Productenboek 2013 Safegroup
SAFE... Grijp je kans!
Marloes Geven manager zorg locatie Valkenhorst Maart 2013
Inhoudsopgave Voorwoord .......................................................................................................... 4 Ambulant team ................................................................................................... 5 Methodische uitgangspunten ................................................................................ 5 Systeemgericht werken ....................................................................................... 5 Methodische principes: ........................................................................................ 5 Methodiek Signs of Safety ................................................................................... 6 Aanbod Team Ambulant ...................................................................................... 6 Kerntaken ......................................................................................................... 7 Ambulant Jeugd Team ...................................................................................... 10 Huiselijk geweld ................................................................................................10 Begeleiding jonge (aanstaande) moeders (tot 23 jaar) ...........................................10 Susan Rose en Ambulant Jeugd Team ..................................................................11 Susan Rose Roosendaal .................................................................................... 12 Valkenhorst ...................................................................................................... 13 Algemeen .........................................................................................................13 1. Cliënt staat centraal ................................................................................13 2. Multidisciplinair .......................................................................................13 3. Ketenaanpak ..........................................................................................14 Kinderen in de opvang ...................................................................................... 15 Aanbod kinderen in de opvang ............................................................................16 Begeleidingsmethodiek Veerkracht ...................................................................16 Jeugd/-kindervoorziening 0-4 jaar ....................................................................17 Jeugd/ Kindergroep 4-12 jaar ..........................................................................17 Specialistische Opvoedingsondersteuning ..........................................................18 Let op de kleintjes, 6+ ....................................................................................18 LOK 6- / Moeder-kindcursus ............................................................................19 Peuters, soms lief…soms lastig .........................................................................20 Sociale Vaardigheidstraining Kinderen 6- en 6-12 jaar ........................................20 Aanbod voor volwassenen in de opvang ........................................................... 22 Overzicht diensten .............................................................................................22 Kernactiviteiten in het kort ............................................................................... 23 (Crisis)opvang ..................................................................................................23 Krachten-inventarisatie ......................................................................................23 Begeleiding .......................................................................................................23 Hulpverlening....................................................................................................23 Behandeling ......................................................................................................23 Consultatie .......................................................................................................23 Budgetbeheer ...................................................................................................23 Dienstverlening .................................................................................................24 Juridische hulpverlening .....................................................................................24
Productenboek 2013
2
Ondersteuning ..................................................................................................24 Activering .........................................................................................................24 Arbeidstoeleiding ...............................................................................................24 Signalering .......................................................................................................24 Coördinatie .......................................................................................................24 Consultatie en advies aan professionals ................................................................24 Nazorg .............................................................................................................25 Outreachende acitiviteiten ..................................................................................25 Warme doorverwijzing .......................................................................................25 Interventies binnen Safegroup ......................................................................... 26 De begeleidingsmethodiek Krachtwerk .................................................................26 Groepsactiviteiten..............................................................................................27 Beschrijving methodiek specialistische leefgroepen ................................................28 Tienermoedergroep (TMG) ...............................................................................28 Meander ........................................................................................................29 Beschrijving overige interventies .........................................................................31 Signs of safety ...............................................................................................31 Begeleide terugkeer ........................................................................................32 Triple P: Positief Pedagogisch Programma Niveau 3 ............................................33 OPVI, opvoedingsondersteuning met behulp van video ........................................34 Kaleidoscoop..................................................................................................35 Moeder-kindhechting ......................................................................................36 Cursus bevallen en opstaan .............................................................................36
Productenboek 2013
3
Voorwoord Overzicht activiteiten Safegroup biedt een gevarieerd hulpverleningsaanbod aan gezinnen die met huiselijk geweld te maken hebben (gehad) in de regio West-Brabant. Het gaat om professionele begeleiding en opvang voor vrouwen en hun kinderen in een onhoudbare gewelddadige (thuis)situatie. Dit aanbod bestaat uit het opvang- en begeleidingscentrum Valkenhorst, Shortstay voorziening Susan Rose en ambulante (jeugd)hulpverlening. Met dit aanbod streeft Safegroup naar een effectieve begeleiding van vrouwen, hun kinderen en waar mogelijk hun (ex-)partner om zo te bewerkstelligen dat vrouwen en hun kinderen na hulpverlening in staat zijn om een veilig en zelfredzaam bestaan op te bouwen in de maatschappij. Op Valkenhorst is op dit moment een kleine crisiskramer gevestigd, die binnenkort uitgebreid gaat worden naar 5 afgescheiden en veilige crisis-units. Safegroup faciliteert voor de ketenpartners en de gemeenten in West-Brabant het Steunpunt Huiselijk Geweld.
Breed aanbod De meeste instellingen voor vrouwenopvang in Nederland hebben zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot centra voor aanpak van huiselijk geweld, die een breed scala aan diensten aanbieden. Inzet is om zo vroeg mogelijk oplossingen te bieden in bij geweld in afhankelijkheidsrelaties of in situaties die tot huiselijk geweld kunnen leiden.
Marloes Geven manager zorg locatie Valkenhorst
Productenboek 2013
4
Ambulant team Het ambulante team biedt professionele begeleiding aan gezinssystemen in een onhoudbare, gewelddadige thuissituatie (code oranje en rood), en binnen Susan Rose. Het team is verantwoordelijk voor het organiseren van een samenhangend hulpaanbod voor gezinssystemen rond de complexe problematiek huiselijk geweld en het zorg dragen voor continuïteit en aansluiting. De kernkwaliteit van het team is de directe en outreachende inzet met als doel het doorbreken van het actuele geweld en het beheersen van de crisis. De verantwoordelijkheid voor het gebruik van geweld, voor de eigen veiligheid en de veiligheid van de kinderen worden expliciet benoemd en besproken. In een later stadium staat het ontstaan van het geweld centraal, het onderzoek naar nieuwe inzichten en perspectieven voor en door alle gezinssystemen en het leiden naar de meest geëigende zorg. Het geweld en het machtsmisbruik stoppen binnen het gezinssysteem vindt plaats door middel van een systeemgerichte benadering (signs of safety), waarbij het creëren van veiligheid voorop staat. Het ambulante team vervult hiermee een belangrijke bijdrage in de doelstelling een sluitende aanpak tegen huiselijk geweld te bereiken in West-Brabant.
Methodische uitgangspunten De basisprincipes van het ambulante team zijn verbonden met kennis en achtergronden uit onderzoek en literatuur. De aanpak van huiselijk geweld heeft een grote verandering ondergaan. Het rigide onderscheid tussen slachtoffers en plegers en de nadruk op het wegvluchten voor het geweld maken plaats voor een meer gedeelde verantwoordelijkheid en het stellen van een duidelijke norm.
Systeemgericht werken Uit onderzoek blijkt dat een systeemgerichte benadering bij onder meer partnergeweld goede resultaten oplevert voor het hele gezin. Partnergeweld komt namelijk voort uit de dynamiek binnen relaties. Door te werken vanuit een systeemgericht kader biedt dit perspectieven voor zowel het individu als de overige gezinsleden.
Methodische principes: -
Het betrekken van het gehele cliëntsysteem bij de hulpverlening. Crisis als kans om de negatieve (gezins)dynamiek te doorbreken. Kijken naar interacties tussen betrokkenen met aandacht voor beleving en betekenisgeving van elk persoon. Analyseren van familiepatronen, vaak met behulp van genogrammen. Meervoudige partijdigheid van de hulpverlener. Werken aan herstel van vertrouwen in relaties. Wanneer dit niet lukt, streven naar een harmonieuze beëindiging van de relatie.
Productenboek 2013
5
Methodiek Signs of Safety Signs of Safety is uitstekend geschikt om eenheid en structuur te brengen in de hulpverlening bij huiselijk geweld. De basis is het oplossingsgericht werken en Signs of Safety richt zich op directe veiligheid. Werkpijlers Signs of Safety: - Begrijp de opstelling van ieder lid van het gezin. Probeer zoveel mogelijk na te gaan welke betekenissen de gezinsleden zien in hun verhalen. Dit helpt de hulpverlening om op het unieke karakter van de zaak te reageren en plannen te ontwikkelen met het gezin. - Zoek naar uitzonderingen op de mishandeling. Dit geeft de hulpverlener en het gezin weer hoop. Omdat daardoor blijkt dat het probleem niet altijd bestaat. Uitzonderingen kunnen ook een aanwijzing zijn voor oplossingen die in het verleden hebben gewerkt. - Ga na wat de sterke punten en hulpbronnen van het gezin zijn. Benoem en belicht de positieve aspecten van het gezin. Dit voorkomt dat iedereen die erbij betrokken is door de problemen wordt overweldigd en ontmoedigd. - Concentreer je op de doelen. Haal de doelen van het gezin naar boven om de veiligheid te verbeteren. Vergelijk die met de doelen van de professionals. Gebruik waar mogelijk de ideeën van het gezin. - Meet veiligheid en vooruitgang. Ga tijdens de behandeling van de zaak voortdurend na in hoeverre de gezinsleden veiligheid en vooruitgang ervaren. - Beoordeel de bereidheid, het vertrouwen en de capaciteiten. Beoordeel de bereidheid en het vermogen van het gezin om plannen uit te voeren alvorens te proberen die te realiseren.
Aanbod Team Ambulant Criteria voor de selectie van de casussen voor het aanbod van Ambulant, zodat aanbod en vraag goed op elkaar is afgestemd. Er moet sprake zijn van ten minste één criterium per categorie: Categorie 1: ten aanzien van de cliënt • Er is sprake van extreme angst • Er zijn zorgelijke signalen die duiden op vermoedens van ernstige • onveilige situatie • Er is sprake van fysiek geweld en/of ernstige (doods)bedreiging in het hier en nu • Er is sprake van isolatie en/of een gesloten gezinssysteem • Er is sprake van eerproblematiek Categorie 2: ten aanzien van de vraag • Aangetoonde onveiligheid waarvoor (mogelijk) inzet Aware nodig is. • Er is behoefte aan investering op weerbaarheid • Er is snelle actie noodzakelijk, binnen 1 tot 3 dagen (code oranje/ rood) • Er is een intensieve veiligheidsanalyse nodig • Er is concrete actie nodig in een vluchtplan • Er is nabijheid van hulpverlening noodzakelijk om eerste veiligheid te creëren • Er is een snelle risico-inventarisatie nodig • Patroon van huiselijk geweld dient doorbroken te worden • Er is passend aanbod vanuit Team Ambulant
Productenboek 2013
6
Mogelijke contra-indicatie, indien bij de cliënt sprake is van • GGZ problematiek (psychoses, ernstige depressie, psychopathische • pleger ...) • Verslaving(en) • Laag IQ • Illegaliteit • Woonachtig in grensgebied
Kerntaken Team Ambulant kent zes kerntaken: 1. Participatie HGO overleg; 2. Casuscoördinatie; 3. Casuscoördinatie en begeleidingsaanbod; 4. Groepsaanbod; 5. AWARE; 6. Susan Rose begeleiding.
