Samenwerken aan Gebiedsprogramma

Samenwerken aan

Gebiedsprogramma 2012-2015

Samenwerken aan Utrecht-West het Utrechtse deel van het Groene Hart

Gebiedsprogramma

2012-2015

18 juni 2012 vastgesteld door Gebiedscommissie Utrecht-West 28 augustus 2012 vastgesteld door Gedeputeerde Staten van Utrecht

2

Gebiedsprogramma Utrecht-West, juni 2012

VOORWOORD

De kracht van samenwerking. Dé basis voor succes in Utrecht-West de komende periode. In dit Utrechtse deel van het Groene Hart willen we samen met u werken aan een vitaal platteland.

In dit gebiedsprogramma staan mooie uitdagingen voor Utrecht-West: voor de gehele streek en voor de lokale kernen en polders. Opgaven vanuit de provincie die uitvoering vereisen en gebiedseigen kansen die we samen kunnen verzilveren. De partners binnen de gebiedscommissie en de partners op uitvoeringsniveau zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor een geslaagde uitvoering en invulling. De gebiedscommissie zal waar nodig partijen samenbrengen om tot goede resultaten te komen. Mogelijk maakt de veelheid aan partners het soms niet eenvoudig om dingen voor elkaar te krijgen. Maar door elkaars belangen te onderkennen, komen we verder. In goed vertrouwen en met ieders betrokkenheid kunnen we heel veel bereiken.

Ik zie ernaar uit om samen met u de komende jaren ons unieke landelijke gebied verder te ontwikkelen en te behouden. Ik heb er alle vertrouwen in dat dit ons gaat lukken!

Jaap Verkroost Voorzitter Gebiedscommissie Utrecht-West


3

Inhoudsopgave VOORWOORD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 SAMENVATTING Gebiedsprogramma Utrecht-West 2012-2015 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.

INLEIDING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 1.1

2.

3.

Kennismaken met Utrecht-West . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

1.2

Wat voorafging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

1.3

Onze opdracht: Agenda Vitaal Platteland-opgaven én gebiedskansen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

1.4

Onze hoofdambitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

ONZE WERKWIJZE: EFFECTIEF DANKZIJ VERNIEUWENDE NETWERKEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 2.1

Een hernieuwde en vernieuwende samenwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.2

Een integrale en effectieve aanpak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

INTEGRALE GEBIEDSPROJECTEN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.1

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

3.2

Groot Wilnis-Vinkeveen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4

3.3

Het gebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 Akkoord van Utrecht. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Doelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Opgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

De Wilnisse Bovenlanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 3.3.1 Het gebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 3.3.2 Doelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 3.3.3 Opgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

3.4

Grond als motor voor ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

3.5

Overige integrale gebiedsprojecten (regie provincie Utrecht) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4

3.6

Marickenland. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Groot Mijdrecht Noord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Noorderpark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 Bethunepolder. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Leader: Weidse Veenweiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 3.6.1 Het gebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 3.6.2 De ambitie en opgaven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 3.6.3 Resultaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

4.

GROEN EN BLAUW UTRECHT-WEST . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 4.1

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

4.2

Doel: een duurzaam water- en bodemsysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 4.2.1 Opgave: afremmen bodemdaling en realiseren duurzaam watersysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 4.2.2 Opgave: realiseren schoon water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 4.2.3 Opgave: tegengaan verdroging van natuurgebieden binnen Ecologische Hoofdstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

4.3

Doel: behoud en ontwikkeling van natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 4.3.1 Opgave: realiseren herijkte Ecologische Hoofdstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 4.3.2 Kans: invulling geven aan de Groene Contour . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

5.

VITAAL EN BELEEFBAAR UTRECHT-WEST 5.1 5.2

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 Doel: versterken landbouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 5.2.1 Opgave: uitvoering landbouwstructuurversterking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 5.2.2 Opgave: duurzame landbouw en innovatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 5.2.3 Opgave: landbouw en energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

4


5.2.4 Opgave: landbouw en natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 5.2.5 Opgave: stadslandbouw en multifunctionele landbouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

5.3

Doel: versterken landschap en cultuurhistorie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 5.3.1 Kans: versterken landschappelijke kwaliteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 5.3.2 Kans: integraal versterken en uitdragen cultuurhistorische waarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

5.4

Doel: ontwikkelen recreatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 5.4.1 Opgave: realiseren van Poorten en Toeristische Overstappunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 5.4.2 Opgave: versterken van fysieke en digitale samenhang tussen Poorten en Toeristische Overstappunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 5.4.3 Opgave: completeren Recreatief Hoofdnetwerk en opheffen knelpunten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 5.4.4 Kans: versterken waterrecreatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 5.4.5 Kans: versterken Merk & Marketing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

5.5

Doel: versterken ondernemerschap

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

5.5.1 Kans: mogelijk maken co-creatief ondernemerschap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

5.6

Doel: stimuleren energiebesparing en -opwekking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 5.6.1 Kans: regionaal bijeenbrengen vraag en aanbod energie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

6.

ORGANISATIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 6.1

Gebiedsorganisatie op hoofdlijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

6.2

De provincie en ‘het gebied’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

6.3

Gebiedscommissie Utrecht-West . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

6.4

Stuurgroepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59

6.5

Plaatselijke Groep Leader . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

6.6

Streekplatform De Utrechtse Waarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

6.7

Platform Vecht en Weiden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

6.8

Werkgroepen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

6.9

Programmabureau Utrecht-West . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

6.10 Communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 7.

FINANCIËN. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 7.1

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

7.2

Financieringsopbouw in vogelvlucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

7.3

Organisatiekosten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

7.4

Middelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 7.4.1 7.4.2 7.4.3 7.4.4 7.4.5

7.5

Provinciale middelen Agenda Vitaal Platteland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65 Overige provinciale middelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Rijksmiddelen-Nota Ruimte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 POP (EU) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 Middelen partners. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

Inzet van middelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 7.5.1 Subsidies en opdrachten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 7.5.2 Grond voor grond . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

7.6

Investeren in een duurzame toekomst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Bijlage 1: Bijlage 2: Bijlage 3: Bijlage 4:

Doelenboom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69 Organisatieschema Utrecht-West. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Samenstelling Gebiedscommissie Utrecht-West . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 Financiële tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72

Kaart 1: Kaart 2: Kaart 3: Kaart 4: Kaart 5: Kaart 6:

Utrecht-West . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74 Gemeenten en waterschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Integrale gebiedsprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 Natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77 Leader Weidse Veenweiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 TOP- en SUBTOP-gebieden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79


5

Leeswijzer Het inleidende hoofdstuk 1 is een kennismaking met Utrecht-West. Het geeft een schets van het Agenda Vitaal Platteland-gebied en gaat in op haar ontstaan en oorsprong. De opdracht en hoofdambitie van de Gebiedscommissie Utrecht-West komen ook aan bod. Hoofdstuk 2 licht de noodzaak en waarde toe van creatieve netwerken om alle opgaven effectief te realiseren, kansen te herkennen en ambities waar te maken. Hoofdstuk 3 belicht het eerste onderdeel van het gebiedsprogramma: de integrale gebiedsprojecten van UtrechtWest. Voor deze omvangrijke projecten zijn ook de doelen en opgaven uitgewerkt en beoogde resultaten benoemd. Hoofdstuk 4 gaat in op de doelen, opgaven en kansen voor natuur, water en bodem in het gebied. Dit tweede onderdeel van het gebiedsprogramma heet Groen en Blauw Utrecht-West. Het derde en laatste onderdeel Vitaal en beleefbaar Utrecht-West staat centraal in hoofdstuk 5. Om de landbouw, ondernemerschap, cultuurhistorie en landschap te versterken en recreatie verder te ontwikkelen, zijn ook hiervoor opgaven uitgewerkt en kansen aangegeven. Tot slot gaat hoofdstuk 6 in op de gebiedsorganisatie en behandelt hoofdstuk 7 de financiën.

6


SAMENVATTING Gebiedsprogramma Utrecht-West 2012-2015 1. INLEIDING Het Gebiedsprogramma 2012-2015 Utrecht-West is een uitwerking van het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015, een meerjarenprogramma van de provincie Utrecht voor de ontwikkeling van het landelijk gebied. Het benoemt bovendien de aanvullende ambities van de partijen uit het gebied om gezamenlijk integraal uit te werken.

Waarom dit gebiedsprogramma? Het Gebiedsprogramma Utrecht-West bepaalt op hoofdlijnen de inhoudelijke koers en rol die de Gebiedscommissie Utrecht-West in de periode 2012-2015 speelt. Het geeft handvatten om (integraal) te werken aan opgaven en kansen en biedt ook kaders voor het ontwikkelen van initiatieven en het financieren van projecten. Het gebiedsprogramma is bedoeld voor alle samenwerkende partners binnen de gebiedscommissie en voor de partners op uitvoeringsniveau. Het gebied Het gebied Utrecht-West is een oer-Hollands landschap van weiden, plassen, rivieren en sloten. In en om de vele polders liggen verspreide natuurgebieden, buitenplaatsen, lintdorpen, vestingstadjes en forten. De landbouw is een belangrijke drager van het cultuurhistorisch waardevolle (veen)weidelandschap. In de dorpen en steden zijn vooral recreatie en toerisme belangrijke sectoren voor deze regio. Utrecht-West bestrijkt het Utrechtse deel van het Groene Hart. Het grondgebied omvat elf gemeenten: De Ronde Venen, Woerden, Stichtse Vecht, Oudewater, Montfoort, Lopik, IJsselstein, Utrecht, Nieuwegein, Vianen en circa de helft van De Bilt (zie kaart 1). Drie waterschappen dragen in Utrecht-West zorg voor de waterkwaliteit en waterwerken. Waterlopen en veenplassen markeren deels de grens van het waterrijke gebied.

Onze opdracht De Gebiedscommissie Utrecht-West is medio mei 2012 ontstaan uit het samengaan van de werkgebieden van de oude gebiedscommissies van de vier Utrechtse deelgebieden Utrechtse Vecht en Weiden, De Utrechtse Waarden, De Venen en Stad en Land Utrecht. Onze opdracht als gebiedscommissie is: het uitvoeren van alle opgaven uit het Gebiedsprogramma Utrecht-West 2012-2015 in opdracht van de provincie Utrecht én het stimuleren van afstemming en samenwerking om gezamenlijk opgaven te realiseren en kansen te benutten. De opdracht van de gebiedscommissie kent zo twee sporen: ðĴ spoor 1: Agenda Vitaal Platteland-opgaven ðĴ spoor 2: kansen vanuit het gebied Agenda Vitaal Platteland-opgaven zijn vastgestelde doelen uit het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015 met vaak al beschikbare middelen. Gebiedseigen kansen zijn nader uit te werken doelen en ambities van de gebiedscommissie en/of de partners met doorgaans (nog) geen of beperkte middelen. Voor spoor 1 is de provincie Utrecht opdrachtgever, voor


7

spoor 2 is dat een van de partners in het gebied. De gebiedscommissie vormt het ‘brandpunt’ van beide sporen en zorgt voor koppeling, afstemming en synergie.

Onze hoofdambitie De Gebiedscommissie Utrecht-West werkt samen met publieke, private en maatschappelijke partijen integraal en effectief aan de vitaliteit en kwaliteit van het landelijk gebied Om deze hoofdambitie waar te maken, onderscheiden we als gebiedscommissie in het gebiedsprogramma de volgende drie onderdelen: ðĴ Integrale gebiedsprojecten ðĴ Groen en Blauw Utrecht-West ðĴ Vitaal en beleefbaar Utrecht-West Als gebiedscommissie sturen we deze onderdelen aan op hoofdlijnen: op een manier die verbindt, inspireert, processen versnelt en eventuele knelpunten helpt oplossen. In bijlage 1 van het gebiedsprogramma zijn onze hoofdambitie, de drie onderdelen van het gebiedsprogramma en de uitwerking op twee sporen in opgaven en kansen in een doelenboom gevisualiseerd.

2. ONZE WERKWIJZE: EFFECTIEF DANKZIJ VERNIEUWENDE NETWERKEN Als gebiedscommissie willen we samen met publieke, private en maatschappelijke partijen vorm geven aan een integrale en effectieve gebiedsaanpak. Met als concreet resultaat: gerealiseerde opgaven en kansen die bijdragen aan de versterking van de ruimtelijke kwaliteit in het gebied. Om de unieke kwaliteiten van Utrecht-West te behouden en zelfs te versterken, zijn vooral nieuwe, creatieve coalities van partners nodig die bijdragen aan de vitaliteit en kwaliteit van Utrecht-West. Wie ziet kansen, wie heeft ambities, wie toont enthousiasme? Het verbinden van partijen zien we dan ook als onze belangrijkste taak de komende jaren. In het kort is onze stijl van werken: ðĴ integrale aanpak: inzoomend op detail, uitzoomend en kijkend over de grenzen ðĴ voortdurend oog en oor hebben voor draagvlak en initiatieven vanuit de streek en daarop inspelen ðĴ energiegedreven en co-creatie ðĴ samenbrengen van netwerken en bestuurlijke lijnen ðĴ de focus van de organisatie ligt daar waar de kracht van de beleidsopgave is: de lokale betrokkenheid blijft gewaarborgd Deze samenvatting gaat nu kort in op de drie onderdelen van het gebiedsprogramma. Meer details over bijvoorbeeld de doelen, opgaven, kansen, inspanningen en resultaten van deze onderdelen zijn te lezen in het gebiedsprogramma.

8


3. INTEGRALE GEBIEDSPROJECTEN Om onze hoofdambitie waar te maken, coördineren we als gebiedscommissie in dit eerste onderdeel van het gebiedsprogramma de uitvoering van twee belangrijke integrale gebiedsprojecten: Groot Wilnis-Vinkeveen en De Wilnisse Bovenlanden. We doen dit via stuurgroepen en met een integrale gebiedsaanpak. Voor andere integrale gebiedsprojecten voert vooralsnog de provincie Utrecht de regie.

Groot Wilnis-Vinkeveen De agrarische structuur van de polder Groot Wilnis-Vinkeveen in gemeente De Ronde Venen is volledig aangepast aan de eisen van de moderne melkveehouderij. Lokaal zijn er waardevolle sloot-, oever- en schraallandvegetaties. Daarnaast is Groot Wilnis-Vinkeveen een toonaangevend weidevogelgebied. De beheerinspanningen van betrokken agrariërs dragen hieraan bij. In 2010 hebben tien overheden en maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij Groot Wilnis-Vinkeveen een convenant voor het gebied gesloten om ter plaatse het unieke veenweidelandschap te behouden en verder te ontwikkelen. De partijen zijn zich ervan bewust dat een toekomstperspectief voor de polder alleen goed mogelijk is met elkaar. De in het convenant aangegeven maatregelen zijn in 2011 in het Realisatieplan Groot Wilnis-Vinkeveen 2011-2020 zowel inhoudelijk als procesmatig uitgewerkt. Gewenste doelen in het gebied zijn: schoon water, beperken bodemdaling, veelzijdige natuur, vitale landbouw en weidse recreatie. Door de samenhang tussen landbouw-, natuur- en waterfuncties en belangen in Groot Wilnis-Vinkeveen is het realiseren van opgaven om deze doelen te bereiken complex. Groot Wilnis-Vinkeveen is geheel opgenomen in het Akkoord van Utrecht. Daarbij is de flinke natuuropgave uit het gebiedsconvenant overeind gebleven: het realiseren van 150 hectare nieuwe natuur 1. Deze natuur is essentieel voor het functioneren van de Ecologische Hoofdstructuur en belangrijk voor het functioneren van de Natura 2000 natuur van Botshol. In het gebiedsconvenant is afgesproken dat natuur en landbouw gelijk optrekken: iedere hectare nieuwe natuur betekent ook één hectare structuurversterking voor de landbouw. Andere belangrijke resultaten die we willen boeken zijn: Groot Wilnis-Vinkeveen kent ook in 2020 economisch gezonde landbouwbedrijven en de snelheid van de bodemdaling in de kwetsbare delen van de polder is afgenomen tot hoogstens 6 mm per jaar. Verder is Groot WilnisVinkeveen in de toekomst een trekpleister voor recreanten, met behoud van de authentieke uitstraling van het gebied.

De Wilnisse Bovenlanden De Wilnisse Bovenlanden is een gebied ten zuiden van Mijdrecht en Wilnis in gemeente De Ronde Venen (zie kaart 3). Het is land dat hoger ligt dan de omringende polders. Het bijzondere gebied heeft een belangrijke verbindende functie tussen bijvoorbeeld de Nieuwkoopse Plassen en de Vinkeveense Plassen. De Wilnisse Bovenlanden ligt in zijn geheel binnen de herijkte Ecologische Hoofdstructuur en heeft als hoofdoelstelling natuur. De wens is dat De Wilnisse Bovenlanden zich ontwikkelt tot

1

In het convenant Groot Wilnis Vinkeveen wordt gesproken over 190 ha. Ten tijde van het tekenen van het Akkoord van Utrecht (2011) is van deze 190 ha al 40 ha gerealiseerd. Daarom dat hier gesproken wordt over 150 ha nieuwe natuur.


9

een sterk weidevogelgebied en dat lokale ondernemers het natuurgebied beheren samen met Staatsbosbeheer binnen de kaders die de provincie heeft aangegeven. Ook De Wilnisse Bovenlanden is (vrijwel geheel) opgenomen in het Akkoord van Utrecht. Hierdoor ligt ook hier een zware natuuropgave: het realiseren van 100 hectare nieuwe natuur en de inrichting van in totaal circa 330 hectare natuur (inclusief de 100 hectare nieuwe natuur). Daarnaast is De Wilnisse Bovenlanden een zogeheten SUBTOP-gebied als het gaat om verdrogingsbestrijding en heeft het gebied een Kaderrichtlijn Water-doelstelling, met schoon water in en 6 km lange natuurvriendelijke oevers langs de Veldwetering als beoogd resultaat.

Overige integrale gebiedsprojecten Bij de integrale gebiedsprojecten Marickenland, Groot Mijdrecht-Noord, het Noorderpark en Bethunepolder hebben de provincie en/of gemeente medio 2012 de regie. De ambitie en verwachting is dat deze projecten in de toekomst onder onze regie zullen vallen. Uiteraard pas nadat de provinciale kaders helder en concreet genoeg zijn, zodat wij ons kunnen richten op de voorbereidingen voor de uitvoering. Voor het programma Recreatie om de Stad is er een aparte stuurgroep onder aansturing van de provincie. Wij zorgen voor een nauwe afstemming met dit deelgebied, onder andere door betrokkenheid van de gemeente Utrecht bij de gebiedscommissie. Grond als motor voor ontwikkeling Grond is vaak de sleutel en motor van integrale gebiedsontwikkelingen. Ze is ook van cruciaal belang voor het realiseren van ambities en de belangrijkste opgaven van dit gebiedsprogramma. Onze rol als gebiedscommissie in de aansturing van dit belangrijke proces is onder meer het bewaken van draagvlak, sturen op resultaten, zorgen voor duidelijkheid over beschikbare middelen, het aansturen van Dienst Landelijk Gebied in de advisering over grondaankoop en -verkoop en het adviseren van Gedeputeerde Staten over besluit grondtransacties op basis van draagvlak, beschikbare middelen en de bijdrage van de aankoop of ruil aan het te realiseren doel. Leader Weidse Veenweiden Leader staat voor plattelandsvernieuwing. De werkwijze van Leader past binnen het Europese structuurfonds Plattelandsontwikkelingsprogramma 2 dat nog loopt tot en met 2013. Kenmerken zijn: van onderop, gebiedsgericht, integraal, kennis- en ervaringsoverdracht, samenwerking, experiment en innovatie. Het werkgebied Leader Weidse Veenweiden beslaat een groot deel van het platteland van Utrecht-West. De ambitie is versterking van de sociaal-economische vitalisering en verbetering van de relatie stad-platteland met de Leader-werkwijze. De opgaven in het Ontwikkelingsplan Leader Weidse Veenweiden 2007-2013 zijn het verbeteren van de stad-landrelatie, landbouwkundige innovatie en ondernemerschap, stimulering recreatie en toerisme, verbetering van de leefbaarheid en (inter)nationale en regionale samenwerking. De uitvoering hiervan is in handen van de zogeheten Plaatselijke Groep. Haar inspanningen tot en met 2015 zijn onder andere het monitoren van lopende projecten en het delen van kennis en ervaringen met andere (Leader) regio’s in Europa binnen het internationaal samenwerkingsproject ‘Proef ons platteland in uw stadsrand’ en het interregionale samenwerkingproject ‘Limissie’. Om de Leader-werkwijze te kunnen continueren na 2013 in de nieuwe Europese programmaperiode, willen we als gebiedscommissie co-financiering regelen voor toekomstige Leaderprojecten.

10


4. GROEN EN BLAUW UTRECHT-WEST In dit tweede onderdeel van het gebiedsprogramma staan de doelen, opgaven, kansen en gewenste resultaten centraal op het gebied van bodem, water en natuur die niet in gebiedsgerichte aanpakken zijn opgenomen. Onze ambitie hierbij is: versterken van biodiversiteit en organiseren van een toekomstgericht water- en bodembeheer.

Doel: een duurzaam water- en bodemsysteem Onze eerste opgave hiervoor is het afremmen van de bodemdaling en het realiseren van een robuust watersysteem. Het rijk heeft voor deze opgave Nota Ruimte Veenweidemiddelen beschikbaar gesteld. Deze Nota Ruimte-middelen zijn binnen Utrecht-West in 2009 via businesscases door het rijk toegekend aan vier projecten: ðĴ Zegveld-Portengen: in dit al lopende project gaat het om watermaatregelen, hoogwatervoorzieningen langs lintbebouwing en de aanleg van ecologische verbindingszones. ðĴ Zegveld Noord: beoogde maatregelen bij dit project zijn het aanpakken van de bodemdaling door onderwaterdrainage, waterberging en het aanleggen natuurvriendelijke oevers langs de Grecht. ðĴ Groot Wilnis-Vinkeveen: via een gebiedsproces wordt hier gezamenlijk gewerkt aan het beperken van de bodemdaling tot maximaal 6 mm per jaar, schoon water, veelzijdige natuur, vitale landbouw en weidse recreatie (zie hoofdstuk 3). ðĴ Maarsseveen-Westbroek: dit al lopende project beoogt met alle partijen de wateroverlast terug te dringen en de kwaliteit van het Natura2000-gebied te verbeteren. Voor onze tweede opgave, het realiseren van schoon water, willen wij stimuleren dat de uitvoering van de Kaderrichtlijn Water-maatregelen voor de zogenoemde drie synergieprojecten Ouwenaar / Haarrijn, Grecht en Maartensdijk én voor de Kaderrichtlijn Wateroppervlaktelichamen een succes wordt. Waar mogelijk en wenselijk zullen we een integrale aanpak bevorderen (koppeling van KRW-maatregelen aan andere ontwikkelingen). Voor de derde opgave, het tegengaan van verdroging in natuurgebieden binnen de herijkte Ecologische Hoofdstructuur, spannen wij ons als gebiedscommissie in om maatregelen op maat tegen verdroging uit te voeren. Het gaat hier om maatregelen binnen Noorderpark / Bethunepolder, Botshol, de schraallanden langs de Meije én binnen het gebiedsproject De Wilnisse Bovenlanden.

