s
t
u
De markt van de dood
De markt van de dood
Oktober 2011
d
i
e
Inhoudstafel 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Doelstellingen Methodologie De herdenking van overleden personen Allerheiligen De begrafenis Conclusies
2
Doelstellingen Een analyse opstellen van de houdingen en gedragingen van de consumenten op het gebied van herdenking van overleden personen, Allerheiligen en de begrafenis.
3
Methodologie
652 kwantitatieve interviews, telefonisch afgenomen van Belgen van 18 jaar en ouder. Field : december 2010. Aselecte gelaagde gecorrigeerde steekproef. De resultaten hebben de gepaste statistische verwerkingen (Student en normale wet) ondergaan. De maximale totale foutmarge op de steekproef bedraagt 3,9%. Enkel de betekenisvolle resultaten worden voorgesteld. Elk gegeven werd echter geanalyseerd in functie van locatie (Brussel, Vlaanderen, Wallonië), geslacht, leeftijd, grootte en samenstelling van het gezin, sociale groep en hoofdverantwoordelijke voor de aankopen (HVA) of niet.
4
De herdenking van overleden personen ¾ Vindt u dat huidige maatschappij voor de nagedachtenis van de doden«
3% 21% 50%
27% Te veel doet Niet genoeg doet Doet zoals het hoort Geen mening
Meer dan 1 op de 4 consumenten vindt dat de doden in onze maatschappij herdacht worden zoals het hoort. 1 op de 5 consumenten vindt dat er niet genoeg voor gedaan wordt. Slechts 3% van de consumenten vindt dat we te veel aandacht schenken aan het herdenken van de overledenen. De helft van de consumenten spreekt zich niet uit over dit punt. Basis: respondenten 5
De herdenking van overleden personen Bloemen op het graf leggen
68%
De grafsteen onderhouden
68% 54%
Het graf bezoeken
Gebeden doen zeggen, misvieringen of andere activiteiten organiseren Persoonlijke voorwerpen op de grafsteen plaatsen (plaat, kruis, enzovoort) Plaats waar as zich bevindt gaan bezoeken
44%
Elke dag aan de overledene denken Rouwen (rouwsluier, donkere kleren, niet meer XLWJDDQ«
¾ De doden kunnen op meerdere manieren herdacht worden. Welke van de volgende handelingen stelt u (of zou u stellen)?
26% 25% 22% 18%
Om de nagedachtenis van overleden dierbaren in ere te houden, zetten de consumenten vooral bloemen op het graf, houden ze de zerk schoon of gaan ze het graf bezoeken. 44% van de consumenten denken dagelijks aan de overledene. Een kwart van hen rouwt of organiseert herdenkingsplechtigheden. Ongeveer 1 op de 5 consumenten plaatst persoonlijke voorwerpen (plaatje, kruis enz.) op het graf van de dierbare overledene en bezoekt de plaats waar de as van de overledene bewaard worden of uitgestrooid zijn. Basis: respondenten 6
De herdenking van overleden personen 68% 59% 69% 76%
Bloemen op het graf leggen
44%
57% 45% 49%
Elke dag aan de overledene denken
68% 54% 64% 71% 54% 51% 55% 61%
De grafsteen onderhouden
Het graf bezoeken
25% 34% 29% 27% 18% 21% 29% 33% 26% 18% 28% 27%
Gebeden doen zeggen, misvieringen of andere activiteiten organiseren
Plaats waar as zich bevindt gaan bezoeken
Rouwen (rouwsluier, donkere kleren, niet meer uitgaan,...) Persoonlijke voorwerpen op de grafsteen plaatsen (plaat, kruis, enzovoort)
2007
22% 14% 17% 18%
2008
2009
¾ De doden kunnen op meerdere manieren herdacht worden. Welke van de volgende handelingen stelt u (of zou u stellen)?
De volgende manieren van herdenken worden steeds minder toegepast: dagelijks aan de overledene denken, de plaats waar de as bewaard wordt gaan bezoeken en gebeden, missen of ceremonies doen uitvoeren. De volgende manieren van herdenken worden steeds meer toegepast: het graf onderhouden, er bloemen neerleggen, persoonlijke voorwerpen op het graf leggen en rouwkleding dragen. Basis: respondenten
2010
7
De overledenen herdenken: verschillen volgens profiel De consumenten in de leeftijdsgroep van 30 en 39 jaar en de Brusselaars onderhouden veel minder talrijk dan gemiddeld de nagedachtenis aan de overledenen. Gebeden doen zeggen, misvieringen of andere religieuze of burgerlijke activiteiten organiseren komt frequenter voor bij de 65-plussers. De Nederlandstaligen zijn meer geneigd dagelijks over hun overledenen te praten en persoonlijke voorwerpen op het graf te leggen dan de Franstaligen.
