SamenWerken aan Herstel

B E R IC H T EN UI T H E T V E L D

cogiscope 0113



27

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld SamenWerken aan Herstel Invitational Meeting Stakeholders GGZ Asielzoekers en Vluchtelingen Maandag 10 december 2012, op de Dag van de Mensenrechten, vond in Amersfoort een Invitational Meeting plaats van de Convenantpartners Vluchtelingen en Asielzoekers. GGZ Drenthe (afdeling de Evenaar), de Reinier van Arkel Groep (afdeling Psychotraumacentrum Zuid Nederland), GGZ Pro Persona (afdeling Phoenix) en Stichting Centrum ’45 vormen samen deze partners die zich inzetten voor landelijke samenwerking in de geestelijke gezondheidszorg voor deze complexe doelgroep. Thema van de dag was: ‘SamenWerken aan Herstel’ en de wens hiertoe werd dan ook regelmatig uitgesproken. In de ochtend stonden ontwikkelingen in opvang en zorg voor asielzoekers centraal. Petra Ginia toonde zich namens het Centraal orgaan Opvang Asielzoekers (COA) tevreden over de snellere doorlooptijd van de asielprocedures, de be-

perking van het aantal verhuizingen per asielzoeker, en de samenwerking met GGZ-consulenten. Onderbelicht bleef echter of zowel de opvang in gezinslocaties van niet-uitzetbare gezinnen met kinderen als de sterke terugloop in het aantal asielverzoeken wenselijk zijn vanuit het oogpunt van mensenrechten. Reflectief was de presentatie van Jasper Kuipers van Vluchtelingen Werk Nederland (VWN). Met de professionalisering van de zorgketen rond vluchtelingen is de rol van VWN officieel beperkt tot het geven van juridische voorlichting, maar in de praktijk vervult VWN regelmatig de rol van waakhond en bieden haar vrijwilligers veel sociale steun. De medische zorg in de AZC’s, de beëindiging van opvang voor kwetsbare mensen en de gezinslocaties werden genoemd als punten van zorg. Ook de voorzitter van de Convenantpartners, psychiater Kees Laban, noemde een aantal ontwikkelingen die de zorg belemmeren, waaronder het feit dat Nederland momenteel meer ongedocumenteerden kent dan asielzoekers die opgevangen worden in centra, dat uitgeprocedeerden in

langdurige detentie kunnen worden gehouden, dat de tolkenvergoeding voor vluchtelingen is weggevallen, dat uitzetting plaatsvindt van ernstig zieken, en dat het intrekken van de verblijfsstatus voor vluchtelingen afkomstig uit veilig verklaarde landen leidt tot afbraak van gevestigd bestaan. De presentatie van Bep Snelder van Menzis, waarbij de ziektekosten voor asielzoekers ondergebracht zijn, viel op door een uitgesproken visie op de zorg aan deze doelgroep. Een sterke eerstelijnszorg, regionale samenwerking, doelmatigheid van de zorg en het voorkomen van wachtlijsten worden door Menzis gezien als wenselijk. De bereidheid tot het financieel faciliteren van innovatie op deze gebieden door Menzis was hoopgevend. Namens het relatief jonge Instituut voor Mensenrechten en Medisch Onderzoek (iMMO) sprak Annemiek Keunen over forensisch-medisch onderzoek bij asielzoekers. Dergelijk onderzoek kan aangevraagd worden bij het iMMO om onafhankelijk antwoord te verkrijgen op de vragen of de medische problemen (psychisch

en lichamelijk) van de asielzoeker gekoppeld kunnen worden aan diens asielverhaal, en of deze een rol hebben gespeeld bij het verhoor. Zo kan het iMMO bijdragen aan belangenbehartiging op psychisch, juridisch en financieel gebied. Als laatste lichtte de econoom Joost Martens van het International Rehabilitation Council for Torture victims (IRCT) de werkwijze van zijn organisatie toe. De Europese strategie van het IRCT richt zich op herstel van slachtoffers van marteling, toegang tot gerechtigheid voor gemartelden, en preventie van marteling. Wereldwijd loopt het IRCT daarbij aan tegen problemen bij de identificatie van slachtoffers van marteling, gebrek aan financiële middelen en gebrek aan fysieke en financiële veiligheid voor deze doelgroep. Ook de groeiende maatschappelijke acceptatie van racisme en discriminatie werd genoemd als punt van zorg. In de middag gingen de Convenantpartners in conclaaf over samenwerking op het gebied van behandeling, psychodiagnostiek, onderzoek en belangenbehartiging. Leren van elkaars expertise, uniformiteit in diagnos-

28



cogiscope

0113

B E R IC H T EN UI T H E T V E L D

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld tiek, bundelen van wetenschappelijke databestanden, en het versterken van de maatschappelijke stem werden benoemd als in het belang van de Convenantpartners en de patiënt. Samenwerking is wenselijk, zoveel werd duidelijk, maar concrete actiepunten werden niet opgesteld waardoor deze dag voor medewerkers van de Convenantpartners enigszins vrijblijvend bleef. Deze Invitational Meeting had het in zich aan te zetten tot nadenken en tot actie. Tot nadenken stemden met name die sprekers die zich creatief toonden bij en gecommitteerd aan het bevorderen van mensenrechten. Voor velen die wegens vervolging in eigen land bescherming zoeken in Nederland is ons land een huis met weinig kamers – hun rest opvang in de achtertuin van waaruit ze het warme huis in kunnen kijken. Gastvrijheid, humaniteit en moraliteit zijn in deze omstandigheden geen abstracte termen maar begrippen die instellingen en zorgverleners moeten vertalen in concrete zorg. Vooralsnog lijkt de invulling hiervan vooral vormgegeven door de individuele instellingen, en lijkt het streven naar samenwerking nog beperkt

tot de hogere echelons van de Convenantpartners, maar deze Invitational Meeting kan zeker gezien worden als een intentieverklaring tot het uitbreiden van samenwerking naar alle niveaus. Jackie June ter Heide is werkzaam als klinisch psycholoog bij Stichting Centrum ’45.

Culturele psychiatrie in Tel Aviv en Praag The First International Conference on Cultural Psychiatry in Mediterranean Countries (Tel Aviv, 5-7 November, 2012) De First Mediterranean Conference on Cultural Psychiatry was met ongeveer 200 deelnemers uit 14 landen een groot succes. Medevoorzitter

Ron Wintrob benadrukte dat in de Verenigde Staten de minderheden van vandaag de meerderheden van morgen worden, met het afnemen van de blanke bevolking tot onder de 50%. Dat maakt culturele psychiatrie in Amerika steeds relevanter: elke psychiater heeft te maken met patiënten van verschillende culturele oorsprong. Hij achtte het dan ook noodzakelijk culturele gevalsbeschrijvingen te formuleren om verschillen in verklaringsmodellen, in acceptatie van zorg, en in communicatiestijlen te ontdekken. Kamaldeep Bhui keek vanuit een Brits gezichtspunt en signaleerde dat vluchtelingen in Engeland weinig gebruik maken van de GGZ. Culturele consultatie levert veel voordeel voor de GGZ op: voor elke case een gemiddelde van 500 pond Sterling. Kortom, niet alleen uit ethisch oogpunt maar ook vanuit kosteneffectiviteitsperspectief is het relevant dat deze vorm van consultatie breed wordt verspreid. Robert Kohn ging in op enkele opmerkelijke epi-

demiologische resultaten. Zo is de prevalentie van depressies hoger bij blanke Amerikanen dan bij Afrikaanse Amerikanen en rapporteren Amerikaanse Indianen vaker alcoholverslaving en posttraumatische stress-stoornissen terwijl Aziatische Amerikanen juist minder psychische stoornissen melden. Verder bestaat een positief verband tussen de grootte van zelf ervaren discriminatie en psychopathologie. Francois Bourke gaf aan dat de kans op het ontwikkelen van een psychose drie keer hoger is bij migranten dan bij de oorspronkelijke bevolking. Postmigratie factoren zijn hierbij belangrijker dan pre-migratie- of migratiefactoren. Hij wees op het risico van mogelijke deficiënties van vitamine D, maar ook het gebrek aan sociale steun door een lage dichtheid van migranten in de wijk. Laurence Kirmayer gaf een overzicht van culturele consultatie in Montreal en benadrukte dat patiënten verschillende verklaringsmodellen kunnen gebruiken afhankelijk van de wijze waarop ze in de wereld staan: egocentrisch, sociocentrisch, ecocentrisch of cosmocentrisch. Dit resulteert in verschillende behandelmodellen en -uitkomsten. Zo staat bij



