren naar de cliënten en het stellen van vragen om de cliënt beter te begrijpen. Het is een verschil van 0.15 bij de gemiddelde waardering, waarbij door de cliënten een lagere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Cliënten geven dus aan dat in de gewenste situatie begeleiders nog beter naar ze luisteren dan in de huidige situatie.

30

Tevens is er een minimaal verschil te zien bij de stelling die betrekking heeft op het stellen van vragen om de cliënt beter te begrijpen. Het gaat om een verschil van 0.14 bij de gemiddelde waardering, waarbij door de cliënten een lagere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Cliënten geven dus aan dat in de gewenste situatie begeleiders beter vragen stellen om te begrijpen wat de cliënt bedoelt dan in de huidige situatie. Daarnaast is er een verschil van 0.28 bij de gemiddelde waardering te zien bij de stelling die betrekking heeft op de kennis van de begeleider over wat de cliënt leuk vindt. Ook hierbij wordt door de cliënten een lagere waarde gegeven aan de huidige situatie. Cliënten geven dus aan dat in de gewenste situatie begeleiders beter weten wat ze leuk vinden dan in de huidige situatie. Er is een positief verschil te zien bij de stelling die betrekking heeft op het vertellen over problemen aan de begeleider. Er is een verschil van 0.43 bij de gemiddelde waardering. Dit houdt in dat cliënten aangegeven hebben dat zij in de huidige situatie hun problemen kunnen vertellen aan de begeleiders, maar ze geven dit geen hoge waardering in de gewenste situatie. Cliënten geven dus aan dat ze in de huidige situatie problemen aan hun begeleider kunnen vertellen, meer dan dat zij in de gewenste situatie wensen. Ouder(s)/verzorger(s) Tijdens het verwerken van de enquêtes, ingevuld door de ouder(s)/verzorger(s), blijkt dat bij de stellingen over het weten wat de cliënt leuk vindt en het nakomen van de afspraken de waarderingen overeenkomen tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Als er wordt gekeken naar de stelling die betrekking heeft op het luisteren van de begeleider naar de cliënt, geven de ouder(s)/verzorger(s) aan dat er een verschil zit tussen de huidige situatie en de gewenste situatie. Het gaat om een verschil van 0.29 bij de gemiddelde waardering, waarbij door de ouder(s)/verzorger(s) een lagere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Ouder(s)/verzorger(s) geven dus aan dat in de gewenste situatie begeleiders beter luisteren naar de cliënt dan in de huidige situatie. Een positief verschil is te zien bij drie stellingen. Waarbij het grootste verschil is te zien bij de stelling die betrekking heeft op een stellen van vragen door de begeleider om de cliënt beter te begrijpen. Het gaat om een verschil van 0.53 bij de gemiddelde waardering, waarbij door de ouder(s)/verzorger(s) een hogere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Daarnaast is er een positief verschil te zien bij de stellingen die betrekking hebben op het tonen wan interesse en het vertellen over problemen tegen de begeleider. Het gaat om een verschil van 0.47 bij de gemiddelde waarding bij de stelling over het tonen van interesse en een verschil van 0.35 bij de gemiddelde waardering bij de stelling over het vertellen van problemen, waarbij door de ouder(s)/verzorger(s) een hogere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Ouder(s)/verzorger(s) geven dus aan dat in de huidige situatie begeleiders beter vragen stellen en interesse tonen in hun cliënten dan in de gewenste situatie. Daarnaast kunnen cliënten ook beter hun begeleider vertellen over problemen in de huidige situatie dan in de gewenste situatie. Begeleiders Tijdens het verwerken van de enquêtes, ingevuld door de begeleiders, blijkt dat bij de stelling over het nakomen van de afspraken de waarderingen overeenkomen, met een minimaal verschil van 0.03 bij de gemiddelde waardering, tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Als er wordt gekeken naar de stellingen die betrekking heeft op het luisteren van de begeleider naar de cliënt, geven de begeleiders aan dat er een verschil zit tussen de huidige situatie en de gewenste situatie. Het gaat om een verschil van 0.23 bij de gemiddelde waardering, waarbij door de begeleiders een lagere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Daarnaast zit er een negatief verschil bij de stelling die betrekking heeft op het vertellen van problemen door de cliënt aan de begeleider. Het gaat om een verschil van 0.18 bij de gemiddelde waardering, waarbij door de begeleiders een lagere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Begeleiders schatten in dat begeleiders beter luisteren naar hun

31

cliënten en dat cliënten meer over hun problemen vertellen in de gewenste situatie dan in de huidige situatie. Een positief verschil is te zien bij drie stellingen. Waarbij het grootste verschil is te zien bij de stelling die betrekking heeft op het tonen wan interesse. Het gaat om een verschil van 0.52 bij de gemiddelde waardering, waarbij door de begeleiders een hogere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Daarnaast is er een positief verschil te zien bij de stellingen die betrekking hebben op het stellen van vragen om de cliënt beter te begrijpen en het weten wat de cliënt leuk vindt. Het gaat om een verschil van 0.41 bij de gemiddelde waarding bij de stelling over het stellen van vragen om de cliënt beter te begrijpen. Een verschil van 0.31 bij de gemiddelde waardering bij de stelling over het weten wat de cliënt leuk vindt, waarbij door de begeleiders een hogere waarde wordt gegeven aan de huidige situatie. Begeleiders schatten in dat zij meer interesse tonen, weten wat de cliënt leuk vindt en vragen stellen om de cliënt te begrijpen in de huidige situatie dan in de gewenste situatie. Doelen Aangezien er verschillend gedacht wordt over het opstellen van de doelen zijn daar geen duidelijke overeenkomsten en verschillen te zien. Wel wordt zowel door de cliënten, ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders aangegeven dat de voorkeur ligt bij het samen opstellen van de doelen. Als er wordt gekeken naar de huidige situatie is te zien aan de resultaten van de enquêtes dat ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders aangeven dat dit voornamelijk samen wordt gedaan. Bij de cliënten is weinig verschil geconcludeerd tussen de vraag of de doelen op dit moment samen of door de begeleider worden opgesteld. 6.5.1. Conclusie Overeenkomsten Tijdens het verwerken van de enquêtes, ingevuld door de cliënten, blijkt dat bij de stellingen over het nakomen van afspraken en het tonen van interesse de waarderingen overeenkomen tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Uit de enquêtes, ingevuld door ouder(s)/verzorger(s), is gebleken dat bij de stellingen over het weten wat de cliënt leuk vindt en het nakomen van de afspraken de waarderingen overeenkomen tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Daarnaast is uit de enquêtes, ingevuld door de begeleiders, gebleken dat bij de stelling over het nakomen van de afspraken de waarderingen overeenkomen, met een minimaal verschil van 0.03 bij de gemiddelde waardering, tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Gewenste situatie Cliënten geven dus aan dat in de gewenste situatie begeleiders beter naar ze luisteren, beter weten wat ze leuk vinden en dat begeleiders beter vragen stellen om te begrijpen wat de cliënt bedoelt dan in de huidige situatie. Ouder(s)/verzorger(s) geven aan dat in de gewenste situatie begeleiders beter luisteren naar de cliënt dan in de huidige situatie. Begeleiders schatten in dat begeleiders beter luisteren naar hun cliënten en dat cliënten meer over hun problemen vertellen in de gewenste situatie dan in de huidige situatie. Huidige situatie beter dan gewenste situatie Cliënten geven aan dat ze in de huidige situatie problemen aan hun begeleider kunnen vertellen, meer dan dat zij in de gewenste situatie wensen. Ouder(s)/verzorger(s) geven aan dat in de huidige situatie begeleiders beter vragen stellen en interesse tonen in hun cliënten dan in de gewenste situatie. Daarnaast kunnen cliënten ook beter hun begeleider vertellen over problemen in de huidige situatie dan in de gewenste situatie. Begeleiders schatten in dat zij meer interesse tonen, weten wat de cliënt leuk vindt en vragen stellen om de cliënt te begrijpen in de huidige situatie dan in de gewenste situatie.

32

Doelen Aangezien er verschillend gedacht wordt over het opstellen van de doelen zijn daar geen duidelijke overeenkomsten en verschillen te zien. Wel wordt zowel door de cliënten, ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders aangegeven dat de voorkeur ligt bij het samen opstellen van de doelen. Als er wordt gekeken naar de huidige situatie is te zien aan de resultaten van de enquêtes dat ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders aangeven dat dit voornamelijk samen wordt gedaan. Bij de cliënten is weinig verschil geconcludeerd tussen de vraag of de doelen op dit moment samen of door de begeleider worden opgesteld.

33

7. Algemene conclusies 7.1. Inleiding In dit hoofdstuk zijn de algemene conclusie en de aanbevelingen te lezen. 7.2. Conclusies In deze conclusie worden de resultaten in relatie tot de vraagstelling beschreven naar aanleiding van het praktijkonderzoek met behulp van bijbehorende deelvragen. Uit de enquêtes, ingevuld door de cliënten, blijkt dat zij de meeste waarde hechten aan de volgende drie stellingen: - Als ik iets wil vertellen, vind ik het fijn als mijn begeleider naar mij luistert: - Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider afspraken nakomt: Als ik zelf iets bedenk, dan wil ik graag dat mijn begeleider naar mij luistert. Uit de enquêtes, ingevuld door de ouder(s)/verzorger(s), blijkt dat zij verwachten dat hun zoon/dochter de meeste waarde hecht aan de volgende drie stellingen : - Als mijn zoon/dochter iets wil vertellen, vindt hij/zij het fijn als de begeleider naar hem/haar luistert: Als mijn zoon/dochter zelf iets bedenkt, dan wil hij/zij graag dat de begeleider naar hem/haar luistert: - Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider zegt dat hij/zij iets goed heeft gedaan. Uit de enquêtes, ingevuld door de begeleiders, blijkt dat zij inschatten dat hun cliënten de meeste waarde hechten aan de volgende drie stellingen: - Als mijn cliënt iets wil vertellen, vindt deze het fijn als ik naar hem/haar luister: - Mijn cliënt vindt het belangrijk dat mijn ik afspraken nakom: - Mijn cliënt vindt het fijn als ik zeg dat hij/zij iets goed heeft gedaan. Zowel cliënten, ouders(s)/verzorger(s) en begeleiders geven aan dat de stelling die betrekking heeft op het luisteren naar de cliënt onder andere het hoogst wordt gewaardeerd. Ook geven cliënten en ouders(s)/verzorger(s) aan dat zij het belangrijk vinden dat begeleiders luisteren als cliënten iets bedenken. Het is voor de cliënt belangrijk dat de begeleider doorvraagt naar de manier waarop de cliënten naar de werkelijkheid kijken, hiermee wordt belangstelling getoond in de persoon en hun beleving. Voor de cliënten is het van belang om hun verhaal te vertellen aan hun begeleider, zodat hun ideeën en gedachten worden gestructureerd en geordend (Bolt, 2010, p. 150). Zowel cliënten, ouders(s)/verzorger(s) en begeleiders geven aan dat de stelling die betrekking heeft op het nakomen van afspraken onder andere het hoogst wordt gewaardeerd. Uit de theorie blijkt dat veranderingen voor personen met een ASS een zware belasting zijn. Zij hebben voortdurend structuur nodig. Die kunnen ze zelf niet aanbrengen en moet hen dus door de omgeving worden aangereikt (Verschuuren, z.d.). Het maken en nakomen van afspraken is een voorbeeld van het aanreiken van structuuR. Daarnaast is te zien dat de ouders(s)/verzorger(s) en begeleiders beiden aangeven dat zij inschatten dat cliënten het fijn vinden als gezegd wordt dat zij iets goed gedaan hebben. Uit onderzoek blijkt dat cliënten erkenning willen van wie ze zijn en hun situatie. Voor de cliënt is het van belang om zich geaccepteerd en veilig te voelen. Zij wensen een persoonlijke werkrelatie waarin de hulpverlener zich transparant, echt en open opstelt in een op gelijkwaardigheid gerichte relatie (Vries, 2008, pp. 138 139). Op het moment dat een begeleider aangeeft of de cliënt iets goed gedaan heeft, zorgt de begeleider onder andere voor erkenning en transparantie binnen de samenwerkingsrelatie.

34

Doelen Uit de enquête komt naar voren dat het afhankelijk is van de cliënt op welke manier doelen worden opgesteld. Dit sluit ook aan op de visie van Zorgmed, namelijk zorg op maat bieden. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden van de cliënt met betrekking tot zelfsturing en het wensen van hulp van de begeleider. Er wordt verschillend gedacht over het opstellen van de doelen, waardoor geen duidelijke overeenkomsten en verschillen zijn te zien. Zowel cliënten, ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders geven aan dat de voorkeur ligt bij het samen opstellen van de doelen. Als er wordt gekeken naar de huidige situatie is te zien aan de resultaten van de enquêtes dat ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders aangeven dat dit voornamelijk samen wordt gedaan. Bij de cliënten is weinig verschil geconcludeerd tussen de vraag of de doelen op dit moment samen of door de begeleider worden opgesteld. Cliënten geven aan dat ze het prettig vinden om samen doelen op te stellen omdat ze dan hulp krijgen van hun begeleider, maar wel nog inspraak hebben. Soms is het afhankelijk van het onderwerp of ze samen, zelf of de begeleider het doel opstelt. Theorie beschrijft dat een goede werkrelatie een gezamenlijke creatie is en bestaat uit het wederzijds accepteren van elkaar, overeenstemming over de doelen, het gezamenlijk bepalen van de taken en communicatief afgestemd zijn op elkaar (De Vries, 2007). Om de belangen van de cliënt naar boven te halen, gaat het erom dat de cliënt zelf zijn krachten vindt of hervindt om de juiste oplossingen te bedenken voor de problemen die hij in zijn leven ervaart (Bolt, 2010, p. 149). Overeenkomsten tussen huidige en gewenste situatie Tijdens het verwerken van de enquêtes, ingevuld door de cliënten, blijkt dat bij de stellingen over het nakomen van afspraken en het tonen van interesse de waarderingen overeenkomen tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Uit de enquêtes, ingevuld door ouder(s)/verzorger(s), is gebleken dat bij de stellingen over het weten wat de cliënt leuk vindt en het nakomen van de afspraken de waarderingen overeenkomen tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Daarnaast is uit de enquêtes, ingevuld door de begeleiders, gebleken dat bij de stelling over het nakomen van de afspraken de waarderingen overeenkomen, met een minimaal verschil van 0.03 bij de gemiddelde waardering, tussen de stellingen uit de huidige situatie en uit de gewenste situatie. Verschillen tussen de gewenste situatie en huidige situatie Cliënten geven dus aan dat in de gewenste situatie begeleiders beter naar ze luisteren, beter weten wat ze leuk vinden en dat begeleiders beter vragen stellen om te begrijpen wat de cliënt bedoelt dan in de huidige situatie. Ouder(s)/verzorger(s) geven aan dat in de gewenste situatie begeleiders beter luisteren naar de cliënt dan in de huidige situatie. Begeleiders schatten in dat begeleiders beter luisteren naar hun cliënten en dat cliënten meer over hun problemen vertellen in de gewenste situatie dan in de huidige situatie. Cliënten geven aan dat ze in de huidige situatie problemen aan hun begeleider kunnen vertellen, meer dan dat zij in de gewenste situatie wensen. Ouder(s)/verzorger(s) geven aan dat in de huidige situatie begeleiders beter vragen stellen en interesse tonen in hun cliënten dan in de gewenste situatie. Daarnaast kunnen cliënten ook beter hun begeleider vertellen over problemen in de huidige situatie dan in de gewenste situatie. Begeleiders schatten in dat begeleiders beter interesse tonen, weten wat de cliënt leuk vindt en vragen stellen om de cliënt te begrijpen in de huidige situatie dan in de gewenste situatie. 7.3. Aanbevelingen Uit de resultaten van het onderzoek komt naar voren dat de kwaliteiten van de begeleiders van Zorgmed zitten in het tonen van interesse, weten wat de cliënt leuk vindt, het stellen van vragen om de cliënt te begrijpen en dat de client de ruimte krijgt om te vertellen over zijn/haar problemen. Het is belangrijk dat Zorgmed blijft vasthouden aan deze punten, omdat clienten ouder(s)/verzorger(s) en begeleiders deze punten hoog waarderen. Daarnaast is gebleken dat ze bij het opstellen van doelen werken volgens hun visie, het bieden van zorg op maat. De wijze waarop de doelen worden opgesteld, sluit dus aan bij de behoeftes van de

