Samenvatting Familierecht Deel II. Horizontale Relaties

                             

  Samenvatting  Familierecht     2012-­2013     Deel  II     Horizontale  Relaties                                  

 

Jonathan  Van  Dooren         Met  lesnotities  van  Bram  De  Roo,  Bart  de  Groote,  Jonathan  Van  Dooren  En  Roxanne  Willems  

Deel  II  Horizontale  relaties   Inhoud  

Titel  I:  Huwelijk     • Hoofdstuk  1:  Algemeen   o Afdeling  1:  Definitie   o Afdeling  2:  Mensenrechtelijke  bescherming   o Afdeling  3:  Statistieken     • Hoofdstuk  2:  Grondvereisten  om  te  trouwen   o Afdeling  1:  Twee  personen  van  verschillend  of  hetzelfde  geslacht   o Afdeling  2:  Huwbare  leeftijd   o Afdeling  3:  Toestemming  van  de  aanstaande  echtgenoten    Algemeen    De  verloving    Gemis  aan  toestemming   • Huwelijk  van  geesteszieken   • Schijnhuwelijk   • Gedwongen  huwelijk    Gebrek  in  toestemming  (Wilsgebreken)   • Bedrog   • Geweld   • Dwaling   o Afdeling  4:  Instemming  van  de  ouders    Weigering   o Afdeling  5:  Geen  vorig  niet-­ontbonden  huwelijk   o Afdeling  6:  Geen  verwantschap  in  verboden  graad   (huwelijksbeletselen)     • Hoofdstuk  3:  Vormvereisten  om  te  trouwen   o Afdeling  1:  Aangifte  van  het  huwelijk   o Afdeling  2:  Formaliteiten  bij  de  huwelijksvoltrekking     • Hoofdstuk  4:  Sanctieregeling   o Afdeling  1:  Voorkomende  huwelijksbeletselen   o Afdeling  2:  Vernietigende  huwelijksbeletselen     • Hoofdstuk  5:  Bewijs  van  het  huwelijk   o Afdeling  1:  Principe   o Afdeling  2:  Uitzonderingen     • Hoofdstuk  6:  Gevolgen  van  het  huwelijk   o Afdeling  1:  Het  primair  huwelijksstelsel    De  Artikelen  212  tot  224  BW    Vorderingen  van  echtgenoten  betreffende  hun   huwelijks(vermogens)stelsel   o Afdeling  2:  Het  wettelijk  huwelijksvermogensstelsel    Algemeen    

 

2  







 

Actief   • Baten  van  de  eigen  vermogens   o Goederen  eigen  omwille  van  hun  oorsprong   o Goederen  eigen  omwille  van  hun  aard    Accessoria  (7)    Strikt  persoonlijke  goederen  (5)   • Baten  van  het  gemeenschappelijke  vermogen   • Bijzondere  problemen     Passief   • Onderscheid  bijdrage  en  verbintenis   • Definitief  passief   o Eigen  schulden    Omwille  van  oorsprong    Omwille  van  aard  (4)   o Gemeenschappelijke  schulden    Opsomming  van  7   • Voorlopig  passief   o Verhaalrecht  van  de  schuldeisers  met  betrekking  tot   eigen  schulden   o Verhaalrecht  van  de  schuldeisers  met  ebtrekking  tot   gemeenschappelijke  schulden   • Schulden  tussen  echtgenoten     Bestuur   • Inleiding    3  vormen   • Het  bestuur  van  het  gemeenschappelijk  vermogen   o Begrip  en  doelgebondenheid   o De  regel    Het  gelijktijdig  bestuur    Handelingen  die  onder  gelijktijdig  bestuur   vallen  (6)    De  gehoudenheid  van  de  andere  echtgenoot   o Uitzondering:  Het  alleenbestuur   o Uitzondering:  Het  gezamenlijk  bestuur    4  categorieën  handelingen   • Het  bestuur  van  het  eigen  vermogen   • Beveiligingsmaatregelen  en  sancties   o Rechterlijke  machtiging   o Rechterlijk  verbod   o De  nietigverklaring   o De  vergoeding   o Ontneming  van  bestuursbevoegdheden   o Gerechtelijke  scheiding  van  goederen              

3  





 

•

Ontbinding,  vereffening,  verdeling   • Oorzaken  en  ogenblik  van  ontbinding   o 1°  -­‐  7°   • De  postcommunautaire  onverdeeldheid   o Algemeen   o Bijzondere  problemen  (4)   • Boedelbeschrijving   • Vereffening   o 5  Verrichtingen  (Chronologisch)    Samenstelling  van  de  boedels    Opmaken  van  de  vergoedingsregelingen    Verrekening  van  de  lasten    Verrekening  van  de  vergoedingen    Verdeling  van  de  netto-­‐baten  (verdeling)   • Verdeling   o Beginsel  van  de  verdeling  bij  helften  (Art.  1445  BW)   o Het  recht  van  toewijzing  bij  voorrang  (Art.  1446)   o Heling  (Art.  1448  BW)   o Kosten  van  vereffening  en  verdeling  (Art.  1449  BW)     Casusles:  Vereffening  en  verdeling  

o Afdeling  3:  Overgangsrecht    Algemene  beginselen  inzake  overgangsrecht    Echtgenoten  gehuwd  onder  het  vroegere  wettelijk  stelsel   • Ingeval  van  verklaring  tot  handhaving   • Zonder  verklaring  tot  handhaving   o De  retroactiviteitstheorie   o De  ontbindingstheorie   o De  continuïteitstheorie     Hoofdstuk  7:  Ontbinding  van  het  huwelijk   o Zie  boek  

  Titel  II:  Echtscheiding  en  scheiding  van  tafel  en  bed     • Hoofdstuk  1:  Echtscheiding   o Afdeling  1:  Algemeen    Historiek  en  evolutie    Twee  gronden  en  twee  procedures   o Afdeling  2:  Echtscheiding  op  grond  van  onherstelbare  ontwrichting   van  het  huwelijk  (EOO)    Gronden  tot  echtscheiding   • 3  gronden/mogelijkheden    Procedure          

 

4  

Gevolgen   • Algemeen   • Lot  van  huwelijksvoordelen  en  contractuele  erfstellingen   • Uitkering  na  echtscheiding   • Ouderlijk  gezag   o Afdeling  3:  Echtscheiding  door  onderlinge  toestemming  (EOT)    Grondvereisten    De  voorafgaande  overeenkomsten   • Regelingsakte   • Familierechtelijke  overeenkomsten   • Facultatief:  Een  notariële  boedelbeschrijving    Procedure   • Bevoegde  rechtbank   • Verloop   • Wijzigbaarheid  van  de  voorafgaande  overeenkomsten   tijdens  de  procedure   • Lot  van  de  voorafgaande  overeenkomsten  na  afstand  van  de   procedure   • Brug  van  EOT  naar  EOO   • Rechtsmiddelen   • Overschrijving  van  het  echtscheidingsvonnis    Gevolgen  van  de  echtscheiding   • Algemeen   • Wijzigbaarheid  van  de  voorafgaande  overeenkomsten  na   echtscheiding   o In  onderling  akkoord   o Op  eenzijdig  verzoek    Regelingsakte    Overeenkomsten  met  betrekking  tot  de   kinderen    Overeengekomen  alimentatie  voor  de  ex-­‐ echtgenoot     Hoofdstuk  2:  Scheiding  van  tafel  en  bed   o Afdeling  1:  Inhoud  van  de  instelling   o Afdeling  2:  Gronden     o Afdeling  3:  Procedure     o Afdeling  4:  Gevolgen   o Afdeling  5:  Beëindiging                         

•

 

5  

Titel  II:  Wettelijke  samenwoning     • Hoofdstuk  1:  Algemeen     • Hoofdstuk  2:  Grondvoorwaarden     • Hoofdstuk  3-­4:  Statuut     • Hoofdstuk  5:  Beëindiging   o Afdeling  1:  Oorzaken  van  de  ontbinding   o Afdeling  2:  Gevolgen  (erfenis)     Titel  IV:  Feitelijke  samenwoning     • Hoofdstuk  1:  Algemeen     • Hoofdstuk  2:  Verhouding  tussen  feitelijk  samenwonenden  onderling   o Afdeling  1:  Met  betrekking  tot  de  persoon  van  de  partners   o Afdeling  2:  Met  betrekking  tot  de  goederen  van  de  partners     • Hoofdstuk  3:  Verhouding  tussen  feitelijk  samenwonenden  en  derden   o Afdeling  1:  Onrechtmatige  daad  van  een  derde   o Afdeling  2:  Huren  van  de  gezinswoning   o Afdeling  4:  Beslag  op  de  inboedel     Het  Examen                  

 

6  

Deel  II:  Horizontale  relaties    

Titel  I:  Huwelijk  

 

Hoofdstuk  1:  Algemeen      

•

Art.  143-­‐202  BW   Afdeling  1:  Definitie  

  •  

Definitie    Een  instituut  waartoe  twee  personen  toetreden  d.m.v.  een   vormgebonden  overeenkomst,  met  als  kern  het  tot  stand  brengen  van  een   duurzame  levensgemeenschap   Afdeling  2:  Mensenrechtelijke  bescherming  

  •

 

Recht  te  huwen  voor  mannen  en  vrouwen  van  huwbare  leeftijd  is  gewaarborgd   door  onder  meer  Art.  12  EVRM   o Recht  op  hertrouwen  zonder  wachttermijn    Bv.  Eerste  huwelijk  ontbonden  a  scheiding  of  door  overlijden  van   partner    Vroeger  was  er  soms  een  wachttermijn     o Recht  op  vrije  keuze  van  huwelijkspartner    Hieruit  niet  het  Homo-­‐huwelijk  afleiden   Afdeling  3:  Statistieken  

  • •                                

 

Aantal  huwelijken  neemt  af     Wettelijke  samenwoning  zit  in  de  lift   o Dit  biedt  minder  bescherming  dan  het  huwelijk  

7  

Hoofdstuk  2:  Grondvereisten  om  te  trouwen    

Afdeling  1:  Twee  personen  van  verschillend  of  hetzelfde  geslacht  

  •

 

Het  huwelijk  is  nu  geslachtsneutraal   o Art.  143  BW:  “kan  worden  aangegaan  door  twee  personen  van   verschillend  of  van  hetzelfde  geslacht”    Dus  ook  homo’s  en  lesbiennes     o Maar:  Art.  315  BW  is  niet  van  toepassing  op  het  huwelijk  tussen  personen   van  hetzelfde  geslacht    =  Vaderschapsregel    Afstammingsrecht  is  gecreëerd  uit  biologische  werkelijkheid   • Hier  onmogelijk!    Wel  adoptie  mogelijk    Biologisch  realisme  is  nodig  in  het  afstammingsrecht   Afdeling  2:  Huwbare  leeftijd  

  •

•

•        

=  18  jaar  (Art.  144  BW)   o Niet  altijd  zo  geweest   o 1990:  21  jaar  tot  meerderjarigheid   o Meisjes  konden  al  trouwen  op  15  jaar     Maar:  de  jeugdrechtbank  kan  om  “gewichtige  redenen”  het  verbod  om  voordien   te  huwen  opheffen  (Art.  145  BW)   o Wat  zijn  gewichtige  redenen?  (blanco  norm)    Vroeger  1980:  schoolvoorbeeld:  zwangerschap   • Want  huwelijks  kind  heeft  veel  meer  rechten    Anders  een   bastaardkind  en  minder  rechten    Nu:  zwangerschap  is  niet  de  meest  dwingende  reden  meer    Want   prenatale  erkenning      Wat  dan  wel  nu?   • Minderjarige  die  trouwen  voor  verblijfsrecht?    Neen,  want   misbruiken  van  burgerlijk  recht  om  vreemdelingenrecht  te   ontduiken   • Ook  niet  financiële  redenen   • WEL!  De  intentie  om  een  duurzame  levensgemeenschap  te   stichten  is  een  gewichtige  reden     o   Ontheffing  van  leeftijdsvereiste     Hoger  beroep:  binnen  de  8  dagen  na  de  kennisgeving  per  gerechtsbrief  van  het   vonnis   o Afwijkende  regeling  van  het  gemeenrecht  

8  

Afdeling  3:  Toestemming  van  de  aanstaande  echtgenoten     •

•

 

Algemeen   o “Er  is  geen  huwelijk  wanneer  er  geen  toestemming  is”  (Art.  146  BW)    Toestemming    Je  wordt  partij     o  “marriage  by  proxy”  en  postuum  huwelijk    =  Onmogelijk    Mariage  by  proxy    huwelijk  via  een  naaste  (door  middel  van   vertegenwoordiger)    In  Angelsaksische  landen  kan  dit  wel  =   huwelijk  door  een  handschoen    Postuum  huwelijk    Een  van  de  aanstaande  is  overleden   • 1  maal  gebeurd  en  dan  ongeldig  verklaard     o Huwelijk  in  extremis  kan  wel    In  de  haast    Schoolvoorbeeld:  huwelijk  van  iemand  die  gaat  sterven    Veel  ontheffingen  van  regels  mogelijk   • Vrijstelling  van  aangifteverplichting   • Geen  wachttermijn  van  14  dagen   • Niet  in  een  openbare  plaats  voltrekken     o Instemming  van  de  ouders  van  de  minderjarige  bruid  of  bruidegom    Instemming    Je  wordt  geen  partij,  enkel  akkoord  nodig     o Geen  vorig  niet-­‐ontbonden  huwelijk     o Geen  bloed-­‐  of  aanverwantschap  in  verboden  graad    Uitzondering  op  de  genotsbekwaamheid   • Eugenetische  ratio:  anders  mongooltjes    Afwezigheid  van  huwelijksbeletselen     De  verloving   o De  verloving  =  een  feitelijke  toestand     o Juridisch    Wederzijdse  verbintenis  om  met  elkaar  te  trouwen  is  nietig  (in   strijd  met  de  openbare  orde)    Afdwinging  is  onmogelijk    Verbreking  van  de  verloving  kan  soms  aanleiding  geven  tot   toepassing  van  Art.  1382  BW   • Niet  contractueel,  want  juridisch  is  er  geen  contract   • Indien  verloving  verbroken  in  omstandigheden  die   schadelijk  of  beledigend  zijn   o Bv.:  Alles  is  geregeld  en  1  van  de  2  komt  gewoonweg   niet  opdagen   o Juridische  oplossing:  moreel  en  materiele  schade    Moreel:  laag  begroot,  vaak  symbolische  euro    Materieel:  kosten  die  gemaakt  zijn,  zijn   verhaalbaar  

9  

Ook  art.  1088  BW  kan  worden  ingeroepen   • Om  verlovingsringen  terug  te  krijgen   • Alle  schenkingen  gedaan  ten  voordele  van  het  huwelijk,   vervallen  indien  het  huwelijk  daarop  niet  volgt     Gemis  aan  (inhoudelijke)  toestemming   o Formeel  is  de  toestemming  OK,  maar  inhoudelijk  schilt  er  iets     o Huwelijk  van  geesteszieken,  alcoholici  en  gedrogeerden    Geen   bewuste  toestemming    Bv.:  verlengde  minderjarige  kan  die  huwen?    Ja,  met   toestemming  ouders    Bv.:  Gerechtelijk  onbekwaamverklaarden?    Kunnen  niets,  ook   niet  toestemmen  met  huwelijk    Bv.:  Alcohol  na  de  vrijgezellenavond    Appreciatie  door   ambtenaar  van  de  burgerlijke  stand    Bv.:  Onder  invloed  van  drugs    Moeilijk     o Schijnhuwelijken    Enkel  formele  toestemming,  kennelijk  niet  gericht   op  een  duurzame  levensgemeenschap,  maar  enkel  op  een   verblijfsrechtelijk  voordeel  (zie  Art.  146bis  BW)    Definitie  in  de  wet    Goed  begrijpen     • Er  is  geen  huwelijk…  maar  wel  een  schijnhuwelijk!   • Wanneer  de  intentie  van  minstens  1  van  beide  echtgenoten   kennelijk  niet  verbonden  is  met  een  duurzame   levensgemeenschap      Vaak  voor  ontduiking  vreemdelingenrecht      Kunnen  illegalen  dan  nooit  met  elkaar  trouwen?   • Klassiek  als  schijnhuwelijk  beschouwd   • Maar  het  mag    Anders  strijdig  met  Art.  12  EVRM      Beoordeling  gebeurt  door  de  ambtenaar  van  de  burgerlijke  stand   • Moeilijk:  kan  niet  in  hun  hoofd  kijken      Indicaties   • Ministeriële  Omzendbrief    van  17  december  1999  inzake  de   wet  van  4  mei  1999  tot  wijziging  van  een  aantal  bepalingen   betreffende  het  huwelijk  (BS  31  december  1999)    Bevat   indicaties  voor  een  schijnhuwelijk     • Niet  omdat  het  aan  een  indicatie  voldoet  dat  het  een   schijnhuwelijk  is    Bv.:   o Partijen  kunnen  elkaar  enkel  verstaan  met  een  tolk   o Belangrijkere  aanwijzing  is:  verhalen  van  eerste   ontmoeting  verschillen  sterk  van  elkaar   o Ook:  een  van  de  huwelijkspartners  woont  al  op   duurzame  wijze  samen  met  een  andere  persoon   

•

 

10  

•

 

o Zeer    groot  leeftijdsverschil  Zeker  niet   doorslaggevend   o Een  van  de  huwelijkspartners  zit  in  de  prostitutie     o   Verschillende  indicaties  moeten  vervuld  zijn      Tegen  de  weigering  van  de  ABS  om  het  huwelijk  te  voltrekken  (op   grond  van  een  vermoeden  van  schijnhuwelijk)  (Art.  167,  laatste  lid   BW)  is  verhaal  mogelijk     • Bij  de  voorzitter  van  de  rechtbank  van  eerste  aanleg,   rechtsprekend  zoals  in  kort  geding  (Art.  587,  eerste  lid,  9°   Ger.W.)     • (Weigering  is  een  administratieve  rechtshandeling)      Ook  strafrechtelijk  gestraft     o Gedwongen  huwelijken    Aangegaan  zonder  vrije  toestemming  van   beide  echtgenoten  en  de  toestemming  van  minstens  een  van  de   echtgenoten  werd  gegeven  onder  geweld  of  bedreiging  (zie  Art.  146ter   BW)    Te  onderscheiden  van  gearrangeerd  huwelijk    Strafrechtelijk  bestraft  (Art.  391sexies  Sw.)     Gebrek  in  de  toestemming  (wilsgebreken)   o Beperktere  toepassing  dan  in  het  algemeen  verbintenissenrecht  omwille   van  de  stabiliteit  van  het  huwelijk,  maar  tendens  tot  soepelheid     o Bedrog:  wordt  niet  aanvaard  inzake  huwelijk  (Cass.  17  juli  1925)        “En  mariage  il  trompe  qui  peut”     o Dwaling  “in  de  persoon”  wordt  aanvaard  (Art.  180  BW)    =  over  de  burgerlijke  of  de  fysische  identiteit  van  de   huwelijkspartner  (Bv.  naam,  tweelingbroer/zus)      Niet  over  de  burgerlijke  staat  (zie  Cass.  17  juli  1925)   • Bv.  Gelogen  dat  je  3  maal  gescheiden  bent      Indien  een  beroep  op  “dwaling  in  de  persoon”  mislukt  om  de   nietigverklaring  van  het  huwelijk  te  vragen,  kan  altijd  de   echtscheiding  op  grond  van  onherstelbare  ontwrichting  van  het   huwelijk  worden  aangevraagd      Evolutie  naar  dwaling  omtrent  de  essentiële  hoedanigheden  van  de   persoon   • Het  (on)vermogen  tot  geslachtsverkeer    Bv.  Man  die  loog   over  impotentie   • De  burgerlijke  staat   • Het  gerechtelijk  verleden    Bv.  Ex-­‐verkrachter  

11  

•

 

• •

•

 

•

o Geweld    Is  eerder  uitzonderlijk    Enkel  morele  druk  volstaat  niet  voor   de  nietigverklaring     Afdeling  4:  Instemming  van  de  ouders  van  een  minderjarige     Weigering   o Één  ouder  die  weigert    De  jeugdrechtbank  kan  machtiging  tot  het   huwelijk  verlenen  indien  zij  de  weigering  ongegrond  acht     o Beide  ouders  weigeren    De  jeugdrechtbank  kan  slechts  machtiging  tot   het  huwelijk  verlenen  als  zij  de  weigering  een  misbruik  acht  te  zijn    Bv.:  Boerenzoon  trouwt  met  iemand  anders  dan  de  persoon  die  de   ouders  voor  ogen  hadden    En  wou  weg    Ouders  verhinderen   het  om  goedkope  werkkracht  niet  kwijt  te  geraken     (Zie  Art.  148  BW)   Komt  niet  vaak  voor   Afdeling  5:  Geen  vorig  niet-­ontbonden  huwelijk     “Men  mag  geen  tweede  huwelijk  aangaan  voor  de  ontbinding  van  het  eerste”  (Art.   147  BW)   o Lijkt  logisch,  maar  vaker  problemen  dan  je  denkt    Bv.:  IPR    Mensen  zijn  gescheiden  in  het  buitenland  (  Bv.:  verstoting)  en  deze   scheiding  wordt  niet  erkend  en  men  trouwt  hier  ter  goeder  trouw     Bigamie  (en  polygamie)  zijn  verboden  en  strafbaar  (Art.  391  Sw.)   Afdeling  6:  Geen  bloed-­  of  aanverwantschap  in  verboden  graad   (huwelijksbeletselen)    

•

 

Art.  161  BW:   o Absoluut  huwelijksverbod  tussen  ouders  en  kinderen    Huwen  met   bloedeverwanten  in  de  rechte  lijn  mag  nooit     o Relatief  huwelijksverbod  tussen  schoonouders  en  schoonkinderen,   stiefouders  en  stiefkinderen    In  dit  geval  aanverwanten    Enkel  natuurlijk  indien  huwelijk  waarmee  de  aanverwantschap   ontstond  is  ontbonden   • Blijven  ook  na  dit  huwelijk  schoonouders    Hieruit  kan  je  onthoffen  worden  door  een  KB    Vroeger  ook  absoluut   • Na  rechtspraak  door  Grondwettelijk  Hof  veranderd            

12  

•

•

•

“Het  in  Art.  161  BW  bedoelde  verbod  voor  aanverwanten”  (met  andere  woorden   het  huwelijksverbod  tussen  schoonouders  en  schoonkinderen,  stiefouders  en   stiefkinderen),  kan  door  de  Koning  om  gewichtige  redenen  worden  opgeheven   (Art.  164  BW)   o Brief  aan  dienst  familierecht  FOD  justitie   o Wel  om  gewichtige  redenen    Dus  duurzame  levensgemeenschap  die  ontstaat     o Na  de  wet  van  15  mei  2007,  als  gevolg  van  rechtspraak  van  het   Arbitragehof    Arbitragehof  nr.  157/2006,  18  oktober  2006    “In  zoverre  Art.  161  BW,  in  samenhang  gelezen  met  de  artikelen   163  en  164  BW,  het  huwelijk  tussen  een  stiefouder  en  een  stiefkind   na  het  overlijden  van  de  echtgenoot  die  de  band  van   aanverwantschap  tot  stand  heeft  gebracht,  op  absolute  wijze   verbiedt,  schendt  het  de  artikelen  10  en  11  van  de  Grondwet,  in   samenhang  gelezen  met  Art.  12  EVRM”     Art.  162  BW:  Absoluut  huwelijksverbod  tussen  broers,  zussen,  broer  en  zus   o Ook  het  huwelijk  tussen  halfbroer  en  halfzus   o Tussen  schoonbroer  en  schoonzus  bestaat  geen  huwelijksbeletsel  meer   (sinds  de  wet  van  27  maart  2001)    Ook  geen  relatief  huwelijksbeletsel,  enkel  voor  schoonouders  -­‐   schoonkinderen     Art.  163  BW:  Tussen  oom  en  nicht  of  neef;  tante  en  nicht  of  neef   o =  Relatief  huwelijksverbod,  vatbaar  voor  ontheffing  bij  KB,  om  “gewichtige   redenen”  (zie  Art.  164  BW)     o Oom  en  nicht    Derde  graad     o Neef  en  nicht    Vierde  graad    Geen  huwelijksbeletsel  

                                 

 

13  

Hoofdstuk  3:  Vormvereisten  om  te  trouwen     •    

•

Formaliteiten  vóór  het  aangaan  van  het  huwelijk:  De  huwelijksaangifte     Formaliteiten  bij  de  voltrekking  van  het  huwelijk   Afdeling  1:  De  aangifte  van  het  huwelijk  

  •

•

•

•

•

•

Welke  ambtenaar  is  bevoegd?  (Art.  63  BW)   o De  ABS  van  de  gemeente  waarin  één  van  de  aanstaande  echtgenoten  is   ingeschreven  in    Het  bevolkingsregister    Belgen    Het  vreemdelingenregister    Vreemdelingen    Het  wachtregister    Vluchtelingen     o Zo  nodig:  De  ABS  van  de  actuele  verblijfplaats     Wie  moet  het  huwelijk  aangeven?   o Één  van  de  aanstaande  echtgenoten  of  beide   o Voor  voltrekking  moet  men  met  2  zijn,  voor  de  aangifte  volstaat  1  persoon     Vrijstelling  van  aangifteverplichting  door  de  Procureur  des  Konings  om   “gewichtige  redenen”   o Bv.  :  Huwelijk  in  extremis     Lijst  van  vereiste  documenten  voor  de  aangifte  van  het  huwelijk    Art.  64  BW   o Versoepeld  na  2005   o Alles  wat  in  het  rijksregister  zit,  moet  je  zelf  niet  voorleggen     Informatieverplichting  voor  de  ABS    Hij  moet  de  aanstaande  echtgenoten  op   de  hoogte  brengen  van  de  mogelijkheid  een  beroep  te  doen  op  maximaal  vier   getuigen  (Art.  64,  §  5  BW)   o Vroeger  2  getuigen  verplicht   o Ratio?  Verschil  tussen  mensen  die  burgerlijk  en  kerkelijk  trouwen   wegwerken     Wachttermijn   o Voltrekking  van  het  huwelijk  is  onmogelijk  vóór  de  14de  dag  na  de   opmaak  van  de  akte  van  aangifte  (=  wachttermijn)    Ratio?  Onderzoek  van  de  ABS  naar  de  grondvoorwaarden   • Want  aangifte  huwelijk  mag  nooit  worden  geweigerd  op   basis  van  schijnhuwelijk     o Indien  geen  voltrekking  binnen  de  6  maanden  na  deze  14  dagen:  nieuwe   akte  van  aangifte  noodzakelijk      

   

14  

•

Weigering  de  akte  van  aangifte  op  te  maken   o Enkel  wanneer  de  aanstaande  echtgenoten  in  gebreke  blijven  de   documenten  te  overhandigen   o Verhaal  tegen  de  weigering  bij  de  voorzitter  van  de  rechtbank  van  eerste   aanleg  (Art.  587,  eerste  lid,  9°  Ger.  W.  j°  art.  63,  §  4,  tweede  lid  BW)    Weer  zoals  in  kort  geding  

  Afdeling  2:  Formaliteiten  bij  de  huwelijksvoltrekking  

  • •

• •

• • •

• •

Art.  166  BW  +  Art.  75  BW     In  het  openbaar   o Iedereen  moet  aanwezig  kunnen  zijn  op  het  moment  dat  het  huwelijk   voltrokken  wordt     In  persoon,  ten  overstaan  van  de  ABS  die  de  akte  van  aangifte  heeft  opgemaakt     In  het  gemeentehuis  of  op  een  andere  openbare  plaats  met  een  neutraal  karakter,   waarvan  de  gemeente  het  uitsluitend  gebruiksrecht  heeft   o Chique  restaurant  ?    Neen,  want  gemeente  heeft  niet  het  exclusieve   gebruiksrecht   o Ook  niet  in  kerk    Niet  neutraal     Aanwezigheid  van  getuigen  is  facultatief;  maximum  vier  zijn  toegelaten     Voorlezing  van  (excerpten  uit)  het  primair  huwelijksstelsel  (Art.  212-­‐224  BW)     Aanname  van  de  verklaring  van  de  echtgenoten  –  één  na  één  –  dat  zij  elkaar   willen  aannemen  tot  echtgenoten  (=  cruciaal!)   o Na  het  2e  Ja-­‐woord    Huwelijk  is  voltrokken  en  rechtsgeldig     Verklaring  in  de  naam  der  wet  dat  zij  door  de  echt  verbonden  zijn     Onmiddellijk  daarna    Opmaak  huwelijksakte    

                           

 

15  

Hoofdstuk  4:  Sanctieregeling     Bij  niet-­‐naleving  van  grond-­‐  of  vormvereisten     Afdeling  1:  Preventief:  “voorkomende  huwelijksbeletselen”     • Brengen  de  geldigheid  v/h  huwelijk  niet  in  gedrang     Afdeling  2:  Repressief:  “vernietigende  huwelijksbeletselen”     • Leiden  tot  volstrekte  of  betrekkelijke  nietigheid   • Bv.  :  Trouwen  met  bloedverwanten  in  de  rechte  lijn     • Zijn  volstrekt  nietig  (Art.  184  BW):   o Huwelijken  van  minderjarigen  zonder  ontheffing  van  leeftijdsvereiste   o Huwelijken  van  geesteszieken   o Schijnhuwelijken  en  gedwongen  huwelijken   o Bigame  huwelijken   o Huwelijken  tussen  bloed-­‐  of  aanverwanten  in  verboden  graad       o Niet  aangegeven  huwelijken   o Huwelijken  gesloten  door  een  onbevoegde  ABS    Bv.:  In  gemeente  trouwen  waar  het  niet  is  aangegeven    Bv.:  Huwelijk  tussen  dementerende  bejaarden  voltrokken  door   beambte  van  de  burgerlijke  stand,  erna  ondertekend  door  schepen   van  de  burgerlijke  stand   • Analyse:  onbevoegde  ambtenaar    clandestien  huwelijk  of   niet?  Enkel  indien  ze  het  subjectief  element  van  bedrieglijk   opzet  voldaan  hebben!  Maar  ook  wel  nog  genoeg   geestesbekwaam?    Best  bellen  naar  de  Procureur  des   Konings    is  nietig  verklaard     o Niet  in  het  openbaar  aangegane  huwelijken  (Art.  191  BW)            Verzamelnaam  =    clandestiene  huwelijken   • Pejoratieve  naam!   • Voor  niet  aangegeven  huwelijken  of  onbevoegde  ABS  of  niet   openbaar    normaal  voorkomende  huwelijksbeletselen  die   toch  zullen  leiden  tot  nietigheid      Nietigverklaring  vereist  naast  een  objectief,  ook  een  subjectief   element:  bedrieglijk  opzet  (door  de  rechter  te  appreciëren)            

16  

•

•

•

 

