Samen in de Buurt. Kronenburg Arnhem. Project ter bevordering van de. sociale samenhang in de buurt

‘Samen in de Buurt’ Kronenburg Arnhem Project ter bevordering van de sociale samenhang in de buurt

Jacqueline van Schoonhoven Annette Duenk Juli 2009 R08-0829C 29-07-09 AnnDue-DayBui

2

Samen in de Buurt, Kronenburg Arnhem

|

Spectrum, CMO Gelderland

Inhoud

1.

Inleiding ...................................................................................................1 1.1 Samen in de Buurt .............................................................................1 1.2 Pilot ...................................................................................................1 1.3 Rapportage ........................................................................................1

2.

Stap 1: Het plan ‘Samen in de Buurt’......................................................3 2.1 Achtergrond van Samen in de Buurt en de Wmo.................................3 2.2 De werkwijze .....................................................................................3 2.3 De pilot in een buurt ...........................................................................4 2.4 Taken en rollen...................................................................................4 2.5 Tijd en budget ....................................................................................4

3.

Stap 2: Keuze voor de wijk of buurt ......................................................5 3.1 Keuze van de buurt ............................................................................5 3.2 Kenmerken van Kronenburg ...............................................................5

4.

Stap 3: Van voorbereiding tot uitvoering ..............................................7 4.1 Aanstellen projectmedewerker ............................................................7 4.2 Draagvlak creëren ..............................................................................7 4.3 Zorgen voor projectstructuur ...............................................................8 4.4 Maken van een planning.....................................................................9 4.5 Publiciteit en marketing ......................................................................9

5.

Stap 4: De huisbezoeken ......................................................................11 5.1 Het huisbezoek ......................................................................................... 11 5.2 Werkwijze ................................................................................................. 11 5.3 Resultaat .................................................................................................. 12 5.4 Ervaringen ................................................................................................ 13

6.

Stap 5: Match en activiteiten ................................................................15 6.1 Vervolgactiviteiten .................................................................................... 15 6.2 Bevindingen .............................................................................................. 16

7.

Evaluatie en vervolg .............................................................................19 7.1 Bevindingen .....................................................................................19 7.2 Hoe gaat het verder? ........................................................................19

Bijlagen 1. Brief buurtbewoners ........................................................................................... 21 2. Niet thuisbriefje .................................................................................................. 23 3. Contactladder .................................................................................................. 25 4. Interviewprotocol Samen in de Buurt .................................................................. 29 5. Artikel in de wijkkrant .......................................................................................... 31

1. Inleiding

1.1 Samen in de Buurt Samen in de Buurt is een pilotproject gericht op versterking van de sociale samenhang. Het doel is om bewoners meer te betrekken bij de buurt en bij elkaar. Voor een aantal groepen in de maatschappij geldt een verhoogd risico op sociaal isolement. Dit geldt vooral voor ouderen, mensen met beperkingen en alleenstaanden, zeker als deze mensen wonen in een wijk met weinig sociaal verkeer. De initiatiefnemer en kartrekker van het project is Stichting Rijnstad.

1.2 Pilot Samen in de Buurt is als een pilotproject gestart in de wijk Kronenburg in Arnhem. De pilot liep van 1 oktober 2008 tot 1 april 2009. In deze periode is veel ervaring opgedaan. Tijdens de uitvoering zijn enkele punten in de voorgenomen opzet aangepast. Aan Spectrum CMO is gevraagd om de pilot te beschrijven. Het gaat hierbij om het beschrijven van de werkwijze, de opgedane ervaring en om het benoemen van tips over wanneer Samen in de Buurt opnieuw wordt uitgevoerd.

1.3 Rapportage Deze rapportage kan gezien worden als een evaluatieve procesbeschrijving. Elk hoofdstuk beschrijft een stap van het proces. Het geeft een beeld van de werkwijze, beschrijft de ervaringen in de wijk Kronenburg en geeft een opsomming van de belangrijkste punten voor vervolg. Deze procesbeschrijving is bruikbaar voor andere buurten en wijken, die willen inzetten op versterking van de sociale samenhang. Behalve de beschrijving van de te zetten stappen, zijn in de bijlagen alle (voorbeelden) van instrumenten en materialen opgenomen die gebruikt zijn. Voor een uitgebreide toelichting op het project Samen in de Buurt verwijzen we naar het projectplan Samen in de Buurt.

Spectrum CMO


1

2


|


.

2. Stap 1: Het plan ‘Samen in de Buurt’

In dit hoofdstuk wordt de opzet van het plan ‘Samen in de Buurt’ beschreven, zoals: het doel van het project, de werkwijze en randvoorwaarden als taakverdeling en financiering. De mening van bewoners over het initiatief: “Ik vind het een goed project, maar ik heb zelf niet zo’n behoefte aan contact met buurtgenoten.” “Ik zou wel eens behoefte hebben aan burenhulp in geval van nood.” “Ik ben in het verleden zo vaak teleurgesteld geweest. Ik heb de buik vol van burenhulp.”

2.1 Achtergrond van Samen in de Buurt en de Wmo Bij Samen in de Buurt gaat het om elkaar weer leren kennen in de wijk door simpele praktische dingen voor elkaar te doen. Daarnaast is het doel om ook oog te hebben voor de kwetsbaren in de eigen leefomgeving en het stimuleren van zelfredzaamheid en zelforganiserend vermogen van de buurt. Dit sluit aan bij de Wmo. Daarin staat onder andere bevordering van leefbaarheid en sociale samenhang centraal, waarbij door de overheid meer dan in het verleden een beroep wordt gedaan op de zelfredzaamheid van de burger en hulp door de directe omgeving, zoals familie en buren. Samen in de Buurt spreekt bewoners aan op hun verantwoordelijkheid voor elkaar en nodigt hen uit om deze in eigen straat en buurt ook daadwerkelijk te nemen. Uitgangspunten van Samen in de Buurt zijn: • De vrijwillige inzet komt vanuit de buurt zelf. • Het gaat om wederkerigheid: niet alleen vragen, maar ook bieden. • Geen zware, medische of langdurige zorg, maar lichte hulp en aandacht.