1. Participatie HGO overleg Team ambulant is aanwezig bij het HGO overleg (Breda, Bergen op Zoom en Oosterhout), waar een dagelijkse briefing plaatsvindt van alle meldingen huiselijk geweld. De contactpersonen van het HGO zijn verantwoordelijk voor de voorbereiding van en de deelname aan het overleg, het interventietraject en het doorzetten naar de meest geschikte hulpverlening, eventueel terug op rappel zetten en de terugkoppeling.
2. Casuscoördinatie Casuscoördinatie is het organiseren van een samenhangend hulpaanbod voor gezinssystemen rond de complexe problematiek huiselijk geweld en het zorgdragen voor en het bewaken van de continuïteit en de aansluiting. Team ambulant neemt de casuscoördinatie op zich van casussen met de kleurcode rood en oranje. Rood staat voor extreem geweld en/of escalatie van geweld. Oranje staat voor chronisch geweld, veiligheid is niet gewaarborgd. De casuscoördinatie heeft een outreachend en volhardend karakter. Doel is een integrale aanpak van huiselijk geweld, die gevolgd en getoetst wordt en leidt tot meer veiligheid binnen gezinssystemen. Code rood wordt teruggebracht naar oranje. Code oranje wordt teruggebracht naar geel. De casuscoördinatie is (gedeeltelijk) gecombineerd met het begeleidingsaanbod, omdat voor een aantal casussen vanuit de casuscoördinatie HGO geldt dat er een hulpaanbod ambulant wordt geboden, het één vloeit voort in het ander en is om die reden met elkaar gecombineerd voor meer rendement. R 3. Casuscoördinatie en begeleidingsaanbod Het begeleidingsaanbod van team ambulant bestaat uit een systeemgerichte benadering welke inzicht brengt in de onderliggende problematiek en de gezinsleden motiveert voor een verwijzing naar de juiste vervolghulpverlening om het geweld ook op de langere termijn te stoppen. Het aanbod is gericht op het creëren van nieuwe inzichten en perspectieven aansluitend op de krachten en competenties van het gezin.
Productenboek 2013
7
Betreffende trajecten kunnen bestaan uit: individuele begeleiding, partnergesprekken, gezinsgesprekken, kindgesprekken, familieberaad en netwerkberaad. Doel is voldoende hulp en steun bieden zodat het slachtoffer een leven kan inrichten zonder geweld en voldoende handelingsalternatieven heeft indien zij/hij weer geconfronteerd wordt met een situatie waarin (huiselijk) geweld speelt.
4. Groepsaanbod Team Ambulant heeft een groepsaanbod samengesteld voor cliënten die te maken hebben met (huiselijk) geweld. Het aanbod is als volgt: - Geweldsgroep, inclusief elementen uit ‘Grip op je Leven’ - Weerbaarheidgroep - Lotgenotengroep Geweldsgroep: De bijeenkomsten zijn gericht op het herkennen en voorkomen van geweld. Deelnemers hebben inzicht in de effecten van het geweld in hun huidige dagelijkse leven, kunnen omgaan met schaamte- en schuldgevoelens, hebben hun eigen kracht en probleemoplossend vermogen ontdekt en hebben geoefend met nieuw gedrag. Weerbaarheidgroep: De deelnemers ervaren bewustwording van eigen gevoelens en grenzen. Deelnemers ervaren een vergrote weerbaarheid en durven grenzen aan te geven. Tevens weten deelnemers hoe te handelen in bedreigende situaties en vragen de gewenste hulp. Lotgenotengroep: In het kader van nazorg wordt met de deelnemers verschillende thema’s besproken, gericht op reflectie en het vasthouden van een veilige (thuis)situatie.
5. AWARE AWARE staat voor ‘Abused Women Active Response Emergency’. Het is een alarmsysteem, ontwikkeld voor mishandelende slachtoffers (en eventueel hun kinderen) die worden lastiggevallen door een ex-partner, sneller en beter te beschermen. Team ambulant is verantwoordelijk voor de AWARE aanmeldingen, de plaatsingen en de zorginhoudelijke begeleiding. Hoewel het apparaat geen 100% garantie kan geven op veiligheid, draagt het systeem in belangrijke mate bij aan de veiligheidsbeleving en het vergroten van de bewegingsvrijheid van betrokkenen. Doel is om snel en adequaat te reageren op dreigende situaties van de pleger tegen het slachtoffer en het laten stoppen van het geweld door de pleger.
6. Susan Rose begeleiding De Susan Rose voorziening vangt vrouwen en hun kinderen op die slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Het aanbod van team ambulant binnen deze voorziening is tweeledig. Enerzijds bieden ze een begeleidingsaanbod welke inzicht brengt in de onderliggende problematiek en de gezinsleden motiveert voor een verwijzing naar de juiste vervolghulpverlening om het geweld ook op de langere termijn te stoppen.
Productenboek 2013
8
Anderzijds bieden ze, door middel van een probleemoplossende aanpak, cliënten buiten de regio ondersteuning bij hulpvragen op verschillende leefgebieden met uitzondering van financiën en huisvesting. Het doel van Susan Rose begeleiding is voldoende hulp en steun bieden zodat de cliënt een leven kan inrichten zonder geweld en voldoende handelingsalternatieven heeft indien zij weer geconfronteerd wordt met een situatie waarin (huiselijk) geweld speelt.
Productenboek 2013
9
Ambulant Jeugd Team Het Ambulant Jeugd Team wordt gefinancierd door de provincie en werkt op jeugdzorgindicaties.
Huiselijk geweld Het Ambulant Jeugd Team bezoekt gezinnen thuis en biedt begeleiding aan kinderen / jongeren en hun gezin die problemen hebben gehad met huiselijk geweld of getuige zijn geweest van huiselijk geweld, of waarbij sprake is van risicofactoren op huiselijk geweld. Door het gezin of gezinsleden te begeleiden en te ondersteunen kunnen zij voldoende inzicht krijgen in dat wat hen belemmert in het functioneren zowel als gezin als in het dagelijks leven. Samen met het gezin wordt gezocht naar mogelijkheden om dit aan te pakken. Daarbij wordt uitgegaan van de eigen kracht en mogelijkheden van het gezin. Doelen: • het huiselijk geweld, of de dreiging van huiselijk geweld, te stoppen; • een veilige woonomgeving creëren voor het kind of de jongere; • voorkomen van uithuisplaatsing • begeleiding bieden in het oppakken van gezinstaken; • onderlinge relaties in het gezin verbeteren; • opvoedingsproblemen zijn hanteerbaar of opgelost; • het gezin kan zonder hulpverlening of met andere gerichte hulpverlening verder; Het Ambulant Jeugd Team werkt met Signs of Safety in combinatie met Veerkracht. Afhankelijk van de hulpvragen kan er gekozen worden voor individueel aanbod aan de jeugdige en/of betrokken ouder(s) of wordt er met het hele gezin gewerkt.
Begeleiding jonge (aanstaande) moeders (tot 23 jaar) Jong moederschap is een indrukwekkende gebeurtenis en kan vaak lastige vragen met zich meebrengen. Het Ambulant Jeugd Team bezoekt jonge (aanstaande) moeders die vragen hebben bij de opvoeding van hun kind. Het team begeleidt en ondersteunt jonge moeders en kijken met haar naar de toekomst. Uiteraard wordt voor zover mogelijk de vader en het netwerk wat moeder en kind om zich heen hebben hierbij betrokken. Eigen kracht en mogelijkheden van de cliënt staan centraal. Doelen: • het begeleiden in de verzorging, opvoeding en opvang van het kind; • samen met de cliënt een veilige opvoedingssituatie creëren, als de vader betrokken is kunnen de ouders, al dan niet als partner, zorgen voor een veilige opvoedingssituatie; • het inzicht in eigen handelen is vergroot; • de verzorging, opvoeding en opvang van het kind is adequaat; • netwerk herstellen en vergroten; • indien van toepassing voorbereiding op de bevalling.
Productenboek 2013
10
Susan Rose en Ambulant Jeugd Team In Susan Rose verblijven vrouwen en hun kinderen voor een korte periode ter overbrugging, time-out, bezinning of voor een motivatietraject. Bij een zorgelijke opvoedingssituatie, waar nog geen andere jeugdzorgaanbieder betrokken is, schakelt het ambulante team of de woonbegeleiding het ambulante jeugdteam in. Zorgelijke signalen zijn: - het kind is getuige geweest van huiselijk geweld; - in het verleden is er onderzoek gedaan vanuit AMK / Bureau Jeugdzorg; - in het verleden was Bureau Jeugdzorg betrokken; - onveilige opvoedingssituatie of zorgelijke kindsignalen zichtbaar in het dagelijks functioneren binnen Susan Rose. Het Ambulant Jeugd Team biedt drie gesprekken aan, waarbij zij bekijkt of er wel of niet aanleiding is om een jeugdzorgindicatie aan te vragen en een begeleidingstraject op te starten. Is er al een jeugdzorgindicatie, maar nog geen jeugdzorgaanbieder, dan kan het Ambulant Jeugd Team de begeleiding direct opstarten. Het Ambulant Jeugd Team kan buiten deze drie gesprekken geen begeleiding bieden zonder (toegezegde) indicatie. Doelen: - opening om over problemen te praten met het kind en tussen het kind en de ouder(s); - stabilisatie; - plan met begeleidingsadvies en aanbevelingen vervolghulpverlening.
Productenboek 2013
11
Susan Rose Roosendaal Susan Rose is de shortstay-vestiging van Safegroup in Roosendaal. In deze locatie worden zorg en wonen gescheiden en betaalt de cliënt zelf de verblijfskosten. De verblijfsperiode is 1 tot 3 maanden. Het concept is voor de categorie van vrouwen en kinderen die (dreigend) geweld in afhankelijkheidsrelaties ervaren, maar redelijk zelfstandig en snel een vervolgoplossing en zonodig bijbehorende begeleiding kunnen realiseren. Doelgroep: Slachtoffers van huiselijk geweld en/of seksueel geweld in relaties. Het betreft vrouwen met of zonder kinderen. Het gaat om vrouwen die een time-out willen, maar ook om vrouwen die slachtoffer zijn van vrouwenhandel. Cliënten komen binnen met accent op problemen op meerdere leefgebieden, zowel materieel (huisvesting/schulden) als immaterieel (Huiselijk Geweld, relationele problemen, opvoedingsproblematiek). Traverse c.q. het maatschappelijk werk levert dienstverlening op de materiële vragen van de cliënten: o Zoeken naar een woning; o Aanvragen van een WWB uitkering of uitkeringen die gestagneerd zijn en weer opgezet moeten worden; o Aanvragen van belastingtoeslagen; o Aanvragen voor verstrekkingen uit noodfondsen; o Vragen op het gebied van vreemdelingenrecht. Het ambulante team is er voor psychosociale gevolgen van het huiselijk geweld. Men verzorgt intake gesprekken, vragenuurtjes en veiligheidschecks. Als meer begeleiding nodig blijkt zorgen team ambulant en maatschappelijk werk samen voor een gepaste oplossing.
