Ruimte voor Kwaliteit Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen

“Ruimte voor Kwaliteit” Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen

Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen

Ruimte voor kwaliteit

Pagina 2

Boom: meerjarig houtig gewas op een duidelijke stam die op enige hoogte een kroon vormt.

Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen Ruimte voor Kwaliteit Datum: april 2011



Pagina 3



Pagina 4

Inhoud 1) 2) 3) 4)

1. Aanleiding

Aanleiding Inleiding Visie op bomen Ontwerp 1) Bomenstructuurplan 2) Inrichtingseisen Aanleg 1) Groeiplaatsinrichting 2) Soortenlijst Beheer 1) Visuele boomcontrole 2) Ziekten en plagen Conflictsituaties 1) Licht- en uitzichtverlies 2) Overhangende takken 3) Wortelopdruk, schade door wortels 4) Vervuiling door druipen 5) Blad- zaad- en vruchtval 6) Allergische reacties 7) Kandelaberen of kandelaren Bomenbestand 1) Gemeentelijke bomen 2) Particuliere bomen 3) Monumentale en waardevolle bomen

5 6 7 8 8 16 17 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 30 31 32

Bijlage 1: inrichtingseisen openbaar groen Bijlage 2: sortimentslijst Bijlage 3: boomcontrolelijst Bijlage 4: procedure kappen gemeentelijke bomen Bijlage 5: waardevolle bomenlijst

35 37 41 47 49

5)

6)

7)

8)


In een samenleving die steeds kritischer met elkaar en ruimte omgaat is de laatste jaren de behoefte aan eenduidig beleid gegroeid. Zo ook de behoefte aan een beleidsnota over bomen. Vanuit allerlei hoeken uit de maatschappij is vraag naar hoe om te gaan met bomen. Burgers willen een duidelijk antwoord op hun vragen omtrent bomen, bestuurders willen advies over hoe te antwoorden op deze vragen, planvormers willen weten waar ze wel of geen bomen kunnen plaatsen en beheerders willen duidelijkheid over de wijze van aanleg en onderhoud. Zo heeft eenieder zijn eigen belang in een beleidsplan. Om een antwoord op al deze veelvoorkomende vragen te geven en een leidraad voor de omgang met bomen te bieden, is dit bomenbeleidsplan opgesteld.


Pagina 5

2. Inleiding Ruimte voor kwaliteit; De gemeente Terneuzen is een gemeente met ruimte. Deze ruimte komt ten goede aan haar inwoners. De inrichting van de kernen is op veel plaatsen ruim opgezet. Brede wegprofielen met aangeplante laanstructuren zijn kenmerkend voor de omgeving. Bomen worden in Terneuzen zeker niet vergeten, maar de kwaliteit van de ruimte voor bomen moet naar een hoger niveau getild worden om een daadwerkelijk duurzaam bomenbestand te ontwikkelen. In 2004 is het groenbeheerplan opgesteld. Hierin is ook een deel beleid ten aanzien van het groen opgenomen. Toch blijven er zowel vanuit de burger als vanuit de gemeente vragen bestaan. In reactie hierop is het bomenbeleidsplan ontwikkeld. Dit moet zorgen voor duidelijkheid omtrent het gevoerde bomenbeleid. In dit bomenbeleidsplan wordt omschreven wat bomen voor de gemeente Terneuzen betekenen en hoe de bestaande en toekomstige bomen behandeld moeten worden. Dit om het groene karakter te behouden en waar mogelijk te versterken, waarbij de kwaliteit van de bomen en de leefbaarheid van de omgeving het uitgangspunt zijn. In dit bomenbeleidsplan wordt tevens antwoord gegeven op de door de burger meest gestelde vragen omtrent (individuele) overlast door bomen. De standpunten die de gemeente op deze klachten in dient te nemen zijn uitgebreid omschreven en kan het begrip van de bewoners verhogen waardoor bomen meer gerespecteerd worden.



Pagina 6

3. Visie op bomen Bomen zijn onmisbaar. Ze oefenen een grote invloed uit op allerlei aspecten die te maken hebben met de leefomgeving. Ze zijn van grote economische en ecologische waarde en verhogen het welzijn van de mensen in de directe leefomgeving. Hierdoor zijn bomen zo belangrijk voor de gemeente Terneuzen. Ze maken Terneuzen leefbaar door het feit dat ze:  een duidelijke structuur en identiteit aan de kernen geven (bv Dorpsplein Zuiddorpe);  een uniek herkenningspunt vormen (bv. grensbomen);  karakter en natuurlijke invulling geven aan de openbare ruimte (bomen zijn beeldbepalend);  het veiligheidsgevoel van de burger verhogen (beplanting kan een drempel vormen voor inbrekers);  de gezondheid van inwoners positief beïnvloeden (bomen zuiveren de lucht);  de waarde van omliggende gebouwen tot wel 10% kunnen verhogen (huizen in een groene omgeving zijn meer waard als hetzelfde soort huizen in een stenige omgeving);  een natuurlijke en visuele buffer vormen tegen onder andere weersinvloeden en verkeer (bv windsingels rondom bebouwing);  onderdak en voedsel bieden aan dieren (vogels nestelen graag in bomen waar veel insecten in zitten);  een stenige omgeving tot leven kunnen brengen;  de historie van een gebied weer kunnen geven (bepaalde boomstructuren geven de vroegere functies van het gebied aan).