2.2 De werkwijze Het doel van het project Samen in de Buurt, zoals dat van oktober 2008 tot april 2009 is uitgevoerd, is het versterken van de sociale samenhang. Rijnstad en haar partners willen met het project nieuwe vormen van buurtzorg en burenhulp in gang zetten. Daarbij gaat het in de kern om het vergroten van het aantal buurtcontacten en daarmee het versterken van het buurtgevoel. Om dit te realiseren, is het nodig om in gesprek te gaan met de buurtbewoners. De werkwijze van Samen in de Buurt bestaat feitelijk uit twee stappen: • Het in kaart brengen van vraag en aanbod bij bewoners. Door middel van huisbezoeken wordt gezocht welke kwaliteiten mensen hebben en bij welke behoeften mensen hulp kunnen gebruiken. • Het matchen van vraag en aanbod. Het kan gaan om een individuele of een groepsgewijze match, dus bijvoorbeeld iemand die één keer boodschappen doet voor de buren of een groepsactiviteit voor 65-plussers.

Spectrum CMO


3

Deze match wordt bijvoorbeeld gefaciliteerd door de projectmedewerker, die zorgde voor de eerste kennismaking tussen aanbieder en vrager. Samen in de Buurt is een nieuw project in Arnhem en kan daarom niet één-op-één vergeleken worden met andere projecten. Bij de opzet is echter gebruik gemaakt van reeds beproefde instrumenten. Het project is gestart met de Open-vraagmethodiek. Aan het eind van de pilot is gebruik gemaakt van de contactladder van het Verwey Jonker Instituut vertaald naar Samen in de Buurt.

2.3 De pilot in een buurt Bij deze pilot ging het om het proberen en leren. Het project is daarom in een klein werkgebied gestart om zichtbaar en met voldoende inzet de pilot ‘Samen in de Buurt’ te kunnen toepassen. De selectie van de buurt wordt in hoofdstuk 3 beschreven.

2.4 Taken en rollen De initiatiefnemer en kartrekker van de pilot is Stichting Rijnstad. Zij zorgt voor de realisatie van het project. Daarnaast zijn de volgende partijen betrokken: • Vivare als woningverhuurder in de wijk. Vivare droeg financieel bij en ook inhoudelijk met haar kennis van de wijk. • Spectrum CMO schreef het projectvoorstel en het plan van aanpak en adviseert. Spectrum maakt achteraf een ‘evaluatieve procesbeschrijving’. Ook zijn verschillende organisaties over het project geïnformeerd, zoals: de Stichting Welzijn Ouderen, het Meldpunt Vrijwillige Thuishulp, Platform Buurtzorg Projecten, Service Centrum Mantelzorg (SCM) en Vrijwillige inzet Arnhem (VIA). Deze laatste organisatie is tevens actief betrokken geweest bij het project.

2.5 Tijd en budget Er zijn verschillende partijen betrokken geweest bij de financiering van het project, waarbij het grootste deel is gefinancierd door de gemeente Arnhem en Vivare. Het totaalbudget voor de pilot was € 87.270,-. Dit is uitgesplitst in twee fasen. Voor fase één was € 28.590,beschikbaar. Het budget is ingezet voor de inbedding van het project in de wijk, de huisbezoeken, een PR-budget en de opzet, coördinatie en faciliteiten van de leeromgeving. Voor fase twee is € 58.680,- beschikbaar. Naast bovengenoemde activiteiten wordt het geld ook ingezet voor de evaluatie van het project en de adoptie van de wijkactiviteit. Tips: • • •

• •

4

Zorg voor overeenstemming over de aanpak bij alle betrokken partijen. Schrijf een projectplan met een overzicht van de betrokken partijen, een heldere taakverdeling en de uitvoeringsuitspraken. Maak afspraken over het proces: zoals de momenten dat terugkoppeling over voortgang plaatsvindt, eventuele go en no go momenten en de doorlooptijd van het project. Reserveer voldoende tijd en middelen. Maak zoveel mogelijk gebruik van beproefde instrumenten.


|


3. Stap 2: Keuze voor de wijk of buurt

Dit hoofdstuk beschrijft de criteria voor de keuze van de buurt en de kenmerken van de gekozen wijk Kronenburg. Mening van de buurtbewoners: “Nergens heb je zo weinig contact als op een galerijflat!” “Er staan veel woningen in de buurt te koop, daar komen allemaal buitenlanders in en hier wordt de buurt niet beter van,”

3.1 Keuze van de buurt Voor de keuze van de buurt voor de pilot hebben twee overwegingen een rol gespeeld: 1. Herkenbare omvang: mensen moeten zich met elkaar kunnen identificeren, maar de buurt moet wel zo groot zijn, dat ze elkaar (bijna) niet kennen. Als criterium is gehanteerd: een buurt met minder dan 3.000 inwoners. 2. Soort buurt: in de basis moeten ontmoeting en vrijwillige inzet mogelijk zijn, dus geen omgeving waar sprake is van cumulerende problemen, desintegratie of verharding. Gekozen is voor een buurt in de Arnhemse wijk Kronenburg. Het gaat om een afgebakend gebied van circa 450 adressen onderverdeeld naar deelbuurten: • Kronenburgsingel • Schepen van Ommerenstraat • Schepen van Allerpad, Schepen van Mijnschartstraat en Schepen van Ringhenbergstraat In deze pilot zijn we uitgegaan van de indeling die de betrokken woningcorporatie Vivare hanteert. Vivare noemt dit een buurt ‘die er tussen zit’. Het is volgens hun indeling geen aanpakwijk (rood), maar ook geen wijk die geen of weinig aandacht vereist (groen). De wijk is te kleuren als oranje, kan rood worden, maar ook naar groen getrokken worden. Bij een keuze kan natuurlijk ook een andere indeling worden gebruikt. Zo hanteert de gemeente Arnhem de volgende indelingen: beheerwijk, preventiewijk en krachtwijk. Bij selectie is het van belang om een buurt te kiezen waar geen heel ernstige sociale problemen spelen. Bewoners moeten nog wel open staan voor buurtcontacten.

3.2 Kenmerken van Kronenburg Om het project te kunnen starten, was kennis over de wijk en haar inwoners belangrijk. Er waren geen specifieke cijfers beschikbaar van de gekozen buurt. Daarom zijn cijfers gebruikt van de gehele wijk Kronenburg. In eerste instantie is gekeken naar de demografische gegevens (de bevolkingssamenstelling van de wijk).