Productenboek 2013
12
Valkenhorst Algemeen Valkenhorst biedt opvang en hulp aan vrouwen, en hun eventuele kinderen, die slachtoffer zijn van huiselijk geweld, eergerelateerde dreiging, loverboys/jeugdprostitutie of mensenhandel. De vrouwen kunnen tijdelijk in de vrouwenopvanginstelling verblijven, evenals hun eventuele kinderen. Ze kunnen gebruik maken van basisvoorzieningen als crisisopvang, een individueel hulpverleningstraject, hulpverlening aan de kinderen en nazorg. De accommodaties bieden een eigen slaapkamer en soms een eigen woonunit met voorzieningen. Voor kinderen zijn aparte hulpverleningstrajecten en gespecialiseerde medewerkers aanwezig. Daarvoor heeft Valkenhorst een jeugdzorgerkenning. Valkenhorst heeft naast het basispakket aan opvang en hulpverlening ook verschillende specialismen ontwikkeld, waaronder de opvang en hulpverlening voor tienermoeders en LVG-slachtoffers huiselijk geweld. Verder biedt de instelling een breed pakket aan voorzieningen in de aanpak huiselijk geweld voor juist die doelgroep waarbij zoveel problemen zijn ontstaan dat er een intensieve hulpverlening op veel leefgebieden nodig is. Valkenhorst werkt met drie centrale principes: 1. de cliënt centraal; 2. de multidisciplinaire aanpak; 3. ketenaanpak.
1. Cliënt staat centraal In Valkenhorst staat de cliënt centraal, of beter gezegd het cliëntsysteem. De opvang biedt vrouwen en hun kinderen een beschermde omgeving waarin zij tot rust kunnen komen en kunnen werken aan hun weerbaarheid, zodat zij een stabiele toekomst kunnen opbouwen. De (ex/)partner en/of vader van de kinderen verblijft niet in de opvang, maar speelt wel een belangrijke rol in het cliëntsysteem. Ook familieleden kunnen daarin een rol spelen. Juist gezien de ontwikkelingen in de aard van huiselijk geweld, is de hulpverlening in toenemende mate systeemgericht.
2. Multidisciplinair Meestal spelen er meerdere problemen bij de cliënten in de opvang. Vrijwel allemaal hebben zij te maken gehad met een vorm van huiselijk geweld en met bedreiging door de (ex-)partner of familie. Meer dan 80% van de cliënten heeft een posttraumatische stressstoornis, velen hebben schulden, en de kinderen hebben eveneens erg geleden onder de situatie. Het volgende schema biedt een overzicht van de probleemgebieden die aan de orde kunnen zijn bij cliënten in de vrouwenopvang.
Productenboek 2013
13
Gezien de veelheid aan probleemgebieden werkt de vrouwenopvang multidisciplinair. De crisissituatie is hét moment waarop oude patronen doorbroken kunnen worden. In de opvang heeft de cliënt de gelegenheid om vanuit een beschermde positie haar situatie te overzien. Bij de uitvoering van een plan – naar een leven zonder geweld - kunnen geleidelijk meer hulpverleners (van andere instellingen) betrokken worden. De cliënt bepaalt het tempo en de hoeveelheid aan hulp, passend bij haar situatie en bij haar ontwikkeling.
3. Ketenaanpak De samenwerking tussen partijen die zijn betrokken bij de aanpak geweld in afhankelijkheidsrelaties (SHG, Veiligheidshuis, politie, Openbaar Ministerie, reclassering, jeugdzorg, AMK, maatschappelijk werk en andere hulpverleningsinstanties) is de afgelopen jaren versterkt. Daarmee is het mogelijk geworden om de aanpak over de gehele keten van betrokkenen op elkaar af te stemmen. De Federatie Opvang en de vrouwenopvang instellingen zijn belangrijke partners in deze samenwerking op landelijk, regionaal en lokaal niveau.
Productenboek 2013
14
Kinderen in de opvang Kinderen in de opvang vormen slechts een klein deel van de veel grotere groep kinderen die getuige zijn van partnergeweld. Ze hebben vaak te maken gehad met ernstige en langdurige situaties van geweld en onveiligheid in de thuissituatie. Onderzoek naar kinderen in de opvang wijst het volgende uit: • 11% van de kinderen is mishandeld en bij 4% bestaat het vermoeden van • 65% heeft verbaal geweld tussen de ouders meegemaakt • 47% zag dat de ouders elkaar sloegen • 37% zag dat de moeder ernstig werd mishandeld • 25% zag dat het interieur werd ´verbouwd’ Vaak zijn er in de thuissituatie meerdere problemen die zijn weerslag op de kinderen hebben. Denk daarbij aan verslavingsproblemen, werkloosheid, financiële problemen, psychiatrische problemen en verwaarlozing.
Wat betekent het voor kinderen om meegenomen te worden naar een vrouwenopvang? De kinderen voelen zich onveilig: de geweldservaringen in de thuissituatie zijn beschadigend geweest. De kinderen zijn uit hun vertrouwde omgeving, buurt en school gehaald. Daarnaast kampen de kinderen met de onzekerheid over en onvoorspelbaarheid van het (tijdelijke) verblijf. Er bestaat onzekerheid over het contact met de vader.
Buffers van kinderen die de schadelijke effecten op risicovolle opgroeisituaties kunnen matigen: • een gemakkelijke persoonlijkheid en een normale aanleg hebben • de beschikking hebben over een veilige, beschikbare en betrouwbare ouder • het kunnen terugvallen op een andere volwassene die betrokken is en tijd en aandacht voor het kind heeft
Kinderwerkers in de opvang Kinderwerkers in de opvang proberen aansluiting te vinden, houden rekening met de achtergrond van het kind en laten de kinderen nieuwe goede ervaringen opdoen. Zij werken veel met spel en non-verbale activiteiten. Zij houden rekening met kleine stapjes, met de achterstand in ontwikkeling en dat het kind overbelast kan zijn door traumatische stress of te grote verantwoordelijkheden moeten dragen. Maar zij werken ook met de moeder (opvoedingsvaardigheden, structuur van de dag, opdoen van goedeouder-ervaringen) en de moeder en het kind samen (moeder-kind hechting, pedagogische begeleiding). De kinderen wordt een veilig gevoel geboden door: • voorspelbare, herhaalde rituelen en activiteiten • het geweld bespreken • het ondersteunen van moeders • het stimuleren en ondersteunen bij de basale ontwikkeling van de kinderen • sociale vaardigheidstraining Kinderen wordt een veilig klimaat geboden, waarin nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden voor de kinderen ontstaan en waar zij nieuw gedrag kunnen oefenen.
Productenboek 2013
15
Specifiek t.a.v. de geweldservaringen van kinderen: De kinderwerkers begeleiden bij het beginnen met de verwerking van deze ervaringen, vermindering van de gevolgen van de geweldservaringen. Ze leren kinderen zichzelf te beschermen en de kinderen te laten begrijpen dat zij geen schuld hebben aan het geweld wat zij hebben meegemaakt of hebben ondergaan. Met thema’s als: boos, blij, verdrietig, bang, ruzie, geweld, geheim, veiligheid en toekomst wordt er naar toegewerkt om: • ideeën over geweld bij te stellen • gevoelens te leren uiten en daarmee om te leren gaan • gevoelens te uiten over traumatische gebeurtenissen, deze een plek te geven, het geheim te doorbreken • zelfvertrouwen te verhogen; positieve ervaringen te bieden • sociale en communicatieve vaardigheden te verbeteren • relaties met anderen te verbeteren • een sociaal netwerk op te bouwen • zichzelf te leren beschermen
Aanbod kinderen in de opvang Begeleidingsmethodiek Veerkracht De begeleidingsmethodiek voor kinderen die de vrouwenopvang samen met bureau Van Montfoort heeft ontwikkeld heet Veerkracht. De methodiek is gebaseerd op werkzame factoren: evidence-based en practice-basedkennis. wordt een basismethodiek gebaseerd op theoretische inzichten: hechtings-theorie, traumatheorie, systeemtheorieën, ouderschap, oplossingsgerichte benadering. De werkprincipes Veerkracht: • Veiligheid voorop • Ontwikkelingsperspectief • Respect voor en ondersteuning van ouderrol • Partnerschap met ouders • Aandacht voor positieve factoren • Signs of Safetybenadering met de volgende vragen centraal: o Wat gaat goed o Waarover zijn zorgen o Wat moet er gebeuren De methodiek gaat uit van een gestructureerd hulpverleningsproces en inhoudelijke thema’s als: achtergrond en kenmerken kinderen, theoretische inzichten, leef- en opvoedklimaat in de VO, werken met kinderen, ouderschap en opvoeding en externe samenwerking Hulpverleningsproces bestaat uit: • Kennismaking en intake • Situatie kind in kaart brengen: gesprekken moeder, evt. vader, anderen in omgeving, contacten kind (praten, tekenen, spel), screening, gezinsgesprekken over veiligheid kind, veiligheidsplan en actieplan • Individueel en groepsaanbod kind: gewoon kind zijn, plezier, gevoelens uiten, verwerking, gerichte ondersteuning
Productenboek 2013
16
• • • • • •
Individueel en groepsaanbod ouders: ondersteunen in hun ouder-zijn, helpen het kind te ondersteunen bij verwerken geweldservaring, ondersteunen in de opvoeding Contact vaders Betrekken en activeren netwerk Observeren en signaleren Voortgangsgesprekken Afronding, eventueel overdracht naar andere hulp of nazorg
Bij het thema ‘Ouderschap en opvoeding’ is het uitgangspunt dat ouders in principe het beste voor hun kinderen willen. Basishouding van de hulpverlening is daarbij respectvol en niet-oordelend. Zij zetten hun eigen waarden, normen en opvattingen opzij, luisteren, staan open, ontschuldigen, zijn positief en hoopvol en zij zien de ouders als de deskundige over hun kind. Bij het thema Leef- en Opvoedklimaat gaat het om veiligheid en emotionele ondersteuning, autonomie en ruimte, structuur en grenzen, informatie geven en uitleggen, contacten met andere kinderen en de relatie en contacten met moeder en vader.