Kortom; bomen betekenen veel voor de gemeenschap, ze verdienen het dan ook om met respect behandeld te worden. Iets wat nog niet in alle gevallen vanzelfsprekend blijkt te zijn. Bij het planten van bomen wordt vaak enkel het minimale gedaan om de boom een kwalitatief goede leefomgeving te geven. De juiste boom op de juiste plek. Dat is het streven om een kwalitatief goed bomenbestand te bereiken waarmee overlast beperkt wordt en het respect van bewoners ten opzichte van bomen zal stijgen.


Pagina 7

4. Ontwerp

4.1 Bomenstructuurplan

Binnen de gemeente worden veel zaken bedacht waarbij de inrichting van de openbare ruimte een belangrijke rol speelt. Om een kwalitatief goed ingerichte ruimte te ontwerpen, dient er rekening gehouden te worden met alle aspecten die deel uitmaken van de openbare ruimte. Zo ook bomen.

Het bomenstructuurplan maakt onderdeel uit van groenbeheerplan uit 2004. De hierin genoemde ontbrekende boomstructuren zoals bijvoorbeeld langs de Zuidsingel in Axel, zijn waar mogelijk reeds aangebracht. De groenstructuren in de gemeente zijn dus reeds ver op orde. Het streven is om deze structuur zo veel mogelijk te behouden of indien gewenst, verder door te ontwikkelen. De gemeente onderscheidt boomstructuren van verschillende orde. De huidige groenstructuren bestaan uit functioneel groen omdat ze veelal de invals- en doorgaande wegen begeleiden. Ze zijn zeer beeldbepalend en vormen een belangrijk element in de openbare ruimte. In de hierna volgende figuren is per kern de groenstructuur aangegeven waarin eventuele aanvullingen opgenomen zijn.



Pagina 8

Axel

Biervliet

Aanwezige belangrijke boomstructuur



Pagina 9

Hoek

Koewacht




Pagina 10

Overslag


Philippine


Pagina 11

Sas van Gent


Sluiskil


Pagina 12

Spui

Terneuzen




Pagina 13

Westdorpe

Zaamslag




Pagina 14

Zandstraat

Zuiddorpe



Pagina 15

4.2 Inrichtingseisen Bij nieuw te ontwikkelen projecten en herinrichtingen is het belangrijk om zorg te dragen dat de bomen die opgenomen worden in het ontwerp ook daadwerkelijk zichzelf kunnen ontwikkelen op de manier die eigen is aan de soort. In het ontwerp zal dan ook rekening gehouden moeten worden met de grootte van de bomen en de eisen die zo‟n soort boom met zich meedraagt. Voldoet de inrichting van het plan niet aan de eisen van de boom dan zal deze boom overlast gaan veroorzaken of door ruimtegebrek wellicht niet zo lang leven als de bedoeling is. Om dit soort problemen in de toekomst te voorkomen is er in bijlage 1 een document opgenomen waarin de eisen die voor bomen van belang zijn, opgesteld staan. Dit document is tot stand gekomen nadat afdelingsoverstijgend alle ontwerpen beheertechnische aspecten rondom bomen geïnventariseerd zijn. In de ontwerpfase zal gestreefd moeten worden naar voldoende ruimte voor bomen met als randvoorwaarde kwaliteit voor kwantiteit. Beheerbewust ontwerpen is een noodzaak. Om de juiste boom op de juiste plek te krijgen zijn vastgelegde afspraken en goed overleg tussen de ontwerper en de beheerder onmisbaar. Het overleg hierover zal geïntensiveerd moeten worden om overlast van bomen in de toekomst te verminderen. Wanneer er in een nieuw aan te planten project niet voldaan wordt aan deze inrichtingseisen, worden hier geen bomen aangeplant. Dit zal leiden tot een teruggang in de kwaliteit van de inrichting van de openbare ruimte. In het geval dat de aanplant van bomen onmogelijk blijkt te zijn zal er gezocht moeten worden naar overige groene oplossingen om een kwalitatief goede leefomgeving aan de burgers te kunnen blijven aanbieden. Dit kan gezocht worden in bijvoorbeeld gevelbegroeiing of elementen begroeid met klimplanten.