Spectrum CMO


5

Bevolkingssamenstelling 1 Als we naar de cijfers kijken, wonen in Kronenburg relatief veel mensen met een verhoogd risico op sociaal isolement, zoals ouderen (22% is 65+), alleenstaanden (63%) en allochtonen (24%). 97% van de woningen is een huurwoning.

Leeftijdskenmerken:

2008

Aantal inwoners 2.460

Mannen

Vrouwen

1.110

1.340

0 tot 15 jaar 12%

15 tot 25 jaar 8%

25 tot 45 jaar 31%

45 tot 65 jaar 27%

65 jaar plus 22%

Particuliere huishoudens: Huishoudens totaal 1.540

Eenpersoonshuishoudens 63%

Huishoudens zonder kinderen 20%

Huishoudens met kinderen 18%

Gemiddelde huishoudensgrootte 1,6

Allochtonen: Nietwesters totaal 24%

Marokko

Nederlandse Antillen en Aruba

Suriname

Turkije

Overig nietwesters

4%

2%

5%

3%

11%

Daarnaast is het van belang inzicht te hebben in de aanwezigheid van eventuele risicogroepen, sociaal isolement, cijfers over participatie, aantal en soort verenigingen, actieve maatschappelijke instellingen en voorzieningen en dergelijke. Daarom zijn gesprekken gevoerd met professionals die de wijk goed kennen. Tijdens de uitvoering van de huisbezoeken was één van de knelpunten dat de wijk ‘op papier’ niet op alle punten overeenkomt met de werkelijkheid. Zo bleken er vele kleine netwerken (op galerijniveau) te bestaan in deze buurt (onderdeel van de wijk Kronenburg). Deze zijn voor een buitenstaander onzichtbaar. Deze ‘ontdekking’ stelt het oorspronkelijke beeld bij. Daar waar in eerste instantie het idee bestaat dat het met de sociale samenhang armoedig is gesteld, wordt dat beeld aangepast. Een leerpunt is om bij een dergelijk project niet uit te gaan van wat er niet is (armoede), maar juist uit te gaan van wat er wel is (rijkdom) en dat als vertrekpunt te nemen. Tips: • •

• • •

Start in een beperkt gebied en in een buurt waar geen ernstige sociale problemen spelen. Maak een wijkprofiel op basis van cijfers, gesprekken met professionals en vrijwilligers die de wijk goed kennen en toets de bevinding bij (vertegenwoordiging van) buurtbewoners. Zowel een professionele als een informele blik op de wijk is van belang. Let ook op de infrastructuur, bijvoorbeeld op de aanwezigheid van ruimte om ontmoeting te realiseren. Kies bij voorkeur een wijk met een buurtcentrum of wijkcentrum (of andere ontmoetingsruimte). Breng bestaande initiatieven (projecten en activiteiten) die reeds in de wijk worden uitgevoerd in kaart. Kies (indien mogelijk) een buurt of wijk met een wijken bewonerscommissie.

1

De kerncijfers zijn gebaseerd op de wijkgegevens van de gemeente Arnhem voor Kronenburg. In de pilot is hier weer een selectie op gemaakt op straatniveau. Er zijn geen afzonderlijke gegevens per straat van Kronenburg bekend. 6


|


4. Stap 3: Van voorbereiding tot uitvoering

Nadat het plan is beschreven en de wijk is geselecteerd, kan gestart worden met de voorbereidende werkzaamheden. Dit hoofdstuk beschrijft de voorbereidingen als het aanstellen van een projectmedewerker, het zorgen voor draagvlak en de publiciteit. De twijfel van buurtbewoners zelf:

“Het zal mij benieuwen hier in de buurt. Ik denk niet dat mensen mee gaan doen aan het project.” “Vroeger was er nog sprake van burenhulp, dat krijg je nu niet meer van de grond.”

4.1 Aanstellen projectmedewerker Voor de uitvoering van het pilotproject is een projectmedewerkster aangesteld. Zij is de verbindende factor tussen bewoners en instellingen. Taken van de projectmedewerkster zijn: • Via huisbezoeken contact leggen met buurtbewoners. • Inventariseren van vragen en behoeften bij bewoners. • In kaart brengen van aanbod van bewoners aan te bieden hulp. • Matchen van de vragers en aanbieders. De ervaring heeft geleerd dat degene die de huisbezoeken aflegt, moet beschikken over de volgende vaardigheden: • Zelfstandig kunnen werken • Goede gespreksvaardigheden • Inlevingsvermogen • Tactisch kunnen omgaan met verschillende mensen • Praktisch ingesteld • Voldoende levenservaring • Bij voorkeur bekend in de gemeente en de wijk • Bekend zijn met sociale kaart en kunnen doorverwijzen naar instanties

4.2 Draagvlak creëren Draagvlak bij al de betrokken organisaties in de buurt was een belangrijke voorwaarde voor de start van het pilotproject. Om te komen tot sociale versterking op buurtniveau, is afstemming en samenwerking tussen instellingen namelijk noodzakelijk. Daarom zijn in de oriëntatiefase gesprekken gevoerd met sleutelfiguren van de verschillende betrokken organisaties en de bewoners van de buurt.

Spectrum CMO


7

Betrokken partijen: Financiers

In de begeleiding en de uitvoering

Vivare

Vivare

Gemeente Arnhem

Stichting Rijnstad

Stichting Rijnstad (ureninzet)

Vrijwilligerscentrale Arnhem

Spectrum CMO

Spectrum CMO

Wijkplatform

Ook was het de bedoeling om de bewonerscommissie te betrekken. Zij kunnen bijdragen aan draagvlak voor het project, een goede (positieve) publiciteit en het werven van vrijwilligers. Bij de start van het project Samen in de Buurt was de bewonerscommissie Kronenburg inmiddels opgeheven en was het bewonersinitiatief Wonen in Kronenburg niet meer erg actief. Dat had gevolgen voor de uitvoering. De projectmedewerker heeft daarom extra tijd besteed aan publiciteit, het creëren van draagvlak en het organiseren van vervolgactiviteiten.