Doel: behoud en ontwikkeling van natuur Binnen Utrecht-West willen we de biodiversiteit behouden en herstellen. De opgave die hiervoor ligt vanuit de overheid is het realiseren van de herijkte Ecologische Hoofdstructuur. Tot en met het jaar 2021 wordt hiervoor in diverse aangewezen deelgebieden van Utrecht-West in totaal 1025 hectare grond verworven. Inspanningen van de gebiedscommissie hiervoor zijn het regisseren op uitvoering, grondzaken aansturen, inzetten op kansen en inrichtingsplannen vaststellen. In de provincie Utrecht moet in totaal nog 4741 hectare aan bestaande en nieuwe natuur worden ingericht. Meer dan de helft hiervan ligt in Utrecht-West. Binnen de zogeheten Groene Contour liggen gebieden die van belang zijn voor het functioneren van de Ecologische Hoofdstructuur maar er niet onder vallen. Op initiatief van gebiedspartijen lopen voor de Groene Contour een aantal cases. De initiatieven voor de invulling van de Groene Contour liggen bij deze partijen, maar op verzoek zal de gebiedscommissie meedenken en faciliteren. Bijzondere aandacht heeft de Groene Contour bij de verbinding A2-Bethunepolder. Hier doen zich kansen voor om natuur, recreatie en waterberging te combineren.


11

5. VITAAL EN BELEEFBAAR UTRECHT-WEST Met dit derde en laatste onderdeel ambiëren we als gebiedscommissie een leefbare en beleefbare omgeving te bieden aan inwoners en recreanten, met een gezonde economische basis. Hiervoor willen we de landbouw, ondernemerschap, cultuurhistorie en landschap versterken, energiemogelijkheden beter benutten en recreatie verder ontwikkelen. Behalve het kaderdocument Agenda Vitaal Platteland is voor dit onderdeel van het gebiedsprogramma de ontwerp-Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2013-2028 kaderstellend. Onze ambitie is vertaald in vijf doelen die we bereiken door het oppakken van opgaven (mét Agenda Vitaal Platteland-financiering) en benutten van kansen (zonder Agenda Vitaal Platteland -financiering).

Doel: versterken landbouw We willen een nog meer maatschappelijk gewaardeerde, hoogwaardige en toekomstgerichte landbouwsector realiseren. Vereiste opgaven hiervoor zijn: uitvoering landbouwstructuurversterking, duurzame landbouw en innovatie, landbouw en energie, landbouw en natuur, en stadslandbouw en multifunctionele landbouw. Resultaten waar we ons voor inzetten zijn onder andere vergrote huiskavels, agrarische ondernemingen die bedrijfsmaatregelen hebben genomen voor kringlooplandbouw en energiebesparing en -opwekking, collectieve inkoop van zonne-energie, verbeterde leefgebieden voor weide- en moerasvogels, en stadslandbouwbedrijven met arrangementen met bestaande producten en diensten. Doel: versterken landschap en cultuurhistorie We zien kansen voor het versterken van zowel de landschappelijke kwaliteit als van het uitdragen van cultuurhistorische waarden. Beoogd resultaat is een doorlopende uitwisseling van kennis en ervaring en een gezamenlijke agenda voor het versterken van de landschappelijke en ruimtelijke kwaliteit en de cultuurhistorische waarden. De focus ligt op ondernemerschap en financiering.

Doel: ontwikkelen recreatie Om de recreatiemogelijkheden in Utrecht-West te verbeteren en vergroten, hebben we als eerste opgave om Poorten (prominente en herkenbare toegangslocaties van de recreatie- en natuurgebieden) en Toeristische Overstappunten (gebiedsstartpunten voor recreatieve activiteiten, maar bescheidener van opzet) te realiseren. Onze insteek is om samen met andere gebiedspartijen te zorgen voor drie tot vijf Poorten en vijf tot zeven Toeristische Overstappunten. De tweede opgave, het versterken van de fysieke en digitale samenhang tussen Poorten en Toeristische Overstappunten, moet leiden tot toeristisch-recreatieve informatie over geopende Poorten en Toeristische Overstappunten die is gekoppeld aan bestaande toeristische portals. De derde opgave voor recreatie is het completeren van het Recreatieve Hoofdnetwerk en opheffen van knelpunten in Utrecht-West. Hiervoor wil de gebiedscommissie bijvoorbeeld aansluitingen verbeteren en knelpunten oplossen voor zowel het fietsknooppuntensysteem als het wandelroutenetwerk. Voorbeeld is het realiseren van een recreatieve verbinding in de Linschoterwaard.

12


Kansen zien we ook: voor het versterken van waterrecreatie en voor het versterken van Merk & Marketing (promotie). Om hieraan invulling te geven, werken we samen in Groene Hartverband. Verder faciliteren we initiatieven om ondernemers, vrijwilligers en bestuurders op te leiden tot ambassadeurs van het Groene Hart.

Doel: versterken ondernemerschap We willen toekomstgericht ondernemerschap de ruimte geven en stimuleren in het landelijke gebied. Dit kan door het benutten van kansen om co-creatief ondernemerschap mogelijk te maken. Kennis en ervaring uitwisselen over ondernemerschap kunnen we bereiken door bijvoorbeeld bijeenkomsten te organiseren en een activiteitenplan op te stellen met Kamer van Koophandel, de Rabobanken en Leader. Doel: stimuleren energiebesparing en -opwekking In Utrecht-West willen we ook een slag maken in besparing en opwekking van energie. Zon en biogas staan daarbij centraal. Belangrijkste kans hierbij is: het regionaal bijeenbrengen van vraag en aanbod van energie, met agrariërs, ondernemers en landgoedeigenaren als primaire doelgroep en samenwerkingspartner. Met onder meer praktijkvoorbeelden van energiebesparing en -opwekking als resultaat.

6. ORGANISATIE De gebiedsorganisatie bestaat uit de Gebiedscommissie Utrecht-West, stuurgroepen, de Plaatselijke Groep Leader, Steekplatform De Utrechtse Waarden, Platform Vecht en Weiden, werkgroepen en Programmabureau Utrecht-West. In bijlage 2 van het gebiedsprogramma is het organisatieschema verbeeld. De Gebiedscommissie Utrecht-West organiseert de uitvoering van de opgaven van het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland en verzilvert kansen die zich in Utrecht-West voordoen. De leden van de gebiedscommissie zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor de uitvoering van het hele gebiedsprogramma. De gebiedscommissie start met veertien leden: een onafhankelijk voorzitter en vertegenwoordigers van de belangrijkste stakeholders in het gebied Utrecht-West. Jaarlijks maakt de gebiedscommissie op basis van het gebiedsprogramma een uitvoeringsprogramma / werkplan. De stuurgroepen voeren in opdracht van de gebiedscommissie integrale gebiedsprojecten uit. Elke stuurgroep heeft een opdracht van de gebiedscommissie voor het realiseren van de opgaven, voor de financiën en voor het proces. We starten in Utrecht-West met de stuurgroepen Groot Wilnis-Vinkeveen en De Wilnissse Bovenlanden. De Plaatselijke Groep Leader legt verantwoording af aan de gebiedscommissie en wordt gefaciliteerd vanuit het programmabureau. Het Streekplatform De Utrechtse Waarden is aanjager van de uitvoering van de Utrechtse Waarden Streekagenda 2012-2015 en zorgt onder meer voor afstemming met en samenwerking aan gebiedsoverstijgende thema’s in Utrecht-West. Het Platform Vecht en Weiden is de plek waar voor een goede afstemming en samenhang wordt gesproken over het versterken van de kwaliteiten van het landelijk gebied rond de Vecht en Plassen.


13

Werkgroepen hebben een specifieke opdracht van de gebiedscommissie. Bijvoorbeeld het ontwikkelen van nieuwe projecten of het uitwerken van financieringsmodellen en businesscases. Zij leggen ook verantwoording af aan de gebiedscommissie. Het Programmabureau Utrecht-West werkt in opdracht van de gebiedscommissie. Het bestaat uit professionals die de gebiedscommissie en alle stuurgroepen en werkgroepen ondersteunen en faciliteren en bijvoorbeeld ook de uitvoering van de twee sporen uit het gebiedsprogramma organiseren. Bij elk project, proces of programmaonderdeel moeten afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld de organisatie van de communicatie en over de rolverdeling. Daarom zal het programmabureau nauw samenwerken met de communicatieadviseurs van de gebiedspartners. De communicatie over de doelen en ambities is gericht op programmacommunicatie, projectcommunicatie en gebiedscommunicatie. Meer over de rollen, taken en verantwoordelijkheden van de diverse organisatieonderdelen is te lezen in hoofdstuk 6 van het gebiedsprogramma.

7. FINANCIËN In het kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015 van de provincie Utrecht zijn middelen toegekend aan specifieke doelen. Deze middelen zijn voor een deel inzetbaar in Utrecht-West: voor de opgaven die een bijdrage leveren aan deze doelen. Voor een groot aantal opgaven is ook cofinanciering nodig. Naast de financiering uit Agenda Vitaal Platteland moeten dan andere (overheids)partners in het gebied ook bijdragen. Voor de eerder genoemde kansen zijn geen investeringsmiddelen uit Agenda Vitaal Platteland beschikbaar, maar kunnen wel organisatiekosten (inzet programmabureau Utrecht-West) worden ingezet. Dit betreft de thema’s landschap, cultuurhistorie en ondernemerschap. Zowel voor de cofinanciering van provinciale middelen als voor de financiering van kansen is geld nodig. Hiervoor zullen creatieve oplossingen bedacht moeten worden. Ook de partners worden opgeroepen financieel achter deze ambities te staan. We zullen ons de komende tijd gezamenlijk gaan inspannen om de opgaven en de kansen gefinancierd te krijgen en samen te werken aan de vitaliteit en kwaliteit van het landelijk gebied. Onderstaande tabel 3 geeft een samengevat overzicht van de middelen (in miljoenen euro’s). In bijlage 4 van het gebiedsprogramma is een detailoverzicht van de beschikbare middelen opgenomen.

14


Financieel overzicht beschikbare middelen per 1 april 2012 Nieuwe AVP-middelen

Oude AVPmiddelen

THEMA Provincie

Rijk

EU

Middelen partners

Totaal AVPmiddelen Utrecht-West

Totaal Gebiedsprogramma Utrecht-West

INTEGRALE GEBIEDSPROJECTEN

€

4,14

€ 13,80

€ 0,24

€

4,08

€

1,87

€

22,26

€

24,13

DUURZAAM WATER- EN BODEMSYSTEEM

€

2,00

€ 12,42

€

–

€

–

€

4,89

€

14,42

€

19,31

BEHOUD EN ONTWIKKELING VAN NATUUR

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

VERSTERKEN LANDBOUW

€

2,12

€

–

€ 0,21

€

–

€

1,31

€

2,34

€

3,65

VERSTERKEN LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

ONTWIKKELEN RECREATIE

€

1,03

€

–

€

–

€

–

€

0,62

€

1,03

€

1,65

VERSTERKEN ONDERNEMERSCHAP

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

STIMULEREN ENERGIEBESPARING EN -OPWEKKING

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

ORGANISATIEKOSTEN

€

1,27

€

–

€

–

€

–

€

0,05

€

1,27

€

1,32

TOTAAL GEPROGRAMMEERD UTRECHT-WEST

€ 10,56

€ 0,45

€

4,08

€

8,73

€

41,31

€

50,05

€ 26,22

Definities tabel Financieel overzicht beschikbare middelen per 1 april 2012: ðĴ Nieuwe AVP-middelen: #&(Ĵ!*,)!,'',Ĵ0)),Ĵà!#Ĵ.,".à-.Ĵ(Ĵ)*!()'(Ĵ#(Ĵ,)/'(.Ĵ !(Ĵ#.&Ĵ&..&(Ĵ7567à756: ðĴ Oude AVP-middelen: #&(Ĵ(#.Ĵ)*!()'(Ĵ#(Ĵ,)/'(.Ĵ!(Ĵ#.&Ĵ&..&(Ĵ7567à756:ÍĴ',Ĵ1&Ĵ-"#%à ,Ĵ0)),Ĵà!#Ĵ.,".à-.Ĵ#(4.,Ĵ0)),Ĵ.,(Ĵ*,)$. ðĴ Totaal AVP-middelen Utrecht-West:Ĵ(#/1Ĵ(Ĵ)/Ĵà'#&(Ĵ)*!.& ðĴ Totaal Gebiedsprogramma Utrecht-West:Ĵ.).&Ĵà'#&(Ĵ.,".à-.Ĵ(Ĵ'#&(Ĵ*,.(,-Ĵ)*!.&Ĵ ðĴ Middelen partners:ĴĴ1,!!0(Ĵ'#&(Ĵ0(Ĵ*,.(,-Ĵ4#$(Ĵ'#&(Ĵ/#.Ĵ,-Ĵ-.(Ĵ -*,%(Ĵ) Ĵ".Ĵ., .Ĵ(Ĵ 0,*&#".Ĵ)((#,#(!Ĵ#$Ĵ-*#%Ĵ-/-##*,)$.(ÌĴ

Investeren in een duurzame toekomst Omdat het boeken van resultaten voor de gebiedscommissie centraal staat, is de financiële haalbaarheid van initiatieven van groot belang. We willen partijen faciliteren om (regionale) ‘businesscases’ te ontwikkelen om onze gezamenlijke doelen te realiseren. En ervaringen uitwisselen over verdienmodellen, arrangementen en (gebieds)fondsen. Met alle partijen die ons daarbij kunnen helpen, waaronder financiële instellingen. Zodat we samen de slag maken van subsidiëren naar financieren. Zo kunnen we onze ambities ook op de lange termijn waarmaken. Daar willen we nu in investeren.


15

natuurontwikkeling Willeskop

16


1

1.

INLEIDING 1.1

Kennismaken met Utrecht-West Typering Het gebied Utrecht-West is een oer-Hollands landschap van weiden, plassen, rivieren en sloten tot aan de horizon. In en om de vele fraaie polders liggen boerderijen, buitenplaatsen, lintdorpen, vestingstadjes en forten. Een cultuurlandschap dat door mensenhanden is gemaakt en waarvan de geschiedenis op nog veel plaatsen zichtbaar is. Tot in de middeleeuwen was een groot deel van het gebied nog een ontoegankelijk veenmoeras. In de Middeleeuwen is het ontgonnen om voedsel te kunnen telen voor de snelgroeiende bevolking. Op veel plekken in het landschap is nog goed te zien hoe het moeras hiervoor in smalle, langgerekte stukken landbouwgrond is verdeeld. Sloten voerden het water af. Door turfwinning en door afkalving veranderde een deel van het landschap in grote waterplassen. Sommige plassen zijn afgegraven en drooggelegd, anderen sieren ook nu nog het landschap. De landbouw is een belangrijke drager van het cultuurhistorisch waardevolle (veen)weidelandschap. Naast veel gangbare en biologische melkveebedrijven komt er in het gebied op beperkte schaal fruitteelt voor. Het gebied herbergt ook natuurgebieden, waaronder het internationaal waardevolle Botshol en Noorderpark. In de dorpen en steden zijn vooral recreatie en toerisme belangrijke sectoren voor deze regio.

Begrenzing Utrecht-West bestrijkt het Utrechtse deel van het Groene Hart. Waterlopen en veenplassen markeren deels de grens van het gebied (zie kaart 1). In het westen zijn dit de Vlist, de Amstel en de Kromme Mijdrecht, in het noorden de Waver en de Holendrecht, in het oosten de Vecht en de Loosdrechtse Plassen, en in het zuiden de Lek. Het grondgebied omvat elf gemeenten: De Ronde Venen, Woerden, Stichtse Vecht, Oudewater, Montfoort, Lopik, IJsselstein, Utrecht, Nieuwegein, Vianen en (circa de helft van) De Bilt. Waar mogelijk zijn de gemeentegrenzen aangehouden als grens van het werkgebied van UtrechtWest. Drie waterschappen beheren en ontwikkelen de waterwerken en de waterkwaliteit in vrijwel geheel Utrecht-West (zie kaart 2).

1.2

Wat voorafging De Gebiedscommissie Utrecht-West is per medio mei 2012 ontstaan uit het samengaan van de werkgebieden van de oude gebiedscommissies van vier Utrechtse deelgebieden. Dit zijn: ðĴ De Utrechtse Vecht en Weiden ðĴ De Utrechtse Waarden ðĴ De Venen ðĴ Stad en Land Utrecht De vier gebiedscommissies hebben de afgelopen jaren veel ervaring opgedaan met het tot uitvoering brengen van de doelen van de Agenda Vitaal Platteland 2007-2013. Vanwege ieders streekeigen opgaven verschilt hun historie, kennis en kunde.


17

De Utrechtse Vecht en Weiden De Vecht is van oudsher een belangrijke economische en landschappelijke ader in het landschap. De rivier is een oude verbinding tussen Utrecht en Amsterdam. Langs de Vecht is het landschap zowel open als begroeid, met kasteeltjes, bijzondere bomen, en weidse polders en plassen. Tussen deze Vechtplassen liggen dorpen als Loenen, Breukelen, Maarssen, Nieuwersluis en Vreeland. Landschappelijk, cultuurhistorisch en natuurhistorisch is het gebied zeer waardevol, mede vanwege de hoogste dichtheid aan buitenplaatsen in Nederland en de oude legakkers en petgaten van de Vechtplassen. De voormalige Gebiedscommissie Utrechtse Vecht en Weiden heeft zich vanaf haar ontstaan in 2009 in korte tijd ontwikkeld tot een overlegplatform met een groot netwerk en een hoge bestuurlijke betrokkenheid. Haar focus lag vooral op het gebied van cultuurhistorie en recreatie.

De Utrechtse Waarden De Utrechtse Waarden beslaat de mooie polders Linschoterwaard en Lopikerwaard. Het is een open en groen gebied met veenweiden, rivieren, houtkades, oude stadskernen en lange linten van bebouwing. In 2006 besloten de gemeenten Lopik, Oudewater en Montfoort in het gebied De Utrechtse Waarden samen te werken in de ‘Groene Driehoek’ als voorloper van De Utrechtse Waarden. De beleidsmatige basis voor samenwerking is het Landschapsontwikkelingsplan van deze gemeenten uit 2007. In 2007 sloten de gemeente IJsselstein en het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden aan. De Utrechtse Waarden bruist van ondernemerschap en geeft dit vorm in samenwerkingsprocessen en projecten. De Venen De Venen is een waterrijk landschap van weidse polders met plassen, sloten, veenweiden, koeien, schapen en weidevogels. Vanaf de Middeleeuwen is het oorspronkelijke moeras ontwaterd voor weiland en afgegraven voor turf. De Vinkeveense Plassen, de wonderlijke hoogteverschillen in het landschap en de prachtige poldermozaïeken van weilanden en sloten zijn zo ontstaan. Kerktorens van dorpen als Kamerik, Kockengen, Wilnis, Waverveen en Vinkeveen wijzen hier al van verre de weg. In de Venen tekenden in 1998 26 partijen het Plan de Venen voor een duurzame ontwikkeling van het gebied. In 2007 is dit plan herijkt en maakten de partners verenigd in gebiedscommissie de Venen een gebiedsprogramma voor meer natuur en recreatie, een vitale landbouw en een duurzaam water- en bodembeheer. Mede door het samenwerken in stuurgroepen is de Venen zeer ervaren in integrale gebiedsprocessen met complexe vraagstukken over natuur-, water- en landbouwopgaven.

Stad en Land Utrecht Rondom de steden Utrecht, Nieuwegein, IJsselstein en Vianen ligt het gebied Stad en Land Utrecht. Het is in 2007 ontstaan uit voornamelijk landinrichtingsprojecten en Recreatie om de Stad. Nieuwe Hollandse Waterlinie en Recreatie om de Stad-opgaven zullen door een aparte stuurgroep nog worden vormgegeven. De overige opgaven in dit gebied vallen onder dit gebiedsprogramma.

18


1.3

Onze opdracht: Agenda Vitaal Platteland-opgaven én gebiedskansen De opdracht aan de Gebiedscommissie Utrecht-West betreft twee sporen: ðĴ spoor 1: de provinciale Agenda Vitaal Platteland-opgaven conform het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland (zie kader) ðĴ spoor 2: kansen vanuit het gebied De twee sporen hebben elkaar nodig voor draagvlak en commitment, voor borging van integraliteit en kwaliteit van projecten en voor financiering van investeringen.

Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015 De Agenda Vitaal Platteland van de provincie Utrecht heeft als doel een krachtig landelijk gebied te ontwikkelen. Daarin moet ruimte zijn voor een levensvatbare landbouw, natuur- en landschapsontwikkeling, recreatie en cultuurhistorie. Om de eerste Agenda Vitaal Platteland 2007-2013 te laten slagen, werkten Provincie Utrecht, gemeenten, waterschappen, agrariërs en maatschappelijke organisaties de afgelopen jaren nauw met elkaar samen. Agenda Vitaal Platteland werd tot nu toe gefinancierd uit het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) en uit provinciale middelen, Europese middelen en cofinanciering van derden (bijvoorbeeld waterschappen). Door het decentralisatieakkoord tussen rijk en provincie zullen de rijksmiddelen via de provincie lopen. De provincie krijgt op basis van de decentralisatieafspraken middelen van het Rijk. Op 12 december 2011 heeft Provinciale Staten van Utrecht ingestemd met een Agenda Vitaal Platteland-programma voor de periode 2012-2015. Eerste opgave van dit nieuwe programma is het omvormen van de gebiedscommissies de Venen, De Utrechtse Waarden, Utrechtse Vecht en Weiden en Stad en Land Utrecht tot één Gebiedscommissie Utrecht-West. Daarbij hoort ook het bundelen van de huidige programmabureaus tot één Programmabureau Utrecht-West en het opstellen van een nieuw gebiedsprogramma.

Agenda Vitaal Platteland-opgaven zijn vastgestelde doelen uit het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015 met vaak al beschikbare middelen. Dit is onze opdracht van de provincie Utrecht. De opgaven zijn vaak gekoppeld aan lopende gebiedsprocessen met bestaande bestuurlijke afspraken. Verder wordt rekening gehouden met provinciaal beleid. Gebiedseigen kansen zijn nader uit te werken doelen en ambities van de gebiedscommissie en/of de partners zelf. Vaak zijn er voor deze doelen en ambities (nog) geen of beperkte middelen. Er is wel enthousiasme en energie in de vorm van inzet en menskracht. Opdrachtgevers voor dit spoor zijn partners binnen Utrecht-West. Ook draagt dit spoor nadrukkelijk bij aan het ontwikkelen en behouden van draagvlak voor allerlei opgaven en kansen. De gebiedscommissie vormt het ‘brandpunt’ van beide sporen en zorgt voor koppeling, afstemming en synergie. Dit laatste ontstaat door onze inzet op resultaten op beide sporen, zowel fysiek als met activiteiten, kennis en netwerken. Beide sporen komen zo evenwichtig mogelijk terug in de uitwerking van de inhoudelijke programma’s. De gebiedscommissie heeft ook meerwaarde in het (bestuurlijk) helpen oplossen van knelpunten in de uitvoering.