35

individuele cliënt. Het is belangrijk dat Zorgmed deze werkwijze vasthoudt, zowel vanuit de visie van Zorgmed als het perspectief van de cliënten. Als er wordt gekeken naar alle resultaten uit het onderzoek, liggen voor Zorgmed kansen voor verbeteringen om de kwaliteit van de zorg te verhogen bij de volgende punten: Namens de cliënten: - Als ik iets wil vertellen, vind ik het fijn als mijn begeleider naar mij luistert: Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider weet wat ik leuk vind: - Ik vind het fijn als mijn begeleider vragen stelt om beter te snappen wat ik bedoel Namens de ouder(s)/verzorger(s): - Als mijn zoon/dochter iets wil vertellen, vind hij/zij het fijn als de begeleider naar hem/haar luistert. Namens de begeleiders: - Als mijn cliënt iets wil vertellen, vindt deze het fijn als ik naar hem/haar luister: - Als mijn cliënt problemen heeft, wil hij/zij dit kunnen vertellen aan mij. In totaal zijn er dus vier verbeterpunten voor Zorgmed, namelijk luisteren naar de cliënten als hij/zij iets wil vertellen, weten wat de cliënt leuk vindt, vragen stellen om te snappen wat de cliënt bedoelt, de cliënt de mogelijkheid bieden om te kunnen vertellen over zijn/haar problemen. In het implementatieplan zal duidelijk worden op welke wijze Zorgmed de kwaliteit kan verhogen naar aanleiding van deze verbeterpunten.

36

8. Adviesrapport 8.1. Inleiding In dit hoofdstuk worden de verschillende adviezen beschreven die betrekking hebben op de resultaten van het onderzoek en de aanbevelingen. 8.2. Advies 1: Communicatie en houding Op het gebied van communicatie en houding is uit het onderzoek gebleken dat cliënten het fijn vinden dat de begeleider naar hem/haar luistert als hij/zij iets wil vertellen of zelf iets bedenkt. Ook kwam naar voren dat cliënten het fijn vinden dat de begeleider vragen stelt om beter te snappen wat hij/zij bedoelt. Cliënten zijn van mening dat hun begeleiders dit al goed doen, maar dat dit nog beter kan in de gewenste situatie. Het advies dat wordt aangedragen aan Zorgmed luidt als volgt: Een bijeenkomst organiseren om de begeleiders van Zorgmed bewust te maken van het belang van luistervaardigheden en een luisterend oor voor cliënten met een ASS. In onderstaande tekst is een bijeenkomst over luisteren uitgewerkt. In bijlage dertien is de hand-out terug te vinden en in bijlage veertien het evaluatieformulier. Welkomstwoord Een welkomstwoord houden, de hand-outs uitdelen aan de begeleiders en de planning van de bijeenkomst doornemen. Casus De casus voorlezen als inleiding van de bijeenkomst. Felix is een jongen van 10 jaar met een ASS. Hij krijgt begeleiding van Corry. Op woensdagmiddag komt Corry op huisbezoek. Wanneer ze aan tafel zitten begint Felix over school te vertellen: “ Eergisteren in de pauze waren de meisjes achter de jongens aan het rennen, ze deden politie en boefje. Wat een STOM spel. Loes kwam de hele tijd achter mij aan terwijl ik met mijn dinosaurus aan het spelen was. Je weet wel die tyrannosaurus rex waarvan Joey 3 maanden en 2 dagen geleden de staart van heeft kapot gemaakt. Wist je dat de tyrannosaurus rex tien halswervels, dertien ruggenwervels en 36 staartwervels heeft?” Conny reageert hierop met: “ Nee, dat wist ik niet.” Felix gaat verder met vertellen. “Ik heb gister Jurassic Park 3 gezien, Dokter Alan maakt een supergave landing, hij vloog recht over de toppen van de bomen. Van mama mocht ik de film helemaal af kijken. Ik heb een blauwe plek op mijn been. Joey schopte mij terug en als ik er op druk doet het pijn. Kees was puck aan het duwen op de schommel, en Karin liep er net voor langs terwijl puck weer voor was op de schommel en met haar linker voet kwam ze tegen de buik van Karin. Nu zit er een vlek op haar Hanna Montanna-shirt.” Corry vraagt: “Ooh dat is niet zo mooi. Heeft Karin nu verder nergens last van?”

De casus wordt na het voorlezen behandeld om een beeld te krijgen van de mening van de begeleiders. Dit wordt gedaan aan de hand van de volgende vragen: - Wat is er aan de hand? - Wat gaat goed? - Wat kan beter? - Wat zou je zelf anders doen? Activerende werkvorm Het doorgeefspel: Het spel kan gespeeld worden met een aantal begeleiders. De eerste persoon verzint een boodschap en fluistert deze in het oor van de volgende persoon terwijl de rest van de deelnemers zijn oren dicht houden. Om de beurt fluisteren de begeleiders de boodschap door. De laatste begeleider zegt de boodschap hardop, zo wordt gecontroleerd of de boodschap goed is aangekomen. Op deze

37

manier worden de begeleiders bewust van hun eigen referentiekader en dat het luisteren naar een cliënt niet zo vanzelfsprekend is als het lijkt. Informatief onderdeel Luisteren Actief luisteren is niet alleen horen wat de ander zegt, maar ook proberen te begrijpen wat de ander zegt. Bovendien stellen luistervaardigheden je in staat de ander te laten weten dat je luistert, de ander zijn verhaal te laten vertellen en, wanneer dat nodig is, te laten verduidelijken. Non-verbaal luisteren Een houding die acceptatie en interesse uitdrukt, vertelt de ander dat je luistert. Je kunt dat bereiken met je gezichtsuitdrukking en oogcontact. Iemand aankijken betekent dat je aandacht voor hem hebt, maar iemand strak aankijken (fixeren) werkt remmend. Ook met je lichaamstaal kun je aandacht tonen; - Een geïnteresseerde houding is licht voorovergebogen, met de schouders naar de ander toegedraaid. - Houdingsecho: mensen die elkaar sympathiek vinden, zijn (onbewust) geneigd elkaars lichaamshouding te kopiëren. Je kunt hier natuurlijk ook bewust gebruik van maken. aanmoedigende gebaren (knikken en handgebaren). Verbaal luisteren Door wat je zelf zegt, kun je iemand laten merken dat je luistert, kun je de ander zijn verhaal laten vertellen en laten verduidelijken. Kleine aanmoedigingen Korte verbale reacties als 'hm', 'ja', 'o?'; 'en toen?'; 'ga verder'; papegaaien: één / enkele woorden op vragende toon herhalen. Stiltes Door zelf te zwijgen, bied je de ander de gelegenheid rustig na te denken over wat hij gezegd heeft en er eventueel nog iets aan toe te voegen. Vragen stellen Met vragen kun je je cliënt aanmoedigen om zijn verhaal verder te vertellen of te verduidelijken. Je kunt open en gesloten vragen stellen. Open vragen Met een open vraag geef je je cliënt de ruimte om te vertellen wat hij belangrijk vindt. Hij kan zijn eigen antwoord formuleren en zelf de richting en inhoud van het gesprek bepalen. Als je open vragen gebruikt, heb je wel kans dat de ander (te) erg uitweidt over het onderwerp. De waarom-vraag is een speciaal type open vraag waarmee je je cliënt aan kan zetten om zijn gedachten verder te verkennen. Zo'n vraag kan echter bedreigend op je cliënt overkomen - alsof hij ter verantwoording wordt geroepen. Gebruik hem dus met beleid. Gesloten vragen Met een gesloten vraag kun je specifieke informatie van je cliënt verkrijgen en je kunt nagaan of je de ander goed begrepen hebt. Een gesloten vraag levert een antwoord op als 'ja', 'nee' of een ander enkelvoudig antwoord, zoals 'leuk' of 'goed'. Dat kan prettig zijn, maar je cliënt kan het gevoel krijgen dat hij beperkt wordt in zijn antwoorden en gefrustreerd raken; gesloten vragen kunnen suggestief zijn; je cliënt krijgt een passieve rol, voelt zich daardoor misschien minder verantwoordelijk voor het gesprek, geeft steeds kortere antwoorden, en jij moet steeds weer nieuwe vragen bedenken.

38

Doorvragen Gun jezelf de tijd om na te denken over het antwoord. Is het bruikbaar? Is het volledig? Is het relevant? Is het duidelijk? Vaak kom je pas echt tot de kern van de zaak als je de vraag herhaalt of verduidelijkt; (een deel van) het antwoord herhaalt/parafraseert/samenvat; doorvraagt en/of een concreet voorbeeld vraagt. Parafraseren Door kort, in eigen woorden de belangrijkste elementen uit het verhaal van je cliënt weer te geven, kun je je cliënt laten weten dat je luistert, nagaan of je de ander goed begrepen hebt en/of je cliënt een helderder beeld geven van wat er aan de hand is. Samenvatten Door gestructureerd de hoofdpunten uit een lang verhaal van je cliënt weer te geven, kun je de ander laten merken dat je luistert, je cliënt stimuleren zijn gedachten en gevoelens verder te onderzoeken, nagaan of je de ander goed begrepen hebt en/of het gesprek ordenen. Geef je cliënt altijd de gelegenheid om te zeggen of hij het eens is met je samenvatting. Gevoel reflecteren Soms zul je aandacht moeten besteden aan de gevoelens van je cliënt. Je kunt dan kort, in eigen woorden, weergeven welk gevoel - volgens jou - of welke beleving je cliënt heeft of had ten opzichte van wat hij vertelt. Natuurlijk is het niet de bedoeling dat je een waardeoordeel uitspreekt over die gevoelens; het gaat erom dat je begrip toont. Daarmee: Merkt de ander dat zijn gevoelens begrepen en geaccepteerd worden; Laat je zien dat je je in de belevingswereld van je cliënt kan verplaatsen; Kun je checken of je de gevoelens van de ander goed ingeschat hebt. Interpreteren Terwijl je luistert, ben je voortdurend aan het interpreteren: je probeert de informatie van je cliënt te ordenen, je probeert samenhang te ontdekken tussen bepaalde gegevens en je zoekt naar verklaringen voor bepaalde uitspraken. In een gesprek kun je dit middel soms expliciet (dus op meta-niveau) inzetten om de cliënt te dwingen zich nader uit te drukken of om tot nieuwe inzichten te komen. (Rijksuniversiteit Groningen, 2002)

Activerende werkvorm Carbonkopieën: Het spel wordt gespeeld door twee begeleiders. De ene begeleider krijgt een afbeelding, de andere begeleider krijgt een wit a4 en een potlood. De begeleider met de afbeelding vertelt wat hij/zij ziet, afhankelijk uitgebreidheid van de afbeelding kan er ook voor gekozen worden om alleen vormen te laten vertellen. De andere begeleider luistert naar de aanwijzingen en probeert te tekenen wat hij hoort. Deze mag vragen stellen om een duidelijker beeld te kunnen krijgen van de afbeelding. De tekeningen worden met elkaar vergeleken om te toetsen of de begeleider goed heeft geluisterd naar de aanwijzingen. Afsluiten Een dankwoord houden en het evaluatieformulier uitdelen om in te laten vullen door de begeleiders. 8.3. Advies 2: Afspraken Nakomen van afspraken wordt als zeer belangrijk ervaren door de cliënten. Uit de resultaten van het onderzoek is namelijk gebleken dat de begeleiders van Zorgmed dit al goed doen. Echter geven de cliënten aan dat begeleiders nog beter afspraken kunnen nakomen in de gewenste situatie.

39

Om de cliënten meer te ondersteunen is de volgende interventie bedacht: Een afsprakenposter maken om de begeleiders bewust te maken van het belang van afspraken nakomen en hen hieraan helpen te herinneren. De begeleider en de cliënt maken samen afspraken. Deze afspraken worden opgeschreven op de poster. Dit kunnen afspraken zijn over hoe je met elkaar omgaat, zoals in het voorbeeld hiernaast te zien is. Op deze manier wordt voor de cliënt visueel gemaakt welke afspraken er zijn opgesteld en wordt de cliënt hier telkens aan herinnerd. De afsprakenposter kan de cliënt thuis ophangen, bijvoorbeeld op de koelkast. De begeleider kan op deze manier controleren of vanuit de belevingen van de cliënt ook daadwerkelijk de afspraken worden nagekomen. Voor elke leeftijd kan een poster ontworpen worden. Nog leuker is om de poster als opdracht samen met de cliënt te maken, in bijlage vijftien is een voorbeeld terug te vinden. Tijdens het maken van de afspraken poster kan dan gepraat worden over hoe de cliënt denkt over het nakomen van afspraken. De afsprakenposter hangt bij de cliënt thuis. Om ook de begeleiders een geheugensteuntje te geven dat cliënten het belangrijk vinden dat afspraken worden nagekomen, wordt geadviseerd om een poster op te hangen in het kantoor van het TAB. Hierdoor worden de begeleiders herinnerd aan de afspraken die ze gemaakt hebben met hun cliënten. Op deze poster komt bijvoorbeeld een spreuk zoals: Wat werkelijk te vertrouwen is, is afspraak betrouwbaar zijn. Deze poster is terug te vinden in bijlage zestien. 8.4. Advies 3: Interesses Uit het onderzoek komt naar voren dat cliënten van Zorgmed het belangrijk vinden dat hun begeleider weet wat zij leuk vinden. Hier kan Zorgmed aandacht aan besteden door in hun begeleidingsplannen specifiek te vragen naar de interesses van hun cliënten. Het inzicht in de interesses van de cliënt kan ingezet worden op verschillende manieren bijvoorbeeld als ingang voor het maken van contact, als werkwijze voor het behalen van de doelen, als motivatiemiddel, als ontspanning of als verbetering van de stemming. In het begeleidingsplan worden daarom bij het onderdeel “Dagbesteding/hobby’s” de volgende subvragen toegevoegd: - Hobby - Interesse - Preoccupatie 8.5. Advies 4: Doelen Uit de enquête komt naar voren dat er verschillend wordt gedacht over het opstellen van de doelen, waardoor geen duidelijke overeenkomsten en verschillen zijn te zien. Zowel cliënten, ouder(s)/verzorger(s) als begeleiders geven aan dat de voorkeur ligt bij het samen opstellen van de doelen. Bij de cliënten is weinig verschil geconcludeerd tussen de vraag of de doelen op dit moment samen of door de begeleider worden opgesteld. Momenteel worden de doelen opgesteld naar de wensen en behoeftes van de cliënten. Het advies dat meegegeven wordt aan Zorgmed is om tijdens een vergadering aandacht te besteden aan de manier waarop ze nu werkzaam zijn. De nadruk wordt gelegd op het rekening houden met de individuele cliënt en dat er specifiek naar de wensen en behoeftes van de deze individuele cliënt gevraagd wordt. Dit advies is gericht op het voortzetten van de werkwijze met betrekking tot het opstellen van de doelen. Het is geen aanpassing die doorgevoerd dient te worden, daarom is ervoor gekozen om

40

dit advies niet op te nemen in de implementatie.