4.3 Zorgen voor projectstructuur Het plan was om te werken met een ambassadeursgroep: een groep vrijwilligers die samen met de projectmedewerkster (beroepskracht) gesprekken zou voeren met de bewoners. Besloten is om hier van af te zien. Het werven en begeleiden van vrijwilligers bleek te arbeidsintensief. Ook was er teveel onduidelijkheid over het profiel die een vrijwilliger moet hebben om ingezet te kunnen worden in de pilot. Het werken met vrijwilligers zal bij een vervolg van het project opnieuw bekeken worden. In deze pilot is gewerkt met een tweedejaars stagiaire Maatschappelijk Werk & Dienstverlening. Om te kunnen ontwikkelen, moet er geleerd worden. Geleerd van de respons van bewoners en geleerd van de ervaringen en inzichten van de uitvoerders. In de pilot is de kring Dynamo opgericht. Deze kleine kring fungeert als een soort helpdesk voor de uitvoerders, zodat zij snel terecht kunnen voor advies, tips en afblazen. Na de pilotperiode zal tevens de kring Reflector opgericht worden. Deze kring stelt zich actief op de hoogte van de bevindingen uit de pilot en houdt tijdens de looptijd van de pilot twee reflectiesessies om opbrengsten te genereren naar de beleidsmatige inzet en uitvoeringscondities die nodig zijn voor de versterking van de informele sociale structuur in buurt en wijk.

8


|


4.4 Maken van een planning Een goede planning is essentieel voor het welslagen van het project. Voor het pilottraject werd een strakke planning gehanteerd, die ook strikt is nageleefd.

December

Activiteit Gesprekken betrokken organisaties en sleutelfiguren Afbakening buurt Brief vooraankondiging Promotiemateriaal ontwikkelen Ontwikkelen formulieren Werven en trainen interviewers Huisbezoeken

Maart April

Databank vullen Buurtactiviteit organiseren

Oktober-november

Oktober Oktober November November November

Doel Kennismaken, draagvlak creëren Opstellen selectiecriteria Voorbereiding huisbezoek PR Voorbereiding huisbezoek Deskundige interviewers Inventarisatie vraag en aanbod Registratie Sociale samenhang bevorderen

4.5 Publiciteit en marketing Het project moet uiteraard bekend worden in de wijk of buurt. Voor Kronenburg is dit op verschillende manieren gedaan. Dit is noodzakelijk omdat het een nieuw project is. De volgende media-uitingen zijn uitgevoerd: • Twee keer een artikel in Wijkkrant Vrehoek • Een keer een artikel in Gemeentenieuws • Informatie op de website van Rijnstad • Drie keer de Nieuwsbrief Samen in de Buurt • Een artikel in het blad “Vivare Schrijft”

Tips: • • • • • •

Werk met een deskundige uitvoerder voor huisbezoeken (professional). Zorg voor draagvlak bij alle betrokken partijen en werk met een klankbordgroep. Maak een planning van de activiteiten. Beschrijf de rollen van de betrokken partijen en maak afspraken over de overlegstructuur. Informeer burgers in de wijk tijdig over het project en over de voortgang. Maak hiervoor bijvoorbeeld een PR- of communicatieplan. Breng het huisbezoek (project) positief.

Spectrum CMO


9

10


|


5. Stap 4: De huisbezoeken

Dit hoofdstuk beschrijft de inventarisatie van vraag en aanbod van burgers. Het huisbezoek is gekozen als middel om in beeld te krijgen welke hulp bewoners kunnen bieden of welke hulp ze nodig hebben. Drie verschillende huisbezoeken: “U bent een cadeautje aan de voordeur.” “Ik wil niets met mijn buurtgenoten, al dat geroddel.” “Ik wil wel ramen wassen voor de buren, ik zou dat bij de hele flat wel willen doen!”

5.1 Het huisbezoek In de periode 1 oktober 2008 tot en met 31 maart 2009 zijn er naar 123 adressen brieven gestuurd (bijlage 1). In de wijkkrant en in Gemeentenieuws is tevens een artikel geplaatst over de pilot Samen in de Buurt. Dit om alle buurtbewoners over de huisbezoeken te informeren. Tevens stond vermeld dat bewoners zich ook rechtstreeks voor een huisbezoek konden aanmelden, ook als ze nog geen brief hadden ontvangen. Na het verzenden van de brief is vervolgens huis-aan-huis aangebeld. Wanneer een bewoner drie keer niet thuis was, is een niet-thuis-briefje achtergelaten. De huisbezoeken zijn uitgevoerd door een projectmedewerker en een stagiaire MWD. Bewoners konden aangeven of zij wilden deelnemen aan de inventarisatie.

5.2 Werkwijze Het doel van het gesprek was om informatie te verkrijgen over het buurtgevoel en burencontacten van bewoners en het inventariseren van de hulpvraag en het aanbod voor lichte hulp. Tijdens het gesprek stonden twee vragen centraal: • Wat zou u willen of kunnen doen voor uw buurtgenoten (boodschappen doen, hond uitlaten, oppassen op kinderen, computerproblemen oplossen, klussen in en om het huis)? • Welke hulp heeft u nodig of zou u graag krijgen van buren en/of anderen? In eerste instantie werden de gesprekken gevoerd door middel van de Openvraagmethode. Deze methode voldeed niet. De gesprekken waren te vrijblijvend en gingen soms alle kanten op. De laatste weken is van interviewtechniek veranderd en is de contactladder gebruikt als vragenlijst (bijlage 3). De interviewer had behoefte aan meer structuur tijdens het gesprek. Kenmerken van de contactladder zijn dat deze eenvoudig te gebruiken is (ook door stagiaires en vrijwilligers) en dat de nadruk niet op criminaliteit, veiligheid en overlast wordt gelegd, maar dat tijdens het gesprek gekeken wordt naar potenties van bewoners.

Spectrum CMO


11

Twee andere voordelen zijn dat het eenvoudiger is om gegevens te registeren (kwantitatief) en dat de vragenlijst tevens gebruikt kan worden om een voor- en nameting te doen. Zo kunnen gegevens met elkaar vergeleken worden.

5.3 Resultaat In totaal zijn met 59 bewoners gesprekken gevoerd (interview). In figuur 5.1 staan de kwantitatieve resultaten van de huisbezoeken weergegeven. De gesprekken hebben uiteindelijk geleid tot 13 mensen die een hulpvraag hadden en 15 personen met een aanbod. De hulpvraag en het aanbod waren echter zeer uiteenlopend, zodat slechts drie keer een match gemaakt kon worden.

