sti
Sam
en
Jaar
ver
Ver
slag
200
der
6200 7
cht
ing
PAS
Vo or wo ord
Het jaarverslag 2006-2007 getiteld Samen Verder is het eerste jaarverslag van de nieuwe Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking (PAS), voorheen stichting Onderwijsvoorrang - Sociale Vernieuwing (OV-SV). De stichting PAS heeft tot doel om de ontwikkelings- en onderwijskansen van de Arnhemse jeugd te verbeteren, om integraal beleid te bevorderen op het terrein van jeugd & educatie en om samenhang in de uitvoering te realiseren. Per 1 augustus 2006 zijn nieuwe bestuurlijke verhoudingen tussen Rijksoverheid, lokale overheid en schoolbesturen een feit. De scholen en schoolbesturen zijn autonomer geworden en krijgen vele nieuwe maatschappelijke taken. Dit vroeg om wijzigingen in de bestaande structuren in Arnhem, met behoud van bovenstaande beoogde doelen.
Het jaarverslag 2006-2007 Samen Verder is het eerste jaarverslag van de vierjarige beleidsperiode lopend van 2007 tot en met 2010. In de inleiding wordt u geïnformeerd over de stand van zaken met betrekking tot het (rijksen gemeentelijk) onderwijsachterstandenbeleid en de stichting PAS. Vervolgens komen de opbrengsten van de activiteiten van de stichting PAS op de volgende beleidsterreinen in het jaarverslag aan de orde: << onderwijsachterstandenbeleid, waaronder: ~~ Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE); ~~ schakelklassen; ~~ taalstimulering; ~~ overige activiteiten. << monitoring van onderwijsbeleid; << brede schoolontwikkeling.
De gezamenlijk besturen primair onderwijs in Arnhem: Delta, Fluvius en De Basis hebben stichting PAS in het leven geroepen. Een stichting met ambitieuze doelen, waarbij de brede educatie van de Arnhemse jeugd centraal staat. Scholen voor primair onderwijs worden ondersteund om hun nieuwe positie en taken goed vorm te geven. Ook wordt er volop samengewerkt met het peuterspeelzaalwerk, de kinderopvang, het welzijnswerk en anderen om beoogde doelen te bereiken.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
3
I n hou ds op g ave
Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 1
2
3
4
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.1
Landelijk beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2
Gemeentelijk beleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
1.3
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking (PAS) . . . . . . . . . . . 10
OAB (onderwijsachterstandenbeleid) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 2.1
Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
2.2
Schakelklassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.3
Taalstimulering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
2.4
Overige activiteiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Monitoring van onderwijsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 3.1
Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
3.2
Opzet van de Arnhemse Monitor PO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
3.3
Schoolevaluaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
Brede schoolontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 4.1
Stedelijke ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
4.2
Brede school in de wijken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
4.3
Verlengde schooldag (VSD) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49
Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
5
1 I nlei d i ng
1 . 1 Landelijk beleid Op 1 augustus 2006 is de tweede vierjarige periode van het Gemeentelijk Onderwijsachterstandenbeleid (GOA-wet) geëindigd en is de nieuwe wet Onderwijsachterstandenbeleid (OAB-wet) van kracht geworden. In de nieuwe OAB-wet zijn de taken en verantwoordelijkheden tussen de gemeenten en de schoolbesturen opnieuw verdeeld. Scholen (schoolbesturen) zijn in de visie van het Rijk bij uitstek verantwoordelijk voor de inrichting van het onderwijs en daarmee ook voor het aanpakken van onderwijsachterstanden. Hiervoor ontvangen de scholen middelen, onder andere een deel van de GOA-middelen die voorheen de gemeenten ontvingen. Het Rijk wil dat de middelen die de scholen ontvangen in het basisonderwijs vooral worden ingezet op het voorkomen en bestrijden van onderwijsachterstanden bij jonge kinderen (groep 1 t/m 4). Gemeenten, zo zegt het Rijk, zijn met name verantwoordelijk voor het jeugdbeleid, inclusief de voorschoolse voorzieningen. Hiervoor ontvangen de gemeenten ook na 1 augustus 2006 OAB-middelen van het Rijk. Deze middelen zijn bestemd voor Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE), voor het inrichten van schakelklassen en voor een deel voor door de gemeente te bepalen onderwijsachterstandenbeleid. Het Rijk heeft hierbij besloten dat
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
in het kader van VVE uiterlijk in 2010 de gemeenten exclusief verantwoordelijk zijn voor de voorschoolse periode en de schoolbesturen exclusief voor de vroegschoolse periode. Het nieuwe OAB kenmerkt zich door nieuwe bestuurlijke verhoudingen en door een inhoudelijke keuze voor VVE en schakelklassen. Veel waardevolle activiteiten die in het kader van de GOA-wet de afgelopen jaren zijn opgebouwd komen daardoor (deels) te vervallen. Te denken valt daarbij aan schoolcontactwerk in het VO, projecten met bibliotheek en welzijnsinstellingen, onderwijsprojecten voor woonwagen- en zigeunerkinderen. Voor een deel moeten deze activiteiten worden ingewisseld voor uitbreiding van VVE-beleid en het opstarten van schakelklassen. Een belangrijk ander onderdeel van de nieuwe OAB-wet is de herijking van de gewichtenregeling. Etniciteit is geen criterium meer in de nieuwe gewichtenregeling. Het opleidings niveau van ouders wordt doorslaggevend voor het vaststellen van een gewicht voor een leerling, omdat dat meer zegt over de feitelijke onderwijsachterstand van kinderen dan het land van herkomst. De wijziging van de gewichtenregeling heeft tot gevolg dat het beschikbare gewichtenbudget anders wordt verdeeld over de basisscholen. Deze herijking van de gewichtenregeling is met name nadelig voor de ‘zwarte’ scholen in de grote en middelgrote gemeenten. De middelgrote gemeen-
7
ten, waartoe Arnhem behoort, verliezen ruim 3% van het gewichtengeld. De OAB-middelen voor gemeenten die deel uitmaken van het Grotestedenbeleid (GSB) worden onderdeel van de ‘Brede doeluitkering sociaal, integratie en veiligheid’ gedurende de GSB III-periode (van 1 januari 2006 tot 1 januari 2010). Landelijk heeft de minister voor de periode 1 augustus 2006 tot 1 augustus 2010 twee doelen geformuleerd: << op 1 augustus 2010 neemt 70% van de totale populatie van doelgroepkinderen deel aan een VVE-programma; << op 1 augustus 2010 hebben landelijk 36.000 leerlingen deelgenomen aan een schakelklas. Voor de grote steden (en dus ook voor Arnhem) worden de prestatie indicatoren vastgelegd in het kader van het Grotestedenbeleid.
8
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
1 . 2 Gemeentelijk beleid Het Rijk wil een nieuw onderwijsachterstandenbeleid met als belangrijk onderdeel daarvan nieuwe bestuurlijke verhoudingen tussen gemeenten en schoolbesturen. Om tot afspraken te komen rondom dit nieuwe OAB hebben de gemeente Arnhem en de drie grootste schoolbesturen voor primair onderwijs (De Basis, Delta en Fluvius) en de twee grootste schoolbesturen voor voortgezet onderwijs (Arevo en Arentheem) gesprekken gevoerd.
Met de keuzes van het Rijk voor het nieuwe OAB en de keuzes die daarbinnen door het bestuurlijk overleg onderwijs in Arnhem zijn gemaakt, zijn ook een aantal onderwijsvoorrangsactiviteiten uit de GOA-periode 1998-2006 beëindigd. Gestopt zijn het schoolcontactwerk VO, het OWWZ-project in het VO, het Cito-VAS-project in het VO, een aantal bibliotheekactiviteiten (waaronder de peutermaand).
<<< Figuur 1. Inrichting van
BOO
het bestuurlijk overleg onderwijs
gemeente
instellingen
schoolbesturen
PAS
scholen
Op 27 januari 2006 hebben de gesprekspartners overeenstemming bereikt over de hoofdlijnen van de inhoud en structuur van onderwijsvoorrang in Arnhem na 1 augustus 2006. Er wordt een bestuurlijk overleg onderwijs ingericht, allerlei activiteiten en onderwerpen waarbij gemeenten en scholen elkaar tegenkomen worden in dit overleg besproken. Eén van die onderwerpen is onderwijsvoorrang. Over de inrichting van het bestuurlijk overleg onderwijs en over de vormgeving van de uitvoering is overeenstemming bereikt. Zie figuur 1.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
1 . 2 . 1 Participanten [*] De samenstelling van de deelnemende instellingen zag er in schooljaar 2006-2007 als volgt uit: << 16 basisscholen (19 locaties); << 10 buurthuizen; << 12 peuterspeelzalen; << 5 kinderdagverblijven.
<<< [*] Bijlage 2 geeft een overzicht van alle deelnemers
9
1 . 3 Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking (PAS) 1. 3.1 Beleidsterreinen Het Bestuurlijk Overleg Onderwijs (BOO) is het bestuurlijke platform waarin de samenwerking tussen gemeente en schoolbesturen PO, SO en VO vorm krijgt. Hier wordt de lokale educatieve agenda vastgesteld en afspraken met elkaar gemaakt. Dit BOO heeft in augustus 2006 besloten om de volgende taken neer te leggen bij stichting PAS: << onderwijsachterstandenbeleid Vormgeving en coördinatie van het lokale onderwijsachterstandenbeleid (OAB), conform afspraken gemaakt in het BOO. Onderdelen hiervan zijn: ~~ VVE-beleid (Voor- en Vroegschoolse Educatie); ~~ schakelklassen; ~~ Woonwagen- en Zigeuner (WWZ)leerlingen in de regio Arnhem: uitvoering consulenttaken conform afspraken met regiogemeenten. << monitoring Vormgeven en uitvoeren van de Arnhemse Monitor Primair Onderwijs; << brede schoolbeleid Vormgeving en coördinatie van het brede schoolbeleid in Arnhem, op het gebied van inhoudelijke ontwikkeling en samenwerking, conform de ‘Kadernota brede scholen Arnhem’ en het ‘Convenant brede scholen Arnhem’ van februari 2004; << overige taken Overdracht van primair onderwijs naar voortgezet onderwijs: uitvoering PO-VOprocedure.
10
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2 OAB (ond er wijsa chte rs t andenb e le id)
2 . 1 Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) 2.1.1 Inleiding Het doel van de Voor- en Vroegschoolse Educatie is de taal- en ontwikkelingsachterstand bij de doelgroepen van het onderwijsachterstandenbeleid te voorkomen, dan wel zo snel mogelijk aan te pakken. De ambitie voor het Arnhemse beleid voor Voor- en Vroegschoolse Educatie is dat alle kinderen goed voorbereid groep 3 van het basisonderwijs binnen komen. Om dit te bereiken richt het beleid in Arnhem zich op alle kinderen van 0 – 6 jaar. Voor kinderen met een grotere kans op achterstanden of voor kinderen waar al sprake is van achterstanden (doelgroepkinderen) zullen extra activiteiten in het kader van het VVE-beleid worden ingezet.
Streefdoelen ten aanzien van het VVE-beleid in Arnhem 1. Uitbreiden van het bereik doelgroepkinderen in de voorschoolse periode (peuters van 2,5 tot 4 jaar) van 43% in 2006 naar 70% in 2010. 2. Aanbieden van scholingstrajecten (taalstimulering, kindvolgsysteem, Kaleidoscoop) voor leidsters en leerkrachten op VVE-locaties (peuterspeelzalen en basisscholen).
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
3. Uitbreiden van het ontwikkelingsprogramma Kaleidoscoop naar Presikhaaf-Oost. 4. Aanbieden van scholingstrajecten taalstimulering voor leidsters en leerkrachten (Taallijn, Met woorden in de weer, Vversterk) van niet-VVE-locaties. 5. Uitbreiden van de Voorschool als voorbeeld van het werken in een doorgaande lijn. 6. Een goede overdracht van kindgegevens van voorschoolse voorzieningen naar vroegschoolse voorzieningen, met behulp van een goede overdrachtsprocedure (het Arnhems Overdrachtsformulier).
Activiteiten die het Arnhemse VVE-beleid ondersteunen <<
<<
<<
<<
Stap In als toeleidingsactiviteit naar de peuterspeelzaal en andere voorzieningen voor jonge kinderen en hun ouders. De Speelmorgen (voor doelgroepouders en kinderen van 0 - 2,5 jaar in de aanpakwijken). Ouderbetrokkenheid en opvoedingsondersteuning met behulp van de Stapprogramma’s (Home start, Spel aan huis, Opstapje ouderprogramma bij Puk & Ko, Opstap-opschool). Spel- en ontwikkelingsprogramma’s (Spel in de wagen, Opstap Opnieuw) voor woonwagen- en zigeunergezinnen met jonge kinderen (2 t/m 6 jaar).
11
<<
<< << <<
<<
Taalspelgroepen (voor doelgroepkinderen van groep 1 en 2) in de Arnhemse aanpakwijken. Logopedische ondersteuning in de VVEpeuterspeelzalen (in de aanpakwijken) Zorgadviesteams 0-4 jaar in de aanpakwijken. Ontwikkelen van een protocol voor vroegsignalering en toeleiding, te beginnen met een pilot in de wijk Malburgen. Stroomlijnen van de interne zorgstructuur van peuterspeelzaalorganisaties.
Partners in het Arnhemse VVE-beleid Kernpartners: << Instellingen voor peuterspeelzaalwerk: SPA en Rijnstad. << Instelling voor kinderdagopvang: SKAR. << Schoolbesturen primair onderwijs: De Basis, Delta, Fluvius, SIMON. << Gemeente Arnhem.
>>> Figuur 2. Aantal peuters van 2,5 tot 4 jaar in Arnhem, in Arnhemse
peuterspeelzalen.
2453
hem, in Arnhemse aan-
3229
3000
2000
2500 2000 1500
1000
Figuur 3. Aantal kleuters van 4 tot 6 jaar in Arn-
Om de kwaliteit van het VVE-programma blijvend op peil te houden in de peuterspeelzalen en basisscholen, zijn in 2006-2007 bijeenkomsten en cursussen georganiseerd die voortdurend relaties en verbanden hebben gelegd met het ontwikkelingsprogramma Kaleidoscoop en taalstimulering.
3500
2500
1500
>>>
Bereik 49% doelgroeppeuters in de voorschoolse voorziening (01-07-2007).
Aantal kleuters 4 tot 6 jaar
Aantal peuters 2,5 tot 4 jaar
aanpakwijken en op VVEkinderdagverblijven en
Kaleidoscoop In juni 2007 werken vijf kinderdagverblijven, twaalf VVE-peuterspeelzalen (peuters vanaf 2,5 jaar tot 4 jaar) en negentien basisschoollocaties in de aanpakwijken (groep 1 en 2) met het ontwikkelingsprogramma Kaleidoscoop. Het aantal doelgroeppeuters en – kleuters die met het VVE-programma Kaleidoscoop worden bereikt, komt hierdoor op 1573 (444 + 1129).
911 500 444
pakwijken en in groep 1,
1138
1000
1129
500
2 van OVG-basisscholen. 0
0
12
Arnhem
Arnhem
Aanpakwijken
Aanpakwijken
VVE kinderdagverblijven/ peuterspeelzalen
Groepen 1 en 2 OVG-basisscholen
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2.1.2 Scholingstrajecten Kaleidoscoop Aanlooptraject Kaleidoscoop – Presikhaaf-Oost Oriëntatie op Kaleidoscoop door het in beeld brengen van de beginsituatie, locatiebezoeken en teambijeenkomsten. Dit traject heeft plaatsgevonden op de basisscholen John F. Kennedyschool en Dr. Willem Dreesschool en deels op peuterspeelzaal Pinokkio. Directietraining Kaleidoscoop Een introductietraining Kaleidoscoop voor directeuren/ ib-ers van de nieuwe locaties en nieuwe directeuren/ ib-ers op VVEbasisscholen. Deelname door zeven directeuren/ ib-ers van basisscholen: Dr. Willem Dreesschool, John F. Kennedyschool, Hugo de Grootschool en Ibn-i Sinaschool. Bezemgroep Kaleidoscoop Verkorte training Kaleidoscoop voor leerkrachten op scholen waar Kaleidoscoop is ingevoerd. Deelname door zeven leerkrachten van basisscholen: Jan Ligthartschool, Monchyschool, Margarethaschool, Witte School en Het Mozaïek. Netwerkbijeenkomsten Kaleidoscoop groep 3 en verder De bijeenkomsten hebben als doel de mogelijkheden van Kaleidoscoop te laten zien voor groep 3 en verder. Deelname door dertig leerkrachten van de basisscholen Margarethaschool en Monchyschool. Ontwikkelingsvolgmodel Zeer Jonge Kinderen (OVMZJK) Om de observatie en registratie in het kader van Kaleidoscoop te waarborgen wordt de KOR[*] (behorend bij Kaleidoscoop) vervangen
door het OVMZJK. De deelnemers worden tijdens acht bijeenkomsten, verdeeld over twee jaar, geschoold in het werken met het Ontwikkelingsvolgmodel. Deelname door zeventien leidsters van peuterspeelzalen: Symfonie, Snuffelpaal, Grenspost, Klarendal en Kleine Boemerang. Ontwikkelingsvolgmodel Jonge Kinderen (OVMJK) Om de observatie en registratie in het kader van Kaleidoscoop te waarborgen wordt de KOR[*] (behorend bij Kaleidoscoop) vervangen door het OVMJK. De deelnemers worden tijdens acht bijeenkomsten, verdeeld over twee jaar, geschoold in het werken met het Ontwikkelingsvolgmodel. Deelname door negen leerkrachten en ib-ers van basisscholen: Hugo de Grootschool en Paulusschool. ICT-traject De computer als waardevol leermiddel in de groep. Tijdens drie bijeenkomsten zijn de deelnemers ingewijd in het werken met powerpoint, digitale camera en multimedia. Deelname door achttien leidsters en leerkrachten van peuterspeelzalen/ basisscholen: Monchyschool, St. Annaschool, Jacobijntje, Overkant, Pastoor van Arsschool.