Pagina 16

5. Aanleg

5.1 Groeiplaatsinrichting

Bij de realisatie van nieuwe projecten, herinrichtingen of de renovatie van bestaande objecten is het van belang dat er voldoende rekening gehouden wordt met zowel de toekomstige als de aanwezige bomen. Tijdens werkzaamheden nabij of rondom reeds aanwezige bomen moet ernaar worden gestreefd om zo weinig mogelijk beschadigingen aan de boom aan te brengen. Wortelschade kan grote gevolgen hebben voor de stabiliteit en gezondheid van de boom. Hierdoor is het zaak om bij graafwerkzaamheden zo ver mogelijk van de boom verwijderd te blijven, indien mogelijk, buiten de kroonprojectie. Wanneer het niet mogelijk is om de werkzaamheden zonder beschadigingen uit te voeren moet Team Groenbeheer hiervan op de hoogte gesteld worden. Aan de hand van een beoordeling van een medewerker groenbeheer wordt er bepaald of er aanvullende, boombeschermende, maatregelen nodig zijn.

De groeiplaatsinrichting is vaak bepalend voor de verdere ontwikkeling van de boom. Een boom die te weinig ondergrondse groeiplaats heeft, zal op lange termijn een slechte conditie vertonen of overlast gaan veroorzaken. In de inrichtingseisen welke opgenomen zijn in bijlage 1, zijn reeds een aantal voorwaarden aan de groeiplaats gesteld. Deze voorwaarden worden per project apart beoordeeld. Omdat de eisen aan de groeiplaats per boomsoort verschillend zijn zal een medewerker van Team Groenbeheer op elk project waarin bomen opgenomen zijn adviseren welke groeiplaatsinrichting op die specifieke plaats bij die boomsoort passend is. Hierbij wordt bepaald hoeveel ondergrondse groeiruimte de boom nodig heeft en welke aanpassingen er aan de grond of het ontwerp gedaan moeten worden. Tevens is deze medewerker op de hoogte van oplossingen welke getroffen kunnen worden in conflictsituaties.



Pagina 17

5.2 Sortimentslijst Binnen de gemeente is ervoor gekozen om met een bepaalde sortimentslijst te werken (zie bijlage 2). Op deze lijst komen diverse veelgebruikte boomsoorten voor welke zich in de praktijk goed bewezen hebben. De in de lijst voorkomende boomsoorten zijn geselecteerd op duurzaamheid, ziektegevoeligheid en, bij laanbomen, de mindere mate van het veroorzaken van overlast. Bij lindes kan bijvoorbeeld gekozen worden voor een variëteit die minder luizen aantrekt en bij esdoorns voor soorten die minder meeldauw gevoelig zijn. Deze sortimentslijst dient actueel gehouden te worden om bewezen geschikte soorten toe te kunnen voegen of bij een nieuw soort aantasting, een bepaalde soort van de lijst te verwijderen. Het blijft belangrijk om niet te veel bomen van een soort aan te planten. Dit om een monocultuur te voorkomen. Een monocultuur werkt aantastingen door ziekten of plagen in de hand waarbij het risico bestaat dat in een keer veel bomen in de gemeente af kunnen sterven. Het assortiment wat in de lijst is opgenomen kan in combinatie met de inrichtingseisenzorgen voor een duurzaam bomenbestand.



Pagina 18

6. Beheer De gemeente Terneuzen heeft meer dan 21.300 bomen te onderhouden. Deze bomen staan verspreid over 14 kernen en zijn onderverdeeld in drie beheertypen; representatief-, standaard- en natuurlijk groen. Het beheer van al deze bomen vraagt om een gestructureerde aanpak. Deze aanpak staat reeds omschreven in het groenbeheerplan wat dateert uit 2004. Inmiddels is er een begin gemaakt met het digitaliseren van het groenbeheerplan, waarbij in 2010 is begonnen aan het invoeren van de geregistreerde gemeentelijke bomen. Het voordeel van een geautomatiseerd beheersysteem is dat alle data van controle en onderhoud hierin eenvoudig te verwerken en op te vragen zijn. Het uitvoeren van de zorgplicht kan via dit systeem worden gestructureerd. Naar verwachting kan hier vanaf 2012 gebruik van gemaakt worden van deze mogelijkheid.



Pagina 19

6.1 Visuele boomcontrole Bomen maken een belangrijk deel uit van de openbare ruimte. Gebieden die groen ingericht zijn geven vaak een veiliger gevoel aan de gebruikers dan gebieden waarin geen groen te zien is. Dit is echter niet altijd terecht. Bomen zijn levende producten en die kunnen ook wel eens gebreken vertonen of zelfs doodgaan, waardoor een risico ontstaat voor de omgeving. Een plotseling uitbrekende tak of omvallende boom kan veel schade aanrichten. Om dit zoveel mogelijk te beperken is in Nederland de boomeigenaar verplicht om te voldoen aan een zorgplicht. Deze zorgplicht bestaat uit het controleren en onderhouden van de bomen zodat het risico op schade zo beperkt mogelijk is. Afhankelijk van leeftijd en standplaats van de bomen worden deze jaarlijks of meerjaarlijks aan een visuele controle onderworpen. Bij deze controle kunnen de meeste ziekten en aantastingen geconstateerd worden, indien er sprake is van een verzwakking dient hier actie op ondernomen te worden. Dit kan bestaan uit het behandelen van een aantasting, het snoeien of zelfs kappen van een boom. De controles worden geregistreerd op boomcontrolelijsten zoals opgenomen in bijlage 3.