B E R IC H T EN UI T H E T V E L D

cogiscope 0113



29

b e r i c ht e n u i t h e t v e ld het egocentrische verklaringsmodel het praten over zichzelf centraal, hetgeen resulteert in meer zelfrespect en betere persoonlijke vaardigheden, terwijl de sociocentrische benadering gebruik maakt van interventies in het gezin of in de gemeenschap, en als doel heeft om de relaties met anderen harmonieuzer te maken. Culturele competentie in de praktijk kan beter getransformeerd worden in culturele veiligheid. Kirmayer bedoelt hiermee een begrip van de sociale, economische en politieke context, een respectvolle en veelomvattende relatie, een goede manier van communiceren, en een wederzijdse erkenning van kennis. Enkel zo zou volgens Kirmayer een veilige behandelsituatie kunnen worden geboden. Tenslotte was er een interessant symposium over vluchtelingen. Schrijver dezes gaf een lezing over aspecten van acculturatie bij vluchtelingen en pleitte aan de hand van een casus over een virtuele Afghaanse patiënt niet enkel voor het afnemen van een Cultureel Interview, maar ook voor het wederzijds blijven informeren van culturele normen en waarden, zodat de vluchteling een goede keus kan maken hoe hij zijn leven in het nieuwe land kan en wil inrichten.

Diddy Mynim had een interessante voordracht over Eritrese vrouwen die Israël binnenkomen door de Sinai woestijn. Veel van deze vrouwen zijn op hun vlucht verkracht maar geen enkele vrouw had de behoefte om te praten en de vrouwen functioneerden verrassend goed. Zwijgzaamheid als coping-mechanisme wordt vaker gezien bij Afrikaanse vrouwen maar is wellicht een tijdelijke schijnoplossing daar later toch vaak ernstige psychopathologie optreedt. Deze conferentie bracht onderzoekers en clinici van over de gehele wereld samen, en was ook een goede start om in Israël zelf meer aandacht te geven aan culturele psychiatrie en aan verschillende culturen in het land. The World Psychiatric Association (WPA) International Conference (Praag, 17-20 oktober 2012) Het WPA congres (1800 deel­ nemers, vooral uit Europa) had eveneens veel te bieden op het vakgebied van de (trans)culturele psychiatrie. Zo rapporteerde dr. Svab (Slovenië) over discriminatie in de psychiatrie in verschillende landen. Verrassend genoeg is er sprake van minder discriminatie van psychiatri-

sche patiënten in ontwikkelingslanden dan in ontwikkelde landen. De redenen daarvoor zijn onduidelijk, maar het lijkt alsof de theorie van vermoede exogene oorzaak van schizofrenie die in ontwikkelingslanden wordt aangehangen, zoals invloed van geesten of betovering, aan dit fenomeen ten grondslag liggen. Marianne Kastrup (Denemarken) wees op het feit dat migranten in Scandinavische landen minder gebruik van de GGZ maken maar hogere onvrijwillige opnames en opnames in forensische klinieken vertonen. Bij de tweede generatie zijn er bovendien relatief meer zelfmoorden. Opmerkelijk is verder dat postmigratie-stress bij vluchtelingen hoger is bij degenen die blijven in Denemarken dan bij hen die teruggaan (naar Kosovo in dit onderzoek). 65% van de vluchtelingen heeft last van pijnklachten, waarschijnlijk in combinatie met psycho­pathologie.

Hans Rohlof liet gelijke bevindingen in Nederland zien. Hij besprak onderzoek waarin ervaren discriminatie en minder sociale steun samenhangt met meer psychopathologie. Het GGZ-gebruik onder migranten neemt toe, maar er blijven drempels. Er zijn enkele experimenten met speciale behandelprogramma’s voor migranten. Zo leidt aanpassing van interpersoonlijke therapie aan migranten tot reductie van het aantal drop-outs. Er bleken voorts weinig overeenkomsten met de situ­atie van de GGZ in het Afrika beneden de Sahara. Daar moeten 700 psychiaters, van wie er 500 in Zuid-Afrika zijn, zorg dragen voor ongeveer 870 miljoen mensen. Solomon Rataemane uit Zuid-Afrika vertelde over de vicieuze cirkel van armoede, oorlog en gebrek aan gezondheidszorg. Regeringen zijn nu echter bezig de GGZ op de agenda te zetten, omdat ze merken dat goede zorg een positieve invloed heeft op het moreel. Hans Rohlof, psychiater bij Stichting Centrum ’45 en voorzitter van de Transcultural Section of the World Psychiatric Association.

30

cogiscope

0113

boeken

b o e k e n Anthony, Kate & DeeAnna Merz

Bergmann, Uri, Neurobiological

Nagel, Therapie Online: een prakti-

Foundations for EMDR Practice.

sche gids voor hulpverleners.

New York: Springer, 2012.

Houten: LannooCampus, 2013.

ISBN 9780826109378, 228 pagina’s.

ISBN 9789401401869, 245 pagina’s.

Dit boek benadert psychische pro­ blemen vanuit de wetenschap van de neurobiologie. Na een basis uitleg van het functioneren van het ze­ nuwstelsel en het bewustzijn komen emoties en hechting aan bod, om uiteindelijk uit te komen bij psycho­ trauma, dissociatie en o.a. medisch onverklaarde ziekten. Dit vormt dan de achtergrond van waaruit we komen tot een neurobiologische ver­ klaring van EMDR-therapie.

Online hulpverlening is sterk in opkomst. De auteurs putten uit hun eigen kennis en ervaring om de be­ langrijkste kwesties die komen kij­ ken bij het opzetten en verlenen van online therapie onder het voetlicht te brengen. De specifieke kenmerken van online communicatie, compu­ tervaardigheden, ethische kwesties en de zakelijke kanten van online therapie komen aan bod. Een nut­ tige gids voor hulpverleners.

Beunderman, Ruud & Fatima van der Maas (red.), Supervisie in de GGz: een oriëntatie op de praktijk, Assen: Van Gorcum, 2011. ISBN 9789023248507, 212 pagina’s. Het leren in de praktijk onder begeleiding of supervisie, is een belangrijk onderdeel van GGZopleidingen. Dit boek bespreekt alle belangrijke facetten die bij su­ pervisie komen kijken. Over welke kwaliteiten moet een supervisor beschikken om goed te functioneren in de praktijk? Dit boek kan van nut zijn bij het volgen van een opleiding tot supervisor.