Is  betrekkelijk  nietig  (Art.  180-­‐181  BW):   o Het  huwelijk  aangetast  door  een  wilsgebrek     o Nietigheid  te  vorderen  door  de  echtgenoot  die  in  dwaling  werd  gebracht   maar  vordering  niet  meer  ontvankelijk  wanneer  de  samenwoning  is   voortgezet  meer  dan  zes  maanden  nadat  de  dwaling  door  de  echtgenoot  is   ontdekt     Gevolgen  van  een  nietig(verklaard)  huwelijk   o Blijft  geldig  tot  het  (definitieve)  vonnis    Pas  dan  is  het  huwelijk  nietig  verklaard    Wanneer  is  het  vonnis  definitief?   • REA  (Art.  596  Ger.  W.:  staat  van  personen    REA  exclusief   bevoegd!  verklaart  het  nietig   • Moet  betekend  worden   • Dan  1  maand   • Indien  geen  beroep:  kracht  van  gewijsde!     o Het  vonnis  geldt  erga  omnes   o Werkt  ex  nunc  en  ex  tunc    Ook  retroactief  (ex  tunc)    Bv.:  Huwelijk  dat  nietig  verklaard  gaat  worden,  maar  men  is  aan   het  scheiden    Al  het  alimentatiegeld  dat  ten  onrechte  betaald   werd,  moet  terugbetaald  worden     o Van  zodra  het  vonnis  dat  de  nietigverklaring  uitspreekt,  definitief  is,   wordt  het  huwelijk  geacht  nooit  te  hebben  bestaan     Twee  verzachtingen:   o Het  putatief  huwelijk  (Art.  201  BW)    Aan  een  nietig  huwelijk  worden  bepaalde  gevolgen  toegekend,   wegens  de  goede  trouw  van  minstens  één  echtgenoot      =  “pendelbeweging  der  ficties”   • Eerste  fictie    Alle  uitschakelingen  van  de  dingen  die   tijdens  huwelijk  zijn  gebeurd   • Tweede  fictie    Er  worden  wel  enkele  gevolgen  toegepast   o Door  ter  goeder  trouw  van  één  van  de  echtgenoten   o Goeder  trouw  moet  bewezen  worden    Niet   vermoed      Ten  voordele  van  de  echtgeno(o)t(en)  te  goeder  trouw      Gevolgen  van  het  putatief  huwelijk:   • Enkel  deze  gerealiseerd  vooraleer  het  huwelijk  definitief   nietig  is    (met  andere  woorden  vóór  het  ogenblik  waarop   het  vonnis  dat  de  nietigverklaring  uitspreekt  in  kracht  van   gewijsde  treedt)      Dus:  nietigheid  ex  nunc,  niet  ex  tunc  

17  

o Het  nietig  verklaarde  huwelijk  heeft  steeds  gevolgen  ten  voordele  van  de   kinderen    Ook  al  is  geen  van  beide  echtgenoten  te  goeder  trouw  geweest    Art.  202  BW      Bv.:  De  vaderschapsregel                                                                                        

 

18  

Hoofdstuk  5:  Bewijs  van  het  huwelijk    

Afdeling  1:  Principe  

  •

Bewijs  wordt  geleverd  via  de  akte  van  huwelijksvoltrekking,  ingeschreven  in  het   register  van  de  burgerlijke  stand  (Art.  194  BW)  

 

Afdeling  2:  Uitzonderingen  

   

 

•

Zie  de  artikelen  194  tot  en  met  200  BW  

19  

Hoofdstuk  6:  Gevolgen  van  het  huwelijk     Overzicht   • Primair  huwelijksstelsel  (Art.  212-­‐224  BW)   • De  vaderschapsregel  (Art.  315-­‐317  BW)   • Erfrecht  van  de  langstlevende  echtgenoot  (Art.  745bis-­‐septies  BW  en  915bis  BW)   • Secundair  huwelijksvermogensstelsel  (Art.  1387-­‐1474  BW)     Stelling  van  de  Prof   • Meerdere  ideale  partners  voor  het  huwelijk    De  ene  ware  bestaat  niet   • In  een  relatie  zijn  er  nooit  twee  evenwaardige  partners   o Niet  intellectueel  gelijkwaardig   o Niet  economisch  gelijkwaardig    Voor  economisch  zwakste  partner  is  huwelijk  altijd  de  beste  optie   • Vaak  met  scheiding  van  goederen    Verkeerd    Want   wettelijks  huwelijksvermogensrecht  zegt  dat  dingen  die  van   u  zijn  voor  het  trouwen  of  wat  in  erfenissen  zit  altijd  van  u   blijft     • Waarom  niet  trouwen?   o Vrees  echtscheiding    Uiteengaan  wettelijk  en  feitelijke  samenwonende   zijn  erger!  Bij  echtscheiding  weet  je  waar  je  aan  toe  bent   o Vaderschapsregel  omzeilen    Kan  ook  anders   o Kind  naam  van  de  moeder  laten  hebben    Correcte  opmerking     Afdeling  1:  Het  primair  huwelijksstelsel     De  artikelen  212  tot  224  BW   • =  Wederzijdse  rechten  en  verplichtingen  van  echtgenoten   • Mix  van  persoonsrechtelijke  en  vermogensrechtelijke  aspecten   • Doel:  verwezenlijking  van  de  essentie  van  het  huwelijk    Duurzame   levensgemeenschap  tot  stand  brengen     Art.  212  BW   • De  artikelen  212-­‐224  BW  zijn  van  toepassing  door  het  enkele  feit  van  het   huwelijk  (Art.  212,  eerste  lid  BW)   • Op  het  primair  stelsel  ent  zich  het  secundair  vermogensstelsel   o Wettelijk  stelsel  of     o Huwelijkscontract    conventioneel  stelsel     • Bij  huwelijkscontract  kan  niet  worden  afgeweken  van  het  primair  stelsel:  het  gaat   om  imperatieve  bepalingen  (Art.  212,  tweede  lid  BW)     • Is  het  primair  stelsel  van  toepassing   o Na  scheiding  van  tafel  en  bed?    Samenwoningsverplichting  en   bijstandsverplichting  verzwakt,  maar  getrouwens-­‐  en  hulpverplichting   blijven  bestaan    

20  

•

•

o Op  feitelijk  samenwonenden?    Neen   o Op  wettelijk  samenwonenden?    Gedeeltelijk  wel,  zie  later     Het  primair  stelsel  is  van  dwingend  recht,  niet  van  openbare  orde   o Zie  de  (evolutie  in)  de  cassatierechtspraak  in  verband  met   schadevergoeding  na  overspelig  concubinaat,  met  als  eindpunt:  Cass.  1   februari  1989  en  Cass.  15  februari  1990     o Bv.  :  Je  kan  vergoeding  bekomen  van  de  dader  als  je  minnaar  die  je   onderhoudt  wordt  omvergereden   o   Hieruit  leidt  men  af  dat  de  getrouwheidsverplichting  de  openbare  orde   niet  raakt   o   De  andere  bepaling  dus  ook  niet,  wel  van  dwingend  recht     Het  huwelijk  wijzigt  de  (gelijke)  handelingsbekwaamheid  van  de  echtgenoten   niet,  behoudens  bij  toepassing  van  Art.  476  BW:   o Na  ontvoogding  is  de  andere  echtgenoot  van  rechtswege  curator  (Art.  212,   derde  lid  BW)  

  Art.  213  BW    Vier  persoonlijke  huwelijksverplichtingen:     • Samenwoningverplichting  (Niet  absoluut,  men  kan  er  van  afwijken  bij   overeenkomst)   o =  Delen  van  tafel  en  bed  (met  echtgenoot)    Samen  eten  en  slapen,  plicht  tot  geslachtsgemeenschap   o Verkrachting  tussen  echtgenoten  is  mogelijk   o Overeenkomsten  tot  feitelijke  scheiding  zijn  mogelijk    Echtgenoten   moeten  onderling  kunnen  overeenkomen  wat  een  rechter  kan  beslissen   (cf.  Art.  223  BW)     o Sancties  bij  niet-­‐naleving  van  de  samenwoningverplichting:    Geen  directe    Gedwongen  uitvoering  is  niet  denkbaar,  een   dwangsom  en  schadevergoeding  eerder  theoretisch    Wel  indirecte    Echtscheiding  op  grond  van  onherstelbare   ontwrichting  van  het  huwelijk,  hulp-­‐  en  bijdrageplicht  niet  langer   afdwingbaar   • Bv.  :  Geen  alimentatie      Degene  die  weggaat  zit  in  de  zwakste  positie    Op  hem  weegt  een   schuldvermoeden  (schenden  van  de  samenwoningsverplichting)       • Getrouwheidsverplichting   o =  Afwezigheid  van  geslachtsgemeenschap  met  een  ander  dan  de   echtgenoot   o Sanctie  bij  niet-­‐naleving    Echtscheiding  op  grond  van  onherstelbare  ontwrichting  van  het   huwelijk  (Art.  229,  §  1  BW)    

 

21  

•

 

o Nog  altijd  de  snelste  manier  om  uit  de  echt  te  scheiden  (bewijs  van   overspel)     Hulpverplichting   o =  De  specifieke  onderhoudsverplichting  tussen  echtgenoten   o In  principe  in  natura  uitgevoerd,  in  de  echtelijke  verblijfplaats    In  natura    Bv.  in  de  supermarkt  de  rekening  betalen   o Primeert  op  de  gemeenrechtelijke  onderhoudsplicht  ex  Art.  205  BW    Dus  als  je  weinig  geld  hebt    Echtgenoot  onderhouden  primeert   op  de  gemeenrechtelijke  onderhoudsverplichting  Bv.  de  ouders   (Art.  205  BW)     o Het  schuldcriterium  speelt  voor  de  toepassing  van  Art.  213  BW  (zelfs  na   een  machtiging  van  de  vrederechter  tot  afzonderlijk  verblijf)    Concreet   betekent  dit      Op  de  echtgenoot  die  feitelijk  gescheiden  leeft  zonder  machtiging   weegt  een  weerlegbaar  vermoeden  van  schuld   • Wie  vertrekt  kan  zich  niet  beroepen  op  de  hulpverplichting   • Wel  indien  je  een  gerechtelijke  machtiging  hebt   De  feitelijk  gescheiden  echtgenoot  die  toepassing  van  de   hulpverplichting  vordert  ex  Art.  213  BW  moet  bewijzen  dat  het   ontstaan  en/of  het  voortduren  van  de  feitelijke  scheiding  aan  de   schuld  van  de  andere  echtgenoot  te  wijten  is   (=Cassatierechtspraak)   • Als  het  aan  zichzelf  te  wijten  is,  zal  hij  geen  alimentatie   krijgen     o Hulpverplichting  blijft  bestaan    Tot  de  echtscheiding  definitief  is  geworden    (uitspraak  op  één  eis   in  kracht  van  gewijsde)   • Na  EOO    Art.  301  BW  =  Ander  allimentatieregime  dan   hulpverplichting   • Na  EOT    In  overeenkomst  bepalen  of  allimentatie  moet   betaald  worden   

 

Na  scheiding  van  tafel  en  bed:  ten  voordele  van  beide  echtgenoten     o Sancties  bij  niet-­‐naleving    Echtscheiding  (op  grond  van  Art.  229,  §  1  BW);  eventueel   familieverlating  (Art.  391bis  Sw.)     Bijstandsverplichting   o =  Het  geheel  van  materiële  zorgen  en  morele  genegenheid  waartoe   echtgenoten  jegens  elkaar  verplicht  zijn  (Bv.  verzorging  van  een  zieke)    Bv.  :  Na  auto-­‐ongeval,  echtgenoot  mentaal  gehandicapt    Blijven   zorg  dragen   o Sanctie  bij  niet-­‐naleving    Echtscheiding  op  grond  van  Art.  229,  §  1  BW   

•

 

22  

Art.  214  BW    Vaststelling  van  de  echtelijke  verblijfplaats     =  Plaats  waar  de  samenwoningverplichting  wordt  uitgeoefend   • (Moet  niet  noodzakelijk  de  woonplaats  zijn)   o In  onderlinge  overeenstemming   o Bij  gebrek  daaraan:  uitspraak  van  de  vrederechter  in  het  belang  van  het   gezin     • Relevantie   o Territoriaal  bevoegde  rechtbank  voor  een  hele  reeks  familiale   vorderingen  is  deze  van  de  laatste  echtelijke  verblijfplaats    Art.  628,  1°   en  2°  Ger.W.   o Bescherming  voor  de  verlaten  echtgenoot     Art.  215  BW    Bescherming  van  de  gezinswoning  en  het  huisraad     • Wat  wordt  beschermd?   o De  gezinswoning  =  het  onroerend  goed  dat  het  gezin  tot  voornaamste   woning  dient    Geen  caravans,  boten,  …    Indien  meerdere  onroerende  goederen    De  voornaamste  woning      De  woning  moet  wel  nog  in  gebruik  zijn     o Het  huisraad  =  roerende  goederen,  functioneel  aanwezig  in  de   gezinswoning,  behorend  tot  het  normale  kader  waarin  de  echtgenoten   leven  of  hebben  geleefd    Bv.  :  Grasmachine,  salon,  …     • Welke  bescherming  geniet  de  gezinswoning?     o De  gezinswoning  waarop  (minstens)  één  echtgenoot  een  zakelijk   recht  heeft    Verbod  tot  “beschikken”   • Niet  te  eng  opvatten:  Niet  louter  daden  van  beschikking     alles  wat  het  wonen  meer  precair  maakt    Behoudens  instemming  van  de  andere  echtgenoot    Rechterlijke  machtiging  is  mogelijk  bij  gebrek  aan  instemming      1.  Eigen  goed   • “De  ene  echtgenoot  kan  zonder  de  instemming  van  de   andere  niet  onder  bezwarende  titel  of  om  niet  beschikken   over  de  rechten  die  hij  bezit  op  [de  gezinswoning],  noch  dat   goed  met  hypotheek  bezwaren”  (Art.  215,  §  1,  eerste  lid   BW)   o “Beschikken”  =  zeer  ruim:  alles  wat  het  wonen  meer   precair  maakt   o Niet  alleen  zakelijke  rechten,  ook  persoonlijke   rechten  ,  genotsrechten  (recht  van  gebruik,   bewoning)  

 

23  

De  gezinswoning  geniet  geen  bescherming  tegen  acties  van   derden  (Bv.  schuldeisers)   • Er  is  wel  bescherming  indien  de  gezinswoning  wordt   ingebracht  in  of  rechtstreeks  wordt  aangekocht  door  een   vennootschap  waarvan  (minstens)  één  echtgenoot   hoofdaandeelhouder  is     • Met  instemming  van  de  mede-­‐echtgenoot  is  beschikken  wel   mogelijk   o In  de  praktijk  laat  de  notaris  beide  echtgenoten   optreden  en  maakt  hij  een  onderhands  geschrift  op,   gehecht  aan  de  authentieke  akte     • Machtiging  is  mogelijk  door  (de  voorzitter  van)  de   rechtbank  van  eerste  aanleg  om  alleen  te  beschikken  indien   instemming  wordt  geweigerd  zonder  “gewichtige  redenen”,   die  een  actueel  karakter  moeten  hebben  en  verband  moeten   houden  met  de  gezinsbestemming  van  het  goed   o Art.  215,  §  1,  derde  lid  BW  j°  Art.  1253ter  et  seq.   Ger.W.   o   In  kort  geding     2.  Gemeenschappelijk  goed   • Cumulatieve  toepassing  van  Art.  215,  §  1  BW  én  de  regels   van  het  gezamenlijk  bestuur  van  het  gemeenschappelijk   vermogen  (Art.  1418-­‐1420  BW)     • Wat  betekent     o Geen  vervreemding  van  de  gemeenschappelijke   gezinswoning  zonder  toestemming  van  de   echtgenoot  (Art.  1418-­‐1419  BW)   o Rechterlijke  machtiging  mogelijk  na  weigering   zonder  wettige  redenen  (Art.  1420  BW)   o Beschermd  gezinsbelang  primeert  op  het  zuiver   materieel  belang     3.  Onverdeeld  goed   • Cumulatieve  toepassing  van  Art.  215,  §  1  BW  én  de  regels   van  de  mede-­‐eigendom  (Art.  577-­‐2  BW)     • Wat  betekent     o Medewerking  (=  toestemming)  van  alle  mede-­‐ eigenaars  is  noodzakelijk  voor  alle  daden  van  beheer   en  beschikking  (Art.  577-­‐2,  §  6  BW)   o +  Instemming  van  de  mede-­‐echtgenoot  is  vereist   (Art.  215,  §  1  BW)         •





 

24  

Verschil  tussen  instemming  en  toestemming   o Toestemming    Je  wordt  partij  bij  de  overeenkomst   o Instemming  Je  wordt  geen  partij     o De  gehuurde  gezinswoning    “Het  recht  op  huur  van  het  onroerend  goed  dat  één  van  de   echtgenoten  gehuurd  heeft,  zelfs  vóór  het  huwelijk  en  dat  het  gezin   geheel  of  gedeeltelijk  tot  voornaamste  woning  dient,  behoort  aan   beide  echtgenoten  toe,  niettegenstaande  iedere  hiermee  strijdige   overeenkomst”  (Art.  215,  §  2,  eerste  lid  BW)    Louter   vorderingsrecht      Gelijk  en  onverdeeld  huurrecht  voor  beide  echtgenoten  (niet  voor   handelshuur  of  pacht)      Gevolgen:   • “Opzeggingen,  kennisgevingen  en  exploten  betreffende  de   huur  moeten  gezonden  worden  aan  elk  der  echtgenoten   afzonderlijk  of  uitgaan  van  beide  echtgenoten  gezamenlijk”   (Art.  215,  §  2,  tweede  lid  BW)   o Naar  elk  van  de  echtgenoten  een  aangetekende  brief   sturen  of   o Gezamenlijk  ondertekenen  van  Bv.  de  opzegging      Geen  overdreven  formalisme:   • Een  huuropzegging  gericht  aan  beide  echtgenoten  in  één   brief,  aangetekend  opgestuurd  met  ontvangstbewijs  dat   ondertekend  is  door  beide  echtgenoten  volstaat,  nu  zij   werkelijk  kennis  hebben  genomen  (Cass.  22  maart  1991)      Bescherming  van  de  verhuurder   • “Elk  van  de  echtgenoten  kan  evenwel  de  nietigheid  van  deze   documenten,  die  aan  de  andere  echtgenoot  worden   toegezonden  of  van  deze  laatste  uitgaan,  slechts  inroepen   indien  de  verhuurder  kennis  heeft  van  het  huwelijk”  (Art.   215,  §  2,  eerste  lid  in  fine  BW)     • Kennis  van  het  huwelijk  in  hoofde  van  de  oorspronkelijke   verhuurder-­‐verkoper  impliceert  geen  kennis  in  hoofde  van   de  nieuwe  verhuurder/koper;  enkel  werkelijke  kennis  van   het  huwelijk  is  relevant  (Cass.  7  april  1994)                   •

 

25  

•

Welke  bescherming  geniet  het  huisraad?     o Verbod  tot  beschikken  en  verpanden,  behoudens  instemming  van  de   mede-­‐echtgenoot  (van  belang  voor  opkopers  van  tweedehands  materiaal)     o Zowel  voor  eigen  goederen  als  voor  gemeenschappelijke  goederen    Geen  sprake  van  toestemming  wegens  de  regel  van  het  gelijktijdig   bestuur  (Art.  1416  BW),  wel  van  instemming  (Art.  215,  §  1)     o Is  beslag  op  het  huisraad  door  één  echtgenoot  mogelijk,  ter  voldoening   van  een  onderhoudsschuld  ex  art.  213  BW?    Beslagrechter  Brugge  (13  november  1979)    Nee,  want  de   bescherming  ex  Art.  215  BW  geldt  ook  tijdens  een   echtscheidingsprocedure      Doctrine    Ja,  want  de  hoedanigheid  van  onderhoudsschuldeiser   primeert  op  de  hoedanigheid  van  echtgenoot      Zie  evenwel  Art.  1408,  §  1  Ger.W.  voor  de  goederen  die  niet  vatbaar   zijn  voor  beslag      Als  de  echtgenoot  geen  allimentatie  betaalt    is  het  dan  mogelijk   om  beslag  te  leggen  op  de  huisraad  en  deze  te  verkopen?   • De  vraag  van  de  echtgenoot  om  geld  voor  Bv.  eten  te  kopen   primeert  op  de  juridische  toestand/discussie  

  Art.  216  BW    Beroepskeuze     • Het  recht  een  beroep  uit  te  oefenen  zonder  instemming  van  de  andere   echtgenoot   o Iedereen  mag  een  beroep  naar  keuze  uitoefenen    Moet  wel  binnen  de   grenzen  van  het  fatsoen  blijven     o Maar:  recht  van  verzet  bij  de  (voorzitter  van)  de  rechtbank,  indien  hieraan   een  ernstig  nadeel  is  verbonden  voor  zijn  zedelijke  of  stoffelijke  belangen   of  voor  die  van  de  minderjarige  kinderen    Bv.  :  Vrouwen  die  een  bordeel  uitbaten    Bv.  :  Man  die  een  kantoor  voor  paardenwedrennen  heeft    Groot   financieel  risico     o De  rechter  kan  de  uitoefening  van  het  beroep    Verbieden  (maar:  dwanguitvoering  niet  mogelijk)    Afhankelijk  stellen  van  een  voorafgaande  wijziging  van  het   huwelijksvermogensstelsel  van  de  echtgenoten  (echtgenoot  die   hieraan  niet  meewerkt,  wordt  geacht  een  verboden  beroep  uit  te   oefenen)   • Meestal  overstappen  naar  een  zuivere  scheiding  van   goederen   • Gevolg    Schulden  die  je  maakt  zijn  eigen  schulden   • Bv.  :  Bij  kantoor  voor  paardenwedrennen  

 

26  

•

o Uitzondering:  Het  recht  van  verzet  geldt  niet  voor  de  uitoefening  van   openbare  (lees:  politieke)  mandaten    Iedereen  heeft  het  recht  om  een  politiek  mandaat  uit  te  oefenen     Het  recht  de  naam  van  de  andere  echtgenoot  in  beroepsbetrekkingen  te   gebruiken   o 3  mogelijke  vormen  van  gebruik    Eigen  naam    Beide  namen    Naam  echtgenoot     o Steeds  mits  instemming,  die  alleen  om  gewichtige  redenen  kan  worden   ingetrokken     o Verhaal  tegen  de  intrekking  bij  de  (voorzitter)  van  de  rechtbank     o Sancties    Er  staan  geen  sancties  in  de  wet    Maar  eventueel  Art  1382  BW  of  verbod  naam  nog  te  gebruiken  

  Art.  217  BW    Inning  en  besteding  van  de  inkomsten     • Iedere  echtgenoot  ontvangt  zijn  inkomsten  (sensu  lato)  alleen   o Niet  alleen  beroepsinkomsten,  ook  huurinkomsten     • Er  is  een  wettelijke  rangorde  in  de  besteding  van  de  inkomsten     • Gereserveerde  winsten  van  een  BVBA  waarvan  de  man  zaakvoerder  en   hoofdaandeelhouder  is,  kunnen  als  inkomsten  in  de  zin  van  Art.  217  BW  worden   beschouwd  (Cass.  27  juni  1980)     • Besteding  van  de  inkomsten:   o Bij  voorrang:  aan  de  bijdrage  in  de  lasten  van  het  huwelijk  (cf.  Art.  221   BW)      Alle  kosten  van  het  dagelijkse  leven   o Het  eventuele  overschot    Voor  de  aanschaf  van  verantwoorde   beroepsgoederen    Zaken  kopen  voor  de  uitoefening  van  het  beroep   o Wat  daarna  nog  overblijft    Onderworpen  aan  de  regels  van  het   huwelijksvermogensstelsel    In  principe  concurrentieel  bestuur,  voor  daden  van  beschikking     instemming     • In  een  gemeenschapsstelsel  (zoals  het  wettelijk  stelsel)  is  er  in  de  regel   concurrentieel  bestuur  (maar  gezamenlijk  bestuur  voor  gewichtige  handelingen)   • In  een  stelsel  van  scheiding  van  goederen  is  er  een  regime  van  alleenbestuur        

 

27  

Art.  218  BW    Opening  van  een  bankrekening  –  huur  van  een  safe     • Iedere  echtgenoot  kan,  zonder  de  instemming  van  de  andere,  op  zijn  naam  een   depositorekening  voor  geld  of  effecten  doen  openen  of  een  brandkast  huren  (Art.   218,  eerste  lid  BW)     • Vermoeden  van  uitsluitende  bestuursbevoegdheid  ten  opzichte  van  de   bewaarnemer  of  verhuurder  (Art.  218,  tweede  lid  BW)   o Enkel  rechterlijke  beslissingen  (Art.  221  of  223  BW)  kunnen  de  vrije   beschikking  van  de  titularis  beperken     o Geldt  het  vermoeden  van  uitsluitende  bestuursbevoegdheid  ook  nog  na   ontbinding  van  het  huwelijk?    Feit:  de  gelden  van  de  overledene  én  zijn  echtgenoot  worden  na   overlijden  geblokkeerd   • Ook  de  rekening  van  de  andere  echtgenoot  wordt   geblokkeerd    Garantie  dat  er  voldoende  successierechten   zullen  betaald  worden,  bank  of  fiscus  weet  niet  wat  het   toepasselijke  huwelijksstelsel  is   • Deblokkering:  zie  Art.  1240bis  BW   • Bevrijdende  betaling  van  een  gelimiteerd  bedrag  aan  de   Langstlevende  echtgenoot:  zie  Art.  1240ter  BW     • Kennisgeving  aan  de  echtgenoot   o De  bewaarnemer  en  de  verhuurder  moeten  de  andere  echtgenoot  in   kennis  stellen  van  de  opening  van  de  rekening  of  de  huur  van  de   brandkast  (Art.  218,  derde  lid  BW)    Bank  moet  kennisgeving  doen    Bewijslast  inzake  kennisgeving  rust  op  de  bank  (die  best  een   aangetekend  schrijven  verstuurt)   •   Is  geen  schending  bankgeheim    Praktijk:  overlegging  identiteitskaart  cliënt  en  bevestiging  adres   andere  echtgenoot  (indien  gekend)     • Sancties   o Voor  de  echtgenoot  die  gemeenschapsgelden  op  een  eigen  rekening   verkwist:  ontneming  van  bestuursbevoegdheden,  scheiding  van  goederen,   vergoedingen   o Voor  de  bank  die  haar  plicht  tot  kennisgeving  niet  nakomt     Schadevergoeding  ex  Art.  1382  BW     Art.  219  BW    Lastgeving  tussen  echtgenoten     • Twee  wettelijke  beperkingen   o Lastgeving  mag  alleen  tijdens  het  huwelijk  worden  gegeven  (dus  niet  bij   huwelijkscontract)   o Lastgeving  kan  te  allen  tijde  worden  herroepen  (onherroepelijkheid  kan   niet  worden  bedongen)    Ook  niet  in  een  huwelijkscontract    

 

28  

•

•

Lastgeving  kan  algemeen  of  bijzonder  zijn   o Indien  algemeen  =  enkel  voor  daden  van  beheer   o Daden  van  beschikking  vereisen  een  uitdrukkelijke,  bijzondere  lastgeving     Lastgeving  kan  slaan  op  eigen  goederen  van  de  lastgever,  maar  ook  op   gemeenschapsgoederen  

  Art.  220  BW    Gerechtelijke  indeplaatsstelling     • Art.  220,  §§  1  en  3  BW   o Is  één  echtgenoot  vermoedelijk  afwezig,  onbekwaamverklaard  of  in  de   onmogelijkheid  zijn  wil  te  kennen  te  geven,  dan  moet  een  rechter   tussenkomen,  teneinde  de  andere  echtgenoot  toe  te  laten  om:      De  gezinswoning  te  vervreemden  of  te  hypothekeren  (rechtbank   van  eerste  aanleg)    De  door  derden  verschuldigde  geldsommen  geheel  of  ten  dele  te   ontvangen  ten  behoeve  van  de  huishouding  (vrederechter)     • Art.  220,  §  2  BW   o Indien  een  echtgenoot  in  de  onmogelijkheid  verkeert  zijn  wil  te  kennen  te   geven  (sensu  lato),  kan  de  andere  aan  de  rechtbank  van  1ste  aanleg  de   indeplaatsstelling  vragen  voor  de  uitoefening  van  (een  gedeelte  van)  zijn   bevoegdheden,  behalve  indien  er  een  lasthebber  werd  aangesteld  of  er   een  wettelijke  vertegenwoordiger*  is    In  de  plaats  van  de  echtgenoot  een  testament  maken  of  een   schenking  doen,  kan  nooit  via  Art.  220  BW    *  Bv.  :  Onder  voorlopig  bewind,  gerechtelijk   onbekwaamverklaarden     Art.  221  BW    Bijdrage  in  de  lasten  van  het  huwelijk     • Iedere  echtgenoot  draagt  bij  in  de  lasten  van  het  huwelijk  naar  zijn  vermogen   (Art.  221,  eerste  lid  BW)     • “Lasten  van  het  huwelijk”  =  Alle  kosten  van  het  huwelijks  gezinsleven   o Problemen:      Auto  die  slechts  door  één  echtgenoot  wordt  gebruikt    Bv.  enkel   voor  professionele  activiteiten  van  1  echtgenoot    Aankoop  gezinswoning    Alle  koten  in  verband  met  de   gemeenschappelijke  gezinswoning    Lasten  in  de  bijdrage  van  het   huwelijk    Inkomstenbelastingen    Geen  lasten  van  het  huwelijk     • “Bijdrage  naar  vermogen”  =  Gelijke  verplichting  met  meestal  ongelijke  bijdrage   (Geen  verplichte  gelijke  verdeling  van  het  gezamenlijke  inkomen)   o Meestal  beding  in  huwelijkscontract:  “iedere  echtgenoot  wordt  geacht  zijn   bijdrage  dag  na  dag  te  hebben  geleverd,  behoudens  tegenbewijs”    Tegenbewijs  moet  altijd  kunnen  worden  geleverd    

 