Jeugd/-kindervoorziening 0-4 jaar De kindvoorziening 0-4 jaar biedt kinderen op Valkenhorst vanaf 6 weken na de geboorte tot 4 jaar opvang en specialistische begeleiding. De kindervoorziening werkt volgens de methodiek Kaleidoscoop en biedt een veilige plaats voor kinderen die hen ondersteunt, stimuleert en versterkt in hun ontwikkeling. Dit kan zijn op het gebied van sociaal emotionele ontwikkeling, taalontwikkeling, leren spelen, zelfredzaamheid, hulp bij eetproblemen enzovoort. Dit kan binnen het pedagogische klimaat van de kindvoorziening maar ook individueel of met moeder erbij. Per kind wordt bekeken wat de meest passende combinatie is. De kindvoorziening 0-4 jaar biedt opvang en begeleiding voor minimaal 2 dagdelen in de week gedurende de vaste begeleidingsmomenten van de moeders. Daarnaast brengt de kindvoorziening 0 - 4 jaar het jonge kind in beeld en houdt gedurende het verblijf de ontwikkeling en het proces van het kind in de gaten en heeft hierin een signalerende functie.
Jeugd/ Kindergroep 4-12 jaar De kindergroep heeft als doel kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar een veilig, ontwikkelingsstimulerend klimaat te bieden, waarin nieuwe ontwikkelingsmogelijkheden voor de kinderen ontstaan en waar zij nieuw gedrag kunnen oefenen. Gelijktijdig stelt de kindergroep zich als doel om in contact met de ouder(s) opvoedingsgedrag (affectief, leidinggevend, autonomieversterkend) te stimuleren, te ontwikkelen en te oefenen, opdat zij meer toegerust zijn. Hierdoor kunnen de mogelijkheden die de kinderen in -de kindergroep ontwikkelen, voortgezet worden in het gezin. Tenslotte heeft de kindergroep het doel een veilig klimaat te bieden aan die kinderen die wegens gezinscrisissen acuut opgenomen dienen te worden, ter voorkoming van een scheiding tussen moeder en kind.
Productenboek 2013
17
Kinderen komen na schooltijd naar de kindergroep. Afhankelijk van hulpvraag en indicatie komen zij 1 tot 2 dagen in de week. Daarnaast zijn er diverse individuele momenten waarbij er gesprekjes plaatsvinden, begeleidingsgesprekken met zowel het kind als de ouder(s), conflicten, activiteiten.
Specialistische Opvoedingsondersteuning Kinderen en ouder(s) die aangemeld worden bij Valkenhorst hebben vaak al veel meegemaakt. Hierbij is het niet altijd mogelijk is geweest om bij de behoefte van het kind aan te sluiten en om veiligheid te bieden waardoor er problemen zijn ontstaan. Vanuit de wens en/of behoefte van de ouder(s) en/of het kind kan er specialistische opvoedingsondersteuning ingezet worden. Er kunnen verschillende vragen liggen op het gebied van bijvoorbeeld de opvoeding, de ontwikkeling, de relatie tussen ouder-kind, de behoefte van de kinderen of de vraag waar bepaald gedrag vandaan komt. Het doel is het stimuleren van de ontwikkeling van het kind en de ouder(s) ondersteunen bij opvoedingsvaardigheden zodat zij kunnen inspelen op de behoefte van het kind
Let op de kleintjes, 6+ De psycho-educatieve groepsaanpak Let op de kleintjes is voor kinderen van zes tot twaalf jaar die getuige zijn geweest van huiselijk geweld, en voor hun moeders. Er wordt gewerkt met een kindergroep en een oudergroep die parallel worden gegeven. Het doel van de cursus Let op de kleintjes 6+ is: • een begin te maken met de verwerking van concrete ervaringen die het kind dat getuige is geweest van huiselijk geweld heeft opgedaan • de gevolgen daarvan te verminderen • tevens de relatie tussen moeder en kind herstellen • het kind te leren zichzelf te beschermen • kinderen te ‘ontschulidigen Doelen oudergroep: • Ouders (opnieuw) bewust maken van hun taak als ouder • Bespreekbaar maken van het geweld binnen het gezin vanuit de invalshoek van het kind • Aanzet tot doorbreken van gedragspatronen in het omgaan met geweld • Inzicht geven in de eigen gezinsgeschiedenis en het een plaats geven • Verstreken van de ouder-kind-relatie Aanpak Kindergroep De kindergroep bestaat uit acht bijeenkomsten. Er is een vaste structuur per bijeenkomst zodat de kinderen zich veilig kunnen voelen. Het begin en het eind van de bijeenkomst zijn altijd hetzelfde, de oefeningen in het midden van de bijeenkomst wisselen. De opzet van iedere bijeenkomst is als volgt: weerbericht, eventueel huiswerkbespreking, inleiding van het thema (verhaal en korte bespreking), pauze, oefeningen (verschillen per bijeenkomst), afsluiting met stoelenruil. De thema’s die aan de orde komen zijn: kennismaking, geweld, boos, verdrietig en blij, schuld, schaamte en ruzie, geheim en veiligheid, toekomst, afsluiting en evaluatie.
Productenboek 2013
18
Moedergroep De moedergroep bestaat eveneens uit acht bijeenkomsten en sluit qua thema’s aan bij die van de kinderen: kennismaking en inleiding in het thema geweld, het gezin van herkomst, ouderschap, omgaan met gevoelens: boosheid en verdriet, omgaan met gevoelens: schuld en schaamte, veiligheid en geheim, sociale contacten en netwerk, afscheid nemen. De bijeenkomsten hebben eveneens een vaste structuur; terugblik op de vorige bijeenkomst, eventueel bespreking huiswerkopdracht, inleiding op het thema en bespreking daarvan.
LOK 6- / Moeder-kindcursus De Moeder-kindcursus is voor kinderen van anderhalf tot zes jaar die getuige zijn geweest van huiselijk geweld, en voor hun moeders. De cursus heeft als doel het voorkomen van (een verergering van) psychische problemen bij deze kinderen. De bijeenkomsten bestaan uit een gezamenlijk deel en een thematisch deel apart voor kinderen en moeders. Uit effectonderzoek blijkt dat moeders na afloop minder psychische problemen rapporteerden bij zichzelf en bij hun kinderen. Bovendien constateerden zij een afname van onder meer verbale straf. Praktijkervaringen laten zien dat moeders positief zijn over de cursus. Doel Het doel van de Moeder-kindcursus is het voorkomen van (verergering van) psychische problemen bij kinderen in de leeftijd van anderhalf tot zes jaar die getuige zijn (geweest) van huiselijk geweld. De Moeder-kindcursus dient bij te dragen aan: • herstel van vertrouwen tussen moeder en kind; • het opdoen van positieve ervaringen tussen moeder en kind en het benadrukken van deze positieve ervaringen ter versterking van de band tussen moeder en kind; • het vergroten van inzicht bij de moeder in (specifiek) gedrag en behoeften van hun kind en het vergroten van de handelingsmogelijkheden van de moeder hierin; • het vergroten van vaardigheden om te leren omgaan met de meegemaakte huiselijk geweldsituaties bij moeder en kind. Subdoelen voor de moeders • versterken van de moeder-kindrelatie door middel van positieve ervaringen met hun kind(eren) • bespreekbaar maken van het geweld binnen het gezin vanuit de invalshoek van het kind, het geven van handvatten voor het helpen verwerken van nare ervaringen van het kind en voor het scheppen van een veilig opvoedklimaat • het (opnieuw) bewust worden van hun taak als moeder en opvoeder en het vergroten van handelingsmogelijkheden • versterken van het zelfvertrouwen als ouder. Subdoelen voor de kinderen • versterken van de moeder-kindrelatie door middel van positieve ervaringen met hun moeder • weer kind zijn in een veilige omgeving • bijdragen aan een positief zelfbeeld • voor de kleuters, en in zeer bescheiden mate voor de peuters: aanzet tot herkennen, differentiëren en leren omgaan met hun gevoelens • bijdragen aan een reëel en hanteerbaar beeld van wat er thuis gebeurt of is gebeurd • bijdragen aan sociale vaardigheden.
Productenboek 2013
19
Aanpak De cursus bestaat uit acht bijeenkomsten. Elke bijeenkomst bestaat uit twee delen. Alle bijeenkomsten hebben eenzelfde programma-indeling en duren twee uur. Er is gekozen voor deze vaste indeling vanwege de duidelijkheid voor de moeders en kinderen. In het deel voor de pauze zingen en knutselen de moeders en de kinderen samen onder begeleiding van twee cursusleiders. Alle kinderen en hun moeders nemen hieraan deel. Daarna hebben de moeders en de kinderen ieder een apart themadeel. Moeders bespreken thema’s gerelateerd aan huiselijk geweld. De kinderen nemen op dat moment deel aan eigen thema-activiteiten. De vaste opbouw ziet er als volgt uit: inloopkwartier, opening (terug- en vooruitblik), kring (zingen en verhaal lezen), samenspel (knutselen), pauze, thema-activiteiten voor moeders (informatie en bespreking) en kinderen (spelen en praten) apart en een gezamenlijke afsluiting. Thema’s die bij kinderen aan de orde komen, zijn: blijdschap, verdriet, angst en boosheid, ruzie maken en vrede sluiten en vriendschap. Bij de moeders komen aan de orde: de ontwikkeling van kinderen, gevolgen van huiselijk geweld, steun bij verwerking, veiligheid en de relatie met de vader en de sociale omgeving.
Peuters, soms lief…soms lastig De moeders binnen Valkenhorst komen uit een situatie waarin geweld heeft plaatsgevonden. Naast het feitelijke geweld is er vaak sprake van een meervoudige problematiek. Dat geldt ook voor de kinderen en de peuters. Met betrekking tot het gedrag van peuters binnen Valkenhorst, hoor je regelmatig dat moeders met dezelfde vragen komen; hij heeft driftbuiten, hij eet slecht of niet, het slapen gaat niet goed, hij zegt overal ‘nee’ op of hij luistert niet. Het is voor deze moeders prettig wanneer zij op een laagdrempelige manier kunnen deelnemen aan de cursus ‘peuters, soms lief… soms lastig’. Waar komt het gedrag vandaan en nog belangrijker hoe moet ik met dit moeilijke gedrag omgaan? Dat zijn vragen die tijdens de cursus ‘peuters lief maar soms ook lastig’ aan bod komen en die in de achtergrond van het huiselijk geweld wat heeft plaatsgevonden beantwoord worden. Het doel van de cursus is dat vrouwen steun ervaren bij elkaar door het uitwisselen van ervaringen en onderlinge herkenning van gemeenschappelijkheden, dat bij hen een denkproces op gang komt over opvoeden waardoor ze meer en ander inzicht kunnen krijgen in hun manier van opvoeden en dat zij meer inzicht krijgen in de verschillende ontwikkelingsfasen die peuters doorlopen en daardoor beter naar hun kind gaan kijken en luisteren.