Taalstimulering Met woorden in de weer Traject woordenschatdidactiek Met woorden in de weer. Het traject bestond uit een tweedaagse cursus, gevolgd door ondersteuning en coaching in de eigen klas of groep. Centraal stonden: << het trainen van persoonlijke leerkrachtkwaliteiten; << het opdoen van kennis over vernieuwende woordenschatdidactiek met een directe link naar denkontwikkeling en sociaalemotionele ontwikkeling van peuters en kleuters;
<<< [*] Kind Observatie Registratiesysteem.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
13
<<
woordenschatonderwijs gekoppeld aan de eigen aanpak (de eigen taalmethode).
Aan de cursus hebben 23 leerkrachten/ ib-ers deelgenomen van de Johannesschool, de Paulusschool, de Monchyschool, de Witte School en de Hugo de Grootschool. Aan het begeleidingstraject hebben achttien leerkrachten van bovengenoemde basisscholen deelgenomen. Taallijn VVE De Taallijn is een manier van werken om de taalontwikkeling van jonge kinderen te stimuleren. De aanpak is niet verbonden aan een bepaald programma en kan daardoor gemakkelijk in kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en scholen ingezet worden. Via een scholingstraject van vijf bijeenkomsten en begeleiding op de werkvloer zijn de volgende modules aan de orde gekomen: mondelinge taal, werken aan woordenschat, beginnende geletterdheid, ICT en multimedia en ouderbetrokkenheid. Er zijn twee trajecten gestart in voorjaar 2007: << traject aangeboden aan peuterspeelzalen: hieraan namen zeventien leidsters deel van de peuterspeelzalen: het Speelrijk, de Vrolijke Ark, de Blokkendoos, de Hommel, de Overkant en de Malburcht; << traject aangeboden aan 24 leerkrachten van de basisscholen: de Hugo de Grootschool, de Monchyschool, de Pastoor van Arsschool en de Johannesschool.
2. 1.3 Voorschoolgroep De drie Arnhemse Voorschoolgroepen kennen twee doelen: << het creëren van een optimale schakel in de doorgaande lijn van peuterspeelzaal naar basisschool; << het vergroten van het bereik van peuters in de voorschoolse periode.
14
In de Voorschoolgroep werken een leerkracht samen met een peuterspeelzaalleidster en de kinderen stromen in vanaf 3 jaar en 9 maanden. In de praktijk zijn de Voorschoolgroepen een intensief samenwerkingsverband tussen de twee locaties van het Mozaiëk, de Johannesschool en de peuterspeelzalen de Kleine Boemerang en het Speelrijk. In 2006-2007 zijn 73 kinderen vanaf 3 jaar en 9 maanden ingestroomd in de drie Voorschoolgroepen. Hiervan stroomden 13 kinderen in vanuit de thuissituatie en 53 kinderen stroomden in vanuit de peuterspeelzalen. 7 Kinderen stroomden anderszins in. In schooljaar 2006-2007 is in met werkgroep van de betrokken organisaties gestart met een evaluatie van de Voorschoolgroep onder voorzitterschap van de gemeente Arnhem.
2 . 1 . 4 Uitbreiding naar niet-VVE locaties Conferentie Taallijn VVE Voor basisscholen en peuterspeelzalen buiten de aanpakwijken is begin 2007 een startconferentie georganiseerd over taal en Voor- en Vroegschoolse Educatie. De conferentie is bezocht door zeventig leidsters en leerkrachten.
Scholingstrajecten Na de conferentie zijn de volgende scholingstrajecten aangeboden aan de leidsters en leerkrachten: << Taallijn VVE; << Met woorden in de weer (woordenschatdidactiek); << Vversterk.
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Er is ingetekend op twee trajecten met de Taallijn door 29 leidsters van peuterspeelzalen, twee trajecten Met woorden in de weer door leerkrachten van vijf basisscholen en twee trajecten Vversterk door 26 assistent-leidsters van 16 peuterspeelzalen. De uitvoering van de trajecten vindt plaats in schooljaar 2007-2008.
2.1.5 Arnhems overdrachtsformulier Door stichting PAS is na een stedelijke evaluatie in schooljaar 2006-2007 in samenwerking met een werkgroep uit het werkveld, een vernieuwd Arnhems Overdrachtsformulier samengesteld. Dit vernieuwde Arnhemse Overdrachtsformulier is gepresenteerd tijdens de bijeenkomst ‘Over drempels verlagen en kinderen overdragen’. Aanwezig waren 75 vertegenwoordigers van peuterspeelzalen, kinderopvang en basisonderwijs. Naast het presenteren van het Arnhems Overdrachtsformulier werden inleidingen verzorgd door Stichting Thuiszorg Midden Gelderland (STMG) – ‘Samen starten – samen verder’ en Sardes – ‘Over de rol van voorschoolse voorzieningen in passend onderwijs’.
2.1.6 VVE-ondersteunende activiteiten Procesevaluatie VVE De procesevaluatie VVE is gericht op de implementatie van onderdelen van VVE en geeft informatie over hoe aan deze onderdelen uitvoering wordt gegeven. De procesevaluatie VVE is uitgevoerd in de groepen 1 en 2 op beide locaties van de Monchyschool (vijf groepen, acht leerkrachten, ib-ers en directie).
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Nieuwe gewichtenregeling In 2006 - 2007 is door stichting PAS een handleiding ontwikkeld dat als hulpmiddel wordt ingezet voor het bepalen van het leerlinggewicht in basisscholen en het peutergewicht in kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. Door stichting PAS is ondersteuning verleend bij de invoering van de gewichtenregeling in de peuterspeelzaalorganisaties en basisscholen.
Buurtnetwerken Jeugdhulpverlening De buurtnetwerken zorgen voor een sluitende en dekkende zorgstructuur voor 0-6 jarigen in Arnhem. Buurtnetwerken Jeugdhulpverlening zijn sinds 1992 werkzaam in de ontwikkelwijken in Arnhem. De zorgstructuur voor jonge kinderen is in ontwikkeling. Stichting PAS is hierbij betrokken.
Pilot Zorgadviesteam 0-4 jaar Geitenkamp De pilot heeft als doel om: << kinderen met opvoed- en opgroeiproblemen zo snel mogelijk signaleren; << de zorg voor deze kinderen zo efficiënt en effectief mogelijk te organiseren. De Pilot is 2006-2007 geëvalueerd en voorzien van aanbevelingen. De VVE-coordinator had zitting in de begeleidingsgroep. De PAS-coördinator had zitting in de stuurgroep.
Toeleiding vergroten naar peuterspeelzaal De volgende projecten dragen ertoe bij dat meer doelgroepkinderen de peuterspeelzaal bezoeken (3 dagdelen en op indicatie 4 dagdelen). In 2006-2007 o.a.: << via Stap In: 26; << via Opstapje: 30; << via Speelmorgen: 53 ; << via OWWZ: 25.
15
Pilot ’Vroegsignalering en toeleiding’ in Malburgen: In samenwerking met Stichting Thuiszorg, kinderopvang SKAR, peuterspeelzaalorganisaties SPA en Rijnstad en de gemeente Arnhem is voor het werkgebied van het consultatiebureau de Malburcht de pilot ‘Vroegsignalering en toeleiding’ ontwikkeld. Deze pilot start september 2007 op consultatiebureau de Malburcht en is erop gericht om zoveel mogelijk kinderen in de wijk Malburgen toe te leiden naar voorschoolse voorzieningen (Speelmorgen, kinderdagverblijf of peuterspeelzaal).
standen bij jonge kinderen te verkleinen. In 2006-2007 waren de medewerkers van beide locaties van het Mozaïek, de Johannesschool en de peuterspeelzalen De Kleine Boemerang en het Speelrijk betrokken bij inhoudelijke bijeenkomsten om de drie Voorschoolgroepen verder vorm te geven.
2 . 1 . 7 Speelmorgen De Speelmorgen is gericht op kennismaken met andere moeders, samen spelen en opvoedingsondersteuning geven.
De doorgaande lijn peuterspeelzaal – basisschool Peuterspeelzalen en kinderdagverblijven geven informatie aan het basisonderwijs over het ontwikkelingsniveau van kinderen door middel van het Arnhems Overdrachtformulier. In 2006-2007 is het Arnhems Overdrachtsformulier vernieuwd en tijdens een conferentie aan het veld (kinderdagverblijven en peuterspeelzalen) gepresenteerd.
2 . 1 . 8 Stapprogramma’s De programma’s zijn gericht op opvoedingsondersteuning en ontwikkelingsstimulering. Door goede afstemming, zowel intern als met de instellingen die gezinnen naar de Stap-projecten verwijzen, krijgen gezinnen een waardevolle ondersteuning: <<
In 2006-2007 zijn twee basisscholen en vijf peuterspeelzalen gestart met een scholingstraject OVMJK. Het OVMJK is een observatie- en registratiemodel dat naast het VVE-programma Kaleidoscoop wordt ingezet in de VVE-peuterspeelzalen en -basisscholen. De Voorschoolgroep is een intensieve samenwerkingsvorm tussen basisschool en peuterspeelzaal om de ontwikkelings- en taalachter-
>>> Tabel 1. Deelnamecijfers Speelmorgen.
16
<< <<
<<
Stap-In is een toeleidingsprogramma voor ouders die niet bekend zijn met de activiteiten die er voor hun kind en voor henzelf in wijk en stad aangeboden worden; intensief en thuisgericht: Spel aan huis, Opstapje, Home-start zijn; centrumgericht: Opstap/ Rugzak/ Ik &Ko op dertien scholen, Puk Thuis op Voorschool en peuterspeelzaal; Verteltas is in ontwikkeling.
Locatie
Aantal Bijeenkomsten
Aantal kinderen
Aantal moeders
De Symfonie
40
43
41
Wijkcentrum Klarendal
35
14
14
Presikhaaf/ Snuffelpaal
40
25
20
Malburgen/ de Hobbit
35
9
9
Malburgen/ Eimerssingel
35
12
12
Geitenkamp/ Grenspost
35
9
8
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Ouderprogramma Puk en KO Thuis Programma voor peuterouders om te stimuleren dat ook zij thuis met hun kind spelen, voorlezen etc. Het thuisprogramma sluit aan bij de thema’s in de speelzaal en de voorschool zodat zowel thuis als in de peutergroep dezelfde woorden, begrippen, liedjes en verhaaltjes geoefend kunnen worden. In Malburgen-Oost kunnen zowel ouders met een kind op de peuterspeelzaal als ouders met een kind in een voorschoolgroep meedoen. In het afgelopen schooljaar werd het bij wijze van experiment op twee locaties uitgevoerd. Nu op drie locaties. Bereik ouderprogramma Puk en Ko 2005-2006: 80 gezinnen
Stedelijk netwerk opvoedingsondersteuning Het stedelijk netwerk opvoedingsondersteuning is een overleg van twintig verschillende organisaties in Arnhem, die een taak hebben bij de opvoeding en het ondersteunen van ouders hierbij. De beleidsambtenaar jeugdbeleid van de gemeente Arnhem is ook aanwezig. Het netwerk staat onder voorzitterschap van stichting PAS. Ondersteuning wordt verleend
door stichting Spectrum. Het netwerk opvoedingsondersteuning komt vier keer per jaar bijeen. Resultaten 2006-2007: Het netwerk is waardevol als platform voor het uitwisselen van informatie, al was de opkomst dit jaar lager dan vorige jaren (gemiddeld twaalf aanwezigen). De volgende thema’s zijn besproken: << ouders en volwasseneneducatie (presentatie ROC Rijn IJssel); << ouders en de brede school (presentatie brede school coördinator); << ouders en bibliotheek (presentatie Bibliotheek Arnhem). Dit werd zeer op prijs gesteld. Ook wordt de informatie over beleidsontwikkelingen binnen de regio en de gemeente Arnhem (preventief jeugdbeleid en ouderbetrokkenheid) op prijs gesteld. <<
<<<
Aantal deelnemers 2006 - 2007 (719 totaal)
Figuur 4. Deelnamecijfers Stapprogramma’s.
120 40 30
Puk & Ko Thuis
Home-Start
Oudercursussen Opstap/ Rugzak/ Ik & Ko 60
30
Opstapje
Spel aan huis 73
0
366
50
Stap In
100
150
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
200
250
300
350
400
17
2. 1.9 Taalspelgroepen De Arnhemse taalspelgroepen zijn een hoog gewaardeerde activiteit na schooltijd, waarbij taalzwakke kinderen uit groepen 1, 2 of 3 van basisscholen in de aanpakwijken één keer per week op speelse wijze oefenen met de Nederlandse taal. Taalspelgroepen 2006-2007: << aantal Taalspelgroepen: 14; << betrokken studenten PABO en Logopedie: 28; << totaal bereik kinderen: 112. (Bron: Evaluatieverslag Taalspelgroepen 2006 - 2007)
(Bron: Bibliotheek Arnhem, 2007)
2. 1.10
2.1.12
Logopedie
Vroegsignalering van spraak- en/ of taalontwikkelingsproblemen bij kinderen van 2,5 tot 4 jaar binnen VVE-peuterspeelzalen én begeleiden/ adviseren van ouders en/ of VVE-peuterspeelzaalleiding ter voorkoming / beperking van spraak-, taalproblemen. Stichting PAS Logopedie 2006-2007 (aantal deelnemers): << onderzoek en observatie: 275 << oudergesprekken: 275 << informatiebijeenkomsten: 4 << logopedische activiteit in peuterspeelzaal: 42 << overleg met peuterleiding: 36 << video Interactie begeleiding: 4
2. 1.11
Lees- en boekpromotie
In het kader van lees- en boekpromotie zijn ook in het schooljaar 2006-2007 door de bibliotheek activiteiten georganiseerd die gericht zijn op peuters, zoals het project 50+ leest voor en de stedelijke peutermaand.
18
Sinds mei 2001 draait in de peuterspeelzalen in de aanpakwijken het project 50+ leest voor. Vrijwilligers lezen wekelijks voor in de peuterspeelzalen in deze wijken. Sinds januari 2002 draait dit project ook in de peuterspeelzalen in Arnhem-Zuid. Bereik 2006-2007: 12 groepen à 15 peuters (180 peuters). Nationale Voorleesdagen: groepsbezoeken peuters (inclusief Speelmorgens) << aantal groepsbezoeken in de bieb: 14; << bereik aantal peuters: 245; << bereik aantal ouders: 253.
Zorg Advies Teams
Multidisciplinair zorgoverleg jonge kinderen (ZAT 0-4) De pilot ZAT 0-4 in de Geitenkamp is in het schooljaar 2006 - 2007 stilzwijgend voortgezet. Een gezamenlijke evaluatie van de pilot ZAT 0-4 jaar in de Geitenkamp en de buurtnetwerken 0-6 jaar in de overige ontwikkelwijken (december 2006) leverde een advies op over de opzet van een multidisciplinair zorgoverleg jonge kinderen: omvorming van buurtnetwerken naar ZAT’s 0-4 jaar. Resultaten 2006-2007: In maart 2007 besloot de gemeente Arnhem om alle buurtnetwerken 0-6 jaar in de ontwikkelwijken om te bouwen tot ZAT’s 0-4 jaar, met een prominente rol voor de jeugdgezondheidszorg (STMG) in de casuïstiek. De rol van ‘technisch voorzitter’ blijft bij de medewerker onderwijsstimulering of brede school coördinator. Wegens drukke werkzaamheden binnen de gemeente Arnhem is het niet gelukt om dit veranderingsproces concreet in gang te zetten.
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Om die reden blijft er in schooljaar 2007 - 2008 een onduidelijke situatie: het zorgoverleg rondom jonge kinderen hangt tussen een ZAT 0-4 en een buurtnetwerk 0-6 in.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
19
2 . 2 Schakelklassen
2. 2.1 Inleiding In het nieuwe wettelijke kader onderwijsachterstandenbeleid (OAB), dat op 1 augustus 2006 in werking is getreden, staat dat gemeenten verantwoordelijk zijn voor het inrichten van schakelklassen. Schakelklassen zijn klassen voor basisschoolleerlingen die vanwege een grote taalachterstand onder hun niveau presteren. De leerlingen volgen gedurende één jaar intensief taalonderwijs in de schakelklas en stromen daarna terug in het reguliere onderwijs. Het is de bedoeling dat deze leerlingen daardoor een betere kans hebben om uiteindelijk in het schooltype terecht te komen dat past bij hun eigenlijke cognitieve niveau. De schakelklas kan georganiseerd worden voor iedere leeftijdsgroep in het basisonderwijs. In de OAB-wet staat beschreven dat een schakelklas op drie manieren kan worden vormgegeven: << Voltijd tijdens schooltijd: de leerlingen volgen gedurende één schooljaar al het onderwijs in een aparte groep. << Deeltijd tijdens schooltijd: de leerlingen volgen gedurende één schooljaar een deel van de lessen in een aparte groep, met een minimum van 8 uur per week. << In de verlengde schooldag: de leerlingen volgen gedurende één schooljaar lessen buiten de reguliere schooltijd, in het verlengde deel van de schooldag, met een minimum van 100 uur per schooljaar (gemiddeld 2,5 uur per week). De landelijke doelstelling voor de periode van 1 augustus 2006 tot 1 augustus 2010 is dat in totaal 36.000 leerlingen zullen deelnemen aan een schakelklas.
20
Met de grote gemeenten (G-31) zijn prestatieafspraken gemaakt over de te behalen doelstellingen in die gemeenten in het kader van het Grote stedenbeleid (GSB). De gemeente Arnhem heeft met het Rijk afgesproken dat op 1 augustus 2010 in Arnhem 420 leerlingen hebben deelgenomen aan een schakelklas.