9. Verantwoording van het adviesrapport 9.1. Doelstellingen 9.1.1. Doelstelling 1 De medewerkers van Zorgmed bewust maken van de elementen binnen de samenwerkingsrelatie die door de cliënten belangrijk worden gevonden. De bewustwording van de begeleiders is de eerste stap naar het verbeteren van de kwaliteit. Zorgmed beschrijft in haar visie dat zij streeft naar een grote mate van tevredenheid bij de hulpvrager door inzet van kwalitatief goede zorg op maat. Door in te spelen op de behoefte van de cliënt, bieden ze zorg op maat. De ervaringen, kwaliteiten, ideeën en doelstellingen van de cliënt zijn een belangrijk vertrekpunt in de begeleiding. Als begeleider is het van belang je ervan bewust te zijn dat de cliënten een ander perspectief hebben op de werkelijkheid (Bolt, 2010, p. 150). Deze doelstelling wordt bereikt door het uitvoeren van de activerende werkvormen die in de adviezen beschreven staan. 9.1.2. Doelstelling 2 De medewerkers van Zorgmed aanzetten tot actie om de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie te verbeteren. Deze doelstelling is bedoeld om de werknemers te stimuleren om actie te ondernemen tot het uitvoeren van de adviezen. Daarbij wordt als uitgangspunt de visie van Zorgmed gebruikt; de inzet van kwalitatief goede zorg op maat met zoveel mogelijk ruimte voor de eigenheid van de medewerkeR. Deze doelstelling wordt bereikt door het uitvoeren van de aangereikte adviezen. 9.2. Verantwoording advies 1 Een bijeenkomst organiseren om de begeleiders van Zorgmed bewust te maken van het belang van luistervaardigheden en een luisterend oor voor cliënten met een ASS. Het belang van goed luisteren Goed luisteren stimuleert tot verder vertellen. Om dat effect bij iemand te bereiken, moet je je als luisteraar actief opstellen. Luisteren is meer dan iemand laten uitpraten, meer dan alleen maar aanhoren wat de cliënt zegt. Goed luisteren vraagt een actieve luisterhouding: als begeleider moet je iets doen om de cliënt te laten merken dat je geïnteresseerd bent. Zowel uit je verbale als non-verbale reacties laat je de cliënt merken dat je aandacht hebt voor hem/haar en dat je het belangrijk vindt te weten hoe de situatie voor de cliënt in elkaar zit. Goed luisteren geeft de cliënt de rust en de ruimte om te vertellen wat hem/haar bezig houdt. De onderlinge band wordt verstevigd, omdat de cliënt zich geaccepteerd en gewaardeerd voelt. Daarnaast wordt duidelijkheid geschept voor zowel de cliënt als voor de begeleider (Meer e.a., 2001, p. 46). Hoe kan je als begeleider goed luisteren naar je cliënt? Luistergedrag moet altijd voortkomen uit de intentie om oprecht te willen luisteren. Hiervoor moet de begeleider de cliënt accepteren, zijn/haar gevoelens respecteren en de eigenaardigheden van de cliënt tolereren (Meer e.a., 2001, p. 47). Om als begeleider luisteren in je gedrag zichtbaar te maken, zijn de volgende aspecten van belang: - Oogcontact maken; - Een geïnteresseerde houding aannemen; - De cliënt aanmoedigen om door te vertellen; - Om verduidelijking vragen als je iets niet begrijpt; - Doorvragen;

41

- Af en toe samenvatten; - Eigen associaties, meningen en opvattingen achterwege laten; - Eigen emoties onder controle houden; - De cliënt niet opjagen, de tijd nemen om te luisteren; - Niet bang zijn voor stiltes. (Meer e.a., 2001, p. 48) Waarom zijn trainingen/opfriscursussen van belang voor begeleiders? Uit psychologische experimenten blijkt dat bijna iedereen fikse blinde vlekken heeft. Diep van binnen zijn we allemaal bang dat we niet goed genoeg zijn en willen we onszelf geruststellen. Gevolg is dat we blinde vlekken en gevoelige snaren ontwikkelen voor onze tekortkomingen. In de blinde vlek zitten gedragingen, gevoelens en eigenschappen die wel overduidelijk zijn naar anderen toe, maar waarvan we ons weinig of niet bewust zijn. Het zwarte gat zijn gedragingen, gedachten, gevoelens en eigenschappen die zowel door de ander als jezelf niet bekend zijn, of die angstvallig verborgen worden voor anderen dat we er zelf niet meer echt bewust van zijn en deze als het ware hebben verdrongen. Toch blijven deze elementen (of gebreken) aanwezig en kunnen ze weer opduiken. (Vyt, 2003, p. 31). Communicatietrainingen of -cursussen hebben tot doel de blinde vlek te verkleinen of de verborgen zone te verkleinen. De begeleiders van Zorgmed kunnen elkaar helpen om zichzelf beter te leren kennen en aan anderen te uiten wat je eigenlijk verborgen hield. Communicatie is gedrag dat kan verbeteren en dat zich ontwikkelt. (Vyt, 2003, p. 32). Voor Zorgmed ligt hier dan ook de uitdaging om de luistervaardigheden van de begeleiders nog te verbeteren, omdat cliënten deze vaardigheden het hoogst waarderen in de gewenste situatie. 9.3. Verantwoording advies 2 Een afsprakenposter maken om de begeleiders bewust te maken van het belang van afspraken nakomen en hen hieraan helpen te herinneren. Waarom is het nakomen van afspraken belangrijk voor cliënten met een ASS? Het nakomen van afspraken geeft de begeleider en de cliënt vertrouwen in elkaar. Het gevoel van saamhorigheid wordt vergroot wanneer afspraken worden nagekomen. Het is dus een belangrijke verantwoordelijkheid. (Seebregts, 2007, P.66) Voor cliënten met een ASS is het nakomen van afspraken belangrijk omdat ze hier veel waarde aan hechten. Het maakt namelijk deel uit van de structuur waar ze zich aan vast kunnen houden. Als van deze structuur wordt afgeweken kan het voorkomen dat ze de situatie niet meer begrijpen. Dit roept angst op bij deze doelgroep. Deze angst kan zich uiten in extreme boosheid (Ced Groep, z.d.). 9.4. Verantwoording advies 3 In het begeleidingsplan worden bij het onderdeel “Dagbesteding/hobby’s” de volgende subvragen toegevoegd: Hobby, Interesse, Preoccupatie Waarom is het belangrijk voor de begeleiders om inzicht te verkrijgen in de hobby’s, interesses en preoccupaties van cliënten met een ASS? In het zoeken van contact is het delen van een preoccupatie een goede manier om toegelaten te worden in de wereld van een cliënt met een ASS (Zeevalking, 2000, p.46). Een preoccupatie is een dwangmatige bezigheid of intense interesse in één bepaald onderwerp (Vermeulen, 2006, p. 292). Een voorbeeld hiervan kan zijn treinen, vogels of vliegtuigen. Daarnaast kan de begeleider de wijze waarop gewerkt wordt aan de doelen laten aansluiten bij deze interesses. Het hebben van speciale interesses is een onderdeel van de diagnostische criteria voor Autisme die beschreven staan in de DSM-IV. Het gaat om beperkte, zich herhalende en stereotiepe patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten (Attwood, 2007, p. 205). Het is voor begeleiders belangrijk om een onderscheid te maken tussen preoccupaties en interesses van hun cliënt. Een van de kenmerken die een interesse klinisch gezien onderscheidt van een preoccupatie is een afwijking in de intensiteit of het aandachtspunt van de interesse (Attwood, 2007, p. 205). Preoccupaties hebben het namelijk in zich om zich uit te bereiden en de angst voor de rest van de

42

buitenwereld te vergroten. Bovendien blijft een persoon met een ASS deelnemen aan de ‘gewone’ wereld en moet in staat zijn daarmee een compromis te sluiten. Begeleiden gaat dus enerzijds over de mogelijkheid van contact maken in de preoccupatie, en anderzijds over het invullen van een voor allen acceptabel compromis (Zeevalking, 2000, p.46). De interesse is een bron van plezier, kennis, identiteit en zelfwaardering waar gebruik van gemaakt kan worden. Zoals eerder is aangegeven kan de interesse een ingang zijn om contact te maken met de cliënt en kan de wijze waarop wordt gewerkt aan de doelen aangesloten worden op de interesses. Daarnaast kunnen de interesses gebruikt worden als motivatiemiddel, bijvoorbeeld door toestemming om met de interesse aan de slag te gaan te gebruiken als prikkel. Aan het einde van een begeleidingsafspraak kan het bezig zijn met de speciale interesse zorgen voor ontspanning, het buitensluiten van gedachten of zorgen voor een verbetering van de stemming (Attwood, 2007, p. 230.). 9.5. Verantwoording advies 4 Tijdens een vergadering aandacht besteden aan de manier waarop de begeleiders van Zorgmed nu werkzaam zijn. De nadruk wordt gelegd op het rekening houden met de individuele cliënt en dat er specifiek naar de wensen en behoeftes van de deze individuele cliënt gevraagd wordt. Waarom is het van belang om tijdens het opstellen van de doelen rekening te houden met de specifieke wensen en behoeftes van de cliënt? Theorie beschrijft dat een goede werkrelatie een gezamenlijke creatie is en bestaat uit het wederzijds accepteren van elkaar, overeenstemming over de doelen, het gezamenlijk bepalen van de taken en communicatief afgestemd zijn op elkaar (Vries, 2007). Om de belangen van de cliënt naar boven te halen, gaat het erom dat de cliënt zelf zijn krachten vindt of hervindt om de juiste oplossingen te bedenken voor de problemen die hij in zijn leven ervaart (Bolt, 2010, p. 149). Dit sluit aan op de visie van Zorgmed, namelijk zorg op maat bieden. Zorgmed wil haar medewerkers binnen hun eigen domein werkzaam laten zijn vanuit een zo groot mogelijke eigen verantwoordelijkheid. (Zorgmed, 2013). Dit houdt in dat de begeleider zelf kiest op welke wijze hij/zij te werk gaat met de individuele cliënt. Uit het onderzoek is gebleken dat dit als positief wordt ervaren door de cliënten.

43

10. Implementatie 10.1. Implementatie advies 1 Een bijeenkomst organiseren om de begeleiders van Zorgmed bewust te maken van het belang van luistervaardigheden en een luisterend oor voor cliënten met een ASS. Voor het uitvoeren van dit advies dienen de volgende stappen ondernomen te worden: 1. Tijdens de eerstvolgende vergadering wordt een toelichting gegeven van het adviesrapport. Aan de medewerkers wordt gevraagd wie mee willen werken aan het organiseren ven deze bijeenkomt. De medewerker die verantwoordelijk wordt voor het geven van de bijeenkomst kiest in overleg met de directie op welke datum de bijeenkomst plaats zal vinden. De medewerkers worden door de verantwoordelijke op de hoogte gebracht van de gestelde datum. 2. De verantwoordelijke zorgt dat er een ruimte gereserveerd wordt op deze datum, binnen Zorgmed zijn hiervoor verschillende ruimtes beschikbaar. 3. De verantwoordelijke bereidt de bijeenkomst voor zoals is omschreven in het eerste advies uit het adviesrapport. Daarnaast zorgt hij/zij ervoor dat de benodigde materialen worden voorbereid, een hand-out met daarin een kopie van de casus, de theorie over luisteren, het evaluatieformulier en hij/zij verzorgt het materiaal dat nodig is voor de activerende werkvorm carbonkopieën (tekenmateriaal en afbeeldingen). Tevens bedenkt hij/zij een aantal zinnen die gebruikt kunnen worden bij de activerende werkvorm doorgeefspel. 4. De verantwoordelijke voert de bijeenkomst uit. Aan het einde van de bijeenkomst deelt hij/zij het formulier ter evaluatie uit. 10.2. Implementatie advies 2 Een afsprakenposter maken om de begeleiders bewust te maken van het belang van afspraken nakomen en hen hieraan helpen te herinneren. Voor het uitvoeren van het advies voor de afsprakenposter, dienen de volgende stappen ondernomen te worden: 1. Voorafgaand aan een huisbezoek zorgt de begeleider voor de materialen die nodig zijn om een poster te maken: - A3 papier: - Schaar: - Lijm: - Stiften en/of potloden: - Verf: - Oude tijdschriften (kind gericht). 2. Tijdens een huisbezoek maakt de begeleider afspraken met zijn/haar cliënt en deze worden opgeschreven. Samen met de cliënt wordt de poster geknutseld. De gemaakte afspraken komen op de poster te staan. 3. Samen met de cliënt wordt er een geschikte plaats in huis gezocht om de poster op te hangen. Op deze manier wordt de cliënt aan de afspraken herinnerd en kan er bij een vervolgafspraak samen met de begeleider gecontroleerd worden of de afspraken naar wens worden nagekomen. Voor het uitvoeren van het advies voor de spreuk, dienen de volgende stappen ondernomen te worden: 1. De poster met spreuk wordt aangereikt aan een werknemer van Zorgmed. Hij/zij hangt de poster op in het kantoor van het TAB. 2. Medewerkers krijgen een toelichting op de poster tijdens de eerstkomende vergadering.

44

10.3. Implementatie advies 3 In het begeleidingsplan worden bij het onderdeel “Dagbesteding/hobby’s” de volgende subvragen toegevoegd: Hobby, Interesse, Preoccupatie Voor het uitvoeren van dit advies dienen de volgende stappen ondernomen te worden: 1. De medewerker die verantwoordelijk is voor de begeleidingplannen voegt de vraag zoals deze in het advies is terug te vinden, toe. 2. Medewerkers worden via de vergadering op de hoogte gebracht van de aanpassing in het begeleidingsplan. Daarbij wordt toegelicht wat het doel is van deze toevoeging.