Sociale Vaardigheidstraining Kinderen 6- en 6-12 jaar De kinderen die binnen Valkenhorst verblijven of ambulant worden aangemeld hebben direct of indirect te maken gehad met huiselijk geweld. Hierdoor is de opvoedingssituatie niet veilig en duidelijk geweest. Bij veel kinderen die in Valkenhorst verblijven of ambulant worden aangemeld, zien we dat zij moeilijkheden hebben op sociaal vlak, namelijk het contact maken met anderen, niet luisteren, uiten van gevoelens, etc. Enerzijds heb je de kinderen die bijna niets durven te zeggen of hun gevoelens niet durven te uiten: ze houden te veel rekening met de belangen en verlangens van de andere. Anderzijds heb je kinderen die agressief en explosief vertonen in interactie met anderen De achtergronden van de problemen van deze kinderen kunnen erg verschillend zijn. Het sociaal- emotioneel functioneren kan (negatief) beïnvloed zijn door kind-eigen problematiek of door omgevingsproblematiek. Vaak is de ego-ontwikkeling verstoord; het zelfbeeld is onvoldoende gevormd of is niet reëel of negatief.
Productenboek 2013
20
Er zijn veel kinderen die problemen hebben met hun sociale contacten. Vaak is het voor deze kinderen moeilijk om zich te verplaatsen in de ander. Indien gewenst kan de cursus SVT voor kinderen onder de 6 jaar ingezet worden. Het doel van deze training is het planmatig stimuleren van de sociaal- emotionele ontwikkeling. Het programma sluit zo dicht mogelijk aan bij de natuurlijke situatie, een situatie waarin kinderen spelenderwijs met en van elkaar leren. Op deze manier wordt het geleerde gegeneraliseerd naar de dagelijkse situatie
Productenboek 2013
21
Aanbod voor volwassenen in de opvang Overzicht diensten De Federatie Opvang, koepelorganisatie voor de maatschappelijke- en vrouwenopvang heeft de diensten gedefinieerd, die vallen binnen het aanbod van de Maatschappelijke Opvang en Vrouwenopvang, waarbij als uitgangspunt dient dat integrale dienst- en/of hulpverlening geboden wordt in de residentiële setting. De locatie Valkenhorst is daarmee een instelling die één van de zwaarste varianten van opvang- en begeleiding aanbiedt volgens de definitie van de Federatie Opvang. Gezien de zwaarte van de problematiek bij de doelgroep van Safegroup is overstijgende expertise opgebouwd over de jaren en vervolgens erkend in 2004 door AWBZ erkenning voor begeleiding van licht verstandelijk gehandicapten en ten behoeve van psychiatrische aandoeningen in 2006 door Jeugdzorg erkenning. De AWBZ-zorg is individueel georiënteerd, gericht op het opheffen van en/of omgaan met beperkingen. Welzijn heeft meer betrekking op het opheffen van belemmerende factoren (bijvoorbeeld woonomgeving) en het bieden van voorzieningen voor een zinvolle invulling van het bestaan (o.a. sociaal-culturele activiteiten). Beperkingen zijn gelegen in de cliënt en belemmerende factoren hebben betrekking op zijn/haar omgeving.
Productenboek 2013
22
Kernactiviteiten in het kort (Crisis)opvang Het bieden van een veilig onderkomen en opvang voor vrouwen en hun kinderen en tienermoeders.
Krachten-inventarisatie Alle diagnostische activiteiten evenals de verslaglegging ervan, welke leiden tot de vaststelling van de aard en de omvang van de noodzakelijk te verstrekken hulp. De krachteninventarisatie is op individuele cliënten of cliëntsystemen gericht. De inventarisatie bij multiproblematiek vereist extra deskundigheid van onder meer GGZproblematiek, Jeugdzorgproblematiek, testmethodieken en wet en regelgeving op het gebied van materiële zaken
Begeleiding Het voor de cliënt of het cliëntsysteem herstellen van het evenwicht tussen draaglast en de draagkracht, enerzijds door het functioneren van de cliënt te beïnvloeden, anderzijds door de belastende omstandigheden zo mogelijk te verminderen. Themagerichte gesprekken gericht op sociaal en/of psychisch functioneren. Het doel is dat er begeleiding is voor het verwerken van traumatische ervaringen, opheffen of verminderen van klachten als paniek, angst, schaamte en schuld veroorzaakt door stressfactoren. En daarnaast wordt er ruimte geboden voor het emotionele proces in rouw-/ verliesverwerking.
Hulpverlening Het planmatig en deskundig beïnvloeden zodat de cliënt, het cliëntsysteem en/of zijn directe omgeving beter gaan functioneren.
Behandeling De op de individuele cliënt of het cliëntsysteem gerichte interventie welke gedragsverandering als doel heeft. Deze interventie sluit aan op het individuele zorg/begeleidingsplan waarbij ook andere diensten betrokken zijn. Safegroup heeft AWBZ erkenning voor behandeling. Deze variant is nog in ontwikkeling.
Consultatie Het op verzoek van cliënten, cliëntsystemen, hun familie of een andere instelling verstrekken van gegevens en/of van een zienswijze op een door de cliënt, het cliëntsysteem, hun familie of een andere instelling aangedragen onderwerp. De professional die de informatie biedt of het advies uitbrengt draagt geen verantwoordelijkheid voor wat de ontvangende professional ermee doet. Consultatie gaat altijd samen met begeleiding van de cliënt, en/of het cliëntsysteem.
Budgetbeheer Het beheren van inkomen van cliënten/cliëntsystemen die daar nog niet zelfstandig toe in staat zijn. De ondersteuning- en begeleidingsactiviteiten zijn erop gericht dat de cliënt na verloop van tijd weer zo zelfstandig mogelijk de eigen financiën beheert.
Productenboek 2013
23
Dienstverlening Het aanbieden van praktische hulp gericht op het behalen van een concreet doel ter vervulling van materiële bestaansvoorwaarden. Cliënten begeleiden en ondersteunen naar een leven waarin huisvestings-, administratieve, praktische en financiële problemen geen belemmering meer vormen voor maatschappelijke participatie. Daarnaast onderhouden van contacten en doorspreken afspraken met ketenpartners.
Juridische hulpverlening Ondersteuning bieden en advies geven aan cliënten over juridische vraagstukken.
Ondersteuning Het bieden van hulp en ondersteuning bij het komen tot een grotere maatschappelijke zelfstandigheid.
Activering Het bieden en/of organiseren van activiteiten/faciliteiten welke de cliënten/ cliëntsystemen als onderdeel van sociale activering gedurende een deel van de dag in staat stellen een maatschappelijk zinvolle tijdsbesteding te realiseren.
Arbeidstoeleiding Het bieden en/of organiseren van activiteiten/faciliteiten als onderdeel van sociale activering die uiteindelijk gericht zijn op het ondersteunen van de cliënt bij het vinden en/of aanbieden van werk.
Signalering Alle activiteiten die gericht zijn op het gunstig beïnvloeden van de beeldvorming van de individuele cliënt/het cliëntsysteem en de bijbehorende problematiek teneinde de resocialisatie en rehabilitatie van de cliënten en cliëntsystemen te bevorderen. Daarnaast het doelgericht, bewust handelen van deskundigen om maatschappelijke knelpunten in de maatschappelijke opvang en vrouwenopvang te onderkennen en onder de aandacht te brengen.
Coördinatie Het coördineren van dienst- en hulpverlening op het niveau van cliënten/groepen of doelgroepen door: onderkenning van samenwerkingsmogelijkheden. actieve samenwerking met overheden en andere organisaties. afstemming tussen verschillende doelgroepen. netwerkontwikkeling. ontwikkeling van doelgroep- en persoonsgerichte hulp.
Consultatie en advies aan professionals Per telefoon of mail te woord staan van individuele professionals die vragen hebben over huiselijk geweld of advies willen hebben over een specifieke casus. Dit in relatie tot ambulante (jeugd) hulpverlening of een veilige opvangplaats elders in het land.
Productenboek 2013
24
Nazorg Nazorg is een hulpverlening die door Valkenhorst wordt aangeboden ten behoeve van een overdrachtssituatie naar vervolghulpverlening of naar zelfstandigheid toe. Cliënten verlaten Valkenhorst en blijven nog ongeveer 3 maanden “in zorg” bij Valkenhorst en – indien van toepassing – 6 maanden in woonbegeleiding. De hulpverlener gaat op huisbezoek en onderhoudt contact met het netwerk van ketenpartner(s).
Outreachende acitiviteiten Het bieden van activiteiten welke gericht zijn op het motiveren en verwijzen van de doelgroep naar vormen van hulpverlening en/op opvang.
Warme doorverwijzing De afdeling Intake van Safegroup is dagelijks bezig met het zoeken naar een veilige opvangplaats elders in het land. Dit wordt een warme doorverwijzing genoemd. De werkwijze komt erop neer dat de cliënt zich meldt voor opvang/opname bij de vrouwenopvang uit de centrumgemeente waar de cliënt woonachtig is. Deze instelling helpt de cliënt. Een aanmelding volgt en wanneer na de veiligheidsscreening blijkt dat opvang in de eigen regio niet veilig genoeg is, wordt een veilige plek elders in het land gezocht en beschikbaar gesteld. Deze werkwijze wordt ook aangeboden aan ketenpartners die de cliënt aanmelden.