Bijlsma, Floris, Impact van suïcide

Bolle, Lenie, Kinderen van NSB’ers:

op GGZ-medewerkers.

de opkomst en problematiek van een

Assen: Van Gorcum, 2012.

slachtoffergroep geplaatst binnen het

ISBN 9789023250630, 292 pagina’s.

algemene denken over de psychische

Hulpverleners worden binnen hun beroep relatief vaak geconfronteerd met suïcide. Hoe gaan zij daar mee om en hoe is de opvang gere­ geld? In 21 interviews met GGZmedewerkers die met zelfmoord van patiënten geconfronteerd werden, krijgt de lezer een beeld van hun op­ gedane ervaringen en de impact van de gebeurtenissen op hun leven bin­ nen en buiten de werksfeer. Daarna volgt een beschouwing over de juiste manier van opvang, rouwver­ werking en begeleiding. De auteur brengt hierbij zijn eigen KKC model (Kennis-Keus-Contact) naar voren dat psychische klachten moet helpen voorkomen.

gevolgen van de Tweede Wereldoorlog. Amsterdam: Jonge Historici Schrijven Geschiedenis, 2013. (Oorspr. Verschenen als eindscriptie master Cultuurgeschiedenis, Universiteit Nijmegen, 2009), 108 pagina’s,

Dit boek vertelt de geschiedenis van kinderen van ‘foute’ ouders, of meer specifiek: kinderen van NSB’ers. Na de oorlog werden NSB’ers vaak hard aangepakt, in kampen opgesloten en mishandeld. De kinderen werden hun hele leven lang geconfronteerd met dis­ criminatie en stigmatisering. Pas in de jaren tachtig kwam er naast andere groepen oorlogsgetroffenen



boeken

cogiscope 0113



31

waardevolle bron van informatie voor hulpverleners. Speckhard, Anne, Talking to terrorists: understanding the PsychoSocial Motivations of Militant Jihadi Terrorists, Mass Hostage Takers, Suicide Bombers & Martyrs. Advances Press, 2012. ISBN 978-1935866534, 882 pagina’s.

ook aandacht voor deze slachtof­ fergroep. NSB-kinderen zochten naar emancipatie, o.a. via de op­ richting van Stichting Werkgroep Herkenning en door het schrijven van egodocumenten. De schrijf­ ster, wiens grootvader NSB’er was, geeft een beeld van de problema­ tiek van deze slachtoffergroep. Broeke, Erik ten, Ad de Jongh & Hans-Jaap Oppenheim (red.), Praktijkboek EMDR. Casusconceptualisatie en specifieke doelgroepen. Amsterdam: Pearson, herz. druk 2012. ISBN 9789026522550, 503 pagina’s.

Dit in 2009 voor het eerst ver­ schenen boek gaat dieper in op de EMDR behandeling. Het behan­ delt o.a. de toepassing bij moeilijke patiëntengroepen en de specia­

listische interventies die daarvoor nodig zijn. Van dit standaardwerk is nu een geheel herziene editie uitgebracht.

verder aangetoond op grond van onthullingen over het verzet in Den Haag en Rotterdam. Lindauer, Ramón & Frits

Buuren, Maarten van, De afreke-

Boer, Trauma bij kinderen.

ning: ontmaskering van het gewapend

Kinderpsychologie in praktijk.

verzet.

Houten: LannooCampus, 2012.

Rotterdam: Lemniscaat 2012.

ISBN 9789401400398, 98 pagina’s.

ISBN 9789047705178; 360 pagina’s.

Vroege herkenning en behandeling van posttraumatische stress klach­ ten is belangrijk. Dit boek geeft in heldere taal een overzicht van de meest recente wetenschappelijke kennis over trauma. Het behandelt de verwerking en gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen in de verschillende leeftijdsfasen en de behandelmogelijkheden. Dankzij de heldere uitleg is het boek zeer toegankelijk voor leerkrachten en ouders, maar is daarnaast ook een

Na de Tweede Wereldoorlog schetsten historici een positief beeld van het gewapend verzet in Nederland. De auteur toont op grond van archiefonderzoek aan dat hier wel wat op af te dingen is. Wraakzucht, moord en zelfs roof kwamen voor maar komen niet terug in de officiële geschiedenis. Naast bronnen over het gewapend verzet in het Westland wordt deze mythologisering van het verzet nu

Wat beweegt terroristen? De auteur nam interviews af met terroris­ ten van het Midden-Oosten tot West-Europa: militante Jihadisten, massa-gijzelnemers en zelfmoordterroristen. Hiermee schetst zij een uniek beeld van de leefwereld van terroristen en geeft ze inzicht in de psychosociale motivatie achter hun daden. Veteranenmonitor 2012: onderzoek naar de Nederlandse opinie over veteranen. Veteraneninstituut 2013, 32 pagina’s.

In de Veteranenmonitor wordt de kennis over en de waardering voor Nederlandse militairen, vete­ ranen en de krijgsmacht in kaart gebracht. Het Veteraneninstituut laat de Veteranenmonitor jaarlijks uitvoeren.

32

cogiscope

0113

In de media

in de media Nazikampen en getto's in Europa in kaart gebracht

Scholte, Tinka Beemsterboer & Merel Kindt.

Volkskrant, 2 maart 2013

Onderzoekers van het Amerikaanse Holocaust Memorial Museum zijn tot de conclusie gekomen dat er tus­ sen 1933 en 1945 meer dan 40.000 nazikampen en getto's in Europa wa­ ren. Dat is veel meer dan historici tot nu dachten. De leiders van het pro­ ject hebben de duizenden plekken in kaart gebracht in een encyclope­ die die wordt gepubliceerd door het Holocaust Museum.

Verandering in hersenpatroon voorspelt vorming angstgeheugen

Migratie vergroot kans op psychia­trische stoornis Artsennet, 28 februari 2013

Deens onderzoek onder 260.000 immigranten toont aan dat migra­ tie bij jonge kinderen de kans op psychiatrische problemen tijdens hun volwassen leven vergroot. Vooral bij geadopteerde kinderen is het risico op een psychiatrische stoornis groot, zestig procent van hen loopt meer risico op zo'n stoor­ nis.

Universiteit van Amsterdam, 1 maart 2013

Veranderingen in patronen van her­ senactiviteit tijdens het aanleren van angstassociaties voorspellen of een lange termijn-angstgeheugen wordt gevormd. Dit ontdekten psychologen van de Universiteit van Amsterdam (UvA). De onderzoeksresultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappe­ lijke tijdschrift Nature Neuroscience, 24 february 2013: ‘Neural pattern si­ milarity predicts long-term fear me­ mory’, Renée M Visser, H Steven

Amstelveen, 2012) laat zien dat leed soms – niet altijd – kan wor­ den verwerkt en ten goede gewend. In het Reformatorisch Dagblad staat een interview met Fedia Jacobs.