45

11. Samenvatting Zorgmed is een instelling die streeft naar kwaliteit op het gebied van zorg. Zij wil graag meer zicht op de samenwerkingrelatie tussen de begeleider en de cliënt, zodat zij de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie kan verbeteren. Volgens hun visie streeft zij naar een grote mate van tevredenheid bij de cliënt. Dit doet Zorgmed door zorg op maat aan te bieden. Door middel van onderzoek heeft Zorgmed meer zicht willen verkrijgen op de behoeften van de cliënt, om de tevredenheid en dus de kwaliteit van de zorg verbeteren. Zoals in de probleemanalyse uitgelegd, staat in de diagnose van een ASS beschreven dat er sprake is van stoornissen in de sociale interactie, vooral inzake de wederkerigheid, stoornissen in de verbale en non-verbale communicatie en stoornissen in de verbeelding. Een gevolg van deze triade is een stroefheid in denken en handelen. Het is daarom voor een begeleider van belang om aan te sluiten bij de behoeften van de cliënt en rekening te houden met de mogelijkheden en beperkingen van de cliënt. In een samenwerkingsrelatie gaat het in de eerste plaats niet om de inhoud waarop de samenwerking is gericht, maar om de betrekking tussen de begeleider en cliënt in de relatie. Als begeleider is het van belang je ervan bewust te zijn dat de cliënten een ander perspectief hebben op de werkelijkheid. Door als begeleider door te vragen naar de manier waarop de cliënten naar de werkelijkheid kijken, toon je belangstelling in de persoon en hun beleving. Er hebben gesprekken en interviews plaatsgevonden met medewerkers binnen de organisatie, namelijk ambulant begeleider, zorgcoördinator, kwaliteitsmedewerker en intakers om te kijken of er draagvlak was voor het signaal. Zij gaven allemaal aan dat ze graag meer zicht willen op de behoeften van de cliënt binnen de samenwerkingsrelatie met diens begeleider, met als uitgangspunt de kwaliteit van de aangeboden zorg te verbeteren. Zorgmed heeft voorheen niet bewust onderzoek gedaan naar welke elementen die cliënten belangrijk vinden binnen de samenwerkingsrelatie. Zorgmed wil naast de gestelde eisen bewust aandacht gaan besteden aan de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie omdat uit theorieën blijkt dat de samenwerkingsrelatie een grote invloed heeft op de resultaten van de begeleiding. De doelstelling die daarom gesteld is, is Zorgmed inzicht geven in de elementen die vanuit het perspectief van de cliënt zorgen voor een goede samenwerkingsrelatie, om de kwaliteit van de samenwerkingsrelatie te verbeteren. Hierbij was de vraagstelling: Welke elementen zorgen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie tussen de cliënt en diens ambulante begeleider van Zorgmed? De deelvragen die beantwoord zijn aan de hand van het praktijkonderzoek zijn: - Hoe ervaart de cliënt op dit moment de samenwerkingsrelatie met diens begeleider? - Welke elementen zorgen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? - Waarom zorgen deze elementen vanuit het perspectief van de cliënt voor een goede samenwerkingsrelatie? - Zijn er overeenkomsten en/of verschillen tussen de huidige situatie en de behoeften van de cliënten omtrent de samenwerkingsrelatie? Doormiddel van het afnemen van de enquêtes en interviews zijn er conclusies getrokken. Uit de resultaten van het onderzoek kwam naar voren dat de kwaliteiten van de begeleiders van Zorgmed zitten in het tonen van interesse, weten wat de cliënt leuk vindt, het stellen van vragen om de cliënt te begrijpen en dat de client de ruimte krijgt om te vertellen over zijn/haar problemen. Daarnaast is gebleken dat ze bij het opstellen van doelen werken volgens hun visie, het bieden van zorg op maat. De wijze waarop de doelen worden opgesteld, sluit dus aan bij de behoeftes van de individuele cliënt.

46

12. Discussie In dit hoofdstuk wordt gekeken naar welke kanttekeningen geplaatst kunnen worden bij dit onderzoek en op welke wijze deze een volgende keer voorkomen kunnen worden. Er zijn verschillende maatregelen genomen om de respons voor het invullen van de enquête te verhogen. Zo zijn er tien VVV-cadeaubonnen van tien euro verloot om de respons te verhogen. Daarnaast is het TAB gevraagd om de cliënten persoonlijk te motiveren de enquête in te vullen. Ook is er een e-mail verstuurd naar de ouder(s)/verzorger(s) van de cliënten, zodat zij hun kinderen kunnen motiveren. Er is bewust gekozen de enquêtes digitaal af te nemen. Op deze wijze is de cliënt tijdens het invullen niet beïnvloedt door diens begeleider. Dit zou wel het geval zijn geweest als de enquête samen met de begeleider ingevuld zijn. Er is maar een respons van 10.6% van de cliënten. De conclusies uit de resultaten gebaseerd op de lage respons van het onderzoek. Achteraf gezien hadden er andere keuzes gemaakt kunnen worden, om de respons te verhogen. Een mogelijkheid om het anders te doen was om de enquête in een afgesloten enveloppe te doen, en deze via de begeleider persoonlijk af te geven bij de cliënt zodat deze bij de vervolgafspraak geretourneerd kan worden in een afgesloten enveloppe. Dit had mogelijk meer verantwoordelijkheidsgevoel bij de cliënt opgeroepen. Door de lage respons van de enquêtes kon er geen bewuste keuze gemaakt worden wie er eventueel in aanmerking komt voor het interview. In plaats daarvan zijn er vijf ondervraagden benaderd die hun naam hadden achtergelaten in de enquête. Drie daarvan waren bereid om mee te werken aan een telefonisch interview. Mogelijk waren er meer respondenten bereid geweest om deel te nemen aan het interview als de onderzoekers bijvoorbeeld een dagje hadden mee kunnen draaien met de begeleiders. Hier zou bekendheid van de onderzoekers mee gecreëerd worden. Mogelijk hadden er dan ook nog meer ouder(s)/verzorger(s) gereageerd op de enquête.

47

13. Literatuurlijst American Psychiatric Association. (2007). Beknopte handleiding bij de Diagnostische Criteria van de DSM-IV-TR . Amsterdam: Harcourt Assessment BV. Attwood, T. (2007). Hulpgids Asperger-syndrroom: de complete gids. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds Bolt, A. (2010). Het gezin centraal: Handboek voor ambulante hulpverleners (4e druk). Amsterdam: SWP. Brinkman, F. (2000). Individuele gespreksvoering. Houten: Bohn Stafleu van Loghum Broekaert, E. (2010). Handboek bijzondere orthopedagogiek. Antwerpen: Maklu Bruin, C. de. (2011). Geef me de vijf (13e druk). Doetichem: Graviant educatieve uitgaven. Ced Groep (z.d.) Autisme en lessen sociale competentie. Gedownload op 24 mei 2013, van http://www.cedgroep.nl/basisonderwijs/lespraktijk/burgerschap-en-socialecompetentie/producten/lessen-sociale-competentie-en-zorgleerlingen.aspx Centraal Planbureau. (2009) CEP 2009: Nederland verkeert in diepe recessie. Geraadpleegd op 5 maart 2013, van http://www.cpb.nl/persbericht/329165/cep-2009-nederland-verkeert-diepe-recessie Centrum Indicatiestelling Zorg. (z.d.). Het CIZ. Geraadpleegd op 27 februari 2013, van http://www.ciz.nl/ College van Zorgverzekeringen. (2012). Begeleiding. Geraadpleegd op 27 februari 2013, van http://www.cvz.nl/zorgpakket/awbz-kompas/begeleiding/begeleiding.html Delfos, M. (2011). Een vreemde wereld (9e druk). Amsterdam: Uitgeverij SWP. Geestelijk Gezondheids Zorg Nederland (2013). GGZ thermometer. Geraadpleegd op 23 februari 2013, van http://www.ggznederland.nl/beleid-in-de-ggz/beleidsthemas/kwaliteit-van-zorg/ggzthermometer.html Inspectie voor de Gezondheidszorg. (z.d.). Kwaliteitswet zorginstellingen (KWZ). Geraadpleegd op 4 maart 2013, van http://www.igz.nl/onderwerpen/handhavingsinstrumenten/wetten/kwaliteitswet_zorginstellingen/ Internationale Beroepsvereniging van Autismespecialisten. (z.d.). Handelen. Geraadpleegd op 19 februari 2013, van http://www.ibva.info/handelen.html Kadushin, A. (1986). Het gesprek in het maatschappelijk werk (1e druk). Deventer: Van Loghum Slaterus Kamphof, T. (2008) Praktijkboek Arbeidsomstandigheden. Den Haag: Kluwer Meer, K. van, Neijenhof, J. van, Bouwens, M. (2001) Elementaire sociale vaardigheden . Houten: Bohn Stafleu van Loghum Migchelbrink, F. (2006). Praktijkgericht onderzoek in zorg en welzijn. (11e druk) Amsterdam: SWP. Nederlands Jeugd Instituut(NJI). (z.d.). Dossier Autisme: Ontwikkelingen. Geraadpleegd op 5 maart 2013, van http://www.nji.nl/eCache/DEF/1/17/056.html

48

Oenen, F.J. van. (2011). Het is mijn vriend die mijn fouten toont. Maandblad Geestelijke volksgezondheid, 66 (3), 120-135. Riet, N. van. (2010). Social work: Mensen helpen tot hun recht te komen (2e druk). Assen: Uitgeverij van Gorcum Righter, J. (2002) Ontwikkelingspsychopathologie bij kinderen en jeugdigen. Bussum: Uitgeverij Coutinho Rijksoverheid. (z.d.) Kwaliteitseisen zorginstellingen. Geraadpleegd op 4 maart 2013, van http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/kwaliteit-van-de-zorg/kwaliteitseisen-zorginstellingen Rijksuniversiteit Groningen (2002) Project Communicatieve Vaardigheden. Rijksuniversiteit Groningen: Faculteit der Letteren Geraadpleegd op 28 mei 2013, van http://www.rug.nl/education/other-study-opportunities/hcv/mondelinge-vaardigheden/voorstudenten/luisteren Seebregts, O. (2007). Professionele communicatie en beroepshouding. Houten: Bohn Stafleu van Loghum Uitgeverij Pica (z.d.) Poster: Autisme sterke kanten. Huizen: Uitgeverij Pica Verheij, F. (2005). Integratieve kinder- en jeugdpsychotherapie. Amsterdam: Gorcum. Vermeulen, P. (2006). Mijn kind heeft autisme: gids voor ouders, leerkrachten en hulpverleners (4e druk). Tielt: Uitgeverij Lannoo Verschuuren, R. (z.d.). Autisme Spectrum Stoornis, Ouders van autisten. Geraadpleegd op 15 maart 2013, van http://www.oudersvanautisten.nl/ass.php VOCA. (2005). Netwerken en samenwerken van zorgorganisaties: over draken en prinsessen. Tielt: Lannoo Uitgeverij Vries, S. de. (2007). Wat werkt? De kern en de kracht van het maatschappelijk werk. Amsterdam: Uitgeverij SWP Vries, S. de. (2008). Basisboek Psychosociale Hulpverlening(2e druk) Houten: Bohn Stafleu van Loghum Vyt, A. (2003) Communicatief vaardig onder-wijzen. Apeldoorn: Uitgever Garant Zeevalking, M. (2000). Autisme: hoe te verstaan, hoe te begeleiden? Houten: Bohn Stafleu van Loghum Zorgkantoor CZ (2012, 8 juni). Zorginkoopdocument 2013. Gedownload op 4 maart 2013, van http://www.cz.nl/zorgkantoor/zorgaanbieder/zorginstelling/download/2013 Zorgmed. (2013a) Missie en visie Zorgmed. Eigen publicatie. Eindhoven: Zorgmed Zorgmed. (2013b) Resultaten cliënttevredenheidsonderzoek. Eigen publicatie. Eindhoven: Zorgmed Zorgmed. (z.d.) Begeleiding Zorgmed. Geraadpleegd op 27 februari 2013, van http://www.zorgmed.nl/begeleiding/algemeen.html

49

14. Bijlagen 14.1. Bijlage 1 Inleidende e-mail ouder(s)/Verzorger(s) Beste ouder(s)/verzorger(s), Wij zijn J. van Ganzewinkel, R. van der Krabben en M. Koppes, studenten van de opleiding Pedagogiek aan de HAN in Nijmegen. Namens Zorgmed zijn wij gevraagd om onderzoek te doen naar de samenwerkingsrelatie tussen cliënten en begeleiders van Zorgmed, om inzicht te krijgen in welke elementen de cliënten van Zorgmed belangrijk vinden in de samenwerkingsrelatie. We willen enquête afnemen om samen met u en uw kind te bekijken of er aanknopingspunten zijn om de kwaliteit van onze zorgverlening te verhogen. Wij willen daarom zowel u als uw kind vragen om een enquête in te vullen die ongeveer 5 minuten zal duren. Mocht u meerdere kinderen hebben die zorg krijgen vanuit Zorgmed, kan de onderstaande link meerdere keren worden aangeklikt en kan de enquête nogmaals ingevuld worden. De enquête kan anoniem ingevuld worden. Daarnaast hebben de kinderen de mogelijkheid om hun naam in te vullen. In dat geval vragen wij om toestemming, zodat wij de mogelijkheid hebben om later nog vragen te kunnen stellen. Om de kinderen te stimuleren en te belonen zullen er tien VVV-cadeaubonnen van €10.- verloot worden onder de kinderen die de enquête invullen. Als je kind kans wil maken op een VVVcadeaubon dient zijn of haar naam ook ingevuld te worden. Deze VVV-cadeaubon kan ingewisseld worden voor iets naar eigen keuze bij verschillende winkels. Omdat ouder(s)/verzorger(s) goed zicht hebben op de wensen van hun kinderen en de begeleiding willen wij graag ook uw mening weten om de kwaliteit van de zorg voor uw kind te verbeteren. Wij zullen zorgvuldig met de informatie omgaan, de uitkomsten van deze enquête zullen enkel ingezien worden door de zorgcoördinator van Zorgmed en de beoordelaar van onze afstudeerscriptie. Via onderstaande linken komt u terecht bij de enquêtes. Enquête in te vullen door ouder(s)/verzorger(s): http://www.thesistools.com/web/?id=337628 Enquête in te vullen door uw kind/kinderen: http://www.thesistools.com/web/?id=337594 Alvast bedankt voor uw medewerking. Met vriendelijke groeten, J. van Ganzewinkel, R. van der Krabben, M. Koppes