8
Allerheiligen: het kerkhof bezoeken ¾ Bent u naar een begraafplaats geweest ter gelegenheid van Allerheiligen?
49%
51%
Ja Nee
In België gaat de helft van de consumenten rond Allerheiligen naar het kerkhof. De traditie om de overledenen te eren is sterker aanwezig bij de 50-plussers (+17% vgl met gemiddelde) alsook bij de gezinnen met 3 personen (+18%), in de Vlaamse kleine dorpen (+14%) en in de Waalse en Vlaamse landelijke gemeenten (respectievelijk +14% en +12%). Inwoners van Brussel (-29%), de leeftijdsgroepen van 18-29 jaar (-22%) en 30-39 jaar (-28%) en de gezinnen met 5 personen (-17%) gaan minder talrijk naar een begraafplaats voor Allerheiligen. Basis: respondenten 9
Allerheiligen: evolutie van bezoek aan een begraafplaats ¾ Bent u naar een begraafplaats geweest ter gelegenheid van Allerheiligen? 52%
55%
59% 46%
2005
2007
2009
2010
51%
Het kerkhofbezoek op Allerheiligen, dat toenam tussen 2005 en 2008, nam af tussen 2008 en 2009, om vervolgens weer toe te nemen in 2010.
2008 Basis: respondenten 10
Allerheiligen: datum van bezoek aan begraafplaats ¾ Op welke datum bent u naar een begraafplaats geweest ter gelegenheid van allerheiligen?
59%
13%
14% 4%
4%
vóór 29 29 okt 30 okt 31 okt 1 nov okt
4% 2% 2 nov
na 2 nov
3 op de 5 consumenten gaan op 1 november naar het kerkhof om hun overledene(n) te herdenken. 1 op 7 consumenten bezocht een graf op 31 oktober, een even grote groep bezocht het al voor 29 oktober. Erg weinig consumenten bezoeken stellen hun bezoek uit tot na Allerheiligen.
Basis: respondenten die naar het kerkhof gaan 11
Allerheiligen: bloemen kopen ¾ Hebt u voor de gelegenheid van Allerheiligen bloemen gekocht ter ere van een overledene?
15%
Meer dan 8 op de 10 consumenten nemen bloemen mee naar het kerkhof om de overledene(n) te eren. Die bloementraditie blijft voor de meeste bezoekers relevant. Er bestaan geen betekenisvolle verschillen tussen de verschillende sociodemografische categorieën.
85% Ja Nee
Basis: respondenten die naar het kerkhof gaan 12
Allerheiligen: evolutie van het bloemen kopen
88%
93%
88%
¾ Hebt u voor de gelegenheid van Allerheiligen bloemen gekocht ter ere van een overledene? (2005-2010) 87%
85%
Het kopen van bloemen voor Allerheiligen is licht afgenomen tussen 2007 en 2008, terug naar het peil van 2005. De neiging om bloemen te kopen blijft sindsdien stabiel.
2005 2009
2007 2010
2008 Basis: respondenten die naar het kerkhof gaan 13
Allerheiligen: bloemen kopen ¾ Op hoeveel grafstenen hebt u bloemen gezet of gelegd?
3,1
Aantal met bloemen getooide graven
Gemiddeld hebben de consumenten die bloemen gekocht hebben, die ter gelegenheid van Allerheiligen op drie graven gelegd. In vergelijking met 2009 is het aantal met bloemen getooide graven licht toegenomen (van 2,8 naar 3,1).
Basis: respondenten die naar het kerkhof gaan en bloemen kopen
14
Allerheiligen: bloemen kopen ¾ Hoeveel hebt u in totaal voor die bloemen betaald?
Ą
Totale uitgaven
Gemiddeld hebben de consumenten rond Allerheiligen Ą39,10 uitgegeven voor bloemen voor op de graven van hun overledene(n). Dat bedrag ligt Ą8 hoger dan in 2009. Inwoners van Wallonië hebben gemiddeld Ą11,40 minder uitgegeven (Ą27,70).