2 . 2 . 2 Arnhemse uitwerking Schakelklassen In het Bestuurlijk Overleg Onderwijs (BOO) is in augustus 2006 afgesproken dat een breed samengestelde werkgroep (onderwijs, gemeente en stichting PAS) vóór 1 januari 2007 met voorstellen zou komen over de wijze waarop in Arnhem schakelklassen het best kunnen worden ingericht. In januari 2007 zijn de voorstellen van de werkgroep door het BOO overgenomen. Het voorstel van de werkgroep hield in dat twee bestaande voorzieningen: de Kopklas en de neveninstroomklassen als schakelklas werden voortgezet. Daarnaast werden de 19 schoollocaties in de ontwikkelwijken uitgenodigd een plan in te dienen voor een schakelklas conform de voorwaarden van het ministerie van OCW. Deze plannen zijn door de gemeente en stichting PAS beoordeeld en eventueel bijgesteld. Met de schoolbesturen is afgesproken dat de nieuwe schakelklassen in drie schooljaren vanaf 1 augustus 2007 stapsgewijs worden ingevoerd. De gemeente Arnhem stelt, voor de nieuwe schakelklassen vanaf 1 augustus 2007, de volgende bedragen beschikbaar: Schooljaar 2007 – 2008: € 107.000 Schooljaar 2008 – 2009: € 250.000 Schooljaar 2009 – 2010: € 350.000
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
In augustus 2007 starten de volgende schakelklassen: Schoolbestuur de Basis << AMG Schmidtschool, 3 verlengde schooldag-schakelklassen; << Jan Ligthartschool, 1 verlengde schooldagschakelklas; << De Monchyschool, 5 verlengde schooldagschakelklassen[*]; Schoolbestuur Fluvius << OLV van Lourdesschool, 2 verlengde schooldag-schakelklassen; << De Vlindertuin (locatie Sperwerstraat), 1 verlengde schooldag-schakelklas; << De Vlindertuin (locatie St. Jansschool), 1 verlengde schooldag-schakelklas. Schoolbestuur Delta[**] << Pastoor van Arsschool, 1 deeltijdschakelklas; << Johannesschool, 1 deeltijd-schakelklas; << St. Annaschool, 1 deeltijd-schakelklas; << St. Paulusschool, 1 deeltijd-schakelklas; << St. Margarethaschool, 1 voltijdschakelklas. Schoolbestuur SIMON: << Ibn-i Sinaschool, 1 verlengde schooldagschakelklas. Afspraak tussen de gemeente en schoolbesturen is dat er per schakelklas minimaal tien leerlingen worden bereikt. De gemeente Arnhem heeft het toezicht op de uitvoering van de schakelklassen neergelegd bij stichting PAS. Stichting PAS is daarnaast verantwoordelijk voor het monitoren van de deelnamegegevens en de toetsresultaten.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
2 . 2 . 3 De Kopklas In het kader van de landelijke ‘Regeling Schakelklassen’ is in Arnhem in het schooljaar 2005-2006 gestart met een Kopklas. De Kopklas is een extra jaar (taal)onderwijs tussen groep 8 van het basisonderwijs en het eerste leerjaar van het voortgezet onderwijs. In schooljaar 2006-2007 hebben twaalf leerlingen deelgenomen aan de Kopklas. De resultaten zijn evenals in schooljaar 2005-2006 spectaculair. Dit is voor een belangrijk deel te danken aan de inzet van de leerkracht van de Kopklas.
<<< [*] 1 schakelklas wordt door de school zelf bekostigd.
In figuur 5 op de volgende bladzijde ziet u de resultaten van de leerlingen op de Citoeindtoets in februari 2006 voordat ze aan de Kopklas deelnamen en in februari 2007 na de Kopklas. <<<
Alle leerlingen kregen een hoger VO-advies dan dat zij het schooljaar daarvoor in groep 8 hadden gekregen. Voor schooljaar 2007-2008 zijn negen leerlingen aangemeld voor de Kopklas. Het geringe aantal leerlingen voor de Kopklas blijft een aandachtspunt. Een gering aantal leerlingen heeft zowel financiële als formatieve consequenties voor de basisschool onder wiens verantwoordelijkheid de Kopklas valt. Het is de vraag of er ook in de toekomst voldoende potentiële leerlingen voor de Kopklas zijn.
[**] met schoolbestuur Delta is afgesproken dat zij in schooljaar 2007-2008 een belangrijk deel van de schakelklassen zelf bekostigen. Het aandeel dat het schoolbestuur zelf bekostigd, neemt dan in de jaren daarna af.
2 . 2 . 4 De neveninstroomgroepen (schakelklassen) in het basisonderwijs
Het neveninstromersproject is in 1989 gestart en draagt zorg voor de opvang van nieuwkomers in Nederland in de leeftijd van zes tot en met twaalf jaar. Kinderen wordt in de neveninstroomgroepen onder andere met het Prisma-programma Nederlands geleerd, zodat ze gemiddeld na één jaar in het neveninstromersproject gezeten te hebben, kunnen door-
21
Vooral kinderen die woonachtig zijn in het Oriëntatie- en Integratiecentrum van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) verhuizen vaak tussentijds naar een andere gemeente in Nederland waardoor zij niet één vol jaar in de eerste opvang afmaken.
stromen naar het reguliere onderwijs. Er is één opvangklas in Arnhem-Noord verbonden aan de Paulusschool en er is één opvangklas in Arnhem-Zuid verbonden aan basisschool Het Mozaïek. Wanneer het aantal nieuwkomers sterk stijgt wordt het aantal opvangklassen uitgebreid. Zo waren er in schooljaar 2006-2007 twee opvangklassen bij basisschool Het Mozaïek. De bedoeling is dat kinderen minimaal één jaar in de eerste opvanggroep blijven om goed Nederlands te leren.
>>> Figuur 5. Resultaten van de
De basisformatie (0,3 fte) per opvanglocatie wordt vanaf 1 augustus 2006 door de gemeente Arnhem vergoed uit de schakelklasgelden van de gemeente Arnhem. Vanaf 1 augustus 2007 komt de Rijksregeling Onderwijs aan Vreemdelingen voor Gemeenten te vervallen.
leerling 1
534
546
+12
leerlingen van de Kopklas op de Cito-eindtoets in 2006 (voor de Kopklas) en in 2007 (na de Kopklas).
leerling 2
536 528
leerling 3 leerling 4
520
leerling 5 514
537
536
+15 534
+20
leerling 7
522
536
+14 532
leerling 8
500
534 519
leerling 12
538
+19 522
510
542
+15
voor kopklas geen toets
leerling 11
547
+15
527
leerling 9 leerling 10
531
+17
521
leerling 6
+3
538
+2
520
+22
530
544
540
550
Voor kopklas Na Kopklas
22
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Uit deze regeling betaalde de gemeente Arnhem zowel voor het primair onderwijs als voor het voortgezet onderwijs de aanvullende formatie en andere kosten (onder andere reiskosten) voor het onderwijs aan nieuwkomers. Vanaf 1 augustus 2007 zijn er zowel voor het primair onderwijs als voor het voortgezet onderwijs nieuwe regelingen waardoor schoolbesturen zelf extra bekostiging voor het onderwijs aan vreemdelingen moeten aanvragen.
Neveninstromersproject Deelname 2006-2007: 62 leerlingen. Gestart met 23 leerlingen (39 leerlingen stroomden in en 27 leerlingen stroomden uit). Gemiddeld namen er per maand (in 2006-2007) 35 leerlingen deel aan een opvangklas, dit lijkt de beste indicator voor het GSB. Met schakelklassen werden in schooljaar 2006-2007 in het Arnhemse basisonderwijs in totaal 12 (kopklas) + 35 (neveninstroomproject) = 47 leerlingen bereikt.
Aantal leerlingen 1
ste
Op het eind van het schooljaar zaten er 79 leerlingen op de ISK. Dat zijn 20 leerlingen meer dan aan het eind van schooljaar 20052006. Leerlingen blijven maximaal twee jaar op de ISK.
<<<
De leerlingen in het tweede leerjaar zijn doorgestroomd vanuit leerjaar 1 of via een andere school aangemeld.
opvang in het basisonderwijs (aantal kinderen).
36
Uitstroom aan het einde van het schooljaar 22 leerlingen hebben aan het eind van het schooljaar de ISK verlaten. Deze leerlingen zijn doorgestroomd naar diverse vormen van vervolgonderwijs.
32
2004 – 2005
44
2003 – 2004
65
2002 – 2003 20
Tussentijdse in- en uitstroom Na 1 oktober 2006 stroomden 44 leerlingen in en 14 leerlingen uit. Tussentijdse uitstroom is het gevolg van verplaatsingen door het COA en verhuizingen en uitplaatsingen van uitgeprocedeerde leerlingen.
Figuur 6. Deelname aan 1ste 62
2005 – 2006
10
Alle nieuwkomers van 12 tot 18 jaar worden opgevangen in de Internationale Schakelklas (ISK) van de scholengroep Gelders Mozaïek. De ISK is een afdeling van de onderbouw van VMBO-locatie ’t Venster’ aan de Boulevard Heuvelink. Op de teldatum 1 oktober 2006 zaten er 49 leerlingen op de ISK. Het leerlingenaantal per 1 oktober 2006 is licht gegroeid ten opzichte van het schooljaar 2005-2006 met ongeveer 10%.
opvang Basisonderwijs
2006 – 2007
0
2 . 2 . 5 Opvang neveninstromers in het voortgezet onderwijs
30
40
50
60
70
80
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
ISK Uitstroom 2007: << 2 leerlingen naar ROC A12 << 5 leerlingen naar het Gelders Mozaïek << 2 leerlingen naar het Olympus College << 4 leerlingen naar ROC Rijn IJssel << 3 leerlingen naar het Arentheem College << 2 leerlingen naar het Candea College << 1 leerling naar het Beekdal Lyceum << 1 leerling naar het Pantarijn << 2 leerlingen naar het Lorentz College
23
Nieuwe plannen Ook de ISK zal, evenals de VMBO-afdeling van ’t Venster, het onderwijsconcept gaan veranderen richting scenario 3. Dit houdt in dat leerlingen les krijgen in cursussen en workshops en dat niet de stof maar (de vragen van) de leerlingen centraal staan. Zo wordt er meer thematisch gewerkt en zal er in 2007-2008 voor de schakelgroepen gedeeltelijk een nieuwe NT2-methode worden ingevoerd. Met deze methode kunnen leerlingen zelfstandig met de computer werken. Daarnaast zal er in spreekvaardigheidslessen extra aandacht zijn voor de interactie tussen leerlingen. Er zal gewerkt worden in grotere groepen met meer docenten tegelijk voor de klas.
De gemeente Arnhem draagt vanaf 1 augustus 2007 alleen nog bij aan de basisbekostiging (0,5 fte) van de ISK.
Door de leerlingen te laten wennen aan deze nieuwe manier van werken zorgen we voor een goede doorstroming naar het vervolgonderwijs. Zoals hierboven vermeld moeten schoolbesturen voortgezet onderwijs vanaf 1 augustus 2007 zelf extra bekostiging aanvragen voor het onderwijs aan vreemdelingen en loopt deze bekostiging niet meer via de gemeente Arnhem.
>>> Figuur 7. Aantal leerlingen
Aantal leerlingen ISK
op ISK.
2006
2005
49
45
2004
68
2003
91
2002 0
24
184 50
100
150
200
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2 . 3 Taalstimulering Taal en lezen blijven twee belangrijke speerpunten in het onderwijsachterstandenbeleid. Uit het jaarverslag 2006 van de onderwijsinspectie blijken alarmerende cijfers: << 15% van de leerlingen heeft aan het eind van groep 3 zo weinig leesvaardigheid dat ze in groep 4 in de problemen komen; << in groep 8 heeft 25% van de leerlingen een leesachterstand van twee jaar. Het kabinet wil deze taal- en leesachterstanden in het kader van de OAB-wet aanpakken door het inrichten van schakelklassen (zie paragraaf 2.2). Ook in Arnhem werken we met schakelklassen en zullen in de periode 2007 tot en met 2009 steeds meer nieuwe schakelklassen starten. Naast de schakelklassen ondernemen we in het kader van de OAB-wet nog een aantal andere activiteiten, daarover vindt u hieronder informatie.
2.3.1 Pilots Taalbeleid Onderwijsachterstanden 2007-2010 De Pilots Taalbeleid Onderwijsachterstanden (OA) komen voort uit de discussie van de minister van onderwijs met de Tweede Kamer over de herziening van de leerlinggewichtenregeling. De afspraak die de Tweede Kamer in december 2005 met de minister heeft gemaakt, houdt in dat een aantal (OVG-)scholen een extra mogelijkheid krijgen hun taalbeleid verder te ontwikkelen ter bestrijding van taalachterstanden. Belangrijk doel van de Pilots Taalbeleid OA is de taal- en leesresultaten van doelgroepleerlingen te verbeteren. Basisscholen met meer dan 50% doelgroepleerlingen komen in aanmerking voor deelname aan de Pilots Taalbeleid OA.
begeleid door het PO platform Kwaliteit en Innovatie. Het bestuur van stichting PAS heeft bij dit platform een projectvoorstel ingediend om met tien Arnhemse scholen deel te nemen aan de Pilot Taalbeleid OA. Dit projectvoorstel is door het PO Platform gehonoreerd. De tien scholen moesten vervolgens ieder een plan indienen om hun taal- en leesonderwijs te verbeteren. Deze plannen zijn door het PO Platform en het ministerie van OCW beoordeeld en goedgekeurd. Dat betekent dat tien Arnhemse scholen drie schooljaren lang (van 1 augustus 2007 tot 1 augustus 2010) 10.000 euro per schooljaar krijgen om de door hen ingediende plannen uit te voeren. De volgende scholen starten vanaf 1 augustus 2007 met een Pilot Taalbeleid OA: << De Basis: ~~ De Witte school ~~ Dr. Willem Dreesschool ~~ Hugo de Grootschool ~~ Het Mozaïek << Delta: ~~ Pastoor van Arsschool ~~ St. Margarethaschool ~~ Johannesschool ~~ Paulusschool [*] ~~ St. Annaschool [*] << Fluvius: ~~ OLV van Lourdesschool ~~ De Vlindertuin << Simon: ~~ Ibn-i Sinaschool
<<< [*] Schoolbestuur Delta heeft besloten uit eigen financiele middelen ook een pilot Taalbeleid OA te starten op de Paulusschool en de St. Annaschool.
De Pilots Taalbeleid OA lopen van 1 augustus 2007 tot 1 augustus 2010 en worden landelijk
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
25
2. 3.2 Overstap, Stap door! Project Overstap Het project is bedoeld voor ouders van leerlingen uit groep 3. Alle ouders krijgen leesboeken en een DVD in bruikleen. De bedoeling van dit project is dat de ouders iedere week drie keer een half uur met hun kinderen werken aan de Nederlandse taal.
>>> Figuur 8. Aantal uitlenin-
Bereik Overstap 2006-2007: << 13 OVG-basisscholen; << 288 leerlingen met ouders; << 23 leerkrachten betrokken. << Het aantal uitvallers was 26.
2 . 3 . 3 Bibliotheek Arnhem De bibliotheek voert (voor een deel in overleg met de stichting PAS) allerlei activiteiten uit om het leesgedrag van peuters en kleuters die behoren tot de doelgroep van het OAB te bevorderen.
Bibliobus De bibliobus heeft iedere vijf weken een bezoek gebracht aan de zeventien OVGbasisscholen.
50000
48649
gen Bibliobus aan OVGbasisscholen. (Bron: Bibliotheek Arnhem, 2007)
Project Stap door! Een tutorleesprogramma, waarbij leerlingen uit groep 7 de leerlingen uit groep 4 begeleiden bij het lezen. Behalve het begrijpend lezen en het leesplezier neemt ook de sociale component een essentiële plaats in. Stap door! kent ook een thuisprogramma.
45000
43650
40000
39678
39625
2004-2005
2005-2006
35000
0
2003-2004
2006-2007
Bereik Stap door! 2006-2007: << 3 OVG-basisscholen; << 65 leerlingen groep 4; << 61 leerlingen groep 7. Bereik thuisprogramma Stap door! 2006-2007: << 2 OVG-basisscholen; << 12 van de 44 leerlingen met hun ouders.
Andere bibliotheekactiviteiten gericht op de doelgroepkinderen van OAB: <<
<<
26
Project 50+ leest voor (peuters) Sinds mei 2001 draait in de peuterspeelzalen in de aanpakwijken het project 50+ leest voor. Vrijwilligers lezen wekelijks voor in de peuterspeelzalen in deze wijken. Sinds januari 2002 draait dit project ook in de peuterspeelzalen in Arnhem Zuid. Bereik: 12 groepen à 15 peuters (180 peuters) Project 50+ leest voor (groep 3) Sinds januari 2000 draait in de groepen drie van de basisscholen in de aanpakwijken het project 50+ leest voor. Vrijwilligers lezen wekelijks voor in deze groepen.