19

1.4

Onze hoofdambitie

De Gebiedscommissie Utrecht-West werkt samen met publieke, private en maatschappelijke partijen integraal en effectief aan de vitaliteit en kwaliteit van het landelijk gebied Om deze hoofdambitie waar te maken, onderscheiden we in dit gebiedsprogramma de volgende drie onderdelen: ðĴ Integrale gebiedsprojecten ðĴ Groen en Blauw Utrecht-West ðĴ Vitaal en beleefbaar Utrecht-West Het eerste onderdeel, Integrale gebiedsprojecten, benadert onze opgaven en kansen met een integrale gebiedsaanpak. Gebiedsdoelen zijn vaak alleen in samenhang uit te werken en te realiseren. Ook krijgen ze dan meerwaarde in kwaliteit of efficiency. Gebiedsprojecten zijn Groot Wilnis-Vinkeveen en De Wilnisse Bovenlanden. In Hoofdstuk 3 komt dit onderdeel uitgebreid aan bod. Het tweede onderdeel Groen en Blauw Utrecht-West, beschrijft vooral sectorale opgaven en kansen op het gebied van bodem, water en natuur die niet in gebiedsgerichte aanpakken zijn opgenomen. Deze ‘basis’opgaven en kansen gelden voor heel Utrecht-West en worden nader uitgewerkt in bijvoorbeeld een gebiedsdekkend project of meer sectorale projecten. Dit programmaonderdeel kenmerkt zich voornamelijk door opgaven. In hoofdstuk 4 veel meer over dit onderdeel. Het derde onderdeel, Vitaal en beleefbaar Utrecht-West, benoemt de opgaven en kansen voor landbouw, landschap en cultuurhistorie, recreatie, ondernemerschap en energie voor UtrechtWest. Deze ruimtelijk-economische thema’s gelden ook voor heel Utrecht-West en worden nog nader uitgewerkt. Dit programmaonderdeel kenmerkt zich door opgaven (met name duurzame landbouw en energie en recreatie) én kansen (andere thema’s). In bijlage 1 zijn onze hoofdambitie, de drie onderdelen en uitwerking op de twee sporen in opgaven en kansen in een doelenboom gevisualiseerd. Feitelijk is deze doelenboom de samenvatting van dit gebiedsprogramma. Jaarlijks maken we op basis van dit gebiedsprogramma een werkplan.

20


picknickplaatsen aan de Lek

2 Gebiedsprogramma Utrecht-West, juni 2012

21

2. ONZE WERKWIJZE: EFFECTIEF DANKZIJ VERNIEUWENDE NETWERKEN Onze ambitie: de gebiedscommissie werkt samen met publieke, private en maatschappelijke partijen integraal en effectief Wij richten ons als gebiedscommissie op de leefbare en beleefbare aspecten van het landelijk gebied. Dat doen we graag met een netwerkgerichte aanpak. Met publieke, private en maatschappelijke partijen die samen met ons vorm willen geven aan een integrale en effectieve gebiedsaanpak. Met als concreet resultaat: allerlei gerealiseerde opgaven en kansen die bijdragen aan de versterking van de ruimtelijke kwaliteit in het gebied.

2.1

Een hernieuwde en vernieuwende samenwerking De omstandigheden voor een effectieve gebiedsaanpak zijn de laatste jaren sterk veranderd. De beleidsopgaven voor natuur zijn drastisch bijgesteld. Het beheer en onderhoud van landschap en publieke recreatieve voorzieningen staat onder druk door afnemende economische groei. Geplande woningbouw en nieuwe bedrijventerreinen zijn ‘on hold’ gezet en worden zeer beperkt uitgevoerd. Om de unieke kwaliteiten van Utrecht-West te behouden en zelfs te versterken, is creativiteit nodig voor oplossingen, ondernemerschap en financieringsconstructies en verdienmodellen. En vooral: nieuwe, creatieve coalities.

Creatieve coalities De gebiedscommissie wil meer dan ooit ‘energiegericht’ werken. Wie ziet kansen, wie heeft ambities, wie toont enthousiasme? Oftewel: wie wil en wie doet mee? Want we willen werken aan nieuwe, creatieve coalities van partners die willen helpen een steentje bij te dragen aan de vitaliteit en kwaliteit van Utrecht-West. Met die partners richten we ons op die opgaven waar we van toegevoegde waarde kunnen zijn. Verbinden van partijen Het verbinden van partijen zien we dan ook als onze belangrijkste taak de komende jaren. Voor de opgaven in dit gebiedsprogramma is ‘co-creatie’ cruciaal, vanuit verbindingen tussen publiek en privaat, rood en groen, landbouw en natuur. Het beheren van natuur en landschap, het organiseren van rendabele duurzame energiestromen en het ontwikkelen van een sterke regio-identiteit zijn alleen te realiseren in synergie tussen overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Daarom gaan we graag in gesprek met alle partners in het gebied. Én we gaan graag verbindingen aan met partijen van buiten het gebied die vanwege hun ligging (de stad Utrecht) of kennis (energiebedrijven, onderzoeksinstituten) interessante gesprekspartners zijn. Van de Stichting Bovenlanden tot Nyenrode. Dat is voor ons de basis voor een integrale en effectieve aanpak.

2.2

Een integrale en effectieve aanpak Met onze partners willen we de beleidsopgaven in het landelijk gebied realiseren én kansrijke initiatieven ontplooien om gezamenlijk een ‘plus’ in Utrecht-West te realiseren. Wij zetten ons de komende vier jaar met passie in voor het landelijk gebied van Utrecht-West. Op een integrale en effectieve wijze.

22


Verbinden van thema’s en gebieden Naast het verbinden van partijen draait het in onze gebiedsgerichte aanpak ook om het verbinden van thema’s en doelen (natuur, landschap, recreatie) en van infrastructuur en natuurgebieden (schakelen). Door bruggen te slaan die tot nieuwe ontwikkelings- en investeringsperspectieven leiden, willen we de effectiviteit van allerlei ontwikkelingen en initiatieven - die vaak van onderop ontstaan - vergroten. Van keukentafel tot Groene Hart Voortdurend in- en uitzoomen is daarbij belangrijk. Sommige oplossingen zijn op het niveau van de deelgebieden te vinden. Daarbij kan overleg aan de keukentafel bij een agrariër essentieel zijn voor het vinden van oplossingen binnen één van de projecten. Andere oplossingen liggen op het niveau van het Gebiedsprogramma Utrecht-West of op het niveau van het Groene Hart. Onder verbinden (en uitzoomen) valt ook het versterken van de relatie met de omliggende steden in de Randstad Metropool (o.a. de stad Utrecht), aangrenzende provincies en gemeenten (Nieuwkoop, Bodegraven-Reeuwijk, Wijdemeren, De Bilt) en gebiedscommissies (met name Gebiedscommissie Utrecht-Oost). Dat zal vooral vorm krijgen op projectniveau in werkgroepen (denk aan recreatie en wateropgaven) en binnen het Streekplatform De Utrechtse Waarden, de integrale gebiedsprojecten en het platform Vecht&Weiden. Ook zien we daar een belangrijke rol voor het Programmabureau Groene Hart. Met hen onderhouden we intensief contact over de vier uitvoeringsaccenten uit het Uitvoeringsprogramma Groene Hart: veenweidegebieden, de droogmakerijen, wonen en werken en recreatie, toerisme en marketing. Uitwisselen van kennis en ervaringen Onze ambitie is een lerende organisatie te zijn. We kunnen veel leren en lenen van elkaar. Daarbij willen we gebruik maken van de nieuwe dynamische en digitale structuren, netwerken en werkwijzen die de maatschappij ons biedt. De tijdgeest vraagt om out-of-the-box denken, innovatieve processen en ondernemerschap. Sociale media zijn steeds relevanter voor uitvoeringsprocessen (draagvlak, meningsvorming, informatievoorziening). Deze werkwijze vraagt tijd, een cultuuromslag en organisaties die willen leren en ontwikkelen. De werken organisatievormen kunnen variëren van initiatiefgroepen, projecten werkgroepen en gebiedsplatforms tot aanjaagteams, inspirerende gebiedsconferenties, netwerkbijeenkomsten en creatieve werksessies. Steeds zal worden gekeken wat nodig is om resultaten te behalen. Investeren in een duurzame toekomst Omdat resultaten boeken voor de gebiedscommissie centraal staat, is de financiële haalbaarheid van initiatieven van groot belang. We willen partijen faciliteren om (regionale) ‘businesscases’ te ontwikkelen om onze gezamenlijke doelen te realiseren. En ervaringen uitwisselen over verdienmodellen, arrangementen en (gebieds)fondsen. Met alle partijen die ons daarbij kunnen helpen (denk onder meer aan financiële instellingen). Zodat we samen de slag maken van subsidiëren naar financieren. Zo kunnen we onze ambities ook op de lange termijn waarmaken. Daar willen we nu in investeren.

Onze stijl van werken ðĴ integrale aanpak: inzoomend op detail, uitzoomend en kijkend over de grenzen ðĴ voortdurend oog en oor hebben voor draagvlak en initiatieven vanuit de streek en daarop inspelen ðĴ energiegedreven en gericht op co-creatie ðĴ samenbrengen van netwerken en bestuurlijke lijnen ðĴ de focus van de organisatie ligt daar waar de kracht van de beleidsopgave is: de lokale betrokkenheid blijft gewaarborgd In hoofdstuk 6 staat beschreven hoe en met welke instrumenten we dit organiseren.


23

Groot Wilnis-Vinkeveen

24


3

3. INTEGRALE GEBIEDSPROJECTEN Hoofdambitie: de gebiedscommissie werkt samen met publieke, private en maatschappelijke partijen integraal en effectief aan de vitaliteit en kwaliteit van het landelijk gebied

3.1

Inleiding Als Gebiedscommissie Utrecht-West coördineren we via stuurgroepen de uitvoering van twee belangrijke gebiedsprojecten: Groot Wilnis-Vinkeveen en De Wilnisse Bovenlanden. In dit hoofdstuk passeren deze integrale gebiedsprojecten de revue. Verder gaan we in op de belangrijke rol die grond speelt bij deze gebiedsprojecten. Regie op grondprocessen is van essentieel belang voor de realisatie van de opgaven. In dit hoofdstuk ook aandacht voor onze regievoering en inzet voor Leader Weidse Veenweiden, een gebiedsgericht programma met projecten voor plattelandsvernieuwing. Bij de projecten Marickenland, Groot Mijdrecht-Noord, het Noorderpark en Bethunepolder hebben de provincie en/of gemeente medio 2012 de regie. De opgaven van deze projecten zijn in dit gebiedsprogramma dan ook niet uitgewerkt. Wel zijn deze projecten vanwege hun samenhang met de andere gebiedsprojecten in dit hoofdstuk kort toegelicht. De ambitie en verwachting is dat deze projecten op termijn onder onze regie zullen vallen. Voor het programma Recreatie om de Stad is er een aparte stuurgroep actief die ook niet onder onze regie valt. Deze stuurgroep werkt aan de restantopgaven voor Recreatie om de Stad. Het grondgebied Stad en Land Utrecht valt wel onder Utrecht-West. De nauwe afstemming met dit deelgebied is geborgd met de betrokkenheid van de gemeente Utrecht bij de gebiedscommissie.

3.2

Groot Wilnis-Vinkeveen 3.2.1 Het gebied Groot Wilnis-Vinkeveen is een polder in de Venen binnen de gemeentegrens van De Ronde Venen (zie kaart 3). De agrarische structuur van Groot Wilnis-Vinkeveen is volledig aangepast aan de eisen van de moderne melkveehouderij. Lokaal zijn er in het gebied waardevolle sloot-, oever- en schraallandvegetaties. Daarnaast is Groot Wilnis-Vinkeveen een toonaangevend weidevogelgebied. De beheerinspanningen van betrokken agrariërs dragen hieraan bij. Door de samenhang tussen landbouw-, natuur- en waterfuncties en belangen is het realiseren van opgaven complex. In april 2010 hebben tien overheden en maatschappelijke organisaties die betrokken zijn bij Groot Wilnis-Vinkeveen een convenant voor het gebied afgesloten. Dit om ter plaatse het unieke veenweidelandschap te behouden en verder te ontwikkelen. Zo moeten alle boeren een kans krijgen hun bedrijfsvoering duurzaam te maken. Voor de vogels is een veelzijdige natuur onontbeerlijk. Een goed waterbeheer voor de lange termijn is nodig om onder meer de huidige bodemdaling het hoofd te bieden. Ook is er in het convenant aandacht voor meer recreatiemogelijkheden.


25

Ondertekenaars van het convenant zijn Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging De Utrechtse Venen, Gebiedscommissie de Venen, Vertegenwoordiger LTO in Gebiedscommissie de Venen, voormalige Gemeente Breukelen, Natuur- en Milieufederatie Utrecht, Gemeente De Ronde Venen, Recreatieschap Vinkeveense Plassen, Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht, Staatbosbeheer Regio West en Provincie Utrecht. De tien partijen zijn zich ervan bewust dat een toekomstperspectief voor de polder alleen goed mogelijk is met elkaar. Commitment op doelen en middelen en vrijwilligheid bij uitvoering zijn daarbij essentieel. Het vraagt bovendien om een langetermijnvisie en integrale aanpak. Alleen dan wordt recht gedaan aan alle functies van het gebied en alle belangen. De in het convenant aangegeven maatregelen zijn in juni 2011 in het Realisatieplan Groot Wilnis-Vinkeveen 2011-2020 zowel inhoudelijk als procesmatig uitgewerkt.

3.2.2 Akkoord van Utrecht Groot Wilnis-Vinkeveen is geheel opgenomen in het Akkoord van Utrecht (voor uitleg zie kader in paragraaf 4.3). Daarbij zijn de natuuropgaven in het gebiedsconvenant overeind gebleven. Concreet betekent dit dat in de polder een flinke natuuropgave ligt: realiseren van 150 ha nieuwe natuur1. Deze natuur is essentieel voor het functioneren van de Ecologische Hoofdstructuur en belangrijk voor het functioneren van de Natura 2000 natuur van Botshol. In het convenant is afgesproken dat natuur en landbouw gelijk optrekken: iedere hectare nieuwe natuur betekent ook één hectare structuurversterking voor de landbouw.

3.2.3 Doelen Het gebiedsconvenant omvat vijf doelen: ðĴ Schoon water ðĴ Beperken bodemdaling ðĴ Veelzijdige natuur ðĴ Vitale landbouw ðĴ Weidse recreatie

Schoon water In 2020 is de waterkwaliteit in Groot Wilnis-Vinkeveen geschikt om zowel de natuur in het gebied zelf als die in de Wilnisse Bovenlanden van voldoende schoon water te voorzien. Daarmee wordt de geplande aanleg van een schoonwaterverbinding tussen de Vinkeveense Plassen en De Bovenlanden overbodig en functioneert Groot Wilnis-Vinkeveen als een ‘schoonwatergebied’. Beperken bodemdaling Uitgangspunt is het cultuurhistorische referentiebeeld van een open veenweidelandschap waarin de melkveehouderij zich kan blijven ontwikkelen. In 2020 is de bodemdaling in peilvak 9 teruggebracht tot maximaal 6 mm per jaar. Veelzijdige natuur In 2020 is Groot Wilnis-Vinkeveen net als nu een toonaangevend weidevogelgebied op nationaal niveau. De huidige broedsuccessen zijn gecontinueerd of verbeterd. De kwaliteit van de onderwaternatuur is sterk verbeterd door schoner water, aangepaste oevers en extra voorzie-

1

In het convenant Groot Wilnis-Vinkeveen wordt gesproken over 190 ha. Ten tijde van het tekenen van het Akkoord van Utrecht (2011) is van deze 190 ha al 40 ha gerealiseerd. Daarom wordt hier gesproken over 150 ha nieuwe natuur.

26


ningen voor de migratie van vissen. Kerndoelen voor Groot Wilnis-Vinkeveen zijn het realiseren van de robuuste verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen (in Zuid-Holland) en het NoordHollandse en Utrechtse Vechtplassengebied.

Vitale landbouw De landbouw in Groot Wilnis-Vinkeveen is ook in de toekomst drager van het cultuurhistorisch waardevolle veenweidelandschap. De inkomensontwikkeling van bedrijven moet ook in de toekomst gelijke tred kunnen houden met vergelijkbare bedrijven in andere delen van het Westelijk Veenweidegebied. Alle inspanningen voor een meer vitale landbouw worden afgestemd met doelen op het gebied van natuur, waterkwaliteit, bodemdaling en recreatie. Weidse recreatie De gebiedspartijen kiezen voor een vorm van recreatie die past bij de aard en functies van het gebied. ‘Weidse recreatie’ wil zeggen dat recreatie qua karakter passend moet zijn binnen het veenweidegebied, dat de relaties met landbouw en vergezichten belangrijk zijn en dat kansen, ook de kleine, benut kunnen worden om meer kleine schakels toe te voegen. Kernwoorden zijn: recreatie op spierkracht en agrotoerisme.

3.2.4 Opgaven Voor de komende jaren is de beperking van de bodemdaling de grote opgave in het gebied. Sinds 2011 loopt er een pilot voor onderwaterdrainage, maar er moet meer gebeuren om de bodemdaling te verminderen. Daarnaast zal de versterking van de landbouwstructuur in het gebied door onder andere kavelruil de komende jaren een impuls krijgen. De Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen realiseert namens de Gebiedscommissie Utrecht-West dit gebiedsproces. Opgaven Groot Wilnis-Vinkeveen (uit Realisatieplan 2011) Resultaten

Inspanningen Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen

Een proces met draagvlak en betrokkenheid van organisaties, ondernemers en bewoners in het gebied

Via Stuurgroep en Projectgroep Groot Wilnis-Vinkeveen en een goed netwerk in het gebied voldoende draagvlak en betrokkenheid tot stand brengen.

1. Schoon water: ðĴ het realiseren van de beoogde natuurdoelen in Groot Wilnis-Vinkeveen ðĴ watertoevoer naar De Wilnisse Bovenlanden tijdens de zomerperiode

Schoon water: ðĴ faciliteren beperkte inlaat van gebiedsvreemd water ðĴ stimuleren kwaliteitsbaggeren ðĴ stimuleren natuurlijk ingerichte oevers ðĴ stimuleren bredere mestvrije zones ðĴ stimuleren van evenwichtsbemesting ðĴ stimuleren van biologische landbouw

2. Beperken bodemdaling: in 2020 is de snelheid van bodemdaling in de kwetsbare delen van Groot Wilnis-Vinkeveen afgenomen tot hoogstens 6 mm/jaar. De hoogteverschillen tussen peilvakken nemen vanaf dan niet meer toe.

Beperken bodemdaling: ðĴ organiseren verminderde drooglegging in peilvak 9 ðĴ faciliteren pilot onderwaterdrainage ðĴ faciliteren aanleg gemaal aan Veldhuisweg ðĴ opheffen van onderbemalingen in peilvak 9


27

0,0)&!ĴāĴ Opgaven Groot Wilnis-Vinkeveen (uit Realisatieplan 2011) Resultaten

Inspanningen Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen

3. Veelzijdige natuur: realiseren 150 ha nieuwe natuur en inrichten bestaande en nieuwe natuur

Veelzijdige natuur: ðĴ intensiveren samenwerking tussen agrariërs, ANV de Utrechtse Venen en Staatsbosbeheer ðĴ stimuleren agrarisch overgangsbeheer ðĴ stimuleren mozaïek op maat weidevogelbeheer ðĴ stimuleren particulier natuurbeheer ðĴ faciliteren verwerving en/of bestemmingswijziging van landbouwgrond voor natuur ðĴ faciliteren inrichting natuurgronden ðĴ faciliteren pilot ecosluizen

4. Vitale landbouw: het handhaven en verder ontwikkelen van een vitale landbouw die erop is gericht dat het gebied ook in 2020 economisch gezonde bedrijven kent die: ðĴ kunnen concurreren met de rest van het Westelijk Veenweidegebied ðĴ in inkomensontwikkeling gelijke tred kunnen houden met vergelijkbare bedrijven in de rest van Nederland

Vitale landbouw: ðĴ verduurzaming van de agrarische bedrijfsstructuur en bedrijfsvoering ðĴ maken uitwerkingsplan stikstof i.v.m. natuurbeschermingswetgebieden ðĴ stimuleren van de bouw van emissiearme stallen ðĴ inzet van een gebiedsmakelaar en subsidiëring van bedrijfsplannen

5. Weidse recreatie: ook in 2020 wordt het gebied op extensieve wijze door recreanten beleefd en bezocht. Daarbij heeft het gebied zijn authentieke uitstraling weten te behouden

Weidse recreatie: ðĴ ontwikkelen boerenlandwandeling tussen recreatiegebieden Donkereindse Bos en Bosdijk ðĴ ontwikkelen wandelpaden Bijleveldroute en Dooijersluis ðĴ faciliteren onderzoek naar recreatieterreinen (capaciteit, inpassing, exploiteerbaar en beheerbaar)

Grond als motor

Grond als motor: ðĴ faciliteren tijdelijke verpachting van gronden van BBL en Staatsbosbeheer ðĴ verwerven van 200 ha landbouwgrond met goede drooglegging (compensatie voor realiseren nieuwe natuur binnen Groot Wilnis-Vinkeveen) ðĴ organiseren / begeleiden vrijwillige kavelruilen ðĴ faciliteren bedrijfsverplaatsingen en -beëindigingen

3.3

De Wilnisse Bovenlanden 3.3.1

Het gebied

De Wilnisse Bovenlanden is een gebied ten zuiden van Mijdrecht en Wilnis in Gemeente De Ronde Venen (zie kaart 3). Het is land dat hoger ligt dan de omringende polders. Tijdens vroegere ontginning van het veen is De Bovenlanden niet afgegraven. Het omringende land is dat wel. Het bijzondere gebied heeft een belangrijke verbindende functie tussen bijvoorbeeld de Nieuwkoopse Plassen en de Vinkeveense Plassen. De Wilnisse Bovenlanden liggen in twee provincies: 365 hectare in Utrecht en 105 hectare in Zuid-Holland. Deze laatste provincie is druk bezig met de inrichting van een deel van haar gebied. Daarmee vult zij ook de verbinding tussen de Nieuwkoopse Plassen en het Utrechtse deel van de Bovenlanden in.

28


3.3.2 Doelen Het gebied ligt in zijn geheel binnen de herijkte Ecologische Hoofdstructuur en heeft als hoofddoelstelling natuur. Daarnaast heeft De Wilnisse Bovenlanden een KRW-doelstelling (Kaderrichtlijn Water) en is het een SUBTOP-gebied als het gaat om verdrogingsbestrijding. De Natuurbeschermingswet (NB-wet) speelt een rol voor blijvende ondernemers. Vanwege de ligging nabij het NB-wetgebied Nieuwkoopse Plassen kan de daaruit voortvloeiende regelgeving beperkingen opleggen aan blijvende ondernemers binnen de Bovenlanden. Gewenst doel is dat De Wilnisse Bovenlanden zich ontwikkelt tot een sterk weidevogelgebied en dat lokale ondernemers het natuurgebied beheren samen met Staatsbosbeheer binnen de kaders die de provincie heeft aangegeven. Door te zorgen voor een combinatie van weidevogelgrasland, kruiden- en faunarijk grasland met natte schraallanden en natuurvriendelijke oevers ontstaat een gebied dat aantrekkelijk is voor planten- en diersoorten en een verbindende functie heeft met aangrenzende natuurgebieden. Het gebied moet ook een natuurverbinding gaan vormen tussen de Nieuwkoopse Plassen en Vinkeveense Plassen. Verder komen er wandelpaden voor bewoners en recreanten om van de natuur te kunnen genieten. De stuurgroep Bovenlanden regisseert namens de Gebiedscommissie Utrecht-West het gebiedsproces in dit gebied.