Productenboek 2013
25
Interventies binnen Safegroup De begeleidingsmethodiek Krachtwerk Cliënten op Valkenhorst worden begeleid conform de Krachtwerk-methodiek. Deze krachtgerichte basismethodiek maakt gebruik van de kracht en de mogelijkheden van vrouwen en de hulpbronnen in de gemeenschap. Krachtwerk ondersteunt vrouwen in hun proces naar een veilig en zo zelfstandig mogelijk bestaan voor henzelf en hun eventuele kinderen. De 6 principes van Krachtwerk: • Cliënten hebben het vermogen te herstellen, hun leven weer op te pakken en te veranderen: krachtgericht werken vraagt om een werkelijk geloof in de capaciteiten van mishandelde vrouwen én die van de mensen om hen heen. • Focus op krachten en niet op tekortkomingen: vrouwen en kinderen in opvangsituaties en de mensen in hun omgeving beschikken over – niet zelden onvermoede – krachten. Krachtwerk richt zich op deze krachten, niet op tekortkomingen. • De cliënt heeft de regie over de begeleiding: cliënten bepalen vorm, richting en inhoud van de hulp die ze (gaan) krijgen, hulpverleners reiken de keuzemogelijkheden aan. Cliënten zijn bij iedere stap in het proces betrokken. • De (werk)relatie tussen cliënten en hulpverleners komt op de eerste plaats: krachtgericht werken gaat uit van een ondersteunende houding van de hulpverlener. Het gaat om respect, vertrouwen, eerlijkheid, openheid en enthousiasme. Het uitgangspunt voor de relatie is: gelijkwaardigheid. Vertrouwen groeit uit wederzijds respect. • Werken in de natuurlijke omgeving: de natuurlijke omgeving van een vrouw is de plek waar het ‘gewone leven’ plaatsvindt. Krachten en bronnen van een vrouw en haar kinderen kunnen beter begrepen worden tijdens gezamenlijke activiteiten in die natuurlijke omgeving. Wanneer vanuit het oogpunt van veiligheid een vrouw op een voorziening is aangewezen, dan is dat de tijdelijke ‘eigen’ omgeving. • De samenleving als hulpbron: De hulpverlener heeft in principe een bescheiden rol. Vrouwen, en voor hen belangrijke anderen, moeten het toch voortal hebben van de bronnen en relaties in hun eigen omgeving. Die bronnen en relaties moeten optimaal gebruikt worden. Krachtwerk ondersteunt vrouwen in hun herstelproces, maar herstellen doen zij vooral zelf. Herstel kan groei en ontwikkeling betekenen, maar ook dat de situatie blijft zoals die is. Het belangrijkste van herstellen is het vinden van een goede aansluiting tussen wat vrouwen kunnen en willen en wat de omgeving hen biedt en van hen vraagt. Herstellen is een proces van vallen en opstaan, het verloopt voor iedereen op een unieke manier. Wat herstel is: • Een zingevend bestaan met hoop en zicht op een betere toekomst en: • Bestaansvoorwaarden, zoals inkomen, woonruimte, veiligheid, activiteiten & contacten. • Verbinding met anderen. • Een positieve identiteit, eigenwaarde & zelfvertrouwen. • Toegang tot instituties en rechten.
Productenboek 2013
26
Groepsactiviteiten De standaard groepsactiviteiten die binnen Safegroup worden aangeboden zijn: 1. Geweldsgroep 2. Van opvanghuis naar eigen huis (MMW-cursus):
1. Geweldsgroep Mishandeling komt voor in alle culturen en sociale klassen. De geweldsgroep is een gespreksgroep waarin vrouwen met elkaar en de begeleider(s) in gesprek gaan over hun geweldservaringen. Het biedt vrouwen de mogelijkheid hun isolement te doorbreken. Zij vinden er erkenning en herkenning, krijgen achtergrondinformatie over geweld en oefenen met nieuw gedrag. Doel Cliënten: • hebben • hebben • kunnen • hebben • hebben • hebben • kunnen • hebben
erkenning en herkenning gevonden; geheimhouding, stigmatisering en schuldgevoelens doorbroken; omgaan met schaamte- en schuldgevoelens; eigen kracht en probleemoplossend vermogen ontdekt; inzicht in de effecten van het geweld in hun huidige dagelijkse leven; hun kennis vergroot over de verschillende fasen van geweld in de relatie; grenzen aangeven; geoefend met nieuw gedrag.
Aanpak De cursus bestaat uit 12 bijeenkomsten verdeeld over 3 blokken van 4 bijeenkomsten van 2 uur. Er staan drie hoofdthema’s centraal: de geweldsspiraal (thema’s daarbinnen: cirkel van geweld, socialisatie), macht en kracht (thema’s daarbinnen: machtsdriehoek, schuld, schaamte, eigen kracht) en omgaan met gevoelens (thema’s daarbinnen: bewustwording van gevoelens, partnerkeuze, seksualiteit, toekomst).
2. Van opvanghuis naar eigen huis (MMW-cursus): De cursus ‘Van opvanghuis naar eigen huis’ is voor vrouwen die werken aan het weer grip krijgen op hun leven. Daar hoort ook grip op de financiën bij. Financieel (weer) zelfstandig worden is het doel. Doel Het doel van de cursus is om financieel zelfstandig te worden. Vrouwen leren doelen te stellen met betrekking tot hun budget en zich daar ook aan te houden. Zij krijgen grip op hun financiën. Ze leren 1) het belang van een goede administratie, 2) dat reclame verleidelijk, maar ook erg nuttig is, 3) waar de voordelen liggen (regelingen voor extra inkomsten), 4) besparingstips, 5) het opstellen van een begroting en 6) krijgen antwoorden op juridische vragen. Daarnaast leren ze verschillende soorten uitgaven te onderscheiden en kunnen ze deze indelen in noodzakelijke en vermijdbare uitgaven. Doelgroep De doelgroep bestaat uit vrouwen die werken aan het weer grip krijgen op hun leven.
Productenboek 2013
27
Aanpak De cursus bestaat uit vier bijeenkomsten van 1,5 uur. Het betreft een groepscursus waar maximaal 12 vrouwen aan kunnen deelnemen. Tijdens de 3e bijeenkomst komt een advocaat de juridische vragen die er zijn – rondom omgangsregeling, naamsverandering, gezag en erkenning van kinderen, verschil tussen een melding en een aangifte en verblijfstatus – beantwoorden.
Beschrijving methodiek specialistische leefgroepen Tienermoedergroep (TMG) Bij tienermoeders dienen moederschap en adolescentie samen te gaan; geen geringe opgave aangezien de adolescentie gekenmerkt wordt door het ontwikkelen van een eigen identiteit. Het gaat er om een goed evenwicht te zoeken tussen de verantwoordelijkheden als moeder en dingen doen die passend zijn bij deze leeftijdsfase. Om dit te bereiken is in de TMG dagelijks begeleiding en ondersteuning voor de zwangere tieners en tienermoeders. De afdeling begeleidt jonge tienermoeders in hun zwangerschap, de voorbereiding op de bevalling en het moederschap. Zowel op praktisch, lichamelijk als emotioneel gebied wordt begeleiding geboden ten eerste in de leefgroep, vervolgens in de woonunit en daarna in hun eigen woning. Doel Valkenhorst biedt opvang aan kind(eren) en de tienermoeder en biedt hen een veilige en rustige “haven” waar structuur en regelmaat is en moeder de immateriële en materiële hulp krijgt om het complex van problemen in beeld te krijgen en op te lossen. Valkenhorst biedt begeleiding aan zwangere tiener/moeder rond de zwangerschap en de bevalling en de eerste periode na de bevalling bij het opvoeden en ontwikkelen van het kind. Het gaat hierbij om tienermoeders waar een sociaal netwerk is weggevallen of ontbreekt. Het kind wordt een leefklimaat geboden waarin veiligheid, tijd en aandacht is voor ontspanningen en ontlading van gevoelens en ervaringen. • De cliënten procesmatig begeleiden naar een toekomst waarin de tienermoeder begeleid, dan wel zelfstandig kan wonen met haar kind(eren). • Inzicht in eigen handelen van moeder is verbeterd en moeder kan zelfstandig verder (cognitie). • Emotionele ontwikkeling is verbeterd, emotionele balans is bereikt (emotie). • Gedrag is verbeterd, moeder neemt verantwoordelijkheid op zich voor kind en hun toekomst (gedrag). • Inzicht in nut en noodzaak van stabiele woonsituatie is verbeterd (gedrag). • Dagelijkse structuur is aangebracht (gezin). • Contact met netwerk is verbeterd (gezin). • Toeleiding naar school/vrijwilligerswerk/werk/opbouw sociaal netwerk is verbeterd (omgeving).
Productenboek 2013
28
Doelgroep Jonge vrouwen tot 21 jaar die zwanger zijn of reeds met kinderen. Het betreft een tiener(moeder) met een problematische achtergrond die voornamelijk door meervoudige gezinsproblemen op verschillende leefgebieden, materieel of lichamelijk, seksuele en/of geestelijke mishandeling, een ontwikkelingsachterstand / gedragsproblemen / emotionele problemen heeft opgelopen en de grip op het eigen leven kwijt is of dreigt te verliezen. Zowel de tiener en/of haar kind raken hierdoor getraumatiseerd. De tiener(moeder) die voor opname bij Valkenhorst in aanmerking komt, heeft in haar ontwikkeling dermate zware psychosociale problematiek meegemaakt dat zij niet in staat is om de bevalling en de eerste maanden van het ouderschap zelf vorm te geven. Soms is sprake van een vermoeden van een verstandelijke beperking. Aanpak Valkenhorst biedt bed, bad en brood en een veilig onderdak met 24-uurs aanwezigheid van hulpverlening. Het aanbod voor de (tiener-)moeder is groepsgericht en/of individueel. Kernbegrippen zijn hierbij: het hulpverleningscontract (begeleidingsplan), systeemgerichte aanpak, Krachtwerk. Dagbesteding is in groepsverband en gericht op educatie, dagstructurering en recreatie. Toepassing van interventies met het oog op verbetering in de richting van zelfstandig functioneren. Terugkeer naar school/werk is onderdeel van langere begeleidingsplannen. Beginfase: Bij de intake is alle aandacht gericht op het in beeld brengen van de effecten van het verleden op de lichamelijke, sociale en psychische ontwikkeling en de eventuele beschadiging en/of trauma. Verdere fasen: Middels groepsgesprekken, cursussen en individuele gesprekken wordt gewerkt aan zelfstandigheid, aankomende moederschap en psycho-educatie. Het gezinssysteem wordt begeleid bij het uitvoeren van haar begeleidingsplan, tot het moment dat uitstroom naar vervolghulpverlening of zelfstandig wonen gerealiseerd is. De volgende ontwikkelingsgebieden maken onderdeel van de begeleiding uit: • adolescentie; • zwangerschap; • net moeder zijn; • opvoeding; • zorgen voor dreumes, peuter; • omgaan met materiële zaken; • sociaal netwerk; • zelfredzaamheid.
Meander De Meander is een specialistische groep waarin cliënten met een licht verstandelijke beperking, gematigde verslaving, GGZ-problematiek, een mate van zwakbegaafdheid en/of die een onhoudbare gewelddadige thuis- en opvoedingssituatie hebben ervaren, bij elkaar zijn opgenomen en begeleid worden. De Meander biedt een veilige leef- en leeromgeving aan deze vrouwen en richt zich op structuur en regelmaat.