Psychiater Fedia Jacobs confronteert met oorlogstrauma’s Reformatorisch Dagblad, 22 februari 2013

Het eerlijk onderzoeken van een ingrijpende gebeurtenis in het ver­ leden is vaak pijnlijk. Psychiater Fedia Jacobs wil laten zien dat een dergelijke ervaring ook een ver­ rijking kan betekenen. Zijn boek Pijnlijke verrijking. Rouw en herboren relaties in de slagschaduw van oorlogsgeweld (uitg. Totemboek,

Onderzoek militair geweld Indonesië stopgezet Meerdere dagbladen, AD, Volkskrant, Trouw, 13 februari 2013

Een groot onderzoek naar Nederlands militair geweld in Indonesië in de jaren 1945-1950 wordt stopgezet. Het besluit volgt op de bekendmaking dat de overheid geen extra geld voor het onderzoek wil uittrekken, omdat Indonesië dit onderzoek niet zou steunen. De betrok­ ken onderzoeksinstellingen Het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (KITLV), het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) en het Instituut voor Oorlogs-, Holocausten Genocidestudies (NIOD) blijven wel onderzoek doen naar de deko­ lonisatie van Nederlands-Indië. Slachtoffer centraler in aanpak

agressie tegen werknemers met een publieke taak Rijksoverheid, 17 januari 2013

Naast een snelle en effectieve straf­ rechtelijke aanpak van agressie en geweld tegen werknemers met een publieke taak, zijn goede onder­ steuning van- en informatievoor­ ziening aan de slachtoffers door politie en Openbaar Ministerie (OM) cruciaal voor een succesvolle aanpak. Dat schrijven ministers Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Opstelten van Veiligheid en Justitie (VenJ) aan de Tweede Kamer naar aanleiding van een evaluatie van de Eenduidige Landelijke Afspraken (ELA). Uit de evaluatie blijkt dat deze afspraken over het geheel be­ zien goed worden nageleefd, maar dat er ruimte is voor verbetering.

Nieuwe richtlijn PTSS voor politie Rijksoverheid, 15 januari 2013

Per 1 januari 2013 is een nieuwe richtlijn posttraumatische stress­ stoornis (PTSS) bij de politie van kracht. Er wordt nu landelijk uni­ form beleid gevoerd over de wijze



waarop met gevallen van PTSS bij de politie moet worden omgegaan. Het gaat om zowel het voorkomen van PTSS als de medische en juri­ dische afwikkeling.

Meer soldaten VS dood door zelfmoord dan in gevecht AD, 15 januari 2013

Meer Amerikaanse militairen kwamen in 2012 om door zelf­ doding dan tijdens gevechten in Afghanistan. Een woordvoerster van Defensie bevestigt dat zich vo­ rig jaar 349 militairen van het le­ ven beroofden. In 2011 was er spra­ ke van 301 zelfdodingen, in 2010 waren het er 295. De rapportage wordt sinds 2008 opgesteld.

Een feilloos geheugen bestaat niet Trouw, 10 januari 2013 Trouw (De Verdieping, p. 2-3) pu­ bliceert een artikel dat de vraag onderzoekt: Hoe goed zijn de herinneringen van getuigen aan vaak traumatische herinneringen van jaren geleden?

i n d e m e d i a / tentoonstellingen

Terreur, trauma en therapie in Israël Reformatorisch Dagblad, 7 januari 2013

Israëliërs weten wat stress is. Het land kende verschillende oorlo­ gen en golven van terreur. De meeste Israëliërs zien zelf kans om deze spanningen het hoofd te bieden, maar anderen hebben hulp nodig. De psycholoog prof. Mooli Lahad, verbonden aan de Tel Aviv Universiteit en oprich­ ter van het Community Stress Prevention Center, is gespeciali­ seerd in de hulp aan mensen die lijden onder trauma’s als gevolg van terreur en oorlog. In dit arti­ kel vertelt hij daarover.

cogiscope 0113

ben verbleven. Deze kinderen en hun gezinsleden kunnen, wanneer zij voldoen aan bepaalde voorwaar­ den, in aanmerking komen voor een verblijfsvergunning



33

den bij het schietdrama in Alphen aan den Rijn die de onderzoekers hebben gesproken, zijn er 10 uit­ gesproken negatief over de nazorg.

Psychedelica weer onderzocht als therapie

Langdurige rouw kan auto­ biografisch geheugen verslechteren

ArtsenNet, 20 december 2012

Scientas, 19 maart 2013

Geestverruimende middelen wor­ den weer serieus onderzocht als mogelijke middelen bij de behan­ deling van bijvoorbeeld depressie. Het televisie programma van de vpro/ntr Labyrint spreekt met des­ kundigen over grensverleggend onderzoek naar het gebruik van psychedelica in de behandelkamer van de psychiater.

Nieuw onderzoek, gepubliceerd in Clinical Psychological Science, toont aan dat langdurige rouw ervoor zorgt dat mensen meer moeite hebben om bepaalde herinnerin­ gen op te halen Wanneer verdriet om het verlies van een dierbare niet afneemt, blij­ ven mensen met zwaar emotionele vlagen ‘hangen’ in rouw. Net zo­ als bij een posttraumatische stress stoornis (PTSS) en zware depressie kunnen zij moeilijk herinneringen uit het geheugen ophalen.

Regeling voor langdurig in Nederland verblijvende kinderen

Nazorg na schietincident Alphen te snel afgebouwd

Rijksoverheid, 21 december 2012

NRC, 17 december 2012

De ministerraad heeft ingestemd met het voorstel van staatssecre­ taris Teeven van Veiligheid en Justitie een definitieve regeling en een overgangsregeling te tref­ fen voor asielkinderen die ten­ minste vijf jaar in Nederland heb­

Een onafhankelijke commissie onderzocht hoe de nazorg van het schietdrama in Alphen aan den Rijn geregeld en beleefd is. De be­ vindingen zijn vastgelegd in het rapport Over Nazorg en Napijn. Van de 28 betrokkenen en nabestaan­

Kijk voor meer actueel nieuws dagelijks op de website van Cogis, www.cogis.nl Deze rubriek is samengesteld door de bibliotheek van Cogis.

34

cogiscope

0113

Films

films Speelfilm: In Darkness Regie: Agnieszka Holland, Polen, 2011, 145 min. Première: 2 mei 2013.

De film In Darkness van de Poolse cineaste Agnieszka Holland roept herin­ neringen op aan Steven Spielberg’s beroemde film Schindler’s List uit 1993, waarin een groep Poolse Joden gered wordt door een Duitse zakenman. Aanvankelijk puur uit eigenbelang omdat hij goedkope arbeidskrachten nodig heeft voor zijn fabriek. Maar altruïsme krijgt de overhand wanneer Schindler ziet wat de Duitsers de Joden aandoen. Hij weet uiteindelijk 1100 Joden te redden van de gaskamers in Auschwitz. In de film In Darkness worden elf Joden gered door een vergelijkbare ‘wel­ doener’. Ook Leopold Socha (‘Poldek’) wil in eerste instantie geld verdienen aan de Joden, maar ondergaat gaandeweg een metamorfose. Hij weet met gevaar voor eigen leven, en dat van zijn gezin, uiteindelijk veertien maan­ den lang een groep van elf Joden te verbergen in de riolen van Lvov, in zuidoost Polen. De film begint in 1943, wanneer de jacht op de Joden op zijn hoogtepunt is. Holland grijpt ons meteen bij de lurven met een openingsscène waarin in beweeglijke, korrelige beelden, een groepje naakt door een bos rennende vrouwen, worden achtervolgd door Duitse soldaten. Hoe het afloopt horen we als er ergens een mitrailleur begint te ratelen. Tegelijk met de vrouwen zijn ook twee Poolse mannen op de vlucht in het bos. Het zijn Poldek en zijn maat Szcepek. Ze zijn bij een inbraak betrapt door een jonge nazi in uniform. Vanuit het bos vluchten ze het riool in, de plek waar ze werken als onderhoudsmonteurs en waar ze elke tunnel en putdeksel kennen.