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
<<
<<
<<
<<
<<
Bereik: 4 groepen à 20 leerlingen (80 leerlingen) Kinderjurypromotiebezoek (februari t/m mei 2007) Tijdens dit bezoek komt een jeugdbibliothecaris uitleggen kinderen een echt jurylid worden. Bereik: 4 OVG-scholen, 114 leerlingen. Groepsbezoeken van peuters (inclusief Speelmorgen) in de bibliotheek Bereik: 14 bezoeken, 245 peuters en 253 ouders. Boekenhoeken in consultatiebureaus In 8 consultatiebureaus, waarvan 5 in aanpakwijken, zijn boekenhoekjes ingericht met een kleine collectie boeken en foldermateriaal van de bibliotheek. De collecties worden 1 maal per 3 maanden gewisseld. Bij ieder bezoek wordt gesproken met de wijkverpleegkundige. De wijkverpleegkundige verwijst ouders met jonge kinderen vaak naar de bibliotheek. Zij geeft de ouders dan een waardebon mee die recht geeft op een gratis boekje als het kind lid wordt van de bibliotheek. Voorleescursussen voor ouders in OVGbasisscholen of buurtcentra in aanpakwijken Doel is dat de jeugdbibliothecaris aan ouders laat zien hoe leuk en leerzaam het is om voor te lezen. Bereik: 6 bijeenkomsten waarbij 95 ouders worden bereikt. Arnhemse voorleeswedstrijd voor OVGbasisscholen Dit jaar vond voor de zevende keer de Arnhemse Voorleeswedstrijd plaats. Deze wedstrijd werd georganiseerd door de bibliotheek Arnhem en stichting PAS. De finale vond plaats op 19 april in het Posttheater waar zes finalisten streden om de titel Arnhemse Voorleeskampioen 2007. De middag werd bijgewoond door 150 leerlingen. Bereik: 17 OVG-basisschoollocaties, 503 leerlingen in de groepen 7 en 8
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Samenvattend: de Bibliotheek heeft buiten de bibliobus 158 activiteiten voor kinderen (0-12 jaar) van het onderwijsachterstandenbeleid georganiseerd. Hier hebben in totaal 4713 kinderen en 348 ouders aan deel genomen.
27
2 . 4 Overige activiteiten
2. 4.1 Schoolcontactwerk 4-12 jaar De schoolcontactwerkers heeft als doel de schoolloopbaan van de leerlingen uit de etnische doelgroep zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Dat doen de schoolcontactwerkers door als intermediair te fungeren tussen de ouders en leerlingen aan de andere kant. Naast de contacten met oudersleerlingen en scholen is er tevens veel samenwerking met andere OVG-partners en met externe organisaties (Jeugdzorg, Thuiszorg).
Turks schoolcontactwerk >>> Tabel 2. Activiteiten Turks Schoolcontactwerk.
Activiteit
Bijeenkomsten/ gesprekken
Deelnemers
Ureninzet
éénmalige voorlichtingsbijeenkomsten over verschillende thema’s
24
350
300
cursussen voor ouders met meer dan één bijeenkomst over verschillende thema’s
12
120
270
individuele gesprekken met ouders en leerkrachten over leerlingen
290
-
700
begeleiding van ouders waarvan het kind in het speciaal basisonderwijs of speciaal onderwijs wordt geplaatst
-
53
106
begeleiding van ouders bij de overgang van hun kind van het primair naar het voortgezet onderwijs
-
40
70
begeleiding van ouders naar andere instanties (Jeugdzorg etc.)
-
16
40
Vertaalwerk voor scholen (zowel mondeling als schriftelijk)
-
-
100
Activiteit
Bijeenkomsten/ gesprekken
Deelnemers
Ureninzet
éénmalige voorlichtingsbijeenkomsten over verschillende thema’s
24
361
470
cursussen voor ouders met meer dan één bijeenkomst over verschillende thema’s
6
16
10
individuele gesprekken met ouders en leerkrachten over leerlingen
411
-
722
begeleiding van ouders waarvan het kind in het speciaal basisonderwijs of speciaal onderwijs wordt geplaatst
-
15
42
begeleiding van ouders bij de overgang van hun kind van het primair naar het voortgezet onderwijs
-
10
6
begeleiding van ouders naar andere instanties (Jeugdzorg etc.)
-
58
69
Vertaalwerk voor scholen (zowel mondeling als schriftelijk)
-
-
100
Marokkaans schoolcontactwerk >>> Tabel 3. Activiteiten Marokkaans Schoolcontactwerk.
28
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Somalisch schoolcontactwerk <<<
Activiteit
Bijeenkomsten/ gesprekken
Deelnemers
Ureninzet
éénmalige voorlichtingsbijeenkomsten over verschillende thema’s
15
7
75
individuele gesprekken met ouders en leerkrachten over leerlingen
120
-
340
begeleiding van ouders waarvan het kind in het speciaal basisonderwijs of speciaal onderwijs wordt geplaatst
-
7
75
begeleiding van ouders bij de overgang van hun kind van het primair naar het voortgezet onderwijs
-
4
35
begeleiding van ouders naar andere instanties (Jeugdzorg etc.)
-
20
40
Vertaalwerk voor scholen (zowel mondeling als schriftelijk)
-
-
90
2.4.2 Onderwijs aan woonwagenen zigeunerkinderen (OWWZ) Er verschijnt een apart jaarverslag van het project OWWZ. Woonwagen- en zigeunerkinderen (WWZ) worden bij de Arnhemse speerpunten voor onderwijsachterstandenbestrijding 2006-2010 als een bijzondere doelgroep gezien. Dit komt mede door het verschil in woonomgeving, andere normen en waarden in de opvoeding en een omgangstaal die anders is dan de schooltaal. Binnen de nieuwe gewichtenregeling wordt deze doelgroep onzichtbaar terwijl zij veel problemen hebben en voor veel problemen zorgen in het onderwijs. Het motiveren van de ouders/ verzorgers voor de opvoeding en het onderwijs van hun kinderen is een belangrijk onderdeel van het OWWZ-werk, vanwege het gebrek aan onderwijstraditie bij deze groep. De activiteiten van de OWWZ-consulent richten zich vooral op directe contacten met WWZ-leerlingen en hun ouders, om ze binnen het onderwijs te houden en zo hun kans op een succesvolle schoolloopbaan te vergroten.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Tabel 4. Activiteiten Somalisch Schoolcontactwerk.
De functie van consulent voor de leeftijdsgroep 12-18 jaar is afgelopen jaar vervallen, omdat het VO hier geen gebruik meer van wilde maken. De volgende activiteiten worden aan de WWZ-leerlingen en hun ouders aangeboden:
Spel in de wagen Is vergelijkbaar met het gezinsgerichte programma Spel aan huis en is gericht op peuters. Aantal gezinnen Spel in de wagen: 7
Opstap Opnieuw De consulent gaat elke week met werkmaterialen naar het gezin. Het materiaal sluit aan bij het thema dat in die week op hun eigen school centraal staat. Aantal kleuters Opstap Opnieuw: 12
OWWZ-consulent 4 - 12 jaar De OWWZ-consulent had regelmatig contacten met 84 leerlingen, hun gezinnen en 18 verschillende scholen (14 x basisonderwijs, 3 x speciaal basisonderwijs, 1 x speciaal onderwijs en dagbehandeling) waar deze WWZ-leerlingen op zitten. Aan de orde kwam: aanmelden van nieuwe leerlingen, individuele schoolpres-
29
taties, gedragsproblemen, doorverwijzing naar speciaal onderwijs en leerlingvervoer. De functie van consulent is (voor een groot deel) mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Sint Vincentiusvereniging.
WWZ-kinderen 0-4 jaar Alle ouders met kinderen (20 kinderen) van 1,5 jaar zijn bezocht om het belang van de peuterspeelzaal te bespreken. << 5 kinderen zijn aangemeld voor de peuterspeelzaal en staan op de wachtlijst; << 8 kinderen bezochten het afgelopen schooljaar de peuterspeelzaal; << 1 kind bezocht het medisch kinderdagverblijf (mkd); << 5 kinderen zijn te jong om de peuterspeelzaal te bezoeken; << 7 kinderen namen deel aan het project Spel in de wagen; << 1 kind ging niet naar de peuterspeelzaal vanwege de kosten.
hoog in vergelijking tot het landelijke algemene percentage (5,2%). Doorstroom van WWZ-leerlingen van primair onderwijs naar voortgezet onderwijs: << SVO: 1 << VMBO met LWOO: 7 << VMBO: 1 << VMBO tl/ HAVO: 1
WWZ-kinderen 4-12 jaar Aantal WWZ-leerlingen in het primair onderwijs: 84 13,1% van de WWZ leerlingen zat in het speciaal (basis)onderwijs. Dit is aanzienlijk minder dan vijf jaar geleden (24,4 %), maar nog steeds
>>> Figuur 9. Percentage WWZleerlingen in het speciaal (basis)onderwijs.
25 24 % 20 18 %
15
17 %
10
11,5 %
13,6 %
13,1 %
5 0
30
2001-2002
2002-2003
2003-2004
2004-2005
2005-2006
2006-2007
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2.4.3 Doorgaande lijn PO-VO Overgang primair onderwijs – voortgezet onderwijs De overgang van primair (PO) naar voortgezet onderwijs (VO) is een belangrijk moment in de schoolloopbaan van een leerling. Voor de leerlingen die tot de doelgroep van het onderwijsachterstandenbeleid behoren, geldt in nog sterkere mate dat een juiste VO-schoolkeuze en een goede overdracht van informatie naar de school voor VO het schoolsucces positief beïnvloeden. De stichting PAS verzamelt in de monitor jaarlijks de doorstroomgegevens van de leerlingen afkomstig van de OVG-basisscholen (en vanaf 1 augustus 2007 van alle basischolen). Zo wordt duidelijk naar welk type VO de leerlingen zijn doorgestroomd. De rapporten met de analyse van deze gegevens zijn besproken met de directies van de scholen. Als referentie is een rapport van alle deelnemende scholen samengesteld. Daardoor is onderlinge vergelijking mogelijk. Blijvende aandacht voor advisering over de schoolkeuze en voor de overdracht van alle relevante informatie krijgt gestalte in de PO-VO procedure, die door de stichting PAS in samenwerking met stichting Samenwerkingsverband VO – 13.1 wordt vormgegeven.
PO-VO procedure In het voorjaar van 1999 hebben de Arnhemse schoolbesturen PO het initiatief genomen tot oprichting van een gemeentelijke stuurgroep die één gemeenschappelijke overdrachtprocedure PO-VO tot stand moest brengen. De gemeente Arnhem bleek bereid in het kader van Integraal Jeugdbeleid de totstandkoming van deze overdrachtsprocedure te bekostigen. De stichting OV-SV (nu stichting
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
PAS) en de stichting Samenwerkingsverband VO Arnhem, Betuwe en Veluwe 13.1 hebben één gemeenschappelijke overdrachtsprocedure PO-VO met een daarbij horend Onderwijskundig rapport ontwikkeld en ingevoerd. Voor een juiste uitvoering is een stuurgroep met afgevaardigden namens de deelnemende schoolbesturen voor PO-VO in het leven geroepen, die de procedure vaststelt en waar nodig aanpast. Een platform, waarin vertegenwoordigers van het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs zitting hebben, fungeert als klankbord voor de uitvoerende organisaties en adviseert de stuurgroep. Het platform heeft een belangrijke rol gespeeld bij de implementatie van de procedure en bij het verwerven en behouden van draagvlak. In de jaren na 1999 is de Arnhemse overdrachtsprocedure uitgebreid met een testprocedure voor leerlingen die in aanmerking komen voor Lwoo (Leerwegondersteunend onderwijs) of PrO (praktijkonderwijs). Door deze testen (intelligentie en sociaal-emotioneel functioneren) kunnen de basisscholen ouders en leerlingen beter adviseren over het vervolgonderwijs. In januari 2007 is een voorlichtingsbijeenkomst gehouden voor (nieuwe) leerkrachten groep 8 en interne begeleiders over de overdrachtsprocedure PO-VO, over de inhoud van het OKR (Onderwijskundig rapport), de berekening van de leerachterstand van leerlingen in dle’s (didactische leeftijdsequivalenten) en de betekenis van de testresultaten voor het schoolkeuzeadvies voortgezet onderwijs dat de basisschool voor leerling en ouders samenstelt. De stuurgroep PO-VO heeft in mei 2007 besloten om in schooljaar 2007-2008 een Arnhemse
31
Onderwijsdag te organiseren over recente ontwikkelingen in de laatste twee jaren van het basisonderwijs en in de onderbouw van het VO.
werkhouding, ook aandacht voor toekomst oriëntatie, zelfbeeld, aangaan van (nieuwe) vriendschappen, enzovoorts. Marant begeleidt dit verandertraject.
De stuurgroep hoopt op deze wijze de informatie uitwisseling tussen basisonderwijs en voortgezet onderwijs te intensiveren.
In schooljaar 2006-2007 is de huiswerkbegeleiding in overleg met school ingevuld en dus per wijk verschillend, bijvoorbeeld als voorbereiding op spreekbeurten of omgaan met de computer. De opkomst is afhankelijk van de kwaliteit van vrijwilligers en de ondersteuning vanuit school.
2. 4.4 Huiswerkbegeleiding Huiswerkgroepen in de buurthuizen komt in een nieuw daglicht te staan met de beëindiging van de functie onderwijsvoorrangswerker in de aanpakwijken. In wijken waar nog medewerkers onderwijsstimulering zijn, draaien nog huiswerkgroepen, bedoeld voor leerlingen van groep 7 en 8 van het basisonderwijs, voor wie het in de thuissituatie moeilijk is om huiswerk te maken of thuis niet geholpen kunnen worden. Deze huiswerkgroepen worden uitgevoerd door vrijwilligers en stagiaires. In de toekomst gaan kinderwerkers van de buurthuizen de huiswerkbegeleiding ombouwen tot een nieuw concept. De nieuwe groepen richten zich op een soepele overgang van leerlingen groep 8 naar het voortgezet onderwijs. Hierbij is, naast aandacht voor studerend leren en
>>> Figuur 10. Aantal deelnemers huiswerkbegeleiding.
Opvallend in het schooljaar 2006-2007 is dat de wijken Klarendal en St. Marten voor 60% van de leerlingen in de huiswerkbegeleiding zorgen (126 leerlingen).
250 210 200 159 150
121
160 138
100 50 0
32
2003-2004 2005-2006 2002-2003 2004-2005 2006-2007
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2.4.5 Het versterken van de sociale competentie van achterstandsleerlingen
De school en het wijkcentrum zijn naast het thuismilieu voor een groot deel bepalend voor de sociaal-emotionele ontwikkeling (SEO) van leerlingen. Problemen op het gebied van de sociaal-emotionele ontwikkeling belemmeren het behalen van goede resultaten. Stichting OV-SV (de voorganger van stichting PAS) en de WSNS-verbanden (WSNS) zijn in 2000-2001 samen gestart met een traject om SEO binnen school planmatig aan te pakken. In schooljaar 2005-2006 is dat SEO-traject afgerond. In schooljaar 2006-2007 heeft PAS in overleg met de WSNS-verbanden een pilot afgerond waarin onderzocht werd of het Ontwikkelingsvolgmodel (OVM) van Memelink en daaruit de SEO-lijn een geschikt instrument is om de sociaal-emotionele ontwikkeling te volgen. Deze pilot is op verzoek van de schoolbesturen niet alleen op OVG-scholen uitgevoerd maar ook op niet-OVG-scholen. Deze pilot leverde als conclusies op dat de in de pilot participerende scholen van mening zijn dat het OVM een goed bruikbaar volgsysteem is om de ontwikkeling van sociale competenties en het welbevinden van leerlingen in groep 3 tot en met 8 in kaart te brengen. Nadrukkelijk is daar de opmerking bij geplaatst dat het goed leren hanteren van het OVM en het gebruiken van het OVM veel tijd vragen. De scholen wijzen er daarnaast op dat leerkrachten voordat zij met het OVM gaan werken goed geschoold moeten worden.
De stichting PAS en de WSNS-samenwerkingsverbanden hebben op grond van bovenbeschreven pilot de schoolbesturen geadviseerd niet over te gaan tot het invoeren van één uniform leerlingvolgsysteem voor de sociaalemotionele ontwikkeling. Gezien het belang van het goed volgen van de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen (en in ieder geval van zorgleerlingen) is er wel het advies aan de schoolbesturen afgegeven dat alle scholen vanaf schooljaar 2009-2010 dienen te beschikken over een leerlingvolgsysteem voor de sociaal-emotionele ontwikkeling. Dit advies is in mei 2007 aan de schoolbesturen opgesteld, het is nog onduidelijk of dat ook wordt overgenomen.
2 . 4 . 6 Sociale Kaart Vanuit de behoefte aan duidelijkheid over het aanbod van jeugdhulpverlening en opvoedingsondersteuning in Arnhem heeft voorganger van stichting PAS (stichting OV-SV) in 1997 voor het eerst een Sociale Kaart van onderwijs, opvoeding en jeugdhulpverlening samengesteld. Deze Sociale Kaart functioneert nog steeds en wordt regelmatig bijgesteld aan de hand van actuele informatie. De Sociale Kaart van onderwijs, opvoeding en jeugdhulpverlening in Arnhem is te raadplegen op de website van stichting PAS: www.stichtingpas.nl
Ten aanzien van de haalbaarheid van een uniform gebruik van OVM op alle scholen binnen de WSNS-samenwerkingsverbanden zijn de in de pilot participerende scholen negatief.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
33
3 M oni tor i ng van onder wi js b e le id
3 . 1 Inleiding Sinds 1992 kennen we in Arnhem de OV-SVmonitor. De gemeente Arnhem heeft in 1992 met de Arnhemse schoolbesturen afgesproken dat er een monitor moest komen voor achterstandsscholen (OVG-scholen) om te kunnen volgen of investeringen in OVG-scholen ook resultaten opleverden in de zin van betere scores op de basisvaardigheden (taal, lezen en rekenen). Sinds 1992 verzamelen we Cito-LVSscores van de OVG-scholen en worden van deze scores schoolevaluatierapporten opgesteld. Deze schoolevaluatierapporten worden door de schoolbesturen met ondersteuning van het bureau PAS met de scholen besproken. Altijd met als doel de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. Sinds 2000 kennen we naast de OV-SV-monitor, de Arnhemse Monitor Primair Onderwijs (AMPO). In de AMPO worden (voor zover beschikbaar) van alle Arnhemse basisscholen de Cito-eindtoetsgegevens van de laatste drie schooljaren en de laatste inspectiegegevens van een school gepresenteerd. De AMPO is in 2000 ontstaan. In de AMPO worden van alle Arnhemse basisscholen de gegevens gepresenteerd over de laatste drie schooljaren.
systemen (de OV-SV-monitor en de AMPO) meer in elkaar te schuiven en een verbeterde Arnhemse Monitor te implementeren op alle Arnhemse basisscholen. Deze nieuwe monitor past goed in het beleid van de rijksoverheid (ministerie OCW) waarbij scholen meer speelruimte krijgen om eigen onderwijs te maken. Keerzijde van die speelruimte is dat scholen rekenschap moeten afleggen van door hen gerealiseerde doelen (onderwijskwaliteit). De inspectie van het onderwijs heeft de opdracht van het ministerie van OCW om de onderwijskwaliteit te bewaken. De nieuwe Arnhemse monitor kan een belangrijke plaats in de kwaliteitszorg van scholen innemen en dienen als verantwoordingsinstrument naar de inspectie van het onderwijs. De nieuwe Arnhemse monitor zal vanaf schooljaar 2007-2008 op de Arnhemse basisscholen geïmplementeerd worden.