Basis: respondenten die naar het kerkhof gaan en bloemen kopen
15
Allerheiligen: bloemen kopen 3% 8%
¾ In vergelijking met Allerheiligen vorig jaar denkt u dat u dit jaar (meer/evenveel/minder) bloemen gekocht hebt? In vergelijking met Allerheiligen 2009 denken 9 op de 10 consumenten dat ze in 2010 evenveel bloemen gekocht hebben. Minder dan 1 op de 10 consumenten denkt meer bloemen te hebben gekocht dan in 2009.
90%
meer evenveel minder
Basis: wie naar het kerkhof gaan en bloemen kopen
16
Begrafenis: schikkingen 14%
¾ Hebt u al regelingen getroffen voor uw eigen begrafenis?
1 op de 7 consumenten zegt dat hij/zij al schikkingen voor de eigen begrafenis getroffen heeft. Dat aandeel is licht afgenomen sinds 2009 (van 16% naar 14%).
86% Ja Nee
Basis: respondenten 17
Begrafenis: schikkingen ¾ Met het oog op uw eigen begrafenis hebt u...
een uitvaartverzekering, een begrafenisplan onderschreven
beslist om een kerkelijke ceremonie te houden
62%
38%
uw begrafenisonderneming gekozen
35%
de begraafplaats gekozen waar u begraven wilt worden
34%
een testament opgesteld
33%
De consumenten die al schikkingen getroffen hebben voor hun begrafenis, hebben in de meeste gevallen een uitvaartverzekering, een uitvaartplan afgesloten en beslist dat ze een kerkelijke eredienst willen. Een derde van hen heeft al de begrafenisonderneming en het kerkhof voor de teraardebestelling gekozen en een testament opgesteld.
Basis: respondenten die al schikkingen voor hun begrafenis getroffen hebben; meerdere antwoorden mogelijk
18
Begrafenis: schikkingen ¾ Met het oog op uw eigen begrafenis hebt u... schenkingen in geld en/of materiaal gedaan
23%
beslist om een burgerlijke ceremonie te houden
beslist om organen af te staan
de details voor de ceremonie (teksten, muziek, ...) gekozen
beslist om uw lichaam een de wetenschap af te staan
22%
17%
14%
7%
Iets minder dan een kwart van de consumenten heeft beslist om een (of meerdere) schenking(en) te doen en of ze een burgerlijke ceremonie willen. Van de 14% die al schikkingen getroffen hebben heeft minder dan 1 op de 5 al beslist om orgaandonor te worden, de details van de ceremonie al gekozen of beslist om zijn lichaam aan de wetenschap te schenken. Basis: respondenten die al schikkingen getroffen hebben voor hun begrafenis; meerdere antwoorden mogelijk
19
Begrafenis: schikkingen een uitvaartverzekering, een begrafenisplan onderschreven
8,7% 5,3%
beslist om een kerkelijke ceremonie te houden
uw begrafenis-onderneming gekozen
4,9%
de begraafplaats gekozen waar u begraven wilt worden
4,8%
een testament opgesteld
4,6%
schenkingen in geld en/of materiaal gedaan
3,2%
beslist om een burgerlijke ceremonie te houden
3,1%
beslist om organen af te staan details voor de ceremonie (teksten, muziek, ...) gekozen beslist om uw lichaam aan de wetenschap af te staan
¾ Met het oog op uw eigen begrafenis hebt u...
2,4% 2,0% 1,0%
Van de hele bevolking heeft minder dan 1 op de 10 personen al een uitvaartverzekering afgesloten. Die beslissing is minder frequent al genomen dan in 2009 (11,4%). Maar 3 op de 100 consumenten hebben al beslist een burgerlijke ceremonie te houden en financiële en/of materiële schenkingen te doen. En slechts 5 op de 100 hebben een testament opgemaakt en hun kerkhof alsook de begrafenisonderneming gekozen. De beslissing om organen of het lichaam af te staan blijft heel weinig voorkomen: maar 2 op de 100 zijn dat van plan. Basis: percentages overgedragen op de totale bevolking
20
Begrafenis: schikkingen ¾ Hebt u met uw familie, entourage gesproken over de regelingen die u voor uw begrafenis getroffen hebt? 3 op de 5 consumenten die al schikkingen voor hun begrafenis getroffen hebben, hebben daar met hun familie/entourage over gesproken.