3.3.3 Opgaven De Wilnisse Bovenlanden is vrijwel geheel opgenomen in het Akkoord van Utrecht (categorie 1). Een stukje van 26 hectare rondom de arkenparken Waterlelie en Dotterbloem is eruit gehaald. Dit valt af vanwege de beperkte bijdrage aan natuur en mogelijke bezwaren van bewoners. Daarbij zijn de natuuropgaven zoals opgenomen in het Voorlopig Ontwerp (2011) overeind gebleven. Dit betekent dat ook in De Wilnisse Bovenlanden een zware natuuropgave ligt: de realisering van 100 hectare nieuwe natuur en de inrichting van in totaal circa 330 hectare natuur (inclusief de 100 hectare nog te verwerven). Opgaven Wilnisse Bovenlanden (op basis van Voorlopig Ontwerp 2011) Resultaten

Inspanningen stuurgroep De Bovenlanden

Integrale uitvoering en draagvlak bij betrokken organisaties

Regie op de uitvoering, faciliteert en creëert kansen voor de uitvoering

Natuur: realiseren 100 ha nieuwe natuur en inrichten 330 ha bestaande en nieuwe natuur

ðĴ faciliteren verwerven en particulier natuurbeheer 100 ha nieuwe natuur ðĴ realiseren natuur met natuurondernemerschap ðĴ faciliteren inrichten verworven gronden (230 ha medio 2012)

Verdrogingsbestrijding: maatregelen zoals opgenomen in het Definitief Ontwerp/ inrichtingsplan zijn uitgevoerd

ðĴ zorgdragen voor hydrologisch goede situatie voor nieuwe natuur door maatregelen in inrichting en verzoeken tot wijziging peilbesluit

Water: de Veldwetering heeft een waterkwaliteit die past binnen de KRW-normen

ðĴ realiseren aanleg 6 km natuurvriendelijke oever langs Veldwetering en daaraan verbonden watergangen meenemen in inrichting van gebied

Recreatie: ontsluiten van het gebied voor extensieve recreatie

ðĴ meenemen aanleg enkele wandelpaden in inrichting ðĴ meenemen gebiedsontsluiting d.m.v. kunstproject


29

3.4

Grond als motor voor ontwikkeling Grond is van cruciaal belang voor het realiseren van ambities en de belangrijkste opgaven van dit gebiedsprogramma. Grond is vaak de sleutel en de motor van integrale gebiedsontwikkelingen. Voorbeelden zijn: ðĴ het aankopen van grond voor natuurontwikkeling voor de Ecologische Hoofdstructuur ðĴ het verkopen van BBL-gronden die niet op de goede plek liggen en verkennen andere opties ðĴ het ruilen van gronden naar de juiste plek Het duurt vaak jaren voordat er overeenstemming is bereikt met grondeigenaren over verkoop, verkaveling, (ont)pachting, nieuwe functies, inrichtingsmaatregelen, afspraken over beheer en onderhoud en vergoedingen. Het gaat daarbij vooral om vertrouwen tussen betrokken partijen. Het proces rondom grondzaken kan soms invloed hebben op het hele samenwerkingsproces in Utrecht-West. Onze rol in de aansturing van dit belangrijke proces is: ðĴ zorgdragen voor een effectieve aanpak ðĴ bewaken van draagvlak ðĴ sturen op resultaten ðĴ zorgen voor duidelijkheid over beschikbare middelen ðĴ aansturen Dienst Landelijk Gebied in de advisering over grondaankoop en -verkoop ðĴ adviseren Gedeputeerde Staten over besluit grondtransacties op basis van draagvlak, beschikbare middelen en bijdrage van de aankoop of ruil aan het te realiseren doel De discussie tussen rijk en IPO over rijksmiddelen (de grond voor grondmiddelen) is medio 2012 nog in volle gang. De provincie wil met eigen middelen en een korte termijn grondstrategie urgente processen faciliteren. Zodra de provinciale kaders bekend zijn, zullen wij snel het korte termijn-grondstrategieplan opstellen en uitvoeren. Na duidelijkheid over de rijk-IPO discussie en met heldere kaders vanuit de provincie bouwen we dit plan om tot een lange termijn-grondstrategieplan. Daarbij maken we gebruik van de bestaande grondstrategieplannen. Voor de aankoop en inrichting van gronden voor nieuwe natuur stelt het Rijk geen (direct) geld meer beschikbaar. In plaats daarvan dienen de aankopen bekostigd te worden met de verkoop van (ruil)gronden (veelal BBL-bezit). Bij de grondverwerving streven wij ook naar het gelijktijdig oppakken van agrarische structuurversterking en ontwikkelen recreatie.

Grondstrategie Vooruitlopend op de definitieve (provinciale) kaders gaat de gebiedscommissie zich proactief voorbereiden op haar uitgangspunten en gewenste grondstrategie en scenario’s. Uitgangspunten hierbij zijn: ðĴ internationale verplichtingen voor Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water ðĴ gemaakte harde juridisch-bestuurlijke afspraken

3.5

Overige integrale gebiedsprojecten (regie provincie Utrecht) In Utrecht-West zijn ook enkele gebiedsprojecten die buiten de regie van de gebiedscommissie vallen. In de toekomst kan dit wel het geval zijn. Daarom komen ze hierna kort aan bod (zie kaart 3).

30


3.5.1

Marickenland

In polder Groot Mijdrecht Zuid, tussen Mijdrecht, Wilnis, Vinkeveen en Waverveen, komt het nieuwe natuur- en recreatiegebied Marickenland (zie kaart 3). Parkachtige landschappen en ruigere gebieden gaan hier hand in hand. De nieuwe natuur is bedoeld om de natuurgebieden Botshol en de Nieuwkoopse Plassen met elkaar te verbinden. In het gebied worden ook een wandelpad, fietspad, kanoroute en paardrijpad aangelegd. Een inrichtingsplan voor Marickenland geeft aan hoe de gebiedsdoelen het beste worden gerealiseerd. In het plan is ook rekening gehouden met de landschappelijke kwaliteit en met mogelijkheden voor waterberging. De samenwerking met het Centrum voor Beeldende Kunst Utrecht zal Marickenland een extra dimensie geven. Vertegenwoordigers van de provincie Utrecht, de gemeente De Ronde Venen, waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) en toekomstig eindbeheerder Staatsbosbeheer werken samen in de Stuurgroep Marickenland. Medio 2012 is een aanpassing van de huidige samenwerkingsovereenkomst een voorwaarde om belangrijke zaken als grondverwerving en gebiedsinrichting weer goed op te kunnen pakken.

3.5.2 Groot Mijdrecht Noord Het oostelijk deel van Groot Mijdrecht Noord is (zie kaart 3) onderdeel van het Akkoord van Utrecht en daarmee onderdeel van de Ecologische Hoofdstructuur. Dit deel van de polder is ca. 400 hectare groot. Het grenst in het noorden aan polder De Ronde Hoep en aan het Natura 2000 gebied Botshol, in het oosten aan de Vinkeveense Plassen en in het zuiden aan Groot Mijdrecht-zuid, waar het natuurontwikkelingsgebied Marickenland wordt gerealiseerd. Groot Mijdrecht Noord-west kent geen natuuropgave. De provincie stuurt het project aan. Halverwege 2012 kwam er overeenstemming tussen het waterschap Amstel Gooi en Vecht, Natuurmonumenten, een bewonersdelegatie, Gemeente De Ronde Venen en de provincie Utrecht over het toekomstbeeld voor het gebied: de Versoberde Veenribbenvariant. Naast de reeds bestaande natte natuur in Waverhoek (55 hectare) wordt er nog eens ca. 73 hectare natte natuur aangelegd. In de intentieverklaring ‘Het Pact van Poldertrots’ worden de afspraken met betrokken partijen vastgelegd. Hiermee beogen de partijen langjarige rust in de polder.

3.5.3 Noorderpark Het Noorderpark is een 5900 hectare groot herinrichtingsgebied voor natuurontwikkeling en nieuwe recreatiemogelijkheden. Het bevindt zich ten noorden van de stad Utrecht: tussen Maarssen, de Loosdrechtse Plassen, de bossen van Hollandse Rading en de bossen van Bilthoven tot aan de Biltse Rading (zie kaart 3). Het gebied maakt deel uit van het Natura 2000gebied Oostelijke Vechtplassen. Een hierop afgestemd beheerplan is in de maak. Het Noorderpark is een Natura 2000-gebied en heeft een groot aantal instandhoudingsdoelen. Daarnaast is het ook aangewezen als gebied waarin de waterkwaliteit aan de eisen van de Kaderrichtlijn Water moet voldoen. Het Noorderpark is een zogeheten Landinrichtingsgebied en TOP-gebied. Verdrogingsbestrijding is een van de maatregelen voor herstel van natuur. Partijen die in het gebiedsproject samenwerken zijn: provincie, Gemeente De Bilt, Gemeente Stichtse Vecht, Waterschap AGV, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Landinrichtingscommissie, ANV Noorderpark, LTO, agrariërs en bewoners.


31

3.5.4 Bethunepolder De Bethunepolder ligt noordoostelijk van het dorp Maarssen tussen de Maarsseveense- en Loosdrechtse Plassen. Op dit moment bestaat de polder nog voornamelijk uit grasland. Omdat de polder lager ligt dan de omgeving, kwelt een grote hoeveelheid grondwater omhoog in de polder. Dit water wordt deels gebruikt voor de drinkwaterproductie van Amsterdam. Het gebied is daarom waterwingebied. De zone rondom de Bethunepolder is aangemerkt als grondwaterbeschermingsgebied. De Bethunepolder maakt deel uit van het Natura 2000-gebied Oostelijke Vechtplassen en het valt onder de KRW-doelen (KRW-waterlichamen). Daarnaast is het onderdeel van de herijkte Ecologische Hoofdstructuur, van het TOP-gebied Noorderpark, van het stiltegebied Westbroek e.o. en van de Landinrichting Noorderpark. Partijen als het waterschap AGV, Gemeente Amsterdam, Waternet, Staatsbosbeheer, twee bewonersverenigingen, Gemeente Stichtse Vecht, provincie Utrecht en de Landinrichtingscommissie Noorderpark werken hier samen om Natura 2000-doelen te realiseren in en buiten de polder en door o.a. verdroging van de omringende natuur te verminderen. Dit lukt het beste door het waterpeil in de polder te verhogen. Huidige bewoning blijft daarbij mogelijk. De twee agrarische bedrijven in de polder blijven behouden. Daarnaast willen de partijen in opdracht van de provincie nieuwe natuur in de polder realiseren. De uitvoering van de plannen kan naar verwachting eind 2012 starten.

3.6

Leader: Weidse Veenweiden Leader staat voor Liaison Entre Actions de Dévelopement de l’Economie Rurale oftewel plattelandsvernieuwing. Het is een werkwijze passend binnen het Europese structuurfonds Plattelandsontwikkelingsprogramma 2 (periode 2007-2013). Kenmerken van de Leaderwerkwijze zijn: van onderop, integraal, gebiedsgericht, experimenteel/innovatief voor het gebied, samenwerking en kennis- en ervaringsoverdracht.

3.6.1 Het gebied Het werkgebied Leader Weidse Veenweiden beslaat een groot deel van het platteland van Utrecht-West (zie kaart 5). De status van de grens voor toekenning van deze Europese subsidie is hard: investeringen moeten binnen de gebiedsgrens plaatsvinden. De uitvoering van het Leaderprogramma in de Weidse Veenweiden is in handen van de zogeheten Plaatselijke Groep. Hierin zitten vertegenwoordigers van agrarische (natuur)verenigingen, jongeren- en vrouwenorganisaties, VVV’s, gemeenten, water- en recreatieschappen, historische verenigingen, natuur- en landschapsorganisaties.

3.6.2 De ambitie en opgaven De ambitie is versterking van de sociaal-economische vitalisering en verbetering van de relatie stad-platteland met de Leader-werkwijze. De opgaven in het Ontwikkelingsplan Leader Weidse Veenweiden 2007 tot en met 2013 zijn: ðĴ overkoepelend: verbetering van de stad-landrelatie ðĴ speerpunt 1: landbouwkundige innovatie en ondernemerschap ðĴ speerpunt 2: stimulering recreatie en toerisme ðĴ speerpunt 3: verbetering leefbaarheid ðĴ speerpunt 4: (inter)nationale en regionale samenwerking

32


De Leaderwerkwijze willen we graag continueren na 2013 in de nieuwe Europese programmaperiode. Nu al is duidelijk dat voor dit nieuwe plattelands ontwikkelingsprogramma (POP3) 5% van het totale budget beschikbaar komt. Als gebiedscommissie gaan we ons voorbereiden op deze periode door co-financiering te regelen voor toekomstige Leaderprojecten. Dit gebiedsprogramma kan dienen als basis voor de nieuwe ontwikkelingsstrategie Leader, wellicht gebiedsdekkend over heel Utrecht-West, met stad-land als belangrijk thema.

3.6.3 Resultaten De Plaatselijke Groep richt zich tot en met 2015 op: ðĴ het delen van kennis en ervaringen met andere (Leader)regio’s in Europa binnen het internationale samenwerkingsproject “Proef ons platteland in uw stadsrand” en interregionale samenwerkingproject “Limissie” ðĴ monitoring van lopende projecten ðĴ het inzetten van budget voor projecten die zich richten op: ° een combinatie van landbouw en energie, liefst samen met inwoners in het gebied ° het lokaal afzetten van streekproducten ° het realiseren van pleisterplaatsen/slecht-weervoorzieningen/voorzieningen die op zondag open zijn (eventueel in combinatie met de ontwikkeling van Toeristische Overstap Punten) ° het vergroten van de bekendheid van en het stimuleren van ommetjes, boerenlandroutes en andere onverharde wandelroutes ° het toegankelijk en beleefbaar maken van cultuurhistorische objecten


33

Noorderpark-Bethunepolder

34


4

4. GROEN EN BLAUW UTRECHT-WEST Ambitie: versterken van biodiversiteit en organiseren van een toekomstgericht water- en bodembeheer

4.1

Inleiding In dit hoofdstuk aandacht voor het tweede onderdeel van dit gebiedsprogramma: Groen en Blauw Utrecht-West. Welke doelen streven we na voor natuur, water, en bodem en welke resultaten zijn gewenst? Welke opgaven en kansen horen daarbij en welke middelen zetten we in? Hierna is dit alles stap voor stap uitgewerkt.

4.2

Doel: een duurzaam water- en bodemsysteem Binnen Utrecht-West is een duurzaam water- en bodemsysteem een belangrijk doel (zie bijlage 1). Vooral in het veenweidegebied: hier spelen specifieke problemen als het gaat om bodem en water. Nergens anders binnen Utrecht-West is het systeem zo kwetsbaar voor overstromingen, wateroverlast en watertekort. De vraagstukken van waterveiligheid, zoetwatervoorziening en de verzilting zijn van een bovenregionaal schaalniveau. Het vinden van oplossingen hiervoor ligt primair bij provincie, waterschappen en rijksoverheid. Bij deze thematiek is het onze rol om na te gaan of we in de uitvoering andere doelen gelijktijdig kunnen oppakken om de integrale benadering daar waar nodig op uitvoeringsniveau te stimuleren. We kunnen als gebiedscommissie niet bij al deze vraagstukken en opgaven het voortouw nemen. Bij het afremmen van de bodemdaling in combinatie met duurzaam waterbeheer, schoon water en verdrogingsbestrijding hebben we als gebiedscommissie wel een belangrijke soms initiërende rol, omdat via gebiedsontwikkeling en een integrale benadering hiervoor wellicht betere of andere oplossingen mogelijk zijn en draagvlak beter tot stand komt. De kennis over hoe een duurzaam water- en bodemsysteem in de veenweiden gestalte kan krijgen met behoud van de agrarische vitaliteit, is nog volop in ontwikkeling. Bureau LaMi en Veenweiden Informatiecentrum (VIC) in Zegveld kunnen ons helpen bij het vinden van oplossingen.

Opgaven Samengevat hebben we als gebiedscommissie de volgende opgaven om binnen Utrecht-West een duurzaam water- en bodemsysteem te bereiken: ðĴ afremmen bodemdaling en realiseren duurzaam watersysteem ðĴ realiseren schoon water (water van een goede ecologische en een goede fysisch-chemische kwaliteit) ðĴ tegengaan verdroging in natuurgebieden binnen de herijkte Ecologische Hoofdstructuur In de volgende paragrafen werken we deze opgaven uit in te behalen resultaten en beschrijven we wat wij daarvoor gaan doen en met welke middelen.


35

4.2.1 Opgave: afremmen bodemdaling en realiseren duurzaam watersysteem Binnen Utrecht-West ligt de belangrijke opgave om gezamenlijk via slimme en innovatieve oplossingen te werken aan het afremmen van de bodemdaling en het realiseren van een duurzaam watersysteem. Vanwege de grote urgentie van deze opgave heeft het Rijk hiervoor middelen uit het Fonds Economische Structuurversterking beschikbaar gesteld, die deels gelabeld zijn aan projecten binnen de veenweidegebieden van Utrecht-West. (zie kader Programma Westelijke Veenweiden) De waterschappen hebben bij de meeste maatregelen een uitvoerende taak. Via hun watergebiedsplannen nemen ze een scala aan maatregelen. Binnen de gebiedsprojecten worden doelen voor het afremmen van de bodemdaling en een duurzaam watersysteem altijd gelijktijdig opgepakt met andere doelen (integrale aanpak). Zie hiervoor ook hoofdstuk 3. Hier hebben we als gebiedscommissie een verbindende rol.

Programma Westelijke Veenweiden (zie kaart 3) Het Rijk heeft Nota Ruimte Veenweidemiddelen beschikbaar gesteld voor het afremmen van de bodemdaling en het realiseren van een robuust watersysteem. Deze Nota Ruimte-middelen zijn binnen Utrecht-West in 2009 via businesscases door het Rijk toegekend aan vier projecten. De bedachte oplossingen kunnen waar mogelijk doorvertaald worden naar andere gebieden binnen Utrecht-West. De projecten zijn: Zegveld-Portengen (versnellingsproject): dit project is in uitvoering. Het gaat hier om watermaatregelen, hoogwatervoorzieningen langs lintbebouwing en de aanleg van ecologische verbindingszones. Zegveld Noord: dit project is nog niet in uitvoering. De oorspronkelijke opgave is geactualiseerd. Maatregelen zijn bijvoorbeeld aanpak bodemdaling door onderwaterdrainage, waterberging en aanleggen natuurvriendelijke oevers langs de Grecht. Groot Wilnis-Vinkeveen: dit project is in uitvoering. Via een gebiedsproces wordt hier gezamenlijk gewerkt aan schoon water, beperking bodemdaling, veelzijdige natuur, vitale landbouw en weidse recreatie (zie hoofdstuk 3). Maarsseveen-Westbroek: dit project is in uitvoering, de opgave is in 2011 geactualiseerd. De uitvoering wordt gesplitst in twee fasen. De eerste fase voert Waternet uit. De tweede fase is afhankelijk van het traject van het opstellen van het Natura 2000 beheerplan en valt onder aansturing van de provincie. De Stuurgroep Groene Hart heeft december 2011 besloten tot een actualisatie van het Programma Westelijke Veenweiden. Daarbij is het voortaan mogelijk om de beschikbare Nota Ruimte-middelen flexibeler in te zetten. Dit betekent dat middelen inzetbaar zijn voor het realiseren van Nota Ruimte-doelen in het gehele Groene Hart (de provinciegrenzen zijn dus niet leidend voor de verdeling van de gelden). Het afremmen van de bodemdaling, het verminderen van het risico wateroverlast-watertekort en het verbeteren van de waterkwaliteit hebben de hoogste prioriteit. Dit is vooral van belang bij mogelijke herprogrammering van middelen. Indien dit plaatsvindt, ligt hier een kans voor ons als gebiedscommissie om middelen te verkrijgen voor zinvolle projecten een plek te laten krijgen in het Programma Westelijke Veenweiden binnen Utrecht-West. Het tijdpad is daarbij van belang: Nota Ruimte-middelen moeten december 2015 onomkeerbaar zijn belegd, dus aanbesteding richting aannemers moet dan zijn afgerond.