Figuur 5.1: kwantitatieve resultaten huisbezoeken pilot project SIB

De gesprekken leverden tevens signalen op over de buurt en de sociale cohesie. Enkele bevindingen zijn: • Bewoners vragen minder snel hulp aan de buren of aan mensen in de buurt. Daardoor zitten sommigen in een isolement of ze vragen hulp aan familie buiten de buurt en zelfs buiten de stad. • Er wordt volgens buurtbewoners te weinig georganiseerd voor de buurt als het gaat om wijkfeesten, brunches, et cetera. Onduidelijk blijft wie dat dan zou moeten organiseren. • Er bestaan in veel gevallen al sociale netwerken tussen buurtbewoners. Deze zijn niet inzichtelijk gemaakt en zijn niet uit te drukken in harde cijfers. • Veel bewoners mantelzorgen voor hun partner of buurvrouw. Bewoners die al zwaar belast zijn door het zorgen voor een ander, staan niet voor dit soort projecten open als het gaat om “lichte hulp” voor naasten of buren op basis van wederkerigheid. Zij hebben behoefte aan concrete ondersteuning bij hun taken.

•

Mensen voelen zich niet altijd veilig in de buurt. Onbestemde onveilige gevoelens worden veroorzaakt door de leefomgeving (vies, donkere plekken, mensen leven afgesloten). Er zijn vooral ergernissen als het gaat om zwerfvuil, hondenpoep, een defecte lift en de inzet van de huismeester.

•

Sommige bewoners blijken voor persoonlijke (familie, vrienden) en zakelijke (werk) relaties afhankelijk te zijn van mensen die (ver) buiten de eigen buurt wonen.

12


|


•

•

Zij hebben wel sociale contacten, maar niet op buurtniveau. Binnen de buurt zijn verschillen geconstateerd. Zo hebben de bewoners aan de Kronenburgsingel netwerken in de eigen flat. Bewoners aan De van Ommerenstraat niet; zij hebben dat veel meer buiten de buurt en/of stad. Huisbezoeken slaan wel aan bij senioren als het gaat om ontmoeting en sociaal isolement. Er wordt veel eenzaamheid en sociaal isolement gesignaleerd. Er is bij ouderen wel behoefte aan een praatje, maar men komt liever niet bij elkaar over de vloer, omdat men bang is verplichtingen aan te gaan. Een algemene ontmoetingsruimte is voor hen dan veiliger. Uit de huisbezoeken kwam naar voren dat de bewoners zich best betrokken voelen, maar ze zetten deze betrokkenheid niet om in daden. Ook weten bewoners niet goed hoe ze contact moeten maken met medebewoners. In Kronenburg speelt vooral de vraag waar doe je dit?

5.4 Ervaringen De pilot leverde veel kennis en ervaring op over de huisbezoekmethode. Hieronder staan de belangrijkste bevindingen, soms wordt tevens een mogelijke oplossing of verbeterpunt vermeld. •

Uitvoeringsperiode is belangrijk De onderzoeksperiode liep van 1 oktober 2008 tot 1 april 2009. Van tevoren was al bepaald dat de enquêtes bij daglicht uitgevoerd moeten worden, op een tijdstip dat er veel mensen thuis zijn en open doen. Daarom was de periode dat deze pilot liep minder geschikt. In de wintermaanden staan bewoners minder open voor huisbezoeken. Ook is het vroeg donker, dit verkort de bezoekperiode. De start van de pilot zou moeten lopen vanaf eind maart, als de zomertijd weer is ingevoerd, zodat ook aan het begin van de avond bij daglicht enquêtes gehouden kunnen worden. Dan kunnen ook de mensen die overdag werken, worden bereikt. Dit is vaak de wat jongere doelgroep, die een belangrijke bijdrage kan leveren als het gaat om het bieden van lichte hulp en ondersteuning.

•

Stagiaires Een ander knelpunt was dat de pilot niet parallel liep met het schooljaar. Dit maakte het lastig om stagiaires in te zetten. Het project biedt voldoende inhoud voor tweedejaars MWD stagiaires.

•

Huisbezoeken uitvoeren is arbeidsintensief Het uitvoeren kost veel tijd. Het huisbezoek zelf, maar ook de werving, registratie en publiciteit (folders, brieven en nieuwsbrief). Hiervoor is extra administratieve ondersteuning wenselijk.

•

De methode is niet voor iedereen geschikt Met een huisbezoek worden niet alle groepen bereikt. Sommige buurtbewoners geven aan een gesprek aan huis te persoonlijk te vinden of geen mensen in hun eigen huis te willen ontvangen. Speciale aandacht is nodig voor bewoners die zich niet veilig voelen in de buurt. Uit ervaring blijkt dat deze mensen liever geen huisbezoek willen.

Spectrum CMO


13

Aan deze bewoners zou bijvoorbeeld een andere mogelijkheid geboden moeten worden om hun wensen en aanbod kenbaar te maken (digitaal, telefonisch en schriftelijk). •

Niet iedereen wil hulp van buren Voor sommige mensen komt burenhulp te dichtbij. Mogelijk zou een klussenbank met vraag- en aanbod neutraler en laagdrempeliger zijn. Hier kan gekeken worden naar bestaande mogelijkheden, zoals: To switch in Kronenburg, Arnhem in Kaart of het Meldpunt Vrijwillige Thuishulp. Deze kan praktische hulp bieden: een boodschap doen, de hond uitlaten of een kleine klus in huis of tuin, iemand die regelmatig op bezoek komt. Op deze wijze werk je ook aan sociale cohesie. De aanbieder komt dan echter niet per se uit de eigen wijk of buurt.

•

Aanbod lastig te verkrijgen Bewoners benoemen bij de inventarisatie naar hulpvraag en -aanbod eerder wat ze missen aan activiteiten in de buurt, dan wat ze zelf kunnen doen. Ook kunnen bewoners vaak wel een lichte hulpvraag bedenken, maar het benoemen van een aanbod wordt voor bewoners al een stuk moeilijker. Een mogelijke oplossing zou zijn een vraag- en aanbod site. Op deze manier hoeven mensen niet alleen tijdens een huisbezoek een aanbod te verzinnen, maar kunnen ze op ieder moment een aanbod formuleren en op de site zetten. Voor mensen die geen toegang hebben tot de digitale snelweg is een pagina in de wijkkrant een oplossing. De gemeente Arnhem heeft een speciale website ‘’Arnhem in kaart’’ (digitaal verzamelpunt op wijkniveau). Bij Rijnstad wordt onderzocht of daar bij aangesloten kan worden.