In onderstaand overzicht is de algemeen gerespecteerde controlefrequentie om te voldoen aan de zorgplicht weergegeven. Controlefrequentie bij lage gevaarzetting Jonge bomen 1 x per 5 jaar Halfwas bomen 1 x per 3 jaar Volgroeide bomen 1 x per 1-3 jaar* Risicobomen jaarlijks * afhankelijk van de soort

Controlefrequentie bij hoge gevaarzetting 1 x per 3 jaar Jaarlijks Jaarlijks 1-2 x per jaar** ** afhankelijk van het gebrek

Het beheer van de bomen binnen de kernen van de gemeente Terneuzen richt zich voornamelijk op het structureel onderhoud in belang van de boom en de leefomgeving en niet in eerste instantie in het beperken van individuele overlast.


Pagina 20

6.2 Ziekten en plagen Net zoals mensen en dieren kunnen ook bomen last hebben van ziekten of plagen. Sommigen hiervan zijn besmettelijk en levensbedreigend voor de boom, anderen hebben alleen effect op het uiterlijk maar vormen geen gevaar voor de boomveiligheid. Parasieten zijn de veroorzakers van de ziekten die voor kunnen komen in bomen zoals bijvoorbeeld Iepziekte, Massaria en Essensterfte. Het aanwezig zijn van een parasiet is echter meestal niet voldoende om een boom daadwerkelijk ziek te maken. Hierbij spelen meerdere factoren een rol waaronder de soort parasiet, de conditie van de boom (kan deze voldoende weerstand bieden tegen de parasiet) en overige omstandigheden die de infectie kunnen bevorderen of tegenwerken. Wanneer deze omstandigheden voor de boom nadelig zijn (bv maaischade, slechte groeiplaatsinrichting) en voor parasiet voordelig (verzwakt afweersysteem) is er een grote kans dat de boom wordt aangetast. Indien in de directe omgeving van een aangetaste boom meerdere verzwakte bomen aanwezig zijn die als gastheer voor de parasiet kunnen dienen (dit zijn vaak bomen van dezelfde soort), is er een grote kans dat deze parasiet een plaag gaat vormen.


Plagen van bepaalde parasieten lossen zich vaak vanzelf op omdat het voedsel opraakt of er natuurlijke vijanden zich in de buurt vestigen. Om ziekten en plagen te voorkomen is het van belang dat bomen van begin af aan over een goede groeiplaats beschikken. Dit houdt nauw verband met de conditie waarin een boom verkeert. Ook is het belangrijk dat er geen monocultuur gecreëerd wordt zodat in het geval van een plaag geen totale kaalslag toegebracht wordt. Hiertoe dient bij nieuwe aanplant rekening gehouden te worden met de reeds in de omgeving aanwezige beplantingen. Om een monocultuur te voorkomen mag het aandeel van een boomsoort nooit meer dan 10% van het totale (gemeentelijke) bomenbestand bedragen.


Pagina 21

7. Conflictsituaties Bomen zijn belangrijk voor de gemeente Terneuzen. Hier tegenover staat dat de burger hiervan overlast kan ondervinden. Bomen zijn vlakbij huizen vaak nadrukkelijk aanwezig waardoor de tolerantie van omwonenden af kan nemen. De lasten hebben vaak een grotere invloed op het woongenot dan de lusten. Veel overlast kan voorkomen worden door het gebruik van de juiste boom op de juiste plaats. Hiervoor zijn de minimum inrichtingseisen een goede richtlijn. Met betrekking tot overlast dienen deze aangevuld te worden met de nodige kennis van de diverse boomsoorten. In elk geval dient elke keer gekozen te worden voor de boomsoort die de minste overlast bij de omwonenden bezorgd. Bij bestaande bomen zal enkel in het geval waarin een boom een gevaar voor de omgeving vormt of er structureel serieuze overlast van ondervonden wordt, gezocht worden naar een ingrijpende oplossing als drastisch snoeien of kappen. In de volgende paragrafen worden de veel voorkomende klachten en het standpunt van de gemeente hierin omschreven.