50

14.2. Bijlage 2 Inleidende e-mail TAB Hallo medewerkers van het TAB-team, Zoals eerder aangegeven zijn wij bezig met een afstudeeronderzoek binnen Zorgmed. Namens Zorgmed zijn wij gevraagd om onderzoek te doen naar de samenwerkingsrelatie tussen cliënten en begeleiders van Zorgmed, om inzicht te krijgen welke elementen de cliënten van Zorgmed belangrijk vinden in de samenwerkingsrelatie. Dit gaan we doen middels enquête af te nemen. Ook willen we jullie hulp hierbij vragen. Er worden eerst 10 vragen gesteld over de huidige situatie binnen de begeleiding. Daarna worden er 18 vragen gesteld over wat het kind belangrijk vindt in de begeleiding en het contact met zijn of haar begeleider. Zouden jullie deze vragen ook willen invullen vanuit het perspectief van het kind/je cliënt. Het invullen van de enquête duurt ongeveer 5 minuten. De enquête kan anoniem ingevuld worden. Wij zullen zorgvuldig met de informatie omgaan, de uitkomsten van deze enquêtes zullen enkel ingezien worden door N. en de beoordelaar van onze afstudeerscriptie. Via onderstaande link kom je terecht bij de enquête: http://www.thesistools.com/web/?id=337643 Alvast bedankt voor je medewerking! Groetjes, J. van Ganzewinkel, R. van der Krabben, M. Koppes

51

14.3. Bijlage 3 Enquêtes Bij onderstaande enquêtes zijn de volgende antwoorden mogelijk: - Helemaal mee eens - Mee eens - Neutraal - Mee oneens - Helemaal mee oneens 14.3.1. Enquête cliënten De komende 10 vragen gaan over hoe de begeleiding nu is. 1. Mijn begeleider luistert naar mij. 2. Mijn begeleider komt afspraken na. 3. Mijn begeleider neemt mij serieus. 4. Mijn begeleider toont interesse in mij. 5. Mijn begeleider weet wat ik leuk vind. 6. Mijn begeleider accepteert mij zoals ik ben. 7. Als ik problemen heb, kan ik dit vertellen aan mijn begeleider Mijn begeleider stelt vragen om beter te snappen wat ik bedoel 8. Ik bedenk samen met mijn begeleider mijn doelen. 9. Mijn begeleider bedenkt mijn doelen voor mij. De komende 18 vragen gaan over wat jij belangrijk vindt in de begeleiding en het contact met je begeleider. 1. Als ik iets wil vertellen, vind ik het fijn als mijn begeleider naar mij luistert. 2. Als ik problemen heb, wil ik dit kunnen vertellen aan mijn begeleider. 3. Als ik iets vertel aan mijn begeleider, vind ik dat hij/zij het aan niemand mag doorvertellen. 4. Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider afspraken nakomt. 5. Ik vind het fijn als mijn begeleider mij helpt. Als ik iets niet goed kan, wil ik hierover met mijn begeleider kunnen praten. Ik vind het fijn als mijn begeleider vragen stelt om beter te snappen wat ik bedoel Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider weet wat ik leuk vind. Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider taken bedenkt die passen bij wat ik leuk vind. Als ik zelf iets bedenk, dan wil ik graag dat mijn begeleider naar mij luistert. 6. Ik vind het fijn als mijn begeleider zegt dat ik iets goed heb gedaan.

52

7. Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider wil weten wat ik vind en doe. Ik vind het belangrijk dat ik zelf mijn doelen mag bedenken. 8. Mijn begeleider mag mijn doelen voor mij bedenken. 9. Ik wil samen met mijn begeleider mijn doelen bedenken. 10. Als mijn begeleider een doel voor mij maakt die ik niet leuk vind, vind ik dat ik het niet hoef te doen. Als ik een idee heb om aan mijn doel te werken, dan wil ik dit ook doen. Ik vind het fijn als mijn begeleider met punten komt waar ik aan kan werken. 14.3.2. Enquête ouder(s)/verzorger(s): De komende 10 vragen gaan over de huidige situatie. 1. De begeleider luistert naar mijn zoon/dochter. 2. De begeleider komt afspraken na. 3. De begeleider neemt mijn zoon/dochter serieus. 4. De begeleider toont interesse in mijn zoon/dochter. 5. De begeleider weet wat mijn zoon/dochter leuk vindt. 6. De begeleider accepteert mijn zoon/dochter zoals hij/zij is. 7. Als mijn zoon/dochter problemen heeft, kan hij/zij dit vertellen aan mijn begeleider De begeleider stelt vragen om beter te snappen wat mijn zoon/dochter bedoelt. 8. Mijn zoon/dochter bedenkt samen met de begeleider zijn/haar doelen. 9. De begeleider bedenkt de doelen voor mijn zoon/dochter. De komende 18 vragen gaan over wat uw kind belangrijk vindt in de begeleiding en het contact met zijn of haar begeleider. 1. Als mijn zoon/dochter iets wil vertellen, vind hij/zij het fijn als de begeleider naar hem/haar luistert. 2. Als mijn zoon/dochter problemen heeft, wil hij/zij dit kunnen vertellen aan de begeleider. 3. Als mijn zoon/dochter iets vertelt aan de begeleider, vind mijn zoon/dochter dat de begeleider het aan niemand mag doorvertellen. 4. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider afspraken nakomt. 5. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider hem/haar helpt. Als mijn zoon/dochter iets niet goed kan, wil hij/zij hierover met de begeleider kunnen

53

praten. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider vragen stelt om beter te snappen wat hij/zij bedoelt. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider weet wat hij/zij leuk vindt. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider taken bedenkt die passen bij wat hij/zij leuk vindt. Als mijn zoon/dochter zelf iets bedenkt, dan wil hij/zij graag dat de begeleider naar hem/haar luistert. 6. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider zegt dat hij/zij iets goed heeft gedaan. 7. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider wil weten wat hij/zij vindt. Mijn zoon/dochter vind het belangrijk dat ik zelf mijn doelen mag bedenken. 8. De begeleider mag de doelen voor mijn zoon/dochter bedenken. 9. Mijn zoon/dochter wilt samen met de begeleider zijn/haar doelen bedenken. 10. Als de begeleider een doel voor mijn zoon/dochter maakt die hij/zij niet leuk vind, vind mijn zoon/dochter dat hij/zij het niet hoeft te doen. Als mijn zoon/dochter een idee heeft om aan een doel te werken, dan wil mijn zoon/dochter dit ook doen. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider met punten komt waar hij/zij aan kan werken.

14.3.3. Enquête voor de ambulant begeleiders: De komende 10 vragen gaan over de huidige situatie. 1. Ik luister naar mijn cliënt. 2. Ik kom afspraken na. 3. Ik neem mijn cliënt serieus. . 4. Ik toon interesse in mijn cliënt. 5. Ik weet wat mijn cliënt leuk vindt. 6. Ik accepteer mijn cliënt zoals hij/zij is. 7. Als mijn cliënt problemen heeft, verteld hij/zij dit aan mij. 8. Ik stel vragen aan mijn cliënt om beter te snappen wat hij/zij bedoelt. 9. Ik bedenk samen met mijn cliënt zijn/haar doelen. 10. Ik bedenk de doelen voor mijn cliënt.

54

De komende 18 vragen gaan over wat je cliënt belangrijk vindt in de begeleiding en het contact met zijn of haar begeleider. 1. Als mijn cliënt iets wil vertellen, vindt deze het fijn als ik naar hem/haar luister. 2. Als mijn cliënt problemen heeft, , wil hij/zij dit kunnen vertellen aan mijn mij. 3. Als mijn cliënt iets vertelt aan mij, vindt hij/zij dat ik het aan niemand mag doorvertellen. 4. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat mijn ik afspraken nakom. 5. Mijn cliënt vindt het fijn als ik hem/haar help. Als mijn cliënt iets niet goed kan, wil mijn cliënt hier met mij over kunnen praten Mijn cliënt vind het fijn als ik vragen stel om hem/haar beter te snappen. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik weet wat hij/zij leuk vindt. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik taken bedenk die passen bij wat hij/zij leuk vindt. Als mijn cliënt zelf iets bedenkt, dan wil hij/zij graag dat ik naar hem/haar luister. 6. Mijn cliënt vindt het fijn als ik zeg dat hij/zij iets goed heeft gedaan. 7. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik wil weten wat hij/zij vindt. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat hij/zij zelf doelen mag bedenken. 8. Ik mag doelen voor mijn cliënt bedenken. 9. Mijn cliënt wil samen met mij doelen bedenken. 10. Als ik een doel maak voor mijn cliënt die hij/zij niet leuk vindt, vindt mijn cliënt dat hij/zij deze niet hoeft te doen. Als mijn cliënt een idee heeft om aan een doel te werken, dan wil hij/zij dit ook doen. Mijn cliënt vindt het fijn als ik met punten komt waar hij/zij aan kan werken.

55

14.4. Bijlage 4 Resultaten enquête cliënten Wil je de vragenlijst anoniem of niet anoniem invullen? Anoniem Niet anoniem, mijn naam is: (voor en achternaam) n=7

Ik ben een: Jongen Meisje n=7 #7 #7 Mijn leeftijd is: 10 11 12 13 14 15 16 17 18 n=7 #7 De komende 10 vragen gaan over hoe de begeleiding nu is. 1. Mijn begeleider luistert naar mij. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 2. Mijn begeleider komt afspraken na. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

2 (28.57 %) 5 (71.43 %)

4 (57.14 %) 3 (42.86 %)

1 (14.29 %) 2 (28.57 %) 0 (0 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 1 (14.29 %) 2 (28.57 %) 0 (0 %)

4 (57.14 %) 2 (28.57 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

4 (57.14 %) 3 (42.86 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

56

3. Mijn begeleider neemt mij serieus. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=6 #6 4. Mijn begeleider toont interesse in mij. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 5. Mijn begeleider weet wat ik leuk vind. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 6. Mijn begeleider accepteert mij zoals ik ben. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=6 #6 7. Als ik problemen heb, kan ik dit vertellen aan mijn begeleider Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

3 (50 %) 3 (50 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (42.86 %) 4 (57.14 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

2 (28.57 %) 4 (57.14 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

2 (33.33 %) 4 (66.67 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

4 (57.14 %) 3 (42.86 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

57

8. Mijn begeleider stelt vragen om beter te snappen wat ik bedoel Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 9. Ik bedenk samen met mijn begeleider mijn doelen. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 10. Mijn begeleider bedenkt mijn doelen voor mij. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

2 (28.57 %) 4 (57.14 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (42.86 %) 1 (14.29 %) 1 (14.29 %) 2 (28.57 %) 0 (0 %)

2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 0 (0 %) 1 (14.29 %)

De komende 18 vragen gaan over wat jij belangrijk vindt in de begeleiding e... 1. Als ik iets wil vertellen, vind ik het fijn als mijn begeleider naar mij luistert. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

4 (57.14 %) 3 (42.86 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

2. Als ik problemen heb, wil ik dit kunnen vertellen aan mijn begeleider. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7

3 (42.86 %) 2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

58

#7 3. Als ik iets vertel aan mijn begeleider, vind ik dat hij/zij het aan niemand mag doorvertellen. Helemaal mee eens 4 (57.14 %) Mee eens 2 (28.57 %) Neutraal 1 (14.29 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n=7 #7 4. Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider afspraken nakomt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 5. Ik vind het fijn als mijn begeleider mij helpt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 6. Als ik iets niet goed kan, wil ik hierover met mijn begeleider kunnen praten. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

4 (57.14 %) 3 (42.86 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (42.86 %) 3 (42.86 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (42.86 %) 2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

7. Ik vind het fijn als mijn begeleider vragen stelt om beter te snappen wat ik bedoel Helemaal mee eens 3 (42.86 %) Mee eens 3 (42.86 %) Neutraal 1 (14.29 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n=7 #7

59

8. Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider weet wat ik leuk vind. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

3 (42.86 %) 4 (57.14 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

9. Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider taken bedenkt die passen bij wat ik leuk vind. Helemaal mee eens 3 (42.86 %) Mee eens 4 (57.14 %) Neutraal 0 (0 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n=7 #7 10. Als ik zelf iets bedenk, dan wil ik graag dat mijn begeleider naar mij luistert. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 11. Ik vind het fijn als mijn begeleider zegt dat ik iets goed heb gedaan. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 12. Ik vind het belangrijk dat mijn begeleider wil weten wat ik vind. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

4 (57.14 %) 3 (42.86 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (42.86 %) 4 (57.14 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (42.86 %) 4 (57.14 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

60

13. Ik vind het belangrijk dat ik zelf mijn doelen mag bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 14. Mijn begeleider mag mijn doelen voor mij bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7 15. Ik wil samen met mijn begeleider mijn doelen bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

4 (57.14 %) 1 (14.29 %) 1 (14.29 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %)

1 (14.29 %) 2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 1 (14.29 %) 1 (14.29 %)

3 (42.86 %) 3 (42.86 %) 0 (0 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %)

16. Als mijn begeleider een doel voor mij maakt die ik niet leuk vind, vind ik dat ik het niet hoef te doen. Helemaal mee eens 3 (42.86 %) Mee eens 3 (42.86 %) Neutraal 1 (14.29 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n=7 #7 17. Als ik een idee heb om aan mijn doel te werken, dan wil ik dit ook doen. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

2 (28.57 %) 4 (57.14 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

61

18. Ik vind het fijn als mijn begeleider met punten komt waar ik aan kan werken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n=7 #7

14.5. Ik heb een: Zoon Dochter n = 17 # 17

2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 2 (28.57 %) 1 (14.29 %) 0 (0 %)

Bijlage 5 Resultaten enquête ouder(s)/verzorger(s)

De leeftijd van mijn kind is: 10 11 12 13 14 15 16 17 18 n = 17 # 17 De komende 10 vragen gaan over de huidige situatie. 1. De begeleider luistert naar mijn zoon/dochter. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 2. De begeleider komt afspraken na. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens

11 (64.71 %) 6 (35.29 %)

4 (23.53 %) 2 (11.76 %) 1 (5.88 %) 3 (17.65 %) 1 (5.88 %) 0 (0 %) 2 (11.76 %) 4 (23.53 %) 0 (0 %)

8 (47.06 %) 9 (52.94 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

11 (64.71 %) 4 (23.53 %) 2 (11.76 %) 0 (0 %)

62

Helemaal mee oneens n = 17 # 17 3. De begeleider neemt mijn zoon/dochter serieus. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 4. De begeleider toont interesse in mijn zoon/dochter. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 5. De begeleider weet wat mijn zoon/dochter leuk vindt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 6. De begeleider accepteert mijn zoon/dochter zoals hij/zij is. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17

0 (0 %)

9 (52.94 %) 8 (47.06 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

11 (64.71 %) 6 (35.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

7 (41.18 %) 9 (52.94 %) 1 (5.88 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

13 (76.47 %) 4 (23.53 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

7. Als mijn zoon/dochter problemen heeft, kan hij/zij dit vertellen aan mijn begeleider Helemaal mee eens 8 (47.06 %) Mee eens 6 (35.29 %) Neutraal 3 (17.65 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %)

63

n = 17 # 17 8. De begeleider stelt vragen om beter te snappen wat mijn zoon/dochter bedoelt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 9. Mijn zoon/dochter bedenkt samen met de begeleider zijn/haar doelen. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 10. De begeleider bedenkt de doelen voor mijn zoon/dochter. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17

11 (64.71 %) 6 (35.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (17.65 %) 9 (52.94 %) 3 (17.65 %) 2 (11.76 %) 0 (0 %)