Het Bestuurlijk Overleg Onderwijs heeft in januari 2007 besloten om de twee bestaande
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
35
3 . 2 Opzet van de Arnhemse Monitor PO
>>> Figuur 11. Percentage 0.25 en 0.9 leerlingen van OVGbasisscholen naar HAVO/ VWO.
De monitor zal vooralsnog de volgende onderdelen bevatten: << leerlingpopulatiegegevens; << in- en uitstroomgegevens; << opbrengsten/ leerresultaten; << aanvullende gegevens; << Cito-eindtoetsgegevens; << Schakelklassen (alleen voor scholen die schakelklassen hebben in het kader van de OAB-wet); << Voor – en Vroegschoolse Educatie (VVE, alleen voor scholen die deelnemen aan het VVE-beleid in het kader van de OAB-wet). De afzonderlijke onderdelen worden hieronder toegelicht.
3 . 2 . 2 In- en uitstroomgegevens <<
instroom in de kleuterbouw ~~ heeft de leerling deelgenomen aan het voorschoolse voorziening (peuterspeelzaal of kinderdagverblijf); ~~ heeft de leerling deelgenomen aan het voorschools VVE-programma. << doorstroom naar type VO-school vanuit groep 8 (soms groep 7). De basisscholen leveren deze gegevens aan.
25 20
0.90 leerlingen 0.25 leerlingen
15 10 5
3. 2.1 Leerlingpopulatiegegevens << << << <<
>>> Tabel 5. Populatiegegevens basisscholen. (Bron: CFI, 01-10-2006)
36
de leerlingen uitgesplitst naar leerlinggewicht; de leerlingen uitgesplitst naar land van herkomst. Percentage doelgroepkinderen in Arnhem: 29% Percentage doelgroepkinderen in OVG basisscholen: 76%.
leerlinggewicht
Arnhem
OVG Arnhem
0.00
8281
849
0.25
720
359
0.30
363
197
0.40
3
0
0.70
29
17
0.90
2018
1447
1.20
305
234
totaal
11719
3103
0 2002-2003
2003-2004
2004-2005
2005-2006
2006-2007
Van de samenwerkingsverbanden WSNS ontvangen we per school daarnaast de volgende gegevens: << uitstroom naar en terugstroom vanuit speciaal basisonderwijs; << uitstroom naar en terugstroom vanuit speciaal onderwijs (cluster 1 t/m 4); << rugzakleerlingen.
Uitstroom naar speciaal basisonderwijs << uitstroom naar speciaal basisonderwijs: 35 << terugstroom naar regulier basisonderwijs: 4
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
3 . 2 . 4 Aanvullende gegevens
1,8 1,56 %
1,6
1,42 %
1,42 %
<< <<
1,48 %
1,4
1,24 %
1,2
<<
1,00 % 1,0 0,8
2002-2003 2004-2005 2006-2007 2001-2002 2003-2004 2005-2006
aantal doublures; aantal jaren dat een kind op school onderwijs heeft gevolgd bij het verlaten van de school in groep 8; aantal jaren dat een kind in Nederland is bij het verlaten van de school in groep 8.
<<< Figuur 12. Verwijspercentage van basisonderwijs naar speciaal basisonderwijs.
3 . 2 . 5 Cito-eindtoetsgegevens <<
3.2.3 Opbrengsten en leerresultaten
<<
In de monitor worden de volgende toetsen van het Cito-leerlingvolgsysteem opgenomen: << Taal voor Kleuters (groep 1 en 2); << Ordenen (groep 1 en 2); << Leestechniek en leestempo (groep 3 t/m 8); << Spelling (groep 3 t/m 8); << Leeswoordenschat (groep 3 t/m 8); << Begrijpend Lezen (groep 3 t/m 8); << Rekenen en wiskunde (groep 3 t/m 8).
<<
IC-standaardscores met onder- en bovengrens gecorrigeerd voor GLG (gemiddeld leerlinggewicht = sociaal milieu); gemiddelde percentages goed gemaakte opgaven op taal, rekenen-wiskunde, studievaardigheden en wereldoriëntatie; gemiddelde standaardscores op de eindtoets basisonderwijs per schoolbestuur, voor de gemeente Arnhem en landelijk.
Sinds 1992 verzamelt de stichting OV-SV de gemiddelde Cito eindtoetsscores van de OVGbasisscholen. In 2007 behaalden de OVG basisscholen de Cito eindtoets een hogere score dan in 2006.
De behaalde resultaten kunt u vinden in bijlage 3.
<<<
540
Figuur 13. Gemiddelde Cito eindtoetsscore OVG535,1
Landelijk gemiddelde Cito eindtoetsscore
basisscholen.
535 531,9
Gemiddelde Cito eindtoetsscorezonder IJK[*]-leerlingen OVG-basisscholen
<<< [*] I-leerlingen: allochtone leerlingen die vier jaar
530
528,3 Gemiddelde Cito eindtoetsscore OVG-basisscholen
of korter in Nederland verblijven J-leerlingen: leerlingen die naar een expertisecentrum
525
of Praktijkonderwijs (Pro) gaan K-leerlingen: leerlingen die
520
in aanmerking komen voor 2003
2004
2005
2006
2007
het LWOO (Leerwegondersteunend onderwijs) <3jr leerlingen: leerlingen die aan het begin van groep 8 korter dan 3 jaar op betreffende basisschool zitten.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
37
De score in 2007 is de hoogste van de afgelopen 5 jaar. De afstand tussen de OVG basisscholen en de landelijke Cito eindtoetsscore is in 2007 ten opzichte van 2006 kleiner. Als de scores van IJK-leerlingen en <3jr-leerlingen niet meegerekend worden dan scoren de OVGbasisscholen hoger dan wanneer de scores van deze leerlingen wel meegerekend worden.
3.3 Schoolevaluaties
3. 2.6 Schakelklassen
Voor iedere OVG basisschool worden alle gegevens die de stichting PAS sinds het schooljaar 1991-1992 heeft verzameld, op een rij gezet en geanalyseerd. Zo ontstaat er voor iedere school een gedetailleerd beeld van de opbouw en de veranderingen in de leerlingpopulatie, het doorstroompatroon naar het VO, de uitstroom naar het speciaal basisonderwijs, en de scores op de diverse toetsen van het Cito-LVS en de Cito eindtoets.
registratie deelname aan een schakelklas via het Cito-Lvs kunnen we nagaan of de kinderen die deelnemen aan een schakelklas vooruitgaan in hun leerresultaten. Opmerking: deze gegevens worden alleen betrokken van OVG-scholen die gaan werken met schakelklassen.
De PAS-coördinatie heeft in 2006-2007, net als in voorgaande jaren een ronde gemaakt langs de Arnhemse OVG basisscholen. De bespreking van de schoolevaluatierapporten vond dit jaar voor het eerst plaats onder verantwoordelijkheid van de schoolbesturen PO.
3. 2.7 Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE) registratie deelname aan een VVE-programma via het Cito-Lvs kunnen we nagaan of de kinderen die deelnemen aan een VVE-programma vooruitgaan in hun leerresultaten. Opmerking: deze gegevens worden alleen betrokken van instellingen, die deelnemen aan het VVE-beleid.
De meeste OVG basisscholen zien de schoolevaluaties als een ondersteuning voor kwaliteitsverbetering. Door de schoolbesturen is besloten dat in het schooljaar 2007-2008 de schoolevaluaties voor alle basisscholen in Arnhem uitgevoerd zullen worden.
Het aanleveren van de monitorgegevens zal digitaal gaan gebeuren. De scholen ontvangen van het bureau PAS een computerprogramma waarop de gegevens ingevuld kunnen worden. De Cito-Lvs-gegevens worden ingevuld in het computerprogramma van het Cito-Lvs. De op school verzamelde gegevens worden digitaal verstuurd aan bureau PAS. De schoolbesturen en stichting PAS gaan nog in overleg met de inspectie van het onderwijs om na te gaan welke rol de monitor kan spelen in het toezichtskader van de inspectie.
38
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
4 B rede s c ho olont wik keling
4 . 1 Stedelijke ontwikkeling De beleidsmatige aansturing van het Arnhemse brede schoolbeleid ligt bij de regiegroep brede scholen, onder voorzitterschap van de wethouder jeugd en onderwijs. Vanaf 1 augustus 2006 is de functie van stedelijk coördinator Arnhemse brede scholen ondergebracht bij stichting PAS. Hier horen de volgende taken bij: << uitwerken van het concept brede school in een plan van aanpak; << voorwaarden (taken en bevoegdheden) aangeven die essentieel zijn om deze functie in te kunnen vullen; << duidelijke aansturing van het proces; << herkenbare voortrekkersrol; << enthousiasmeren van de partners; << spilfunctie tussen alle actoren in het brede school proces; << functioneel leidinggeven aan de ontwikkeling van brede scholen. Op de eerste plaats zal het dan gaan om de ontwikkelwijken (i.c. inhoudelijk coördinatoren en onderwijsstimuleringswerkers); << communicatie: informatiebijeenkomsten, overleg, beeldvorming, communicatieplan; << planning, evaluatie en monitoring. Stichting PAS heeft een ‘kwartiermaker’ brede scholen aangetrokken, een externe organisatieadviseur, om de brede school organisatie in Arnhem te structureren, waaronder de positi-
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
onering van de brede school overleggen in de wijken en de brede school coördinatoren; een zogenaamde ‘blauwdruk’.
Resultaten 2006-2007: Ten aanzien van beleid: << de kadernota brede scholen uit 2004 is opnieuw vastgesteld en leidraad voor de verdere ontwikkelingen in Arnhem; << de regiegroep brede scholen heeft in zes bijeenkomsten ruim aandacht besteed aan de inhoudelijke ontwikkeling en samenwerking binnen de brede scholen; << de regiegroep heeft een brief verstuurd naar brede schoolpartners en andere organisaties in Arnhem, met verheldering van de drie begrippen die naast en door elkaar heen gebruikt werden: brede school, multifunctioneel centrum en ‘hart van de wijk’; << stichting PAS heeft een meerjarenbeleidsplan ontwikkeld, waarin een hoofdstuk over ambities en streefdoelen ten aanzien van de brede schoolontwikkeling. Ten aanzien van de organisatie: << stichting Rijnstad heeft een opleidingsprogramma laten verzorgen voor negen (interne) potentiële brede school coördinatoren; << stichting Rijnstad heeft gezorgd voor twee brede school coördinatoren in twee wijken (Symfonie en Malburcht);
39
<<
<<
<<
er staan afspraken op papier over hiërarchische aansturing van de brede school coördinatoren vanuit Rijnstad en de functionele aansturing vanuit PAS; stedelijk zijn er structurele overleggen op drie niveaus rondom de stedelijke coördinatie: ~~ de ‘begeleidingsgroep’, een aantal bestuurlijke kernpartners, waaronder twee wethouders; ~~ de klankbordgroep Beleid Arnhemse Brede Scholen (BABS) van middenmanagers die schakelen tussen beleid en uitvoering; ~~ werkoverleg met de brede school coördinatoren in de wijken, en de medewerkers onderwijsstimulering. er ligt een eerste overzicht van de verwachte ontwikkeling van brede scholen in de stad, en de verwachte ontwikkeling van multifunctionele centra.
<<
instrumentarium voor monitoring en evaluatie moeten nog verder ontwikkeld worden.
Ten aanzien van het enthousiasme: << De brede schoolpartners zijn op alle niveaus in principe wel enthousiast voor de brede schoolgedachte, maar ervaren tijdsdruk, gebrek aan structurele faciliteiten, onduidelijkheid ten aanzien van beheer en exploitatie van MFC’s en ingewikkelde structuren binnen het jeugd-, onderwijsen wijkbeleid. Het is moeilijk om het kind centraal te stellen, en daar op een soepele manier samenwerking en nieuwe initiatieven omheen te organiseren; << Hier valt met vereende krachten dus nog veel winst te behalen!
Ten aanzien van de communicatie << er is een raamplan communicatie ontwikkeld en vastgesteld door de regiegroep brede scholen; << de gemeente Arnhem heeft een budget vrijgemaakt voor communicatie (zowel tussen professionele partners, als naar kinderen, ouders, bewoners); de stedelijk coördinator van PAS wordt budgethouder; << er is een projectplan gemaakt voor bouw van een website Arnhemse brede scholen, een punt van kennisoverdracht en ‘good practices’ voor professionals in de Arnhemse brede scholen. Een digitale nieuwsbrief zal onderdeel hiervan uitmaken. Ten aanzien van het instrumentarium: << er zijn diverse formats in ontwikkeling voor een meerjaren-beleidsplan per wijk, een jaarplan (werkplan) en evaluatie; << instrumentarium voor vraaggericht werken, behoefteonderzoek en pedagogisch beleid moeten nog verder ontwikkeld worden;
40
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
4 . 2 Brede school in de wijken Brede schooloverleggen zijn samenwerkingsverbanden per (aanpak-)wijk van basisonderwijs, peuterspeelzalen en buurtwerk, vaak aangevuld met kinderopvang, buitenschoolse opvang en sportbedrijf. Afhankelijk van de voorzieningen in de wijk en de speerpunten nemen nog andere partners deel, zoals de Bibliotheek, stichting Thuiszorg of Lindenhout. Er zijn zeven brede schooloverleggen in vijf ontwikkelwijken.
Resultaten 2006-2007: Drie van de zeven OVG wijkoverleggen, die al een nieuw gebouw hebben of binnenkort krijgen, zijn omgevormd tot brede school overleg. Hierbij zijn ook andere partners betrokken (bewoners, Thuiszorg, Skar, Sportbedrijf). Onderwerpen van overleg zijn (afhankelijk van de fase van brede school ontwikkeling): kennismaking, visieontwikkeling, pedagogisch beleid, communicatie, gedragsregels, veilige wijk, breed educatief aanbod. Ook is er in één nieuwbouwwijk (Schuytgraaf West) een brede school in wording, gekoppeld aan een multifunctioneel centrum (MFC).
4.2.1 De Symfonie (Arnhemse Broek) Partners brede school << Paulusschool; << Hugo de Grootschool; << peuterspeelzaal De Symfonie; << Wijkcentrum De Symfonie; << Sportbedrijf Arnhem.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
Speerpunten van de brede school zijn: << veilige school; << breed educatief aanbod; << doorgaande lijn; << ouderbetrokkenheid/ opvoedingsondersteuning.
Uitgevoerde activiteiten per speerpunt << veilige school ~~ training Veilige School conflicthantering voor team Rijnstad; ~~ training Veilige School en implementatie in programma Leefstijl in de Paulusschool; ~~ training Leefstijl in de vrije tijd voor medewerkers Rijnstad en Sportbedrijf; ~~ ontwikkeling van protocollenboek Paulusschool; ~~ deelname Nuso cursus ‘veilig gedrag speelplaatsen’ door medewerkers Sportbedrijf. << breed educatief aanbod ~~ meerjarenplan Breed Educatief Aanbod vastgesteld door brede school partners en aanbieders; ~~ start gemaakt met programmering BEA aanbod binnen- en buitenschool; ~~ twee taalspelgroepen uitgevoerd; ~~ VSD activiteiten uitgevoerd in twee basisscholen; ~~ Cursus ‘maken van werkstukken en spreekbeurten’ voor leerlingen groep 8 Paulusschool; ~~ Cursus ‘spreekvaardigheid Engels’ voor leerlingen Hugo de Grootschool ~~ Straatspeeldag; ~~ halve finale voorleeswedstrijd voor kinderwerk Rijnstad. << doorgaande lijn VVE ~~ uitbreiding werkgroep VVE/doorgaande lijn met medewerkers van kinderdagverblijven SKAR en Tuimelaar; ~~ uitvoering studiemiddag voor medewerkers speelzaal, dagverblijven en
41
<<
kleuterbouw basisscholen. Thema: verteltassen; ~~ organisatie en uitvoering ouderbezoeken aan de twee basisscholen door ouders en peuters. ouderbetrokkenheid/ opvoedingsondersteuning ~~ Ouder Info zuilen gerealiseerd op vier plaatsen in de wijk; ~~ Wijkwijzer gerealiseerd vanuit het Ouder Info Punt; ~~ cursussen voor ouders: pubercursus voor Turkse vrouwen en info over VO voor Turkse ouders.
Brede schoolproces << meerjarenplan brede school Symfonie 2007-2011 bijgesteld; << Logo brede school Symfonie ontworpen; << 1e nieuwsbrief uitgegeven; << plan met begroting brede school ingediend tbv wijkprogramma ’Sociale Herovering’; << extra financiële middelen gegenereerd via programma sociale herovering t.b.v. de speerpunten ‘veilige school’ en ‘breed educatief aanbod’ voor de jaren 2007 en 2008; << plan met begroting brede school in de wijk Arnhemse Broek ingediend tbv wijkactieprogramma Vogelaar.