Productenboek 2013
29
Doelgroep De Meander biedt een veilige leef- en leeromgeving aan vrouwen (en hun kinderen) met een licht verstandelijke beperking, gematigde verslaving, GGZ-problematiek, een mate van zwakbegaafdheid en/of die een onhoudbare gewelddadige thuis- en opvoedingssituatie hebben ervaren. De cliënten worden ondersteund in het verkrijgen van een goede ouder ervaring en worden begeleid om doelgericht te werken aan hun toekomst. Aanpak De Meander is een specialistische groep waarin in een groepssituatie vijf cliëntsystemen begeleid worden en drie cliëntsystemen vanuit de woonunit begeleid kunnen worden op de leefgebieden: huisvesting, financiën, sociaal functioneren, geweld, psychisch functioneren, zingeving, lichamelijk functioneren, praktisch functioneren, dagbesteding. Structuur en regelmaat staan hierbij centraal, waarbij sterk wordt ingezet op veiligheid en behoud van autonomie. De cliëntgroep van de Meander heeft niet altijd de beschikking over zelfinzicht en verbale mogelijkheden om de eigen problematiek en probleemgeschiedenis goed te kunnen verwoorden. Daarom wordt de tijd genomen om de vaardigheden en mogelijkheden van iedere cliënt in kaart te brengen en er is aandacht voor de manier waarop een cliënt leert. Hierdoor ontstaat zicht op welke verantwoordelijkheid de cliënt zelf kan dragen en waarin zij ondersteund dient te worden. Via voorbeeldgedrag worden specifieke zaken zichtbaar gemaakt en worden nieuwe leerervaringen gestimuleerd. Dit gebeurt met die verschillen van timing en dosering die nodig zijn voor de individuele cliënten. Het principe van leren ontstaat vanuit het positief bekrachtigen van gedrag en de herhaling van datzelfde gedrag. Er wordt eveneens gewerkt aan de hand van kruisjeslijsten (instrument voor opvoedondersteuning). Daarnaast zal de medewerker van de Meander steeds de verschillende problematiek en uitingsvormen van gedrag tussen de cliënten naar elkaar vertalen waardoor er wederzijds begrip en informatie kan ontstaan. Cliënten die meer mogelijkheden hebben of al eerder te maken hebben gehad met bepaalde ervaringen, worden uitgenodigd hun ervaring en kennis over de Meander te delen met de anderen (tutor-systeem). Iedere medewerker van de Meander heeft een voorbeeldfunctie en vertoont voorbeeldgedrag. Dit is een belangrijk onderdeel van de methodiek. De Meander onderscheidt zich van andere groepen in Valkenhorst door het feit dat er gewerkt wordt met cliënt koppels. Een cliënt en haar kind(eren) worden gekoppeld aan een vaste hulpverlener 2, een vaste hulpverlener 1 en een vaste groepsassistent toegewezen. Dit om duidelijkheid en helderheid naar de cliënt te bieden en te behouden.
Productenboek 2013
30
Beschrijving overige interventies Signs of safety Signs of voor het methode vermoed
Safety is een oplossingsgerichte benadering, die een veilige (opvoed)situatie kind beoogt te creëren door een partnerschap aan te gaan met de ouders. De wordt toegepast in situaties waarin kindermishandeling of verwaarlozing wordt of is aangetoond.
Doel De methode Signs of Safety beoogt een veilige (opvoed)situatie voor het kind te creëren door een partnerschap aan te gaan met de ouders in een situatie waarin kindermishandeling of verwaarlozing wordt vermoed of is aangetoond. Doelgroep De doelgroep bestaat uit alle gezinnen waarin fysieke, emotionele en seksuele kindermishandeling of verwaarlozing vermoed wordt of is gesignaleerd. Aanpak Signs of Safety is een oplossingsgerichte benadering. In alle fasen van het traject wordt samengewerkt met het gezin en de direct betrokkenen, met strikte handhaving van voorwaarden om de veiligheid van het kind/de kinderen te waarborgen. Een professional brengt samen met de betrokkenen de situatie gedetailleerd in kaart. Gezamenlijk maken zij een veiligheidsplan waarin SMART-geformuleerde afspraken staan die door alle betrokkenen zijn geaccepteerd. De professional ziet toe op naleving van de afspraken. Conferenties worden ingezet als middel om het gezin en het bijbehorende netwerk bij de aanpak te betrekken, hun commitment te vergroten en realistische doelen te kunnen stellen. Bij het netwerk horen ook professionals van bijvoorbeeld een onderwijsinstelling, politie en maatschappelijk werk. Het Signs of Safety model bevat zes praktijkelementen die samen een leidraad voor het handelen van de professional vormen om de constructieve kant van de capaciteiten van een gezin beter uit te laten komen, te versterken en te beoordelen. De basishouding van de professional is een essentieel onderdeel van de aanpak. Een juiste basishouding betekent dat de professional de cliënt respecteert als iemand die het waard is om mee te werken en ervan uit gaat dat de cliënt zelf kan bijdragen aan het oplossen van de mishandelingsituatie. Samenvatting werkzame elementen • Door partnerschap aan te gaan met de betrokkenen, wordt gewerkt aan een veilige (opvoed)situatie voor het kind. • De methode gaat ervan uit dat de cliënt zelf kan bijdragen aan het oplossen van de mishandelingsituatie en zich dan ook meer gerespecteerd gaat voelen. • Gerichtheid op de toekomst en op het formuleren van haalbare oplossingen. • Er wordt inzicht verworven in de eigen doelen, sterke punten, bereidheid, vertrouwen en vermogens van de gezinsleden. • Via conferenties wordt gebruik gemaakt van aanwezige hulpbronnen in het netwerk. • Boven schuld verheffen van ouders/verzorgers vermijdt de mogelijke ontkenning van schuld door de ouders en het daaruit voortvloeiende meningsverschil. • Het betrekken van het kind/de kinderen zorgt voor een completer beeld van de situatie.
Productenboek 2013
31
• • • •
Centraal stellen van de veiligheid van kinderen maakt het traject voor direct betrokkenen acceptabeler en vermindert handelingsverlegenheid van professionals. Risicotaxatie via een Beoordeling- en Planningformulier, waardoor goed zicht ontstaat op gegevens die op gevaar en onveiligheid wijzen. De veiligheid en de vooruitgang worden aan de hand van schaalvragen zo concreet en gedetailleerd mogelijk in kaart gebracht. Het achterhalen van de uitzonderingen op het probleem laat zien dat het probleem niet altijd bestaat en geeft aanwijzingen voor oplossingen.
Begeleide terugkeer De methodiek begeleide terugkeer is in 2004 ontwikkeld door Vrouwenopvang Amsterdam (sinds 2008 Blijf Groep) als hulpaanbod voor vrouwen die na hun verblijf in de vrouwenopvang terug willen naar hun partner. Het stoppen van het geweld staat centraal in de methodiek, met behoud van de relatie. Bewustwording van alternatieve manieren om conflicten op te lossen, is daarbij een belangrijk thema. Doel Het doel van de methode Begeleide Terugkeer is het beëindigen van geweld in een relatie en indien mogelijk en gewenst het voortzetten van de relatie. Doelgroep De doelgroep van de methode bestaat uit partners die een gewelddadige relatie hebben en waar aanwezig ook de kinderen. Aanpak Begeleide Terugkeer kan zowel residentieel (in een instelling voor opvang) als ambulant aangeboden worden. Een hulpverlener voert eerst individuele gesprekken met elk van de partners. Vervolgens vindt een aantal gezamenlijke gesprekken plaats (systeemgesprekken). Afhankelijk van de situatie varieert dit van vijf tot acht gesprekken. Hierin komt aan de orde waardoor ruzies ontstaan en uit de hand lopen. Aandachtspunt hierbij is dat de aard en omvang van het geweld expliciet en concreet benoemd worden. De time-outprocedure is een belangrijk element in de methode. Kinderen, familie of anderen in de directe omgeving van beide partners kunnen bij deze gesprekken betrokken worden. Aan het eind van het hulpverleningstraject wordt gekeken welke ondersteuning nog gewenst is en wordt eventueel doorverwezen naar vervolghulpverlening.
Productenboek 2013
32
Triple P: Positief Pedagogisch Programma Niveau 3 Triple P staat voor Positief Pedagogisch Programma, een van origine Australisch programma voor opvoedingsondersteuning aan ouders met kinderen in de leeftijd van 016 jaar. Het is een laagdrempelig en integraal programma met als doel de preventie van (ernstige) emotionele- en gedragsproblemen bij kinderen door het bevorderen van competent ouderschap. Het Triple P-programma onderscheidt vijf niveaus van ondersteuning met daarbij variabele aanbiedingsvormen. Samen bieden zij een samenhangend systeem van interventies dat ouders steun op maat kan bieden. In Safegroup wordt gewerkt met Triple P niveau 3, dat is het middelste niveau: kortdurende en meer specifieke ondersteunende interventies. Doel Het algemene doel van Triple P is de preventie van (ernstige) emotionele- en gedragsproblemen bij kinderen door het bevorderen van competent ouderschap en zelfvertrouwen van ouders. Triple P beoogt: • competenter opvoedingsgedrag bij het omgaan met gedrags- en faseproblemen; • minder gebruik maken van dwingende en negatieve disciplinevormen; • betere communicatie over opvoedingskwesties tussen ouders onderling en tussen ouders en kind; • minder opvoedingsstress. De • • • •
specifieke doelstellingen van niveau 3 zijn: Inzicht vergroten in het gedrag en de ontwikkeling van kinderen; Bevorderen dat ouders (meer) gebruik maken van positieve opvoedingsstrategieën; Ouders leren omgaan met specifieke (gedrags-)problemen met hun kind; Voorkomen dat emotionele- en gedragsproblemen verergeren en de ontwikkeling van kinderen belemmeren.
Doelgroep Triple P is bedoeld voor alle ouders met kinderen in de leeftijd van 0-16 jaar. Per interventieniveau beoogt Triple P een andere, meer specifieke doelgroep te bereiken. Interventieniveau 3 is bedoeld voor ouders met specifieke zorgen over het gedrag en de ontwikkeling van hun kind. Er is sprake van beginnende gedragsproblematiek bij het kind en gevoel van incompetentie bij ouders. Het gaat om ouders die behoefte hebben aan gericht advies en begeleiding bij het omgaan met specifieke moeilijkheden. Criteria voor deelname: • De ouder wil advies over de omgang met bepaalde gedragsproblemen of opvoedingsproblemen. • Het probleemgedrag van het kind is relatief beperkt. • Het probleemgedrag van het kind is mild tot gemiddeld ernstig • Het probleemgedrag van het kind is van recente datum ( in de afgelopen zes maanden). • De gezinssituatie is relatief stabiel. • Het gezin heeft hogere interventieniveaus succesvol afgerond en heeft aanvullend nog korte ondersteuning nodig om de resultaten vast te houden. Deelname aan dit interventieniveau is af te raden wanneer: • Ouders in een scheidingsproces zitten. • De ouders en/ of het kind lijden aan psychopathologie, zoals bijvoorbeeld een depressie.