3 (17.65 %) 7 (41.18 %) 4 (23.53 %) 2 (11.76 %) 1 (5.88 %)

De komende 18 vragen gaan over wat uw kind belangrijk vindt in de begeleidi... 1. Als mijn zoon/dochter iets wil vertellen, vindt hij/zij het fijn als de begeleider naar hem/haar luistert. Helemaal mee eens 14 (82.35 %) Mee eens 2 (11.76 %) Neutraal 1 (5.88 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 17 # 17 2. Als mijn zoon/dochter problemen heeft, wil hij/zij dit kunnen vertellen aan de begeleider. Helemaal mee eens 7 (41.18 %) Mee eens 4 (23.53 %) Neutraal 4 (23.53 %) Mee oneens 2 (11.76 %)

64

Helemaal mee oneens n = 17 # 17

0 (0 %)

3. Als mijn zoon/dochter iets vertelt aan de begeleider, vind mijn zoon/dochter dat de begeleider het aan niemand mag doorvertellen. Helemaal mee eens 3 (17.65 %) Mee eens 7 (41.18 %) Neutraal 4 (23.53 %) Mee oneens 2 (11.76 %) Helemaal mee oneens 1 (5.88 %) n = 17 # 17 4. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider afspraken nakomt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 5. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider hem/haar helpt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17

10 (58.82 %) 5 (29.41 %) 2 (11.76 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

7 (41.18 %) 8 (47.06 %) 2 (11.76 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

6. Als mijn zoon/dochter iets niet goed kan, wil hij/zij hierover met de begeleider kunnen praten. Helemaal mee eens 7 (41.18 %) Mee eens 2 (11.76 %) Neutraal 5 (29.41 %) Mee oneens 3 (17.65 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 17 # 17 7. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider vragen stelt om beter te snappen wat hij/zij bedoelt. Helemaal mee eens 6 (35.29 %) Mee eens 9 (52.94 %) Neutraal 0 (0 %)

65

Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17

2 (11.76 %) 0 (0 %)

8. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider weet wat hij/zij leuk vindt. Helemaal mee eens 7 (41.18 %) Mee eens 9 (52.94 %) Neutraal 1 (5.88 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 17 # 17 9. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider taken bedenkt die passen bij wat hij/zij leuk vindt. Helemaal mee eens 6 (35.29 %) Mee eens 7 (41.18 %) Neutraal 3 (17.65 %) Mee oneens 1 (5.88 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 17 # 17 10. Als mijn zoon/dochter zelf iets bedenkt, dan wil hij/zij graag dat de begeleider naar hem/haar luistert. Helemaal mee eens 10 (58.82 %) Mee eens 7 (41.18 %) Neutraal 0 (0 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 17 # 17 11. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider zegt dat hij/zij iets goed heeft gedaan. Helemaal mee eens 13 (76.47 %) Mee eens 4 (23.53 %) Neutraal 0 (0 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 17 # 17 12. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat de begeleider wil weten wat hij/zij vindt. Helemaal mee eens 5 (29.41 %) Mee eens 10 (58.82 %)

66

Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 13. Mijn zoon/dochter vindt het belangrijk dat ik zelf mijn doelen mag bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 14. De begeleider mag de doelen voor mijn zoon/dochter bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 15. Mijn zoon/dochter wil samen met de begeleider zijn/haar doelen bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17

2 (11.76 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (17.65 %) 6 (35.29 %) 4 (23.53 %) 4 (23.53 %) 0 (0 %)

3 (17.65 %) 9 (52.94 %) 3 (17.65 %) 2 (11.76 %) 0 (0 %)

3 (17.65 %) 10 (58.82 %) 2 (11.76 %) 2 (11.76 %) 0 (0 %)

16. Als de begeleider een doel voor mijn zoon/dochter maakt die hij/zij niet leuk vind, vind mijn zoon/dochter dat hij/zij het niet hoeft te doen. Helemaal mee eens 4 (23.53 %) Mee eens 5 (29.41 %) Neutraal 4 (23.53 %) Mee oneens 4 (23.53 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) 17. Als mijn zoon/dochter een idee heeft om aan een doel te werken, dan wil mijn zoon/dochter dit ook doen. Helemaal mee eens 5 (29.41 %) Mee eens 8 (47.06 %) Neutraal 2 (11.76 %)

67

Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 # 17 n = 17

2 (11.76 %) 0 (0 %)

18. Mijn zoon/dochter vindt het fijn als de begeleider met punten komt waar hij/zij aan kan werken. Helemaal mee eens 3 (17.65 %) Mee eens 5 (29.41 %) Neutraal 5 (29.41 %) Mee oneens 3 (17.65 %) Helemaal mee oneens 1 (5.88 %) n = 17 # 17

68

14.6. Bijlage 6 Resultaten enquête ambulant begeleiders De komende 10 vragen gaan over de huidige situatie. 1. Ik luister naar mijn cliënt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 2. Ik kom afspraken na. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 3. Ik neem mijn cliënt serieus. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 4. Ik toon interesse in mijn cliënt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 5. Ik weet wat mijn cliënt leuk vindt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17

9 (52.94 %) 8 (47.06 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

8 (47.06 %) 9 (52.94 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

10 (58.82 %) 7 (41.18 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

11 (64.71 %) 6 (35.29 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

4 (23.53 %) 9 (52.94 %) 4 (23.53 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

69

6. Ik accepteer mijn cliënt zoals hij/zij is. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 7. Als mijn cliënt problemen heeft, vertelt hij/zij dit aan mij. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 8. Ik stel vragen aan mijn cliënt om beter te snappen wat hij/zij bedoelt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 9. Ik bedenk samen met mijn cliënt zijn/haar doelen. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17 10. Ik bedenk de doelen voor mijn cliënt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 17 # 17

7 (41.18 %) 9 (52.94 %) 1 (5.88 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

2 (11.76 %) 10 (58.82 %) 5 (29.41 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

8 (47.06 %) 9 (52.94 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

5 (29.41 %) 8 (47.06 %) 3 (17.65 %) 1 (5.88 %) 0 (0 %)

0 (0 %) 0 (0 %) 10 (58.82 %) 3 (17.65 %) 4 (23.53 %)

70

De komende 18 vragen gaan over wat je cliënt belangrijk vindt in de be... 1. Als mijn cliënt iets wil vertellen, vindt hij/zij het fijn als ik naar hem/haar luister. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16 2. Als mijn cliënt problemen heeft, , wil hij/zij dit kunnen vertellen aan mijn mij. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16

12 (75 %) 4 (25 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (18.75 %) 10 (62.5 %) 3 (18.75 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3. Als mijn cliënt iets vertelt aan mij, vindt hij/zij dat ik het aan niemand mag doorvertellen. Helemaal mee eens 2 (12.5 %) Mee eens 3 (18.75 %) Neutraal 10 (62.5 %) Mee oneens 1 (6.25 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 16 # 16 4. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik afspraken nakom. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16 5. Mijn cliënt vindt het fijn als ik hem/haar help. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16

8 (50 %) 8 (50 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (18.75 %) 9 (56.25 %) 4 (25 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

71

6. Als mijn cliënt iets niet goed kan, wil hij/zij hier met mij over kunnen praten Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16 7. Mijn cliënt vindt het fijn als ik vragen stel om hem/haar beter te snappen. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16 8. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik weet wat hij/zij leuk vindt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16

3 (18.75 %) 7 (43.75 %) 5 (31.25 %) 1 (6.25 %) 0 (0 %)

5 (31.25 %) 7 (43.75 %) 4 (25 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

4 (25 %) 4 (25 %) 7 (43.75 %) 1 (6.25 %) 0 (0 %)

9. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik taken bedenk die passen bij wat hij/zij leuk vindt. Helemaal mee eens 7 (43.75 %) Mee eens 4 (25 %) Neutraal 5 (31.25 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 16 # 16 10. Als mijn cliënt zelf iets bedenkt, dan wil hij/zij graag dat ik naar hem/haar luister. Helemaal mee eens 7 (43.75 %) Mee eens 9 (56.25 %) Neutraal 0 (0 %) Mee oneens 0 (0 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 16 # 16 11. Mijn cliënt vindt het fijn als ik zeg dat hij/zij iets goed heeft gedaan.

72

Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16 12. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat ik wil weten wat hij/zij vindt. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 16 # 16 13. Mijn cliënt vindt het belangrijk dat hij/zij zelf doelen mag bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 15 # 15 14. Ik mag doelen voor mijn cliënt bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 15 # 15 15. Mijn cliënt wil samen met mij doelen bedenken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 15 # 15

8 (50 %) 8 (50 %) 0 (0 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

3 (18.75 %) 12 (75 %) 1 (6.25 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

0 (0 %) 9 (60 %) 5 (33.33 %) 1 (6.67 %) 0 (0 %)

0 (0 %) 6 (40 %) 4 (26.67 %) 4 (26.67 %) 1 (6.67 %)

1 (6.67 %) 8 (53.33 %) 5 (33.33 %) 1 (6.67 %) 0 (0 %)

16. Als ik een doel maak voor mijn cliënt die hij/zij niet leuk vindt, vindt mijn cliënt dat hij/zij deze niet hoeft te doen.

73

Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 15 # 15

0 (0 %) 3 (20 %) 5 (33.33 %) 6 (40 %) 1 (6.67 %)

17. Als mijn cliënt een idee heeft om aan een doel te werken, dan wil hij/zij dit ook doen. Helemaal mee eens 3 (21.43 %) Mee eens 4 (28.57 %) Neutraal 5 (35.71 %) Mee oneens 2 (14.29 %) Helemaal mee oneens 0 (0 %) n = 14 # 14 18. Mijn cliënt vindt het fijn als ik met punten komt waar hij/zij aan kan werken. Helemaal mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Helemaal mee oneens n = 15 # 15

1 (6.67 %) 6 (40 %) 8 (53.33 %) 0 (0 %) 0 (0 %)

74

14.7. Bijlage 7 Verwerking van enquêtes In de eerste rij van de tabel zijn de enquête vragen te vinden. In de bovenste kolom zijn de databronnen weergegeven. In de eerste rij onder de databronnen, zijn de totale en de gemiddelde scores te vinden aan de hand van de berekeningen die zijn omschreven in hoofdstuk “6.2.4 Verwerking meetintrumenten”. Tussen de haakjes staan de afwijkende respons aantallen. Cliënten Totale waarde

Gem. waarde

Ouder(s)/Verzorger(s) Totale Gem. waarde waarde

Begeleiders Totale waarde

Huidige situatie 1 Luisteren 2 Afspraken 3 Serieus 4 Interesse 5 Leuk 6 Accepteren 7 Problemen 8 Vragen 9 Samen doelen 10 Begeleider doelen

10 10 9 (6 resp.) 10 8 8 (6 resp.) 11 8 5 4

1.42 1.42 1.50 1.42 1.14 1.33 1.57 1.14 0.71 0.57

25 26 26 28 23 30 22 28 13 9

1.47 1.52 1.52 1.65 1.35 1.76 1.29 1.65 0.76 0.52

26 (17 resp.) 25 (17 resp.) 27 (17 resp.) 28 (17 resp.) 17 (17 resp.) 23 (17 resp.) 14 (17 resp.) 25 (17 resp.) 17 (17 resp.) -11 (17 resp.)

1.52 1.47 1.59 1.65 1 1.35 1.82 1.47 1 -0.65

Gewenste situatie Communicatie, Houding 1 Luisteren 2 Problemen 3 Doorvertellen 4 Afspraken 5 Helpen 6 Niet goed kunnen 7 Vragen

11 8 10 11 9 8 9

1.57 1.14 1.42 1.57 1.28 1.14 1.28

30 16 9 25 22 13 19

1.76 0.94 0.53 1.47 1.29 0.76 1.12

28 (16 resp.) 16 (16 resp.) 6 (16 resp.) 24 (16 resp.) 15 (16 resp.) 12 (16 resp.) 17 (16 resp.)

1.75 1 0.38 1.5 0.94 0.75 1.06

Inleving, Empathie, Aansluiten 8 Leuk 9 Taken 10 Bedenken 11 Goed gedaan 12 Vind en doe

10 10 11 10 10

1.42 1.42 1.57 1.42 1.42

23 19 27 30 20

1.35 1.12 1.59 1.76 1.18

11 (16 resp.) 18 (16 resp.) 23 (16 resp.) 24 (16 resp.) 18 (16 resp.)

0.69 1.13 1.44 1.5 1.13

Belangen, Doelen, Taken 13 Cliënt doelen 14 Begeleider doelen 15 Samen doelen 16 Doel niet leuk 17 Idee doel werken 18 Aandachtspunten

7 1 7 9 8 5

1 0.14 1 1.28 1.14 0.71

8 13 14 9 16 6

0.47 0.76 0.82 0.53 0.94 0.35

8 (15 resp.) 0 (15 resp.) 9 (15 resp.) -5 (15 resp.) 8 (14 resp.) 8 (15 resp.)

0.53 0 0.6 -0.33 0.57 0.53

Enquête vraag

75

Gem. waarde

14.8.

Bijlage 8 Herinneringsmail ouder(s)/verzorger(s)

Beste ouder(s)/verzorger(s), Graag willen wij jullie herinneren aan de enquête die op donderdag 11 april is verzonden. De mail is nogmaals toegevoegd, met daarin de links naar de enquête. Wij zouden de enquêtes graag voor woensdag 1 mei willen ontvangen, zodat de resultaten verwerkt kunnen worden in het onderzoek. Wederom bedankt voor uw medewerking. Met vriendelijke groeten, J. van Ganzewinkel R. van der Krabben M. Koppes

76

14.9. Bijlage 9 Herinneringsmail TAB Beste medewerkers van het TAB-Team, Graag willen wij jullie herinneren aan de enquête die op donderdag 11 april is verzonden. De mail is nogmaals toegevoegd, met daarin de links naar de enquête. Wij zouden de enquêtes graag voor woensdag 1 mei willen ontvangen, zodat de resultaten verwerkt kunnen worden in het onderzoek. Daarnaast willen wij jullie vragen of jullie de cliënten willen stimuleren om de enquêtes in te vullen. Er hebben nog maar 1 cliënt en 5 ouder(s)/verzorger(s) de enquête ingevuld, daarom hebben wij jullie hulp hard nodig.

Bedankt voor jullie medewerking Groetjes, J. van Ganzewinkel R. van der Krabben M. Koppes

77

14.10. Interview

Bijlage 10 Interview

Wat vind je fijn aan dat je begeleider je helpt? Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider niet door mag vertellen wat je aan haar verteld? (Zijn er uitzonderingen? Wanneer mag een begeleider wel iets door vertellen?) Waarom vind je het fijn als je begeleider zegt dat je iets goed hebt gedaan? Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? Op welke manier maak je het liefst je doelen? (Zelf, begeleider of samen? En waarom?)