Pagina 22

7.1 Licht- en uitzichtverlies; Naarmate de bomen ouder en groter worden, zijn ze steeds prominenter aanwezig. Wat eerst een klein boompje was wat af en toe lekker wat schaduw bood, is de boom veranderd in een grote, permanent aanwezige, parasol welke op donkere dagen het weinige licht dat er is, tegenhoud. Hoe dichter een boom bij een huis of tuin staat en hoe groter hij wordt, hoe meer licht hij wegneemt. Iedere boom of overhangende tak die schaduw veroorzaakt op een verkeerde plek en op het verkeerde tijdstip kan een bron van klachten zijn. De persoonlijke beleving van de klager speelt hierin een grote rol. Standpunt gemeente: Gezien het feit dat schaduwwerking een relatief gegeven is, dient deze klacht ter plaatse beoordeeld te worden. Wanneer de klacht gegrond is en het mogelijk is om de klacht te verhelpen of te verminderen zonder dat het uiterlijk en de gezondheid van de boom wordt aangetast, zal de gemeente hier aan meewerken. Een normale stam-kroon verhouding 1/3 stam en 2/3 kroon. Er zal gestreefd worden om deze verhouding bij laanbomen te behouden. De betreffende boom zal echter niet gekapt worden om deze reden. Dit omdat laanbomen onderdeel uitmaken van de groenstructuur welke belangrijk is voor het groene uiterlijk van de kern.



Pagina 23

7.2 Overhangende taken Wanneer een gemeentelijke boom geplant is op korte afstand van een naastgelegen perceel kunnen overhangende takken diverse vormen van overlast bezorgen. De eigenaar van het betreffende perceel kan de gemeente verzoeken om de overhangende takken te snoeien. Standpunt gemeente: In het geval van overhangende takken zal er altijd ter plaatse gezocht worden naar de beste oplossing. Het verwijderen van de overhangende takken zal niet altijd de overlast welke ondervonden wordt van de boom verminderen of oplossen. Bijvoorbeeld blad-, zaad- en vruchtval zal niet verholpen worden door het tot op de erfgrens terugsnoeien van takken. Het snoeien van deze takken kan het uitzicht vergroten maar kan tevens de vorm van de boom aantasten waardoor de kwaliteit van het uitzicht verminderd wordt. De mogelijkheden dienen hierom goed overwogen te worden.



Pagina 24

7.3 Wortelopdruk, schade door wortels De wortels van een boom zijn van groot belang voor de conditie van de boom. Deze zorgen voor de stabiliteit en de opname van voedsel en water. Wortels volgen vaak de makkelijkste weg naar daar waar ze met de minst mogelijke inspanning de meeste voeding kunnen vinden. Dit kan zijn in een rioolaansluiting of onder verharding. Bomen kunnen op deze manier grote overlast veroorzaken zoals het opdrukken van verharding of schades aanrichten zoals het verstoppen van de riolering of het veroorzaken van scheuren in muren. Standpunt gemeente: Enkele soorten zoals bijvoorbeeld populieren, staan bekend om oppervlakkige beworteling waardoor bestrating opgedrukt wordt. Het is dan ook beter om deze soorten niet in de buurt van verharding aan te planten. Bij aanplant van nieuwe bomen nabij verharding dient een wortelscherm aangebracht te worden om toekomstige schade hieraan te beperken. De soorten die van nature geen overlast door opdrukking geven kunnen in gevallen waarin ze gedwongen worden om oppervlakkig te wortelen (slechte groeiplaatsinrichting, te hoge grondwaterstand, te weinig ruimte) dit wel doen. Hierom is het belang van een goede groeiplaatsinrichting groot.


Indien er sprake is van structurele ernstige overlast door wortelopdruk zal er eerst onderzocht worden of groeiplaatsverbetering een oplossing kan bieden. Ingrepen ten behoeve van de groeiplaats, zoals het beluchten van de wortels (d.m.v. ploffen) of het aanbrengen van bacteriën en/of schimmels in de grond, zijn vaak kostbare oplossingen. Is dit geen passende oplossing dan kan er beleidsmatig gekozen worden om de overlastgevende bomen te vervangen door een soort welke deze vorm van overlast niet geven. Wanneer wortels van gemeentelijke bomen overlast veroorzaken op een naastgelegen perceel mag de eigenaar van het betreffende perceel na overleg met de gemeente de overlastgevende wortels verwijderen mits deze handelingen niet leiden tot levensbedreigende situaties voor de boom zoals o.a. stabiliteitsverlies. Het is altijd raadzaam om hierover contact op te nemen met de gemeente.