29  

De  bijdrageverplichting  blijft  ook  na  feitelijke  scheiding  bestaan   o Maar:  wie  bijdrage  in  de  lasten  van  het  huwelijk  vordert  na  de  feitelijke   scheiding,  los  van  Art.  223  BW,  moet  bewijzen  dat  ENKEL  de  mede-­‐ echtgenoot  schuld  heeft  aan  het  ontstaan  en  het  eventuele  voortduren  van   de  feitelijke  scheiding  (Cass.  21  februari  1986)     • Bijzondere  uitvoeringssanctie:  de  ontvangstmachtiging  (Art.  221,  tweede  lid   BW)   o =  Een  gerechtelijk  mandaat  om  sommen  te  ontvangen   o Kan  uiteraard  enkel  voor  de  toekomst  worden  toegekend,  maar  is   mogelijk  voor  lasten  van  het  huwelijk  waartoe  in  het  verleden   onvoldoende  is  bijgedragen     Art.  222  BW    Hoofdelijkheid  van  huishoudelijke  schulden     • “Iedere  schuld  die  door  een  der  echtgenoten  werd  aangegaan  ten  behoeve  van  de   huishouding  en  de  opvoeding  van  de  kinderen,  verbindt  de  andere  echtgenoot   hoofdelijk”  (=  kan  voor  het  geheel  worden  verhaald  op  de  andere  echtgenoot,   ongeacht  het  stelsel)   o De  echtgenoot  die  betaalt,  heeft  wel  een  verhaal  ex  Art.  221  BW  (bijdrage   in  de  lasten  van  het  huwelijk,  naar  vermogen).   o Bv.  :  Aankoop  van  een  wasmachine,  schoolkosten,  opvang     • Hoofdelijkheid  met  betrekking  tot  huishoudelijke  schulden  veronderstelt  het   bestaan  van  een  huishouding  en  kan  dus  niet  worden  ingeroepen  als  echtgenoten   feitelijk  gescheiden  leven  (anders:  schulden  met  betrekking  tot  de  opvoeding)   o Maar:  de  toestand  van  feitelijke  scheiding  is  niet  tegenwerpelijk  aan   derden  te  goeder  trouw  die  niet  op  de  hoogte  zijn  van  de  feitelijke   scheiding  (Cass.  15  oktober  1999:  kliniek)     o Om  na  te  gaan  of  de  toepassingsvoorwaarden  voor  Art.  222,  eerste  lid  BW   zijn  vervuld  en  of  de  derde-­‐contractant  op  de  solvabiliteit  van  de  ene  en   de  andere  echtgenoot  heeft  kunnen  rekenen,  dient  men  zich  te  plaatsen  op   het  tijdstip  waarop  het  contract  is  gesloten  (Cass.  28  november  2003)   o De  overweging  dat  de  facturen  betrekking  hebben  op  de  verzorging  van   een  echtgenoot  ten  gevolge  van  alcoholisme,  is  geen  verantwoording  naar   recht  dat  het  niet  kan  gaan  om  een  schuld  die  wordt  aangegaan  ten   behoeve  van  de  huishouding  (Cass.  14  mei  2004)     o Bv.  1  echtgenoot  (FS)  ligt  in  het  ziekenhuis,  ziekenhuis  stuurt  factuur   maar  hij  kan  niet  betalen    Factuur  naar  andere  echtgenoot  sturen    Die   weigert  te  betalen  want  FS    Ziekenhuis  kan  dit  toch  vorderen  als  ze  te   goeder  trouw  zijn  (als  ze  het  niet  wisten  dat  er  een  FS  was)     • Er  bestaat  in  hoofde  van  de  derde  geen  verplichting  om  na  te  gaan  of  de   echtgenoten  wel  degelijk  feitelijk  gescheiden  leefden  op  het  ogenblik  dat  de   schuld  werd  aangegaan  (Cass.  7  januari  2008)   o Stel:  Echtgenoot  zit  in  ontwenningskliniek,  dus  per  definitie  FS    mede   echtgenoot  is  tot  betaling  gehouden   •

 

30  

•

•

“De  echtgenoot  is  echter  niet  aansprakelijk  voor  de  schulden  die,  gelet  op  de   bestaansmiddelen  van  het  gezin,  buitensporig  zijn”(Art.  222,  tweede  lid  BW)     Buitensporige  huishoudelijke  en  opvoedingsschulden  zijn  in  het  wettelijk   stelsel  gemeenschappelijk,  maar  kunnen  slechts  verhaald  worden  op  twee   vermogens  (Art.  1414,  tweede  lid,  1  BW)   o Bv.  Aankoop  zeiljacht    Huishoudelijke  schuld,  maar  buitensporig     Slechts  verhaal  op  gemeenschappelijke  vermogen  en  eigen  vermogen  van   degene  die  het  gekocht  heeft    Geen  hoofdigheid  

  Art.  223  BW    Dringende  en  voorlopige  maatregelen     • Wanneer?  (Crisissituaties    Bv.  Partnergeweld)   o Bij  grof  plichtsverzuim  van  één  van  de  echtgenoten  (persoonlijk  of   patrimoniaal)     o Bij  ernstige  verstoring  van  de  verstandhouding    Meest  gebruikt    Lichtste  bewijslast       • Dringend  en  voorlopig  karakter  van  de  maatregelen   o Vrederechter  is  bevoegd,  ook  al  duurt  de  feitelijke  scheiding  al  geruime   tijd,  als  de  maatregelen  dringend  zijn     o Voorlopige  maatregelen  regelen  ten  gronde  een  voorlopige  situatie  (niet   per  definitie  tijdelijk)     o De  cassatierechtspraak  is  dubbelzinnig  omtrent  het  voorlopig  karakter:    De  maatregelen  mogen  er  niet  toe  leiden  de  feitelijke  scheiding  op   een  bestendige  wijze  te  organiseren  (Cass.  28  november  1986:  de   rechter  kan  beslissen  dat  herhaaldelijke  verlenging  niet  meer   verenigbaar  is  met  de  voorlopige  aard  van  de  maatregelen)     Maatregelen  zonder  tijdsbeperking  kunnen    Uit  het  enkele  feit  dat  de  vrederechter  zijn  maatregelen  niet  in  de   tijd  beperkt,  volgt  niet  noodzakelijk  dat  hij  de  FS  op  een  bestendige   wijze  organiseert  (Cass.  30  november  1995)    Maatregelen  wel  in   de  tijd  beperken,  garandeert  niet  dat  de  feitelijke  scheiding  wordt   bestendigd    Uit  de  omstandigheid  dat  de  vrederechter  zijn  bevolen  maatregelen   wel  in  de  tijd  beperkt,  volgt  niet  noodzakelijk  dat  zij  niet  van  aard   kunnen  zijn  de  feitelijke  scheiding  op  bestendige  wijze  te   organiseren  ingeval  deze  maatregelen  “telkens”  op  verzoek  van  één   van  de  echtgenoten  worden  verlengd  of  hernieuwd  (Cass.  29  mei   2006)     • Welke  maatregelen  kunnen  worden  bevolen?   o Maatregelen  betreffende  de  persoon  en  de  goederen  van  de  echtgenoten   en  de  kinderen    “onder  meer”  (Art.  223,  vierde-­‐zesde  lid  BW)    Verbod  tot  vervreemden,  hypothekeren  of  verpanden    Verbod  meubelen  te  verplaatsen,  toewijzen  van    persoonlijk   gebruik  ervan  aan  één  echtgenoot  

 

31  

Verplichting  voor  de  echtgenoot  die  roerende  goederen  onder  zich   heeft  om  borg  te  stellen  of  van  voldoende  gegoedheid  te  doen   blijken     o Kan  de  vrederechter  niet-­‐gevraagde  maatregelen  bevelen?  Neen    Zie  Cass.  13  november  1987:  een  beschikking  ex  Art.  223  BW  kan   enkel  op  verzoek  van  elk  der  echtgenoten  te  allen  tijde  ingetrokken   of  gewijzigd  worden  (Art.  1253quater,  e)  Ger.  W.),  niet  ambtshalve   door  de  rechter      Uitspraak  Ultra  Petita  =  Verboden     o Wat  kan  wel?  Akkoordvonnis  akteren  of  een  uitbreiding  van  de  eis   suggereren     Andere  concrete  maatregelen   o Machtiging  tot  afzonderlijk  verblijf    (al  dan  niet  met  storingsverbod,   eventueel  +  dwangsom)    Preferentieel  recht  op  genot  van  de  echtelijke  verblijfplaats  aan  het   slachtoffer  van  partnergeweld:  ernstige  aanwijzingen*  volstaan;   uitzonderlijke  omstandigheden  kunnen  andere  beslissing   verantwoorden  (Art.  223,  3de  lid  BW)   • *  Bv.  Aanwijzingen  van  partnergeweld   • Uitzonderlijke  omstandigheden    Man  heeft   tandartspraktijk  in  het  huis     o Onderhoudsgeld  of  ontvangstmachtiging    Combinatie  Art.  213/221/223  BW   • Op  basis  van  hulpverplichting  of  bijdrage  aan  het  huwelijk   (Best  op  basis  van  Art.  223  BW)   • Moet  de  eisende  echtgenoot  in  geval  van  FS  bewijzen  dat  het   ontstaan  en  eventueel  het  voortduren  van  de  FS  te  wijten  is   aan  de  andere?    Evolutie  in  de  cassatierechtspraak     Voorlopig  eindpunt  is  Cass.  21  januari  1999…   o Opschorting  van  de  samenwoningplicht  kan  gepaard   gaan  met  een  onderhoudsuitkering  zonder  uitspraak   over  de  schuldvraag,  maar  de  vaststaande  schuld  is   een  feitelijk  gegeven  dat  bij  de  beoordeling  van  de   gezinstoestand  in  aanmerking  kan  worden  genomen   o Vaststaande  schuld:  in  casu  een  in  kracht  van   gewijsde  getreden  echtscheidingsarrest    (op  grond   van  een  p.-­‐v.  vaststelling  overspel)     o Terbeschikkingstelling  van  voertuigen     o Blokkering  of  terbeschikkingstelling  van  gelden    Blokkering    Om  te  vermijden  dat  gelden  worden  afgehaald   zonder  akkoord  van  beide  echtgenoten    Terbeschikkingstelling    Bv.  afbetaling  lening  stipt  uitvoeren   enz…   

•

 

32  

o Boedelbeschrijving  en  verzegeling    Inventaris  van  roerend  goed    Verzegeling  van  onverdeelde  /  gemeenschappelijke  roerende   goederen,  ook  in  geval  van  feitelijke  scheiding:  er  is  een  “ernstig   belang”  aanwezig  in  de  zin  van  Art.  1148  Ger.W.      

•

•

•

o Ouderlijk  gezag  en  recht  op  persoonlijk  contact    Bevoegdheid  van  de  vrederechter,  onverminderd    deze  van  de   jeugdrechtbank  (Art.  387bis  BW)  en  de  voorzitter  van  de   rechtbank  van  eerste  aanleg  (Art.  584  Ger.W.  en  1280  Ger.W.)    Curiosum:  hoede-­‐  en  bezoekrecht  met  betrekking  tot  de   gemeenschappelijke  hond  van  de  echtgenoten     Kan  de  vrederechter  voorlopige  maatregelen  bevelen  in  verband  met  het   bestuur  van  een  handelszaak  of  van  een  vennootschap?     o Neen    Cass.  25  april  1985:  uitbating  kapsalon    Cass.  19  februari  1999:  gebruiksrecht  auto     o Wat  wel  kan:    Een  vervreemdingsverbod  met  betrekking  tot  aandelen    De  aanstelling  van  een  sekwester  over  het  aandelenregister     Kan  de  vrederechter  een  tussengeschil  over  de  staat  van  de  persoon   beslechten?  (Bv.  over  een  kind  waarvan  de  afstamming  wordt  betwist)   o Neen,  zie  Art.  331,  §  2  BW:  de  beslissing  van  de  burgerlijke  rechtbank   moet  eerst  in  kracht  van  gewijsde  zijn  getreden   o Bv.  :  Moeder  vordert  alimentatie  voor  de  kinderen    Echtgenoot  zegt  dat   het  zijn  kinderen  niet  zijn     Artikel  223  BW  versus  Art.  1280  Ger.W.   o De  voorwerpen  van  de  vorderingen  zijn  verschillend   o De  beslissing  van  de  vrederechter  heeft  geen  gezag  van  gewijsde  ten   aanzien  van  de  beslissing  van  de  voorzitter(Cass.  15  januari  2010)  

  Art.  224  BW    Nietigverklaring  van  bepaalde  handelingen     • 4  limitatief  in  de  wet  opgesomde  gevallen   o Handelingen  met  overtreding  van  Art.  215  BW   o Vervreemdingen  en  hypothekeringen  van  voor  hypotheek  vatbare   goederen  na  de  inschrijving  van  een  (gevraagd)  verbod  daartoe  ex  Art.   223  BW   o Schenkingen  gedaan  en   o Persoonlijke  zekerheden  (Bv.  borgstelling)  gesteld,  die  de  belangen  van   het  gezin  in  gevaar  brengen  (Art.  224,  §  1  BW)        

 

33  

•

•

•

Aard  van  de  nietigheid   o Relatief,  in  te  roepen  door  één  echtgenoot  in  verband  met  een  handeling   verricht  door  de  andere  (opzegging  aan  één  echtgenoot  betekend  gaat   weliswaar  uit  van  een  derde,  maar  zal  toch  zonder  uitwerking  blijven:   Cass.  6  oktober  1978)   o A  priori  verzaken  aan  het  recht  de  nietigheid  te  vorderen,  is  niet  mogelijk     Verplichte  of  facultatieve  nietigheid?   o Genuanceerd  standpunt      “Kunnen  worden  nietig  verklaard”   • Schadevergoeding  is  ook  mogelijk  voor  de  derde  te  goeder   trouw,  zelfs  additioneel    Goede  trouw  is  moeilijk  aanvaardbaar  in  de  gevallen  1  en  2     Procedure   o De  vordering  tot  nietigverklaring  of  schadevergoeding  moet  op  straffe  van   verval  worden  ingesteld  binnen  het  jaar  na  de  dag  waarop  de  handeling   ter  kennis  is  gekomen  van  de  echtgenoot-­‐eiser  (dagvaarding  is  vereist)     o Bevoegde  rechter:  vrederechter,  indien  de  waarde  van  de  vordering  lager   ligt  dan  1860  EUR,  zoniet:  de  rechtbank  van  eerste  aanleg  (Art.  590   Ger.W.)     o Bij  overlijden  vóór  verval,  beschikken  de  erfgenamen  over  een  termijn  van   één  jaar  vanaf  het  overlijden  (Art.  224,  §  2  BW)  

  Vorderingen  van  echtgenoten  betreffende  hun  huwelijks(vermogens)stelsel   • Art.  1253ter-­‐octies  Ger.W.   o Regelen  een  groot  aantal  geschillen  tussen  echtgenoten   o Maar  soms  wordt  ook  het  gemeen  recht  toegepast  (vorderingen  tot   nietigverklaring,  toewijzing  bij  voorrang)    Toepassing  gemeenrecht   • <1860  vrederechter  bevoegd   • Hoger  beroep    Eerste  aanleg   o Of  er  gelden  nog  andere  bijzondere  rechtsplegingen    Verzegeling  en  ontzegeling  (Art.  1148-­‐1174  Ger.W.)    Boedelbeschrijving  (Art.  1175-­‐1184  Ger.W.)    Scheiding  van  goederen  (Art.  1311-­‐1318  Ger.W.)    Uitkeringen  tot  levensonderhoud  (Art.  1320-­‐1322/1  Ger.W.)     Los  van  Art.  1253ter  e.v.    

o o o

Art.  1253ter-­‐quater  Ger.W.  =  Procesvoorschriften   Art.  1253quinquies  Ger.W.  =  Informatiemogelijkheden  van  de  vrederechter   Art.  1253sexies-­‐octies  Ger.W.  =  Bijzondere  regels  in  verband  met  het  verbod  tot   vervreemden,  hypothekeren  of  verpanden    

  Essentie:  Eenvoudige  en  goedkope  procedure    Gericht  op  verzoening  en  een  snelle   uitspraak   • Beschikkingen  zijn  ten  allen  tijde  vatbaar  voor  wijziging  of  intrekking  op  verzoek   van  1  van  de  echtgenoten  

 

34  

Afdeling  2:  Het  wettelijk  huwelijksvermogensstelsel     • •

• •

Art.  1398-­‐1450  BW   =  Een  stelsel  van  gemeenschap,  beperkt  tot  de  aanwinsten   o De  gemeenschap  is  beperkt  tot  de  aanwinsten    Wat  tijdens  het  huwelijk   binnenkomt   o Sommige  dingen  uitgezonderd    Bv.  :  Erfenissen,  schenkingen     Men  kan  altijd  afwijken    Bv.  Zuivere  scheiding  van  goederen     Het  wettelijk  stelsel  berust  op  drie  vermogens:   o 2  eigen  vermogens  (Eigen  vermogen  van  elk  der  echtgenoten)   o 1  gemeenschappelijk  vermogen    Heeft  geen  rechtspersoonlijkheid   • Het  gemeenschappelijk  vermogen  kan  geen  drager  zijn  van   rechten  en  plichten  en  dus  ook  geen  vordering  inleiden    Is  geen  onverdeeldheid  (Art.  815  BW  geldt  niet)    Kan  niet  te  allen   tijde  ontbonden  worden    =  Een  patrimonium  met  eigen  bestemming  

  Indeling  van  het  wettelijk  stelsel:     • Actief   • Passief   • Bestuur   • Ontbinding,  Vereffening,  Verdeling    

Actief  

  •

 

Baten  van  de  eigen  vermogens   o Goederen  eigen  omwille  van  hun  oorsprong  (Art.  1399  BW)    Goederen  van  vóór  het  huwelijk   • Bv.:  Schuldvorderingen  met  vaste  dagtekening  vóór  het   huwelijk;  goederen  met  titel  van  eigendomsverkrijging   daterend  van  vóór  het  huwelijk  (niet:  met  koopoptie  van   vóór  het  huwelijk)    Titel  van  eigendomsverkrijging  is   bepalend  (bij  de  wilsovereenstemming  gaat  de  eigendom   over)   o Optie    Eigendom  gaat  pas  over  bij  het  lichten  van   de  optie    Goederen  om  niet  verkregen  tijdens  het  huwelijk   • Bv.:  Geërfde  goederen,  legaten  en  schenkingen      Bewijs  van  het  eigen  karakter  van  een  goed   • Tussen  echtgenoten  (Art.  1399,  derde  lid  BW)  Door  alle   wettelijke  middelen,  met  inbegrip  van  getuigen  en   vermoedens  en  zelfs  van  algemene  bekendheid       35  

Ten  aanzien  van  derden:  Via  limitatief  in  de  wet  opgesomde   bewijsmiddelen,  zijnde:   o Een  authentieke  boedelbeschrijving  (opgemaakt   door  notaris)   o Deugdelijk  bezit  ex  Art.  2229  BW   o Titels  met  vaste  dagtekening  (authentiek  of   onderhands)   o Bescheiden  van  een  openbare  dienst    Bv.  Immatriculatie-­‐attest   o Vermeldingen  in  regelmatig  gehouden  of   opgemaakte  registers,  bescheiden  of  borderellen  (zie   Art.  1399,  tweede  lid  BW)      Wat  is  de  bewijskracht  ten  aanzien  van  derden  (schuldeisers)  van   een  lijst  van  eigen  goederen,  opgenomen  in  of  gehecht  aan  een   huwelijkscontract?   • 1ste  strekking:  De  rechter  apprecieert  soeverein   o Het  betreft  geen  authentieke  akte,  want  de  notaris   heeft  niet  kunnen  nagaan  of  het  waar  is  (enkel  de   verklaring  is  authentiek,  enkel  dit  heeft  de  notaris  de   visu  et  auditu  kunnen  vaststellen)   de • 2  strekking:  Lijst  vervat  in  een  authentieke  akte  heeft   bewijskracht  ten  aanzien  van  derden  tot  bewijs  van  het   tegendeel     • Rechter  gaat  collusie  na    Was  het  doel  de  goederen  te   onttrekken  aan  beslag     o Goederen  eigen  omwille  van  hun  aard  (Art.  1400-­‐1401  BW)    Accessoria  (Art.  1400  BW):  eigen,  ongeacht  het  tijdstip  van   verkrijging,  maar  behoudens  vergoeding  indien  daartoe  aanleiding   bestaat    Strikt  persoonlijke  goederen  (Art.  1401  BW),  eigen  ongeacht  het   tijdstip  van  verkrijging   •

  Zeven  reeksen  Accessoria  (Art.  1400  BW):     • 1.  Toebehoren  van  eigen  onroerende  goederen  of  onroerende  rechten   o Bv.  :  Een  huis  gebouwd  op  een  eigen  grond  is  eigen,  zelfs  indien  het  met   gemeenschapsgeld  werd  gebouwd  Accessorium  sequitur  principale   (Wat  geen  toebehoren  is,  kan  door  een  zgn.  “beding  van  aanhorigheid”   eigen  worden)   o Verzaking  aan  het  recht  van  natrekking  (ten  voordele  van  het   gemeenschappelijk  vermogen)  is  nietig,  als  deze  gebeurt  buiten  het  raam   van  een  wijziging  van  huwelijksvermogensstelsel  (huwelijkscontract)          

 

36  

•

•

•

•

 

2.  Toebehoren  van  eigen  waardepapieren   o Bv.:  het  stemrecht,  nieuwe  aandelen  kosteloos  aan  vennoten  verstrekt   o Niet:      Uitkering  van  een  dividend  in  de  vorm  van  effecten    Het  winnend  lot  in  de  loterij     3.  Goederen  aan  een  echtgenoot  ten  bezwarende  titel  overgedragen  door   een  ascendent   o Hetzij  ter  voldoening  van  een  schuld  van  de  ascendent   o Hetzij  onder  de  verplichting  een  schuld  van  die  ascendent  aan  een  derde   te  betalen   o (=  Familiebeschikkingen  als  voorschot  op  erfenis)     4.  Het  aandeel  door  een  echtgenoot  verkregen  in  een  goed  waarvan  hij   reeds  mede-­eigenaar  is   o Om  bijkomende  onverdeeldheden  te  vermijden   o Bv.:  Onverdeeldheid  met  broers  en/of  zussen  na  erfenis   o Na  inkoop  wordt  men  volledig  eigenaar  (maar:  eventueel   vergoedingsplicht)     o Bv.  :  Samen  met  broer/zus  onverdeelde  mede-­‐eigenaar  van  onroerend   goed    Vaak  wil  1  van  beide  inkopen    Aandeel  zal  ook  eigen  zijn,  ook  al   werd  het  aangekocht  door  gemeenschappelijk  geld  (reden:  bijkomende   onverdeeldheid  vermijden).  Er  is  wel  een  vergoedingsplicht  ten  aanzien   van  het  gemeenschappelijk  vermogen     5.  Goederen  door  zaakvervanging,  belegging  of  wederbelegging  van  eigen   goederen  verkregen   o Zaakvervanging    Bv.  :  Door  ruiling,  verkrijging  van  aandelen  in  een  vennootschap   door  inbreng  van  een  handelsfonds,  vergoeding  van  een   verzekeringsmaatschappij  verkregen,  een  bekomen   onteigeningsvergoeding     o Belegging  =  Een  goed  verwerven  met  eigen  gelden     o Wederbelegging  =  Een  goed  verwerven  na  vervreemding  van  een  eigen   goed    3  vormen    Onroerende  wederbelegging  (Art.  1402  BW)   • Slechts  tegenwerpelijk  aan  de  andere  echtgenoot  en  derden   na  een  verklaring  in  de  aankoopakte,  dat  de  aankoop   o Geschiedt  tot  wederbelegging   o Voor  meer  dan  ½  betaald  is  met  eigen  geld  of  goed     • (Zoniet  valt  het  in  de  gemeenschap)          

37  

Vervroegde  onroerende  wederbelegging  (Art.  1403  BW)   • Wat?    Eerst  een  aankoop  met  gemeenschapsgeld     Vervolgens  vervreemding  van  een  eigen  goed  om  het   gebruikte  gemeenschapsgeld  terug  te  betalen     • Voorwaarden?   o Verklaring  van  vervroegde  wederbelegging  in  de   authentieke  aankoopakte   o Meer  dan  ½  van  de  gemeenschapsgelden  moeten   binnen  de  2  jaar  zijn  terugbetaald     • Toestemming  van  de  echtgenoot  is  nodig  (Art.  1418  BW),  nu   het  goed  niet  dadelijk  eigen  is,  maar  slechts  te  rekenen  van   de  terugbetaling      Roerende  wederbelegging  (Art.  1404  BW)   • Geen  formaliteiten  vereist   • Bewijs  van  aankoop  met  eigen  gelden  of  met  de  opbrengst   van  de  verkoop  van  eigen  goed  volstaat     • Vervroegde  roerende  wederbelegging  is  niet  wettelijk   voorzien    Mag  worden  aangenomen,  mits  toepassing  van   de  regels  voor  onroerende  wederbelegging     6.  Gereedschappen  en  werktuigen  die  dienen  tot  het  uitoefenen  van  het   beroep   o Zie  Art.  217,  tweede  lid  BW:  elke  echtgenoot  kan  zijn  inkomsten   (secundair)  besteden  aan  de  aanschaf  van  verantwoorde   beroepsgoederen   o De  beroepsactieve  bestuurt  deze  goederen  alleen  (Vaak  betaald  met   gemeenschapsgeld    Probleem)   o (Extreem)  voorbeeld:  tandartsinstallatie  …     o Indien  betaald  met  gemeenschapsgeld    Vergoeding  verschuldigd  aan  het  gemeenschappelijk  vermogen,  die   niet  kleiner  mag  zijn  dan  de  uitgegeven  som  (Art.  1435  BW)  =   onbillijk   • Vergoeding  (minimum  uitgegeven  som)  verschuldigd  door   eigen  vermogen.  Maar  de  inkomsten  gaan  ook  naar  het   gemeenschappelijk  vermogen  =  onbillijk  (op  einde  van   huwelijk  zijn  die  goederen  niets  meer  waard)   • ‘restwaarde’=  reële  waarde  op  het  einde      Oplossing  in  de  notariële  praktijk:  inbreng  in  het   gemeenschappelijk  bermogen  +  toebedeling  bij  voorrang  aan  de   beroepsactieve  echtgenoot         

•

 

38  

•

 

7.  Rechten  verbonden  aan  een  personenverzekering  door  de  begunstigde   zelf  gesloten,  die  hij  verkrijgt  bij  het  overlijden  van  zijn  echtgenoot  of  na  de   ontbinding  van  het  stelsel   o Levensverzekering   o Termijnverzekering     o Art.  1400,  7  BW  is  impliciet  opgeheven  door  Art.  127  wet   landverzekeringsovereenkomst  van  25  juni  1992    =  volledig  uitgehold,  opgeheven  door   landverzekeringsovereenkomst  (=vaak  ongrondwettig  verklaard)     o Art.  127  wet  landverzekeringsovereenkomst:  Aanspraken  ontleend  aan  de   verzekering  die  een  in  gemeenschap  van  goederen  getrouwde  echtgenoot   ten  behoeve  van  een  ander  of  zichzelf  heeft  bedongen  zijn  een  eigen  goed   van  de  begunstigde     o Art.  128  wet  landverzekeringsovereenkomst:  Aan  het  gemeenschappelijk   vermogen  is  geen  vergoeding  verschuldigd,  behalve  voor  zover  de   premiebetalingen  ten  laste  van  dat  vermogen  gedaan,  kennelijk  de   mogelijkheden  ervan  te  boven  gaan     o   Dus:  in  de  wet  landverzekeringsovereenkomst  van  25  juni  1992  is  er   geen  onderscheid  meer  naargelang  de  begunstigde,  het  ogenblik  van  de   uitkering  of  de  finaliteit  van  de  verzekering     o Onbillijke  situatie:    Bv.  gemengde  levensverzekering,  afgesloten  door  een  onder  het   wettelijk  stelsel  gehuwde  man:   • Terugbetalingen  gewaarborgd  na  zijn  overlijden   • Uitkering  kapitaal  indien  hij  65  wordt  =  eigen  volgens  Art.   127        Arbitragehof  nr.  54/99,  26  mei  1999:  ongrondwettig   • Pure  levensverzekering:  uitbetaling  bij  het  overlijden  van  de   verzekerde   • Gemengde  levensverzekering:  ook  kapitaal  uitgekeerd   wanneer  de  pensioengerechtigde  leeftijd  wordt  bereikt      Gevolgen?    Onderscheid   • Gewone  levensverzekering  (waarbij  enkel  na  overlijden   wordt  uitbetaald)    geen  bezwaar  tegen  het  eigen  karakter,   zonder  vergoeding   • Gemengde  levensverzekering:     o Oogmerk  spaarverrichting:  uitkering  is   gemeenschappelijk     o Oogmerk  pensioenverrichting:  uitkering  is  eigen,   mits  vergoeding,  overeenkomstig  Art.  1435  BW    

39  

•

+  nieuw  arrest  Grondwettelijk  Hof  betreffende  de   groepsverzekering    Artikelen  127  en  128  ook   ongrondwettig  wat  deze  verzekering  betreft    Uitkeringen   zijn  gemeenschappelijk.  