42
4 . 2 . 2 De Malburcht (Malburgen Oost-noord) Partners brede school << De Monchyschool; << St. Margarethasschool; << Kinderdagverblijf Merlijn; << Buitenschoolse opvang Wereldkinderen; << Peuterspeelzaal Malburcht; << Wijkcentrum Malburcht; << Spelcontainer Malburcht; << Sportbedrijf Arnhem; << Consultatiebureau Graslaan; << Jeugdzorgorganisatie Lindenhout.
Speerpunten van de brede school zijn: << gemeenschappelijk pedagogisch klimaat; << verbeteren kwaliteit en kwantiteit van bewegen op school en na schooltijd; << vergroten sociale cohesie tussen gebruikers en bewoners van de wijk; << speciale aandacht voor risicojeugd en het verkleinen van onderwijsachterstand.
Uitgevoerde activiteiten per speerpunt << gemeenschappelijk pedagogisch klimaat ~~ gezamenlijke leefregels (‘tien gouden regels’) met daaraan gekoppeld een posterwedstrijd. << verbeteren kwaliteit en kwantiteit van bewegen op school en na schooltijd ~~ uitvoeren van gezamenlijk naschools sportaanbod in het kader van het BOSproject; ~~ uitvoering training ‘Rots en water’ met deelname van leerlingen van beide basisscholen. << vergroten sociale cohesie tussen gebruikers en bewoners van de wijk ~~ opening gebouw MFC Malburcht; ~~ gezamenlijke waterweek voor peuters en kleuters in kader van VVE; ~~ ontwerp gemeenschappelijk logo;
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
<<
~~ informatieboekje voor de wijk; ~~ activiteitenoverzicht; ~~ nieuwjaarsreceptie; ~~ open dag; ~~ gezamenlijke afsluiting van het jaar. speciale aandacht voor risicojeugd en het verkleinen van onderwijsachterstand ~~ afstemming naschoolse; activiteitenaanbod; ~~ verlengde schooldagactiviteiten; ~~ buurtnetwerk; ~~ Pilot toeleiding naar voorzieningen in Malburgen. Brochure voor ouders.
Brede schoolproces << meerjarenplan brede school Malburcht 2007-2011 in concept klaar; << activiteitenplan brede school Malburcht 2007-2008 opgesteld; << logo Malburcht ontworpen; << activiteitenkalender uitgegeven; << plan met begroting brede school Malburcht ingediend tbv wijkactieprogramma Vogelaar, afgestemd met andere brede schooloverleggen van Malburgen.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
4 . 2 . 3 De Spil (Malburgen West) Partners brede school << De Monchyschool; << Pastoor van Arsschool; << kinderdagverblijf De Klimop; << peuterspeelzaal De Vrolijke Ark; << Sportbedrijf Arnhem; << buurtcentrum De Zuidwester; << Bewonersoverleg Malburgen-west.
Speerpunten van de brede school zijn: << doorgaande ontwikkelingslijn VVE; << bevorderen taalontwikkeling; << actief leren door kinderen en opvoeders; << versterken pedagogisch klimaat; << sociale cohesie bevorderen.
Uitgevoerde activiteiten per speerpunt << doorgaande ontwikkelingslijn VVE ~~ speelmorgen; ~~ overdracht van peuters naar basisscholen; ~~ overleg tussen betrokken professionals; ~~ gemeenschappelijke vieringen; ~~ ouderprogramma’s zoals Rugzak en Verteltas. << bevorderen taalontwikkeling ~~ onderwijsachterstandactiviteiten zoals: ~~ overstap; ~~ taalspelgroepen; ~~ voorleesontbijt; ~~ voorleeswedstrijd; ~~ bibliobus. << actief leren door kinderen en opvoeders ~~ Doorgaande lijn Kaleidoscoop / actief leren naar groep 3 en verder; ~~ Ouderbetrokkenheid dmv ouderraad, enz. << versterken pedagogisch klimaat
43
~~
<<
Met de partners afspraken over huisregels in het nieuwe gebouw; ~~ Conflictbemiddeling: mediation door kinderen (Monchyschool); ~~ Ouderbetrokkenheid en opvoedingsondersteuning; ~~ Ouderactiviteiten op school en peuterspeelzaal; ~~ Stapprogramma’s. Sociale cohesie bevorderen ~~ Deelname van bewoners in overleggen Brede school De Spil; ~~ Gezamenlijke wijkanalyse ontwikkeld; ~~ Bronmethodiek uitgevoerd t.b.v. vraaggericht werken; ~~ Voorbereiding opening gebouw MFC De Spil; ~~ Ontwerp gemeenschappelijk logo; ~~ Folder Spil informatie voor de wijk; ~~ Activiteitenoverzicht; ~~ Speciale aandacht voor risicojeugd en het verkleinen van onderwijsachterstand; ~~ Verlengde schooldagactiviteiten; ~~ Bos activiteiten; ~~ Afstemming naschoolse activiteitenaanbod; ~~ Buurtnetwerk 0-6 jaar.
Brede schoolproces << folder ontworpen en uitgevoerd; << meerjarenplan brede school Spil 2007 t/m 2009 klaar; << activiteitenplan brede school Spil 20072008 in concept opgesteld; << logo Spil ontworpen; << plan met begroting brede school Spil ingediend t.b.v. wijkactieprogramma Vogelaar, afgestemd met andere brede schooloverleggen van Malburgen; << Proces relatieontwikkeling met bewonersoverleg.
44
4 . 2 . 4 Afstemmingsoverleg Malburgen Oost-zuid - Immerloo Partners << Basisschool Het Mozaïek, loc. Zwanebloem; << Johannesschool; << Basisschool Het Mozaïek, loc. Eimerssingel; << Peuterspeelzaal De Kleine Boemerang; << Peuterspeelzaal Het Speelrijk; << Wijkcentrum De Hobbit.
Speerpunten van het afstemmingsoverleg onderwijsvoorrang zijn: <<
<<
VVE: Kaleidoscoop en doorgaande lijn, (taal- en spraakstimulering, voorschool, ouderbetrokkenheid); Onderwijs: verbeteren schoolloopbaan (verminderen taalachterstand, versterken sociale competentie).
Uitgevoerde activiteiten per speerpunt << VVE: Kaleidoscoop en doorgaande lijn, (taal- en spraakstimulering, voorschool, ouderbetrokkenheid) ~~ pilot toeleiding naar voorzieningen in Malburgen. Brochure voor ouders; ~~ twee speelmorgens; ~~ training Met woorden in de weer; ~~ uitvoering Puk & Ko, oriëntatie op Ik & Ko; ~~ drie Voorschoolgroepen; ~~ Puk & Ko Thuis; ~~ ouderprogramma Rugzak; ~~ ouderbijeenkomsten peuterspeelzalen en onderwijs; ~~ buurtnetwerk 0-6 jaar. << Onderwijs: verbeteren schoolloopbaan (verminderen taalachterstand, versterken sociale competentie) ~~ Cito leerlingvolgsysteem; ~~ begrijpend lezen, kijken en luisteren;
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
~~ ~~
~~ ~~ ~~ ~~
Verlengde schooldag; voorlichtingsbijeenkomsten allochtone ouders (samen met schoolcontactwerk); Bibliobus; Voorleeswedstrijd; Huiswerkbegeleiding; Spellenbank.
Brede schoolproces << initiatief ‘Sociaal Huis’ in Immerloo gestart, verbouwing in gang gezet; << plan met begroting brede school Malburgen Zuid-oost ingediend ten behoeve van wijkactieprogramma Vogelaar, afgestemd met andere brede schooloverleggen van Malburgen.
4 . 2 . 5 Presikhaven (Presikhaaf West) Partners brede school, MFC èn ’hart van de wijk’ << << << << << << << << << << << << << <<
OLV van Lourdesschool; Annie MG Schmidtschool; Peuterspeelzaal De Snuffelpaal; Kinderdagverblijf De Harlekijn; Buitenschoolse opvang Zweinstein; Wijkcentrum De Snuffelpaal; Jongerencentrum Push; Sportbedrijf Arnhem; Bibliotheek Arnhem; Wijkpost; Politiepost; Wijkplatform; Peuterspeelzaal De Overkant; Wijkcentrum De Overkant.
Speerpunten van de brede school zijn: << werkstructuur MFC-ontwikkeling (inhoud en samenwerking); << ouderbetrokkenheid en opvoedingsondersteuning; << doorgaande lijn VVE; << breed educatief aanbod; << taaleducatie.
Uitgevoerde activiteiten per speerpunt << ouderbetrokkenheid en opvoedingsondersteuning ~~ ouderactiviteiten op scholen en peuterspeelzalen; ~~ Stapprogramma’s. << doorgaande lijn VVE ~~ Speelmorgen; ~~ overdracht van peuters naar basisscholen; ~~ overleg tussen betrokken professionals; ~~ Buurtnetwerk 0-6 jaar. << breed educatief aanbod ~~ doelgroepanalyse door Rijnstad
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
45
<<
~~ Verlengde schooldag; ~~ sport- en spelwerk; ~~ sociaal cultureel werk. Taaleducatie ~~ bibliotheekactiviteiten; ~~ twee taalspelgroepen; ~~ huiswerkbegeleiding; ~~ voorleeswedstrijd; ~~ taallessen (inburgering) voor volwassenen.
Brede schoolproces << startnotitie inhoud en samenwerking MFC, incl brede school, vastgesteld; << werkstructuur MFC-ontwikkeling (inhoud en samenwerking); << regelmatig overleg en begeleiding georganiseerd; << afstemming tussen sporen bouw, inhoud, samenwerking en beheer georganiseerd; << werkplan 2007-2008 opgesteld; << plan met begroting brede school Presikhaaf West ingediend ten behoeve van wijkactieprogramma Vogelaar.
46
4 . 2 . 6 Clusteroverleg / brede scholen Klarendal en Sint Marten Partners brede scholen << Vlindertuin, loc. Sint Jansschool; << Sint Annaschool; << Ibn-i Sinaschool; << Jan Ligthartschool; << Peuterspeelzaal Klarendal; << Peuterspeelzaal De Hommel; << Wijkcentrum Klarendal; << Wijkcentrum De Hommel.
Speerpunten van clusteroverleg / brede school zijn: << << <<
brede schoolontwikkeling (inhoud); ouderbetrokkenheid; VVE-doorgaande lijn.
Uitgevoerde activiteiten per speerpunt << brede schoolontwikkeling (inhoud) ~~ wijkwijzer; ~~ rapport ‘Opgroeien in Klarendal’ (op initiatief van de Sociale tafel); ~~ Verlengde schooldag; ~~ Huiswerkbegeleiding; ~~ Voorleeswedstrijd. << ouderbetrokkenheid ~~ ouderactiviteiten. << VVE-doorgaande lijn ~~ Speelmorgen; ~~ Stapprogramma’s; ~~ Kleuterspellenbank; ~~ schriftelijke overdracht; ~~ plan met begroting brede school Klarendal ingediend ten behoeve van wijkactieprogramma Vogelaar.
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
4.2.7 Wijkoverleg Geitenkamp Partners brede school << Vlindertuin, loc. Sperwerstraat; << De Witte school; << Peuterspeelzaal De Grenspost; << Peuterspeelzaal De Blokkendoos; << Wijkcentrum De Grenspost.
~~ ~~ ~~ ~~
Stapprogramma’s; overdracht van peuters; Zorgadviesteam (ZAT) 0-4 jaar; Taalspelgroepen.
Speerpunten van de brede school zijn: << verbetering sociaal klimaat / vreedzame school; << ouderbetrokkenheid; << Kids in de wijk; << instroom van kinderen naar wijkscholen vergroten; << VVE-doorgaande lijn.
Uitgevoerde activiteiten per speerpunt << verbetering sociaal klimaat / vreedzame school ~~ studiedag Vreedzame wijk; ~~ Mediation, in combinatie met Leefstijl; ~~ Huiswerkbegeleiding gericht op studievaardigheden; << Ouderbetrokkenheid ~~ ouderkamer peuterspeelzalen; ~~ ouderbijeenkomsten peuterspeelzalen; ~~ bronmethodiek. << Kids in de wijk ~~ wijkwijzer; ~~ nieuwsbrief; ~~ film gemaakt; ~~ Geitenkampdag; ~~ complimenten workshop. << Instroom van kinderen naar wijkscholen vergroten ~~ open dagen onderwijs. << VVE-doorgaande lijn ~~ VVE-werkgroep; ~~ Speelmorgen; ~~ Bibliobus; ~~ Voorleesontbijt;
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
47
4. 2.8 De Salamander (Schuytgraaf West) Partners brede school << De Arabesk; << De Schatgraaf; << Kinderdagverblijf Wigwam; << Peuterspeelzaal De Schatkist; << Naschoolse opvang De Toverburcht; << Sportbedrijf Arnhem.
Speerpunten van de brede school zijn: << in ontwikkeling; << het kind staat centraal; << gezamenlijke activiteiten ondernemen en organiseren; << het pedagogisch klimaat in het gebouw samen formuleren; << het spel van kind individueel en groepsgewijs stimuleren; << open staan voor het opbouwen van een relatie van de brede school met de buurt.
Uitgevoerde activiteiten << open dag ( in het noodgebouw); << brede schoollied Salamander tekst en muziek; << voorbereiding gezamenlijke sportdag in het nieuwe gebouw; << voorbereiding opening nieuwe gebouw. << voorbereiding verhuizing naar nieuwe gebouw.
Brede schoolproces << folder ontworpen; << gestart met het formuleren van missie en visie; << logo Salamander ontworpen; << website ontwikkeld en in de lucht bredeschooldesalamander.nl
48
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
4 . 3 Verlengde schooldag (VSD) De Verlengde Schooldag (VSD) is een activiteit voor kinderen uit het basisonderwijs die op een onderwijsvoorrangschool zitten. VSD vindt plaats na schooltijd en biedt kinderen series van activiteiten op het gebied van kunst en cultuur, sport, techniek, ICT of natuur- en milieu. Alle series bestaan uit minimaal vijf en maximaal tien bijeenkomsten en worden afgesloten met een presentatie voor ouders en klasgenoten. Het aantal deelnemende scholen was in het schooljaar 2006-2007 wederom 15 (met 17 locaties). Met de gemeente is de afspraak gemaakt dat er 136 VSD-activiteiten zouden plaatsvinden waaraan 1360 kinderen konden deelnemen. Het aantal activiteiten in het schooljaar 2006-2007 was 129. Vijf activiteiten zijn niet doorgegaan, omdat het Sportbedrijf niet alle gevraagde sportactiviteiten in kon vullen. Twee andere activiteiten zijn om onbekende redenen niet doorgegaan. Voor zover mogelijk worden deze activiteiten doorgeschoven naar het najaar van 2007. Het aantal deelnemers ligt op 1404 en ligt dus boven het gestelde doel van 1360 leerlingen. Er was een gemiddelde bezetting van 11 kinderen per vsd-activiteit. In bijna alle gevallen bestonden de activiteitencycli uit acht tot tien lessen. De meeste scholen kiezen ervoor om VSD aan te bieden aan kinderen van groep 1 t/m 8, maar een aantal scholen vinden de leerlingen van groep 1en 2 te jong voor verlenging van de schooldag. VSD was ook dit jaar weer een succes. Net als eerdere jaren hebben de kinderen met veel enthousiasme en inzet deelgenomen aan
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
verlengde schooldag activiteiten. De verlengde schooldag is een type activiteit (meestal sportief of creatief) waar de kinderen onder schooltijd minder mee in aanraking komen en die een beroep doen op andere vaardigheden. Het afsluiten van een VSD-activiteit met een presentatie is altijd weer een bijzondere succeservaring. Scholen werken steeds meer met ‘bekende’ VSD-aanbieders, waar ze eerdere jaren prettig mee hebben samengewerkt. Twee scholen hebben dit jaar (waarvan een voor het tweede jaar) een combinatie gemaakt met de creatieve middag van Stichting Beleven en VSD. Dit betekent dat vakkrachten van stichting Beleven onder schooltijd met een bepaald onderwerp (op het gebied van kunst) aan de slag gaan. Na schooltijd kan een kleiner groepje doorwerken aan dit onderwerp zodat er meer verdieping ontstaat. Beide scholen waren zeer enthousiast over deze combinatie.
Knelpunten: << Twee scholen gaven te kennen dat het dit jaar wat moeite kosten om de activiteiten vol te krijgen. Bij een school lag de oorzaak bij het lage aantal leerlingen en bij de andere school gaat de bovenbouw zelf al veel naar (sport)clubs. << Er waren dit jaar 26 sportactiviteiten in het kader van verlengde schooldag aangevraagd door de scholen, te organiseren door het sportbedrijf. Hiervan konden er 21 gehonoreerd worden. Naast deze vsd-activiteiten verzorgt het sportbedrijf in enkele wijken ook BOS-activiteiten (buurt-onderwijs-sport), onder andere na schooltijd. Het is overlap in beleid en het is niet altijd duidelijk welke activiteiten onder welke vlag gegeven worden. Voor de jeugd in de wijk moet dat vooral zo blijven, maar voor de andere partners ontstaan er om die reden soms misverstanden.
49
De opkomstpercentages van de vsd-activiteiten zitten nog altijd boven de 80%. Wel zijn er soms twijfels over het bereik van de kinderen met VSD en overige wijkactiviteiten. Twee scholen gaven aan dat er onvoldoende zicht is of vaak dezelfde kinderen worden bereikt of juist niet. In samenwerking met het kinderwerk, gaan beide scholen in kaart brengen welke kinderen aan welke wijkactiviteiten (waaronder VSD) deelnemen. Op deze wijze kan er een selectiever toewijzingsbeleid plaatsvinden bij VSD.
>>>
Basisschool
Tabel 6. Deelnamecijfers Verlengde Schooldag.