Pagina 25

7.4 Vervuiling door druipen In de zomer is een veel gehoorde klacht dat sommige boomsoorten, waaronder voornamelijk lindes, een vieze plakkerige aanslag veroorzaken op onder andere auto‟s, kozijnen en tuinmeubilair met daarna de vraag of daar iets aan gedaan kan worden. Standpunt gemeente: In veel straten staan prachtige laanbomen waar mensen graag in de zomer hun auto onder parkeren om zo in een niet te hete auto te moeten stappen als ze weer weggaan. In veel van de gevallen zijn het niet alleen de mensen die van de bomen genieten maar ook de vogels en allerlei insecten. In dit geval zijn het niet de bomen die de overlast veroorzaken maar juist de medegebruikers. In de zomermaanden zijn het de in de boom aanwezige luizen die voor klachten zorgen. Na sap aan de boom te hebben onttrokken scheiden ze een soort suikerwater af, wat voor een plakkerige laag zorgt op alles wat zich onder de boom bevindt. Dit suikerlaagje kan beschimmelen waardoor het zwart kleurt. De plakkerigheid brengt gelukkig geen schade aan maar is een vervelende bijkomstigheid. Het is eenvoudig met warm water te verwijderen. Deze vorm van overlast is helaas niet te voorkomen. Het bestrijden van de luizen is voor de gemeente onbegonnen werk. Over het algemeen trekt een luizenpopulatie vanzelf natuurlijke vijanden aan waardoor het probleem zichzelf oplost. Vaak is de mate van overlast ook afhankelijk van het weer. Bij warm en droog weer is de overlast het hoogst, bij een flinke regenbui spoelt een deel van de luizen weg,



Pagina 26

7.5 Blad-, zaad-, en vruchtval Sommige bomen laten in het voorjaar hun zaad vallen, anderen in de zomer hun vruchten maar het najaar staat algemeen bekend als de periode waarin bomen met hun afvallend blad de straten vervuilen. Grote bomen kunnen veel, groot, of moeilijk verteerbaar blad hebben en veroorzaken daarmee in de herfst overlast voor mensen die hun omgeving graag netjes houden. Regelmatig wordt dan ook de vraag gesteld om bomen te kappen zodat ze geen rommel meer maken. Standpunt gemeente: Bomen veroorzaken overlast door het laten vallen van zaad, vruchten of blad. Toch vormt deze vorm van overlast geen reden om bomen te kappen. Bomen en al hun lusten en lasten horen bij de inrichting van de openbare ruimte. Het vallende zaad, de vruchten en de bladeren van de bomen worden door sommige mensen als overlast gezien. Aan de andere kant laten deze elementen de seizoenen zien en beleven velen plezier aan het zoeken van kastanjes of eikels en de schitterende herfstkleuren van de bomen. De gemeente doet haar best om de overlast hiervan te beperken door het afgevallen blad regelmatig op te vegen of zuigen. Indien er overmatig overlast ondervonden wordt kan dit kenbaar gemaakt worden aan de gemeente door middel van een melding openbare ruimte (MOR).



Pagina 27

7.6 Allergische reacties Hooikoorts is een algemeen veel voorkomende allergie voor stuifmeel waarvoor verschillende medicijnen op de markt zijn om de klachten te onderdrukken. Sommigen mensen hebben echter te kampen met een hevige allergie voor een bepaalde boomsoort, waarvan de berk de bekendste is. De vraag om deze bomen te kappen komt dan ook regelmatig terug. Standpunt gemeente: De reden waarom de gemeente deze bomen niet kapt is niet omdat we bomen belangrijker vinden dan het welzijn van mensen maar omdat het kappen van de “schuldige” boom weinig effect zal hebben op gezondheid van de allergiedragers. Het stuifmeel van de bomen waarvoor sommige mensen allergisch zijn, zit maar enkele weken per jaar in de lucht. Dit stuifmeel is zo licht dat het grote afstanden af kan leggen. De allergie wordt dus niet enkel veroorzaakt door de boom die in de directe omgeving van de woning staat maar ook door bomen die zich buiten de bebouwde kom of zelfs buiten de gemeente bevinden. Uiteraard zal het duidelijk zijn dat in de directe omgeving van de boom de concentratie stuifmeel in de lucht hoger zal zijn dan dat deze verder weg van de woning staat. Daarnaast is de overlast van de allergie vaak gekoppeld aan de weersomstandigheden of het eten van bepaald voedsel. Voor iemand die te kampen heeft met een bepaalde allergie is het raadzaam om, wellicht in overleg met een allergoloog, te zoeken naar een andere oplossing voor de gezondheidsklachten. Deze oplossing kan liggen in een aangepast dieet of (tijdelijk) medicijngebruik. In de toekomst zal de gemeente geen berken meer als laanboom aanplanten omdat dit de bomen zijn waar de heftigste allergische reacties mee gepaard gaan. Bestaande bomen van deze soort zullen net als andere bomen, wel behouden blijven.