  Vijf  categorieën  strikt  persoonlijke  goederen  (Art.  1401  BW)     • 1.  Klederen  en  voorwerpen  voor  persoonlijk  gebruik   o Juwelen    man  zegt  achteraf  ‘was  als  belegging’    Wordt  niet  vaak   aanvaard  (minder  waard  dan  bij  aankoop)     • 2.  Het  literaire,  artistieke  of  industriële  eigendomsrecht  (=  intellectuele   rechten)   o Recht  tot  exploitatie:  eigen   o Opbrengst  van  de  exploitatie:  gemeenschappelijk     • 3.  Recht  op  herstel  van  persoonlijke,  lichamelijke  of  morele  schade   o Het  recht  is  steeds  eigen,  de  vergoeding  niet  altijd     o Vergoeding  voor  morele  schade    Steeds  eigen   o Vergoeding  voor  lichamelijke  schade    2  facetten:    Aantasting  fysieke  integriteit  +  inkomstenderving    Maar:  volgens  cassatierechtspraak  is  een  globaal  uitgekeerd   kapitaal  volledig  eigen     • 4.  Recht  op  pensioen,  lijfrente  of  soortgelijke  uitkering,  dat  één  der   echtgenoten  alleen  bezit   o Het  recht  is  eigen,  de  uitkeringen  tijdens  het  huwelijk  ontvangen   gemeenschappelijk   o Bv.  onderhoudsgelden  betaald  aan  een  hertrouwde  vrouw     • 5.  Lidmaatschapsrechten  verbonden  aan  gemeenschappelijke  aandelen  in   vennootschappen  waarvan  alle  aandelen  op  naam  zijn,  indien  die   toebedeeld  zijn  aan  of  ingeschreven  zijn  op  naam  van  één  echtgenoot  alleen   o Lidmaatschapsrechten  =  eigen   o Vermogenswaarde  van  de  aandelen  =  gemeenschappelijk                            

 

40  

•

•

Baten  van  het  gemeenschappelijk  vermogen  (Art.  1405  BW)   o =  Gemeenschappelijke  goederen     o 1.  Inkomsten  uit  beroepsbezigheden    +  alle  inkomsten  die  ze  vervangen  of  aanvullen    +  de  inkomsten  uit  openbare/particuliere  mandaten     o 2.  Vruchten,  inkomsten  en  interesten  van  eigen  goederen    Bv.  Huurinkomsten,  verkoop  van  de  vruchten  van  een  boomgaard,   interesten  op  kapitaal  =  Gemeenschappelijk     o 3.  Schenkingen  en  legaten  aan  beide  echtgenoten     o 4.  Alle  goederen  waarvan  niet  bewezen  is  dat  zij  eigen  zijn  ingevolge  enige   wetsbepaling     Twee  bijzondere  problemen     o Het  statuut  van  de  handelszaak    Moet  de  handelszaak  al  dan  niet  in  globo  worden  bekeken  bij  het   bepalen  van  haar  eigen  of  gemeenschappelijk  karakter?    Toepassing  van  de  algemene  principes:   • Begonnen  tijdens  het  huwelijk  =  gemeenschappelijk   • Begonnen  vóór  het  huwelijk  of  geërfd    =  eigen      Schulden  en  schuldvorderingen  van  een  handelaar  maken  geen   integrerend  deel  uit  van  de  handelszaak  

  o Het  statuut  van  cliënteel  van  een  vrij  beroep    Is  cliënteel  van  een  vrij  beroep  eigen  of  gemeenschappelijk?   • Recht  op  cliënteel  =    eigen   • De  vermogenswaarde  =  gemeenschappelijk      Maar:  andersluidende  rechtspraak  van  de  hoven  van  beroep  te   Luik,  te  Gent  en  te  Brussel    Er  is  discussie  in  de  Rechtspraak:   • Cliënteel  van  advocaat    Vermogenswaarde  is  eigen  want   nauw  verbonden  met  de  persoon  van  de  advocaat   • Bij  arts:  patrimoniale  waarde  van  het  cliënteel  van  de  arts  is   niet  verhandelbaar    Eigen  (maar  fout  want  kan  in   vennootschap  worden  gebracht)   • Chirurg/orthodontist:  pragmatisch  

 

41  

Passief     •

•

 

Onderscheid  tussen  bijdrage  en  verbintenis   o Definitief  passief  =  bijdrage  tussen  echtgenoten    Betreft  het  statuut  zelf  van  de  schuld:  eigen  of  gemeenschappelijk     o Voorlopig  passief  =  verbintenis  ten  aanzien  van  de  schuldeisers    Betreft  de  verhouding  tussen  echtgenoten  en  schuldeisers,  het   verhaalrecht  van  de  schuldeisers     o Algemeen  gesproken    Eigen  schuld    Enkel  verhaalbaar  op  het  eigen  vermogen  van  de   schuldenaar  +  diens  inkomsten   • Maar:  uitzonderlijk  ook  op  het  gemeenschappelijk   vermogen      Gemeenschappelijke  schuld    Verhaalbaar  op  de  drie  vermogens   • Maar:  uitzonderlijk  slechts  op  twee  vermogens     Definitief  passief  (Art.  1406-­1408  BW)     o Eigen  schulden    Omwille  van  hun  oorsprong  (Art.  1406  BW)   • “schulden  van  de  echtgenoten  die  dagtekenen  van  vóór  het   huwelijk  en  de  schulden  ten  laste  van  erfenissen  en  giften   die  hun  toevallen  tijdens  het  huwelijk,  blijven  eigen   schulden”   • Ubi  emolumentum,  ibi  onus  =  Daar  waar  het  voordeel  is,  is   ook  de  last      Omwille  van  hun  aard  (Art.  1407  BW)   • 4  limitatief  opgesomde  categorieën  contractuele  schulden   door  één  echtgenoot  aangegaan  of  (quasi-­‐)delictuele   schulden  opgelopen  door  één  echtgenoot  tijdens  het   huwelijk   o (1)  Schulden  door  één  echtgenoot  aangegaan  in  het   uitsluitend  belang  van  zijn  eigen  vermogen    Bv.  voor  de  verbetering  of  verbouwing  van   een  eigen  goed  (ander  dan  de  gezinswoning)    (volgens  de  parlementaire  voorbereiding  –   onterecht  –  zelfs  schulden  voor  onderhoud  en   instandhouding    deze  zouden   gemeenschappelijk  moeten  zijn)     o (2)  Schulden  ontstaan  uit  een  persoonlijke  of   zakelijke  zekerheid  door  één  echtgenoot  gesteld  in   een  ander  belang  dan  dat  van  het  gemeenschappelijk   vermogen  

42  

o (3)  Schulden  ingevolge  verboden  beroepen  of   verboden  handelingen    Verboden  beroepen    Bv.  Bordeel  openen    Verboden  handelingen    Bv.  een  lening   aangaan  zonder  toestemming     o (4)  Schulden  ontstaan  uit  een  strafrechtelijke   veroordeling  of  een  onrechtmatige  daad  door  één   echtgenoot  begaan    Bv.  Allerlei  boetes    Niet:  schulden  uit  contractuele   aansprakelijkheid  (ook  al  is  het  een  fout  in  de   zin  van  Art.  1382  BW)     o Gemeenschappelijke  schulden  (Art.  1408  BW)     Niet-­‐limitatieve  opsomming  van  7  categorieën      (1)  Schulden  aangegaan  door  beide  echtgenoten,  gezamenlijk  of   hoofdelijk  (ook  al  zijn  ze  in  het  uitsluitend  belang  van  een  eigen   vermogen  aangegaan)      (2)  Schulden  aangegaan  door  één  echtgenoot  ten  behoeve  van  de   huishouding  en  de  opvoeding  van  de  kinderen   • Art.  222  BW:  huishoudelijke  en  opvoedingsschulden   verbinden  de  echtgenoten  hoofdelijk,  tenzij  ze  buitensporig   zijn     • Dus:  buitensporige  schulden    Wel  gemeenschappelijk,   niet  hoofdelijk     • Hospitalisatiekosten  zijn  steeds  gemeenschappelijk,  ook  al   leven  de  echtgenoten  feitelijk  gescheiden  (Cass.  20  maart   1997)      (3)  Schulden  aangegaan  door  één  echtgenoot  in  het  belang  van  het   gemeenschappelijk  vermogen    Bv.  :   • Onderhoudskosten  met  betrekking  tot  een  eigen  goed  (de   huuropbrengst  is  immers  gemeenschappelijk)   • Beroepsschulden   • (Inkomsten)belastingschulden      (4)  Schulden  ten  laste  van  giften  aan   • De  twee  echtgenoten  gezamenlijk  OF   • Één  echtgenoot  onder  beding  dat  de  gegeven  of  vermaakte   goederen  gemeenschappelijk  zullen  zijn      (5)  Interesten  van  eigen  schulden   • (enkel  de  verwijlinteresten,  niet  de  vergoedende  interesten)      

 

43  

(6)  Onderhoudsschulden  jegens  bloedverwanten  in  de   nederdalende  lijn  van  één  der  echtgenoten   • Kinderen  en  kleinkinderen  die  niet  in  het  gezin  zijn   opgenomen   • Voor  Bv.  stiefkinderen:  gemeenschappelijk  om  de  druk  te   vermijden  om  kinderen  te  verstoten     • Twistvragen:  wat  met  onderhoudsschulden  ten  aanzien  van   o (i)  Ascendenten   o (ii)  Een  vorige  echtgenoot     (i)  Onderhoudsschulden  ten  aanzien  van  ouders,  grootouders  en  schoonouders   • Ten  aanzien  van  schoonouders:  gemeenschappelijk  en  verhaalbaar  op  de  drie   vermogens   o na  nieuw  huwelijk  van  de  schoonouder  nog  slechts  op  twee  vermogens     zie  Art.  206,  1°  BW     • Ten  aanzien  van  ouders  en  grootouders   o Argument  voor  het  eigen  karakter:  het  is  een  voorhuwelijkse  schuld   (ontstaat  voor  het  huwelijk)   o Argument  voor  het  gemeenschappelijk  karakter:  de  behoeftigheid  dateert   van  tijdens  het  huwelijk  (slechts  opvorderbaar  wanneer  ze   hulpbehoevend  worden    Tijdens  huwelijk)     o   Dus  gemeenschappelijk,  maar  slechts  verhaalbaar  op  twee  vermogens     (ii)  Uitkering  lastens  de  vorige  echtgenoot   • Uitkering  ex  Art.  301  BW   o Cass.  21  januari  1988    Eigen  schuld    Redenering:  De  gemeenschap  moet  niet  bijdragen  in  de  lasten  van   een  vorig  huwelijk   o Doctrine  Gemeenschappelijke  schuld    Redenering:  Het  gaat  om  een  last  van  de  inkomsten     • Uitkering  ex  Art.  1288,  eerste  lid,  4°  Ger.W.   o Zonder  discussie  een  eigen  schuld  (Cass.  27  mei  1991),  niet  verhaalbaar   op  de  gemeenschap   o De  grondslag  ligt  immers  in  een  overeenkomst  die  het  huwelijk   noodzakelijk  voorafgaat   o (EOT)        (7)  Schulden  waarvan  niet  bewezen  is  dat  ze  eigen  zijn  ingevolge   enige  wetsbepaling   • Zijn  gemeenschappelijk     • Art.  1408,  7  BW  is  de  tegenhanger  van  Art.  1405,  4  BW  (in   verband  met  het  actief)     

 

44  

Wat  met  het  debetsaldo  van  een  eigen  bankrekening?   • =  Een  lening  zonder  toestemming    Dus  eigen  (Art.  1407   derde  streepje  BW)   o Verboden  bestuurshandeling  =  eigen  schuld     • Maar  verhaal  op  het  gemeenschappelijk  vermogen  kan  mits   bewijs  dat  het  gemeenschappelijk  vermogen  voordeel  heeft   gehaald  uit  de  lening     Voorlopig  passief  (Art.  1409-­1414  BW)     o Verhaalrecht  van  de  schuldeisers  met  betrekking  tot  eigen  schulden    Algemene  regel    Art.  1409  BW   • Enkel  verhaal  op  het  eigen  vermogen  en  de  inkomsten  van   de  echtgenoot-­‐schuldenaar     • Hoelang  blijven  inkomsten  inkomsten?   o Strikt    Enkel  wat  nog  vatbaar  is  voor  beslag  bij  de   werkgever  (Zolang  niet  uitbetaald  door  de   werkgever  =  vatbaar  voor  beslag)   o Ruim  (te  verkiezen)    Zolang  ze  nog  niet  zijn  belegd   en  nog  individualiseerbaar  zijn      Uitzondering:  uitbreiding  van  het  verhaalrecht    Art.  1410-­‐1413   BW   • Verhaal  op  het  eigen  vermogen  en  de  inkomsten  van  de   echtgenoot-­‐schuldenaar  +  verhaal  op  het   gemeenschappelijk  vermogen   • In  drie  gevallen   o (1)  Indien  het  gemeenschappelijk  vermogen  verrijkt   werd    Rechtstreeks:  “in  zoverre  het  verrijkt  is  door   opneming  van  eigen  goederen  van  de   schuldenaar”  (Art.  1410,  eerste  lid  BW)   • Wanneer  het  bewijs  van  eigen  karakter   niet  wordt  geleverd   • Door  inbreng  in  de  gemeenschap  (Via   huwelijkscontract  inbrengen  =   rechtstreekse  verrijking  van   gemeenschappelijk  vermogen)      Onrechtstreeks:  eigen  schulden,   voortvloeiend  uit  een  verboden  beroep,  een   verboden  rechtshandeling,  strafrechtelijke   veroordeling  of  onrechtmatige  daad  kunnen   op  het  GV  worden  verhaald,  “in  zoverre  het  uit   dat  beroep  of  die  handelingen  voordeel  heeft   getrokken”  (Art.  1411  en  1412,  eerste  lid  BW)     

•

 

45  

Verhaal  ten  belope  van  de  verrijking   (rechtstreeks)  of  voordeel  (onrechtstreeks)    Bewijslast  rust  telkens  op  de  schuldeiser     o (2)  In  geval  van  delictuele  of  quasi-­‐delictuele  schuld   (art.  1412,  tweede  lid  BW)    Zelfs  wanneer  het  GV  hieruit  geen  voordeel   heeft  gehaald    Maar  enkel:   • Indien  het  eigen  vermogen  van  de   dader  ontoereikend  is   • Ten  belope  van  de  helft  van  de  netto-­‐ baten  van  het  gemeenschappelijk   vermogen  (veronderstelt  een   inventaris  van  eigen  en   gemeenschappelijke  goederen)     o (3)  In  geval  van  schuld  aangegaan  door  beide   echtgenoten  in  verschillende  hoedanigheid  (Art.   1413  BW)    Één  als  hoofdschuldenaar,  de  andere  als  borg      Uitzonderlijk  verhaal  op  de  drie  vermogens     o Verhaalrecht  van  de  schuldeisers  met  betrekking  tot  gemeenschappelijke   schulden    Algemene  regel:  Art.  1414,  eerste  lid  BW   • Verhaal  op  de  drie  vermogens  (voor  beslagleggende   schuldeisers  bestaat  er  geen  volgorde;  tussen  echtgenoten   kan  er  bij  de  vereffening  wel  sprake  zijn  van  vergoeding)     • Onderscheid  qua  verhaalrecht  naargelang  de  wijze  waarop   de  gemeenschappelijke  schuld  werd  aangegaan:   o Door  één  echtgenoot:  verhaalbaar  voor  het  totale   bedrag   o Door  beide  echtgenoten  gezamenlijk:    Na  aanspreken  van  één  echtgenoot     Verhaalbaar  voor  ½    Na  aanspreken  beide    Verhaalbaar  voor  het   totale  bedrag   o Hoofdelijke  schuld:  verhaalbaar  voor  het  totale   bedrag,  ook  al  werd  slechts  één  echtgenoot   aangesproken      Uitzondering:  beperking  van  het  verhaalrecht  tot  twee  vermogens   (Art.  1414,  tweede  lid  BW)   • 4  categorieën  gemeenschappelijke  schulden  mogen  niet   worden  verhaald  op  het  eigen  vermogen  van  de  niet-­‐ contracterende  echtgenoot   

 

46  

(1)  Schulden  door  één  echtgenoot  aangegaan  ten  behoeve   van  de  huishouding  en  de  opvoeding  van  de  kinderen,   wanneer  zij  buitensporige  lasten  meebrengen     • (2)  Interesten  die  een  bijzaak  vormen  van  de  eigen   schulden  van  één  echtgenoot     • (3)  Schulden  door  één  echtgenoot  aangegaan  bij  de   uitoefening  van  zijn  beroep   o Ook:  schulden  aangegaan  in  het  raam  van  een  eigen   handelszaak   o Niet:  (inkomsten)belastingschulden     • (4)  Onderhoudsschulden  jegens  bloedverwanten  in  de   nederdalende  lijn  van  één  echtgenoot   o (+  onderhoudsschulden  ten  aanzien  van  de  ouders   en  grootouders  van  een  echtgenoot)     Aparte  regeling  voor  schulden  tussen  echtgenoten  (Art.  1450  BW)   o Geen  onderscheid  tussen  bijdrage  en  verbintenis    Blijven  buiten  de   vereffening-­‐verdeling  (enkel  op  eigen  vermogen  verhaalbaar)   o Na  de  verdeling  kunnen  ze  verhaald  worden  op  de  goederen  van  de   echtgenoot-­‐schuldenaar     o Schuldvorderingen  van  de  ene  echtgenoot  op  de  andere  kunnen  tijdens   het  wettelijk  stelsel  alleen  verhaald  worden  op  de  eigen  goederen  van  de   schuldenaar  (dus  niet  op  de  gemeenschap)   o Deze  schuldvorderingen  brengen  van  rechtswege  interest  op,  te  rekenen   van  de  dag  van  de  ontbinding  van  het  stelsel    Interesten  vanaf  dag  van  ontbinding  of  inleiding  (1e  )   echtscheidingsprocedure   •

•

 

47  

Bestuur     •

•

 

 

Inleiding:  Drie  vormen  van  bestuur   o Alleenbestuur   o Gelijktijdig  (syn.  concurrentieel)  bestuur   o Gezamenlijk  (syn.  gemeenschappelijk)  bestuur     Bestuur  van  het  gemeenschappelijk  vermogen   o Begrip  bestuur  en  doelgebondenheid  van  bestuur    Art.  1415  BW    Het  bestuur  omvat  alle  bevoegdheden  van  beheer,  genot  en   beschikking   • Daden  van  beheer    Beogen  de  normale  toekomstige   vruchtdraging  van  het  vermogen  te  verzekeren  (Bv.   inkomsten  beleggen,  een  huis  verhuren  voor  minder  dan  9   jaar)   • Daden  van  genot    Impliceren  het  genieten  van  de   vruchten  van  een  goed  (Bv.  het  ontvangen  van  huurgelden)   • Daden  van  beschikking    Rechtshandelingen  waarbij  de   samenstelling  van  het  vermogen  wordt  gewijzigd  en  een   vermogensbestanddeel  definitief  of  voor  een  langere   periode  het  vermogen  verlaat  (Bv.  een  goed  verkopen  of   verhuren  voor  meer  dan  9  jaar)     • Daad  van  economisch  beheer    Bv.  verkoop  stock  van  een   handelszaak      De  echtgenoten  besturen  het  gemeenschappelijk  vermogen  in  het   belang  van  het  gezin     • Het  belang  van  het  gezin:  niet  systematisch  in  het  belang   van  uw  eigen  vermogen     o De  regel:  Het  gelijktijdig  bestuur  (Art.  1416  BW)    Door  de  ene  OF  door  de  andere  echtgenoot    De  niet-­‐optredende  echtgenoot  is  gebonden    Gelijktijdig  bestuur  is  de  normale  en  tevens  residuaire   bestuursvorm  voor  het  bestuur  van  het  gemeenschappelijk   vermogen      Als  er  niets  in  de  wet  bepaald  is,  dan  valt  een  handeling  onder   het  concurrentieel/gelijktijdig  bestuur  

48  

  

 

Handelingen  die  onder  het  gelijktijdig  bestuur  vallen  (exemplatieve   opsomming;  niet  in  de  wet)     • (1)  Handelingen  ten  behoeve  van  de  huishouding  en  de   opvoeding  van  de  kinderen   o Zelfs  aankopen  op  afbetaling  (consumentenkrediet)   als  deze  “noodzakelijk”  zijn  (zie  Art.  1418,  e)  BW)   o Dus  a  contrario  goederen  die  wel  noodzakelijk  zijn     Gelijktijdig  bestuur   o Noodzakelijkheid  wordt  vastgesteld  op  het  moment   van  de  aankoop  of  rechtshandeling     • (2)  Handelingen  met  betrekking  tot  roerende  goederen   o Aanschaffen  van  een  wagen  (voorbehoud  voor  de   aankoop  op  afbetaling)  met  gemeenschapsgeld    Aankoop  met  liggende  gelden  (spaargeld)    Op  afbetaling  Regeling  noodzakelijkheid   o Koop  /verkoop  van  aandelen     o Geld  afhalen  van  een  gemeenschappelijke  rekening   o …     • (3)  Legaten  maken   o Alle  categorieën  legaten    Legaat  =  beschikking  in  een  testament      Algemene  legaten    Bv.  Het  grootste   beschikbare  gedeelte  gaat  naar  X    Legaat  onder  algemene  titel    Bv.  Al  mijn   roerende  goederen  gaan  naar  X    Legaat  onder  bijzondere  titel    Bv.  Mijn  vaas   gaat  naar  X     o Maar  een  echtgenoot  kan  over  niet  meer  dan  zijn   aandeel  in  het  gemeenschappelijk  vermogen   beschikken  (Art.  1424  BW)     • (4)  Bepaalde  schenkingen  (Art.  1419,  tweede  lid  BW)   o Regel  inzake  schenkingen  =  gezamenlijk  bestuur     o Uitzonderingen  (Gelijktijdig  bestuur):    Schenkingen,  vrijgesteld  van  inbreng   krachtens  Art.  852  BW   • Bv.  50  euro  voor  verjaardag  neefje   • Bv.  Bruiloftsgeschenk    Schenkingen  aan  de  langstlevende  echtgenote        

49  

Kan  een  echtgenoot  een  (tegenwoordig)  gemeenschappelijk   goed  schenken  aan  zijn  echtgenoot?     Ja,  mits:   o Toestemming  (Art.  1419,  eerste  lid  BW)  en   aanvaarding  door  de  mede-­‐echtgenoot   o Een  (middelgrote)  procedure  tot  wijziging  van   huwelijksvermogensstelsel     3  Procedures:   o Kleine    Overgang  van  het  ene  vermogen  naar  het   andere  bij  overlijden     o Middelgrote    Geen  ontbinding  huidige  stelsel,   onmiddellijke  overgang  van  het  gemeenschappelijke   vermogen  naar  het  eigen  vermogen,  publicatie  in  het   staatsblad  vereist   o Grote    Impliceert  ontbinding  huidige  stelsel,  altijd   boedelbeschrijving  vereist     • (5)  Verhuringen   o Voor  maximum  9  jaar   o Evenals  andere  daden  van  bewaring  of  beheer     • (6)  Daden  van  beheer  in  geval  van  gezamenlijke   beroepsuitoefening   o Zie  Art.  1417,  tweede  lid  in  fine  BW     o Bv.  Samen  een  winkel  uitbaten    Het  volstaat  dat  slecht  1  echtgenoot  in  de   handelsregisters  staat  ingeschreven  en  de   ander  gewoon  meehelpt   o Niet  bij  beroepen  met  titels  Bv.  advocaat,  dokter      Gehoudenheid  van  de  andere  echtgenoot   • Een  echtgenoot  is  ertoe  gehouden  “de  bestuurshandelingen   van  de  andere  te  eerbiedigen”  (Art.  1416  in  fine  BW)     • Probleem  bij  verkoop  van  dezelfde  auto:  Eerste  verkrijger   heeft  voorrang,  tenzij  de  latere  eerst  in  bezit  is  gesteld  en  te   goeder  trouw  is  (Art.  1141  BW)     o De  eerste  uitzondering:  het  alleenbestuur    De  echtgenoot  die  een  beroep  uitoefent,  verricht  alle  daartoe   noodzakelijke  bestuurshandelingen  alleen  (Art.  1417,  eerste  lid   BW)    cf.  het  verschil  met  Art.  217,  tweede  lid  BW,  in  verband  met  de   aanschaf  en  het  bestuur  van  verantwoorde  beroepsgoederen       •

 

50  

Kan  een  echtgenoot  alleen  de  handelszaak  verwerven,  noodzakelijk   voor  de  uitoefening  van  zijn  beroep?    Neen,  toestemming  van  de   echtgenoot  is  vereist  voor  de  verkrijging  of  overdracht  van  een   handelszaak,  zie  Art.  1418,1,  b  BW  (in  verband  met  het  gezamenlijk   bestuur)   • Inpandgeving  noodzakelijk  om  beroepsredenen  is  wél   mogelijk  door  één  echtgenoot  alleen  (zie  Art.  1417,  eerste   lid  BW)     o De  tweede  uitzondering:  het  gezamenlijk  bestuur      Veronderstelt  de  “toestemming”  van  beide  echtgenoten    Maar  zij  moeten  strikt  genomen  niet  in  persoon  aanwezig  zijn  op   het  ogenblik  dat  de  handeling  wordt  gesteld  (bekrachtiging   achteraf  is  mogelijk)      Gezamenlijk  bestuur  voor  4  categorieën  handelingen:   • (1)  Daden  van  beschikking  in  het  raam  van  een   gezamenlijke  beroepsuitoefening   • (2)  Bepaalde  gewichtige  handelingen,  steeds  vatbaar  voor   nietigverklaring   • (3)  Bepaalde  (iets  minder)  gewichtige  handelingen,  vatbaar   voor  nietigverklaring  mits  benadeling   • (4)  Schenkingen  van  gemeenschapsgoederen   

  (1)  Daden  van  beschikking  in  het  raam  van  een  gezamenlijke  beroepsuitoefening  (Art.   1417,  tweede  lid  BW)   • Daden  die  economisch  gezien  niet  als  beheershandelingen  kunnen  worden   gekwalificeerd   • Bv.  Verkoop  van  de  stock  van  een  kleinhandelszaak  =  daad  van  economisch   beheer    Valt  er  niet  onder,  wel  concurrentieel  bestuur    zou  anders  praktisch   te  moeilijk  zijn   • Wel:  Bv.  een  handelspand  verkopen     (2)  Bepaalde  gewichtige  handelingen,  steeds  vatbaar  voor  nietigverklaring  (Art.  1418,1   BW)   • Zo  ze  door  één  echtgenoot  alleen  werden  gesteld   o Verkrijgen,  vervreemden  of  met  zakelijke  rechten  bezwaren  van  voor   hypotheek  vatbare  goederen   o Verkrijgen,  overdragen  of  in  pand  geven  van  een  handelszaak  of  enig   bedrijf   o Sluiten,  vernieuwen  of  opzeggen  van  huurovereenkomsten  voor  langer   dan  negen  jaar     +   o Toestaan  van  een  handelshuur-­‐  of  pachtovereenkomst    Hier  valt  enkel  de  handeling  van  de  verhuurder/verpachter  onder   het  gezamenlijk  bestuur;  de  handeling  van  de  huurder  of  de   pachter  valt  onder  het  alleenbestuur    

 

51  

(3)  Bepaalde  (iets  minder)  gewichtige  handelingen,  vatbaar  voor  nietigverklaring  mits   benadeling  van  de  andere  echtgenoot  (Art.  1418,  2  j°  Art.  1422  BW)   • Er  is  sprake  van  benadeling  indien  het  ontvangen  geld  niet  besteed  is  in  het   belang  van  het  gezin   o Overdracht  of  inpandgeving  van  een  hypothecaire  schuldvordering   o Ontvangen  van  de  prijs  van  een  vervreemd  onroerend  goed  of  van  de   terugbetaling  van  een  hypothecaire  schuldvordering  en  verlenen  van   opheffing  van  een  hypothecaire  inschrijving   o Aanvaarding  of  verwerping  van  legaten  en  schenkingen  onder  beding  dat   ze  gemeenschappelijk  zullen  zijn   o Aangaan  van  leningen  (enkel  het  ontlenen,  niet  het  uitlenen)    Lening  kan  nietig  verklaard  worden  als  de  gelden  niet  gebruikt   worden  voor  het  gezin   o Een  consumentenkrediet  aangaan  (=aankoop  op  afbetaling)     2  uitzonderingen:    Aankopen  en  leningen  op  afbetaling  noodzakelijk  voor  de   beroepsuitoefening    Alleenbestuur    Aankopen  en  leningen  noodzakelijk  voor  de  huishouding  en  de   opvoeding  van  de  kinderen:  Gelijktijdig  bestuur     (In  de  wet)     (4)  Schenkingen  van  gemeenschapsgoederen  (Art.  1419  BW)   • Toestemming  vereist  voor  alle  vormen  van  schenkingen  (=  gezamenlijk  bestuur),   behalve   o Giften  vrijgesteld  van  inbreng  krachtens  Art.  852  BW  (Gelijktijdig  bestuur)   o Giften  aan  de  langstlevende  echtgenoot  (Gelijktijdig  bestuur)         • Bestuur  van  het  eigen  vermogen  (Art.  1425  BW)     o Iedere  echtgenoot  bestuurt  zijn  eigen  vermogen  alleen   o Beperking:  de  bescherming  van  de  gezinswoning  ex  Art.  215  BW    Instemming  vereist  om  erover  te  kunnen  beschikken  (geen   toestemming)     • Beveiligingsmaatregelen  en  sancties     o Rechterlijke  machtiging  (Art.  1420  BW)    Door  middel  van  een  verzoekschrift  (Art.  1253ter  et  seq.  Ger.W.)   aan  de  rechtbank  van  eerste  aanleg      Voor  bestuurshandelingen  onderworpen  aan  het  gezamenlijk   bestuur  kan  één  echtgenoot  gemachtigd  worden  om  alleen  op  te   treden  in  twee  gevallen…   • Indien  de  echtgenoot  zonder  wettige  reden  weigert   toestemming  te  geven  of   • Indien  hij  in  de  onmogelijkheid  verkeert  zijn  wil  te  kennen   te  geven  

 

52  

 

Rechterlijke  machtiging  is  niet  mogelijk  voor  –  ontvoogde  –   minderjarigen:  de  bijstand  van  een  curator  kan  niet  worden   omzeild     o Rechterlijk  verbod  (Art.  1421  BW)    Door  middel  van  een  verzoekschrift  (Art.  1253ter  et  seq.  Ger.W.)   aan  de  vrederechter      Kan  iedere  echtgenoot  vragen  dat  aan  de  andere  (preventief)   verbod  wordt  opgelegd  om  enige  bestuurshandeling  te  verrichten   die  hem  nadeel  kan  berokkenen  of  de  belangen  van  het  gezin  kan   schaden      Enige  sanctie  tegen  preventieve  toepassing    Preventief  verbod   • Bv.  Man  wou  zeiljacht  kopen    Zou  al  spaargeld  opdoen     Vrouw  vroeg  aan  vrederechter  preventief  verbod  de  boot  te   kopen      Ongeacht  het  bestuursregime  waaronder  de  handeling  valt    De  vrederechter  kan  niet  alleen  een  verbod  opleggen,  maar  ook   • Machtiging  verlenen  tot  het  verrichten  van  de  daad  (behalve   bij  gezamenlijk  bestuur)   • Aan  zijn  machtiging  bepaalde  voorwaarden  verbinden  (Art.   1421,  tweede  lid  BW)     o De  nietigverklaring  (Art.  1422-­‐1423  BW)    Na  dagvaarding,  uitgaand  van  één  echtgenoot,  voor  de  rechtbank   van  eerste  aanleg    Mits  bewijs  van  een  wettig  belang  en  onverminderd    de  rechten   van  te  goeder  trouw  zijnde  derden  (goede  trouw  moet  door  de   contracterende  derde  bewezen  worden)      Voor  drie  reeksen  handelingen  (Art.  1422  BW):   • Bestuurshandelingen  door  één  echtgenoot  alleen  gesteld  die   toestemming  van  beide  behoeven   • Bestuurshandelingen  verricht  in  strijd  met  een  rechterlijk   verbod  of  voorwaarde   • Bestuurshandelingen  verricht  met  bedrieglijke  benadeling   van  de  echtgenoot-­‐eiser      Bv.  Net  vóór  de  inleiding  van  een  echtscheidingsprocedure  het   bedrag  van  een  gemeenschappelijke  rekening  volledig  opnemen     De  bedrogen  echtgenoot  moet  het  bewijs  leveren      Art.  1423  BW:   • Vervaltermijn  van  1  jaar  voor  het  inleiden  van  de  vordering,   te  rekenen  vanaf  de  kennisname  van  de  handeling  door  de   eiser   • Nooit  is  nog  een  vordering  mogelijk  na  vereffening  van  het   stelsel   

 