lopen. Poldek wil ze wel helpen, maar zijn maat is bang en haakt al snel af. Regisseur Holland waakt er angstvallig voor Poldek als held of een brave borst neer te zetten. Hij wil gewoon geld verdienen aan de Joden en is aan­ vankelijk net zo antisemitisch als de meeste katholieken uit zijn omgeving. In een gesprek met zijn vrouw zegt hij geen medelijden te hebben met de Joden, want ‘ze hebben Jezus aan het kruis genageld’. Zijn vrouw, die dan nog niets weet van de onderduikers, is veel toleranter en humaner en zegt ‘Joden zijn net als wij’. Ook is ze fel tegen de beloningen die de Duitsers uitloven voor het aanbrengen van Joden. Dat doet Poldek niet, maar hij is net zo ‘fout’ omdat hij eraan verdient door ze te verbergen. Pas na een poosje krijgt hij meer begrip voor de onderduikers in het riool. Als hij samen met een van de Joodse vluchtelingen betrokken raakt bij een schietpartij op een Duitse soldaat, komt hij opeens aan de andere van de streep terecht en staat het redden van de groep gelijk aan het redden van zijn eigen leven. Zoals Poldek wordt neergezet als een normaal mens met goede en slechte eigenschappen, doet Holland dat ook met de groep Joden. Het is alles­ behalve een homogene, harmonieuze groep. Klassenverschillen zorgen voor irritaties evenals verschillen in religieuze beleving. Er wordt seks bedreven en ook vreemd gegaan, net als in het bovengrondse leven. Dat leidt tot jaloezie, woede en zelfs de geboorte en de dood van een ongewenst kind.

Getto van Lvov

Inlevingsvermogen

Na Warschau had Lvov een van de grootste getto’s van Polen. In 1943 waren er naar schatting 110.000 Joden samengebracht, ongeveer een derde van de bevolking van de stad. Als in juli 1943 het getto ontruimd wordt, vlucht een tiental Joden in paniek het riool in waar ze Poldek en Szcepek tegen het lijf

Je kunt je als kijker niet echt voorstellen hoe het is om meer dan een jaar te moeten overleven in het (half)donker, de stank, de kou en de vochtigheid van de riolen. En daarbij de voortdurende angst voor ontdekking of verraad door je ‘weldoener’. Een gebrek aan voorstellingsvermogen dat kleeft aan



Titel van het artikel

cogiscope 0113



35

tentoonstellingen

veel holocaustfilms omdat de gruwe­ lijke werkelijkheid zich niet of nauwe­ lijks laat navertellen of uitbeelden. Ook kun je vragen stellen bij het realiteits­ gehalte en de historische juistheid van In Darkness, maar Holland heeft haar best gedaan. Bij het schrijven van het scenario baseerde ze zich op het boek In the Sewers of Lvov. A Heroic Story of Survival from the Holocaust van Robert Marshall, die op zijn beurt geïnspi­ reerd werd door de memoires van een van de elf onderduikers. In de aftiteling van de film valt te lezen dat de elf allemaal goed terecht zijn ge­ komen na de oorlog. Alleen met hun redder Leopold Socha liep het slecht af. Hij werd op 12 mei 1945 met zijn fiets aangereden door een Russische leger­ truck. Op zijn begrafenis zei iemand: ‘Het is God’s straf voor het helpen van de Joden’. Henk Maurits, freelance filmjournalist.

De vergeten genocide – het lot van de Sinti en Roma Digitale tentoonstelling. Locatie: www.tweedewereldoorlog.nl www.romasinti.eu 6 april t/m 31 december 2013 Bronbekers in beeld Openlucht expositie over de bewo­ ners van tehuis Bronbeek 18632013. Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. www.bronbeek.nl t/m 21 april 2013 Prikkeldraad Tentoonstelling over Nederlandse voormalige dienstplichtige militai­ ren die in 1943 werden opgeroepen terug te keren in Duitse krijgsge­ vangenschap. Locatie: Verzetsmuseum Amsterdam, Plantage Kerklaan 61 te Amsterdam. www.verzetsmuseum.org

36

cogiscope

0113

Tentoonstellingen - advertentie -

tentoonstellingen

t/m 28 april 2013 Meer dan een herinnering Foto’s van Sake Elzinga van be­ langrijke gebeurtenissen rond kamp Westerbork. Locatie: Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Oosthalen 8 te Hooghalen. www.kampwesterbork.nl t/m 12 mei 2013 Geen kinderspel Expositie over het speelgoed van joodse onderduikkinderen. Locatie: OorlogsVerzetsmuseum Rotterdam, Coolhaven 375 te Rotterdam. www.ovmrotterdam.nl 21 mei 2013 Overleven buiten de Japanse interneringskampen en de Bersiapperiode in NederlandsIndië (1942-1948) Lezing met film door Hetty Naaijkens-Retel Helmrich. Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. www.bronbeek.nl

Symposium vrijdag 26 april 2013

2 mei t/m 2 juni 2013 Het weeshuis van Kamp Westerbork Tekeningen en foto’s van het dage­ lijks leven in het weeshuis. Locatie: Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Oosthalen 8 te Hooghalen. www.kampwesterbork.nl mei t/m augustus 2013 Buitenkampen, de kleur van overleven Over Indo-Europeanen die tijdens de Tweede Wereldoorlog buiten de kampen verbleven. Locatie: Museon, Stadhouderslaan 37 te Den Haag. www.museon.nl t/m 31 december 2013 150 jaar Bronbeek. Wonen tussen trofeeën. Over het Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum Bronbeek. Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. www.bronbeek.nl

Getraumatiseerde gezinnen: veerkracht van gezin & hulpverlening Psychotraumatische klachten heb je niet alleen. Voor mensen in de directe omgeving, zoals ouders, kinderen, broers en zussen is doorgaans zeer goed merkbaar dat een getroffene last heeft van een ingrijpende gebeurtenis. Wanneer diverse gezinsleden getroffen zijn door extreem ingrijpende gebeurtenissen, zoals confrontatie met geweld, kan het gezinsleven ernstig ontwricht raken. Met de veranderingen in de zorg voor jeugd komt de verantwoordelijkheid meer bij gemeentelijke centra te liggen. Stichting Centrum ’45 wil medewerkers bij gemeentelijke instellingen ondersteunen bij hun werk voor gezinnen na geweld, schokkende gebeurtenissen of crises. Op 26 april 2013 organiseert Stichting Centrum ’45 dan ook een symposium over dit onderwerp. Sprekers Trudy Mooren, Neil Dawson, Brenda McHugh, Justine van Lawick en Elisa van Ee Datum vrijdag 26 april 2013 Locatie Oegstgeest Kosten € 50,Accreditatie aangevraagd bij de NVRG Informatie en aanmelding www.cogis.nl/getraumatiseerdegezinnen

CogisCoPe

0113

reDaCtioneel

auteursinstruCtie

Behoefte oM te PuBliCeren?

Va n D e r e D a C t i e men in de cijfers. Annelieke Drogendijk maakt inzichtelijk hoezeer de psychosociale impact van een ramp voor allochtonen groter is dan voor autochtone getroffenen. Het evenwicht dat we gewoon zijn, is kwetsbaar. Bij rampen proberen we het te hervinden, voor onszelf, maar ook voor en met elkaar. Het beroep op de veerkracht van mensen, groepen, gemeenschappen en samenlevingen als geheel is ontzagwekkend, ongeacht de plek op de aardbol. Datzelfde geldt voor oorlogen. Pim Scholte staat stil bij de omvang van de psychische nood onder door oorlog getroffen populaties in de niet-westerse wereld en het gebrek aan professionals in zulke contexten. Hij benoemt de noodzaak om psychosociale hulp te richten op de gemeenschap in plaats van op individuen. Laat ons het spreekwoordelijke ‘venijn in de staart’ in de ogen kijken en monter terugkeren naar het begin. Want of er nu een reden ten grondslag ligt aan dingen die onbenoemd blijven of niet (wat heerlijke voeding moet zijn voor de complotdenkers onder ons; eet smakelijk), achteraf is er gelukkig altijd ruimte om ze alsnog te benoemen. Dat stelt gerust. Dat verdient navolging. En al helemaal als het past bij de wens tot samenbrengen die vanuit de haarvaten van dit tijdschrift stroomt.