Pagina 28

7.7 Kandelaberen of kandelaren Een vaak terugkerende vraag die gepaard gaat met een klacht over een van de voorgaande vormen van overlast is of bomen niet gekandelaberd kunnen worden zoals dat in Frankrijk vaak gebeurd. Standpunt gemeente: Gekandelaberde bomen (zoals in bv. Frankrijk) ondergaan deze behandeling vaak al van jongs af aan omdat de ondergrondse groeiruimte te weinig mogelijkheden biedt om een boom met een volledige kroon te voeden of van water te voorzien. In dat geval wordt er, om toch groen in een stad te kunnen hebben, altijd bewust gekozen voor bomen met een onnatuurlijke vorm. Slechts enkele boomsoorten kunnen op deze wijze, mits van jongs af aan zo te zijn behandeld, oude bomen worden. Het kandelaberen of kandelaren (het terugsnoeien van de kroon tot op de gesteltakken of tot de stam) van volwassen bomen met een natuurlijke vorm is een zware snoeimethode die een dermate grote aanslag op de boom is dat deze hieraan dood kan gaan. Gaat de boom hier niet aan dood dan zal het uiteindelijk de levensduur verkorten. Bij het kandelaberen verliest de boom 50 tot 100% van zijn bladmassa waardoor deze geen voedsel meer kan produceren. Er vormen zich nieuwe twijgen rond de snoeiwonden welke door inrotting een zwakke plek in de boom gaan worden. De nieuwe kroon heeft dan geen goede basis om zich op te ontwikkelen.


De boom moet van zijn reserves een nieuwe kroon en een groter wortelstelsel vormen waardoor hij verzwakt en vatbaarder is voor ziektes. De explosieve wortelgroei die vaak optreed na het kandelaberen van een boom geeft vaak veel overlast door middel van wortelopdruk. Daarnaast kan de plotseling onbeschermde schors verbranden door het directe zonlicht op de stam. Hierdoor kunnen scheuren in de bast ontstaan wat weer kan leiden tot het afsterven van takken. Een gekandelaberde boom is een boom die stelselmatig verzwakt wordt. Dit betekent dat naast de regelmatig terugkerende zeer dure en arbeidsintensieve snoeibeurten, er extra controles uitgevoerd moeten worden om de boomveiligheid te kunnen bepalen. Wanneer een boom de omgeving „onleefbaar‟ maakt kan beter gekozen worden voor het vervangen van de boom door een andere soort. Enkel in uitzonderlijke gevallen kan gekozen worden voor drastische snoeimaatregelen zoals kandelaberen . De meest voorkomende reden is dat het in het belang van de boom zelf gedaan moet worden. Indien er geen andere keuze is dan een grote boom te verplaatsen, zal deze het (afhankelijk van de boomsoort) makkelijker overleven wanneer hij sterk teruggesnoeid word. Soms kan deze snoei gelijk staan aan het kandelaberen. Hierbij dient de natuurlijke vorm van de boom zoveel mogelijk behouden te worden.


Pagina 29

8. Bomenbestand De gemeente Terneuzen heeft binnen haar kernen ruim 21.300 bomen in beheer. Deze bomen hebben dan ook het recht op bescherming. De rechten van bomen zijn voor bomen in het buitengebied vastgelegd in de boswet en voor bomen binnen de kernen in de algemene plaatselijke verordening (APV). Het handhaven van de bestaande regelgeving omtrent bomen dient actief te gebeuren 8.1 Gemeentelijke bomen De gemeente Terneuzen heeft ruim 21.300 bomen in haar beheer. Dit betekent dat er gemiddeld 1 boom per huishouden in de kernen aanwezig is. Gezien de bevolkingsterugloop in de kleine kernen zal dit aantal in de toekomst wellicht stijgen. In nieuwe ontwikkelingsprojecten en herinrichtingen zal gestreefd worden om dit gemiddelde te behouden of te verhogen en zo een gezonde groene gemeente te blijven ontwikkelen.


Voor gemeentelijke bomen geldt dat het kappen van deze bomen vergunningvrij is. De in dit beleidsplan genoemde groenstructuren zijn een belangrijke onderbouwing voor welke bomen waardevol zijn in de gemeente. Dit geldt uiteraard ook voor een bomen die geplant zijn ter nagedachtenis aan een gebeurtenis uit het verleden (zoals bijvoorbeeld de Beatrixbomen en herindelingsbomen). Deze waardevolle groenstructuren zullen enkel gekapt worden wanneer er geen andere oplossing binnen de mogelijkheden ligt. De te volgen procedure voor het kappen van gemeentelijke bomen staat omschreven in bijlage 4 Wanneer een aanvraag ingediend wordt voor het aankopen van gronden en hierop zijn gemeentelijke bomen aanwezig dan moet hiervoor om advies gevraagd worden aan de beheerder. Indien de op het perceel aanwezige boom zeer waardevol is voor de omgeving moet het mogelijk zijn om deze boom bij de volgende actualisering van de waardevolle bomenlijst op deze lijst te plaatsen en tot die tijd een instandhoudingplicht op te leggen. De koper moet niet alleen bewust gemaakt worden op de eventueel op het perceel aanwezige bomen maar ook op bomen in de directe omgeving van het perceel. Wanneer de erfgrens door verkoop van gronden dichterbij een boom komt te liggen, heeft de koper de overlast die deze bomen veroorzaken te aanvaarden, ook als de boom op minder dan twee meter afstand van de erfgrens staat.