36


Opgave: afremmen bodemdaling en realiseren duurzaam watersysteem Resultaten

Inspanningen Gebiedscommissie Utrecht-West en Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen

Zegveld-Portengen: uitvoeren maatregelen

ðĴ stimuleren integraliteit in de uitvoering: door samen met het waterschap en betrokken partijen na te gaan of hiervoor kansen zijn

Zegveld Noord: uitvoeren maatregelen conform geactualiseerde opgaven: onderwaterdrainage, waterberging, aanleggen natuurvriendelijke oevers langs Grecht

ðĴ opstellen plan van aanpak voor uitvoeringsfase ðĴ regisseren uitvoering via een gebiedsgerichte en integrale aanpak

Groot Wilnis-Vinkeveen: max. 6 mm bodemdaling in peilvak 9

Uitvoeren convenant en realisatieplan Groot WilnisVinkeveen: ðĴ ontwikkelen regeling ‘verminderde drooglegging’ ðĴ stimuleren dat agrariërs in peilvak 9 geringere drooglegging accepteren en hun bedrijfsvoering daarop aanpassen, de aanliggende peilvlakken worden op het eerst mogelijk geschikte moment gekoppeld aan peilvak 9 ðĴ organiseren opheffen onderbemalingen in peilvak 9 (op basis van vrijwilligheid) ðĴ faciliteren pilot onderwaterdrainage ðĴ aanleg gemaal aan Veldhuisweg: verbeterde afvoer van water uit poldersysteem

Maarsseveen-Westbroek: wateroverlast terugdringen en kwaliteit Natura 2000-gebied verbeteren

Stimuleren integraliteit in de uitvoering door samen met het waterschap en betrokken partijen na te gaan of hiervoor kansen zijn

Kansen: afremmen bodemdaling en realiseren duurzaam watersysteem bij herprogrammering Programma Westelijke Veenweiden Resultaten

Inspanningen gebiedscommissie

Mogelijk herprogrammeren Programma Westelijke Veenweiden

ðĴ inbreng leveren bij herprogrammering Programma Westelijke Veenweiden ðĴ indienen nieuwe projecten bij de provincie bij vrijval middelen

Zegveld Noord: uitvoeren maatregelen conform geactualiseerde opgaven: onderwaterdrainage, waterberging, aanleggen natuurvriendelijke oevers langs Grecht

ðĴ opstellen plan van aanpak voor uitvoeringsfase ðĴ regisseren uitvoering via een gebiedsgerichte en integrale aanpak

Stimuleren kennisontwikkeling en innovatie

ðĴ organiseren bijeenkomst met Veenweiden Innovatiecentrum en Bureau LaMi ðĴ ontwikkelen pilots / projecten: o.a. onderwaterdrainage

Koppeling waterveiligheid met andere functies

Een aantal regionale keringen wordt komende jaren in Utrecht-West op orde gebracht voor veiligheid op basis van de Provinciale Verordening. Als gebiedscommissie zullen we verkennen of een relevante koppeling met andere functies te maken is (bijvoorbeeld met ecologie en recreatie)


37

4.2.2 Opgave: realiseren schoon water Voor het realiseren van een goede kwaliteit van oppervlaktewater en grondwater heeft Nederland een internationale verplichting volgens de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Voor de periode tot 2015 zijn KRW-doelen en -maatregelen zowel voor oppervlaktewater als grondwater vastgelegd in het Stroomgebiedsbeheersplan Rijn-Delta 2010-2015, het Waterplan van de provincie Utrecht en de waterbeheerplannen van de waterschappen. Vanaf 2013 start het opstellen van het nieuwe Stroomgebiedbeheerplan voor de periode 2016-2020. Voor de uitvoering van KRW-maatregelen tot 2015 zijn vooral middelen beschikbaar gesteld door de waterschappen. De waterbeheerders hebben een eigen verantwoordelijkheid in de uitvoering van de overeengekomen waterkwaliteitsmaatregelen tot 2015. Ook zijn rijksmiddelen beschikbaar vanuit de aardgasbaten. Deze gelden uit het Fonds Economische Structuurversterking zijn toebedeeld aan de zogenoemde ‘synergieprojecten’. In Utrecht-West liggen twee synergieprojecten die via de bestuursovereenkomst ILG zijn vastgelegd: ðĴ de gebieden Ouwenaar Haarrijn ðĴ natuurontwikkeling en waterberging Grecht (in uitvoering bij Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden) Daarnaast is er nog een synergieproject binnen Utrecht-West dat via de lijn van de gemeente loopt (gemeentelijke regeling synergiegelden): ðĴ Maartensdijk Opgave: realiseren schoon water Resultaten


In de drie synergieprojecten zijn de KRW-maatregelen uit het Stroomgebiedsbeheersplan uitgevoerd: – Ouwenaar / Haarrijn – Grecht – Maartensdijk

ðĴ stimuleren integraliteit in de uitvoering: signaleren van kansen voor de koppeling van KRW-maatregelen aan andere ontwikkelingen. Daar waar KRW-maatregelen gekoppeld zijn aan natuurdoelen, is sprake van hoge urgentie. Dit betekent dat middelen voor verwerving en inrichting beschikbaar kunnen komen via het ‘grond-voor-grond’ principe ðĴ kennis van Veenweiden Innovatiecentrum en Bureau LaMi gebruiken om te samen projecten met agrariërs te ontwikkelen ðĴ faciliteren uitvoering regeling blauwe diensten van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden

In de KRW-oppervlaktewaterlichamen zijn de KRW-maatregelen uit het Stroomgebiedsbeheersplan uitgevoerd

ðĴ stimuleren integraliteit in de uitvoering: signaleren van kansen voor de koppeling van KRW-maatregelen aan andere ontwikkelingen

4.2.3 Opgave: tegengaan verdroging van natuurgebieden binnen Ecologische Hoofdstructuur Voor de aanpak van de verdroging van natuurgebieden binnen de Ecologische Hoofdstructuur werkt de provincie Utrecht vanaf 2006 met de zogenoemde TOP- en SUBTOP-gebieden (zie kader voor toelichting en kaart 6). De afgelopen jaren is binnen Utrecht-West (en provinciebreed) gewerkt aan hydrologisch herstel van grondwaterafhankelijke natuurgebieden binnen de Ecologische Hoofdstructuur. In Armenland-Ruwiel, De Bijleveld en de Kamerikse Nessen zijn herstelmaatregelen uitgevoerd. Voor deze gebieden zijn de komende jaren naar verwachting geen aanvullende herstelmaatregelen vereist. De provincie zal dit samen met gebiedspartners evalueren (beleidsevaluatie). Voor de Schraallanden langs de Meije vindt door de provincie en

38


waterschap Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden medio 2012 een evaluatie plaats om te beoordelen of het gebied hydrologisch op orde is en aanvullende maatregelen nodig zijn.

Aanpak verdroging: TOP-gebieden en SUBTOP-gebieden (zie kaart 6) De TOP-gebieden zijn natuurgebieden van internationaal belang (Natura 2000-gebieden) of van nationaal belang (NB-wet-gebieden). De SUBTOP-gebieden zijn natuurgebieden met een regionaal belang. In Utrecht liggen in totaal 31 TOP- en SUBTOP-gebieden. Negen daarvan liggen in Utrecht-West. Medio 2012 wordt deze provinciale lijst geactualiseerd om verschillende redenen: herijking van de Ecologische Hoofdstructuur moet worden doorgevoerd in aanpak verdroging een aantal gebieden is inmiddels hydrologisch op orde er zijn minder financiële middelen beschikbaar voor hydrologisch herstel Het probleem van minder financiële middelen is zeer nijpend. Er was een verdeling afgesproken van rijk 50%, provincie 25% en waterschappen 25%. Het Rijk heeft anno mei 2012 in de (nog lopende) discussie over de financiering van het natuurbeleid haar middelen voor verdrogingsbestrijding geheel teruggetrokken. Provincie en waterschappen zijn met elkaar in gesprek over hoe hier mee om te gaan.

De volgende natuurgebieden binnen de herijkte Ecologische Hoofdstructuur met internationale en/of nationale status hebben de allerhoogste prioriteit binnen Utrecht-West voor het aanpakken van de verdroging: ðĴ Noorderpark (inclusief. Bethunepolder): TOP-gebied, Natura 2000-gebied, Sense of Urgency-gebied2 ðĴ Botshol: TOP-gebied, Natura 2000-gebied ðĴ schraallanden langs de Meije: TOP-gebied, Natura 2000-gebied, Sense of Urgency-gebied Het is onze opgave om de komende jaren de verdrogingsbestrijding in deze natuurgebieden met voorrang te realiseren. Daarnaast vinden we hydrologische herstelmaatregelen belangrijk in de SUBTOP-gebieden De Wilnisse Bovenlanden en Marickenland. Deze herstelmaatregelen zijn al opgenomen in de vastgestelde plannen voor beide gebieden. In principe heeft de provincie Utrecht samen met de waterschappen het voortouw in deze problematiek. Opgave: tegengaan van verdroging in natuurgebieden binnen herijkte Ecologische Hoofdstructuur Resultaten


Maatregelen zijn uitgevoerd binnen Noorderpark / Bethunepolder, Botshol en schraallanden langs de Meije

ðĴ stimuleren integraliteit in de uitvoering

Maatregelen zijn uitgevoerd binnen integrale gebiedsproject Wilnisse Bovenlanden

ðĴ zorgdragen voor goede opname van de hydrologische maatregelen in het Definitief Ontwerp van het inrichtingsplan Wilnisse Bovenlanden (via stuurgroep) ðĴ zorgdragen voor goede uitvoering van de hydrologische maatregelen

2 Sense of urgency-gebieden zijn gebieden binnen de provincie Utrecht die zowel een aanduiding synergiegebieden KRW hebben als Natura 2000. Binnen Utrecht-West hebben we twee sense of urgency-gebieden: Oostelijke Vechtplassen/Noorderpark en de Meije natte schraallanden van Staatsbosbeheer. Uiterlijk in 2015 zullen deze gebieden hydrologisch op orde moeten zijn. In de Bethunepolder moet in 2015 de achteruitgang zijn gestopt.


39

4.3

Doel: behoud en ontwikkeling van natuur Binnen Utrecht-West hebben we op het gebied van de natuur het volgende doel: behoud en herstel van de biodiversiteit binnen Utrecht-West door het realiseren van de herijkte Ecologische Hoofdstructuur. Met het decentralisatieakkoord van het Rijk met de provincies (Onderhandelingsakkoord decentralisatie natuur 2011) over het natuurbeleid is afgesproken dat de provincie zich sterker dan voorheen zal richten op de internationale verplichtingen. In het decentralisatieakkoord is afgesproken hoe de provincie hieraan invulling zal geven. Bij de onderlinge verdeling van de ontwikkelopgave (hectares en euro’s) tussen de provincies zal primair gekeken worden naar de internationale verplichtingen. Als voorbereiding op de decentralisatie en bezuinigingen heeft de provincie Utrecht in 2011 al een eerste invulling gemaakt van de herijkte Ecologische Hoofdstructuur.

Herijkte Ecologische Hoofdstructuur: Akkoord van Utrecht Het Akkoord van Utrecht is een bestuurlijke overeenkomst tussen Natuurmonumenten, Het Utrechts Landschap, Staatsbosbeheer, LTO Noord, de Agrarische natuurverenigingen, Landschap Erfgoed Utrecht, Natuur en Milieufederatie Utrecht, het Utrechts Particulier Grondbezit, de Reconstructiecommissie Gelderse Vallei / Utrecht-Oost en de provincie Utrecht over de begrenzing van de herijkte EHS in de provincie Utrecht. De overeenkomst is gesloten op 9 juni 2011. De afspraken zijn: 1506 hectare nieuwe EHS (=categorie 1) zal gerealiseerd worden tot 2018 door middel van verwerving of particulier natuurbeheer, inrichting en beheer. Deze hectares worden vastgelegd in de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2012 (PRS) en het Natuurbeheerplan. 3000 hectare van de oorspronkelijke opgave in de PRS wordt begrensd als ‘Groene Contour’ (categorie 2). Hiervoor geldt geen provinciale aankoopplicht en geen aanvullende planologische beperkingen voor de landbouw. Wel worden er mogelijkheden geboden om op vrijwillige basis met nieuwe (ruimtelijke) arrangementen natuur te ontwikkelen. Zodra deze hectares natuur zijn gerealiseerd, worden ze onder het beschermingsregime van de EHS gebracht. De resterende 1506 hectare van de oorspronkelijke EHS opgave worden (voor zover nodig) ontgrensd in PRS en Natuurbeheerplan en maken geen deel meer uit van de EHS. Er worden nieuwe afspraken gemaakt via de PAS (Programmatische Aanpak Stikstof) voor oplossing van de problematiek van de landbouwbedrijven over de ongewenste externe werking voor ammoniak van de Natuurbeschermingswetgebieden buiten Natura 2000-gebieden in samenhang met een herstelstrategie voor deze gebieden. De gebieden zijn vooral bepaald op basis van internationale verplichtingen (Natura 2000 en Kaderrichtlijn Water). Bron: Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland, provincie Utrecht december 2011

Provinciebreed ligt er een enorme opgave: van de bestaande natuur moet nog 3175 hectare worden ingericht, van de 1506 hectare nieuwe natuur natuurlijk nog alles. In totaal betekent dit nog 4741 hectare in te richten natuur binnen de provincie. Meer dan de helft hiervan ligt in Utrecht-West. Het gewenste doel leidt tot de volgende opgave en kans (zie kaart 4): ðĴ Opgave: realiseren van de herijkte Ecologische Hoofdstructuur ðĴ Kans: invulling geven aan de Groene Contour

40


4.3.1 Opgave: realiseren herijkte Ecologische Hoofdstructuur Het is onze opgave om in de komende vier jaar een evenredig deel van de herijkte Ecologische Hoofdstructuur te realiseren. Dit gebeurt vooral binnen de integrale gebiedsprojecten. Bij het realiseren van de herijkte Ecologische Hoofdstructuur gaat het niet alleen om verwerven of ontpachten van gronden, maar ook om inrichting. We gaan inzetten op de verwerving van alle 1025 hectare in Utrecht-West binnen de kaders van de provincie Utrecht en Akkoord van Utrecht. Dit betekent inzetten op alle kansen die zich voordoen. Het grondstrategieplan dat we gaan opstellen (zie paragraaf 3.4 Grond als motor voor ontwikkeling) is hiervoor leidend. Vrijwillige kavelruil en verkoop van gronden van het Bureau Beheer Landbouwgronden is een belangrijk instrument, naast nieuw te ontwikkelen en uit te werken instrumenten als ‘turbo-kavelruil’ of de inzet van arrangementen. Opgave: realiseren herijkte Ecologische Hoofdstructuur (verworven en ingericht) Resultaten

t/m 2021

Inspanningen gebiedscommissie en stuurgroep


150 ha

Regie op uitvoering integraal gebiedsproject

Wilnisse Bovenlanden

100 ha

Regie op uitvoering integraal gebiedsproject

Marickenland

159 ha

Alle grondzaken aansturen (verwerven, ruilen, ontpachten) via DLG

Groot Mijdrecht Noord

207 ha


Bethunepolder

108 ha


Noorderpark

130 ha


19 ha


De Meije EVZ Bijleveld

2 ha

Ruimte voor de Lek

(150 ha)

Totaal

1025 ha

Inrichtingsplan vaststellen en EVZ uitvoeren (waterschap) Geen, Rijkswaterstaat is trekker

äÎĴ#(Ĵ*&.-Ĵ0(Ĵ0,1,0(Ĵ#-Ĵ))%Ĵ*,.#/&#,Ĵ(.//,",Ĵ&-Ĵ#(-.,/'(.Ĵ#(4.,å

4.3.2 Kans: invulling geven aan de Groene Contour Onze focus ligt op de uitvoering van het Akkoord van Utrecht. Voor de Groene Contour lopen een aantal cases op initiatief van gebiedspartijen. De initiatieven voor de invulling van de Groene Contour liggen bij deze partijen. Op verzoek van gebiedspartijen zal de gebiedscommissie meedenken en faciliteren.


41

Groene Contour De ontwerp-Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie 2012-2028 onderscheidt de zogenoemde ‘Groene Contour’. Binnen de Groene Contour liggen gebieden die van belang zijn voor het functioneren van de Ecologische Hoofdstructuur maar er niet onder vallen. Dat komt omdat er tot 2021 geen financiering met rijksmiddelen mogelijk is en er geen provinciale middelen beschikbaar zijn. Binnen deze gebieden, 3000 ha binnen de gehele provincie, is op vrijwillige basis het realiseren van de Ecologische Hoofdstructuur mogelijk, onder andere via het instrument rood-voorgroen. Het huidige gebruik van de gronden is overwegend agrarisch. De reguliere agrarische ontwikkeling is binnen deze gebieden gewoon mogelijk. Op de Groene Contour is het ‘nee, tenzij’-regime niet van toepassing. In deze gebieden geldt als enige aanvullende beperking dat onomkeerbare ingrepen en processen, zoals grootschalige verstedelijking, het realiseren van natuur in deze gebieden onmogelijk maakt. Zodra in deze gebieden nieuwe natuur is gerealiseerd, wordt dit opgenomen in de Ecologische Hoofdstructuur. Waar mogelijk wordt deze nieuwe natuur gecombineerd met waterberging en een extensieve vorm van recreatie.

Bijzondere aandacht heeft de Groene Contour bij de verbinding A2-Bethunepolder. Deze is belangrijk voor de ecologische verbinding tussen de verschillende onderdelen van de Ecologische Hoofdstructuur in Utrecht-West vanwege de strategische ligging tussen het complex van laagveenmoerassen en graslanden van enerzijds Groot Wilnis-Vinkeveen en anderzijds de Bethunepolder en de Oostelijke Vechtplassen. Uit verkennende activiteiten die tot nu toe onder de vlag van de Gebiedscommissie Utrechtse Vecht en Weiden plaatsvonden, blijkt dat hier kansen liggen om op creatieve wijze natuur, recreatie en waterberging te combineren op ’een wijze waardoor de ecologische verbinding tussen A2-Bethunepolder daadwerkelijk tot stand komt. Een belangrijke belemmering hierbij blijft het Amsterdam-Rijnkanaal. Kans: invulling geven aan de Groene Contour

42

Resultaten


Casus realisering Groene Contour verbinding A2-Bethunepolder

ðĴ identificeren deelprojecten met grote slaagkans / draagvlak ðĴ opstellen inrichtingsplan voor deze deelprojecten via gebiedsproces met betrokken partijen ðĴ vinden benodigde investeringsmiddelen voor verwerving / particulier natuurbeheer ðĴ regisseren gehele proces

Overige cases

ðĴ meedenken met gezamenlijk uitvoeringsproject Groene Contour met landbouw- en natuurorganisaties en particuliere grondeigenaren


levende linten, Benschop


43

5. VITAAL EN BELEEFBAAR UTRECHT-WEST Ambitie: een leefbare en beleefbare omgeving bieden aan inwoners en recreanten, met een gezonde economische basis

5.1

Inleiding Als gebiedscommissie willen we de vitaliteit en kwaliteit van het landelijk gebied in UtrechtWest behouden en ontwikkelen. We richten ons op een aantal ruimtegebruikers. De agrarische sector is de grootste economische drager van het landschap. In Utrecht-West is vooral de melkveehouderij goed vertegenwoordigd. Fruitteeltbedrijven zijn met name te vinden in de Utrechtse Waarden en langs de Oude Rijn. Bij Harmelen en in De Ronde Venen zijn ook twee gebieden met glastuinbouw. De agrarische sector heeft ook een belangrijke maatschappelijke rol die de economische basis van de bedrijven versterkt. Voorbeelden zijn het beheren van natuur en landschap, het leveren van biologische en streekproducten, het aanbieden van zorg en recreatiemogelijkheden, het verzorgen van educatie en het opwekken van energie. Niet alleen de landbouw bepaalt de ruimtelijke kwaliteit. Ook andere ruimtegebruikers als natuurgebieden, landschappelijke elementen, historische buitenplaatsen, infrastructuur, recreatieve voorzieningen en terreinen en de randen van de bebouwde kommen (de kernrandzones in provinciale terminologie) doen dat, evenals kenmerken als rust, stilte en donkerte. Wij richten ons op de leefbare en beleefbare aspecten van het landelijk gebied, waar wij een toegevoegde waarde kunnen hebben op provinciale en gemeentelijke verantwoordelijkheden. Dat zit vooral in de integrale benadering op projectniveau, het stimuleren van ondernemerschap, uitwisseling van kennis en ervaringen en het bewaken van de samenhang in Utrecht-West. Daarbij spelen werkgroepen met lokale stakeholders een belangrijke rol. Voor dit derde onderdeel van het gebiedsprogramma is naast het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland, de ontwerp-Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie (PRS) 2013-2028 kaderstellend. In deze structuurvisie zijn handreikingen gegeven voor uitwerking van ruimtelijke kwaliteit. De PRS en het Ruimtelijk Actieprogramma (RAP) gebruiken wij als kader en inspiratiebron bij projectontwikkeling en bij het zoeken naar samenwerking met de provincie op projectniveau. Waar mogelijk is per opgave of kans al een verbinding met het RAP opgenomen. Wij gaan plannen niet formeel toetsen, dat is de verantwoordelijkheid van gemeenten en provincie.

44


Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie en Ruimtelijk Actieprogramma De Provinciale Ruimtelijk Structuurvisie (PRS) 2013-2028 wordt eind 2012 vastgesteld. De PRS vervangt het huidige Streekplan en moet ervoor zorgen dat ruimtelijke ontwikkelingen kwantitatief en kwalitatief in gewenste banen worden geleid. Daaraan ten grondslag liggen diverse (sectorale) bouwstenen. Voorbeelden zijn de Visie Recreatie en toerisme, de kwaliteitsgids Utrechtse Landschappen en de Landbouwvisie. Ook worden de verschillende rollen van de provincie toegelicht en afgebakend. Voor een aantal thema’s wordt expliciet verwezen naar de Agenda Vitaal Platteland. Het Ruimtelijk Actieprogramma (RAP) is een provinciaal uitvoeringsprogramma gericht op (voorbeeld)projecten waarin het provinciale beleid concreter is gemaakt en de rol van de provincie is aangescherpt. Het RAP heeft vele projecten met een directe link naar ons gebiedsprogramma. Bijvoorbeeld projecten over bodemdaling, ruimtelijke inpassing duurzame energie, duurzaam behoud van historische buitenplaatsen, diverse handreikingen, ervenconsulentschap, visie op recreatiezones en kernrandzones en innovatieve stallen.

Hierna werken we onze ambitie uit in diverse doelen. Elk doel is vertaald in opgaven (mét AVP-financiering) en kansen (geen AVP-financiering beschikbaar). Daarbij geven we steeds onze aanpak aan en benoemen we de resultaten die we willen boeken.

5.2

Doel: versterken landbouw Wij willen een nog meer maatschappelijk gewaardeerde, hoogwaardige en toekomstgerichte landbouwsector realiseren. Wij erkennen de belangrijke positie van de sector en willen de ontwikkeling met oog voor diversiteit van ondernemerschap en kwaliteit in samenhang met andere ruimtelijke ontwikkelingen faciliteren en stimuleren. Het gaat dan bijvoorbeeld om milieuvriendelijke landbouw maar ook om ruimtelijke inpassing van bedrijfsgebouwen die horen bij bedrijfsvergroting. Wij willen daarin innovatie faciliteren. Wij richten ons bij dat laatste niet expliciet op de glastuinbouw, omdat deze sector lokaal voorkomt en zeer specifiek en nietgrondgebonden is.

Opgaven ðĴ uitvoering landbouwstructuurversterking ðĴ duurzame landbouw en innovatie ðĴ landbouw en energie ðĴ landbouw en natuur ðĴ stadslandbouw en multifunctionele landbouw

5.2.1 Opgave: uitvoering landbouwstructuurversterking Wij willen de structuur van de landbouw verbeteren om bij te dragen aan een economische rendabele landbouw én zo het karakter van de streek en de drager van het landschap te versterken. Omdat de AVP-middelen hiervoor beperkt zijn, zal alles in het werk worden gesteld om te combineren met realisatie van andere doelen. Denk hierbij aan het realiseren van natuur in de herijkte Ecologische Hoofdstructuur en het verwezenlijken van de waterdoelen (Europese Kaderrichtlijn Water). Vrijwillige kavelruil is een belangrijk instrument.