53  

Na  nietigverklaring  worden  partijen  in  hun  oorspronkelijke   toestand  hersteld   o Na  nietigverklaring  zal  een  zonder  toestemming   aangegane  lening  een  eigen  schuld  blijven  van  de   echtgenoot  die  de  bestuursregels  overtrad   o   Eigen  schuld  van  de  echtgenoot  die  geleend  heeft   zonder  toestemming      Lening  zal  niet  moeten   worden  terugbetaald     o De  vergoeding  (Art.  1433  BW)    Ten  belope  van  de  schade  die  het  gemeenschappelijk  vermogen   heeft  geleden  wegens  een  voor  nietigverklaring  vatbare  handeling,   indien  de  schade  niet  geheel  hersteld  is  door  de  nietigverklaring  of   deze  niet  is  gevraagd  of  verkregen      Kan  dus  samen  of  naast  de  nietigverklaring  gevorderd  worden      Het  gaat  in  essentie  om  een  schadevergoeding  ten  voordele  van  het   gemeenschappelijk  vermogen  die  enkel  op  het  ogenblik  van  de   vereffening  kan  worden  geëist  (niet  tijdens  het  stelsel)       o Ontneming  van  bestuursbevoegdheden  (Art.  1426  BW)    De  bestuursbevoegdheden  over  het  eigen  vermogen  of  het   gemeenschappelijk  vermogen  kunnen  een  echtgenoot  geheel  of   gedeeltelijk  worden  ontnomen:   • Wanneer  hij  blijk  geeft  van  ongeschiktheid  in  het  bestuur   • Wanneer  hij  de  belangen  van  het  gezin  in  gevaar  brengt      De  rechtbank  oordeelt  vrij:   • Kan  alle  of  bepaalde  bestuursbevoegdheden  ontnemen   • Over  de  aanwijzing  van  een  ander  persoon  die  de  ontnomen   bevoegdheden  zal  uitoefenen      Ontnomen  bestuursbevoegdheden  kunnen  worden  teruggegeven      Publiciteitsvoorwaarden  (Art.  1426,  §§  2  en  3  BW)   • Drievoudige  publiciteit   o Kantmelding  van  het  vonnis  in  de  huwelijksakte   o Als  echtgenoot  handelaar  is    Bericht  aan  de   Kruispuntbank  van  Ondernemingen   o Publiciteit  in  het  Belgisch  Staatsblad     o Gerechtelijke  scheiding  van  goederen  (Art.  1470-­‐1474  BW)    De  meest  verregaande  sanctie    Het  wettelijk  stelsel  wordt  ontbonden  door  de  rechtbank  van   eerste  aanleg,  na  dagvaarding  door  één  van  de  echtgenoten      Ontbinding  tot  gevolg   •

 

 

54  

Ontbinding,  Vereffening,  Verdeling     •

 

De  oorzaken  en  het  ogenblik  van  ontbinding       Art.  1427  BW:  Het  wettelijk  stelsel  wordt  ontbonden  door:     o 1°  Overlijden  van  een  der  echtgenoten    Gemeenschap  ontbonden  vanaf  het  ogenblik  van  het  overlijden      Eerst  wordt  het  huwgemeenschap  vereffend  en  verdeeld,  pas   daarna  wordt  de  nalatenschap  vereffend  en  verdeeld      Omvang  van  de  nalatenschap  w  gedetermineerd  door  de  manier   waarop  huwgemeenschap  wordt  ontbonden     o 2°  Echtscheiding  of  scheiding  van  tafel  en  bed    Twee  verschillende  data  (wat  de  goederen  betreft):   • Tussen  echtgenoten   • Ten  aanzien  van  derden      Scheiding  van  tafel  en  bed  ontbindt  het  huwelijk  niet,  maar  wel  het   wettelijk  stelsel  (Art.  311  BW:  altijd  scheiding  van  goederen)      Echtscheiding  en  scheiding  van  tafel  en  bed  op  grond  van   onherstelbare  ontwrichting  (Art.  1278  Ger.W.)   • Tussen  echtgenoten    Dag  waarop  de  vordering  EOO  is   ingesteld,  of,  indien  er  meer  dan  één  is  ingesteld,  de  dag   waarop  de  eerste  werd  ingesteld,  ongeacht  ze  werd   toegewezen  of  niet   • Ten  aanzien  van  derden    Dag  van  de  overschrijving  van   het  vonnis  in  de  registers  van  de  burgerlijke  stand     • Bijzondere  bepaling    Art.  1278,  vierde  lid  Ger.W.      Echtscheiding  en  scheiding  van  tafel  en  bed  door  onderlinge   toestemming  (Art.  1304  Ger.W.)   • Tussen  echtgenoten    Dag  van  de  eerste  verschijning  (niet:   de  neerlegging  van  het  verzoekschrift)  maar:  Art.  1287   Ger.W.  laat  toe  dit  moment  conventioneel  te  vervroegen  tot   –  Bv.  –  de  ondertekening  van  de  regelingsakte  (notariële   praktijk)   • Ten  aanzien  van  derden    Dag  van  de  overschrijving  van   het  vonnis  in  de  registers  van  de  burgerlijke  stand     o 3°  Gerechtelijke  scheiding  van  goederen    Art.  1470-­‐1474  BW  j°  Art.  1311-­‐1318  Ger.W.  (Bijzondere   rechtspleging)      Titularissen  van  het  vorderingsrecht   • Een  echtgenoot  of  zijn  wettelijke  vertegenwoordiger   • Schuldeisers  niet  (zij  kunnen  enkel  tussenkomen  in  het   geding)   55  

Gronden   • Wanneer  uit  de  wanorde  in  de  zaken  van  de  andere   echtgenoot,  zijn  slecht  beheer  of  de  verkwisting  van  zijn   inkomsten  blijkt  dat  de  instandhouding  van  het  stelsel  de   belangen  van  de  andere  echtgenoot  in  gevaar  brengt   (het  loutere  feit  van  faillietverklaring  is  op  zich  niet   voldoende)    Procedure  en  publiciteit   • Vordering  via  dagvaarding  voor  de  rechtbank  van  eerste   aanleg   • Dubbele  publiciteit    Zowel  een  uittreksel  van  de  vordering   als  een  uittreksel  van  het  vonnis  wordt  in  het  Belgisch   Staatsblad  gepubliceerd    Gevolgen   • Dag  van  de  (inleiding  van  de)  eis  =  datum  van  ontbinding   van  het  gemeenschappelijk  vermogen  (zowel  tussen   echtgenoten  als  ten  aanzien  van  derden)   =  Dag  waarop  de  dagvaarding  gelanceerd  is      Opgelet   • De  staat  van  vereffening  van  het  vorige  stelsel  moet  bij   authentieke  akte  opgemaakt  zijn  binnen  het  jaar  na  de   bekendmaking  van  een  uittreksel  van  het  vonnis  in  het  BS   o Zoniet  heeft  het  vonnis  geen  gevolg  en  wordt  het   gemeenschappelijk  vermogen  niet  ontbonden  (Art.   1473  BW)     • Schuldeisers  kunnen  verzet  doen  tegen  de  vereffening  die   buiten  hun  aanwezigheid  plaatsvindt   o Zij  kunnen  ook  binnen  de  6  maanden  te  rekenen   vanaf  het  verstrijken  van  een  jaar  na  publicatie  van   het  vonnis  in  het  BS  opkomen  tegen  de  vereffening   die  met  bedrieglijke  benadeling  van  hun  rechten  is   geschied  (Art.  1474  BW)     o 4°  Overgang  naar  een  ander  huwelijksvermogensstelsel    Twee  data  (Art.  1396  BW):   • Tussen  echtgenoten:  datum  van  de  wijzigingsakte  (altijd  bij   de  notaris)   • Ten  aanzien  van  derden:  publicatie  van  een  uittreksel  van   de  bedongen  wijzigingen  in  het  BS,  tenzij  wanneer  de   echtgenoten  in  hun  overeenkomst  met  derden  deze  van  de   wijziging  op  de  hoogte  hebben  gebracht               

 

56  

o 5°  Afwezigheid    Ontbinding  van  het  stelsel  vanaf  de  overschrijving  van  het  vonnis   houdende  verklaring  van  afwezigheid  in  de  registers  van  de   burgerlijke  stand  van  de  laatste  woonplaats  in  België  van  de   afwezige  (Art.  121,  §  2  BW)      Na  terugkeer  van  de  afwezige  blijft  zijn  huwelijk  +  zijn   huwelijksvermogensstelsel  ontbonden,  maar  hij  krijgt  zijn  deel  van   de  goederen  van  het  gemeenschappelijk  vermogen  in  de  staat   waarin  zij  zich  bevinden,  alsook  de  prijs  van  die  goederen  (bij   vervreemding)  op  grond  van  een  inventaris  opgemaakt  door  de   gerechtelijk  bewindvoerder  (Art.  124,  tweede  lid  BW)     o 6°  Gerechtelijke  verklaring  van  overlijden    Ontbinding  van  het  stelsel  vanaf  de  datum  van  overlijden,  zoals   vermeld  in  de  in  kracht  van  gewijsde  getreden  gerechtelijke   beslissing  tot  verklaring  van  overlijden  (Art.  133,  eerste  en  tweede   lid  BW)     o 7°  Nietigverklaring  van  het  huwelijk    Stelling  a   • Nietigverklaring  werkt  ex  tunc   • Er  heeft  nooit  een  huwelijksvermogensstelsel  bestaan   •   Dus  vereffening-­‐verdeling  van  een  feitelijke   onverdeeldheid    Stelling  b   • De  echtgenoot  te  goeder  trouw  geniet  het  voordeel  van  het   putatief  huwelijk  (Art.  201  BW)   •   Dus  keuze  tussen  resultaat  sub  a  of  normale  regels  van   vereffening/verdeling  van  het  gemeenschappelijk  vermogen    

 

57  

•

 

Postcommunautaire  onverdeeldheid   o Door  de  ontbinding  van  het  huwelijks(vermogens)stelsel  ontstaat  een   postcommunautaire  onverdeeldheid    die  bevat:    De  goederen  aanwezig  op  het  ogenblik  waarop  de   huwelijksontbinding  tussen  partijen  terugwerkt   • Omvang    Te  bepalen  tot  de  laatste  dag  dat  er  nog  een   gemeenschap  is   • Wanneer  is  dit  ontbonden  ?   o Bij  overlijden  van  een  van  de  echtgenoten   o Als  partijen  gescheiden  zijn  in  EOO    Vanaf  de   inleiding  van  de  echtscheidingsprocedure   (inleidende  dagvaarding  door  neerlegging  van  het   verzoekschrift  tot  echtscheiding)   • Ten  aanzien  van  derden    Echtscheiding  pas  gevolgen  als   het  vonnis  overgeschreven  is  in  de  registers  van  de   burgerlijke  stand    dus  dan  pas  ontstaat  de   postcommunautaire  onverdeeldheid  ten  aanzien  van   derden     EN    De  vruchten  die  deze  goederen  nadien  hebben  opgebracht   • Vruchten  van  eigen  goederen:  gemeenschappelijk,  dus  Bv.   huurgelden  van  onroerende  goederen  of  intresten  op  gelden     o Vanaf  de  ontbinding  van  het  gemeenschappelijk  vermogen  wordt  een   onverdeeldheid  van  gemeen  recht  gevormd,  waarop  de  regels  van  mede-­‐ eigendom  toepasselijk  zijn  (in  de  praktijk  kan  deze  toestand  zeer  lang   blijven  bestaan,  in  afwachting  van  de  verdeling)    Art.  577-­‐2  BW        o Inkomsten  zijn  niet  langer  gemeenschappelijk,  schulden  zullen  in  de  regel   eigen  blijven   o De  regels  van  het  bestuur  van  het  gemeenschappelijk  vermogen  spelen   niet  langer     o Er  ontstaan  problemen  van  verrekening  door  de  verschillende  datum  van   ontbinding  tussen  echtgenoten  en  ten  aanzien  van  derden  (schuldeisers)    Stel  beroepsschuld  aangegaan   • Wat  schuldeisers  betreft  is  het  huwelijk  nog  niet  ontbonden   (pas  vanaf  de  overschrijving)    statuut  van   beroepsschulden  =  gemeenschappelijke  schulden   verhaalbaar  op  2  vermogens  (  op  gemeenschap  en  dat  van   de  echtgenoot)   •   Derden  hebben  nog  een  verhaal  op  de  gemeenschap   omdat  die  voor  hen  nog  bestaat  (  tussen  echtgenoten   bestaat  deze  wel  niet  meer  )    in  de  praktijk    aanleiding   tot  vergoeding    

58  

Zo  zal  een  beroepsschuld  van  de  man  aangegaan  na  de  inleiding   van  de  echtscheidingsprocedure  (tussen  echtgenoten  is  het   huwelijk,  wat  de  goederen  betreft,  ontbonden)  maar  vóór  de   overschrijving  van  het  echtscheidingsvonnis  (datum  waarop  het   huwelijk  ontbonden  is  ten  aanzien  van  derden),  verhaalbaar  zijn  op   de  gemeenschap.  Vermits  het  tussen  echtgenoten  om  een  eigen   schuld  gaat,  zal  de  man  vergoeding  verschuldigd  zijn  aan  het   gemeenschappelijk  vermogen     o Bijzondere  problemen  (4)    (1)  Bestuurshandelingen   • Afhaling  van  gemeenschappelijke  banktegoeden  vóór  de   echtscheidingsprocedure   o Geldig  wegens  concurrentieel  bestuur   o Afhalende  echtgenoot  moet  geen  rekenschap  geven   over  besteding,  andere  echtgenoot  moet  bewijs   leveren  van  bevoegdheidsafwending     o Herkwalificatie  van  de  afhaling  als  voorafname  op   het  gemeenschappelijk  vermogen  mag  niet  (Cass.  29   mei  2008)     • Aankoop  van  een  onroerend  goed  door  één  echtgenoot   tijdens  de  echtscheidingsprocedure   o Art.  1418  BW  vereist  toestemming  van  de  mede-­‐ echtgenoot  (behalve  bij  wederbelegging  van  eigen   gelden)   o Verhaal  van  de  gemeenschapsschuldeisers  kan   echter  niet  worden  vermeden      (2)  Aanrekening  van  tijdens  de  echtscheidingsprocedure  betaalde   onderhoudsgelden   • De  hulpverplichting  ex  Art.  213  BW  blijft  bestaan  zolang  het   huwelijk  niet  is  ontbonden   • De  voorzitter  hoeft  ex  Art.  1280  Ger.W.  geen  rekening  te   houden  met  het  aandeel  van  de  onderhoudsgerechtigde  in   de  inkomsten  van  de  gemeenschapsgoederen  (Bv.   huurgelden)     o Op  welk  ogenblik  moet  de  hulpverplichting  niet  meer   worden  voldaan  ?    De  hulpverplichting  is  een   persoonlijke  huwelijksverplichting    Tijdstip   waarop  het  echtscheidingsvonnis  uitwerking  heeft     Tot  het  ogenblik  dat  het  vonnis  in  kracht  van   gewijsde  treedt  (Exacte  ogenblik  van  het  in  kracht   van  gewijsde  treden  is  1  maand  na  het  betekenen   van  het  echtscheidingsvonnis)     o Wat  is  de  rechtsgrond  voor  de  bevoegdheid  van  de   vrederechter  om  dringende  voorlopige  maatregelen   

 

59  



 

tijdens  het  huwelijk  voor  de  echtscheiding  te  bepalen     Art.  223  BW,  eigenlijk  ook  op  grond  van  Art.  213   BW    Tijdens  de  echtscheiding  is  vrederechter  niet   meer  bevoegd  maar  de  voorzitter     • Doet  hij  dit  niet,  dan  moet  het  tijdens  de  procedure   toegekende  onderhoudsgeld  aangerekend  worden  op  het   aandeel  van  de  onderhoudsgerechtigde  in  de  inkomsten  van   de  gemeenschapsgoederen,  geïnd  door  de   onderhoudsplichtige   • De  onderhoudsgerechtigde  is  echter  nooit  gehouden  tot   terugbetaling     • Voorbeeld  1:  Een  man  int  7000  euro  huurgelden.  De  vrouw   is  voor  de  helft  gerechtigd  in  deze  vruchten  van  de   gemeenschap  (dus  voor  3500  euro).  De  man  betaalt  3000   euro  onderhoudsgeld  (hetgeen  impliceert  dat  de  vrouw  niet   echt  behoeftig  is).  De  vrouw  heeft  nog  recht  op  500  euro.  Als   de  man  deze  500  euro  betaalt,  mag  hij  de  rest  van  de  geïnde   gelden  houden  (6500  euro)?    Hij  heeft  7000  geïnd,  moet   3000  betalen,  de  vrouw  heeft  nog  recht  op  500    Als  hij  dit   betaalt,  ze  zal  geen  3500  meer  krijgen  dus  man  mag  alles   houden    blijkt  dat  vrouw  de  facto  niet  behoeftig  is     • Voorbeeld  2:  De  man  int  5000  huurgelden  en  dient   ingevolge  beschikking  van  de  voorzitter  3000  euro   onderhoudsgeld  te  betalen.  Dit  onderhoudsgeld  overstijgt   het  aandeel  van  de  vrouw  in  de  vruchten  van  de   gemeenschap  (2500  euro),  waaruit  blijkt  dat  de  vrouw   behoeftig  is.  De  man  moet  haar  het  verschil  (500  euro)   betalen,  als  een  eigen  schuld     (3)  Woonstvergoeding   • Principe:  wie  gratis  de  gezinswoning  bewoont,  is  een   vergoeding  verschuldigd  aan  de  onverdeelde  massa  (in  de   regel  de  normale  huurwaarde)   • (Ratio:  elke  mede-­‐eigenaar  moet  een  gelijk  genotsrecht   hebben)     • Wie  daar  blijft  zitten,  zit  er  de  facto  niet  gratis    Vroeg  of   laat  wordt  er  een  woonstvergoeding  gevorderd   o 2  echtgenoten    Jij  blijft  in  huis  zitten,  andere  heeft   evenveel  recht  om  daar  in  te  zitten    Elke  mede-­‐ eigenaar  moet  een  gelijk  genotrecht  hebben  dus  als   er  1  iemand  in  het  huis  blijft  moet  dit   gecompenseerd  worden     • De  mede-­‐eigenaar  heeft  deel  in  de  rechten  en  draagt  bij  in   de  lasten  van  de  eigendom  naar  verhouding  van  zijn  aandeel  

60  

•

•

•

  •

•

•

  De  deelgenoot  die  alleen  het  genot  van  een  onverdeeld   goed  heeft  gehad,  is  voor  dit  uitsluitend  genot  aan  de   deelgenoten  een  (woonst)vergoeding  verschuldigd     Wie  gratis  een  eigen  goed  van  zijn  echtgenoot  bewoont,   verrijkt  zichzelf  zonder  oorzaak     Betekenis  ?     o De  vrederechter  kan  zeggen,  bevelen  bij  wijze  van   dringende  voorlopige  maatregel  dat  iemand  in  die   woning  mag  blijven  (echtgenoten  komen  er  niet  uit   wie  mag  blijven)    Machtiging  tot  afzonderlijk   verblijf    Vrouw  mag  in  de  gezinswoning  blijven   zonder  dat  ze  iets  moet  betalen  en  man  moet  maar   iets  anders  zoeken   o De  Voorzitter  kan  dit  ook  doen,  maar  enkel  tijdens   echtscheidingsprocedure   De  gevolgen  van  de  toekenning  van  het  uitsluitend  genot  ex   Art.  223  BW  of  Art.  1280  Ger.W.  zijn  verschillend   naargelang   o De  maatregel  bestaat  als  uitvoering  van  de   hulpverplichting  in  natura  (Het  gratis  wonen  is  een   gevolg  van  de  hulpverplichting  van  de  echtgenoot)     Positief  voor  de  echtgenote,  want  geen  vergoeding   verschuldigd     o Als  loutere  bestuursmaatregel    Zeker  een   woonstvergoeding  verschuldigd     Beheersrekening  is  noodzakelijk  (Het  aandeel  van  de   echtgenoot-­‐genieter  in  de  vruchten  van  de   postcommunautaire  onverdeeldheid,  als  dit  aandeel  groter   is  dan  het  genoten  woonstvoordeel,  dan  dient  dit   woonstvoordeel  verrekend  te  worden  als  een  voorschot  op   het  aandeel  van  de  echtgenoot  in  de  postcommunautaire   onverdeeldheid)     Indien  de  beschikking  dienaangaande  niets  bepaalt,  mag   worden  aangenomen  dat  het  woonstvoordeel  is  toegekend   als  uitvoering  van  de  hulpverplichting  in  natura    3   situaties,  naargelang  de  omstandigheden  waarin  het   exclusieve  genot  van  de  woonst  is  toegekend:   o Aan  één  echtgenoot,  zonder  onderhoudsgeld   o Aan  de  onderhoudsplichtige   o Aan  de  onderhoudsgerechtigde     (Bekijk  Handboek  Belgisch  Familierecht,  p.  621-­‐623,  nrs.  1485-­‐1489)        

 

61  

•

•

o (4)  Afbetaling  van  een  hypothecaire  lening    De  echtgenoot  die  alleen  de  hypothecaire  lening  verder  afbetaalt,   heeft  recht  op  terugbetaling  van  de  helft  van  de  door  hem  betaalde   bedragen    (Tenzij  deze  aflossing  wordt  beschouwd  als  vervulling  van  de   hulpverplichting  in  natura  (Art.  213  BW)  of  de  bijdrage  in  de  lasten   van  het  huwelijk  (Art.  221  BW))     Boedelbeschrijving   o Verplicht:    Na  de  ontbinding:  door  overlijden,  gerechtelijke  scheiding  van   goederen  en  door  echtscheiding  of  scheiding  van  tafel  en  bed  op   grond  van  onherstelbare  ontwrichting  van  het  huwelijk    vóór  de  ontbinding:  in  geval  van  overgang  naar  een  ander   huwelijksvermogensstelsel  met  vereffening  van  het  vorige  stelsel   • Ook  publiciteit  in  het  Belgisch  Staatsblad     o Facultatief:    Bij  echtscheiding  door  onderlinge  toestemming  of  bij  wijziging  van   huwelijksvermogensstelsel  zonder  vereffening  van  het  vorige   stelsel    Gebeurt  in  de  praktijk  niet  meer     o   Een  in  de  regel  notariële  “beschrijving  en  schatting  van  de   gemeenschappelijke  roerende  goederen  en  schulden”    Boedelbeschrijving  =  Inventaris     o Doel    Te  bepalen  wat  deel  uitmaakt  van  het  gemeenschappelijk   vermogen  en  de  eigen  vermogens       o Termijn:  drie  maanden  (zie  Art.  1428,  derde  lid  BW)     o Geen  sanctie  bij  gebrek  aan  boedelbeschrijving:  de  omvang  van  het   gemeenschappelijk  vermogen    kan  door  alle  wettelijke  middelen  worden   bewezen     Vereffening   o Vijf  verrichtingen  (chronologisch)    Steeds  dit  stramien  volgen:    1.  Samenstelling  van  de  boedels    2.  Opmaken  van  de  vergoedingsrekeningen      3.  Verrekening  van  de  lasten  (=  betaling  van  de   gemeenschappelijke  schuldeisers)    4.  Verrekening  van  de  vergoedingen  (=  betaling  van  vergoedingen)    5.  Verdeling  van  de  netto-­‐baten    

       

 

62  

1.  Samenstelling  van  de  boedels     • Wat  zit  er  in  de  drie  vermogens  qua  activa  en  passiva?   • (Schematische  weergave  in  T-­‐vorm  voor  elk  van  de  drie  vermogens)   o Voor  de  2  eigen  vermogens  en  het  gemeenschappelijk  vermogen   • (Steeds  wetsartikels  vermelden)     2.  Opmaken  van  de  vergoedingsrekeningen       • Vergoeding  is  verschuldigd  telkens  een  eigen  vermogen  voordeel  heeft  gehaald   uit  het  gemeenschappelijk  vermogen  of  omgekeerd  (2  gevallen)     • Recht  van  elke  echtgenoot  op  vergoeding  is  dwingend   • Een  beding  in  het  huwelijkscontract  dat  er  bij  de  ontbinding  geen   vergoedingsrekeningen  mogen  worden  opgemaakt,  tast  de  essentie  van  het   gemeenschapsstelsel  aan  en  is  strijdig  met  het  recht  van  elke  echtgenoot  op   verrekening    Afstand  van  het  opstellen  van  een  vergoedingsrekening  bij   huwelijkscontract  (of  wijziging  ervan)  is  niet  mogelijk  (Cass.  17  september  2007)     • (1)  Vergoeding  verschuldigd  aan  het  gemeenschappelijk  vermogen  (Art.   1432-­1433  BW)   o Telkens  een  echtgenoot  persoonlijk  voordeel  heeft  getrokken  uit  het   gemeenschappelijk  vermogen  (Art.  1432  BW)    Bv.  indien  gemeenschapsgeld  werd  aangewend  voor  de  aankoop   van  gereedschappen  en  werktuigen;  voor  wederbelegging  van   eigen  goed;  voor  betaling  van  geldboeten  als  gevolg  van  een   misdrijf,  …     o (Assimilatie  met  de)  Schadeloosstelling  ingevolge  een  alleen  verrichte   bestuurshandeling  die  gezamenlijk  moest  worden  gesteld  (Art.  1433  BW)     • (2)  Vergoeding  verschuldigd  door  het  gemeenschappelijk  vermogen  (Art.   1434  BW)   o Telkens  het  gemeenschappelijk  vermogen  voordeel  heeft  gehaald  uit  de   eigen  goederen  van  een  echtgenoot    Bv.  wanneer  eigen  gelden  zijn  aangewend  voor  de  betaling  van   huishoudelijke  schulden  of  wanneer  persoonlijke  kapitalen  zijn   vermengd  met  gemeenschappelijke  gelden  op  een  bankrekening      Alle  mogelijke  schulden  die  betaald  zijn  met  eigen  vermogens     • Bedrag  van  de  vergoedingen  (Art.  1435  BW)   o =  minstens  de  uitgegeven  som  (“de  verarming  van  het   vergoedingsgerechtigde  vermogen”)   o Nooit  minder,  soms  méér     o Wanneer  de  uitgegeven  gelden  hebben  gediend  tot  het  verkrijgen,  het  in   stand  houden  of  het  verbeteren  van  een  goed,  is  de  vergoeding  =  de   waarde  of  de  waardevermeerdering  van  dat  goed    Drie  gevallen  worden   in  art.  1435  BW  onderscheiden:  

 

63  



 

(1)  Het  verkregen,  in  stand  gehouden  of  verbeterde  goed  bevindt   zich  nog  in  het  vergoedingsplichtige  vermogen  op  het  ogenblik  van   de  ontbinding  van  het  stelsel   • Vergoeding  =  de  waarde  of  de  waardevermeerdering  van   het  goed  op  het  ogenblik  van  de  ontbinding       • Voorbeeld  1:    

 

   

•

Voorbeeld  2:  

       

 

64  

•

 

Voorbeeld  3:  

 

 



 

o Dit  is  de  theoretisch  meest  correcte  oplossing,  maar   ze  vereist  een  dubbele  schatting  en  is  dus  duurder   o Eenvoudiger  is  te  rekenen  als  volgt:    Wat  heeft  de  gemeenschap  verhoudingsgewijs   betaald?  50.000  (2/3  van  75.000)    Bedrag  van  de  vergoeding  zou  dan  2/3  van   125.000  =    83.333  zijn    Dit  is  theoretisch  minder  correct:  de   meerwaarde  van  de  grond  moet  immers  niet   vergoed  worden     o Enkel  rekening  houden  met  waardevermeerdering   van  het  huis   o Hier  wordt  het  geheel  geschat    kijken  wat  is  de   meerwaarde  van  het  huis  ?   o Waardevermeerdering  van  de  grond  is  gegeven     (2)  Het  verkregen,  in  stand  gehouden  of  verbeterde  goed  is  vóór  de   ontbinding  van  het  stelsel  vervreemd  en  niet  vervangen  door  een   ander  goed   • Vergoeding  =  de  waarde  of  de  waardevermeerdering  van   het  goed  op  het  ogenblik  van  de  vervreemding     • (Indien  onder  bezwarende  titel:  waarde  =  de  prijs)              

65  

 

•

Voorbeeld  1:  

•

Voorbeeld  2:  

     

                     

66  



 

(3)  Het  verkregen,  het  in  stand  gehouden  of  verbeterde  goed,  is   vóór  de  ontbinding  van  het  stelsel  vervreemd,  doch  vervangen   door  een  ander  goed   • Vergoeding:  wordt  geschat  op  grondslag  van  de  waarde  van   dat  nieuwe  goed  op  het  ogenblik  van  de  ontbinding  van  het   stelsel     • Voorbeeld:  

   

•

 

o De  waardevermeerdering  bedoeld  in  Art.  1435  BW  moet  ook  worden   toegepast  wanneer  één  echtgenoot  vóór  het  huwelijk  een  goed  heeft   verkregen,  terwijl  het  gemeenschappelijk  een  financiële  last  voor  dat  goed   draagt    De  tegenovergestelde  interpretatie  schendt  de  artikelen  10-­‐11  Gw.   (GwH  16  september  2010)     o Art.  1435  zeker  op  examen!     Bewijs  van  de  vergoedingen  (Art.  1436,  eerste  lid  BW)   o Het  recht  op  vergoeding  kan  door  alle  middelen  worden  bewezen   o Wie  een  vergoeding  eist,  draagt  de  bewijslast    Vergoeding  ten  voordele  van  het  eigen  vermogen:  bewijs  van  het   eigen  karakter  van  de  aangewende  gelden    Vergoeding  ten  voordele  van  het  gemeenschappelijk  vermogen:   bewijs  van  de  verrijking  van  het  eigen  vermogen  van  de  andere          

67  

•

•

    Interesten  (Art.  1436,  tweede  lid  BW)   o Vergoedingen  brengen  van  rechtswege  interest  op  vanaf  de  dag  van   ontbinding  van  het  stelsel   o Zelfs  wanneer  de  gelden  gediend  hebben  tot  de  verkrijging,   instandhouding  of  verbetering  van  een  gemeenschappelijk  goed  (Cass.  26   november  1993):  onbillijk     o De  vergoedingsgerechtigde  echtgenoot  profiteert  tweemaal:    Hij  deelt  in  de  meerwaarde  van  een  gemeenschappelijk  goed   tussen  de  ontbinding  en  de  verdeling    Hij  kan  interesten  vorderen  vanaf  de  ontbinding  tot  de  verrekening   van  de  vergoeding     Eindrekening  inzake  vergoedingen  (Art.  1437-­1438  BW)    2  stappen   o (1)  Rekening  tussen  elke  echtgenoot  en  de  gemeenschap  (Art.  1437  BW)    Wat  heeft  elke  echtgenoot  te  vorderen  van  de  gemeenschap  en  vice   versa?    Beide  eindbedragen  doen  elkaar  teniet  ten  belope  van  het  kleinste   bedrag    Voorbeeld:   • EVm  moet  10.000  aan  GV   • GV  moet  30.000  aan  EVm   • Conclusie:  GV  moet  20.000  aan  EVm     o (2)  Rekening  tussen  één  echtgenoot  en  de  gemeenschap  (Art.  1438  BW)    Indien,  na  vergelijking  van  de  rekeningen  van  beide  echtgenoten,   beide  echtgenoten  vergoedingen  te  vorderen  hebben  of   verschuldigd  zijn,  doen    hun  wederzijdse  vorderingen  en  schulden   mekaar  teniet  ten  belope  van  het  kleinste  bedrag    Alleen  de  echtgenoot  die  de  grootste  vordering  of  schuld  heeft,  zal   nog  een  vergoeding  te  vorderen  hebben  ten  belope  van  het  verschil   tussen  de  wederzijdse  vorderingen  of  schulden      Art.  1438  BW  geldt  ook   • Indien  de  gemeenschap  een  negatief  saldo  vertoont,   • Wanneer  in  het  huwelijkscontract  een  beding  van   vooruitmaking  of  ongelijke  verdeling  is  opgenomen    