Gepland aantal vsd- activiteiten
Successen: En ook dit jaar hebben er weer volop successen plaatsgevonden. Een aantal opmerkelijke ervaringen. << Op de Witte school hebben leerlingen leren koperblazen. De eindpresentatie was een groot succes. Met eigen gemaakte instrumenten en in samenwerking met volwassen muzikanten vormden de deelnemers een echt orkest. Het succes zat vooral in de ervaring van ‘onbekend naar bekend’. De deelnemers kregen veel complimenten van ouders en leerkrachten. << Op de Monchyschool vonden leerkrachten het opmerkelijk (en een overwinning)
Gerealiseerd aantal vsd-activiteiten
Minimaal aantal vsd deelnemers
Gerealiseerd aantal vsd deelnemers
Klarendal / Sint Marten St. Jansschool
4
4
33
36
St. Annaschool
4
4
39
36
IBN-i-Sinaschool
11
10
103
100
Jan Ligthartschool
6
6
54
53
Geitenkamp De Vlindertuin
6
6
52
55
De Witte school
6
5
58
47
Presikhaaf West OLV Lourdesschool
11
9
106
106
A.M.G. Schmidtschool
9
10
82
98
Arnhemse Broek Hugo de Grootschool
10
10
93
117
St. Paulusschool
7
7
65
65
Malburgen
50
Het Mozaïek (2 loc.)
21
20
203
303
Johannesschool
10
9
93
95
Monchyschool (2 loc.)
13
13
112
128
Pastoor v. Arsschool
7
6
67
63
Margarethaschool
11
10
103
102
Totaal
136
129
1261
1404
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
<<
<<
<<
<<
<<
dat jongens geen schaamgedrag bij dans vertoonden. Ze waren heel vrij. Leerlingen van de A.M.G. Schmidtschool hebben en popband geformeerd. Deze VSD-activiteit vond plaats in het wijkcentrum. Naast het succes van een aantal optredens (straatspeeldag en school), zien kinderen nu ook dat ze ook zelf naar buurthuis kunnen. Op dezelfde school is inmiddels een timmerhoek ingericht voor kleuters. Deze n.a.v. de VSD-activiteit houtbewerking. Op de Monchyschool hebben kinderen van de bovenbouw het trappenhuis aangekleed, met contouren van de leerlingen zelf. Kinderen van de St. Jansschool hebben skelterlessen gevolgd op bouwspeelplaats Thialf. Voor diverse ouders een onbekende plek, totdat ze een aantal keren naar hun kind gingen kijken. Leerlingen van de Vlindertuin hebben besloten hun VSD-danslessen te vervolgen op de dansschool van de vakkracht. Ouders hebben al toegestemd.
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
51
Bi j l ag en
Bijlage 1 Bestuur van de stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking Het bestuur van de stichting PAS bestaat uit: Namens Schoolbestuur Fluvius De heer J.G.M. van Dinteren Namens Schoolbestuur de Basis Mevrouw K.M. van Weegen Namens Schoolbestuur Delta De heer R.A. Beekhuizen
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
voorzitter
secretaris
penningmeester
53
Bijlage 2 Deelnemende instellingen Stichting PAS project, schooljaar 2006 - 2007 Basisonderwijs Arnhem De Monchyschool, locatie de Spil De Monchyschool, locatie de Malburcht De Witte School Annie M.G. Schmidtschool Hugo de Grootschool Jan Ligthartschool Basisschool Het Mozaïek, locatie Eimerssingel Basisschool Het Mozaïek, locatie Zwanebloemlaan De Vlindertuin, locatie Geitenkamp De Vlindertuin, locatie Sint Jansschool OLV van Lourdesschool Sint Annaschool Sint Paulusschool Pastoor van Arsschool Sint Margarethaschool Johannesschool Ibn-i Sinaschool
De Kleine Boemerang De Vrolijke Ark Het Speelrijk Pinokkio VVE-kinderdagverblijven Arnhem Klimop Harlekijn Kakelbont Mirakel Merlijn Openbare Bibliotheek Centrale Bibliotheek Filiaal Presikhaaf Bibliobus Ondersteuning en begeleiding Marant, adviseurs in leren en ontwikkeling Spectrum
Buurtcentra Arnhem De Grenspost Wijkcentrum Klarendal De Hommel De Symfonie De Snuffelpaal De Overkant De Hobbit De Malburcht De Spil VVE Peuterspeelzalen Arnhem De Symfonie De Grenspost De Hommel De Overkant De Malburcht De Snuffelpaal Kresj Klarendal De Blokkendoos
54
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Bijlage 3 Resultaten Cito LVS Taal voor kleuters (TvK) Schooljaar
Toets
Groep
Afnamemoment
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
2001-2002
TvK M1
1
januari
50,5
D
18
307
4
2002-2003
50,5
D
18
356
20
2003-2004
52,3
D
17
355
18
2004-2005
52,2
D
17
382
14
2005-2006
53,6
D
17
364
22
2006-2007
54,6
D
19
375
24
2001-2002
TvK E1
1
juni
55,5
D
18
350
2
2002-2003
56,1
D
18
398
38
2003-2004
57,2
D
17
374
15
2004-2005
57,5
D
17
414
19
2005-2006
59
D
17
397
23
2006-2007
59,6
D
19
460
40
2001-2002
TvK M2
2
januari
62,5
D
18
361
5
2002-2003
65,3
C
18
370
3
2003-2004
64,9
C
17
399
7
2004-2005
66,7
C
17
402
4
2005-2006
66,8
C
17
422
4
2006-2007
67,9
B
19
429
3
2001-2002
TvK E2
2
juni
68,9
D
18
354
10
2002-2003
70,6
C
18
366
8
2003-2004
70,3
D
17
398
9
2004-2005
72,6
C
17
401
6
2005-2006
74,1
B
17
420
4
2006-2007
72,9
B
19
422
4
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
55
Drie Minuten Toets (DMT)
56
Schooljaar
Toets
Groep
Afname moment
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
2000-2001
DMT
3
januari
22,3
A/A
18
405
11
2001-2002
leeskaart 1
22,4
A/A
18
353
1
2002-2003
23,9
A/A
18
335
2
2003-2004
21,2
A/A
17
340
3
2004-2005
22,6
A/A
17
369
3
2005-2006
26,9
A/A
17
368
6
2006-2007
27
A/A
18
388
3
2000-2001
DMT
3
april
23
A/A
18
393
11
2001-2002
leeskaart 2
20,9
A/A
18
353
6
2002-2003
24,2
A/A
18
329
6
2003-2004
20,4
A/A
17
337
4
2004-2005
21,7
A/A
17
364
6
2005-2006
24,1
A/A
17
358
10
2006-2007
23,1
A/A
18
388
7
2000-2001
DMT
3
juni
17,5
B
18
390
11
2001-2002
leeskaart 3
16,4
B
18
340
12
2002-2003
18,3
B
18
320
7
2003-2004
17,5
B
17
330
8
2004-2005
18,4
B
17
358
4
2005-2006
18,9
B
17
357
11
2006-2007
20
A
18
382
9
2000-2001
DMT
4
november
27,7
B/A
18
372
16
2001-2002
leeskaart 3
29,4
B/A
18
388
4
2002-2003
28,1
B/A
18
349
5
2003-2004
28,2
B/A
17
315
3
2004-2005
30,3
B/A
17
318
2
2005-2006
27,9
B/B
17
330
7
2006-2007
29,1
B/A
18
321
13
2000-2001
DMT
4
april
41
B/A
18
358
16
2001-2002
leeskaart 3
40,8
B/A
18
386
4
2002-2003
39,6
C/B
18
335
9
2003-2004
40,2
B/A
17
305
2
2004-2005
42,8
B/A
17
313
2
2005-2006
40,3
B/B
17
339
4
2006-2007
42
B/A
18
335
15
2000-2001
DMT
4
juni
44,2
C/B
18
363
16
2001-2002
leeskaart 3
45
C/B
18
380
3
2002-2003
43,9
C/C
18
331
9
2003-2004
44,9
C/B
17
302
2
2004-2005
47,2
B/B
17
313
2
2005-2006
45,3
C/B
17
335
5
2006-2007
46,6
C/B
18
333
16
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2000-2001
DMT
november
52,6
B
18
353
17
2001-2002
leeskaart 3
5
52,5
B
18
346
4
2002-2003
52,1
B
18
353
2
2003-2004
52,5
B
17
315
6
2004-2005
53,3
B
17
285
2
2005-2006
54,3
A
17
290
4
2006-2007
52,8
B
17
302
3
2000-2001
DMT
5
april
61,4
B
18
358
17
2001-2002
leeskaart 3
62,8
B
18
342
5
2002-2003
58,8
C
18
354
1
2003-2004
60,3
B
17
313
8
2004-2005
62,5
B
17
277
1
2005-2006
64,2
A
17
286
7
2006-2007
61,5
B
17
294
6
6
2000-2001
DMT
november
67,5
B
18
353
13
2001-2002
leeskaart 3
67,8
B
18
358
5
2002-2003
66,9
B
18
322
9
2003-2004
67,5
B
17
331
3
2004-2005
66,3
B
17
290
2
2005-2006
69,4
B
17
273
2
2006-2007
69,8
B
17
279
9
2000-2001
DMT
6
april
74
B
18
345
13
2001-2002
leeskaart 3
74,2
B
18
351
6
2002-2003
74
B
18
323
8
2003-2004
73,8
B
17
323
3
2004-2005
73,2
B
17
284
4
2005-2006
75,7
A
17
269
2
2006-2007
76,9
A
17
264
10
2000-2001
DMT
7
november
77,7
B
18
325
14
2001-2002
leeskaart 3
78,1
B
18
346
1
2002-2003
77,4
B
18
330
7
2003-2004
78,3
B
17
318
6
2004-2005
79,4
B
17
319
6
2005-2006
78,5
B
17
273
7
2006-2007
80,5
B
17
258
6
2000-2001
DMT
7
april
82
B
18
310
14
2001-2002
leeskaart 3
82,6
B
18
339
3
2002-2003
84,3
B
18
328
6
2003-2004
82,2
B
17
315
6
2004-2005
85,1
B
17
308
8
2005-2006
83,3
B
17
269
7
2006-2007
85,8
A
17
253
6
2000-2001
DMT
8
november
86,4
C
18
336
17
2001-2002
leeskaart 3
84,1
C
18
326
3
2002-2003
85,6
C
18
322
10
2003-2004
87,3
B
17
277
4
2004-2005
86,5
B
17
294
5
2005-2006
89,1
B
17
304
5
2006-2007
85,6
B
17
304
3
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
57
SVS
Schooljaar
Toets
Groep
Afname moment
2000-2001
SVS
3
M3
2001-2002
58
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
105,3
B/A
17
374
9
106,4
B/A
18
352
1
2002-2003
105,6
B/A
18
328
6
2003-2004
105,8
B/A
17
333
3
2004-2005
106,3
B/A
17
360
7
2005-2006
107,9
A/A
17
368
8
2006-2007
107,6
B/A
18
383
11
2000-2001
SVS
3
E3
109,5
C/A
18
393
9
2001-2002
109,1
C/A
18
360
6
2002-2003
109,4
C/A
18
330
7
2003-2004
109
C/A
17
331
6
2004-2005
106,8
D/D
17
360
8
2005-2006
111,5
B/A
17
360
10
2006-2007
112,3
B/A
18
383
7
2000-2001
SVS
4
M4
115,5
C/B
18
368
14
2001-2002
116
C/B
18
386
3
2002-2003
116,5
C/B
18
339
12
2003-2004
117,1
C/B
17
306
3
2004-2005
116,8
C/B
17
316
2
2005-2006
116
C/B
17
338
3
2006-2007
117,4
C/B
18
315
16
4
2000-2001
SVS
E4
119,3
C/B
18
353
14
2001-2002
120,5
C/B
18
375
6
2002-2003
120,9
C/B
18
331
9
2003-2004
122,1
B/A
17
298
3
2004-2005
120,6
C/B
17
312
2
2005-2006
120,8
C/B
17
332
3
2006-2007
121,2
C/B
18
329
17
2000-2001
SVS
5
M5
125,1
C
18
349
15
2001-2002
124,7
D
18
338
6
2002-2003
125,5
C
18
345
2
2003-2004
125,2
C
17
314
8
2004-2005
126,1
C
17
281
4
2005-2006
126,9
B
17
286
6
2006-2007
125,3
C
17
292
6
2000-2001
SVS
5
E5
128,9
C
18
352
15
2001-2002
128,5
C
18
337
5
2002-2003
129,4
C
18
347
2
2003-2004
129,5
C
17
307
10
2004-2005
130,2
C
17
277
4
2005-2006
130,3
C
17
285
6
2006-2007
129,2
C
17
288
7
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2000-2001
SVS
M6
134,3
C
18
351
16
2001-2002
6
133,5
C
18
337
15
2002-2003
134
C
18
316
11
2003-2004
134,6
C
17
320
3
2004-2005
133,6
C
17
286
5
2005-2006
135,3
C
17
272
5
2006-2007
136,8
B
17
263
11
2000-2001
SVS
6
E6
136,6
D
18
345
16
2001-2002
136,7
C
18
337
14
2002-2003
137,5
C
18
297
11
2003-2004
136,6
D
17
337
10
2004-2005
138,5
C
17
282
5
2005-2006
140,4
B
17
267
7
2006-2007
141,6
A
17
141,6
9
7
2000-2001
SVS
M7
139
D
18
312
20
2001-2002
138,8
D
18
334
12
2002-2003
138,7
D
18
323
11
2003-2004
139,6
C
17
312
9
2004-2005
139,4
C
17
306
9
2005-2006
139,7
C
17
273
6
2006-2007
141,3
B
17
253
9
2000-2001
SVS
7
E7
140,6
C
18
302
20
2001-2002
140,6
C
18
331
12
2002-2003
140,5
C
18
321
11
2003-2004
141
C
17
311
8
2004-2005
141,7
C
17
305
13
2005-2006
141,3
C
17
270
3
2006-2007
142,6
B
17
245
6
2000-2001
SVS
8
M8
146,4
C
18
327
15
2001-2002
146,5
C
18
322
12
2002-2003
146
C
18
324
7
2003-2004
146,4
C
17
318
11
2004-2005
147,2
C
17
290
5
146,9
C
17
300
8
146,6
C
17
259
7
2005-2006 2006-2007
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
59
Woordenschattoets (WST)
60
Schooljaar
Toets
Groep
Afname moment
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
3
2000-2001
WST
januari
28,5
E/C
18
390
8
2001-2002
28,6
E/C
18
355
3
2002-2003
28,6
E/C
18
333
2
2003-2004
30,3
E/C
17
342
2
2004-2005
31,3
E/B
17
366
3
2005-2006
31,4
E/B
17
354
5
2000-2001
WST
mei
31,3
E/D
18
398
8
2001-2002
32,7
E/C
18
356
3
2002-2003
32,6
E/C
18
334
5
2003-2004
34,1
E/C
17
336
2
2004-2005
34,8
E/C
17
360
4
2005-2006
35,3
E/B
17
349
3
2000-2001
WST
december
35,3
E/D
17
345
8
2001-2002
34,9
E/D
18
387
4
2002-2003
35,8
E/C
18
348
5
2003-2004
35,6
E/C
17
309
1
2004-2005
37,1
E/C
17
318
0
2005-2006
36,7
E/C
17
321
2
2000-2001
WST
mei
37,6
E/D
18
368
8
2001-2002
38,1
E/C
18
383
3
2002-2003
38,2
E/C
18
320
7
2003-2004
38,8
E/C
17
306
0
2004-2005
40
E/C
17
312
0
2005-2006
39,3
E/C
17
321
3
3
4
4
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Leeswoordenschat (LWS) Schooljaar
Toets
Groep
Afname moment
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
2000-2001
LWS
5
mei
83,6
E
18
358
13
2001-2002
83,6
E
18
347
4
2002-2003
84,8
E
18
352
1
2003-2004
86,5
D
17
313
5
2004-2005
88,4
C
17
284
1
2005-2006
86,6
D
17
287
4
2006-2007
84,2
E
17
294
3
6
2000-2001
LWS
december
88,7
E
18
352
16
2001-2002
88,8
D
18
344
11
2002-2003
89,7
D
18
322
10
2003-2004
90,5
D
17
332
3
2004-2005
92,1
C
17
291
3
2005-2006
92,5
C
17
275
1
2006-2007
92,1
D
17
271
8
2000-2001
LWS
6
mei
91,7
E
18
340
16
2001-2002
91
E
18
345
12
2002-2003
92
E
18
322
8
2003-2004
92,9
E
17
327
7
2004-2005
93,9
D
17
283
4
2005-2006
93,2
D
17
270
1
2006-2007
94,5
D
17
267
9
2000-2001
LWS
7
december
99,4
E
18
328
17
2001-2002
98,7
E
18
341
10
2002-2003
99,1
E
18
334
4
2003-2004
100,6
D
17
310
5
2004-2005
100,3
D
17
318
9
2005-2006
100,7
D
17
274
6
2006-2007
94,7
D
17
259
3
7
2000-2001
LWS
mei
100,9
E
18
321
17
2001-2002
101,3
E
18
337
9
2002-2003
102,4
E
18
331
4
2003-2004
103,4
E
17
311
6
2004-2005
102,9
E
17
308
8
2005-2006
102,6
E
17
269
4
2006-2007
104,6
D
17
254
5
2000-2001
LWS
8
december
104
E
18
326
15
2001-2002
103,7
E
18
326
12
2002-2003
105,7
E
18
322
9
2003-2004
104,8
E
17
322
6
2004-2005
2005-2006 2006-2007
101
E
17
289
5
106,5
E
17
302
6
107,2
E
17
263
4
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
61
Lezen met begrip (Schaal Betekenis Relaties, SBR en Schaal Verwijs Relaties, SVR)
62
Schooljaar
Toets
Groep
Afname moment
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
3
2000-2001
SBR-E3
juni
91,8
C/B
18
389
8
2001-2002
91,8
C/B
18
351
9
2002-2003
92,6
C/B
18
327
9
2003-2004
93,2
C/A
17
328
9
2004-2005
92,2
C/B
17
362
8
2005-2006
93,2
C/A
17
343
7
2006-2007
93,4
C/A
17
344
12
3
2000-2001
SVR-1
juni
97,5
C/B
18
378
8
2001-2002
97,6
C/B
18
347
10
2002-2003
98,9
C/A
18
329
8
2003-2004
98,3
C/B
17
328
9
2004-2005
97,8
C/B
17
358
8
2005-2006
99,3
C/A
17
342
8
2006-2007
98,8
C/A
17
341
12
2000-2001
SBR-M4
4
maart
97,1
D/C
17
329
11
2001-2002
96,5
D/D
18
386
5
2002-2003
97,3
D/C
18
339
9
2003-2004
97,5
D/C
17
310
2
2004-2005
98,3
C/B
17
317
0
2005-2006
97,9
D/C
17
323
3
2006-2007
98
C/B
17
267
16
2000-2001
SVR-1 of 2 4
maart
108,3
D/C
16
315
11
2001-2002
106,4
D/C
18
385
8
2002-2003
108,3
D/C
18
336
9
2003-2004
107,7
D/C
17
310
3
2004-2005
109,4
C/B
17
315
0
2005-2006
108,6
D/C
17
317
3
2006-2007
109
C/B
17
267
16
4
2000-2001
SBR-E4
juni
99,1
E/D
18
350
17
2001-2002
98,7
E/D
17
345
5
2002-2003
100,4
D/C
18
329
12
2003-2004
99,9
D/D
17
302
2
2004-2005
100,3
D/C
17
300
1
2005-2006
100
D/C
17
290
4
2006-2007
100,3
D/C
17
280
17
2000-2001
SVR-2
4
juni
112,8
D/B
18
359
11
2001-2002
111,4
E/C
17
346
4
2002-2003
112,2
E/C
18
332
12
2003-2004
114,2
C/A
17
305
2
2004-2005
114,1
C/A
17
315
1
2005-2006
112,2
D/C
17
306
4
2006-2007
114,8
C/A
17
288
16
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Toets Begrijpend Lezen (TBL)
Schooljaar
Toets
Groep
Afname moment
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
5
2000-2001
TBL
M5
16,4
C
17
324
13
2001-2002
17
C
18
342
5
2002-2003
16,1
C
18
350
2
2003-2004
18,5
C
17
312
9
2004-2005
19,2
C
17
280
3
2005-2006
18,1
C
17
286
4
2006-2007
18
C
17
291
4
2000-2001
TBL
6
M6
27,9
C
18
321
13
2001-2002
26,9
C
18
357
8
2002-2003
28,4
C
18
331
10
2003-2004
26,4
C
17
327
4
2004-2005
27,9
C
17
287
3
2005-2006
27,4
C
17
274
0
2006-2007
30,8
C
`17
271
8
2000-2001
TBL
7
M7
35
D
18
321
15
2001-2002
35,6
C
18
340
13
2002-2003
35,7
C
18
331
4
2003-2004
36,1
C
17
314
7
2004-2005
35,9
C
17
313
8
2005-2006
36
C
17
275
5
2006-2007
39,1
C
17
39,1
3
8
2000-2001
TBL
M8
46,1
D
18
325
13
2001-2002
46,5
D
18
321
15
2002-2003
44,1
D
18
323
10
2003-2004
45,2
D
17
332
6
2004-2005
46,4
D
17
287
5
45,8
D
17
304
7
46,4
D
17
44,5
5
2005-2006 2006-2007
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
63
Rekenen en Wiskunde Schooljaar
Toets
Groep
Afnamemoment
Gemiddelde score
Niveau
Aantal scholen
Aantal lln
Aantal E*-lln
2006-2007
Rek. Alg.