45

Er is investeringsbudget voor kavelruil in combinatie met de realisatie van het Akkoord van Utrecht en gebiedsprojecten (zie hoofdstuk 4). Daarnaast willen wij initiatieven voor goede voorbeelden van ruimtelijke inpassing van bedrijfsgebouwen én oplossingen voor vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen stimuleren en faciliteren. Opgave: uitvoering landbouwstructuurversterking Resultaat


Resultaat binnen integrale gebiedsprojecten

ðĴ inzetten kavelruilcoördinator binnen Groot Wilnis-Vinkeveen (loopt al)

Resultaat buiten gebiedsprojecten: agrarische bedrijven hebben hun huiskavel vergroot

ðĴ vinden financiële middelen voor inzet kavelruilcoördinator ðĴ aansturen van deze kavelruilcoördinator ðĴ aansturen project Linschoterwaard (kavelruilcoordinator)

Kennis is benut en draagvlak is geborgd

ðĴ faciliteren werkgroep Landbouw en via deze werkgroep zinvolle nieuwe en innovatieve projecten / acties ontwikkelen

5.2.2 Opgave: duurzame landbouw en innovatie Een toekomstgerichte en klimaatbestendige landbouw richt zich op het sluiten van de mineralenkringloop op bedrijfs- en regionaal niveau, op het verminderen van de ammoniakuitstoot en broeikasgassen en op het verbeteren van de waterkwaliteit in relatie tot haar omgeving (o.a. het voorkomen van erfafspoeling). Wij zetten ons in voor projecten die leiden tot innovaties voor het verbeteren van de milieukwaliteit op agrarische bedrijven en voorbeeldbedrijven. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de ammoniakscan in Groot Wilnis-Vinkeveen, projecten voor duurzaam bodembeheer in de melkveehouderij en fruitteelt, en de ontwikkeling van natuurvriendelijke oevers. Opgave: duurzame landbouw en innovatie

46

Resultaat


Agrarische ondernemingen hebben bovenwettelijke maatregelen op bedrijfsniveau genomen (kringlooplandbouw, koeien in de wei)

ðĴ ontwikkelen (innovatieve) voorbeeldbedrijven pilots en projecten op het gebied van nutriënten (Europese Kaderrichtlijn Water, Natura 2000), gewasbescherming (fruitteelt) en duurzaam bodem- en waterbeheer ä0)),Ĵ(,!#ÍĴ4#Ĵ*,!, Ĵ:Ì7Ì8å ðĴ faciliteren van ruimtelijke inpassing van bedrijfsgebouwen ðĴ faciliteren werkgroep landbouw

Praktijkkennis en ervaring ontwikkelen en uitdragen

ðĴ organiseren bijeenkomsten in samenwerking met LTO, ANV’s, VIC en Bureau LaMi, Groene Hart Academie, NMU en waterschappen


Samenwerkingspartners duurzame landbouw en innovatie Bureau LaMi richt zich als onderdeel van de provincie Utrecht op het aanjagen en faciliteren van maatregelen om doelen voor duurzame landbouw te realiseren. Bureau LaMi is hét loket voor de agrarische ondernemer in de provincie. Zij helpt boeren milieunormen (sneller) te halen en de ontwikkeling van duurzame landbouw te stimuleren. Daarnaast heeft LaMi de taak de duurzaamheid in de landbouw zichtbaarder te maken. LaMi ondersteunt programmabureaus en boeren bij het formuleren en uitvoeren van projecten. www.lami.nl Het Veenweiden Innovatiecentrum (VIC) heeft als speerpunten: goed boeren in veenweiden, biomassa, nutriënten en waterkwaliteit, beperken bodemdaling en systeeminnovaties. In het VIC werken agrarische organisaties, waterschappen, overheden, onderwijs en bedrijfsleven samen aan praktijkgerichte oplossingen om te blijven boeren in het veenweidengebied. www. veenweiden.nl De Groene Hart Academie legt een verband tussen praktijk en onderwijs in de groene en openbare ruimte. Zij brengt kennis en expertise in het Groene Hart bij elkaar, beantwoordt vragen en creëert nieuwe ideeën en kennis. In de Groene Hart Academie werken Gemeente Nieuwkoop, Hogeschool InHolland en IPC Groene Ruimte en Wellantcollege samen. www.groenehartacademie.nl

5.2.3 Opgave: landbouw en energie Een belangrijke ambitie voor de landbouw is het komen tot energiebesparing en de inzet van nieuwe energie als onderdeel van een duurzame bedrijfsvoering. Denk hierbij aan de opwekking van zonne-energie en aan mestvergisting. Niet alleen op individuele bedrijven, maar juist ook via regionale samenwerking en ketenontwikkeling. Wij willen de provincie en LTO Noord ondersteunen in het regionaal uitwerken van het energieconvenant dat in 2011 door beide partijen is gesloten. Opgave: landbouw en energie Resultaat


Klimaatscans bij agrarische bedrijven

ðĴ faciliteren van de uitwerking van het energieconvenant van de provincie Utrecht-LTO Noord en agrarische natuurverenigingen in een gebiedsaanpak in pilots en projectontwikkeling in samenwerking met het VIC, Bureau LaMi en andere partners ðĴ organiseren inspiratiebijeenkomsten

Innovatieve bedrijven op gebied van energiebesparing en opwekking

ðĴ faciliteren pilots op bedrijfsniveau en in de keten van biomassa (aanvoer, verwerking, afzet energie) en verzorgen communicatie

Collectieve inkoop zonnepanelen gerealiseerd

ðĴ faciliteren van initiatieven op dit gebied

Regionaal aanbod en afzet van energie gekoppeld

ðĴ opstellen plan van aanpak en/of haalbaarheidsonderzoeken (o.a. naar energiecoöperatie) samen met partijen


47

5.2.4 Opgave: landbouw en natuur Buiten de Ecologische Hoofdstructuur komen verspreid natuurwaarden voor. Vaak zijn deze kleinschalig of verbonden met andere functies in het gebied. Bijvoorbeeld met de landbouw. Het gaat hierbij onder meer om de natuur van sloten en slootranden, houtwallen en heggen, kleine bosjes, wegbermen, en ook om natuurontwikkeling in de stadsrand. Als gebiedscommissie hebben we geen directe rol bij het beschermen van de natuurwaarden buiten de Ecologische Hoofdstructuur en buiten de Groene Contour. Agrarisch natuurbeheer verloopt immers via de provincie (SNL-regelingen). Op het gebied van de leefgebiedenbenadering (biotoopbenadering en veiligstellen gebieden) ligt er voor ons wel een opgave, omdat hiervoor een (beperkt) AVP-budget beschikbaar is. Wij zien mogelijkheden voor weidevogels, moerasstroken als leefgebied en groen-blauwe dooradering. Uiteraard is er samenhang en (fysieke) verbinding met uitwerking van de gebieden die zijn aangeduid als Groene Contour. Opgave: landbouw en natuur Resultaat


Verbetering leefgebieden

ðĴ organiseren gesprek met natuurorganisaties en provincie ðĴ ontwikkelen plan van aanpak en projecten

5.2.5 Opgave: stadslandbouw en multifunctionele landbouw Stadslandbouw is een manier om in de stadsrandzone voedselproductie op lokaal en regionaal schaalniveau te koppelen aan consumenten in steden. Wij willen onder andere met stuurgroep Recreatie om de Stad en de gemeente Utrecht verkennen welke mogelijkheden daarvoor in Utrecht-West rondom Utrecht en Woerden zijn. Daarbij willen we zoveel mogelijk maatwerk leveren voor lopende initiatieven van agrarische ondernemers. We zetten ons in voor de professionalisering van multifunctionele landbouw3. We stimuleren bestaande en nieuwe samenwerkingsverbanden van agrarische ondernemers (Struinen en Vorsen en Groene Hart Kloppend Hart) om in te spelen op kansen uit de markt. Zo ontstaan nieuwe agrotoeristische arrangementen, bijvoorbeeld een kanoroute die een landwinkel en gekoppeld is aan het fietsroute naar een Toeristisch Overstappunt. Nieuwe initiatieven voor streekproducten willen wij onderbrengen bij bestaande initiatieven, zoals de Groene Hart coöperatie, Lekkers Utregs, de landwinkels etc. Verbinding resulteert naar verwachting in een verdere professionalisering van streekproducten. Opgave: Stadslandbouw en multifunctionele landbouw Resultaat


Ontwikkelen stadslandbouwbedrijven

ðĴ leveren van maatwerk voor bestaande initiatieven van agrariërs (o.a. haalbaarheidsonderzoek en subsidie)

3

Multifunctionele landbouw is primaire landbouw met activiteiten als zorglandbouw, recreatie, agrarische kinderopvang, boerderijeducatie, agrarisch natuur- en landschapsbeheer en productie en/of verkoop van streekproducten.

48


0,0)&!Î Stadslandbouw en multifunctionele landbouw Resultaat


Ontwikkelen arrangementen met bestaande producten en diensten

ðĴ bij elkaar brengen van de wens van de recreant en de kracht van agrariërs (o.a. via Leader) ðĴ faciliteren professionalisering van samenwerkingsverbanden streekproducten door o.a. Leaderaanpak. ðĴ bewaken samenhang met recreatieve opgaven en kansen door agrotoeristische activiteiten te laten aansluiten op TOP’s en Poorten ðĴ stimuleren van het onderbrengen van streekproducten bij bestaande initiatieven

5.3

Doel: versterken landschap en cultuurhistorie De landschappelijke en cultuurhistorische kwaliteit van het gebied zijn uniek. De kernkwaliteiten van het Groene Hart (uit Voorloper Groene Hart 2008) waar wij deel van uitmaken, zijn: ðĴ landschappelijke diversiteit ðĴ veenweidenkarakter ðĴ openheid ðĴ rust & stilte De Kwaliteitsgids Groene Hart (2011) is een bouwsteen voor de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie. Deze kwaliteitsgids beschrijft de kernkwaliteiten van het landelijk gebied en is informerend en inspirerend voor ontwikkelingen. De koepelkatern beschrijft de status en kaders. De relevante deelkaternen voor Utrecht-West zijn Groene Hart en Waterlinies (de Nationale Landschappen (Stelling van Amsterdam en Nieuwe Hollandse Waterlinie).

Kansen ðĴ versterken landschappelijke kwaliteit ðĴ versterken en uitdragen cultuurhistorische waarden Er zijn geen AVP-middelen beschikbaar voor landschap en cultuurhistorie. Wel zijn er kansen om aan te haken bij het Programmabureau Groene Hart wat betreft ondersteuning van processen. Verder zijn er kansen bij private financiering en fondsen op projectniveau en bij het ontwikkelen van verdienmodellen.

5.3.1

Kans: versterken landschappelijke kwaliteit

Wij willen de ruimtelijke en landschappelijke kwaliteiten van het bijzondere landschap behouden en ontwikkelen (inclusief rust, stilte en donkerte). Grootste uitdaging is te vinden in de wijze waarop allerlei projecten in het landelijk gebied worden ontwikkeld en uitgevoerd. Wij willen initiatiefnemers bewust maken van de mogelijkheden om rekening te houden met behoud en ontwikkeling van de bijzondere landschappelijke kwaliteiten. Daarbij is er speciale aandacht voor de kernkwaliteiten van het Nationaal Landschap Groene Hart. Landschapsontwikkelingsplannen zijn hiervoor ook een basis. Financiële arrangementen kunnen een deel van de winst in met name natuur en landschap steken. Voorbeelden zijn energielandschappen, biomassa, mestvergisting, recreatielandschappen. Dit is nog volop in ontwikkeling in Nederland. Wij willen initiatieven ondersteunen en een aantal cases helpen opzetten.


49

Kans: versterken landschappelijke kwaliteit Resultaat


Gezamenlijke agenda voor het versterken van de landschappelijke en ruimtelijke kwaliteit met focus op ondernemerschap en financiering

ðĴ organiseren advies van deskundigen (o.a. Kwaliteitsteam Groene Hart) over de gewenste richting voor uitwerking van kansen in samenwerking met Programmabureau Groene Hart ðĴ organiseren bijeenkomsten ðĴ verkennen van kansrijke financiële arrangementen

Kennis en ervaring uitgewisseld

ðĴ organiseren bijeenkomsten over praktijkervaringen en kansen o.a. door inzet van vrijwilligers

5.3.2 Kans: integraal versterken en uitdragen cultuurhistorische waarden Wij zien een kans om cultuurhistorie te koppelen met andere thema’s. Daarvoor focussen wij op bewustwording bij eigenaren en partijen van kansen voor het beleefbaarder maken van de rijke cultuur- en cultuurhistorie van het gebied. De thema’s historische buitenplaatsen en agrarische cultuurlandschappen (met name het veenweidegebied) hebben speciale aandacht. We verwijzen daarbij naar de provinciale cultuurhistorische hoofdstructuur die uitgebreid is toegelicht in de Provinciale Ruimtelijke Structuurvisie en ons kan inspireren. Ook de kwaliteiten rust en stilte horen bij de beleefbaarheid. In combinatie met landschap, recreatie (zie paragraaf 5.4) en ondernemerschap (zie paragraaf 5.5) kunnen interessante locaties en objecten in het gebied verder worden ontwikkeld en op de kaart worden gezet. Wij richten ons niet op behoud en ontwikkeling van Militair erfgoed en linies (Oude en Nieuwe Hollandse Waterlinie, Limes, Stelling van Amsterdam). Daarvoor zijn en worden andere programma’s ontwikkeld door weer andere commissies, waarvoor AVP-middelen in UtrechtWest alleen worden ingezet in de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Kans: versterken en uitdragen cultuurhistorische waarden

50

Resultaat


Gezamenlijke agenda voor het versterken van de cultuurhistorische waarden met focus op ondernemerschap en financiering

ðĴ organiseren platform Vecht&Weiden ðĴ analyse maken van kansen voor vergroten toegankelijkheid erfgoed (vooral buitenplaatsen) in samenwerking met partijen (o.a. Leader) en onderlinge samenhang ðĴ bijdragen aan plan van aanpak legakkerproblematiek Vinkeveense Plassen i.s.m. provincie, Masterplan landgoed Linschoten, Vechtsnoer, e.d. ðĴ zorgdragen voor koppeling met recreatieve opgaven door samenwerking met bijvoorbeeld het Regionaal Bureau voor Toerisme Gooi & Vecht en Programmabureau Groene Hart ðĴ ontwikkelen nieuwe arrangementen businesscases met grondeigenaren, ondernemers en andere partijen ðĴ maken procesafspraken met provincie over de inzet van restauratiemiddelen voor restauratie monumentale buitenplaatsen

Kennis en ervaring uitgewisseld

ðĴ organiseren bijeenkomsten gericht op uitwisseling, inspiratie, agendavorming, projectontwikkeling i.s.m. partners


5.4

Doel: ontwikkelen recreatie De onderscheidende kenmerken van Utrecht-West zijn het gave, unieke (veen)weidelandschap met de Middeleeuwse verkavelingstructuren, waterpartijen en -werken en historische kernen en buitenplaatsen. Het beleefbaar maken van dit gebied en het vermarkten van deze waarden is een verdienmodel waarmee we ook de stad-landrelatie versterken. Het Groene Hart functioneert recreatief gezien als ‘tuin voor de Randstedeling’. Een goede infrastructuur is een zeer belangrijke economische drager van het gebied en bij uitstek iets dat boven het lokale of deelgebiedsbelang uitstijgt. Juist daar willen wij een programma op ontwikkelen, gebruikmakend van lopende programma’s en projectideeën. Voorbeelden zijn de groslijst Recreatieschap Midden-Nederland en de inventarisatie van vrijwilligersorganisatie Te Voet. Recreatieschappen als beheerder, beleidsorganisatie en soms ontwikkelaar worden omgevormd naar andere, effectieve organisaties voor beheer van terreinen. De toekomst van de Recreatieschappen Vinkeveense Plassen, Loosdrechtse Plassen, Utrechtse Heuvelrug, Valleien Kromme Rijngebied en Stichtse Groenlanden zal zich in de loop van 2012 uitkristalliseren. De provincie heeft de regie van dit proces om te komen tot een toekomstbestendige organisatie voor en financiering van ontwikkeling, exploitatie, onderhoud, beheer en toezicht van publieke recreatieve voorzieningen. De provincie kan dit niet alleen, want de oplossingen liggen vaak in het gebied. Ze zijn afhankelijk van het organiserend vermogen, planologische ruimte en een gedeelde visie op het profijtbeginsel. Wij willen hier graag in meedenken en zoeken naar praktische en effectieve oplossingen. Voor twee thema’s gaan wij ons inzetten om deze ambitie waar te maken: het verbeteren van de toegankelijkheid met een betere fysieke ontsluiting en het vergroten van de beleefbaarheid door ondernemerschap en ambassadeurschap te stimuleren en de kwaliteit van recreatiegebieden en -voorzieningen te vergroten. Dit betreft vooral het opheffen van een aantal laatste knelpunten. Bijvoorbeeld de verbindingen over het Amsterdam-Rijnkanaal en de A2 én tussen stad Utrecht en het buitengebied. Belangrijk speerpunt voor ons is ook het realiseren van Poorten en Toeristische Overstappunten om voor heel Utrecht-West dekking te krijgen en bijvoorbeeld een goede aansluiting te krijgen met Utrecht-Oost. De Plaatselijke Groep Weidse Veenweiden wil initiatieven ondersteunen om meer en beter verbonden Boerenlandwandelpaden te realiseren. De trend om (digitale) informatievoorziening beter in te gaan zetten, willen wij stimuleren.

Opgaven ðĴ realiseren van Poorten en Toeristische Overstappunten ðĴ versterken van fysieke en digitale samenhang tussen Poorten en Toeristische Overstappunten ðĴ completeren van het Recreatieve Hoofdnetwerk en opheffen knelpunten


51

Poorten en Toeristische Overstappunten Poorten zijn prominente en herkenbare toegangslocaties van de recreatie- en natuurgebieden. De Poorten hebben een eigen attractiewaarde (en veelal horecavoorziening) en trekken op die manier ook publiek aan. Daarnaast is er een groter aantal Toeristische Overstappunten (TOP’s) die eveneens een gebiedsstartpunt zijn voor recreatieve activiteiten, maar bescheidener van opzet zijn. De Poorten en TOP’s zijn de toegangspunten voor het provinciale Recreatieve Hoofdnetwerk als samenhangend geheel van (boven)regionale routes voor wandelen, fietsen en varen. Bron: De aantrekkelijke regio, visie Recreatie en toerisme 2020, provincie Utrecht 2012

Kansen ðĴ versterken waterrecreatie ðĴ versterken Merk & Marketing Voor beide kansen is Programmabureau Groene Hart de trekker. Het is een uitdaging om financiering te vinden voor goede projecten. Hierna zijn de drie opgaven en twee kansen voor ontwikkelen recreatie uitgewerkt in tabellen.

5.4.1

Opgave: realiseren van Poorten en Toeristische Overstappunten

Opgave: realiseren van Poorten en Toeristische Overstappunten (TOP’s) Resultaat


Vijf a zeven TOP’s en drie a vijf poorten

Opstellen actieplan voor prioritering TOP’s en poorten: ðĴ kansrijke plaatsen voor poorten zijn Maarseveenseplassen, Haarzuilens/De Haar, station Breukelen, Fort bij Abcoude en Vinkeveenseplassen/Winkelpolder, Marnemoende ðĴ kansrijke plaatsen voor TOP’s zijn Hollandse Rading, restaurant De Vlinders te Loenen, Bosdijk, Tienhovenseplassen, Heinsvaart, Slot Zuylen, Cattenbroekseplas, recreatieterrein Salmsteke, Bezoekerscentrum De Utrechtse Waarden en bij Vianen in samenwerking met het provinciale aanjaagteam

in samenwerking met andere gebiedspartijen, bijvoorbeeld Het Regionaal Bureau voor Toerisme Gooi & Vecht

Faciliteren projectontwikkeling en financiering

52


5.4.2 Opgave: versterken van fysieke en digitale samenhang tussen Poorten en Toeristische Overstappunten Opgave: versterken fysieke en digitale samenhang tussen Poorten en Toeristische Overstappunten Resultaat


Gedragen eenduidige communicatiestrategie

ðĴ organiseren bijeenkomsten over kansen en verbetering van inzet nieuwe media/digitale informatievoorziening en samenhang in bebording

Toeristisch-recreatieve informatie over geopende poorten en TOP’s gekoppeld aan bestaande toeristische portals

ðĴ organiseren van de communicatie over openingen

5.4.3 Opgave: completeren Recreatief Hoofdnetwerk en opheffen knelpunten Opgave: completeren Recreatief Hoofdnetwerk en opheffen knelpunten Resultaat


Completeren hoofdnetwerk en opheffen knelpunten

ðĴ faciliteren uitwerking in projecten en afstemming met Recreatie om de Stad (RodS) ðĴ fietsknooppuntensysteem: uitwerken en oplossen van knelpunten n.a.v. evaluatie ðĴ wandelroutenetwerk: bijdragen aan plan van aanpak kansrijke nieuwe verbindingen (gebruik maken van inventarisatie van Te Voet) ðĴ wandelroutenetwerk: verbeteren aansluitingen en opheffen urgente knelpunten

Realisering recreatieve verbinding in Linschoterwaard

ðĴ faciliteren uitwerking in projecten

5.4.4 Kans: versterken waterrecreatie Kans: Versterken waterrecreatie Resultaat


Kansen uitgewerkt in projecten in Groene Hartverband

ðĴ meedenken bij opstellen actieplan i.s.m. Programmabureau Groene Hart o.a. over harmonisering brug- en sluisbediening, ontwikkeling voorzieningen langs Hollandse IJssel en plassengebied


53

5.4.5 Kans: versterken Merk & Marketing Kans: versterken Merk & Marketing Resultaat


Kansen uitgewerkt in projecten in Groene Hartverband

ðĴ aansluiten bij Merk & Marketingactiviteiten Groene Hart

Ambassadeurs

ðĴ faciliteren van initiatieven om ondernemers, vrijwilligers en bestuurders op te leiden tot ambassadeurs van het Groene Hart

5.5

Doel: versterken ondernemerschap Wij willen toekomstgericht ondernemerschap de ruimte geven en stimuleren in het landelijke gebied. Door het accent op ondernemerschap te leggen, willen wij de economische ontwikkeling in Utrecht-West met ruimtelijke kwaliteit van het gebied faciliteren. Gemeenten (en provincie) hebben hun eigen verantwoordelijkheid wat betreft ruimtelijk beleid en het faciliteren van lokale economische ontwikkeling. Dit kan op allerlei thema’s uit het gebiedsprogramma betrekking hebben. Dit thema heeft tevens een link met de doelen uit het Ontwikkelingsplan Leader. Door de economische vitaliteit in het buitengebied te stimuleren, dragen wij bij aan de leefbaarheid. Het verhogen van de kwaliteit van dorpsvoorzieningen (wonen, zorg, welzijn, openbaar vervoer, infrastructuur) is het domein van de individuele gemeenten. Voorbeelden van werkvormen zijn de Groene Hart pilot Broedplaatsen van Servicenetwerk Nationale Landschappen in samenwerking met Rabobanken en Kamers van Koophandel, Durf-te-vragen sessies en het Recreatiepodium De Utrechtse Waarden.

5.5.1

Kans: mogelijk maken co-creatief ondernemerschap

Kans: mogelijk maken co-creatief ondernemerschap Resultaat


Kennis en ervaring uitwisselen over ondernemerschap

ðĴ organiseren van bijeenkomsten samen met partners ðĴ opstellen activiteitenplan met bijvoorbeeld Kamer van Koophandel, Rabobanken en Leader

5.6

Doel: stimuleren energiebesparing en -opwekking Wij willen een slag maken in besparing en opwekking van energie. Zon en biogas staan daarbij centraal. Dit doen we door aan te sluiten bij bestaande biomassa inventarisaties, met partners projecten en pilots te ontwikkelen, regionaal vraag en aanbod van bijvoorbeeld biomassa voor vergisting bij elkaar te brengen en goede initiatieven van allerlei organisaties in het gebied te bundelen waar dat meerwaarde heeft. LTO en de provincie Utrecht hebben al eerder het convenant duurzame energie afgesloten om een impuls te geven aan deze opgave.

54


5.6.1 Kans: regionaal bijeenbrengen vraag en aanbod energie Wij kiezen voor agrariërs, ondernemers en landgoedeigenaren als primaire doelgroep en samenwerkingspartner. Dit gezien hun fysieke en organisatorische relatie met allerlei gebiedsopgaven en kansen. Grote uitdaging is om projecten gefinancierd te krijgen en samen ‘massa’ te maken wat betreft kennis, netwerken en financiering.

Kans: regionaal bijeenbrengen vraag en aanbod energie Resultaat


Praktijkvoorbeelden energiebesparing en -opwekking

ðĴ organiseren bijeenkomsten samen met partners ðĴ opstellen en uitvoeren actieplan Energie en Klimaat Innovatiecentrum


55

de kracht van samenwerking

56


6

6. ORGANISATIE Hoofdambitie: de gebiedscommissie werkt samen met publieke, private en maatschappelijke partijen integraal en effectief aan de vitalisering en kwaliteit van het landelijk gebied in Utrecht-West Onze opdracht is tweeledig: a) het uitvoeren van de opgaven Agenda Vitaal Platteland-Gebiedsprogramma Utrecht-West 2012-2015 in opdracht van de provincie Utrecht. b) het stimuleren van afstemming en samenwerking om gezamenlijke opgaven te realiseren en gezamenlijke kansen te benutten. Het organisatiemodel moet ten dienste staan van de te behalen doelen. Maar ook flexibel genoeg zijn om op onvoorziene kansen in te kunnen spelen.