   

68  

  •

Vergoedingen  en  handelszaak:  een  bijzonder  probleem   o In  hoeverre  moet  de  meerwaarde  die  een  eigen  handelszaak  verkregen   heeft  tijdens  het  huwelijk  worden  gecompenseerd  door  een  vergoeding   aan  de  gemeenschap?    Onderscheid  naargelang  de  wijze  waarop  de   meerwaarde  tot  stand  is  gekomen:    Meerwaarde  ontstaan  na  herinvestering  van  (gemeenschappelijke)   inkomsten  van  de  handelszaak    vergoeding  ten  belope  van   maximaal  de  meerwaarde,  minimaal  het  nominaal  geïnvesteerde   bedrag    Meerwaarde  ontstaan  door  persoonlijk  verdienste  van  de   handelaar  of  zuivere  herwaardering    geen  vergoeding      (Meerwaarde  te  wijten  aan  de  hulp  van  de  meewerkende   echtgeno(o)t(e)    persoonlijke  vergoeding  indien  de  prestaties  de   plicht  tot  bijdrage  in  de  lasten  van  het  huwelijk  overschreden)  

  3.  Verrekening  van  de  lasten     • Betaling  van  de  gemeenschappelijke  schulden  vóór  de  verdeling  (Art.  1439   BW)   o Randorde  is  belangrijk!    Want  meestal  is  het  huwelijksvermogen   ontoereikend  en  blijven  er  schuldeisers  over   o Rangorde  onder  de  gemeenschappelijke  schuldeisers    1.  Bevoorrechte  schuldeisers  (bv.  fiscus,  onbetaalde  verkoper  van   onroerend  goed…)    Art.  19-­‐20  hypotheekwet    2.  Hypothecaire  schuldeisers,  volgens  de  datum  van  hun   hypothecaire  inschrijving  (de  banken)    3.  Gemeenschappelijke  schuldeisers  met  verhaal  op  drie   vermogens  (Bv.  Opvoedinggschulden)    4.  Gemeenschappelijke  schuldeisers  met  verhaal  op  twee   vermogens  (Deze  categorie  omvat  NIET  de  schuldeisers  van  eigen   schulden  met  een  verhaal  op  het  gemeenschappelijk  vermogen   omdat  dit  laatste  verrijkt  is  of  er  voordeel  uit  heeft  getrokken)   • Bv.  Schuldeiser  van  een  beroepsschuld   o Niet  onder  begrepen:  Schuldeiser  van  het  eigen   vermogen,  met  uitgebreide  verhaalsrecht  op  het   gemeenschappelijk  vermogen   o Komt  vergoedingsgerechtigde  echtgenoot  in   samenloop  met  deze  schuldeiser?    Dewulf-­‐manier  wel    Volgens  prof  niet!    Want  dat  is  voor  stap   vier  en  hier  is  stap  drie              

 

69  

•

Betaling  van  de  gemeenschappelijke  schulden  na  de  verdeling  (Art.  1440-­ 1441  BW)   o Situering:  gemeenschappelijke  schulden  kunnen  overblijven  na  de   verdeling    Omdat  het  gemeenschappelijk  vermogen  ontoereikend  was    Omdat  ze  pas  na  de  verdeling  opeisbaar  werden  of  opgeëist   werden     o In  deze  gevallen  gelden  drie  regels:    (1)  Elke  echtgenoot  staat  met  al  zijn  goederen  (i.e.  zijn  eigen   goederen  +  zijn  aandeel  in  het  gemeenschappelijk  vermogen)  in   voor  de  gemeenschappelijke  schulden  die  overblijven  na  de   verdeling  (Art.  1440,  eerste  lid  BW)   • Ratio  van  deze  algemene  regel:  de  goederen  van  een   echtgenoot  zijn  vermengd  vanaf  de  verdeling      (2)  Elke  echtgenoot  zal,  voor  de  gemeenschappelijke  schulden  die   tijdens  het  huwelijk  niet  verhaalbaar  waren  op  zijn  eigen   vermogen,  slechts  instaan  ten  belope  van  hetgeen  hij  ontvangen   heeft  bij  de  verdeling  (Art.  1440,  tweede  lid  BW)   • =  Het  zogenaamde  beneficium  emolumentum   • De  echtgenoot  die  er  zich  op  beroept,  zal  de  waarde  moeten   bewijzen  van  hetgeen  hij  ontvangen  heeft  en  desnoods  ook   het  feit  dat  hij  reeds  andere  gemeenschappelijke  schulden   heeft  betaald  ten  belope  van  het  ontvangen  bedrag      (3)  De  echtgenoot  die,  na  de  verdeling,  een  gemeenschappelijke   schuld  betaalt,  kan  de  helft  van  hetgeen  hij  betaald  heeft,  verhalen   op  de  andere  echtgenoot     • Volgens  de  procedure  ex  Art.  1253ter  et  seq.  Ger.W.   • Voor  zover  in  de  akte  van  verdeling  niet  anders  is  bepaald   (Art.  1441  BW)  

  4.  Verrekening  van  de  vergoedingen     • Een  echtgenoot  is  vergoeding  verschuldigd  aan  het  gemeenschappelijk   vermogen  (Art.  1443  BW)   o Wordt  in  beginsel  in  geld  voldaan,  tenzij  de  andere  echtgenoot  bereid  is   om  bij  de  verdeling  tot  het  passende  beloop  gemeenschappelijke  goederen   vooraf  te  nemen,  waarvan  de  waarde,  in  geval  van  geschil,  bepaald  wordt   door  de  rechtbank     o Voorbeeld  van  voorafneming  (2  stappen)    Het  gemeenschappelijk  vermogen  omvat  in  totaal  100.000  euro,   meer  bepaald:   • Roerende  goederen  voor  20.000  euro   • Één  onroerend  goed  ter  waarde  van  80.000  euro    De  man  is  een  vergoeding  van  80.000  euro  verschuldigd    De  vrouw  is  bereid  het  onroerend  goed  vooraf  te  nemen  (STAP  1)  

 

70  

De  rest  van  de  gemeenschappelijke  goederen  wordt  verdeeld:   10.000  voor  man  en  10.000  voor  vrouw  (STAP  2)    (aandeel  vrouw  =  80.000  +  10.000  =  90.000)     o Voorbeeld  van  inbreng  door  minderontvangst  (1  beweging)    Het  Gemeenschappelijk  vermogen  omvat  in  totaal  100.000  euro,   meer  bepaald:   • Roerende  goederen  voor  20.000  euro   • Één  onroerend  goed  ter  waarde  van  80.000  euro    De  man  is  een  vergoeding  van  80.000  euro  verschuldigd    Deze  wordt  fictief  ingebracht  in  de  te  verdelen  massa:   • 100.000  +  80.000  =  180.000   • Want  de  gemeenschap  heeft  hier  recht  op  als  een   schuldvordering    De  vrouw  krijgt  de  helft  =  90.000  en  zou  zich  dus  een  goed  ten   belope  van  die  waarde  kunnen  laten  toebedelen    Van  de  helft  van  de  man  wordt  de  vergoeding  afgetrokken  (90.000-­‐ 80.000  =  10.000)     Het  gemeenschappelijk  vermogen  is  vergoeding  verschuldigd  aan  een   echtgenoot  (Art.  1442  en  1444  BW)     o (1)  Het  GV  vertoont  een  batig  saldo  (Art.  1442  BW)    In  beginsel  moet  de  vergoeding  in  geld  worden  betaald,  maar  de   vergoedingsgerechtigde  kan  bij  de  verdeling  gemeenschappelijke   goederen  voorafnemen   • Met  instemming  van  de  mede-­‐echtgenoot  of   • Met  machtiging  van  de  rechtbank,    Maar  deze  voorafneming  mag  geen  afbreuk  doen  aan  de  rechten   van  toewijzing  bij  voorrang  van  de  andere  echtgenoot  op  grond  van     • Art.  1446  BW  (langstlevende  echtgenoot)  en   • Art.  1447  BW  (uit  de  echt  gescheiden  echtgenoot)      Voorbeeld  van  voorafneming  (2  stappen)   • Het  GV  omvat  in  totaal  100.000  euro,  meer  bepaald:   o Roerende  goederen  voor  20.000  euro   o Één  onroerend  goed  ter  waarde  van  80.000  euro   • Het  GV  is  een  vergoeding  van  20.000  euro  verschuldigd  aan   de  vrouw   • Zij  kan  –  met  instemming  of  machtiging  –  de  roerende   goederen  (20.000)  voorafnemen   • Blijft:  40.000  voor  de  man  en  40.000  voor  de  vrouw   • (Totale  aandeel  vrouw  =  20.000+40.000=60.000)               

•

 

71  

Voorbeeld  van  aftrek  van  meerontvangst  (1  beweging)   • Het  GV  omvat  in  totaal  100.000  euro,  meer  bepaald:   o Roerende  goederen  voor  20.000  euro   o Één  onroerend  goed  ter  waarde  van  80.000  euro   • Het  GV  is  een  vergoeding  van  50.000  euro  verschuldigd  aan   de  vrouw   • Deze  wordt  afgetrokken  van  de  te  verdelen  massa                                     €  100.000  -­‐  €  50.000  =  €  50.000   • De  vrouw  krijgt,  net  als  de  man,  de  helft  =  €  25.000   • Totale  aandeel  van  de  vrouw  =  €  75.000  (€  25.000+  €   50.000)   • Zij  kan  zich  het  onroerend  goed  laten  toebedelen,  mits  opleg   van  €  5.000  aan  de  man     o (2)  Het  GV  is  deficitair  (Art.  1444  BW)    De  echtgenoot  die  zijn  vergoeding  niet  geheel  heeft  kunnen   verhalen  op  het  GV,  wordt  schuldeiser  van  de  andere  echtgenoot   ten  belope  van  de  helft  van  hetgeen  hij  niet  ontvangen  heeft   • Actief:  50.000   • Passief:  60.000  (vergoeding  aan  de  vrouw  verschuldigd)   • Saldo:  -­‐10.000     • De  vrouw  zal  slechts  voor  50.000  kunnen  verhalen,  zal   10.000  niet  ontvangen  en  wordt  schuldeiser  van  de  man   voor  5000   o Want  moet  ook  de  helft  van  het  deficit  van  de   gemeenschap  dragen   

 

72  

  •

Verdeling   o 1.  Beginsel  van  de  verdeling  bij  helften  (Art.  1445  BW)   o 2.  Het  recht  van  toewijzing  bij  voorrang  (Art.  1446-­‐1447  BW)   o 3.  Heling  (Art.  1448  BW)   o 4.  Kosten  van  vereffening  en  verdeling  (Art.  1449  BW)  

  1.  Beginsel  van  de  verdeling  bij  helften       • Indien  er  een  batig  saldo  is,  wordt  dit  bij  helften  verdeeld  (Art.  1445  BW)   o Omvang  van  de  gemeenschap  wordt  bepaald  op  het  ogenblik  van  de   ontbinding    Niet  op  het  ogenblik  dat  de  vereffening  gedaan  wordt   o Waarde  van  de  (aanwezige)  goederen  wordt  bepaald  op  het  ogenblik  van   de  verdeling  (die  een  declaratief  karakter  heeft)    Waarde  is  een  andere  vraag  dan  omvang    Schatting  pas  op  het  moment  na  de  verdeling!    Declaratief  karakter    Wat  in  jouw  kavel  komt,  wordt   verondersteld  altijd  van  jou  geweest  te  zijn     • Het  beginsel  van  de  verdeling  bij  helften  geldt  ook  wanneer  de  gemeenschap   deficitair  is   o Uitzonderingen:    Bedingen  van  ongelijke  verdeling  bij  huwelijksontract    Heling  van  gemeenschapsgoederen    Rechten  van  toewijzing  bij  voorrang     2.  Het  recht  van  toewijzing  bij  voorrang  (Art.  1446-­‐1447  BW)     • Gaat  over  toewijzing  in  volle  eigendom,  niet  het  genot  (maar  moet  natuurlijk   betaald  worden)     • Na  overlijden  (art.  1446  BW)   o De  langstlevende  echtgenoot  kan  zich,  eventueel  tegen  opleg,  doen   toewijzen  :    Één  van  de  gemeenschappelijke  onroerende  goederen  die  tot   gezinswoning  dienen  (+  huisraad)  EN/OF    Het  onroerend  goed  dat  dient  voor  zijn  beroepsuitoefening  (+  de   aldaar  aanwezige  beroepsgoederen)     • Na  echtscheiding,  scheiding  van  tafel  en  bed  of  scheiding  van  goederen  (Art.  1447   BW)   o Eén  echtgenoot  kan  zich,  eventueel  tegen  opleg,  doen  toewijzen:    Één  van  de  gemeenschappelijke  onroerende  goederen  die  tot   gezinswoning  dienen  (+  huisraad)  EN/OF    Het  onroerend  goed  dat  dient  voor  zijn  beroepsuitoefening  (+  de   aldaar  aanwezige  beroepsgoederen)   o Het  is  niet  verplicht  om  de  meubels  bij  de  woning  te  nemen  

 

73  

o “Behoudens  uitzonderlijke  omstandigheden”  wordt  het  verzoek  van  de   echtgenoot  die  het  slachtoffer  is  van  partnergeweld  ingewilligd    Is  dus  verplicht   • Tenzij  uitzonderlijke  omstandigheden   •   Worden  als  maar  extensiever  geïnterpreteerd!   o Bv.  Man  oefent  in  de  gezinswoning  zijn   beroepsactiviteit  uit!    Het  moet  gaan  om  bewezen  partnergeweld:  een  in  kracht  van   gewijsde  gegane  strafrechtelijke  veroordeling   • Dus  geen  aanwijzingen  zoals  bij  het  genot  (bij  de  voorzitter   en  vrederechter)      De  rechtbank  beslist  met  inachtneming  van   • De  maatschappelijke  en  gezinsbelangen   • De  vergoedings-­‐  of  vorderingsrechten  van  de  andere   echtgenoot     o Bestaat  het  recht  van  toewijzing  bij  voorrang    Na  EOT?    Nee  (duidelijk)    In  geval  van  algehele  gemeenschap?    Ja  (betwist)   • Hof  van  Beroep  zegt  van  niet   • Maar  is  fout  want  gemeenrecht  moet  hierop  worden   toegepast  (Art.  1390  BW)     o Het  recht  van  terugneming  van  ingebracht  goed  (Art.  1455  BW)  primeert   het  recht  van  toewijzing  bij  voorrang    (Art.  1447  BW)    HvB  Antwerpen  zegt  recht  van  toewijzing  bij  voorrang    HvB  Gent  zegt  recht  van  terugneming   • Dit  is  correct!   • Wel  betaling  aan  de  gemeenschap    

  3.  Heling  (Art.  1448  BW)     • De  echtgenoot  die  enig  goed  uit  het  gemeenschappelijk  vermogen  heeft   weggemaakt  of  verborgen  gehouden,  verliest  zijn  aandeel  in  dat  goed   • (maar  hij  mag  het  eventueel  wel  voorafnemen  tot  voldoening  van  de  vergoeding   waarop  hij  recht  heeft)     4.  Kosten  van  vereffening  en  verdeling  (art.  1449  BW)     • Tenzij  anders  is  bedongen,  draagt  iedere  echtgenoot  voor  de  helft  bij  in  de  kosten   van  vereffening  en  verdeling   o Bv.  kosten  van  boedelbeschrijving,  veiling  en  verdeling,   onderhoudskosten  met  betrekking  tot  de  onverdeelde  goederen  sinds  de   ontbinding,  …    

 

74  

Casusles  Vereffening  en  Verdeling         Zie  slides  presentatie  30  november    

 

75  

Afdeling  3:  Overgangsrecht     Relevantie  van  het  overgangsrecht  van  het  huwelijksvermogensrecht     • Huwelijken  die  ontbonden  worden  door  overlijden  zijn  gemiddeld  40  à  50  jaar   oud   • Echtscheidingen  na  meer  dan  35  jaar  huwelijk  komen  voor     • =  uiterst  complexe  materie     Wettelijke  basis:  wet  van  14  juli  1976   • Art.  3  wet  14/07/1976  “Overgangsbepalingen”  bevat  2  artikels     • Art.  47  van  Art.  4  wet  14/07/1976  “Opheffings-­‐  en  wijzigingsbepalingen”  bevat  3   paragrafen     Algemene  beginselen  inzake  overgangsrecht     • Art.  2  BW:  “De  wet  beschikt  alleen  voor  het  toekomende;  zij  heeft  geen   terugwerkende  kracht”     • =  Een  wettelijk,  doch  geen  grondwettelijk  beginsel    Er  kan  dus  van  worden   afgeweken     • Beginselen  afgeleid  uit  Art.  2  BW:     o De  nieuwe  wet  heeft  onmiddellijk  uitwerking  op      Alle  rechtshandelingen  of  rechtsfeiten  (en  hun  gevolgen)  die  zich   voordoen  na  de  inwerkingtreding    De  toekomstige  gevolgen  van  onder  de  vroegere  wet  ontstane   rechtsverhoudingen     o De  nieuwe  wet  is  niet  toepasselijk  op  reeds  verwezenlijkte  rechtsgevolgen   van  eerdere  rechtsfeiten  of  rechtshandelingen     o De  nieuwe  wet  is  principieel  niet  van  toepassing  op  de  toekomstige   gevolgen  van  contracten  gesloten  onder  de  vroegere  wet     o De  nieuwe  wet  is  wel  van  toepassing  op  de  toekomstige  gevolgen  van   contracten  gesloten  onder  de  vroegere  wet  indien  ze  de  openbare  orde   raakt,  imperatief  is  of  uitdrukkelijk  van  toepassing  is  verklaard  op  de   lopende  gevolgen  van  vroeger  gesloten  contracten     o Deze  algemene  beginselen  zijn  slechts  van  toepassing  voor  zover  de   nieuwe  wet  er  niet  uitdrukkelijk  of  impliciet  maar  zeker  van  afwijkt            

 

76  

•

 

Duidelijk  is  dat:   o De  wet  van  14  juli  1976  in  werking  is  getreden  op  28  september  1976   o Echtgenoten  op  die  datum  of  later  gehuwd,  volledig  onder  het  nieuwe   recht  vallen  (Nog  veel  koppels  die  voor  1976  getrouwd  zijn)     o De  bepalingen  van  het  primair  stelsel  en  deze  in  verband  met  de   veranderlijkheid  van  huwelijksvermogensstelsel  ook  gelden  voor   echtgenoten  gehuwd  vóór  28  september  1976    Bepalingen  van  het  primair  stelsel=Art.  212-­‐224  BW    Veranderlijkheid  huwelijksstelsel:  ook  voor  de  echtgenoten  die   gehuwd  zijn  voor  de  inwerkingtreding  van  de  wet  =retroactieve   werking    Reden:  rechtskarakter  primairs  stelsel=  imperatief     o Enkel  het  oude  huwelijksvermogensrecht  van  toepassing  is  voor   echtgenoten  wier  stelsel  ontbonden  is  vóór  28  september  1977,  ook  al   vindt  de  vereffening/verdeling  pas  na  die  datum  plaats,  tenzij  voor  “regels   van  loutere  tenuitvoerlegging”  

  Echtgenoten  gehuwd  onder  het  vroegere  wettelijk  stelsel     • In  geval  van  verklaring  tot  handhaving   o Kan  worden  afgelegd  vanaf  28/9/1976  tot  27/9/1977  voor  een  notaris   (art.  1,1°  van  art.  3)   o   Behoud  van  het  oude  stelsel,  met  inbegrip  van  de  oude   bestuursregeling  (art.  47,  §§  1  en  2  van  art.  4)     o Het  oude  wettelijk  stelsel  was  er  één  van  gemeenschap  van  roerende   goederen  en  aanwinsten    Mogelijk  dat  stelsel  te  handhaven  gedurende   1jaar  (notarieel)     • Zonder  verklaring  tot  handhaving   o   “onderworpen  aan  de  bepalingen  van  de  artikelen  1398-­‐1450   betreffende  het  wettelijk  stelsel”  (art.  1,  2°  van  Art.  3)     o Onzekerheid  over  de  draagwijdte    Drie  theorieën:      1.  De  retroactiviteitstheorie   • =  Het  nieuwe  wettelijk  stelsel  werkt  terug  tot  het  ogenblik   van  het  huwelijk   • (Afbreuk  aan  Art.  2    Heel  veel  retroactieve  werking)      2.  De  ontbindingstheorie   • =  Ontstaan  van  het  nieuwe  stelsel  valt  samen  met  de   ontbinding  van  het  oude;  vanaf  28/9/1977  komt  een  nieuw   “leeg”  gemeenschappelijk  vermogen  tot  stand   • (Wanneer  termijn  van  1  jaar  verlopen  is    Leeg   gemeenschappelijk  vermogen  =  geen  enkele  terugwerkende   kracht  van  de  nieuwe  wet)    

 

77  



 

3.  De  continuïteitstheorie   • =  De  nieuwe  wet  heeft  geen  terugwerkende  kracht,  maar  er   komt  geen  breuk  tussen  oud  en  nieuw  tot  stand    Het  oude   stelsel  verglijdt  in  het  nieuwe     • Het  Hof  van  Cassatie  volgt  deze  theorie       o Cass.  6  januari  1989:  In  verband  met  het  actief:  een   voorhuwelijkse  verzekeringsportefeuille  van  een   man  die  in  1939  zonder  huwelijkscontract  was   getrouwd:  gemeenschappelijk  als  roerend  goed    Verzekeringsportefeuille  reeds  van  voor  het   huwelijk    Eigen  volgens  nieuw  recht    Volgens  oude    Alle  roerende  goederen  zijn   gemeenschappelijk    Beslissing  Cassatie    Gemeenschappelijk     Want  kijken  naar  het  ogenblik  van  verwerven   (Oude  recht  van  toepassing)     o Cass.  28  september  1989:  In  verband  met  het   definitief  en  voorlopig  passief  met  betrekking  tot  een   contractuele  schuld      Vóór  28/9/1977  door  één  echtgenoot   aangegaan  =  definitief  gemeenschappelijk    Rechten  van  de  schuldeisers,  uitgeoefend  na   die  datum,  moeten  worden  beoordeeld  op   grond  van  de  nieuwe  wet:  verhaal  op  drie   vermogens  (vroeger  slechts  op  twee)      Wat  definitief  passief  betreft:   gemeenschappelijk  want  aangegaan  in  1975   (zelfde  regeling  zou  ook  gelden  in  nieuw  wet)    Voorlopig  passief:  uitgeoefend  onder  nieuwe   wet:  verhaalbaar  op  3  vermogens     o Cass.  26  juni  1992:  In  verband  met  het  definitief  en   voorlopig  passief  m.b.t.  een  quasi-­‐delictuele  schuld      Vóór  28/9/1977  door  één  echtgenoot   aangegaan  =  definitief  gemeenschappelijk   (nochtans:  nu  eigen)    Rechten  van  de  schuldeisers,  uitgeoefend  na   die  datum,  moeten  worden  beoordeeld  op   grond  van  de  nieuwe  wet:  verhaal  op  drie   vermogens  (kritiek  wegens  onbillijk)            

78  

•

•

   

 

Synthese  van  de  continuïteitstheorie:   o Eigen  of  gemeenschappelijk  karakter  van  een  goed     Recht  geldend  op  het  ogenblik  van  de  verwerving     o Eigen  of  gemeenschappelijk  karakter  van  een  schuld     Recht  geldend  op  het  ogenblik  van  het  aangaan     o Op  welke  vermogens  is  verhaal  mogelijk    Recht   geldend  op  het  ogenblik  van  uitoefening  verhaal     o Geldigheid  van  een  bestuurshandeling    Recht   geldend  op  het  ogenblik  van  de  verrichting     o Vereffening  en  verdeling    Recht  geldend  op  het   ogenblik  van  de  ontbinding     Probleem  inzake  vergoedingen:  Overeenkomstig  welk  recht   dient  het  bedrag  van  de  vergoeding  te  worden  berekend   indien  het  recht  op  vergoeding  zijn  oorzaak  vindt  in  een   rechtshandeling  gesteld  vóór  28  september  1977?   o   Cass.  15  april  1999:  Recht  van  toepassing  op  het   ogenblik  dat  het  feit  dat  aanleiding  gaf  tot  de   vergoeding,  zich  voordeed  (in  casu  oud  recht)   o Deze  rechtspraak  heeft  enkel  betrekking  op  het   bedrag  van  de  vergoeding   o Voor  de  modaliteiten  van  verrekening  van  de   vergoeding  geldt  het  nieuwe  recht  (Art.  1437-­‐1438   BW:  systeem  van  compensatie)   o Nieuwe  recht  =  Art.  1435  BW  (over  meerwaarde)   o Oorzaak  van  het  vergoedingsgerechtigde  feit  vinden   onder  toepassing  van  oude  recht   o ≠modaliteiten  van  verrekening  vergoeding:  mogen   sowieso  worden  toegepast  want  procedurele  regels   (loutere  tenuitvoerlegging)  

79  

Hoofdstuk  7:  Ontbinding  van  het  huwelijk     Zie  boek  p  663  –  667    

 

80  

Titel  II  

 

Hoofdstuk  1:  Echtscheiding    

• •

Totale  aantal  echtscheidingen  fluctueert   Verhouding  EOO  versus  EOT  veranderd  sinds  2007     Afdeling  1:  Algemeen  

  Historiek  en  evolutie  van  het  echtscheidingsrecht     • Code  civil  1804:  zeer  strenge  vereisten   • Graduele  versoepeling  van  zowel  de  gronden  als  de  procedure   • Wet  27  april  2007,  BS  7  juni  2007,  in  werking  getreden  op  1  september  2007   o Van  vijf  naar  twee  echtscheidingsgronden    1)  EBF:  overspel;  gewelddaden,  mishandelingen  en  grove   beledigingen    2)  EFS:  feitelijke  scheiding  van  meer  dan  2jaar    3)  EFS  op  grond  van  geestesziekte    4)  EOT    5)  omzetting  scheiding  tafel  en  bed  naar  echtscheiding     o Van  drie  naar  twee  echtscheidingsprocedures    Procedure  EBF  verdwijnt     • [Overgangsrecht:  zie  Art.  42  wet  27  april  2007]     • Krachtlijnen  van  de  wet  van  27  april  2007   o 1.  Invoering  van  een  recht  op  echtscheiding  =  liberalisering    Het  instituut  huwelijk  evolueert  naar  een  privaat  contract,  dat  vrij   moet  kunnen  worden  ontbonden,  “een  sui  generis  pact  dat  dag  na   dag  wordt  vernieuwd”,  in  functie  van  de  liefde    (Recht:  je  mag  niet  gedurende  lange  tijd  gevangen  gehouden   worden  in  huwelijk)     o 2.  Invoering  van  de  “schuldloze”  echtscheiding  =  deculpabilisering    De  idee  van  de  echtscheiding  als  sanctie  is  verlaten      Niet  langer  stigmatisering  van  de  schuldige    Maar:  de  rechtvaardigheid  verzet  zich  tegen  het  volledig  bannen   van  het  schuldcriterium,  met  compromissen  als  resultaat   • Overspel  is  nog  steeds  een  grond  voor  de  EOO   • Ook  bij  de  gevolgen  speelt  de  fout  een  rol     • Gronden  die  schuldgerelateerd  zijn    Wordt  verlaten   • Schuldloos    Slechts  schijn   • Schuld  volledig  uitsluiten    Onbillijk  Bv.:  vrouw  die   mishandeld  werd,  maar  meer  verdiende    Zij  zal   alimentatie  moeten  betalen  =onbillijk  (zware  fout)      

81  

o 3.  Versnelling  en  humanisering  van  de  procedure  =  modernisering    Het  “Lucky-­‐Luke-­‐syndroom”  bij  EOO   • U  kan  sneller  scheiden  dan  uw  schaduw      Versoepeling  van  de  procedure  EOT   • Bv.  Vroeger  moest  men  2  jaar  gehuwd  zijn  +  2x  verschijnen   (of  nog  eerder  3x)     Nu:  Wanneer  men  6  maanden  feitelijk  gescheiden  woont:   1x  verschijnen     o 4.  Vrijheid  versus  verantwoordelijkheid=  responsabilisering    Persoonlijke  verschijning  van  de  eisende  partij(en)  in  raadkamer   bij  EOO  (afgeschaft  bij  wet  5  april  2011)    (Beperkte)  solidariteit  voor  de  niet-­‐zelfredzame  echtgenoot  die   zich  verantwoordelijk  heeft  gedragen    Bevordering  van  akkoorden  en  bemiddeling        Inmiddels  reeds  deels  verdwenen!   • Streepje  1:  kan  wel  nog  bevolen  worden     • Solidariteit    Bv.  vrouw  die  carrière  (deels)  opgeeft  om   voor  de  kinderen  te  kunnen  zorgen   • Meer  akkoorden    Dus  marginale  toetsing  door  rechter.   Bemiddeling  werd  veel  te  laat  ingeschreven  (niets  in  Art.   223  BW)     Twee  gronden  en  twee  procedures  tot  echtscheiding   • Onherstelbare  ontwrichting  van  het  huwelijk  (EOO)    Art.  229  BW  j°  Art.   1254-­1283  Ger.W.     • Onderlinge  toestemming  (EOT)    Art.  230  BW  j°  Art.  1287-­1304  Ger.W.         Afdeling  2:  Echtscheiding  op  grond  van  onherstelbare  ontwrichting  van  het   huwelijk  (EOO)     Gronden   • 3  gronden/mogelijkheden  (3  subgronden):   o  (1)  Na  positief  bewijs  van  onherstelbare  ontwrichting    Positief  bewijs=  zelf  bewijzen    Bedoeling  wetgever:  in  zeer  uitzonderlijke  omstandigheden,  maar   komt  vaak  voor  want  is  de  snelste  manier.  (Reeds  op  inleidende   zitting  vonnis  mogelijk)   o (2)  Na  een  bepaalde  periode  van  feitelijke  scheiding  (  onweerlegbaar   vermoeden  O.O.)   o (3)  Na  herhaalde  aanvraag  (2x  verschijnen)        

 