•

Huisbezoeken in een duo In deze pilot zijn geen negatieve ervaringen opgedaan met het huisbezoek, maar op basis van ervaringen met huisbezoeken in andere gemeenten en op advies van de politie is een aanbeveling gedaan om de bezoeken met twee personen af te leggen. Dit heeft echter wel consequenties voor de tijdsinvestering.

Tips: • • • • • •

14

De huisbezoeken op verschillende tijdstippen uitvoeren, zodat verschillende doelgroepen bereikt kunnen worden. De huisbezoeken niet in de winter uitvoeren. Zorgen voor voldoende secretariële ondersteuning voor communicatie en PR. De huisbezoeken bij voorkeur met twee personen uitvoeren. Het gesprek (interview) op een gestructureerde manier voeren. Een handig hulpmiddel is de contactladder. Een goed registratiesysteem voor de gesprekken. Zeker als het project op verschillende plaatsen wordt uitgevoerd.


|


6. Stap 5: Match en activiteiten

In dit hoofdstuk wordt de laatste stap van het pilotproject beschreven, namelijk de vervolgacties nadat de vraag en het aanbod in beeld zijn gebracht. In praktijk zullen de stappen steeds opnieuw worden doorlopen. Meningen over vervolgacties: “Jullie moeten eens wat meer voor de buurt hier organiseren.” “Fijn zo’n koffieochtend, ik ken nu mensen die ik voorheen niet kende in de flat.” “We missen speeltuintjes voor de kleintjes”

6.1 Vervolgactiviteiten Grofweg zijn er twee soorten vervolgacties mogelijk. Er is een match tussen de hulpvraag en het hulpaanbod of er is een vraag of situatie waarbij doorverwezen kan worden naar een hulpverlenende instantie. In praktijk kan er ook sprake zijn van overlap, bijvoorbeeld een bewoner die vanuit vrijwilligerswerk een activiteit in de buurt gaat organiseren. Uit de resultaten van de huisbezoeken bleek dat bewoners vaak niet weten wat ze willen als het gaat om vraag-aanbod-groepsactiviteiten. Daarom is een aantal startactiviteiten opgezet in de hoop dat deze weer tot nieuwe ideeën en activiteiten aanzetten. De activiteit is geen doel op zich, maar een middel om onderlinge contacten in de buurt te versterken en het ‘zelforganiserend’ vermogen aan te boren in de buurt. Voorbeelden hiervan zijn: • Diverse activiteiten, zoals: bloemschikken, aquarelleren, een boekenclub, bibliotheek Kronenburg, culinaire uitwisseling en ‘doe-ochtenden’ met knutselen en spelletjes (zie figuur 6.1). • Drie keer een koffieochtend (zie figuur 6.2). Het gaat in totaal om 39 bezoekers, met name 50+ bewoners die een bepaald activiteitenaanbod zouden willen zien in het hart van de wijk (kaarten, knutselen, bingo, bloemschikken en schilderen).

Figuur 6.1: aantal deelnemers aan de verschillende activiteiten

Spectrum CMO


15

Figuur 6.2: aantal deelnemers koffieochtenden

6.2 Bevindingen Geconcludeerd kan worden dat het maken van een match op basis van vraag- en aanbodinventarisatie aan huis lastig is. Mensen kunnen vaak wel benoemen wat ze missen of welke ondersteuning ze zelf wensen, maar lastiger is het om hun eigen aanbod voor anderen te benoemen. Daarnaast waren de vragen en de geboden diensten zeer divers. Het was daarom vaak niet mogelijk om een match te maken. Het project heeft daarom niet tot het gewenste aantal matches geleid. Het huisbezoek bleek echter wel een goed instrument om buurtbewoners beter te leren kennen. Het contact was tevens een goede basis om hen te stimuleren gebruik te maken van bestaande voorzieningen of deelname aan projecten. De pilot leverde de volgende inzichten: •

Gebruik van het bestaande aanbod Het is belangrijk dat er niet steeds nieuwe activiteiten worden georganiseerd, maar dat er zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van bestaande instellingen en bestaand activiteitenaanbod.

•

Tijdig weer loslaten Belangrijk is om helder te communiceren dat je niet blijvend activiteiten organiseert voor een buurt of wijk, het is zaak om steeds te zoeken naar wat bewoners willen en wat zij bereid zijn ervoor te willen doen (Samen in de Buurt).

•

Samenwerking met buurtorganisaties is nodig Bij het ontbreken van (actieve) buurtorganisaties heb je weinig zelforganiserend vermogen in de wijk.

•

Ruimte voor ontmoeting is nodig In deze wijk wordt een wijkcentrum (of andere ontmoetingsruimte) gemist. Hierdoor is het lastig om ontmoeting (samen met de buurtbewoners) te organiseren.

16


|


Tips: •

Enthousiasmeer bewoners door in de buurt laagdrempelige activiteiten te organiseren. De activiteit is dan een manier om bewoners met elkaar in contact te brengen.

•

Ondersteun het matchen via huisbezoeken met een andere methode, bijvoorbeeld een Samen in de Buurt internetsite waar mensen hun (ondersteunings)vragen kunnen vermelden en hun diensten kunnen aanbieden.

•

Begin de activiteiten kleinschalig en met behulp van professionals. Als dit eenmaal loopt, draag dan de activiteit geleidelijk over aan de buurtbewoners. De professional houdt echter een ondersteunende en faciliterende rol.

•

Maak gebruik van bestaande activiteiten en diensten in de buurt.

Spectrum CMO


17

18


|


7. Evaluatie en vervolg

7.1 Bevindingen Het pilotproject in de wijk Kronenburg is afgerond en er is veel ervaring opgedaan. Hoewel de gestelde doelen (aantal huisbezoeken en matches) niet zijn gehaald, geven de bevindingen voldoende aanleiding om Samen in de Buurt in verbeterde vorm voort te zetten. Met deze pilot is een goede basis gelegd voor een vervolg. De evaluatie en de methodiekbeschrijving bieden voldoende handvatten voor het starten van het project in andere buurten. In de voorgaande hoofdstukken staan de belangrijkste bevindingen en leerpunten per stap aangegeven. De algemene conclusies zijn: • Buurtzorg realiseer je niet in zes maanden. • Buurtzorg moet groeien, een pilot van zes maanden is relatief kort om resultaten te boeken. Samen in de Buurt moet nog een ‘begrip’ worden in de buurt. • Sociale samenhang realiseer je niet top-down. • Buurtzorg kun je niet afdwingen. Het project Samen in de Buurt gaat er vanuit dat sociale samenhang door een vraag en aanbodmatch te versterken is. De verwachtingen zullen op dit punt bijgesteld moeten worden. De huisbezoeken blijken wel een goede manier om contacten met bewoners te krijgen en samen met hen te kijken hoe bewoners meer voor elkaar kunnen betekenen. Niet elk huisbezoek leidt echter tot een match tussen een hulpvraag en -aanbod, maar het blijkt een goede start om elkaar leren kennen en de drempel om elkaar aan te spreken te verlagen.