Dingen die niet gezegd mogen of kunnen worden. Of die beter op een andere manier kunnen worden gezegd. Ieder weldenkend mens is zich ervan bewust dat de taal die we gebruiken niet vrijblijvend is. Dat zit hem deels in de stijl of vorm, maar niet in de laatste plaats in de betekenis van (on)gebruikte woorden. Zij weerspiegelen immers wat we benoemen en onbenoemd laten. Deze inleidende woorden zijn gepast bij de verschijning van de vijfde editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders dit voorjaar. Michaela Schok analyseert in deze Cogiscope de nieuwe diagnose voor PTSS. Opvallend is dat groepen die in versie IV aan de criteria voldeden dat nu niet altijd meer doen en dus, jawel, onbenoemd zullen blijven. De wereldwijde implicaties daarvan zijn potentieel verstrekkend. Betekent dit dat we nu mensen onnodig behandelen? Betekent het dat we straks mensen niet behandelen die het eigenlijk wel nodig hebben? Het benadrukt bovendien de tijdsgebondenheid of relativiteit van de classificaties die we gebruiken. Laat ons de cultuurgebondenheid niet vergeten. Ook in dit opzicht zijn de inleidende regels passend. Onlangs verscheen in Psychiatry and Clinical Neurosciences een artikel over de lange termijn gezondheidseffecten van de vuurwerkramp in Enschede, alweer een decennium geleden. Daaruit blijkt dat de percentages PTSS, depressie en andere problemen niet afwijken van normale populatiegegevens. Een belangrijke vaststelling. Allochtonen, die een derde van de getroffen wijk vertegenwoordigden, zijn echter niet meegeno-

Michel Dückers

CogisCoPe Cogiscope informeert over de psychosociale

kwartaalblad: verschijnt 4x per jaar

kosten: € 27,50 per jaar aanmelden: [email protected]

gevolgen van schokkende gebeurtenissen. Er is

• interviews

geconfronteerd. Daarbij denken wij ook aan geüni-

• congresverslagen

22 januari 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45: presentatie onderzoek Jackie June ter Heide www.centrum45.nl 23 januari 2013 Filosofie van herstel www.hsleiden.nl 25 januari 2013 Multi-stressed, multicultural children and their family www.solentra.be

26 februari 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 over klachtenbehandeling www.centrum45.nl februari-april 2013 EMDR Basiscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl 7 maart 2013 PTSS – innovaties op het gebied van kennis en behandeling (NtVP-congres) www.sympopna.nl

formeerden bij defensie, politie, ambulance, brand-

• recensies

weer, openbaar vervoer.

• actuele informatie uit het veld

C o g i s sCC ho oling pe

ensociale verbond Het belang van erwerki ng heid bij traumav van slachto ffers De veerkra cht

25 juni 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl

na trauma: Beteken is vinden levensv ragen aandach t voor van nachtm erries Nieuwe aanpak

tijDsChrift oVer geVolgen Va n s C h o k k e n D e g e B e u r t e n i s s e n

CogisCoPe

zomer 2013 EHRI summer schools in Holocaust studies www.ehri-project.eu september-december 2013 Brief Eclectic Psychotherapy for PTSD (BEPP) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl september-december 2013 EMDR basiscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl september-december 2013 Basisopleiding psychotrauma (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl november-december 2013 Opvang en nazorg na ingrijpende gebeurtenissen www.rino.nl

Ve e r k r a c h t b i j r a m pe n : h y pe o f po s i t i e ve o n t w i k k e l i n g ? D e r o l va n s o c i a l e b i n d i n g na collectief geweld B l a u w d r u k M e n t a l e Z o r g l i j n Po l i t i e D e i m pa c t va n e e n r a m p op allochtone getroffenen

011 3

gevolgen van) schokkende gebeurtenissen worden

januari-mei 2013 EMDR Vervolgcursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

13 februari 2013 Agressie en dwangtoepassing – leren van elkaar www.sympopna.nl

2012 12 en 13 september Beknopte Eclectische PTSS (BEPP) Psychotherapie voor

0113 C o g i s C o P e

psychotrauma

7 februari 2013 De basis GGZ in al haar facetten www.emergis.nl

CogisCope

031 2

werkbelasting voor mensen die veelvuldig met (de

januari-mei 2013 Narratieve Exposure Therapie (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

sCHoling

2012

C o g i s C o P e 0113

• achtergrondverhalen over

7 februari 2013 Ambulantisering in de GGZ GGZ Kennisdag 2013 www.trimbos.nl

0 4 12

Een belangrijk aandachtsgebied vormt ook de

januari – september 2013 Complexe traumatisering in theorie en praktijk: gevolgen van vervolging, oorlog en geweld behandelen. (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

9 numme r 3 okto Ber

0312 C o g isCope

inhoud:

e 0312

rellen, aanslagen, gijzelingen, rampen.