39%
61%
Ja Nee
Basis: respondenten die al schikkingen voor hun begrafenis getroffen hebben
21
Begrafenis: crematie of teraardebestelling ¾ Hebt u beslist om «
36%
37%
27% u te laten begraven u te laten cremeren geen voorkeur
4 op de 10 consumenten willen liever begraven worden op een kerkhof, terwijl 1 op de 4 consumenten crematie verkiest. Een derde van de consumenten spreekt (nog) geen voorkeur uit op dat vlak. De trend aangaande begrafenissen is tussen 2009 en 2010 veranderd: de interesse voor teraardebestelling neemt toe ten nadele van de crematie. Basis: respondenten 22
Begrafenis: crematie ¾ Wilt u dat uw as« in een urne bewaard wordt bij iemand van uw familie, uit uw entourage uitgestrooid wordt op een stuk grond op een begraafplaats
uitgestrooid wordt op zee
20%
12%
11%
uitgestrooid worden op een terrein dat uw eigendom is
8%
uitgestrooid wordt door het crematorium
7%
bewaard wordt in een columbarium
Geen voorkeur
Meer dan 1 op de 3 consumenten die gecremeerd willen worden, heeft geen specifieke wens met betrekking tot de assen. 1 op de 5 consumenten wil dat zijn assen in een urne bewaard worden ten huize van een naaste verwant. 7% van de consumenten willen dat hun assen door het crematorium uitgestrooid worden. 1 op de 10 consumenten wil liever dat zijn assen uitgestrooid worden op een stuk grond op een kerkhof, op zee of eventueel op een stuk grond dat zijn eigendom is. Minder dan 1 op de 20 is van plan de assen te laten bewaren in een columbarium.
4% 38%
Basis: respondenten die voor crematie kiezen 23
Conclusies De overledenen herdenken De consumenten zijn verdeeld: één op de vier vindt dat de overledenen goed herdacht worden in onze huidige maatschappij. Zo onderhouden en bezoeken ze vooral het graf, leggen ze er bloemen op en denken ze dagelijks aan overleden dierbaren. Een vijfde van de bevolking is echter van mening dat de nagedachtenis aan de overledenen in onze maatschappij niet genoeg in ere gehouden wordt.
Allerheiligen In België brengt de helft van de consumenten ter gelegenheid van Allerheiligen een bezoek aan het kerkhof. Dat aantal is licht toegenomen sinds Allerheiligen 2009 (van 46% naar 51%). De meerderheid van hen gaat op 1 november naar het kerkhof en neemt bloemen mee om de overledene(n) te eren. Gemiddeld geven de consumenten Ą39,10 uit aan bloemen die gebruik worden om op grafzerken van dierbaren te leggen. Gemiddeld leggen ze bloemen op drie graven. In vergelijking met 2009 geven de consumenten gemiddeld Ą8 meer uit aan bloemen dan in 2009 .
24
Conclusies Regelingen voor de eigen begrafenis Eén op de zeven consumenten zegt al schikkingen getroffen te hebben voor de eigen begrafenis en praat daarover met zijn of haar omgeving. De meest voorkomende schikkingen zijn een uitvaartverzekering of uitvaartplan onderschrijven, het kerkhof en/of de begrafenisonderneming en/of de soort ceremonie (kerkelijk of burgerlijk) kiezen, alsook het opmaken van een testament. Bijna vier op de tien consumenten verkiezen begraven te worden op een kerkhof, iets meer dan één op de vier consumenten verkiest crematie. Meer dan een derde van de consumenten spreekt aangaande dat punt geen voorkeur uit. De voorkeur voor crematie evolueert sinds 2009 in stijgende lijn.
25
Auteurs : Gaëlle Bamps, Marc Vandercammen Verantwoordelijke uitgever : Marc Vandercammen OIVO Paapsemlaan 20 ² 1070 Anderlecht Tel. 02/547.06.11 - Fax. 02/547.06.01 www.oivo.be Uitgave 2011 D 2011-2492-114 ©OIVO Prijs : 26 Ą Overnames voor niet-commerciële doeleinden toegelaten mits bronvermelding
26