3
M3
23,9
D
16
362
8
2006-2007
Rek. Alg.
3
E3
44,4
A
16
359
8
2006-2007
Rek alg.
4
M4
43,4
D
16
301
11
2006-2007
Rek. Alg.
4
E4
55,5
C
16
308
12
2000-2001
G&B
5
M5
45,9
C
17
323
18
2000-2001
M&T
5
M5
41
D
17
321
18
2001-2002
80,8
C
18
330
15
2002-2003
algemeen
5
M5
79,3
C
18
339
10
2003-2004
80,6
C
17
330
14
2004-2005
83,1
C
17
267
17
2005-2006
81,1
C
17
276
15
2006-2007
79,3
C
16
277
7
2000-2001
G&B
5
E5
53,2
C
18
342
18 18
2000-2001
M&T
5
E5
51,4
C
18
344
2001-2002
84,1
D
18
319
16
2002-2003
algemeen
5
E5
87,1
C
18
334
15
2003-2004
86,8
C
17
314
18
2004-2005
89,1
B
17
265
20
2005-2006
87,9
C
17
270
14
2006-2007
85,2
D
17
276
6
2000-2001
G&B
6
M6
58,4
C
18
340
19
2001-2002
58,5
C
18
321
28
59,7
C
18
310
19
60,3
C
17
311
17
2002-2003 2003-2004
2004-2005
60
C
17
274
17
2005-2006
59,3
C
17
257
22
2006-2007
61,5
B
17
258
11
2000-2001
M&T
6
M6
55,8
D
18
340
19
2001-2002
55,4
D
18
319
28
56,5
D
18
310
18
55,4
D
17
312
15
56,3
D
17
269
17 22
2002-2003 2003-2004
2004-2005
57,3
C
17
254
2006-2007
59
C
17
258
11
2000-2001
G&B
6
E6
64,9
C
18
333
19
2001-2002
65,5
C
18
320
19
65,7
C
18
309
18
66,8
C
17
314
18
2005-2006
2002-2003 2003-2004
2004-2005
66
C
17
268
17
2005-2006
67,9
C
17
249
22
68,7
C
16
164
11
2006-2007
64
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
2000-2001
M&T
6
E6
61,7
D
18
333
19
2001-2002
61,4
D
18
312
22
60,4
D
18
298
17
60,7
D
17
315
15
2002-2003 2003-2004
2004-2005
62,9
C
17
269
16
2005-2006
64,3
C
17
255
22
2006-2007
65,9
C
16
165
9
2000-2001
G&B
7
M7
73,8
C
18
307
34
2001-2002
76,2
C
18
315
28
76
C
18
298
27
75,2
C
17
294
22
2002-2003 2003-2004
2004-2005
76,1
C
17
297
24
2005-2006
74,9
C
17
258
32
2006-2007
76,1
C
17
245
6
2000-2001
M&T
7
M7
67
D
18
303
34
2001-2002
67,5
D
18
316
30
67,6
D
18
298
27
67,4
D
17
294
21
2002-2003 2003-2004
2004-2005
68
C
17
297
25
2005-2006
67
D
17
257
32
2006-2007
67,6
D
17
247
8
2000-2001
G&B
7
E7
78,5
D
18
310
34
2001-2002
79,2
C
18
310
28
79,5
C
18
293
32
79,6
C
17
292
24
2002-2003 2003-2004
2004-2005
79,4
C
17
293
24
2005-2006
79,2
C
17
252
34
2006-2007
81,6
C
17
241
9
2000-2001
M&T
7
E7
71,5
D
18
308
34
2001-2002
70,6
D
18
311
28
72,5
C
18
292
33
72,8
C
17
293
20
2002-2003 2003-2004
2004-2005
73,6
C
17
292
25
2005-2006
73,1
C
17
262
34
2006-2007
75,2
C
17
238
9
2000-2001
G&B
8
M8
88,5
C
18
326
21
2001-2002
90
C
18
301
31
88,9
C
18
305
23
89
C
17
301
20
2002-2003 2003-2004
2004-2005
90,1
C
17
278
15
2005-2006
91,5
B
17
289
30
2006-2007
88,5
C
17
249
11
2000-2001
M&T
8
M8
79,9
C
18
331
21
2001-2002
81,4
C
18
298
28
81,4
C
18
291
23
82,5
B
17
302
24
2002-2003
2003-2004
2004-2005
2005-2006 2006-2007
83,1
B
17
278
13
84,1
B
17
287
31
81,1
C
17
248
13
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
65
Bijlage 4 Lijst met gebruikte afkortingen AZC Asielzoekerscentrum BJZ Bureau Jeugdzorg BO Basisonderwijs COA Centraal Orgaan opvang Asielzoekers Cfi Centrale Financiën Instellingen DMT Drie-minutentest (technisch lezen) DOD Digitaal Overdrachts Dossier GOA Gemeentelijke Onderwijsachterstandenbeleid GSB Grote Steden Beleid HAVO Hoger Algemeen Vormend Onderwijs ICT Informatie en Communicatie Technologie ISK Internationale Schakelklas kdv Kinderdagverblijf KEA Kleinschalig Experiment Achterstandenbestrijding KOR Kind Observatie Registratie LVS Leerlingvolgsysteem LWOO Leerwegondersteunend Onderwijs LWS Leeswoordenschat MBO Middelbaar Beroeps Onderwijs MKD Medisch kinderdagverblijf NT2 Nederlands als Tweede Taal OAB Onderwijsachterstandenbeleid OCW (Ministerie van) Onderwijs, Cultuur en Wetenschap OVM Ontwikkelingsvolgmodel OVMJK Ontwikkelingsvolgmodel Jonge Kinderen OV-SV Onderwijsvoorrang - Sociale Vernieuwing OWWZ Onderwijs aan Woonwagen- en Zigeunerkinderen PAS Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking PCL Permanente Commissie Leerlingzorg PO Primair Onderwijs PrO Praktijkonderwijs psz Peuterspeelzaal R&W Rekenen en Wiskunde
66
REC RMC ROC SBR SCW SEO SKAR SO SOS SPA SVO SVR SVS TBL TvK VAS VMBO VSD VO VVE VWO WST WSNS ZAT
Regionaal Expertise Centrum Regionaal Meld- en Cöordinatiefunctie Regionaal Opleidingen Centrum Schaal Betekenisrelaties Schoolcontactwerk Sociaal-Emotionele Ontwikkeling Stichting Kinderopvang Arnhem en Regio Speciaal Onderwijs Schooluitvallers Opvang binnen School-project Stichting Peuterspeelzalen Arnhem Speciaal Voortgezet Onderwijs Schaal Verwijzingsrelaties Schaal Vorderingen Spellingsvaardigheid Toets Begrijpend Lezen Taal voor Kleuters Volg– en Adviessysteem Voorbereidend Middelbaar Beroepsonderwijs Verlengde Schooldag Voortgezet Onderwijs Voor– en Vroegschoolse Educatie Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Woordenschattoets Weer Samen Naar School Zorgadviesteam
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Bijlage 5 Overzicht Verlengde schooldag activiteiten, schooljaar 2006 - 2007
Wijk / School
groep
aantal deeln.
VSD Activiteit
VSD aanbieder
Klarendal / Sint Marten St. Jansschool
36 1/2
8
Circus
Circusdebuut
3/4
9
Skelteren
Sportbedrijf
5/6
9
Koken
Van Spanje
7/8
10
Skaten
Beleven
St. Annaschool
36 3 -8
7
Muziek in school
N. van Tol
3 -8
7
Muziek in school
N. van Tol
4-6
7
Rots en Water
Sportbedrijf
15
schoolvoetbaltoernooi
Sportbedrijf
7/8 Ibn i Sina school
100 1/2
10
Muziek
Beleven
3
10
Met de kunst de wereld in
Beleven
4
10
Creatief
A. de Jong
5/6
10
Goochelen
Beleven
7/8
10
Sportief ergens naartoe
Sportbedrijf
2
10
Creatief
a. de Jong
3
10
Drama
Beleven
4
10
Muziek
Beleven
6
10
Verkenning van de wereld
Rijnstad
7/8
10
Met de kunst de wereld in
Beleven
Jan Ligthartschool
53 ¾
10
Circus
Poehaa
¾
9
Dans en beweging
Beleven
5/6
7
Film/video
Beleven
5/6
8
Percussie
Beleven
6-7
10
kerstmusical
Beleven
7/8
9
mountainbiken
MTBclinic
Geitenkamp Vlindertuin
55 1/2
10
Muziek en bewegen
Beleven
3
10
Circus
Circusdebuut
4/5
10
Skaten
Beleven
4/5
10
Koken
Rijnstad
6/7
5
streetdance
Beleven
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
67
8 De Witte school
10
timmeren
B. Blom
47 5/6
7
Koken
Rijnstad
1/2
10
Dans en beweging
Beleven
3/4
10
Drama
Beleven
5/6
10
Beeldend
Beleven
7/8
10
Drama
Beleven
Presikhaaf West OLV van Lourdesschool
106 1-2
12
Circus
Circusdebuut
1-2
10
Dans
Domein
3-4
11
poppenkast
Beleven
5/6
12
Balspel
Sportbedrijf
5/6
10
gezelschapsspelen
Rijnstad
7/8
11
Taekwando
Sportbedrijf
7/8
10
Kunst van het vertellen
Beleven
7/8
10
Vliegeren
Beleven
1-2
30
kleutergym
Sportbedrijf
A.M.G. Schmidtschool
98 1-2
10
Muziek
Beleven
1-2
10
Timmeren
B. Blom
1-2
10
Iets sportiefs
Sportbedrijf
3
10
Toneel
Beleven
3
10
Circus
Circusdebuut
4
10
breakdance
Beleven
5/6
10
tennis
Sportbedrijf
6/7/8
10
Buurtbandjes
Rijnstad
6/7/8
10
houtbewerking
B. Blom
6/7/8
8
fotografie
Beleven
12
Kleutergym
Sportbedrijf
3/4
12
Museum van bijzondere voorwerpen
Domein
3/4
12
Toneel
Beleven
5/6
15
Breakdance
Beleven
7/8
10
Tennis/badminton
Sportbedrijf
1/2
10
sprookjesmand
Beleven
3/4
12
milieuactiviteit
CNME
5/6
16
fotografie
Beleven
7-8
8
koken
Rijnstad
7/8
10
Circus
Circusdebuut
kleutergym
Sportbedrijf
Arnhemse Broek Hugo de Grootschool
117 1/2
St. Paulusschool
65 1-2
68
10
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
3-4
10
Muziek
Beleven
3-4
5
Beeldend werken
Beleven
5/6
10
Dans
Beleven
5/6
11
Drama
Beleven
7
10
Gymnastiek
Sportbedrijf
8
9
wijkreporter
Rijnstad
Malburgen Het Mozaïek (2 locaties)
303 6/7/8
14
Musical
Domein
6/7/8
14
Musical
Domein
3
12
Dans en beweging
Beleven
7
12
Breakdance
Beleven
4
14
Gymnastiek
Sportbedrijf
6
10
Kinderkookcafé
Hulpgroep Midden Gelderland
4
12
Papiermaché
Beleven
3
12
Muziek
Beleven
6/7/8
24
Cool Kids Sport zomer
Sportbedrijf
6/7/8
24
Cool Kids Sport zomer
Sportbedrijf
6/7
14
Tuinieren
CNME
7
20
Beroepenoriëntatie
i.s.m. Rijnstad
8
16
Muziektheater
Beleven
8
11
Muziektheater
Beleven
7/8
12
Breakdance
Beleven
4
12
Gymnastiek
Sportbedrijf
5
10
Kinderkookcafé
Hulpgroep Midden Gelderland
4
12
Dans en beweging
Beleven
6/7/8
24
Cool Kids Sport winter
Sportbedrijf
6/7/8
24
Cool Kids Sport winter
Sportbedrijf
Johannesschool
95 1/2
12
Circus
Circusdebuut
1/2
10
Drama
Beleven
3/4
11
Muziek
Beleven
3/4
8
Beeldend
Beleven
5/6
10
dans
Beleven
5/6
12
breakdance
Beleven
7/8
8
Koken
Rijnstad
7/8
12
breakdance
Beleven
7/8
12
Badminton
Sportbedrijf
Monchyschool (2 locaties)
128 5/6
11
Dans
Beleven
7/8
10
Voetbal
Sportbedrijf
3/4
9
Koken
Rijnstad
Stichting Primair onderwijs Arnhem in Samenwerking
69
7/8
14
Musical
Beleven
1/2 en 3/4
7
Koken
Rijnstad
5/6/7
10
Koken
Van Spanje
5/6
10
Muziek
Beleven
7/8
10
Trappenhuizen aankleden
Beleven
1/2
10
Natuur en beleving
CNME
7-8
8
video
See you
6/7/8
6
Video
Beleven
3/4/5
12
Toneel
Beleven
2-3
11
Muziek en spel
Beleven
Pastoor v Arsschool
63 6/7
10
Balspelen
Sportbedrijf
4/5
8
Koken
Van Spanje
1/2
10
Kleuterdans
Sportbedrijf
5/6
10
Maquette van droomschool maken
Xie Xie
7/8
10
Multimedia
See You
3/4
15
Stoere dans
Beleven
Margarethaschool
70
102 1/2
10
Werken met prentenboeken
Rijnstad
1/2
10
Kleuterdans
Sportbedrijf
3/4
10
Circus
Circusdebuut
3/4
10
Tekenen
Domein
3/4
10
Dans
Domein
5/6
10
Sieraden maken
Beleven
5/6
12
Percussie
Beleven
5/6
10
Koken
Rijnstad
7/8
10
Schaken
P. Hamers
7/8
10
Basketbal
Sportbedrijf
S a m e n Ve rd e r, j a a r ve r s l a g 2 0 0 6 - 2 0 0 7
Col
ofo
n
Sam e Cha nstelli ng nna en Pete W r Bu ouden redact ie: Ton rge ber r g i Br itsia s Eind r Cha edacti e: nna Wou den Vor ber mg g e ving Bas de e n La Gro you ot t: Stic htin g Dec emb PAS er 2 007