sCHoliNg Najaar 2012 Training EMDR www.educatie.arq.org

jaargang

0412 C o g i s C o p e

sCholing

CogisCope

15 november 2012 met Zorgen 1 november 2012 Zorg voor Kinderen 28 september 2012 online T i j d s C h r i f TCongres ove r ghulpverlening e v o l g e n www.leidscongresbureau.nl en Hechtingsproblemen va n s C h o k kwww.congreson e n d e g elinehulp.nl beurTenissen behandeling 23 november 2012 2012 www.bsl.nl en jongeren 1 t/m 3 november Trauma bij kinderen Annual Meeting ISTSS www.bsl.nl 9 oktober 2012 www.istss.org BASIS-GGZ Landelijke studiedag 13 december 2012 www.leidscongresbureau.nl 2012 november 5 Dag van de GGZ www.educatie.arq.org je het hebben. Van je familie met j a a r g aggz.nl ng 10 nuMMer 1 aPril 2013 www.dagvande familievanaf 11 oktober 2012 Landelijk congres over mei-juni 2013 26 maart 2013 18 september 2012 Basisopleiding Psychotrauma participatie in de GGZ cares? bij 13 december 2012 Refereerbijeenkomst Stichting Multi Family Therapy Soma en Psyche, who tijdsCHri (voorheen: Hulpverlening Stichting www.loc.nl ft oVer g ) Refereerbijeenkomst Centrum ‘45: Bauke Koekoek over (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.scem.nl geweldstrauma en eVolgen oorlogsVa an sCHok Centrum ’45 www.rino.nl Omgaan met moeilijke mensen kende ge 9 oktober www.educatie.arq.org bij depressie 2012 Beurteni 6 november 2012 Terugvalpreventie ssen (promotieonderzoek) 20 september 2012 Vanaf 31 oktober Landelijke studiedag 5.nl Congres Nederlands 2012 Stichting trie www.centrum4 www.centrum45.nl 6-9 juni 2013BASIS-GGZ Refereerbijeenkomst 9 november 2012 Geestelijke zorg www.leidsco 12 oktober 2012 ngresbureau.nl en trauma Kenniscentrum Ouderenpsychia n Trauma and its clinical pathways – www.dagvan Centrum ’45deggz.nl Het Tweede Nederlanse (voorheen: Studiedag Slaapstoornisse 2013 pastoraat en trauma) www.nkop.nl EFT11, 18 en 25 januari 28 maart 2013 PTSD and beyond Compass rapportage congres (Emotionally www.educatie.arq.org Vanaf 11 oktober www.bsl.nl/slaapstoornissen 31 mei 2013 25 april 2013 april-oktober 2013 Focused 2012 5.nl Multi Family Therapy FACT Couleur Locale – Op weg (ESTSS congress) 13www.centrum4 december 2012 Therapy) Basisopleidin Beknopte eclectische Meet the expert Renos Cultural Psychiatry & Global rq.org psycho­ 7-9 november g Psychotraum Th em an u m m er ov er d2012 adcognitieve er sch ap www.educatie.a a www.estss.org naar een regionaal zorgmodel in Refereerbijeenkomst 2012 www.emotionallyfocused 1 november 2012 oktober (voorheen: de 18 therapie voor PTSS (BEPP K. Papadopoulos: psychotrauma, Mental Health Stichting Hulpverlening Back to basics: therapy.nl Centrum 2012 bij oor- Congres mst Stichting daderschap – een de GGZ 26 september - Collectief complexe logs- en geweldstrau ’45: prof.dr. Claudi Refereerbijeenko online hulpverlenin (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) resilience and adversity­activated www.nvtg.org gedragstherapie herontdekt van de interculturele 6-9 juni 2013 zomer 2013ma) www.sympopna.nl Bockting De toekomst 15 november 2012 www.congresonlinehulp g www.educat over ‘Terugvalpre rscongres.nl Centrum ’45 verstrengeling van pathways – biologische, www.rino.nl development clinical ie.arq.org www.vgctnajaa its and ventie en .nl Trauma traumatisering EHRI summer schools in bij depressie’ GGZ: uitdagingen Refereerbijeenkomst Beroepsgebonden www.rvagroep.nl juni–oktober 2013 Stichting psychologische en sociale factoren PTSD and beyond studies 10-12 april 2013 www.centrum handreikingen Centrum ’45: dr. 1 t/m 3 november 12 oktober Holocaust 2012 www.centrum45.nl 45.nl 10-12 april 2013 Narratieve Exposure Therapie Bauke Koekoek 2012 2012 www.estss.org Voorjaarscongres NVvP Studiedag www.ehri-project.eu - Is daderschap te15 november voorspellen?Stichting www.bsl.nl over zijn promotieond Annual Meeting (NET) Voorjaarscongres NVvP 26 april 2013 Slaapstoornissen Refereerbijeenkomst ISTSS erzoek 2012 scheidslijn tussen daderschap en www.nvvp.net start januari 2013 ‘Omgaan met www.istss.org www.bsl.nl/slaapstoornis - Dunne vanaf 31 oktober moeilijke mensen’ www.nvvp.net Symposium Getraumatiseerde (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) Centrum ’45 2012 sen en trauma 28 september Complexe www.centrum45.nl traumatisering Geestelijke zorgslachtofferschap met moeilijke mensenen www.rino.nl gezinnen: veerkracht van gezin and Omgaan in Nederlands-Indië in Trauma en trauma) 26 april 2013 State of the art in theorie en praktijk: 5 november 2012 18 oktober 2012 (voorheen: pastoraat gevolgen van vervol& hulpverlening 16 april 2013 www.centrum45.nl Israël Netwerken, van neuraal tot psyPTSD ging, oorlog 15 november 2012 Van je familie met Refereerbijee www.educatie.arq.org en geweld behandelen. 6 juni 2013 Landelijke studiedag E­Mental www.cogis.nl nkomst Stichting je het hebben. Arq Psychotrauma chosociaal Symposium www.educat Zorg voor Kinderen Landelijk congres Centrum ‘45: drs. ie.arq.org Health Dader & slachtoffer. Evenbeeld of met Zorgen over familiepartide NtVP Marcella Het belang www.zonderzorg.nl Expertgroep i.s.m. www.leidscongresbureau cipatie in de GGZ van geïnteg Pommée over beroepsgebo tegenpool? www.leidscongresbureau.nl 26 april 2013 rqntvpsympo.nl reerde opvang nden na www.cogis.nl/a 18 seksue en 25 januari, 1 februari www.loc.nl traumatisering el geweld Netwerken, van neuraal tot www.ppo-opleidingen.nl 2013 april-oktober 2013 sium2012 Multi Family 22 november 2012 www.centrum45.nl Therapy psychosociaal 17 april 2013 Beknopte eclectische psychowww.educatie.arq.org Maatschappelijk 6 november 2012 Van congres – 5e Nationale Rehabilitatie www.zonderzorg.nl 6-9 juni 2013 Bastiaa ns tot therapie voor PTSS (BEPP) Vluchtelingen Werk Congres Nederlands nu Trauma 25 oktober 2012 – eenandkwart Congres: 'Maatschappelijk inte­ its clinical pathways – Nederland trauma behand (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) 23 en 24 januari, Vluchtelingen Kenniscentrum Congres COLK eling PTSD and beyond eeuw 30 mei 2013 willen intergreren; Ouderenpsyc greren. Hoe kun je dat van elkaar Mei-juni 2013 – Centrum hiatrie voor www.rino.nl Narratieve Exposure wie is verantwoord www.nkop.nl Onverklaarbare Therapie elijk? leren?' Multi Family Therapy (ESTSS congress) Lichamelijke www.educatie.arq.org www.vluchtelingenwerk.n Verster Klachten ‘Vallen www.trimbos.nl/agenda (Arq i.s.m.king RINO Noord-Holland) veerkra chtwww.estss.org en opstaan: de l/algemeen/voora politiea 7-9 conversiestoornis november 2012 door ankondiging-maatgenten multidi sciplin www.rino.nl te lijf’ 29 en 30 januari, schappelijke-congres-20 Back to basics: aire14 aanpak www.yulius.nl 27 maart en 29 de cognitieve juni 2013 18 april 2013 12.php mei 2013 gedragstherapie herontdekt 28 mei 2013 Palliatieve zorg in de GGZ Tot welke prijs?! De keuzes van de Vervolgopleiding 23 november 2012 www.vgctnajaarscongres 31 oktober 2012 EMDR www.studiearena.nl Refereerbijeenkomst Stichting cen­ vrijgevestigde GGZ­professional .nl www.educatie.arq.org Trauma bij kinderen Congres DSM-5 en jongeren in de dagelijkse anno 2013 trum ’45 www.bsl.nl praktijk www.centrum45.nl www.congressenenopleidingen.nl 23 april 2013 6-9 juni 2013 www.discura.nl Refereerbijeenkomst Stichting Trauma and its 13 december 2012 clinical pathways Centrum ’45 31 mei 2013 21 juni 2013 – PTSD and beyond Dag van de GGZ www.centrum45.nl Complex trauma bij kinderen; de DigitaleZorgEvent: Zien, Doen, www.estss.org focus op dissociatie Beleven www.congressenenopleidingen.nl www.cursussenencongressen.nl