7.2 Hoe gaat het verder? Het project zal, met de ervaringen van de pilot, worden voortgezet voor de periode van april 2009 tot maart 2010. Doelstellingen 1. Sociale samenhang versterken • Aantal burencontacten vergroten • Waar mogelijk burenhulp versterken (buurtzorg) 2. Door ‘achtervoordeur-methode’ Adequaat doorverwijzen naar instellingen en hulpverlening (korte lijn) 3. Methodiekbeschrijving na 18 maanden Ad.1: Dit betekent in de eerste plaats dat er contact is tussen bewoners; het kennen en gekend worden, maar ook het deelnemen aan sociale activiteiten en netwerken van straatof buurbewoners.

Spectrum CMO


19

Hoe gaan we dit doen? We maken gebruik van bestaande instrumenten, zoals de Straatladder (uit: “Mensen maken de stad” een Rotterdamse aanpak op straatniveau), waarbij de nadruk ligt op straatniveau. Door het uitvoeren van een bijbehorende quickscan wordt bepaald of Samen in de Buurt in die specifieke straat zal worden ingezet. Huisbezoeken: • Bij het huisbezoek nemen wij een contactladder (instrument Verwey-Jonker Instituut) af (nulmeting). • Wij besteden bij het gesprek aandacht aan burencontact, leefomgeving en sociale participatie (eigen actieve bijdrage). • Het streven is om iedereen te bereiken met huisbezoeken in een straat. Bij vernieuwingsprojecten ligt de respons deur-aan-deur op 70%, dat nemen wij als streefgetal. • Waar mogelijk matches maken tussen buurtbewoners. • Reflector (klankbordgroep) opstarten met Vivare, Gemeente GSOIII en opbouwwerk Kronenburg. • Participeren Platform Buurtprojecten. • Intensieve samenwerking voortzetten met projectmedewerker Bewonersparticipatie Kronenburg. Zij is sinds 1 mei 2009 aangesteld binnen Rijnstad. Projectvoorstel Daarnaast heeft Rijnstad een concept projectvoorstel geschreven: “De straat in beweging”. Dit is een projectvoorstel om sociale samenhang en actief burgerschap te versterken in Arnhem Midden/Nieuw Zuid. Hierin wordt Samen in de Buurt opgenomen in een groter geheel, in een brede aanpak van sociaal-maatschappelijke problematiek.

20


|


Bijlage1: Brief buurtbewoners

Beste buurtbewoner, In een buurt wonen waar het normaal is dat mensen iets voor of met elkaar doen, lijkt vanzelfsprekend, maar is dat het ook? Een schone straat, een klusje in huis of tuin, samen een activiteit organiseren of gewoon een praatje…. Rijnstad wil proberen om daar met Samen in de Buurt verandering in te brengen. Samen in de Buurt wil samen met u kijken of we in uw buurt (groepen) mensen bij elkaar kunnen brengen. Wij willen in uw buurt werken aan: • Contact en ontmoeting • Ken de wijk en de buren… • Samen dingen doen • Lichte praktische hulp (vraag en aanbod) • Activiteiten in de buurt Om te kijken of mensen inderdaad iets voor of met elkaar willen doen, komt een medewerker van Samen in de Buurt binnenkort bij u langs voor een buurtgesprek. Meedoen is volstrekt vrijwillig! Alles mag, niets moet! Wij bellen binnenkort bij u aan voor een buurtgesprek Samen in de Buurt is een project van Rijnstad. Vivare en de gemeente Arnhem financieren dit project. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Imke van Ophuizen, projectmedewerker Samen in de Buurt, (06) 11 51 20 43 of [email protected] (bereikbaar op maandag-woensdagochtend-donderdag)

Spectrum CMO


21

22


|


Bijlage 2: Niet thuisbriefje

SAMEN IN DE BUURT

datum:……………..

Een medewerker van Samen in de Buurt is bij u aan de deur geweest voor een huis(deur)bezoek. Helaas troffen wij u niet thuis. U hebt een brief gehad met de achtergrond voor dit huisbezoek. Wij willen inventariseren of u mee wilt doen om het aantal burencontacten te vergroten, zodat buurtbewoners vaker een beroep kunnen doen op elkaar als het gaat om lichte hulp. Bent u geïnteresseerd en wilt u graag een afspraak maken, dan kunt u contact opnemen met: Imke van Ophuizen 06-11512043 (op de volgende werkdagen: maandag, woensdagochtend, donderdag) [email protected] www.rijnstad.nl

Spectrum CMO


23

24


|


Bijlage 3: Contactladder

Naam:…………………………….Adres:………………………………………………………

Intensiteit van contacten

Wenselijke contacten

5. Hoe lang woont u al in deze buurt?

Niet belangrijk

Zou beter kunnen

Wil ik graag zo houden

Helemaal mee oneens

6. Bent u of één van uw ouders in het buitenland geboren? 0 ja 0 nee

Gedeeltelijk mee oneens

………..jaar Gedeeltelijk mee eens

3. Woont u…? 0 Alleen 1. Hoe oud bent u? 0 Alleen met 0 Nog geen 18 jaar kinderen 0 18 tot 35 jaar 0 Samen 0 35 tot 50 jaar 0 Samen met 0 50 tot 65 jaar kinderen 0 > 65 jaar 4. Woont u in…? 2. 0 man 0 vrouw 0 flat 0 eengezinswoning