82  

(1)  Positief  bewijs  van  onherstelbare  ontwrichting   • De  echtscheiding  wordt  uitgesproken  wanneer  de  rechter  vaststelt  dat  het   huwelijk  onherstelbaar  ontwricht  is.  Dat  is  zo  wanneer  de  voortzetting  van  het   samenleven  en  de  hervatting  ervan  redelijkerwijs  onmogelijk  is  geworden   ingevolge  die  ontwrichting  (art.  229,  §  1  BW)     • Het  bewijs  van  onherstelbare  ontwrichting  kan  met  alle  wettelijke  middelen   worden  geleverd  (Art.  229,  §  1  BW)   o Dus  ook  door  middel  van  de  oude  schuldgronden,  zoals  een  p.v.  van   vaststelling  van  overspel,  evenals  door  brieven,  foto’s,  mails,  getuigen,   vermoedens,  bekentenis  (van  een  concreet  feit),  …   o Overspel  is  beste  bewijsmiddel    Bekentenis:  overspel  kan  bekend  worden  =  concreet  feit,  wat  niet?   Bekennen  dat  het  huwelijk  ontwricht  is  ,  want  de   appreciatiebevoegdheid  van  de  rechter  wordt  zo  uitgesloten     Grond  zelf  kan  niet  bekend  worden,  feiten  wel     • Bij  afdoend  bewijs:  echtscheiding  onmiddellijk  uitgesproken,  zonder   wachttermijn     (2)  Na  een  bepaalde  periode  (gewilde)  feitelijke  scheiding   • De  onherstelbare  ontwrichting  bestaat  (wordt  juris  et  de  iure  vermoed  in  deze   gevallen):   o Bij  gezamenlijke  aanvraag:  na  6  maanden  FS  (Art.  229,  §  2  BW)   o Bij  aanvraag  door  één  echtgenoot:  na  1  jaar  FS  (Art.  229,  §  3  BW)     • Moet  materieel  en  intentioneel  element  hebben   • Aanvraag  door  1  persoon:  feitelijke  scheiding  moet  wel  bewezen  worden   o Door  Bv.  uittreksel  uit  bevolkingsregister  waaruit  blijkt  dat  ze  op   verschillende  adressen  wonen  (beste)   o Ook  mogelijk:  huurgelden,  energiefacturen  op  verschillende  adressen.     (3)  Na  herhaalde  aanvraag  (bestaat  de  OO)   • Tijdens  een  nieuwe  zitting  spreekt  de  rechter  de  echtscheiding  uit,  indien  de   partijen  hun  wil  hiertoe  bevestigen.  Deze  vindt  plaats:   o Bij  gezamenlijke  aanvraag:  onmiddellijk  na  6  maanden  FS  of  3  maanden   na  de  eerste  zitting  (Art.  1255,  §  1  Ger.W.)   o Bij  aanvraag  door  één  echtgenoot:  onmiddellijk  na  1  jaar  FS  of  1  jaar  na  de   eerste  zitting  (Art.  1255,  §  2  Ger.W.)     • (Wanneer  termijn  vorige  optie  niet  voldaan    2x  moeten  verschijnen)     • Altijd  snelste  manier  nemen!   o 1jaar/1jaar    Reden:  Niet  zonder  wil  uit  huwelijk  gesloten  kunnen   worden  binnen  een  periode  korter  dan  een  jaar.  (termijn  om  u  te  kunnen   heroriënteren)        

 

83  

Aanvaarde  eis   o Wanneer  één  echtgenoot  de  echtscheiding  aanvraagt  en  de  andere  zich   daarmee  akkoord  verklaart  hangende  de  procedure,  wordt  de   echtscheiding  uitgesproken  na  >  6  maanden  FS  of  op  een  tweede   verschijning,  drie  maanden  na  de  eerste  (Art.  1255,  §  3  Ger.W.)     Procedure     • Gedinginleidend  stuk  (Art.  1254,  §  1  Ger.W.)   o Verzoekschrift  op  tegenspraak  kan  (onlogisch  bij  gezamenlijke  aanvraag)   maar:      Eenzijdig  verzoekschrift  is  logisch  bij  gezamenlijke  vordering   (maar  kan  niet)    Dagvaarding  is  verplicht  indien   • De  echtscheiding  wordt  gevorderd  op  grond  van  Art.  229,  §   1  BW   • (Tegelijk)  Voorlopige  maatregelen  worden  gevorderd     •   Verplicht  bij  vechtscheiding  (men  beroept  zich  op   positief  bewijs)     • Verplichte  verzoeningspoging   o Verplichte  verzoeningspoging  door  de  rechter  en  promotie  van   bemiddeling  door  de  griffier  (Art.  1255,  §  6  en  Art.  1254,  §  4/1  Ger.W.)   (wet  5  april  2011)   o Persoonlijke  verschijning  niet  noodzakelijk  (maar  kan  gevraagd  of   bevolen  worden)   o Verbod  van  weergave  van  de  debatten  in  de  pers  (Art.  1270  Ger.W.)     • Gerechtskosten  (Art.  1258  Ger.W.)   o Gezamenlijke  vordering:  gelijk  onder  partijen  verdeeld   o Eenzijdige  vordering  (positief  bewijs  of  één  jaar  FS):      Elke  partij  draagt  de  eigen  kosten,  maar  de  rechter  kan  er  anders   over  beslissen,  rekening  houdend  met  de  omstandigheden  van  de   zaak     o (Andersluidende  overeenkomst  is  altijd  mogelijk)     • Voorlopige  maatregelen  (Art.  1280  Ger.W.)   o Voorwerp    De  persoon,  het  levensonderhoud  en  de  goederen  van  de   echtgenoten  of  hun  kinderen   o Bevoegd  is    De  voorzitter  in  kort  geding  (hoogdringendheid  wordt   vermoed)     o Soorten    (1)  Onderhoudsuitkering  aan  de  mede-­‐echtgenoot   • Ratio:  de  hulp-­‐  en  bijstandsverplichting  ex  Art.  213  BW   o Rechtsgrond=  hulpverplichting    Tot  huwelijk   ontbonden  is  (in  kracht  van  gewijsde  vonnis)     •

 

84  

•

Schuldcriterium?  voorzitter  mag  in  geval  van  Art.  229,  §  1   BW  niet  vooruitlopen  op  de  beoordeling  van  de   feiten/fouten  door  de  echtscheidingsrechter  (zie  Cass.  13   juni  1997:  onderhoudsplichtige  kan  vaststaande  fout   aanvoeren)   o Kan  voorzitter  rekening  houden  met  schuldaspect?     Kan  niet  beoordeeld  worden,  maar  vaststaand  feit   kan  worden  aangevoerd   o Hoger  beroep  tegen  (vonnis?)  voorzitter    Komt   voor  hof  van  beroep.  Geding  blijft  hangende,  ook  al  is   er  een  echtscheidingsvonnis  

  Begroting:  referentiestandaard  =  de  levensstandaard  als  zou   er  geen  scheiding  geweest  zijn   o Bv.  Wanneer  er  sprake  is  van  een  hoge   levensstandaard  tijdens  echtscheidingsprocedure     Belang  bij  het  rekken  van  de  procedure  (na   echtscheiding  moet  enkel  behoefte  gedekt  worden)      (2)  Maatregelen  in  verband  met  de  kinderen   • Voorwerp:  ouderlijk  gezag  +  verblijf  of  recht  op  persoonlijk   contact  en/of  kinderalimentatie   • Maatschappelijk  onderzoek  kan  worden  bevolen   • Voorzitter  kan  de  kinderen  (laten)  horen  (Art.  931  Ger.W.)     • Persoonlijke  verschijning  van  de  ouders  verplicht  als  de   zaak  wordt  behandeld  (bij  ten  gronde  behandeling)   • Verplichte  verzoeningspoging  en  promotie  van  bemiddeling     o Uitwerking  en  geldingsduur  van  de  maatregelen    Regel:  uitwerking  tot  het  ogenblik  dat  het  echtscheidingsvonnis  of  -­‐ arrest  in  kracht  van  gewijsde  treedt      Uitzondering:  maatregelen  met  betrekking  tot  de  kinderen  blijven   doorwerken  na  echtscheiding  (bv  verblijfsregeling,   kinderalimentatie,..)   • Cass.  28  september  2000    De  vaststelling  van  de   verblijfplaats  van  een  echtgenoot  in  een  eigen  goed  van  de   mede-­‐echtgenoot,  rekening  houdend  met  het  belang  van  de   gemeenschappelijke  kinderen  om  in  de  gezinswoning  te   blijven,  wordt  door  die  laatste  considerans  geen  maatregel   m.b.t.  de  kinderen  en  werkt  dus  niet  door  na  echtscheiding                 •

 

85  

o Wijziging  van  de  maatregelen    Voorlopige  maatregelen  gelden  rebus  sic  stantibus    Wijziging  van   bevolen  maatregelen  is  mogelijk  indien  de  toestand  van  de   echtgenoten  of  kinderen  in  de  loop  van  de   echtscheidingsprocedure  is  gewijzigd    Kan  bij  conclusie  worden  gevraagd     • Want  permanente  saisine:  blijft  op  de  rol  aanhangig    Moet   niet  opnieuw  worden  ingeleid     o Bevoegdheid  van  de  echtscheidingsrechter  tot  homologatie  van  (globale  of   partiële)  akkoorden  omtrent  voorlopige  maatregelen  (Art.  1256  Ger.W.)     Homologatie    Uitvoerbare  titel    Met  betrekking  tot  de  echtgenoten=  Geen   beoordelingsbevoegdheid    Met  betrekking  tot  de  kinderen:  weigering  enkel  mogelijk  indien  de   akkoorden  duidelijk  strijdig  zijn  met  de  belangen  van  de  kinderen   (kleine  appreciatiebevoegdheid)     Gevolgen   • Algemeen  (Art.  1278  Ger.W.)   o Ontstaan  van  de  gevolgen  (Art.  1278  Ger.W.)    Wat  de  persoon  van  de  echtgenoten  betreft   • Tussen  echtgenoten:  dag  waarop  echtscheidingsvonnis  in   kracht  van  gewijsde  treedt   • Ten  aanzien  van  derden:  dag  van  de  overschrijving  (?)     o In  de  praktijk  is  “de  ontbinding  van  het  huwelijk”   voor  de  toepassing  van  de  vaderschapsregel  (Art.   315  B.W.)  het  ogenblik  waarop  het   echtscheidingsvonnis  in  kracht  van  gewijsde  treedt   o Een  nieuw  huwelijk  (met  een  “derde”)  kan  worden   aangegaan  (ten  overstaan  van  een  derde:  de  ABS)  na   bewijs  dat  het  vorig  huwelijk  is  ontbonden  door  het   in  kracht  van  gewijsde  treden  van  het  vonnis  dat  de   echtscheiding  uitspreekt.      Wat  de  goederen  van  de  echtgenoten  betreft   • Tussen  echtgenoten:  dag  waarop  de  vordering  is  ingesteld   • Ten  aanzien  van  derden:  dag  van  de  overschrijving  van  het   vonnis     • Lot  van  huwelijksvoordelen  en  contractuele  erfstellingen  (Art.  299  BW)   o Huwelijksvoordelen  zoals  verblijvingsbeding,  beding  van  ongelijke   verdeling,  …  (Contractuele  erfstellingen  behoren  ook  tot  de  voordelen)   o Principieel  verval  van  “voordelen”    Opgelet,  bedingen  van  inbreng  vervallen  niet     o Na  (elke  vorm  van)  echtscheiding    

 

86  

•

 

o Maar    Mogelijkheid  om  het  behoud  ervan  te  bedingen  (Art.  299  BW)    Waarom  zou  men  dit  bedingen?    Verhinderen  dat   onderhoudsvordering  op  de  nalatenschap  zal  worden  ingesteld,  uit   schuldgevoel,  …     Uitkering  na  echtscheiding  (Art.  301  BW)   o Uitgangspunt:  de  (ex)-­‐echtgenoten  kunnen  op  ieder  ogenblik  contractuele   afspraken  maken  over  de  onderhoudsuitkering  (Art.  301,  §  1  BW)     o Beperkingen  bij  afspraken  vóór  de  ontbinding  van  het  huwelijk    Geen  afstand  mogelijk  van  het  recht  op  een  uitkering  (Art.  301,  §  9   BW)   • Enkel  na  EOO  wettelijke  alimentatieverplichting  (kan   gedwongen  worden)   • (Bij  EOT  eventueel  vrijwillig)   Een  tijdens  de  echtscheidingsprocedure  gesloten  overeenkomst  is   pas  geldig  na  homologatie  door  de  echtscheidingsrechter  (Art.   1255,  §  1,  derde  lid  Ger.W.)       o Wie  is  uitkeringsgerechtigd?    Principe    De  uitkering  kan  enkel  worden  toegestaan  op  verzoek   van  de  behoeftige  echtgenoot  (=  de  economisch  zwakste)      Drie  uitzonderingen  waarin  de  uitkering  kan  of  moet  worden   geweigerd   • (1)  zware  fout  (Art.  301,  §  2  BW:  facultatieve  uitsluiting)   o Zware  fout  door  uitkeringsgerechtigde    Bv.   Overspel   • (2)  partnergeweld  (Art.  301,  §  2  BW:  verplichte  uitsluiting)   o Daden  van  fysiek  partnergeweld  (er  moet  een  in   kracht  van  gewijsde  strafvonnis  zijn)   

  (3)  staat  van  behoefte  als  gevolg  van  eenzijdige  beslissing   niet  ingegeven  door  de  noden  van  de  familie  (Art.  301,  §  5   BW:  facultatieve  uitsluiting,  ook  toekenning  van  een   verminderde  uitkering  mogelijk)   o Exceptie  van  luiheid  (zonder  zich  te  hebben   opgeofferd  voor  gezin)     o Begroting  van  de  uitkering    Drie  stappen:    (1)  Bepaling  van  de  referentiestandaard   • Minstens  de  staat  van  behoefte  dekken   • Soms  kan  de  uitkering  op  een  hoger  bedrag  worden  begroot    (2)  Draagkracht  van  de  onderhoudsgerechtigde    (3)  Draagkracht  van  de  onderhoudsplichtige   •

     

 

87  

(1)  De  rechtbank  legt  het  bedrag  van  de  uitkering  vast  die  ten  minste  de  staat  van   behoefte  van  de  uitkeringsgerechtigde  moet  dekken  (Art.  301,  §  3,  eerste  lid  BW)   • Het  criterium  van  de  staat  van  behoefte  (in  de  strikte  zin)  vormt  een  ondergrens,   de  referentiestandaard  kan  dus  hoger  liggen     • De  rechter  moet  rekening  houden  met  de  criteria  vermeld  in  art.  301,  §  3,  tweede   lid  BW,  waaronder   o De  aanzienlijke  terugval  van  de  economische  situatie  van  de   uitkeringsgerechtigde    Om  die  terugval  te  waarderen  baseert  de  rechter  zich  op   • De  duur  van  het  huwelijk   • De  leeftijd  van  partijen   • Hun  gedrag  tijdens  het  huwelijk  inzake  de  organisatie  van   hun  noden   • Het  ten  laste  nemen  van  de  kinderen  tijdens  het  samenleven   of  daarna      Daarnaast  houdt  de  rechtbank  rekening  met  de   • (2)  Draagkracht  van  de  onderhoudsgerechtigde   • (3)  Draagkracht  van  de  onderhoudsplichtige   (“inkomsten  en  mogelijkheden”  (Art.  301,  §  3,  tweede  lid  BW)     o Ten  aanzien  van  welke  situatie  moet/kan  de  terugval  worden  beoordeeld?    Enkel  de  terugval  wegens  of  tijdens  het  huwelijk    Ook  de  terugval  wegens  de  echtscheiding      Cass.  12  oktober  2009:  De  rechter  kan  zowel  de  aanzienlijke   terugval  wegens  het  huwelijk  als  deze  wegens  de  echtscheiding  in   aanmerking  nemen  (en  dus  rekening  houden  met  de   levensstandaard  van  tijdens  het  huwelijk)    Niet  meer  recht  om   levensstandaard  te  delen  na  het  huwelijk,  wel  mag  er  rekening  mee   gehouden  worden     o Beperking  van  de  uitkering  tot  1/3  van  de  inkomsten  van  de  schuldenaar    Bovengrens:  1/3  van  de  netto-­‐inkomsten  van  de   onderhoudsplichtige  (Art.  301,  §  3,  derde  lid  BW)  na  aftrek  van   sociale  en  fiscale  lasten    (Men  houdt  geen  rekening  met  de  goederen  van  de  schuldenaar)   • Erfenissen  behoren  er  dus  niet  toe,  wel  de  interesten  erop     o Duur  van  de  uitkering  (Art.  301,  §  4  BW)    Principieel  niet  langer  dan  de  duur  van  het  huwelijk  (vroeger  levenslang)   • Exclusief  de  duur  van  de  voorhuwelijkse  samenwoning   • Inclusief  de  duur  van  de  echtscheidingsprocedure    Startpunt    Datum  van  ontbinding  van  het  huwelijk  (of   toekenning  van  de  uitkering)?    De  maximumduur  begint  te  lopen   vanaf  de  ontbinding  van  het  huwelijk,  ook  al  begint  de   behoeftigheid  dan  nog  niet  (enkel  verplichting  te  betalen  vanaf  de   behoeftigheid)  

 

88  

Verlenging  is  mogelijk  in  geval  van  “buitengewone   omstandigheden”  (Art.  301,  §  4,  tweede  lid  BW)   • Pas  bij  het  verstrijken  van  de  oorspronkelijk  bepaalde   termijn   • Omvang  van  de  uitkering  wordt  dan  beperkt  tot  wat   noodzakelijk  is  om  de  staat  van  behoefte  van  de   onderhoudsgerechtigde  te  dekken     • Buitengewone  omstandigheid    Bv.  homo’s  of  lesbiennes   die  reeds  vele  jaren  samenwoonden  voor  het  hun  toegelaten   was  te  trouwen     o Indexatie    Automatische  indexering  (Art.  301,  §  6  BW)   • Jaarlijkse  aanpassing,  in  functie  van  het  indexcijfer  van  de   consumptieprijzen,  maar  afwijking  blijft  mogelijk     o Wijzigbaarheid  van  de  uitkering    Uitgezonderd  indien  de  partijen  uitdrukkelijk  het   tegenovergestelde  zijn  overeengekomen,  kan  de  rechtbank,  op   vordering  van  één  van  de  partijen,  de  uitkering  later  verhogen,   verminderen  of  afschaffen  indien  ingevolge  nieuwe   omstandigheden,  onafhankelijk  van  de  wil  van  de  partijen,  het   bedrag  ervan  niet  meer  aangepast  is   • Voorbeelden  van  nieuwe  omstandigheden  (los  van  de  wil   van  de  partijen):   o Lotto  winnen  (Vermindering  vragen  bij  vrederechter,   ook  al  gebeurd  initiële  toekenning  door  REA)   o Inkomsten  mede-­‐echtgenoot  zijn  gestegen   (verhoging  vragen)   o Ziek  worden   o Op  pensioen  gaan   o Ontslagen  worden  want  dronken  achter  stuur  (niet   los  van  de  wil)    Ontslagen  worden  na   herstructurering  (los  van  wil)   o Kind  met  nieuwe  partner  =  grond  voor  vermindering,   maar  is  toch  niet  onafhankelijk  van  de  wil  (reden:   recht  op  eerbiediging  van  gezinsleven)      De  uitkering,  bevolen  of  overeengekomen,  gewezen  resp.  gesloten   vóór  de  opmaak  van  de  vereffeningsrekeningen,  kan  eveneens  door   de  rechtbank  worden  aangepast,  na  een  wijziging  in  de  financiële   toestand  van  de  echtgenoten  ten  gevolge  van  de  vereffening-­‐ verdeling  van  hun  gemeenschappelijk  vermogen  of  van  de   onverdeeldheid  die  tussen  hen  bestond  (Art.  301,  §  7,  tweede  lid   BW)         

 

89  

•

 

o Omzetting  in  een  kapitaal    Vervanging  van  de  uitkering  door  een  kapitaal   • Mits  akkoord  tussen  partijen:  door  de  rechter   gehomologeerd  of     • Op  vraag  van  de  onderhoudsplichtige  toegestaan  door  de   rechter  (Art.  301,  §  8  BW)     o Beëindiging  van  de  uitkering    Automatisch  en  definitief  na  een  nieuw  huwelijk  of  wettelijke   samenwoning  van  de  onderhoudsgerechtigde,  behoudens   andersluidende  overeenkomst  (Art.  301  §  10,  tweede  lid  BW)   • Wettig  samenwonen  kan  ook  met  broer  of  zus    Na  beslissing  door  de  rechter  (kan)  in  geval  van  feitelijk   samenleven  van  de  onderhoudsgerechtigde  (Art.  301  §  10,  derde   lid  BW)   • Goudmijn  voor  privé  detectives     o Beëindiging  van  de  uitkering    Verzaking    Afschaffing    Overlijden  van  de  onderhoudsplichtige  (waarna  de   onderhoudsgerechtigde  een  onderhoudsvordering  tegen  de   nalatenschap  verkrijgt  ex  Art.  205bis  BW)      Art.  301  §  10,  eerste  lid  BW      Overlijden  van  de  onderhoudsgerechtigde     o Uitvoerbaarheid    Beperkte  beslagbaarheid  van  de  ontvangen  uitkeringen    Kennisgeving  van  de  ontvangstmachtiging  aan  derden-­‐ schuldenaars  gebeurt  door  de  griffie,  op  verzoek  van  de  eiser  (Art.   301,  §  11,  tweede  lid  BW)    Misdrijf  familieverlating  (Art.  391bis  Sw.)    Uitspraak  die  uitkering  toekent,  is  uitvoerbaar  bij  voorraad  van   rechtswege  (Art.  1322/1Ger.W.)     o Bevoegde  rechter    De  echtscheidingsrechter,  indien  hij  daaromtrent  gevat  wordt    Na  echtscheiding  is  de  vrederechter  exclusief  bevoegd  (Art.  591,  7°   Ger.W.)     Ouderlijk  gezag  (Art.  302  BW)   o Regel  1:  het  principe  =  gezamenlijke  gezagsuitoefening   o Regel  2:  door  de  echtscheidingsrechter  gehomologeerde  overeenkomst  of   beschikking  voorzitter  ex  Art.  1280  Ger.W.  blijft  doorwerken  na   echtscheiding   o Regel  3:  de  jeugdrechtbank  kan  in  alle  gevallen  anders    beslissen  (zie  Art.   387bis  BW)  

90  

Afdeling  3:  Echtscheiding  door  onderlinge  toestemming  (EOT)     Grondvereisten     • 1.  De  volgehouden  onderlinge  toestemming  gedurende  de  hele  procedure   o “De  echtgenoten  kunnen  ook  door  onderlinge  toestemming  uit  de  echt   scheiden  volgens  de  voorwaarden  die  vastgesteld  zijn  in  deel  IV,  boek  IV,   hoofdstuk  XI,  afdeling  2,  van  het  Gerechtelijk  Wetboek”  (art.  230  BW)   o Procedure:  zie  de  artikelen  1287-­‐1304  Ger.W.   o De  artikelen  275  en  276  BW  werden  opgeheven:  de  echtgenoten  hoeven   dus  niet  langer  20  jaar  te  zijn  en  2  jaar  gehuwd     • 2.  Voorafgaande  overeenkomsten  over  alle  gevolgen  van  de  echtscheiding     De  voorafgaande  overeenkomsten     • Regelingsakte  (Art.  1287  Ger.W.)   o Regeling  van  de  “wederzijdse  rechten”  in  verband  met  de  goederen;  een   vergelijk  is  mogelijk   o   Dus:  conventionele  vereffening/verdeling,  met  het  rechtskarakter  van   een  dading    Dus  dading  niet  vatbaar  voor  vernietigging  met  betrekking  tot   dwaling  van  recht  of  benadeling     o Voorbeeld:  Wie  krijgt  de  hond,  …     o Inhoud  van  de  regelingsakte      Wat  moet?   • Alle  goederen  en  schulden  moeten  worden  vermeld,  maar   men  kan  (voorlopig)  in  onverdeeldheid  blijven   o Kunnen  ook  in  onverdeeldheid  blijven,  maar  om  de   vijf  jaar  vernieuwd!  (zakenrecht)   • Uitoefening  erfrecht  en  reserve  van  langstlevende   echtgenoot  tijdens  de  procedure     o Tijdstip  van  uitwerking  van  dit  beding  =  neerlegging   van  het  verzoekschrift   o Standaard:  niet  meer  van  elkaar  erven  en  wettelijke   reserve  geldt  niet  meer     o Anticiperen  op  het  feit  dat  een  van  de  echtgenoten   sterft  tijdens  de  procedure      Wat  kan?   • Afstand  of  behoud  van  huwelijksvoordelen  en  contractuele   erfstellingen   o Art.  299  BW:  vervallen  automatisch,  maar  behoud   kon  bedongen  worden!  Het  verval  bedingen  is   overbodig,  dit  is  wettelijk  bepaald    

 

91  

Wijziging  begunstigde  levensverzekering   o veel  advocaten  vergeten  dit   • Beding  omtrent  de  proceskosten   o Waarschijnlijk  50/50   o Kan  door  1  persoon  gedragen  worden   o Oppassen  dat  dit  wel  geen  strafbeding  wordt   • Huwelijksvoordelen       o Vorm  van  de  regelingsakte    Notariële  akte  is  enkel  vereist  indien  onroerende  zakelijke  rechten   worden  overgedragen  of  aangewezen  (zie  Art.  1287,  vierde  lid   Ger.W.)   • (Voor  mensen  in  een  huurhuis  is  dit  niet  nodig)   • maar  dit  biedt  voordelen  op  het  vlak  van  de  bewijskracht  en   de  uitvoerbaarheid   o Want  bij  notaris  is  het  direct  tegenwerpelijk,  bij   onderhandse  eerst  nog  naar  rechter  om  de   uitvoerbaarheid  te  laten  verklaren     Familierechtelijke  overeenkomst  (Art.  1288  Ger.W.)   o Vier  punten  (duidelijk  in  de  wet)    (1)  Verblijfplaats  van  elke  echtgenoot  tijdens  proeftijd   • Eigenlijk  tijdens  de  duur  van  de  procedure   • Vaak  verkeerd  begrepen  door  notarissen   o Vaak  ‘je  moet  op  aparte  adressen  wonen’   o Niet  nodig,  kan  perfect  in  zelfde  verblijfplaats  zijn    (2)  Ouderlijk  gezag  en  recht  op  persoonlijk  contact      (3)  Bijdrage  in  het  onderhoud  van  de  kinderen  (Art.  1288,  eerste   lid,  3°  Ger.W.)   • Van  deze  plicht  zelf  (obligatio)  kan  niet  worden  afgezien   • De  onderhoudsbijdrage  (contributio)  kan  naar  goeddunken   worden  geregeld   o Zelfs  een  nihilbeding  is  geldig,  op  voorwaarde  dat  de   kinderen  volledig  door  één  ouder  kunnen  worden   onderhouden  en  niets  tekort  komen   • Bijdrageplicht  gaat  niet  over  op  de  erfgenamen  van  de   onderhoudsplichtige  (Cass.  31  oktober  1991)      Eventuele  alimentatie  voor  de  ex-­‐echtgenoot  (Art.  1288,  eerste  lid,   4°  Ger.  W.)   • Beheerst  door  de  regels  van  het  algemeen   verbintenissenrecht   • Zonder  afwijkend  beding  gaat  de  verbintenis  tot  betalen   over  op  de  erfgenamen  van  de  onderhoudsplichtige  (Cass.  4   november  1976)    Dus  best  opnemen         •

•

 

92  

Voor  overeenkomsten  ondertekend  na  1  september  2007   niet  langer  “gebetonneerd  onwijzigbaar”   o Vroeger  wel:  vroeger  Art.  1134  BW    Strekt  tot  wet     Pacta  sunt  servanda!   o Enkel  voor  de  overeenkomsten  die  gesloten  zijn  na   de  inwerkingtreding  van  deze  wet     • Partneralimentatie  is  niet  verplicht  bij  EOT,  wel  bij  EOO   (Art.  301  BW)   • Gebeurt  maar  in  ongeveer  7%  van  de  gevallen     Facultatief:  Een  notariële  boedelbeschrijving  (Art.  1287,  tweede  lid  Ger.W.)   o Komt  niet  vaak  voor,  want  is  niet  verplicht  en  kost  geld   •

•

  Procedure     • Hoe  leren?  Duid  deze  artikels  aan  (vooral  de  essenties  van  de  slides!)  en  dan   reconstrueren     • Bevoegde  rechtbank    Voor  de  rechtbank  van  eerste  aanleg,  naar  keuze  van  de   echtgenoten  (Vrij  uniek)     • Verloop     o Inleiding  bij  verzoekschrift,  dat  als  bijlage  de  overeenkomsten  bevat  (Art.   1288bis  Ger.W.)    Dus  de  overeenkomsten  zijn  ontvankelijkheidsvoorwaarde     anders  verzoekschrift  ongeldig    <  1  maand  na  de  neerlegging    1ste  verschijning  (Art.  1289  Ger.W.)     o 1ste  verschijning  voor  de  voorzitter    Advies  van  de  Procureur  des  Konings  over  de  overeenkomsten  met   betrekking  tot  de  minderjarige  kinderen  (Art.  1289ter  Ger.W.)   • Zijn  de  overeenkomsten  met  betrekking  tot  de  kinderen   oke?   • Niet  over  de  goederen,  dat  is  vrij      “Bedenkingen  en  vermaningen”  door  de  voorzitter   • Zeer  archaïsch!  Eigenlijk  erg  dat  dit  nog  in  de  wet  staat   • Eventueel  voorstel  tot  wijziging  van  de  overeenkomsten   met  betrekking  tot  de  kinderen  indien  deze  hem  strijdig   lijken  met  de  belangen  van  de  kinderen   o Nadat  de  procureur  opmerking  heeft  gemaakt   o Niet  ambtshalve   • Eventueel  horen  van  de  kinderen  (Art.  931  BW)            

 

93  

o Eventueel  bijkomende  verschijning    verschijning  1BIS    Waarop  de  rechter  de  bedingen  die  kennelijk  strijdig  zijn  met  de   belangen  van  de  kinderen  kan  laten  schrappen  of  wijzigen  (Art.   1290  Ger.W.)    Kan  dit  niet  zelf  doen!     o Op  het  einde  van  de  eerste  (of  bijkomende)  verschijning  verleent  de   voorzitter  de  echtgenoten  akte  van  hun  aanvraag,  zo  zij  volharden  (Art.   1291  Ger.W.)    En  maakt  de  griffier  proces-­‐verbaal  op,  dat  wordt  doorgezonden   aan  de  Procureur  des  Konings  (Art.  1292  Ger.W.)     e o 2  verschijning  voor  de  voorzitter    In  de  loop  van  de  vierde  maand  na  de  eerste  (of  bijkomende)   verschijning    Hernieuwing  van  de  verklaring  en  verzoek  tot  uitspraak  van  de   echtscheiding,  waarvan  p.v.,  dat  wordt  medegedeeld  aan  de   Procureur  des  Konings  (Art.  1294-­‐1295  Ger.W.)      Echtgenoten  die  aantonen  dat  ze  op  het  ogenblik  van  inleiding  van   de  vordering  al  meer  dan  6  maanden  feitelijk  gescheiden  zijn,   worden  vrijgesteld  van  een  tweede  verschijning  (Art.  1291bis   Ger.W.)   • Dit  verkort  de  termijn  dan  ook  zeer  fel   •   Om  onderscheid  met  EOO  duidelijk  te  maken!      Echtgenoten  kunnen  zich  bij  de  tweede  verschijning  (indien  deze   nog  moet  plaatsvinden)  laten  vertegenwoordigen  door  een   advocaat  of  notaris  (Art.  1294  Ger.W.)   • Bij  de  eerste  verschijning  bij  EOT  moet  men  wel  persoonlijk   opdagen   o Discriminatie    Bij  de  EOO  moet  dit  niet  meer!   o Enkel  bij  mensen  met  kinderen,  om  verantwoording   af  te  leggen  (Maar  bij  mensen  zonder  kinderen   compleet  onlogisch)     • Deze  advocaat/notaris  moet  geen  bijzonder  mandaat   moeten  voorleggen   o Moet  niet,  want  de  wettekst  zelf  zegt  het   o +  Advocaat  altijd  gemachtigd  cliënt  te   vertegenwoordigen                