0212

jaargang 9 nummer 4 deCember 2012

CogisCop

C o g i s C o p e 0412

slachtoffers van mensenhandel, seksueel geweld,

juli 2012 Nummer 2 jaargaNg 9

Cope 0212 C o g i s

van schokkende gebeurtenissen

CogisCope

oorlogsgetroffenen, asielzoekers, vluchtelingen en

thema: sociale en psychische gevolgen

021 2

aandacht voor de hulpverlening aan slachtoffers als

geN over gevol tijDsCHrift rteNisseN eNDe geBeu va N s C H o k k

schrijf voor Cogiscope – platform voor kennisuitwisseling – een artikel, essay, column; of interview een collega of bericht over uw onderzoek. auteursinstructie Cogiscope is een kwartaalblad over sociale en psychische gevolgen van schokkende gebeurtenissen. Het stelt zich ten doel om betrokkenen op dit terrein te informeren over ontwikkelingen op het gebied van preventie en hulpverlening. Ook wil het de huidige en sociaal-historische context belichten waarin geweld plaatsvindt en -vond. De redactie ontvangt graag wetenschappelijke, opiniërende en praktijkgerelateerde bijdragen over sociale en psychische gevolgen en achtergronden van geweld, als ook over de opvang, zorg en nazorg van betrokkenen. De redactie beoordeelt binnengekomen teksten en geeft een beknopte reactie. Daarin zijn de eventuele redenen voor afwijzing opgenomen dan wel vragen en opmerkingen als de tekst in beginsel is geaccepteerd. instructies voor de auteur Auteur en redactie hebben bij voorkeur contact over omvang en inrichting van het artikel vóórdat het wordt toegezonden. • Indien u noten wilt gebruiken, dan enkel eindnoten. Notenlijst als tekst aan eind van het artikel. • Indien u geen noten wilt gebruiken, maar wel literatuur wilt vermelden, dan graag aan het slot. * Houd het aantal literatuurverwijzingen beperkt. • Citaten in het Nederlands.

• De tekst wordt verdeeld in (niet-genummerde) paragrafen, elke paragraaf heeft een titel (tussenkopje). Werk met korte tussenkopjes (max. 20 karakters). • Geef het artikel een korte titel, maximaal 30 karakters. De redactie kan kiezen voor een andere titel.

CogisCoPe 0113

37

abonnementsinformatie Cogiscope verschijnt 4x per jaar. Een jaarabonnement kost € 27,50. U kunt zich abonneren via de Cogis-site:

aanleveren en verdere procedure We ontvangen uw tekst in Word, bij voorkeur per e-mail: [email protected] De tekst zo plat mogelijk aanleveren, dus zo weinig mogelijk opmaakeffecten in de tekst aanbrengen. Onderstrepingen en vet worden niet overgenomen, cursiveringen zijn wel toegestaan. In de regel zult u, korte tijd na de afgesproken inleverdatum, de geredigeerde bijdrage ter goedkeuring ontvangen. Indien de redactie geen inhoudelijke wijzigingen of slechts minimale wijzigingen aanbrengt, bijvoorbeeld alleen in de interpunctie, krijgt u uw tekst niet meer voorgelegd. Ook dan ontvangt u bericht van de redactie. Voor de lay-out van uw bijdrage is de redactie verantwoordelijk. Cogiscope verschijnt zowel in een papieren als digitale versie.

www.cogis.nl/cogiscope Colofon Redactie: Michel Dückers, Joris Haagen, Jeroen Knipscheer (hoofdredacteur), Michaela Schok en Pim Scholte Eindredactie: Marleen van de Ven Bureauredactie: Linda Reek Redactieadres: Cogis, Nienoord 5, 1112 XE Diemen Telefoon 020-6601930, fax 020-6601931 E­mail [email protected] Oplage: 800 exemplaren Vormgeving: CARTA, communicatie & grafisch ontwerp, Utrecht Druk: ZuidamUithof, Utrecht ISBN 1871-1065 © Cogis Cogis Cogis is het kennisinstituut sociale en psychische gevolgen van oorlog, vervolging en geweld. Hulpverleners vormen de belangrijkste doelgroep. Voor hen ontwikkelt en organiseert Cogis cursussen, trainingen, congressen, symposia en studiedagen, ook op aanvraag. Daarnaast geeft Cogis beleidsadviezen en fungeert het als vraagbaak voor geweldsgetroffenen.

honorarium Voor toegezonden en opgenomen tekstmateriaal wordt geen honorarium verstrekt. In andere gevallen wordt het honorarium in overleg vastgesteld.

De bibliotheek van Cogis Cogis heeft een uitgebreide bibliotheek over de psychische gevolgen van geweld. Naast een uitgebreide eigen verzameling gedrukt- en beeldmateriaal is veel (externe) informatie ook

Copyright Het copyright van opgenomen materiaal valt toe aan Cogiscope. Uitzonderingen op deze regel zijn mogelijk.

digitaal toegankelijk. www.cogis.nl/bibliotheek Foto omslag: New Orleans augustus 2005, twee dagen na orkaan Katrina (Vincent Laforet/The New York Tim/HH).

scholing April-oktober 2013 Beknopte eclectische psycho­ therapie voor PTSS (BEPP) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl 10-12 april 2013 Voorjaarscongres NVvP www.nvvp.net 16 april 2013 Landelijke studiedag E-Mental Health www.leidscongresbureau.nl 17 april 2013 5e Nationale Rehabilitatie Congres: 'Maatschappelijk inte­ greren. Hoe kun je dat van elkaar leren?' www.trimbos.nl/agenda 18 april 2013 Palliatieve zorg in de GGZ www.studiearena.nl 23 april 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl

25 april 2013 Meet the expert Renos K. Papadopoulos: psychotrauma, resilience and adversity-activated development www.rvagroep.nl 26 april 2013 Symposium Getraumatiseerde gezinnen: veerkracht van gezin & hulpverlening www.cogis.nl 26 april 2013 Netwerken, van neuraal tot psychosociaal www.zonderzorg.nl Mei-juni 2013 Multi Family Therapy (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

31 mei 2013 Cultural Psychiatry & Global Mental Health www.nvtg.org

25 juni 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl

Juni–oktober 2013 Narratieve Exposure Therapie (NET) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl

zomer 2013 EHRI summer schools in Holocaust studies www.ehri-project.eu

6 juni 2013 Dader & slachtoffer. Evenbeeld of tegenpool? www.ppo-opleidingen.nl 6-9 juni 2013 Trauma and its clinical pathways – PTSD and beyond (ESTSS congress) www.estss.org

28 mei 2013 Refereerbijeenkomst Stichting Centrum ’45 www.centrum45.nl

14 juni 2013 Tot welke prijs?! De keuzes van de vrijgevestigde GGZ-professional anno 2013 www.congressenenopleidingen.nl

31 mei 2013 Complex trauma bij kinderen; de focus op dissociatie www.congressenenopleidingen.nl

21 juni 2013 DigitaleZorgEvent: Zien, Doen, Beleven www.cursussenencongressen.nl

september-december 2013 Brief Eclectic Psychotherapy for PTSD (BEPP) (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl september-december 2013 EMDR basiscursus (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl september-december 2013 Basisopleiding psychotrauma (Arq i.s.m. RINO Noord-Holland) www.rino.nl november-december 2013 Opvang en nazorg na ingrijpende gebeurtenissen www.rino.nl

Cogiscope

Veerk racht b ij ramp en: hy p e of p os itiev e ontwik k eling ? De rol v an s ociale b inding na collectief g eweld Blauwdruk Mentale Z org lijn Politie De imp act v an een ramp op allochtone g etrof f enen

0113



0113 C o g i s c o p e

C o g i s c o p e 0 113

tijdschrift over gevolgen va n s c h o k k e n d e g e b e u r t e n i s s e n

j a a r g a n g 1 0 n u mm e r 1 a p r i l 2 0 1 3