Helemaal mee eens

Achtergrondvragen

Aanwezige contacten

1. In deze buurt hebben bewoners nauwelijks contact met elkaar 2. Als ik behoefte heb aan gezelschap, dan zoek ik dat bij een buurtgenoot 3. Als ik persoonlijke problemen heb, dan zoek ik contact met een buurtgenoot 4. Door in deze buurt te wonen, heb ik nieuwe vrienden/kennissen gekregen 5. Het contact met mijn buurgenoten is een belangrijke reden om niet te willen verhuizen 6. In deze buurt letten bewoners op elkaar (sociale controle) 7. In deze buurt hebben wij afspraken over het samenleven (gedrag/huisregels) 8. De buurtbewoners hebben dezelfde opvattingen over wat wel en niet kan in de buurt (waarden en normen) 9. Door contacten met mijn buurtgenoten ben ik positiever gaan denken over de buurt en de mensen die er wonen 10. Ik voel mij sterk betrokken bij de buurt 11. De buurt waar ik woon is voor vrienden en familie een reden om minder bij mij op bezoek te komen (parkeergelegenheid, veiligheid et cetera)

Spectrum CMO


25

12. Ik ervaar geluidsoverlast van mijn buurtgenoten 13. Er erger mij regelmatig aan sommige buurtgenoten 14. In deze buurt hebben mensen een zekere angst voor elkaar 15. Ik voel mij niet veilig in deze buurt 16. Ik voel mij thuis in deze buurt Opmerkingen en aanvullingen:

Hoeveel mensen groet u in de buurt als u ze tegenkomt? Met hoeveel mensen maakt u een praatje als u ze tegenkomt? Hoeveel mensen kent u bij naam? Bij hoeveel buurtgenoten gaat u regelmatig op bezoek? Hoe vaak helpt u buurtgenoten (lichte hulp) Boodschappen, planten water geven, koken, Anders:

26

Niet belangrijk

Gewenst

Zou beter kunnen

Aanwezig Aantal of frequentie omcirkelen*

Wil ik graag zo houden

Oppervlakkig contact

0, 1-3, 4-6, 7-10, >10 0, 1-3, 4-6, 7-10, >10 0, 1-3, 4-6, 7-10, >10 0, 1-3, 4-6, 7-10, >10 0 Aantal keer per week 0 1 -6 x per maand 0 Zelden 0 Nooit


|


Eigen bijdrage Heeft u het afgelopen jaar samengewerkt met andere buurtbewoners om iets te doen voor de buurt? Zou u actief willen meewerken aan activiteiten om het samenleven in uw buurt te verbeteren? Aan welke straat-buurtactiviteiten zou u willen meewerken?

Zou u zich individueel lichte hulp willen vragen/aanbieden aan een buurtbewoner, zodat wij van SIB dit in de toekomst kunnen matchen? (uitleggen)

0 ja 0 nee 0 zo ja wat: 0 ja 0 nee 0 sport- en spel 0 activiteiten kinderen 4-12 jaar 0 activiteiten jongeren tot 18 jaar 0 activiteiten voor ouderen 0 straatfeest/ BBQ / wijkbrunch/ markt* 0 afspraken maken over samenleven 0 opzetten/zitting nemen in buurtactiviteitencommissie 0 Anders, namelijk 0 ja 0 nee

Hulpvraag:

Hulpaanbod:

Spectrum CMO


27

28


|


Bijlage 4: Interviewprotocol Samen in de Buurt

Doel interview: • Informatie verkrijgen over buurtgevoel en burencontacten bewoners • Inventariseren hulpvraag en -aanbod lichte hulp Werkwijze interview: • Verspreiding huis-aan-huis-folder met daarin aankondiging huisbezoek • Open-vraagmethode Aanwijzingen interviewer: • Stel open en neutrale vragen (toon interesse) • Stel geen suggestieve vragen • Geen ondervraging, maar bevraging (dus niet het gevoel geven verantwoordelijkheid af te moeten leggen) • Non-verbaal (knikken, hummen) Verbaal: ik begrijp wat je zegt, positieve feedback • Vat aan het einde samen en check of je het goed begrepen hebt Introductie Goedendag, mijn naam is Imke van Ophuizen. Ik ben projectmedewerker SIB en werkzaam bij Rijnstad (welzijn en hulpverlening). U heeft een brief of telefoontje gehad met de achtergrond van dit huisbezoek. Door middel van huisbezoeken willen wij inventariseren of u mee wilt doen om het aantal burencontacten te vergroten, zodat buurtbewoners vaker een beroep kunnen doen op elkaar als het gaat om lichte hulp.

Spectrum CMO


29

30


|


Bijlage 5: Artikel in de wijkkrant

Samen in de Buurt In oktober is in een aantal straten in Kronenburg het project “Samen in de Buurt” (SIB) van start gegaan. (Kronenburgsingel, S. v. Ommerenstraat, S. Mijnschartstraat, S. Ringenberghstraat, S. v. Allerpad). SIB is een samenwerkingsproject van Rijnstad Welzijn & Hulpverlening en Vivare. Een pilotproject wat erop gericht is de sociale samenhang in Kronenburg te versterken. SIB wil het aantal burencontacten vergroten en het buurtgevoel versterken, zodat buurtbewoners vaker een beroep kunnen doen op elkaar wanneer daar behoefte aan is, vooral als het gaat om vormen van lichte hulp! Wederkerigheid is daarbij een belangrijk aspect, je bent dus niet alleen hulpvrager maar ook hulpbieder! Door middel van buurtgesprekken en huisbezoeken willen wij inventariseren welke kwaliteiten en behoeften mensen hebben waarbij zij lichte hulp kunnen bieden of gebruiken. Als dat helder is kunnen vraag en aanbod in de wijk of straat met elkaar “gematcht” worden. Daarom zijn wij op zoek naar vrijwilligers, bij voorkeur uit de buurt of wijk, die samen met ons het project willen vormgeven (de ambassadeurskring). Maar mocht u dit lezen en u wilt deelnemen aan Samen in de Buurt, als hulpvrager en hulpbieder, dan kunt u uiteraard ook contact met ons opnemen. Voorwaarde is dat u woonachtig bent in bovengenoemde straten. De verwachting is dat het project in meer buurten in Kronenburg ingezet zal worden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Rijnstad Stef Visser - Opbouwwerk - 06-42178938 - [email protected] Imke van Ophuizen - Projectmedewerker - 06-11512043 - [email protected] In samenwerking met Vivare: Conny Martens - woonconsulent - 026- 3552023 - [email protected]

Spectrum CMO


31

Samen in de Buurt. Kronenburg Arnhem. Project ter bevordering van de. sociale samenhang in de buurt

Recommend Documents