78

14.11. Bijlage 11 Transcriptie 14.11.1. Transcriptie interview 1 Bestandsnaam: Interview M. met T. Naam uitwerker: M. Koppes Datum: 08-05-2013 Duur interview: 00.04.28 T: Hallo M: Hallo met M. Koppes T: Met T. de R. M. Hay. Ik heb net jouw moeder aan de telefoon gehad en jij hebt voor ons een enquete ingevuld voor het onderzoek van Zorgmed. Klopt dat? T: Ja M: Wij hebben de vraag of jij misschien voor ons nog vijf vragen zou willen beantwoorden T: Oke M: Ehm.. wil je dat via de telefoon doen? Dat zou ook kunnen, maar we kunnen ook bij jou langs komen thuis, als je dat wil, een keer? T: Ja. Ehm, doe maar via de telefoon. M: Oke. Heb je daar nu tijd voor of wil je liever een andere keer dat ik jou terug bel? T: Dan doe ik dat nu wel even. M: oke dat is fijn. Er komt sowieso een bon voor jou eraan, want jij had de enquete ingevuld. Daar krijg je een bon voor, die krijg je toegestuurt. T: Oke M: Oke, de vragen die wij hebben gesteld gingen over verschillende dingen en wij willen nu eigenlijk nog weten wat de reden is dat je het hebt ingevuld. We vragen een beetje vragen zoals “Wat” en “Waarom”. Dan weet je dat vast. Oke? T: Ja M: Oke, wat vind je er fijn aan dat je begeleider je helpt? T: ehm.. ehm.. Wat vind ik er fijn aan wat mijn, waarom mijn begeleider mij helpt? M: Ja. Wij hadden opgeschreven “Ik vind het fijn dat mijn begeleider mij helpt” Toen had je bijvoorbeeld ingevuld dat je het er “Helemaal mee eens” was. En wat wij willen weten wat jij daar fijn aan vindt zegmaar T: Bijvoorbeeld bij het huiswerk maken vind ik dat wel fijn, want dan krijg ik extra hulp. Dan heb ik het ook sneller af en dan begrijp ik het ook beter M: Oke, dus met huiswerk maken. T: Ja M: En ga je dan huiswerk maken of helpt ze jou dan ook een beetje met als je ergens mee zit? T: Ja ook dat wel ja. M: Wij hadden nog een vraagje: Waarom vind je het belangrijk dat jou begeleider niet mag doorvertellen wat jij aan haar hebt verteld? T: omdat sommige dingen privé zijn en die hoeft niet iedereen te weten M: Ja, dat klopt. En zijn er ook uitzonderingen? T: Hmm.. M: Wanneer mag een begeleider bijvoorbeeld wel iets doorvertellen? T: Als het bijvoorbeeld iets grappigs is ofzo of als het belangrijk is M: Oke, en als dingen echt privé zijn dan heb je liever niet dat ze het door vertelt? T: Ja. M: Oke, en eh waarom vind je het fijn als je begeleider zegt dat je iets goed hebt gedaan? T: Dan weet je wanneer het goed is en dan.. als ze zegt dan ook wanneer het fout is, dus dan weet je dat je het niet meer moet doen. En als je weet dat het goed is, dan weet je dat je het vaker moet doen M:Oke. Ja, daar heb je dan wel echt iets aan! T: Ja M: En waarom vind je het belangrijk dat de begeleider wil weten wat je vindt en doet? T: Ehmm.. Dan weet je ook wat ik vind van sommige dingen.

79

M: Ja T: Dan kan ze daar rekening mee houden M: Ja. Oke, dat heb je goed bedacht. Ik vind wel dat je het goed doet! T: Ja. M: Op welke manier maak je het liefst je doelen? T: Heh, oh ehm.. M: Ja, er worden altijd doelen gesteld toch? En vind je het fijn als je dat zelf doet of als je begeleider dat doet.. of misschien samen? T: Samen. M: Samen, en waarom? T: Als je soms dingen niet begrijpt dan kan ze je helpen. En alleen snap je het misschien soms niet M: Okay dus het is vooral dat je hulp kan krijgen, maar dat je nog wel een beetje zelf de doelen kan bedenken. T: Ja, Ja.. M: Oke, nou dit waren al de vijf vragen. Je hebt het echt heel fijn beantwoord, dus wij kunnen er zeker wat mee! T: Oke M: Dankjewel he T: Ja, doei. M: Doei, doei 14.11.2. Transcriptie interview 2 Bestandsnaam: Interview R. met C. Naam uitwerker: R. van der Krabben Datum: 08-05-2013 Duur interview: 00.04.28 C: Met C. R: Hallo C. je spreekt met R. C: Hoi R: Jij hebt voor ons vorige week een enquête ingevuld met vragen over jou ambulant begeleider van Zorgmed. Ik zou jou graag 5 vragen willen stellen over deze enquête, die jij hebt ingevuld. Zou je daar aan mee willen werken? C: Heel even wachten (Stilte van 7 sec.) Moeder (stem moeder op achtergrond): Ja als jij dat wilt mag je daar gewoon aan meewerken.) C: Ja oké joh. R: Oké heel fijn dat je ons wilt helpen. Jij hebt de enquête voor ons ingevuld. Omdat je dit gedaan hebt krijg je een cadeaubon van 10 euro. Deze is via de post naar jou onderweg. Wij zijn er heel blij mee dat je ons hebt willen helpen. Nu ga ik je vijf vragen stellen over de enquête. Wij hadden een vraag in de enquête gesteld: Ik vind het fijn als mijn begeleider mij helpt. Wat vind je fijn aan dat je begeleider je helpt? C: uhmm omdat ik dat fijn vind, want dan gaat het vaak wat beter met andere dingen. Bijvoorbeeld op school is er heel vaak ruzie. En uuh een beetje helpen vind ik dan fijn. R: Oke dat klinkt wel heel positief. Dus dan helpt jou begeleider jou hoe je dingentjes kunt oplossen. C: Een beetje ja. R: Er stond ook een vraag in de enquête: Als ik iets vertel aan mijn begeleider, vind ik dat hij/zij het aan niemand mag doorvertellen. Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider niet door mag vertellen wat je aan haar verteld? C: Omdat ik dat gewoon fijn vind. R: En als het uitzonderingen zijn, als het bijvoorbeeld heel belangrijk is voor je ouders. Vind je dan ook dat ze het niet mag door vertellen of mag ze er dan wel over praten? C: Nog steeds niet. R: Dat is niet erg als je daar geen antwoord op weet. C: Nee nog steeds niet zei ik.

80

R: Ooh sorry ik verstond je verkeerd. Dankje wel voor je antwoord. Uhmm Waarom vind je het fijn als je begeleider zegt dat je iets goed hebt gedaan? C:Hmm omdat ik dat fijn vind. R: Krijg je daar een goed gevoel van? C: Ja R: Dan komt nu de volgende vraag. Op welke manier werk jij het liefst aan je doelen? Doe je dat samen met je begeleider of wil je liever zelf iets bedenken. C: Uhmm samen. R: Samen dus. En waarom? C: Dan kom ik sneller op een idee. R: Ik ga je nu de laatste vraag stellen. Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? C: Wat zei je? R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? Uhmm een voorbeeld. Vind je het belangrijk dat jou begeleider vraagt naar jou mening en waarom? C: Omdat ze dan kan weten hoe het gaat enzo. Of wat er aan de hand is. R: En vind jij het dan fijn als ze daar naar vraagt? C: Uhmm beetje. R: Connor ik wil je bedanken voor het beantwoorden van de vragen. Ik kan heel veel met de antwoorden die je hebt gegeven. Je hebt het uitstekend gedaan! C: Oké doei. 14.11.3. Transcriptie interview 3 Bestandsnaam: Interview R. met K. Naam uitwerker: R. van der Krabben Datum: 08-05-2013 Duur interview: 00.05.03 K: Met Kira. R: Hoi Kira met R. . Ik ben van Zorgmed. Jij hebt voor ons een enquête ingevuld. K: Ja. R: Daar willen we je graag voor bedanken. We vinden het heel fijn dat je hebt meegewerkt aan ons onderzoek. De cadeaubon die je krijgt namens ons is onderweg via de post. Nu zou ik nogmaals je hulp willen vragen, heb je tijd om voor mij antwoord te geven op 5 vragen? We willen namelijk graag weten wat jouw mening is. K: Oké R: Dankjewel dat je wilt meewerken. Dan gaan we nu beginnen met vraag 1. Waarom vind je het belangrijk dat jou begeleider jou helpt? K: Nou ik heb vaak, voordat, Ik heb Petri als begeleidster. Maar voordat die hier kwam toen was ik heel erg agressief. Toen deed ik heel erg veel slaan enzo en toen had ik helemaal geen vrienden op school. Enuhh die helpt mij zeg maar een beetje om ook meer vriendinnen enzo te krijgen. R: Dat is voor jou natuurlijk wel heel fijn. Goed om te horen dat je al deze dingen leert. K: Hmm hmm R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider niet door mag vertellen wat je aan haar verteld? K: Nou soms vertel je persoonlijke dingen en dan wil je ook niet dat iemand anders dat weet. Dan is dat ook gewoon niet fijn als, na dan ze dan wel aan iemand zou doorvertellen. R: Dankjewel voor je antwoord. De volgende vraag. Waarom vind je het fijn als jou begeleidster zegt dat je iets goeds hebt gedaan? K: Nou dan weet je ook dat je je best hebt gedaan. Want als ze niks zegt dan denk je ook van uh doe ik het wel goed? R: Dus als ik het goed begrijp geeft het je een goed gevoel als je te horen krijgt dat je het goed hebt gedaan? K: Ja. R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet?

81

K: Wat zei je? R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? K: (stilte van 5 sec.) Ik snap het niet helemaal. R: Ik zal een voorbeeld geven. Stel je bent op school bezig met een natuurproject en daar ben jij heel erg enthousiast over. Uhm.. Wil je K: Ja R: Wil jij dit met je begeleidster delen? Of wil je dat niet aan haar vertellen wat er in je omgaat? K: Wel. R: Dat wil je wel vertellen. En waarom vind je het fijn om dat haar te kunnen vertellen? K: Nou dat vertel ik vaak dan iedereen wel dan. En als het dan een keer iets niet lukt dan kunnen andere je daarmee ook helpen. R: Ja precies, dat klopt. Dan heb ik nog één vraag voor je. Op welke manier maak jij het liefst je doelen? Uh wil je die zelf maken of wil je die met je begeleider samen maken? K: Uhmm dat ligt er denk ik een beetje aan. R: Kun je dat iets beter uitleggen? K: Dat ligt er een beetje aan wat ik zeg maar waarvan. R: Ligt het aan het onderwerp? K: Ja R: Nou ik weet voor nu voldoende. Ik wil je bedanken voor het beantwoorden van mijn vragen. K: Ja R: Nog een prettige dag. K: Oké R: Tot ziens.

82

14.12. Bijlage 12 Codering Wat vind je fijn aan dat je begeleider je helpt? Huiswerk

Extra hulp bij huiswerk

Sociale vaardigheden

Ruzie Agressie Vrienden maken

Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider niet door mag vertellen wat je aan haar verteld? Privacy Is privé Persoonlijke dingen Gemoedstoestand

Niet fijn doorvertellen 2x

Waarom vind je het fijn als je begeleider zegt dat je iets goed hebt gedaan? Persoonlijke ontwikkeling

Weten wanneer iets goed en fout is: iets vaker doen of niet meer doen

Gemoedstoestand

Fijn

Erkenning

Weten dat je je best hebt gedaan

Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? Zicht op mening

Weten wat ik vind en rekening mee houden

Zicht op proces

Weten hoe het gaat en of er wat aan de hand is

Hulp bieden

Hulp krijgen als het niet lukt

Op welke manier maak je het liefste je doelen? Zelf, begeleider of samen? En waarom Samen, hulp

Samen, hulp krijgen als je dingen niet begrijpt, alleen snap je het soms niet. Samen, sneller op een idee komen

Afhankelijk van onderwerp

Ligt aan onderwerp

83

Bestandsnaam: Interview M. met T. Naam uitwerker: M. Koppes Datum: 08-05-2013 Duur interview: 00.04.28 T: Hallo M: Hallo met M. Koppes T: Met T. de R. M. Hay. Ik heb net jouw moeder aan de telefoon gehad en jij hebt voor ons een enquete ingevuld voor het onderzoek van Zorgmed. Klopt dat? T: Ja M: Wij hebben de vraag of jij misschien voor ons nog vijf vragen zou willen beantwoorden T: Oke M: Ehm.. wil je dat via de telefoon doen? Dat zou ook kunnen, maar we kunnen ook bij jou langs komen thuis, als je dat wil, een keer? T: Ja. Ehm, doe maar via de telefoon. M: Oke. Heb je daar nu tijd voor of wil je liever een andere keer dat ik jou terug bel? T: Dan doe ik dat nu wel even. M: oke dat is fijn. Er komt sowieso een bon voor jou eraan, want jij had de enquete ingevuld. Daar krijg je een bon voor, die krijg je toegestuurt. T: Oke M: Oke, de vragen die wij hebben gesteld gingen over verschillende dingen en wij willen nu eigenlijk nog weten wat de reden is dat je het hebt ingevuld. We vragen een beetje vragen zoals “Wat” en “Waarom”. Dan weet je dat vast. Oke? T: Ja M: Oke, wat vind je er fijn aan dat je begeleider je helpt? T: ehm.. ehm.. Wat vind ik er fijn aan wat mijn, waarom mijn begeleider mij helpt? M: Ja. Wij hadden opgeschreven “Ik vind het fijn dat mijn begeleider mij helpt” Toen had je bijvoorbeeld ingevuld dat je het er “Helemaal mee eens” was. En wat wij willen weten wat jij daar fijn aan vindt zegmaar T: Bijvoorbeeld bij het huiswerk maken vind ik dat wel fijn, want dan krijg ik extra hulp. Dan heb ik het ook sneller af en dan begrijp ik het ook beter M: Oke, dus met huiswerk maken. T: Ja M: En ga je dan huiswerk maken of helpt ze jou dan ook een beetje met als je ergens mee zit? T: Ja ook dat wel ja. M: Wij hadden nog een vraagje: Waarom vind je het belangrijk dat jou begeleider niet mag doorvertellen wat jij aan haar hebt verteld? T: omdat sommige dingen privé zijn en die hoeft niet iedereen te weten M: Ja, dat klopt. En zijn er ook uitzonderingen? T: Hmm.. M: Wanneer mag een begeleider bijvoorbeeld wel iets doorvertellen? T: Als het bijvoorbeeld iets grappigs is ofzo of als het belangrijk is M: Oke, en als dingen echt privé zijn dan heb je liever niet dat ze het door vertelt? T: Ja. M: Oke, en eh waarom vind je het fijn als je begeleider zegt dat je iets goed hebt gedaan? T: Dan weet je wanneer het goed is en dan.. als ze zegt dan ook wanneer het fout is, dus dan weet je dat je het niet meer moet doen. En als je weet dat het goed is, dan weet je dat je het vaker moet doen M:Oke. Ja, daar heb je dan wel echt iets aan! T: Ja M: En waarom vind je het belangrijk dat de begeleider wil weten wat je vindt en doet? T: Ehmm.. Dan weet je ook wat ik vind van sommige dingen. M: Ja T: Dan kan ze daar rekening mee houden