6.1

Gebiedsorganisatie op hoofdlijnen De gebiedsorganisatie (zie bijlage 2) bestaat uit een diversiteit van netwerken die wij zo willen verbinden dat lijnen samenkomen bij een kernachtige bestuurlijke en verantwoordelijke organisatie.

6.2

De provincie en ‘het gebied’ Voor spoor 1, de provinciale Agenda Vitaal Platteland-doelen, is de provincie Utrecht opdrachtgever. Voor de overige doelen, spoor 2, is een van de partners in het gebied de opdrachtgever. Het provinciale Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland (2011) is leidend voor de inzet van het Gebiedsprogramma Utrecht-West. De doelen van de Agenda Vitaal Platteland hebben we dan ook vertaald naar dit gebiedsprogramma (spoor 1). Voor de Agenda Vitaal Platteland-doelen geldt de provincie als regisseur en bestuurlijk opdrachtgever voor het gebied. De provincie heeft de kaders vastgesteld en de provinciale opgaven benoemd en heeft de gebiedscommissies gevraagd waar mogelijk deze te koppelen aan lokale opgaven. Die lokale opgaven vormen spoor 2 van het gebiedsprogramma: de kansen vanuit het gebied zelf. De gebiedspartners, verenigd in de Gebiedscommissie Utrecht-West, zijn samen verantwoordelijk voor het benutten en realiseren van deze kansen. Hierbij is ook de provincie partner (en facilitator en adviseur) maar geen opdrachtgever.

6.3

Gebiedscommissie Utrecht-West De gebiedscommissie organiseert de uitvoering van het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland en verzilvert kansen die zich in Utrecht-West voordoen. De gebiedscommissie regisseert, faciliteert en verbindt. Om zo de effectiviteit van allerlei ontwikkelingen en initiatieven in het gebied te vergroten.


57

Rollen, taken en verantwoordelijkheden ðĴ uitvoering geven aan en realiseren van de opgaven uit het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland: regie voeren, faciliteren en kansen creëren en besluiten nemen ðĴ aanjagen van gebiedseigen kansen door gebiedsprocessen te faciliteren, netwerken te verbinden, knelpunten en kansen te signaleren en agenderen, resultaten te behalen en besluiten te nemen ðĴ bewaken van integraliteit van het programma en sturing op hoofdlijnen ðĴ agenderen problemen in de uitvoering bestuurlijk en helpen zoeken naar oplossingen ðĴ is opdrachtgever van gemandateerde stuurgroepen, die de lokale integrale gebiedsprojecten uitvoeren en neemt besluiten over de inrichting op basis van adviezen van de stuurgroep ðĴ is opdrachtgever van werkgroepen die een thema nader uitwerken ðĴ bewaken dat de juiste partijen aan tafel zitten in de stuurgroepen en werkgroepen ðĴ verantwoording afleggen aan de provincie en andere opdrachtgevers over de voortgang van de uitvoering van het Gebiedsprogramma Utrecht-West ðĴ aansturen van het programmabureau De gebiedscommissie heeft expliciet geen rol in de uitvoering en ontwikkeling van planologisch beleid. Dat is de rol en verantwoordelijkheid van gemeenten en provincies. Daar waar dat de uitvoering van dit programma versterkt, zoeken partijen elkaar op.

Status De status van de gebiedscommissie is die van ‘bestuurlijke adviescommissie provincie conform art. 82 provinciewet op basis van een provinciaal instellingsbesluit’. Om zakelijke afspraken te kunnen maken met andere opdrachtgevers, gaan we onderzoeken of een stichting moet worden opgericht. De wenselijkheid, vorm en samenstelling zal nader worden onderzocht in 2012. Ook de relatie met de bestaande stichting Ontwikkeling de Venen en stichting De Utrechtse Waarden wordt in 2012 uitgewerkt. Samenstelling De gebiedscommissie start met veertien leden: een onafhankelijke voorzitter en een veertiental vertegenwoordigers van de belangrijkste stakeholders in het gebied Utrecht-West. Zowel overheden als het maatschappelijk middenveld hebben een plek in de gebiedscommissie, zie kader voor nadere toelichting. De tabel in bijlage 2 geeft een overzicht van de samenstelling van de Gebiedscommissie Utrecht-West. De directeur van Programmabureau Utrecht-West is secretaris van de gebiedscommissie.

Leden gebiedscommissie De leden van de gebiedscommissie zijn ambassadeurs van en voor heel Utrecht-West. Gezamenlijk zijn zij verantwoordelijk voor de uitvoering van het hele gebiedsprogramma en zetten zij zich actief en enthousiast in voor opgaven en kansen. Zij bewaken de integraliteit van het programma en bewaken effecten van besluiten en hun rollen in processen op gebiedsniveau. De onafhankelijke voorzitter is een echte netwerker, kent het gebied goed en weet partijen te binden en te enthousiasmeren.

Portefeuilleverdeling Leden van de gebiedscommissie verdelen onderling de nader te bepalen inhoudelijke portefeuilles, bijvoorbeeld recreatie, cultuurhistorie en landschap en innovatie. Eén lid van de gebiedscommissie is voorzitter van een of meer stuurgroepen. Het is mogelijk dat er ook een ander lid voorzitter kan worden van bijvoorbeeld een nieuwe stuurgroep. Verder komt er een

58


agendacommissie, waaronder de voorzitter van de gebiedscommissie en de directeur van het programmabureau. De agendacommissie bereidt de agenda voor en bewaakt het proces.

Advies Adviserende leden van de gebiedscommissie zijn een ambtelijke vertegenwoordiger van de provincie Utrecht en een ambtelijke vertegenwoordiger van de gemeente Utrecht. Afhankelijk van de agenda kunnen andere adviseurs worden uitgenodigd.

6.4

Stuurgroepen De stuurgroepen voeren in opdracht van de gebiedscommissie integrale gebiedsprojecten uit. Elke stuurgroep heeft een opdracht van de gebiedscommissie voor het realiseren van de opgave, voor de financiën en voor het proces. Integrale en bestuurlijk gevoelige opgaven uit de Agenda Vitaal Platteland 2012-2015 realiseren de stuurgroepen binnen vaste kaders.

Status Bij de start in 2012 werken twee stuurgroepen met mandaat van de gebiedscommissie door aan hun opdracht: Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen en Stuurgroep De Bovenlanden. De opdracht aan de Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen is uitvoering geven aan het Convenant Groot Wilnis-Vinkeveen (2010) en aan het Realisatieplan Groot Wilnis-Vinkeveen (2011). Deze documenten zijn opgesteld met mandaat van destijds Gebiedscommissie de Venen door de Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen in nauwe samenwerking met het gebied. De opdracht aan Stuurgroep De Bovenlanden is het opstellen van het Definitief Ontwerp voor de inrichting van het gebied, met draagvlak van het gebied. In december 2011 is een Voorlopig Ontwerp opgesteld door deze stuurgroep, in nauwe samenwerking met het gebied. De stuurgroepen hebben een opdracht van de gebiedscommissie voor het realiseren van de opgave, voor de financiën en voor het proces. De stuurgroep bereidt een advies aan de provincie over de opdracht voor. Het is altijd de gebiedscommissie die formeel het advies aan de provincie geeft. In principe zijn de adviezen van de stuurgroepen hamerstukken. In geval van grote discussie binnen de stuurgroep neemt de gebiedscommissie een besluit. Indien nodig kan de gebiedscommissie nieuwe stuurgroepen instellen.

Rollen, taken en verantwoordelijkheden ðĴ uitvoering geven aan de gebiedsgerichte integrale opgaven: regie voeren, faciliteren en kansen creëren ðĴ grondzaken aansturen, binnen de kaders van het grondstrategieplan dat is opgesteld ðĴ bewaken van de integraliteit van de opgave en sturing op resultaten ðĴ problemen in de uitvoering bestuurlijk agenderen en helpen zoeken naar oplossingen ðĴ verantwoording afleggen aan Gebiedscommissie Utrecht-West en andere opdrachtgevers over de voortgang van de uitvoering, het proces en de financiën Samenstelling Bestuurlijke afvaardigingen van lokale stakeholders nemen zitting in een stuurgroep. Zij zijn direct bestuurlijk betrokken bij de gebiedsgerichte opgave. De voorzitter van een stuurgroep komt uit de gebiedscommissie of wordt lid ervan.


59

Advies Afhankelijk van de agenda kunnen andere adviseurs worden uitgenodigd.

6.5

Plaatselijke Groep Leader De Plaatselijke Groep Leader werkt aan de uitvoering van het Ontwikkelingsplan Leader Weidse Veenweiden (zie paragraaf 3.6) tot en met 2013 en mogelijk daarna aan specifieke (aanvullende) gebiedsdoelen. De Plaatselijke Groep Leader legt verantwoording af aan de Gebiedscommissie Utrecht-West en wordt gefaciliteerd vanuit het programmabureau.

6.6

Streekplatform De Utrechtse Waarden Het Streekplatform De Utrechtse Waarden heeft als stichting een eigen verantwoordelijkheid in het betreffende gebied. De Streekagenda 2012-2015 is een integrale agenda voor projectontwikkeling in De Utrechtse Waarden. Het motto is ’Vitaal platteland, levende linten’, met de thema’s: ðĴ (zorgen voor) kennis delen en uitdragen over geschiedenis, cultuur, waarden en mogelijkheden van het gebied ðĴ versterken van een duurzame agrarische sector en verder ontwikkeling van natuur en landschap ðĴ verbeteren van de relatie tussen stad en land door middel van arrangementen, promotie en marketing ðĴ zorgen voor een aantrekkelijk woonklimaat voor alle generaties en het verbeteren van leefbaarheid en voorzieningenniveau ðĴ zorgen voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor allerlei kleine en grote bedrijven, familiebedrijven en starters ðĴ behouden van en (kwalitatief) verbeteren van mogelijkheden voor recreatie (ook voor bewoners) en plattelandstoerisme

Rollen, taken en verantwoordelijkheden ðĴ aanjagen van de uitvoering van de Utrechtse Waarden Streekagenda 2012-2015 ðĴ zorgen voor afstemming met en samenwerking aan gebiedsoverstijgende thema’s in Utrecht-West met name duurzame landbouw, energie, ondernemerschap en recreatie Samenstelling Het bestuur van het Streekplatform De Utrechtse Waarden bestaat uit de bestuurlijke afvaardiging van de gemeenten Lopik, Montfoort, Oudewater en IJsselstein en het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. Het Streekplatform De Utrechtse Waarden wordt ondersteund door het Streekteam. Deze bestaat uit ambtelijke afvaardiging van de vier gemeenten en het Hoogheemraadschap, aangevuld met de coördinator uit het Programmabureau Utrecht-West.

6.7

Platform Vecht en Weiden Het Platform Vecht en Weiden is de plek waar gesproken wordt over het versterken van de kwaliteiten van het landelijk gebied rond de Vecht & Plassen, zowel het Utrechtse als het Noord-Hollandse deel. Doel is om een goede samenhang en afstemming te krijgen. De rivier de Vecht is daarbij een belangrijke verbindende schakel. Politici, vertegenwoordigers van bedrijven en organisaties en betrokken burgers nemen deel. De bijeenkomsten van het plat-

60


form worden voorbereid door een agendacommissie en zijn voor een ieder die geïnteresseerd is toegankelijk.

6.8

Werkgroepen Elke werkgroep heeft een opdracht van Gebiedscommissie Utrecht-West. De voorzitter van een werkgroep is het lid van de gebiedscommissie dat portefeuillehouder van het thema is. De werkgroep rapporteert regelmatig over de opdracht aan de gebiedscommissie en legt verantwoording af aan de gebiedscommissie. In werkgroepen ontwikkelt het aanjaagteam nieuwe projecten en werkt het financieringsmodellen en businesscases uit. Daarnaast ondersteunt zij ook bij subsidieaanvragen. Zo wordt de kansrijkheid van initiatieven vergroot en kunnen ze door de belanghebbenden daadwerkelijk worden uitgevoerd.

6.9

Programmabureau Utrecht-West Het Programmabureau Utrecht-West werkt in opdracht van de gebiedscommissie. De directeur van het Programmabureau Utrecht-West is secretaris van de gebiedscommissie, geeft leiding aan het programmabureau en heeft een ambassadeursrol. Het programmabureau is compact en hoogwaardig en bestaat uit professionals met een grote mate van zelfstandigheid. Bij de start in 2012 heeft het programmabureau circa 12 fte’s: directeur, staf, aanjaagteam en projectleiders.

Taken en verantwoordelijkheden De taken en verantwoordelijkheden van het programmabureau zijn: ðĴ ondersteunen en faciliteren van de gebiedscommissie, stuurgroepen en werkgroepen ðĴ organisatie van de uitvoering van de twee sporen uit het gebiedsprogramma: Agenda Vitaal Platteland-opgaven en aanjagen gebiedseigen kansen ðĴ zorgdragen voor communicatie en omgevingsmanagement ðĴ adviseren van organisaties, ondernemers en inwoners van Utrecht-West bij subsidieaanvragen

6.10

Communicatie Utrecht-West is een netwerkorganisatie. Dat vraagt een andere kijk op communicatie. Bij elk project, proces of programmaonderdeel moeten afspraken worden gemaakt over bijvoorbeeld de organisatie van de communicatie en over de rolverdeling. Daarom zal het programmabureau nauw samenwerken met de communicatieadviseurs van de gebiedspartners. De communicatie over de doelen en ambities is gericht op:

Programmacommunicatie ðĴ kennismaken met Utrecht-West: verankeren ambities en opgaven ðĴ communiceren over mijlpalen en resultaten ðĴ kennis delen en lenen en leren van elkaar: krachten bundelen op inhoudelijke thema’s


61

Projectcommunicatie ðĴ projecten volgend uit Agenda Vitaal Platteland-opgaven, bijvoorbeeld Groot WilnisVinkeveen en De Bovenlanden ðĴ projecten, volgend uit de aanvullende ambities en kansen Bij de start van elk project worden afspraken gemaakt over de rol van communicatie. Gebiedscommunicatie Voor de communicatie over het gebied haken we zoveel mogelijk aan bij bestaande communicatiemiddelen en -momenten, bijvoorbeeld van Programmabureau Groene Hart. De communicatie rond het Streekplatform De Utrechtse Waarden gebeurt in nauwe samenwerking met de partners van het streekplatform.

62


langs de Vecht, Maarssen


63

7. FINANCIËN 7.1

Inleiding In het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015 van de provincie Utrecht zijn middelen toegekend aan specifieke doelen. Deze middelen kunnen voor een deel worden ingezet in Utrecht-West, voor de in dit gebiedsprogramma opgenomen opgaven die een bijdrage leveren aan deze doelen. Voor een groot aantal opgaven is cofinanciering nodig, dat wil zeggen dat naast de financiering uit Agenda Vitaal Platteland ook moet worden bijgedragen door andere (overheids)partners in het gebied. Voor de in dit gebiedsprogramma genoemde kansen zijn geen investeringsmiddelen uit Agenda Vitaal Platteland beschikbaar, maar kunnen wel organisatiekosten (inzet Programmabureau Utrecht-West) worden ingezet. Dit betreft de thema’s landschap, cultuurhistorie en ondernemerschap. Zowel voor de cofinanciering van provinciale middelen als voor de financiering van kansen is geld nodig. Hiervoor zullen creatieve oplossingen bedacht moeten worden. Ook de partners worden opgeroepen financieel achter deze ambities te staan. We zullen ons de komende tijd gezamenlijk gaan inspannen om de opgaven en de kansen gefinancierd te krijgen en samen te werken aan de vitaliteit en kwaliteit van het landelijk gebied.

7.2

Financieringsopbouw in vogelvlucht Onderstaande tabel geeft een samengevat overzicht van de middelen in dit gebiedsprogramma (in miljoenen euro’s). In bijlage 4 is een detailoverzicht van de beschikbare middelen opgenomen.

Financieel overzicht beschikbare middelen per 1 april 2012 Nieuwe AVP-middelen

Oude AVPmiddelen

THEMA Provincie

64

Rijk

EU

Middelen partners

Totaal AVPmiddelen Utrecht-West


INTEGRALE GEBIEDSPROJECTEN

€

4,14

€ 13,80

€ 0,24

€

4,08

€

1,87

€

22,26

€

24,13

DUURZAAM WATER- EN BODEMSYSTEEM

€

2,00

€ 12,42

€

–

€

–

€

4,89

€

14,42

€

19,31

BEHOUD EN ONTWIKKELING VAN NATUUR

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

VERSTERKEN LANDBOUW

€

2,12

€

–

€ 0,21

€

–

€

1,31

€

2,34

€

3,65

VERSTERKEN LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

ONTWIKKELEN RECREATIE

€

1,03

€

–

€

–

€

–

€

0,62

€

1,03

€

1,65

VERSTERKEN ONDERNEMERSCHAP

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

STIMULEREN ENERGIEBESPARING EN -OPWEKKING

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

ORGANISATIEKOSTEN

€

1,27

€

–

€

–

€

–

€

0,05

€

1,27

€

1,32

TOTAAL GEPROGRAMMEERD UTRECHT-WEST

€ 10,56

€ 0,45

€

4,08

€

8,73

€

41,31

€

50,05


€ 26,22

Definities tabel Financieel overzicht beschikbare middelen per 1 april 2012: ðĴ Nieuwe AVP-middelen: #&(Ĵ!*,)!,'',Ĵ0)),Ĵà!#Ĵ.,".à-.Ĵ(Ĵ)*!()'(Ĵ#(Ĵ,)/'(.Ĵ !(Ĵ#.&Ĵ&..&(Ĵ7567à756: ðĴ Oude AVP-middelen: #&(Ĵ(#.Ĵ)*!()'(Ĵ#(Ĵ,)/'(.Ĵ!(Ĵ#.&Ĵ&..&(Ĵ7567à756:ÍĴ',Ĵ1&Ĵ-"#%à ,Ĵ0)),Ĵà!#Ĵ.,".à-.Ĵ#(4.,Ĵ0)),Ĵ.,(Ĵ*,)$. ðĴ Totaal AVP-middelen Utrecht-West:Ĵ(#/1Ĵ(Ĵ)/Ĵà'#&(Ĵ)*!.& ðĴ Totaal Gebiedsprogramma Utrecht-West:Ĵ.).&Ĵà'#&(Ĵ.,".à-.Ĵ(Ĵ'#&(Ĵ*,.(,-Ĵ)*!.&Ĵ ðĴ Middelen partners:ĴĴ1,!!0(Ĵ'#&(Ĵ0(Ĵ*,.(,-Ĵ4#$(Ĵ'#&(Ĵ/#.Ĵ,-Ĵ-.(Ĵ -*,%(Ĵ) Ĵ".Ĵ., .Ĵ(Ĵ 0,*&#".Ĵ)((#,#(!Ĵ#$Ĵ-*#%Ĵ-/-##*,)$.(ÌĴĴ

Ĵ

Het totale gebiedsprogramma bedraagt inclusief de geraamde cofinanciering van partners 50,05 miljoen euro. De cofinanciering van partners (8,73 miljoen euro) is alleen in de tabel opgenomen als hierover een duidelijke afspraak bestaat, of wanneer een raming van de cofinanciering te maken is op basis van de Uitvoeringsverordening ILG (versie 2012), waarin alle subsidieregels staan weergegeven. Door deze werkwijze is een groot deel van de benodigde cofinanciering nog niet opgenomen in dit gebiedsprogramma. Daarnaast is de financiering van kansen niet gekwantificeerd (bijvoorbeeld ondernemerschap).

7.3

Organisatiekosten Voor de komende vier jaar is naar indicatie 1,27 miljoen euro nodig voor organisatiekosten, bestaande uit vergaderkosten van de gebiedscommissie, communicatieproducten en activiteiten en overige kosten van het Programmabureau Utrecht-West. Naast deze middelen zijn er proceskosten beschikbaar die specifiek zijn gelabeld aan de integrale gebiedsprojecten. Een deel van de algemene en gebied-specifieke personele capaciteit van het Programmabureau Utrecht-West wordt ingevuld met provinciale medewerkers. De kosten voor de inzet van deze medewerkers zijn niet opgenomen in de organisatiekosten of het desbetreffende gebiedsproject. Daarnaast zijn er opdrachten voor specifieke projecten die ‘om niet’ worden uitbesteed uit DLG (de A-uren). De in de tabel genoemde 0,045 miljoen organisatiekosten door partners betreft de financiering van streekplatform De Utrechtse Waarden voor het jaar 2012.

7.4

Middelen 7.4.1

Provinciale middelen Agenda Vitaal Platteland

Vanuit het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015 wordt in totaal 41,31 miljoen euro aan middelen (vanuit provincie, rijk en EU) ingezet voor de opgaven in dit gebiedsprogramma gedurende de periode 2012-2015. Voor deze middelen is een onderscheid gemaakt tussen nieuwe middelen (37,24 miljoen euro) en oude middelen (4,08 miljoen euro). Nieuwe middelen zijn opgenomen in het Kaderdocument AVP 2012-2015 en zijn beschikbaar gesteld voor Utrecht-West. Oude middelen zijn niet opgenomen in het Kaderdocument Agenda Vitaal Platteland 2012-2015, maar wel inzetbaar voor betreffende projecten binnen het AVP-gebied Utrecht-West. Oude middelen zijn reeds eerder vastgelegd, maar nog niet ingezet. Deze worden meegenomen in dit programma. Alle AVP-middelen zijn in beheer van de provincie Utrecht.


65

7.4.2 Overige provinciale middelen Naast de AVP-middelen wordt er 0,38 miljoen euro aan nieuwe middelen vanuit de Visie Recreatie en Toerisme - Uitvoeringsplan Recreatie en Toerisme 2012 ingezet binnen het gebiedsprogramma voor het thema recreatie (zie bijlage 3). In samenwerking met de provincie Utrecht zal uitvoering worden gegeven aan de opgaven uit het uitvoeringsplan. De middelen vanuit het Uitvoeringsplan Recreatie en Toerisme 2012 moeten in het jaar 2012 worden ingezet. In het najaar van 2012 wordt een uitvoeringsprogramma voor de jaren 2013 tot en met 2015 opgesteld. De benodigde middelen voor de periode 2013 tot en met 2015 zullen daarin worden vermeld. Naast de middelen uit bovenstaande visie zijn mogelijk nog op beperkte schaal andere financiële middelen vanuit de provincie Utrecht beschikbaar voor specifieke maatregelen. Deze middelen zijn niet opgenomen in het gebiedsprogramma.

7.4.3 Rijksmiddelen-Nota Ruimte In Utrecht-West is 26,22 miljoen euro aan Rijksmiddelen opgenomen. Deze Nota Ruimte Middelen zijn gekoppeld aan het Programma Westelijke Veenweiden. Zoals beschreven in paragraaf 4.2.1 vindt er een herijking plaats binnen het Programma Westelijke Veenweiden.

7.4.4 POP (EU) Vanuit Europa is in het gebiedsprogramma 0,45 miljoen euro geprogrammeerd. Hiervan is 0,24 miljoen euro gekoppeld aan het programma Leader Weidse Veenweiden en is 0,21 miljoen euro gekoppeld aan duurzame landbouw en innovatie.