Productenboek 2013
33
Aanpak Triple P traint ouders in het toepassen van de 5 basisprincipes en 17 opvoedvaardigheden voor positief opvoeden. Het programma onderscheidt vijf niveaus van ondersteuning met daarbij variabele aanbiedingsvormen. Samen bieden zij een samenhangend systeem van interventies dat ouders steun op maat kan bieden. De vijf niveaus van ondersteuning zijn: 1. Voorlichting en informatie via de media en andere informatiebronnen 2. Korte individuele voorlichtingsgesprekken over de ontwikkeling en het gedrag van kinderen. 3. Gericht advies bij specifieke zorgen over het gedrag en/of de ontwikkeling van het kind. 4. Training in opvoedingsvaardigheden bij ernstige gedragsproblemen van het kind. 5. Gezinsinterventie bij ernstige gedragsproblemen gecombineerd met overige gezinsproblemen. Triple P niveau 3 is het middelste niveau. Dit interventieniveau omvat individuele pedagogische advisering in vier sessies van ongeveer 30 minuten en richt zich op problemen zoals woedeaanvallen van het kind, zeuren, ruzie en vechtpartijen met broers en zussen. De informatie kan zich toespitsen op ouders met kinderen van verschillende leeftijden. De eerste sessie richt zich op verduidelijking van het ontstaan en de aard van het probleem, het (samen met ouders) opstellen van doelen en de keuze voor een bepaald systeem van monitoring om het probleemgedrag in kaart te brengen. In de tweede sessie wordt nagevraagd of het probleem nog steeds bestaat, worden gegevens uit de monitoring en door ouders ingevulde vragenlijsten besproken en wordt samen met ouders een plan voor de aanpak van het probleem bepaald door de keuze voor het werken aan één of meer van de 17 opvoedingsstrategieën. In sessie drie wordt de toepassing van de nieuwe aanpak besproken en de eventuele problemen met de uitvoering. In deze sessie kan dieper ingegaan worden op de specifieke opvoedstrategieën al dan niet aangevuld met actieve vaardigheidstraining. Sessie vier bevat een terugblik op het gevolgde traject, adviezen bij eventuele problemen die ouders ervaren in het volhouden van een bepaalde aanpak, positieve feedback en aanmoediging om door te gaan en een afsluiting.
OPVI, opvoedingsondersteuning met behulp van video Elke moeder beschikt over opvoedingsmogelijkheden, die door OPVI kunnen worden opgespoord en vergroot. OPVI werkt vanuit de vraag, het probleem dat moeder heeft met het kind en/of met de opvoeding. De last die moeder ervaart is de motivatie voor verandering, waardoor nieuw gedrag kan worden geoefend. Het nieuwe gedrag wordt steeds geëvalueerd. D.m.v. videobeelden (het zien) krijgt moeder zicht op het effect van haar handelen op het gedrag van haar kind en andersom. Hierdoor ontstaat inzicht. Samen met moeder wordt betekenis gegeven aan het gedrag van het kind (=psychoeducatie en pedagogische educatie). Tegelijkertijd wordt uitleg aan moeder gegeven over de ontwikkeling van kinderen en communicatie met kinderen. Doel Het doel van de inzet van OPVI is het verbeteren van inzicht in opvoedkundige vaardigheden (cognitie), het zelfbeeld als moeder (persoonlijkheid) en de opvoedkundige vaardigheden (gezin).
Productenboek 2013
34
Doelgroep Moeders met hun kind(eren) die zijn opgenomen in Valkenhorst, die nog nazorg ontvangen van Valkenhorst of ambulant worden begeleid. Indien gewenst: de (stief)vaders of andere berokkenen vanuit het netwerk van cliënt. Aanpak Het traject start met een kennismakingsgesprek waarin uitleg wordt gegeven over OPVI, wordt gesproken over privacy, hulpvragen van de moeder, hoe de vrouw het vindt om gefilmd te worden en er worden afspraken gemaakt over de eerste filmopname en het doel. In de wekelijkse directieve thuisbehandeling (die plaats kan vinden in Valkenhorst, in een externe woning van Valkenhorst of in de eigen woning van cliënte bij nazorg) komt het volgende aan bod: • Video-opnames interactie moeder en kind (ongeveer tien minuten) • Bespreking van opnames tussen moeder, hulpverlener en indien mogelijk het kind (kan vanaf zes jaar) aan de hand van de gestelde doelen • Oefenen van nieuwe vaardigheden • Bespreken van resultaten aan de hand van vervolgvideo-opnames • Het activeren van de mogelijkheden die cliënten zelf hebben. Stimuleren van de competenties en inzichten van de cliënte. Aansluiten bij de hulpvraag.
Kaleidoscoop Kaleidoscoop is een educatief programma voor kinderen van 2,5 tot 6 jaar, afgeleid van het Amerikaanse High/Scope programma. Het wordt uitgevoerd in een doorgaande lijn van de peuterspeelzaal naar groep 1 en 2 van de basisschool. Doel van Kaleidoscoop is het vergroten van de onderwijskansen van kinderen in achterstandssituaties. Doel Kaleidoscoop is ontwikkeld vanuit het onderwijsachterstandenbeleid en wil door brede ontwikkelingsstimulering de ontwikkelings- en onderwijskansen van kinderen in achterstandssituaties vergroten. Doelgroep Kaleidoscoop is in eerste instantie bedoeld voor kinderen in achterstandssituaties op peuterspeelzalen en in groep 1 en 2 van de basisschool. De intermediaire doelgroep bestaat uit peuterleidsters, pedagogisch medewerkers en leerkrachten. In de afgelopen jaren is Kaleidoscoop ook ontwikkeld voor kinderdagverblijven, groep 3 en verder van de basisschool en voor de buitenschoolse opvang. Ook is er een aanbod voor daghulpgroepen in de jeugdzorg. Aanpak Het programma is een bewerking van de Amerikaanse methode High/Scope. Actief leren is de kern van Kaleidoscoop. Kinderen verkennen, verbreden en verdiepen hun kennis en ervaringen in interactie met de leidsters en leerkrachten. Het programma gaat uit van de mogelijkheden, de motivatie en het eigen initiatief van kinderen en bevordert hun zelfstandigheid. Belangrijke elementen binnen de methode zijn een rijke en geordende leeromgeving, een vast dagschema, interactie tussen de beroepskracht en de kinderen, observatie van de kinderen en betrokkenheid van ouders.
Productenboek 2013
35
Moeder-kindhechting Tijdens het prille leven van een baby en een peuter is het van belang dat er een affectieve band ontstaat tussen moeder en kind. Dit wordt hechting genoemd en is de basis voor een goede ontwikkeling van een kind op alle gebieden. Op deze manier wordt de basis van het vertrouwen hebben in elkaar versterkt. Vertrouwen en veiligheid geven gaan samen. Het maakt dat het kind opgroeit tot een stevige, onafhankelijke persoonlijkheid. Baby- en peutermassage is er om de hechting te stimuleren en hechter te maken. Doel Het doel van de peutermassage is vrouwen de basistechnieken aanleren van de shantala peutermassage zodat de band tussen moeder en kind hechter wordt en het contact tussen moeder en kind intensiever. De moeder leert de lichaamstaal van haar kind meer kennen en de massage stimuleert de sociale ontwikkeling van het kind, de motoriek, de zintuigen en het gevoel voor ritme. Het doel van de babymassage is het verbeteren en stimuleren van de hechting tussen moeder en kind, het verbeteren van de aandacht van moeder op haar kind en het verbeteren van de emotionele ontwikkeling van het kind. Doelgroep De doelgroep van de peutermassage betreft vrouwen die kinderen hebben in de leeftijd van 1 tot 4 jaar. De doelgroep van de babymassage betreft moeders met baby’s vanaf zes weken toe een jaar die een gezonde hechting willen stimuleren. Voor beide doelgroepen geldt dat door huiselijk geweld of jong moederschap de hechting tussen moeder en kind onvoldoende op gang is gekomen of ernstig verstoord is. Aanpak De peutermassage bestaat uit vier bijeenkomsten van een uur met een frequentie van 1 keer per week of per 2 weken en een evaluatiemoment. Daarna kan de cursus verlengd worden. In de bijeenkomsten wordt gestart met een inleiding en uitleg (1e bijeenkomst) en een terugblik op hoe het de afgelopen week is gegaan en of er eventuele knelpunten zijn (overige bijeenkomsten). Vervolgens wordt gestart met een bewegings- en aanraakspel, gevolgd door de daadwerkelijke massage en een afsluiting met een liedje (en in de laatste bijeenkomst een certificaat). Na de 4 maal wordt er een evaluatiemoment afgesproken. Dit om samen met de vrouw te kijken hoe het gaat. Gaat het goed dan kan de vrouw zelfstandig verder en hoeft er geen andere afspraak te worden gemaakt. Mocht blijken dat de vrouw het niet ingepland krijgt in de dagelijkse taken of zijn de handelingen van de massage nog niet eigen, dan kan er een vervolgafspraak worden gemaakt. Dit kan zo lang het nodig is. De babymassage vindt eenmaal per week plaats en de duur is afhankelijk van het hulpverleningsplan.
Cursus bevallen en opstaan Doel Het doel van de cursus is 1) zo veel mogelijk informatie geven, 2) leren ontspannen, 3) verschillende ademhalingen leren en 4) leren persen. Hiermee wordt nagestreefd dat vrouwen rustig en vol zelfvertrouwen aan de bevalling beginnen, zodat er geen onnodige angst, spanning of pijn zal zijn.
Productenboek 2013
36
Aanpak De cursus bestaat uit vijf bijeenkomsten en wordt gegeven door een medewerker van de kindervoorziening. Iedere bijeenkomst bestaat uit het geven van informatie. In de eerste bijeenkomst wordt met elkaar kennisgemaakt en wordt ingegaan op lichamelijke aspecten van zwanger zijn: wat is een baarmoeder, vruchtwater, de placenta, wat zijn vliezen etc. in de tweede bijeenkomst wordt ingegaan op allerlei aspecten van het begin van de bevalling: de ontsluiting, weeën en hoe daarmee om te gaan. In de derde bijeenkomst wordt informatie gegeven over een ziekenhuisbevalling en wordt advies gegeven over wat te doen tijdens de bevalling (en worden ontspanningsoefeningen uitgelegd). In de vierde bijeenkomst wordt ingegaan op de persfase en complicaties die daarbij kunnen horen. In de laatste bijeenkomst wordt informatie gegeven over de tijd net na de bevalling en over borstvoeding.
Productenboek 2013
37