84

M: Ja. Oke, dat heb je goed bedacht. Ik vind wel dat je het goed doet! T: Ja. M: Op welke manier maak je het liefst je doelen? T: Heh, oh ehm.. M: Ja, er worden altijd doelen gesteld toch? En vind je het fijn als je dat zelf doet of als je begeleider dat doet.. of misschien samen? T: Samen. M: Samen, en waarom? T: Als je soms dingen niet begrijpt dan kan ze je helpen. En alleen snap je het misschien soms niet M: Okay dus het is vooral dat je hulp kan krijgen, maar dat je nog wel een beetje zelf de doelen kan bedenken. T: Ja, Ja.. M: Oke, nou dit waren al de vijf vragen. Je hebt het echt heel fijn beantwoord, dus wij kunnen er zeker wat mee! T: Oke M: Dankjewel he T: Ja, doei. M: Doei, doei Bestandsnaam: Interview R. met C. Naam uitwerker: R. van der Krabben Datum: 08-05-2013 Duur interview: 00.04.02 C: Met C. R: Hallo C. je spreekt met R. C: Hoi R: Jij hebt voor ons vorige week een enquête ingevuld met vragen over jou ambulant begeleider van Zorgmed. Ik zou jou graag 5 vragen willen stellen over deze enquête, die jij hebt ingevuld. Zou je daar aan mee willen werken? C: Heel even wachten (Stilte van 7 sec.) Moeder (stem moeder op achtergrond): Ja als jij dat wilt mag je daar gewoon aan meewerken.) C: Ja oké joh. R: Oké heel fijn dat je ons wilt helpen. Jij hebt de enquête voor ons ingevuld. Omdat je dit gedaan hebt krijg je een cadeaubon van 10 euro. Deze is via de post naar jou onderweg. Wij zijn er heel blij mee dat je ons hebt willen helpen. Nu ga ik je vijf vragen stellen over de enquête. Wij hadden een vraag in de enquête gesteld: Ik vind het fijn als mijn begeleider mij helpt. Wat vind je fijn aan dat je begeleider je helpt? C: uhmm omdat ik dat fijn vind, want dan gaat het vaak wat beter met andere dingen. Bijvoorbeeld op school is er heel vaak ruzie. En uuh een beetje helpen vind ik dan fijn. R: Oke dat klinkt wel heel positief. Dus dan helpt jou begeleider jou hoe je dingetjes kunt oplossen. C: Een beetje ja. R: Er stond ook een vraag in de enquête: Als ik iets vertel aan mijn begeleider, vind ik dat hij/zij het aan niemand mag doorvertellen. Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider niet door mag vertellen wat je aan haar verteld? C: Omdat ik dat gewoon fijn vind. R: En als het uitzonderingen zijn, als het bijvoorbeeld heel belangrijk is voor je ouders. Vind je dan ook dat ze het niet mag door vertellen of mag ze er dan wel over praten? C: Nog steeds niet. R: Dat is niet erg als je daar geen antwoord op weet. C: Nee nog steeds niet zei ik. R: Ooh sorry ik verstond je verkeerd. Dankje wel voor je antwoord. Uhmm Waarom vind je het fijn als je begeleider zegt dat je iets goed hebt gedaan? C:Hmm omdat ik dat fijn vind.

85

R: Krijg je daar een goed gevoel van? C: Ja R: Dan komt nu de volgende vraag. Op welke manier werk jij het liefst aan je doelen? Doe je dat samen met je begeleider of wil je liever zelf iets bedenken. C: Uhmm samen. R: Samen dus. En waarom? C: Dan kom ik sneller op een idee. R: Ik ga je nu de laatste vraag stellen. Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? C: Wat zei je? R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? Uhmm een voorbeeld. Vind je het belangrijk dat jou begeleider vraagt naar jou mening en waarom? C: Omdat ze dan kan weten hoe het gaat enzo. Of wat er aan de hand is. R: En vind jij het dan fijn als ze daar naar vraagt? C: Uhmm beetje. R: Connor ik wil je bedanken voor het beantwoorden van de vragen. Ik kan heel veel met de antwoorden die je hebt gegeven. Je hebt het uitstekend gedaan! C: Oké doei. Bestandsnaam: Interview R. met K. Naam uitwerker: R. van der Krabben Datum: 08-05-2013 Duur interview: 00.04.05 K: Met K. R: Hoi K. met R. . Ik ben van Zorgmed. Jij hebt voor ons een enquête ingevuld. K: Ja. R: Daar willen we je graag voor bedanken. We vinden het heel fijn dat je hebt meegewerkt aan ons onderzoek. De cadeaubon die je krijgt namens ons is onderweg via de post. Nu zou ik nogmaals je hulp willen vragen, heb je tijd om voor mij antwoord te geven op 5 vragen? We willen namelijk graag weten wat jouw mening is. K: Oké R: Dankjewel dat je wilt meewerken. Dan gaan we nu beginnen met vraag 1. Waarom vind je het belangrijk dat jou begeleider jou helpt? K: Nou ik heb vaak, voordat, Ik heb Petri als begeleidster. Maar voordat die hier kwam toen was ik heel erg agressief. Toen deed ik heel erg veel slaan enzo en toen had ik helemaal geen vrienden op school. Enuhh die helpt mij zeg maar een beetje om ook meer vriendinnen enzo te krijgen. R: Dat is voor jou natuurlijk wel heel fijn. Goed om te horen dat je al deze dingen leert. K: Hmm hmm R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider niet door mag vertellen wat je aan haar verteld? K: Nou soms vertel je persoonlijke dingen en dan wil je ook niet dat iemand anders dat weet. Dan is dat ook gewoon niet fijn als, na dan ze dan wel aan iemand zou doorvertellen. R: Dankjewel voor je antwoord. De volgende vraag. Waarom vind je het fijn als jou begeleidster zegt dat je iets goeds hebt gedaan? K: Nou dan weet je ook dat je je best hebt gedaan. Want als ze niks zegt dan denk je ook van uh doe ik het wel goed? R: Dus als ik het goed begrijp geeft het je een goed gevoel als je te horen krijgt dat je het goed hebt gedaan? K: Ja. R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? K: Wat zei je? R: Waarom vind je het belangrijk dat je begeleider wil weten wat je vindt en doet? K: (stilte van 5 sec.) Ik snap het niet helemaal.

86

R: Ik zal een voorbeeld geven. Stel je bent op school bezig met een natuurproject en daar ben jij heel erg enthousiast over. Uhm.. Wil je K: Ja R: Wil jij dit met je begeleidster delen? Of wil je dat niet aan haar vertellen wat er in je omgaat? K: Wel. R: Dat wil je wel vertellen. En waarom vind je het fijn om dat haar te kunnen vertellen? K: Nou dat vertel ik vaak dan iedereen wel dan. En als het dan een keer iets niet lukt dan kunnen andere je daarmee ook helpen. R: Ja precies, dat klopt. Dan heb ik nog één vraag voor je. Op welke manier maak jij het liefst je doelen? Uh wil je die zelf maken of wil je die met je begeleider samen maken? K: Uhmm dat ligt er denk ik een beetje aan. R: Kun je dat iets beter uitleggen? K: Dat ligt er een beetje aan wat ik zeg maar waarvan. R: Ligt het aan het onderwerp? K: Ja R: Nou ik weet voor nu voldoende. Ik wil je bedanken voor het beantwoorden van mijn vragen. K: Ja R: Nog een prettige dag. K: Oké R: Tot ziens.

87

14.1. Bijlage 13 Hand-out bijeenkomst luisteren Casus Felix is een jongen van 10 jaar met een ASS. Hij krijgt begeleiding van Corry. Op woensdagmiddag komt Corry op huisbezoek. Wanneer ze aan tafel zitten begint Felix over school te vertellen: “ Eergisteren in de pauze waren de meisjes achter de jongens aan het rennen, ze deden politie en boefje. Wat een STOM spel. Loes kwam de hele tijd achter mij aan terwijl ik met mijn dinosaurus aan het spelen was. Je weet wel die tyrannosaurus rex waarvan Joey 3 maanden en 2 dagen geleden de staart van heeft kapot gemaakt. Wist je dat de tyrannosaurus rex tien halswervels, dertien ruggenwervels en 36 staartwervels heeft?” Conny reageert hierop met: “ Nee, dat wist ik niet.” Felix gaat verder met vertellen. “Ik heb gister Jurassic Park 3 gezien, Dokter Alan maakt een supergave landing, hij vloog recht over de toppen van de bomen. Van mama mocht ik de film helemaal af kijken. Ik heb een blauwe plek op mijn been. Joey schopte mij terug en als ik er op druk doet het pijn. Kees was puck aan het duwen op de schommel, en Karin liep er net voor langs terwijl puck weer voor was op de schommel en met haar linker voet kwam ze tegen de buik van Karin. Nu zit er een vlek op haar Hanna Monthanna t-shirt.” Corry vraagt: “Ooh dat is niet zo mooi. Heeft Karin nu verder nergens last van?” Informatief onderdeel Luisteren Actief luisteren is niet alleen horen wat de ander zegt, maar ook proberen te begrijpen wat de ander zegt. Bovendien stellen luistervaardigheden je in staat de ander te laten weten dat je luistert, de ander zijn verhaal te laten vertellen, en, wanneer dat nodig is, te laten verduidelijken. Non-verbaal luisteren Een houding die acceptatie en interesse uitdrukt, vertelt de ander dat je luistert. Je kunt dat bereiken met je gezichtsuitdrukking en oogcontact. Iemand aankijken betekent dat je aandacht voor hem hebt, maar iemand strak aankijken (fixeren) werkt remmend. Ook met je lichaamstaal kun je aandacht tonen; - Een geïnteresseerde houding is licht voorovergebogen, met de schouders naar de ander toegedraaid. - Houdingsecho: mensen die elkaar sympathiek vinden, zijn (onbewust) geneigd elkaars lichaamshouding te kopiëren. Je kunt hier natuurlijk ook bewust gebruik van maken. aanmoedigende gebaren (knikken en handgebaren). Verbaal luisteren Door wat je zelf zegt, kun je iemand laten merken dat je luistert, kun je de ander zijn verhaal laten vertellen en laten verduidelijken. Kleine aanmoedigingen Korte verbale reacties als 'hm', 'ja', 'o?'; 'en toen?'; 'ga verder'; papegaaien: één / enkele woorden op vragende toon herhalen. Stiltes Door zelf te zwijgen, bied je de ander de gelegenheid rustig na te denken over wat hij gezegd heeft en er eventueel nog iets aan toe te voegen. Vragen stellen Met vragen kun je je cliënt aanmoedigen om zijn verhaal verder te vertellen of te verduidelijken. Je kunt open en gesloten vragen stellen. Open vragen Met een open vraag geef je je cliënt de ruimte om te vertellen wat hij belangrijk vindt. Hij kan zijn eigen antwoord formuleren en zelf de richting en inhoud van het gesprek bepalen. Als je open vragen gebruikt, heb je wel kans dat de ander (te) erg uitweidt over het onderwerp. De waarom-vraag is een speciaal type open vraag waarmee je je cliënt aan kan zetten om zijn gedachten verder te verkennen.

88

Zo'n vraag kan echter bedreigend op je cliënt overkomen - alsof hij ter verantwoording wordt geroepen. Gebruik hem dus met beleid. Gesloten vragen Met een gesloten vraag kun je specifieke informatie van je cliënt verkrijgen en je kunt nagaan of je de ander goed begrepen hebt. Een gesloten vraag levert een antwoord op als 'ja', 'nee' of een ander enkelvoudig antwoord, zoals 'leuk' of 'goed'. Dat kan prettig zijn, maar je cliënt kan het gevoel krijgen dat hij beperkt wordt in zijn antwoorden en gefrustreerd raken; gesloten vragen kunnen suggestief zijn; je cliënt krijgt een passieve rol, voelt zich daardoor misschien minder verantwoordelijk voor het gesprek, geeft steeds kortere antwoorden, en jij moet steeds weer nieuwe vragen bedenken. Doorvragen Gun jezelf de tijd om na te denken over het antwoord. Is het bruikbaar? Is het volledig? Is het relevant? Is het duidelijk? Vaak kom je pas echt tot de kern van de zaak als je de vraag herhaalt of verduidelijkt; (een deel van) het antwoord herhaalt/parafraseert/samenvat; doorvraagt en/of een concreet voorbeeld vraagt. Parafraseren Door kort, in eigen woorden de belangrijkste elementen uit het verhaal van je cliënt weer te geven, kun je je cliënt laten weten dat je luistert, nagaan of je de ander goed begrepen hebt en/of je cliënt een helderder beeld geven van wat er aan de hand is. Samenvatten Door gestructureerd de hoofdpunten uit een lang verhaal van je cliënt weer te geven, kun je de ander laten merken dat je luistert, je cliënt stimuleren zijn gedachten en gevoelens verder te onderzoeken, nagaan of je de ander goed begrepen hebt en/of het gesprek ordenen. Geef je cliënt altijd de gelegenheid om te zeggen of hij het eens is met je samenvatting. Gevoel reflecteren Soms zul je aandacht moeten besteden aan de gevoelens van je cliënt. Je kunt dan kort, in eigen woorden, weergeven welk gevoel - volgens jou - of welke beleving je cliënt heeft of had ten opzichte van wat hij vertelt. Natuurlijk is het niet de bedoeling dat je een waardeoordeel uitspreekt over die gevoelens; het gaat erom dat je begrip toont. Daarmee: merkt de ander dat zijn gevoelens begrepen en geaccepteerd worden. laat je zien dat je je in de belevingswereld van je cliënt kan verplaatsen. kun je checken of je de gevoelens van de ander goed ingeschat hebt. Interpreteren Terwijl je luistert, ben je voortdurend aan het interpreteren: je probeert de informatie van je cliënt te ordenen, je probeert samenhang te ontdekken tussen bepaalde gegevens en je zoekt naar verklaringen voor bepaalde uitspraken. In een gesprek kun je dit middel soms expliciet (dus op meta-niveau) inzetten om de cliënt te dwingen zich nader uit te drukken of om tot nieuwe inzichten te komen. (Rijksuniversiteit Groningen, 2002)

89

14.2. Bijlage 14 Het evaluatieformulier Welke meerwaarde heeft deze bijeenkomst gehad? __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ Was de informatie vernieuwend? Licht toe. __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ Welke informatie heb je gemist? __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ Hoe heb je de activerende werkvormen ervaren? __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ Eventuele tips voor een volgende bijeenkomst __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________ __________________________________________________________________________________

90

14.3. Bijlage 15 De afsprakenposter De poster is terug te vinden op de volgende pagina.

Ik ben eerlijk tegen papa en mama en Suzanne Ik scheld niet tegen andere kinderen Ik word niet boos als ik naar zwemles moet Marianne is op tijd bij mij thuis als we een afspraak hebben 92

14.4. Bijlage 16 Spreuk De poster is terug te vinden op de volgende pagina.

93

Wat werkelijk te vertrouwen is, is afspraak betrouwbaar zijn. 94