7.4.5 Middelen partners In het gebiedsprogramma is voor de realisatie van een groot aantal opgaven cofinanciering nodig. Wanneer de verplichte cofinanciering op basis van de uitvoeringsverordening kan worden berekend is deze in de tabel opgenomen en paars gekleurd. De opgaven waarvoor dat (nog) niet kan zijn blauw gekleurd. Daarnaast zijn voor de beschreven kansen in het gebiedsprogramma nog geen middelen (financiële bijdrage of inzet van menskracht) beschikbaar, deze zijn ook blauw gekleurd. Voor de invulling van kansen zijn in het bijzonder middelen vanuit de partners gewenst om samen te werken aan de vitalisering van het landelijk gebied.

7.5

Inzet van middelen 7.5.1

Subsidies en opdrachten

De provinciale middelen opgenomen in dit gebiedsprogramma zijn in beheer bij de provincie Utrecht. De provincie Utrecht toetst of middelen correct worden ingezet, voor ze daadwerkelijk beschikbaar komen voor een project of programma. Er zijn twee procedures om het geld geprogrammeerd in het gebiedsprogramma te besteden: door middel van het aanvragen van een subsidie en via een opdracht.

7.5.2 Grond voor grond Zoals in paragraaf 3.4 is beschreven, zijn er in dit gebiedsprogramma nog geen middelen opgenomen voor de realisatie van het Akkoord van Utrecht. De middelen opgenomen in het

66


Kaderdocument AVP voor het Akkoord van Utrecht zijn en worden ingezet voor gronden van ‘de lijst 1 maart 2010’. De grondstrategie die door de provincie wordt opgesteld bepaald hoe, waar en waarvoor eventueel nieuwe middelen ingezet zullen worden.

7.6

Investeren in een duurzame toekomst Omdat resultaten boeken voor de gebiedscommissie centraal staat, is de financiële haalbaarheid van initiatieven van groot belang. We willen partijen faciliteren om (regionale) ‘businesscases’ te ontwikkelen om onze gezamenlijke doelen te realiseren. Daarnaast willen we ervaringen uitwisselen over verdienmodellen, arrangementen en (gebieds)fondsen met alle partijen die ons daarbij kunnen helpen (denk onder meer aan financiële instellingen). Zodat we samen de slag maken van subsidiëren naar financieren. Zo kunnen we onze ambities ook op de lange termijn waarmaken. Daar willen we nu in investeren! Een mooi voorbeeld is het Streekfonds De Utrechtse Waarden dat in mei 2011 is opgericht met het doel om duurzame streekeigen initiatieven financieel te ondersteunen. Op diverse wijzen is het mogelijk geld te geven of te genereren via rente. Met dit private geld wordt het gebied De Utrechtse Waarden duurzaam ontwikkeld en aantrekkelijk gehouden voor iedereen: bewoners, (boeren)bedrijven en bezoekers.


67

kieviten

68


Bijlagen

Resultaten en inspanningen

Hoofdambitie

Hoofddoelen

Gebiedsambities

Programmaambities

Hoofdambitie

VITAAL EN BELEEFBAAR UTRECHT-WEST

= kans

= AVP opgave

Kortetermijn grondplan opstellen en uitvoeren

Uitgangspunten, gewenste strategie en scenario’s benoemen


Realiseren schoon water

Tegengaan verdroging van natuurgebieden binnen EHS

Afremmen bodemdaling en reliaseren duurzaam watersysteem


Invulling geven aan de groene contour

Realiseren herijkte EHS

Behoud en herstel van de biodiversiteit door nieuwe natuur en nieuwe verbindingen te realiseren en door natuurkwaliteit binnen en buiten de EHS te versterken

Ontwikkelen van een robuust en duurzaam bodem- en water-systeem in een waterveilig Utrecht-West

Zorgdragen voor goede randvoorwaarden, duidelijkheid bieden over beschikbare middelen en aansturen van de Dienst Landelijk Gebied in de advisering over grondaankoop en -verkoop



Landbouw en energie

Stadslandbouw en multifunctionele landbouw

Landbouw en natuur

Duurzame landbouw en innovatie

Uitvoering geven aan structuurversterking i.r.t. de omgeving

Realiseren van een maatschappelijk gewaardeerde, hoogwaardige en toekomstgerichte landbouwsector


Versterken en uitdragen cultuurhistorische waarden

Versterken landschappelijke kwaliteiten Groene Hart

Versterken en ontwikkelen van de landschappelijke kwaliteiten en cultuurhistorie

Versterken landschap en cultuurhistorie


Versterken Merk & Marketing

Versterken waterrecreatie

Completeren Recreatief hoofdnetwerk / opheffen knelpunten

Versterken fysieke en digitale samenhang Poorten en TOP’s

Realiseren Poorten en Toeristische Overstappunten

Vergroten van de toegankelijkheid, beleefbaarheid en kwaliteit van de recreatiegebieden en -voorzieningen

Ontwikkelen recreatiefunctie


Realiseren co-creatief ondernemerschap

Zorgen voor ruimte aan en stimuleren van toekomstgericht ondernemerschap in het landelijke gebied van Utrecht-West

Versterken ondernemerschap


Regionaal bijeen brengen vraagen aanbod

Stimuleren van energiebesparing- en opwekking in het landelijk gebied van Utrecht-West

Stimuleren energiebesparing/opwekking

Stimuleren van innovatie en ondernemerschap in de landbouw en verbetering van de relatie stad-platteland met de Leader-werkwijze

Leader: Weidse Veenweiden

Versterken landbouw

Stimuleren van de sociaal-economische vitaliteit en ruimtelijke kwaliteit van De Utrechtse Waarden door ondernemerschap

De Utrechtse Waarden

Behoud en ontwikkeling van natuur

In onderlinge samenhang vergroten van de ecologische, recreatieve en cultuurhistorische waarden in de Vechtstreek en het plassengebied

Vecht & Plassen

Een duurzaam water/bodemsysteem

Goed toeven voor bewoners en recreanten in een sterk weidevogelgebied met natuurverbinding tussen Nieuwkoopse Plassen en reservaat Demmerik

De Venen: De Wilnisse Bovenlanden

Procesopgave: Grond als motor

Hoogwaardige robuuste natuurverbinding tussen Nieuwkoopse Plassen en Vechtstreek, met schoon water, beperkte bodemdaling en vitale landbouw

Een leefbare en beleefbare omgeving bieden aan inwoners en recreanten, met een gezonde economische basis

De Venen: Groot-Wilnis Vinkeveen

VITAAL GROEN EN BLAUW UTRECHT-WEST Versterken van biodiversiteit en organiseren van een toekomstgericht water- en bodembeheer

VERNIEUWENDE NETWERKEN

Verbinden van partners en sectoren, van keukentafel tot Groene Hart, en versterken van relaties met de buren

De Gebiedscommissie Utrecht-West werkt samen met publieke, private en maatschappelijke partijen integraal en effectief aan de vitaliteit en kwaliteit van het landelijke gebied

Doelenboom Gebiedsprogramma Utrecht-West 2012-2015

Bijlage 1: Doelenboom

69

70


…

Adviesbureaus

Ondernemers‐ koepels

Energiebedrijven

Financiële instellingen

Kennisinstituten

Gebiedscommissie Utrecht-West

Kansen, ambities en overige doelen

Gebiedspartners

Stuurgroep Groot Wilnis‐Vinkeveen / Bovenlanden

Plaatselijke Groep Leader Weidse Veenweiden

Innovatie

Programmabureau Utrecht‐West

Werkgroep Landschap & Cultuurhistorie

Werkgroep Energie & Klimaat

Werkgroep Landbouw

Werkgroep Recreatie / Merk & Marketing

Streekplatform Utrechtse Waarden

Platform Vecht & Weiden

Overheden, maatschappelijke organisaties en ondernemers

AVP‐doelen

Provincie Utrecht

…

Woerdens Beraad

Stuurgroep Groene Hart

Kwaliteitsteam Groene Hart

ANWB

NBTC

Bijlage 2: Organisatieschema Utrecht-West

Bijlage 3: Samenstelling Gebiedscommissie Utrecht-West

Thema/sector

Organisatie

Onafhankelijk voorzitter Secretaris

Directeur programmabureau Utrecht-West

Leden gebiedscommissie 1 Gemeenten

Stichtse Vecht

2 Gemeenten

De Ronde Venen

3 Gemeenten

Woerden

4 Waterschap

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden

5 Waterschap

Waterschap Amstel, Gooi en Vecht

6 Onafhankelijk voorzitter

Stuurgroep Groot Wilnis-Vinkeveen/Bovenlanden

7 De Utrechtse Waarden

Voorzitter Streekplatform

8 Landbouw

LTO Noord-Utrecht

9 Agrarische natuurbeheer

Agrarische Natuurverenigingen Utrecht-West

10 Natuur en Milieu

Natuur en Milieu Federatie Utrecht

11 Terreinbeheerders

Natuurmonumenten

12 Recreatie

PM

13 Cultuurhistorie/landschap

Vechtplassencommissie

14 Leader

Plaatselijke Groep

Ambtelijke adviseurs Vertegenwoordiger

Provincie Utrecht

Vertegenwoordiger

Gemeente Utrecht


71

Bijlage 4: Financiële tabel Bedragen in miljoen €

‘Gebiedsgerichte aanpak in Utrecht-West’

Ambitie

Integrale gebiedsprojecten

Opgave

Specificering opgave

Opgave / Kans

§ Gebiedsprogramma


Uitvoeren Convenant Groot Wilnis-Vinkeveen

Opgave

§ 3.2

Wilnisse Bovenlanden

Uitvoeren Voorlopig Ontwerp / Definitief Ontwerp Wilnisse Bovenlanden

Opgave

§ 3.3

Overige integrale gebiedstrajecten

Nog geen opgave

(nog geen) Opgave

§ 3.5

Leader: Weidse Veenweiden

Uitvoeren Leader Ontwikkelingsplan De Weidse Veenweiden 2007-2013

Opgave

§ 3.6

Uitvoeren aangepaste Business Case Maarsseveen-Westbroek ä!,'Ĵ,!å

Opgave

§ 4.2.1

Uitvoeren aangepaste Business Case Zegveld-Noord

Opgave

§ 4.2.1

Innovatieprogramma Veenweide Innovatie Centrum (VIC)

Kans

§ 4.2.1

Overige middelen Programma Westelijke Veenweide ä!,'Ĵ,!ÍĴ()!Ĵ(#.Ĵ!&&å

Kans

§ 4.2.1

‘Groen en Blauw Utrecht-West’

SUBTotaal INTEGRALE GEBIEDSPROJECTEN

Duurzaam water- en bodemsysteem

Afremmen bodemdaling en realiseren duurzaam watersysteem (Programma Westelijk Veenweide)

Cofinanciering provincie Programma Westelijk Veenweide

Kans

§ 4.2.1

Realiseren schoon water

Uitvoeren projecten Kaderrichtlijn Water (KRW)

Opgave

§ 4.2.2

Tegengaan verdroging van natuurgebieden binnen EHS

Verdrogingsaanpak TOP-gebieden

Opgave

§4.2.3

Verdrogingsaanpak SUBTOP-gebieden

Opgave

§4.2.3

Realiseren herijkte EHS

Uitvoeren Akkoord van Utrecht

Opgave

§ 4.3.1

Invulling geven aan de Groene contour

Ontwikkelen casussen en praktijkervaring opdoen groene contour

Kans

§ 4.3.2

Realiseren kavelruilen binnen integrale projecten

Opgave

§ 5.2.1

Inzet projecten, kennis en ervaringen uitdragen duurzame landbouw en innovatie

Opgave

§ 5.2.2

Rijksregeling Duurzame stallen Groot Wilnis-Vinkeveen

Opgave

§ 3.2

Landbouw en energie

Faciliteren tot implementatie integrale duurzame bedrijfsvoering en innovatieve duurzame energieproductiesystemen

Opgave

§ 5.2.3

Landbouw en natuur (buiten de EHS)

Uitvoeren projecten verbeteren leefgebieden

Opgave

§ 5.2.4

Stadslandbouw en multifunctionele landbouw

Ontwikkelen stadslandbouwbedrijven, arrangementen of nieuwe product/dienst

Opgave

§ 5.2.5

SUBTotaal DUURZAAM WATER- EN BODEMSYSTEEM Behoud en ontwikkeling van natuur

SUBTotaal BEHOUD EN ONTWIKKELING VAN NATUUR Uitvoering landbouwstructuurverbetering Duurzame landbouw en innovatie

‘Vitaal en beleefbaar Utrecht-West’

Versterken Landbouw

SUBTotaal VERSTERKEN LANDBOUW Versterken landschap en cultuurhistorie

Versterken landschappelijke kwaliteiten Groene Hart

Kwaliteiten integreren in projectontwikkeling en uitvoering

Kans

§ 5.3.1

Versterken en uitdragen cultuurhistorische waarden

Gezamelijke agenda voor versterken cultuurhistorie en kennisuitwisseling

Kans

§ 5.3.2

Poorten en TOP’s

Realiseren van Poorten en Toeristische Overstappunten (TOP’s)

Opgave

§ 5.4.1 / § 5.4.2

Complemeteren van het Recreatief hoofdnetwerk en opheffen knelpunten

Verbeteren recreatieve hoofdroutenetwerken wandelen en fietsen

Opgave

§ 5.4.3

Versterken waterrecreatie

Kansen uitwerken ter versterken van waterrecreatie

Kans

§ 5.4.4

Versterken Merk & Marketing

Sturen op kansen versterken Merk & Marketing

Kans

§ 5.4.5

Bestaande en nieuwe netwerken faciliteren / stimuleren financiële arangementen en pilots

Kans

§ 5.5.1

Energiebesparing en -opwekking door regionaal bijeenbrengen vraag en aanbod

Kans

§ 5.6

SUBTotaal VERSTERKEN LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE

Ontwikkelen recreatie

SUBTotaal ONTWIKKELEN RECREATIE Versterken ondernemerschap in het landelijk gebied

Mogelijk maken co-creatief ondernemerschap

SUBTotaal VERSTERKEN ONDERNEMERSCHAP Stimuleren energiebesparing en -opwekking

Energiebesparing en -opwekking door regionaal bijeenbrengen vraag en aanbod

SUBTotaal STIMULEREN ENERGIEBESPARING & -OPWEKKING Organisatiekosten

Proceskosten

SUBTotaal ORGANISATIEKOSTEN TOTAAL GEPROGRAMMEERD UTRECHT-WEST

72


Organisatiekosten Utrecht-West

n.v.t.

§ 7.3

Uitvoeren en actualiseren UW Streekagenda

Kans

§ 6.6

3,20

€

–

€

13,80

€

–

€

17,00

€

–

€

–

€

1,49

€

17,00

€

18,49

€

0,80

€

–

€

–

€

–

€

0,80

€

4,08

€

4,08

€

–

€

4,88

€

4,88

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

0,14

€

–

€

–

€

0,24

€

0,38

€

–

€

–

€

0,38

€

0,38

€

0,76

€

4,14

€

–

€

13,80

€

0,24

€

18,18

€

4,08

€

4,08

€

1,87

€

22,26

€

24,13

€

–

€

–

€

4,30

€

–

€

4,30

€

–

€

–

€

4,30

€

4,30

€

8,60

€

–

€

–

€

4,50

€

–

€

4,50

€

–

€

–

€

0,59

€

4,50

€

5,09

€

–

€

–

€

0,24

€

–

€

0,24

€

–

€

–

€

–

€

0,24

€

0,24

€

–

€

–

€

3,38

€

–

€

3,38

€

–

€

–

€

–

€

3,38

€

3,38

€

2,00

€

–

€

–

€

–

€

2,00

€

–

€

–

€

2,00

€

2,00

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

PM

€

–

€

–

€

–

PM

€

–

€

–

€

–

PM

PM

– PM

–

€

–

€

–

PM

€

–

€

–

€

–

2,00

€

–

€

12,42

€

–

€

14,42

€

–

€

–

€

4,89

€

PM 14,42

€

PM 19,31

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

0,84

€

–

€

–

€

–

€

0,84

€

–

€

–

€

0,40

€

0,84

€

1,24

€

0,36

€

–

€

–

€

0,11

€

0,48

€

–

€

–

€

0,16

€

0,48

€

0,64

€

0,12

€

–

€

–

€

0,10

€

0,22

€

–

€

–

€

0,41

€

0,22

€

0,63

€

0,25

€

–

€

–

€

–

€

0,25

€

–

€

–

€

0,08

€

0,25

€

0,33

€

0,30

€

–

€

–

€

–

€

0,30

€

–

€

–

€

0,02

€

0,30

€

0,32

€

0,25

€

–

€

–

€

–

€

0,25

€

–

€

–

€

0,25

€

0,25

€

0,50

€

2,12

€

–

€

–

€

0,21

€

2,34

€

–

€

–

€

1,31

€

2,34

€

3,65

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

0,25

€

0,12

€

–

€

–

€

0,37

€

–

€

–

€

0,36

€

0,37

€

0,73

€

0,40

€

0,26

€

–

€

–

€

0,66

€

–

€

–

€

0,26

€

0,66

€

0,92

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

0,65

€

0,38

€

–

€

–

€

1,03

€

–

€

–

€

0,62

€

1,03

€

1,65

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

1,27

€

–

€

–

€

–

€

1,27

€

–

€

–

€

–

€

1,27

€

1,27

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

–

€

0,05

€

–

€

0,05

€

1,27

€

–

€

–

€

–

€

1,27

€

–

€

–

€

0,05

€

1,27

€

1,32

€

10,18

€

0,38

€

26,22

€

0,45

€

37,24

€

4,08

€

4,08

€

8,73

€

41,31

€

50,05

Cofinanciering partners geraamd op basis van subsidiepercentage huidige Uitvoeringsverordering ILG

€

€


Nieuwe AVP-middelen: Middelen geprogrammeerd voor AVP-gebied Utrecht-West en opgenomen in kaderdocument 2012-2015 Oude AVP-middelen: Middelen niet opgenomen in kaderdocument 2012-2015, maar wel beschikbaar voor AVP-gebied Utrecht-West inzetbaar voor betreffende project (uit oude Rijksmiddelen

€

Cofinanciering partners vastgelegd

Bestuurs Overeenkomst Rijk


Paars

POP (EU)

Middelen Totaal AVPmiddelen partners (indicatief) Utrecht-West

Groen

Nota Ruimte Rijk

Subtotaal oude AVPmiddelen

(Co)financiering partners nodig

Overige provinciale middelen

Rijk

Subtotaal nieuwe AVPmiddelen

Donker blauw

Middelen AVP-kaderdocument

Oude AVP-middelen

Rijk en EU

Legenda:

Nieuwe AVP-middelen Provincie

73

Utrecht-West kaart 1 Utrecht-West Utrecht-West in het Groene Hart

0

5 km

juli 2012

Provincie Utrecht, G eo-informatie Provincie Utrecht, Geo-informatie

74


ondergrond: © 2012, Dienst v oor het kadaster en openbare registers, Apeldoorn ondergrond: © 2012, Dienst voor het kadaster en openbare registers, Apeldoorn 21-08-12 21-08-12 1223001 1223001

Muiden Amsterdam

Amstelveen

Weesp

Utrecht-West kaart 2: Gemeenten en waterschappen

Ouder-Amstel

Utrecht-West gemeenten Waterschappen Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Uithoorn

Waterschap Amstel, Gooi en Vecht Waterschap Rivierenland De Ronde Venen 0

10 km

juli 2012

Waterschap Amstel, Gooi en Vecht

Hilversum

Wijdemeren

Stichtse Vecht Nieuwkoop

De Bilt

Woerden Utrecht

Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden Bodegraven-Reeuwijk Bunnik Montfoort

IJsselstein

Oudewater

Nieuwegein

Houten

Lopik

Vlist

Vianen

Waterschap Rivierenland

Schoonhoven Zederik

Liesveld Provincie Utrecht, G eo-informatie Provincie Utrecht, Geo-informatie

Culemborg Leerdam

ondergrond: © 2012, Dienst oor hhet et kadaster n openbare registers, Apeldoorn 223002 ondergrond: © 2012, Dienstvvoor kadastereen openbare registers, Apeldoorn 21-08-12 21-08-12 11223002


75

Utrecht-West kaart 3: Integrale gebiedsprojecten Utrecht-West Integrale gebiedsprojecten Bovenlanden Groot Wilnis - Vinkeveen Bethunepolder Marickenland Noorderpark Groot Mijdrecht-Noord - Oost Programma Westelijke Veenweiden Zegveld-Noord Zegveld - Portengen Maarsseveen - Westbroek Groot Wilnis - Vinkeveen 0

5 km

augustus 2012

Provincie Utrecht, G eo-informatie Provincie Utrecht, Geo-informatie

76


ondergrond: © 2012, Dienst et kadaster n openbare registers, Apeldoorn 223003 ondergrond: © 2012, Dienstv oor voorhhet kadastereen openbare registers, Apeldoorn 21-08-12 21-08-12 11223003

Utrecht-West: kaart 4: Natuur bron: concept-Natuurbeheerplan 2013 Utrecht-West bestaande natuur agrarische natuur groene contour nieuwe natuur zoekgebied nieuwe natuur nog uit te werken 0

5 km

augustus 2012;; de kaart wordt najaar 2012 aangepast aan de afspraken in het gebiedsconvenant Groot Wilnis - Vinkeveen.

Provincie Utrecht, Geo-informatie Provincie Utrecht, Geo-informatie

ondergrond: © 2012, Dienst voor het kadaster en openbare registers, Apeldoorn 21-08-12 1223004 ondergrond: © 2012, Dienst voor het kadaster en openbare registers, Apeldoorn 21-08-12 1223004


77

Utrecht-West kaart 5: Leader Utrecht-West Leader Weidse Veenweiden

0

5 km

juli 2012

Provincie Utrecht, Geo-informatie


78

ondergrond: © 2012, Dienst voor het kadaster en openbare registers, Apeldoorn

21-08-12

1223005

ondergrond: © 2012, Dienst voor het kadaster en openbare r egisters, Apeldoorn 21-08-12 1223005


Utrecht-West kaart 6: TOP-gebieden en SUBTOP-gebieden Bron: ontwerp Provinciale Structuurvisie Utrecht-West Ecologische Hoofdstructuur (EHS) bestaande natuur en categorie 1 Akkoord van Utrecht Botshol

TOP-gebied SUBTOP-gebied 0

5 km

augustus 2012;; de kaart wordt najaar 2012 aangepast aan de afspraken in het gebiedsconvenant Groot Wilnis - Vinkeveen. Marickenland deelproject 1

Bovenlanden Wilnis

Armenland Ruwiel Noorderpark

De Meije

Kamerikse Nessen

De Bijleveld

Uiterwaarden Hollandse IJssel

Provincie Utrecht, Geo-informatie Provincie Utrecht, Geo-informatie

ondergrond: © 2012, Dienst voor het kadaster en openbare registers, Apeldoorn 21-08-12 1223006 ondergrond: © 2012, Dienst voor het kadaster en openbare registers, Apeldoorn 21-08-12 1223006


79

Colofon Samenstelling

Programmabureau Utrecht-West

Redactie

Miriam Jonker (Programmabureau Utrecht-West)

Eindredactie

Jules Looman (À la carte redactie)

Ontwerp

Martha Lauría (Lauría Communication + Design)

Fotografie

Maarten Koch, Carine Nieman, John Verbruggen

Cartografie


Programmabureau Utrecht-West Bezoekadres: Archimedeslaan 6, Utrecht Postadres: Postbus 194, 3500 AD Utrecht Tel. (030) 258 38 71 Email: [email protected] Internet: www.utrecht-west.com

80


Samenwerken aan Gebiedsprogramma

Recommend Documents