 

94  

•

 

o Uitspraak  van  de  echtscheiding    Voorzitter  brengt  binnen  de  3  dagen  verslag  uit  aan  de  rechtbank   in  raadkamer,  op  schriftelijke  conclusie  van  de  Procureur  des   Konings  (Art.  1296  Ger.W.)      De  Procureur  concludeert  (Art.  1297  Ger.W.)     • “De  wet  laat  toe”  of   • Ontoelaatbaarheid  (gemotiveerd)     • Vaak  standaard  doorgelaten,  niet  te  fel  over  nagedacht!   o Bv.  In  Brussel  zelfs  ondertekende  vonnissen  voor  dat   ze  verschijnen      Indien  de  echtscheiding  wordt  uitgesproken:  meteen  homologatie   van  de  overeenkomsten  met  betrekking  tot  de  kinderen     • Vonnis  is  immers  een  uitvoerbare  titel   • Dus  men  moet  niet  meer  naar  de  jeugdrechter,  moet   dergelijke  vordering  onontvankelijk  verklaren,  wegens   gebrek  aan  belang      Indien  de  echtscheiding  wordt  geweigerd  (Art.  1298  Ger.W.)   • Opgave  van  de  redenen     Wijzigbaarheid  van  de  overeenkomsten  tijdens  de  procedure  (enkel   mogelijk  in  onderling  akkoord)   o Indien  de  andere  toch  niet  akkoord  gaat  =  geen  EOT  meer  mogelijk     Want  dan  is  er  geen  akkoord  meer  over  alles     o Vóór  de  2e  verschijning,  wanneer  de  echtgenoten  “nieuwe  en  onvoorziene   omstandigheden”  bewijzen  waardoor  hun  toestand  (of  die  van  één  van   hen)  of  de  toestand  van  de  kinderen  ingrijpend  gewijzigd  is      Art.  1293  Ger.W.    Vrij  streng  regime,  vaak  niet  toepasbaar     o Andersluidende  afspraken  tijdens  de  echtscheidingsprocedure  na  de   eerste  verschijning    Voor  fiscale  redenen,  zwart  geld!    Tegen  deontologie  van  notarissen  en  advocaten  om  hieraan  mee  te   werken    =  Geheime  tegenbrieven,  die  absoluut  nietig  zijn      Geen  bevestiging  mogelijk,  want  absoluut  nietig   • Cass.  15  mei  2006   • Nochtans  Hoven  van  Beroep  die  wel  akkoord  zijn              

95  

•

•

 

Lot  van  de  voorafgaande  overeenkomsten  na  afstand  van  de  procedure   o Afstand  impliceert  niet  langer  dat  de  procedure  volledig  moet   herbegonnen  worden  (Opheffing  Art.  1287  (oud)  vierde  lid  Ger.W.)     o Voorlopige  binding    Eigenlijk  gekkenwerk    “De  in  Art.  1288  Ger.W.  bepaalde  overeenkomsten  verbinden  de   partijen  voorlopig,  tot  wanneer  [de]  artikel[en  1257  of]  1280   word[t][en]  toegepast”   • (Maar  Art.  1257  geldt  niet  meer)        Dus:  voorlopige  binding  tot  wanneer  de  voorzitter  een   voorlopige  maatregel  oplegt  (Art.  1294bis,  §  2  Ger.W.)   • Tijdens  procedure  EOO    Maar  niet  iedereen  stapt  over   naar  EOO,  bij  niet  scheiden  eigenlijk  verder  geldend   doorheen  de  eeuwigheid   o Eigenlijk  stom!  Want  vaak  juist  gestopt  omdat  ze   geen  akkoord  hebben  over  die  zaken   • Uitschakelen  in  EOT  overeenkomsten  zelf   o Neen  is  stom  Want  echtscheidingsrecht  raakt  de   openbare  orde      Indien  de  overeenkomsten  niet  de  vorm  van  een  uitvoerbare  titel   hebben,  wordt  de  zaak  op  verzoek  van  de  meest  gerede  partij   bepaald  op  de  rechtsdag  van  kort  geding,  in  overeenstemming  met   Art.  1256  Ger.W.    Indien  één  van  de  partijen  daarom  verzoekt,  spreekt  de  voorzitter   een  voorlopige  beschikking  uit,  in  overeenstemming  met  de   overeenkomsten  (Art.  1294bis,  §  2  Ger.W.)     Brug  van  EOT  naar  EOO   o (Spijtig  dat  het  omgekeerde  niet  geldt)     o Indien  een  partij  niet  verschijnt  op  de  tweede  verschijning  of  in  de  loop   van  de  procedure  EOT  meedeelt  dat  ze  deze  niet  wenst  voort  te  zetten,   kan  de  meest  gerede  partij  om  toepassing  van  Art.  1255  Ger.W.  verzoeken   (Art.  1294bis,  §  1  Ger.W.)    Dit  betekent…    Indien  echtgenoten  >  1  jaar  feitelijk  gescheiden  leven:  de  EOO   wordt  uitgesproken    Indien  echtgenoten  <  1  jaar  feitelijk  gescheiden  leven  bij  de  1ste   verschijning  EOT    EOO  uitgesproken  op  nieuwe  zitting   • Onmiddellijk  na  het  bereiken  van  1  jaar  FS  of     • (Bij  gebrek  aan  FS  bij  1ste  verschijning)  1  jaar  na  de  eerste   verschijning            

96  

•

•

Rechtsmiddelen   o Beperkte  mogelijkheid  tot  hoger  beroep    Tegen  vonnis  dat  de  echtscheiding  uitspreekt    Moet  steunen  op   het  niet-­‐vervullen  van  de  wettelijke  voorwaarden  om  de   echtscheiding  uit  te  spreken  (zie  Art.  1299  Ger.W.;  maar:   rechtspraak  contra  legem)   • Contra  legem  wordt  aanvaard  dat  de  echtgenoten  ook  hoger   beroep  kunnen  instellen  tegen  een  vonnis  dat  de   echtscheiding  uitspreekt  wanneer  dit  tot  doel  heeft  de   verzoening  tussen  partijen  vast  te  stellen  (Gent  21   december  2000  en  Gent  11  december  2003)   o Wel  tegen  de  wet   • Waarom  deze  wet?    naar  aanleiding  van  zaak   o Man  en  vrouw  gingen  scheiden,  hadden  twee  auto’s   met  leningen,  auto’s  verdeeld!  Leningen  niet!  Ene   beroept  zich  op  oude  overeenkomsten  en  de  andere   op  de  nieuwe   o Maar  Brussel    Vonnis  lag  al  ondertekend  klaar!   o Dus  eigenlijk  vonnis  zonder  dat  er  eigenlijke   overeenstemming  was!      Tegen  vonnis  dat  de  echtscheiding  weigert  (Art.  1300  Ger.W.)     Overschrijving  van  het  echtscheidingsvonnis   o Binnen  de  maand  nadat  de  uitspraak  in  kracht  van  gewijsde  is  getreden,   uittreksel  naar  de  ambtenaar  van  de  burgerlijke  stand  die  het  huwelijk   voltrokken  heeft   o Binnen  de  maand  na  ontvangst  schrijft  de  ambtenaar  van  de  burgerlijke   stand  het  beschikkend  gedeelte  over  in  zijn  registers,  met  kantmelding  in   de  huwelijksakte  (Art.  1303  Ger.W.)  

  Gevolgen  van  de  echtscheiding  (Art.  1304  Ger.W.)     • Algemeen   o (Vaak  ontbinding  die  kan  terugwerken  tot  dag  van  ondertekening  van  de   EOT  overeenkomsten)     o Met  betrekking  tot  de  persoon  van  de  echtgenoten    Onderling    Vanaf  het  in  kracht  van  gewijsde  treden  van  het   vonnis    Ten  aanzien  van  derden    Vanaf  de  overschrijving  van  het  vonnis   (?)   • Eigenlijk  is  het  onderscheid  in  praktijk  een  probleem   • Bv.:  Hertrouwen    Ten  aanzien  van  echtgenoot  geldt  de   echtscheiding  al,  maar  de  partij  waarmee  de  ex  zal  trouwen   is  een  derde,  dus  wat  geldt  dan?  (in  praktijk  dan  geen   beletsel,  zelfde  geldt  dus  voor  vaderschapsregel!)      

 

97  

•

 

o Met  betrekking  tot  de  goederen  van  de  echtgenoten    Onderling    Vanaf  de  dag  van  de  eerste  verschijning    Ten  aanzien  van  derden      Vanaf  de  overschrijving  van  het  vonnis     Wijzigbaarheid  van  de  voorafgaande  overeenkomsten  na  echtscheiding   o In  onderling  akkoord    (Bv.:  Vader  gaat  verhuizen,  wil  aanpassing  van  de  verblijfsregeling)    Toepassing  algemeen  verbintenissenrecht    Moet  een  wijzigende  overeenkomst  met  betrekking  tot  de  kinderen   op  haar  beurt  worden  gehomologeerd?   • Kan  worden  gehomologeerd,  maar  niet  verplicht   • Dan  in  geval  van  de  kinderen    Jeugdrechter   o Maar  moet  belang  hebben   o Maar  hebben  al  akkoord   o Geschil  dan  veinzen?   • Tweede  heeft  voorrang  op  de  eerste    Ook  al  is  hij  niet   gehomologeerd     o Op  eenzijdig  verzoek    Komt  het  meeste  voor      Regelingsakte  (en  familierechtelijke  overeenkomst)  kan  worden   aangevallen  op  grond  van  bepaalde  wilsgebreken:   • Cass.  16  juni  2000  (bedrog)   o Baanbrekend  arrest   o Bedrog  bij  sluiten  EOT  voor  eerst  aanvaard  en  beding   waarvoor  bedrog  was  gebruikt  werd  vernietigd   o Maar  niet  de  hele  EOT  vernietigd    Het  is  niet  omdat   een  baksteen  wordt  verwijderd  dat  het  huis  instort   o Man  had  naast  de  pot  gepist,  heeft  extra  alimentatie   betaald!   o Maar  vrouw  had  dit  ook  gedaan.  En  het  kind  was   eigenlijk  van  de  minnaar   o   Daarom  dit  beding  van  alimentatie  vernietigd   o De  clausule  omtrent  het  onderhoudsgeld  voor  de  ex-­‐ echtgenoot  mag  worden  vernietigd  op  grond  van   bedrog  (verzwijgen  van  een  nakend  nieuw  huwelijk   en  het  niet-­‐vaderschap  van  de  echtgenoot).  Uit  de   aard  van  het  instituut  echtscheiding  volgt  dat  de   nietigheid  van  het  beding  bedoeld  in  Art.  1288,   eerste  lid,  4°  Ger.W.  de  echtscheiding  zelf  niet  kan   aantasten                

98  

Cass.  9  november  2012  (dwaling  of  gewone  benadeling  niet,   gekwalificeerde  benadeling  wel)     o Dus  gekwalificeerde  benadeling  kan  aanleiding   geven  tot  vernietiging   o Een  regelingsakte  voorafgaand  aan  echtscheiding   door  onderlinge  toestemming  blijft  zoals  iedere   vermogensrechtelijke  overeenkomst  onderworpen   aan  de  regels  van  het  verbintenissenrecht.  Een   dergelijke  overeenkomst  kan,  ook  al  wordt  zij   gekwalificeerd  als  een  dading,  worden  aangevochten   op  grond  van  gekwalificeerde  benadeling,  dit  is  de   benadeling  die  bestaat  uit  een  manifeste   wanverhouding  tussen  de  wederzijds  bedongen   prestaties  en  die  het  gevolg  is  van  het  misbruik  door   de  ene  partij  van  de  zwakke  positie  van  de  andere   o De  appelrechters  konden,  ongeacht  de  door  hen   gegeven  kwalificatie  van  de  overeenkomst,  naar   recht  oordelen  dat  de  vrouw  de  akte  kon  aanvechten   op  grond  van  gekwalificeerde  benadeling     Overeenkomsten  met  betrekking  tot  de  kinderen   • (Ouderlijk  gezag  en  omgangsrecht  +  kinderalimentatie)  zijn   wijzigbaar   • “Wanneer  nieuwe  omstandigheden  buiten  de  wil  van   partijen  hun  toestand  of  die  van  de  kinderen  ingrijpend   wijzigen”  (Art.  1288,  tweede  lid  Ger.W.)   •   Wijziging  door  de  bevoegde  rechter   o Jeugdrechter:    Art.  387bis  BW   o Vrederechter:  Art.  591,  ten  7de  Ger.  W.     •   Een  door  de  rechter  (samen  met  de  uitspraak  van  de   echtscheiding)  gehomologeerde  overeenkomst  wordt   vermoed  in  het  belang  van  het  kind  te  zijn   •



  

 

Overeengekomen  alimentatie  voor  de  ex-­‐echtgenoot   • Is  wijzigbaar  door  de  bevoegde  (vrede)rechter   • “Indien  ingevolge  nieuwe  omstandigheden,  onafhankelijk   van  de  wil  van  partijen  het  bedrag  ervan  niet  meer   aangepast  is”   •   Uitgezonderd  indien  de  partijen  uitdrukkelijk  het   tegenovergestelde  zijn  overeengekomen  (Art.  1288,  derde   lid  Ger.W.)    Onwijzigbaarheid  kan  dus  bedongen  worden   o Nooit  doen  voor  de  mensen  die  aan  het  betalen  zijn   o Want  dan  terug  miserie  van  voor  2007   (gebetonneerd)   o Want  mensen  kunnen  altijd  iets  voor  hebben  

99  

Hoofdstuk  2:  Scheiding  van  tafel  en  bed     Afdeling  1:  Inhoud  van  de  instelling    

Ontbindt  het  huwelijk  niet,  maar…   • (Huwelijk  op  een  waakvlam,  kan  terug  oplaaien    meestal  niet)   • Samenwonings-­‐  en  bijstandsverplichting  vallen  weg!   o Bijstandsverplichting  immers  vaak  bij  samenwoning  aanleunend   • Getrouwheidsverplichting  en  hulpverplichting  (Art.  308  BW)  blijven  bestaan   o Hypocriet,  meestal  nieuwe  partners   • Scheiding  van  goederen  ontstaat  (Art.  311  BW)     Afdeling  2:  Gronden       Opgenomen  in  Art.  311bis  BW   •   Eigenlijk  bedoeld:  dezelfde  gevallen  als  bij  de  echtscheiding   • Vaak  bij  onderlinge  overeenstemming   • “De  artikelen  229,  299,  302  en  304  [BW]  zijn  van  toepassing  bij  scheiding  van   tafel  en  bed”   o Onherstelbare  ontwrichting  van  het  huwelijk   o Onderlinge  toestemming  (?)     Afdeling  3:  Procedure       • De  vordering  tot  scheiding  van  tafel  en  bed  wordt  behandeld  en  gevonnist  in   dezelfde  vormen  als  de  vordering  tot  echtscheiding  (Art.  1305,  eerste  lid  Ger.W.)     • Te  allen  tijde  kan   o Een  vordering  tot  scheiding  van  tafel  &  bed  omgezet  worden  in  een   vordering  tot  echtscheiding  (Art.  1305,  tweede  lid  Ger.W.)   o Een  vordering  tot  echtscheiding  omgezet  worden  naar  een  vordering  tot   scheiding  van  tafel  &  bed  (Art.  1305,  derde  lid  Ger.W.)     Afdeling  4:  Gevolgen       • Ten  aanzien  van  de  persoon     o Getrouwheids-­‐  en  hulpverplichting  blijven  bestaan   o Onderhoudsgeld  ex  Art.  213  BW  is  onbeperkt  veranderlijk  (Art.  308  BW;   301  BW  is  niet  toepasselijk!)     • Ten  aanzien  van  de  goederen   o Geen  erfrecht  meer  (Art.  731  BW)   o Ontstaan  van  scheiding  van  goederen  (Art.  311  BW)!     • Ten  aanzien  van  de  kinderen   o Idem  als  na  echtscheiding  (zie  Art.  311bis  BW)          

100  

Afdeling  5:  Beëindiging     Niet  in  de  wet,  maar       • Verzoening   o Moet  bewezen  worden   o Niet  vaak  voorkomend   • Overlijden   • Echtscheiding    

 

101  

Titel  III:  Wettelijke  samenwoning  

 

Hoofdstuk  1:  Algemeen    

•

• •  

Instituut  ingevoerd  bij  wet  van  23  november  1998,  in  werking  getreden  op  1   januari  1999   o Bedoeling:  ook  iets  geven  aan  de  homo’s  en  lesbische  personen   o Maar  meer  en  meer  in  de  lift,  niet  uitgedoofd  na  wettelijk  huwelijk  homo’s     Art.  1475-­‐1479  BW     Plaats  in  het  wetboek  is  ongelukkig:   o Titel  Vbis  van  Boek  III  BW:  eigendom   o Statuut  regelt  eigenlijk  persoon,  dus  beter  boek  I?  

Hoofdstuk  2:  Grondvoorwaarden     • •

•

•

•

•

         

 

Twee  personen  (geslacht/verwantschap  irrelevant)   o Geen  trio’s  of  kwartetten     Geen  huwelijksbeletselen   o Moet  dus  geen  seksueel  affectieve  relatie  zijn     Bekwaam  om  te  contracteren   o Dus  geen  minderjarigen     Niet  gehuwd  en  niet  wettelijk  samenwonend   o Enig  beletsel   o Mag  wel  met  een  nog  derde  feitelijk  samenwonen   o Ook  geen  getrouwheidsverplichting     Leggen  een  schriftelijke  verklaring  af  voor  de  ambtenaar  van  de  burgerlijke  stand   van  hun  gemeenschappelijke  woonplaats  (waarvan  melding  in  het   bevolkingsregister)    Dus  kiezen  waar  men  wettelijk  gaat  samenwonen    Nochtans  geen  samenwoning  verplichting    Maar  wel  een  gemeenschappelijk  adres     Bv.  Procedure  van  iemand  die  intentie  had  om  wettelijk  samen  te  wonen,  en   ondertekend  contract    Maar  persoon  was  gestoven    Was  hij  wettelijk   samenwonend?   o Neen    Afgifte  verklaring  doet  samenwoning  ontstaan   o Intentie  maakt  niet  uit  

102  

Hoofdstuk  3-­4:  Statuut    

Delen  van  het  primair  huwelijksstelsel  zijn  van  toepassing  op  wettelijk   samenwonenden  (zie  Art.  1477  BW)     • Zij  leven  “gescheiden  van  goederen”  samen    Vermoeden  van  onverdeeldheid   voor  goederen  zonder  eigendomsbewijs  (Art.  1478  BW)   o Tenzij  tegenbewijs!     o Zelfde  als  voor  mensen  die  van  tafel  en  bed  gescheiden  zijn     o Er  is  dus  geen  gemeenschap    Is  ambetant    Alle  facturen  en  bonnetjes  bijhouden,  want  bewijs   moet  geleverd  worden     • “Voorts”  is  er  een  regeling  naar  goeddunken  via  notariële  overeenkomst,  vermeld   in  het  bevolkingsregister   o Komt  niet  veel  voor   o Uitzondering    Samen  een  huis  komen,  want  verplicht     • Alimentatie  na  beëindiging  of  afscheidsvergoeding  kan  worden  bedongen   • Verblijvingsbeding  is  allicht  niet  tegenwerpelijk  aan  derden   o Maar  alimentatierecht  bestaat  niet    Wel  een  beding  mogelijk  (komt  niet   voor)   o Verblijvingsbeding  is  niet  tegenwerpelijk     • Volledige  gelijkschakeling  met  gehuwden  voor  successierechten   o Belastingen  op  hetgeen  wat  je  erft  is  aan  het  voordelig  tarief   o Wel  testament   o Vaak  in  extremis  afgesloten  om  van  dit  tarief  te  genieten     Dringende  en  voorlopige  maatregelen    Art.  1479  BW  (~223  BW  voor  gehuwden)     • Tijdens  de  wettelijke  samenwoning   o Geldigheidsduur  moet  worden  bepaald   o Hoe  dan  ook  verval  bij  beëindiging   o   Want  tijdens  grote  problemen    Snel  beëindigd     • Na  de  beëindiging  van  de  wettelijke  samenwoning   o Wel  snel  handelen   o Vordering  binnen  de  3  maanden  na  de  ontbinding   o Maatregelen  niet  langer  dan  1  jaar  geldig   o   Enige  patrimoniale  bescherming   o Alle  andere  bescherming:  enkel  tijdens    Dus  eigenlijk  enkel  klein  erfrecht  en  voordeel  successierechten  is   alles    HEEL  WEINIG  bescherming       •

 

103  

Hoofdstuk  5:  Beëindiging     • • • •

 

Afdeling  1:  Oorzaken  van  de  ontbinding  

Bij  huwelijk  van  één  van  de  partners   Bij  overlijden  van  één  van  de  partners   Door  gezamenlijke  schriftelijke  verklaring,  overhandigd  aan  de  ambtenaar  van  de   burgerlijke  stand   Door  eenzijdige  schriftelijke  verklaring,  overhandigd  aan  de  ambtenaar  van  de   burgerlijke  stand  (die  ze  op  kosten  van  de  initiatiefnemer  laat  betekenen  aan  de   ex-­‐partner)   o Komt  zeer  vaak  voor   o Enkel  een  beetje  kosten  aan  gerechtsdeurwaarder    Zelfs  geen  rechter  

Afdeling  2:  Gevolgen  (erfenis)     Langst  levende  wettelijk  samenwonende  partner  erft:   • Het  vruchtgebruik  van  het  onroerend  goed  dat  tijdens  het  samenwonen  het  gezin   tot  gemeenschappelijke  verblijfplaats  diende  +  vruchtgebruik  op  het  aanwezige   huisraad   o Tenzij  de  langst  levende  wettelijk  samenwonende  partner  een   afstammeling  is  van  zijn  vooroverleden  partner  (Art.  745octies,  §  1  BW)     • Het  recht  op  de  huur  van  het  onroerend  goed  dat  bij  het  openvallen  van  de   nalatenschap  het  gezin  tot  gemeenschappelijke  verblijfplaats  diende  +   vruchtgebruik  van  het  daarin  aanwezige  huisraad.   o Tenzij  de  langst  levende  wettelijk  samenwonende  partner  een   afstammeling  is  van  zijn  vooroverleden  partner  (Art.  745octies,  §  1  BW)     Op  de  langst  levende  wettelijk  samenwonende  partner  weegt:   • Een  onderhoudsverplichting,  vergelijkbaar  met  deze  van  de  stiefouder  ex  Art.   203,  §  3  BW   o Zie  Art.  1477,  §  5  BW     Op  de  nalatenschap  van  de  vooroverleden  wettelijk  samenwonende  partner   weegt:   • Een  onderhoudsplicht  ten  aanzien  van  de  ascendenten,  vergelijkbaar  met  deze  ex   Art.  205bis,  §  2  BW   o Zie  Art.  1477,  §  6  BW    

 

104  

Titel  IV:  Feitelijke  samenwoning  

 

Hoofdstuk  1:  Algemeen    

•

•

•

•

 

Concubinaat  (
Hoofdstuk  2:  Verhouding  tussen  feitelijk  samenwonenden  onderling    

• •

•

Afdeling  1:  Met  betrekking  tot  de  persoon  van  de  partners     Geen  samenwoningsplicht,  geen  getrouwheidsplicht,  geen  hulp-­‐  en   bijstandsverplichting   Onderhoudsplicht  kan  conventioneel  ontstaan,  zoniet  eventueel  omzetting  van   een  natuurlijke  verbintenis  in  een  burgerrechtelijke  verbintenis     Rechtspleging   o Art.  223  BW  kan  niet      Arbitragehof  23  januari  2002   o Art.  584,  eerste  lid  Ger.W.  kan  wel    uitspraak  bij  voorraad  in   spoedeisende  gevallen     o Bij  extreme  urgentie:  Art.  584,  derde  lid  Ger.W.            

   

105  

Afdeling  2:  Met  betrekking  tot  de  goederen  van  de  partners     •

•

•

•

Patrimoniale  verhoudingen  kunnen  worden  geregeld  in  een   “samenlevingscontract”   o Term  correct  gebruikt   o Vaak  fout  gebruikt    Term  gebruikt  als  men  wettelijke  samenwoning  wilt   bedoelen     Indien  dit  contract  er  niet  is    Toepassing  van  het  gemeen  recht:  exclusieve   eigendom  (indien  bewezen)  versus  onverdeelde  mede-­‐eigendom  (bij  gebrek  aan   bewijs)   o Dus  scheiding  van  goederen   o (Bewijs  van  eigendom  kan  gebeuren  via  facturen,  maar  de  rechter   apprecieert  in  concreto.  Eventueel  kan  ook  worden  bewezen  dat  de   aankoop  door  één  partner  is  gebeurd  met  het  oog  op  een  schenking,  in   welk  geval  het  goed  exclusief  eigendom  kan  zijn  van  de  andere  partner)     Feitelijk  samenlevende  partners  wensen  elkaar  vaak  te  begunstigen,  bij  gebrek   aan  erfrecht  ab  intestato   o Giften  onderling:  worden  heden  ten  dage  algemeen  als  geldig  beschouwd   o Gunstregime  voor  successierechten  (Art.  48  W.Succ.)  en  registratierechten   (Art.  131  W.Reg.)  na  één  jaar  ononderbroken  samenwoning  en  een   gemeenschappelijke  huishouding     Feitelijk  samenlevende  partners     o Kunnen  samen  een  huurovereenkomst  aangaan   o Kunnen  samen  een  onroerend  goed  aankopen    Vandaag  de  dag  niet  meer  via  een  tontinebeding,  maar  via  een   beding  van  aanwas   • Tontinebeding  (in  volle  eigendom)    Elk  van  de  partners   koopt  zijn  deel  onder  ontbindende  voorwaarde  van   overlijden  (zodat  de  eerststervende  geacht  wordt  nooit   eigenaar  geweest  te  zijn)  en  onder  opschortende   voorwaarde  van  overleven  (zodat  de  langstlevende  geacht   wordt  steeds  eigenaar  geweest  te  zijn)     • Beding  van  aanwas  (in  volle  eigendom)    Partners  komen   onderling  overeen  dat  het  deel  van  de  overledene,  na   overlijden,  van  rechtswege  zal  aangroeien  bij  het  deel  van   de  langstlevende     •   In  beide  gevallen  is  het  zo  dat  de  langstlevende,  na   overlijden  van  zijn  partner,  de  volle  eigendom  van  het  goed   verkrijgt   • Nadeel  van  een  tontinebeding:  De  verkoper  moet   tussenkomen  bij  de  opheffing  ervan.  Het  is  immers  de   verkoper  die  verkoopt  onder  de  opschortende  voorwaarde   dat  de  ene  koper  de  andere  overleeft  

 

 

106  

Hoofdstuk  3:  Verhouding  tussen  feitelijk  samenwonenden  en  derden    

•

 

Afdeling  1:  Onrechtmatige  daad  van  een  derde     Het  verlies  van  de  voordelen  uit  een  overspelig  concubinaat  kan  aanleiding  geven   tot  schadevergoeding  ex  Art.  1382  BW   o Cass.  1  februari  1989  en  15  februari  1990   o De  aansprakelijke  derde  (die  een  dodelijk  ongeval  heeft  veroorzaakt)  kan   zich  niet  beroepen  op  het  overspelig  karakter  van  het  concubinaat  om  te   ontsnappen  aan  schadevergoeding  voor  de  langstlevende  partner   o Uit  deze  arresten  wordt  afgeleid  dat  de  getrouwheidsplicht  niet  langer  de   openbare  orde  raakt   Afdeling  2:  Huren  van  de  gezinswoning  

  •

 

Huren  van  een  woning   o Beide  partners  huren    Contractueel  medehuurders     o Eén  partner  huurt  en  de  andere  woont  in    Een  duurzame  gemeenschappelijke  huishouding  zou  een  “recht  van   bezetting  ter  bede”  genereren,  dat  enkel  mits  redelijke   opzeggingstermijn  zou  kunnen  worden  ingetrokken,  afhankelijk   van  de  omstandigheden  (uiterst  precair)      Wat  als  de  huurder  de  partner  buitensmijt?   • Voor  wettelijk  samenwonende  vaak  hetzelfde  probleem   • Bij  echtscheiding  helemaal  anders    Daar  vermoeden  van   fout   • Dus  inroepen  recht  van  bezetting  ter  bede   o   Dus  eigenlijk  een  soort  opzeggingstermijn  op   basis  van  een  lange  samenwoning   o Hoe  langer  samengewoond    meer  kans  hiertoe   Afdeling  4:  Beslag  op  de  inboedel  

  •

 

Beslag  op  inboedel   o Wat  indien  geen  van  beide  partners  zijn  exclusief  eigendomsrecht  kan   aantonen?  Kan  een  schuldeiser  van  één  partner  beslag  leggen  op  het   geheel  of  op  de  helft?  (Praktisch  probleem  voor  deurwaarders)     o   Twee  strekkingen:  Rechtspraak  en  doctrine    (1)  Rechtspraak    Cass.  10  juni  1976   • De  schuldeiser  kan  zich  beroepen  op  Art.  2279  BW  om  er   het  exclusieve  eigendomsrecht  van  zijn  schuldenaar  uit  af  te   leiden.  De  goederen  van  beide  partners  zijn  vermengd  door   het  concubinaat  en  niet  meer  te  onderscheiden   •   Gevolg:  Beslag  op  het  geheel,  tenzij  de  andere  partner   (niet-­‐schuldenaar)  bewijst  dat  hij  geheel  of  ten  dele   exclusief  eigenaar  is   107  



(2)  Doctrine     • Prof  vindt  Cass.  Ook  te  streng   • Gezamenlijk  bezit  is  de  titel  voor  onverdeeld   eigendomsrecht   •   Gevolg:  Beslag  is  slechts  mogelijk  op  de  helft    De   schuldeiser  zal  de  verdeling  moeten  vorderen  

   

Het  Examen  

  Drie  casussen   • Afstamming   • Erfrecht   • Verdeling  huwelijksvermogensrecht     Ook  theorievragen     Met  wat  best  beginnen?   • Zelf  te  bepalen   • Best  beginnen  met  wat  het  beste  lukt     Tijdsdruk!   • Niet  echt    2u30min   • Meer  dan  20  min  aan  casus  erfrecht  en  afstamming  (niet  doen)   • En  maximum  drie  kwartier  aan  casus  verdeling     FAQ   • Niet  alles  van  boek  kennen   o Heel  technisch:  dat  moet  niet   • Veel  vragen  van  de  Dia’s          

 

108