Pagina 30

8.2 Particuliere bomen Terneuzen is trots op haar groene imago en de ruim 21.300 gemeentelijke bomen die hier aan bijdragen. In de kleinere kernen zijn het echter niet altijd de gemeentelijke bomen die het dorpsgezicht aankleden. In een aantal gevallen spelen de bomen in particuliere tuinen een grote rol. Om deze belangrijke bomen te beschermen zijn ze opgenomen in de waardevolle bomen lijst. Het kappen van deze bomen is dan ook vergunningsplichtig. De beslissingen over de overige particuliere bomen, waar we als gemeente ook heel blij mee zijn, vertrouwen we toe aan de eigenaar van de boom zelf. Met het afschaffen van de vergunningplicht voor particuliere bomen die niet voorkomen op de waardevolle bomenlijst is in 2005 een grote slag gemaakt in het kader van de deregulering. Niet enkel de gemeente heeft zich te houden aan bepaalde regelgeving omtrent het planten en onderhouden van bomen, voor particulieren gelden deze regels ook. Dat wil zeggen dat bomen twee meter uit de erfgrens aangeplant dienen te worden om overlast naar buren te beperken. Indien u als particulier een boom wil planten kunt u zich het best goed laten voorlichten over wat voor uw tuin een geschikte boomsoort kan zijn. Hierdoor kan voorkomen worden dat u of uw buren in de toekomst overlast van ondervinden.



Pagina 31

8.3 Monumentale en waardevolle bomen Binnen de gemeente Terneuzen spreken we van een waardevolle boom wanneer de boom voldoet aan alle punten genoemd onder A, en/of in uitzonderlijke hoge mate aan tenminste 1 van de criteria genoemd onder B voldoet. Criteria: A  de omtrek op 1.30m hoogte bedraagt 150 cm of meer;  de boom is zichtbaar vanaf de weg (beeldbepalend);  de boom heeft een redelijke toekomstverwachting ( >10 jaar); B  de soort is bijzonder in de streek of heeft een voor de soort bijzondere groei;  de boom is ecologisch gezien van grote waarde;  de boom is cultuurhistorisch waardevol. De huidige monumentale bomenlijst dateert uit 2005. Deze wordt elke vijf jaar geactualiseerd. In bijlage 5 is de geactualiseerde bomenlijst opgenomen. In deze lijst zijn de mutaties van afgelopen 5 jaar opgenomen.


Terneuzen kent, zoals veel gemeenten in Nederland, een kapverbod voor bomen die voorkomen op de waardevolle bomenlijst. Dit betekent dat eigenaren van deze bomen, een omgevingsvergunning (ten behoeve van kap) aan dienen te vragen wanneer zij de boom willen kappen, verplaatsen of een andere levensbedreigende handeling willen uitvoeren (kandelaberen of kandelaren). Een kapvergunning kan geweigerd worden op grond van:  de natuurwaarde van de houtopstand;  de landschappelijke waarde van de houtopstand;  de waarde van de houtopstand voor stads- en dorpsschoon;  de beeldbepalende waarde van de houtopstand;  de cultuurhistorische waarde van de houtopstand;  de waarde voor de leefbaarheid van de houtopstand. Enkel bij acuut gevaar voor de omgeving kan er in overleg met de gemeente besloten worden om een noodkap uit te voeren.


Pagina 32

Bijlage 1: inrichtingseisen openbaar groen Bijlage 2: sortimentslijst Bijlage 3: boomcontrolelijst Bijlage 4: procedure kappen gemeentelijke bomen Bijlage 5: waardevolle bomenlijst



Pagina 33



Pagina 34

Bijlage 1: inrichtingseisen openbaar groen; Bomen Groentypen Onderdeel

Aspect

Documenten

Optimale inrichtingseisen

Bomen

Omschrijving

- GBP (groenbeheerplan) - E1GBP (1e groenbeheerplan)

Een boom is een geplant element dat solitair, in groepen of rijen kan worden aangeplant. Het betreft een houtige beplanting met een stevige stam en vertakking meestal enkele meters boven de grond. Ook boomvormende coniferen behoren tot deze groep.

Toepassing

Ontwerpeisen

Minimale inrichtingseisen

Soort, toepassing en categorie wordt door de gemeente aangegeven Soort: - De toe te passen soort dient gekozen te worden uit de gemeentelijke plantlijst Toepassingsmogelijkheden: - Geplant in rij, groep of als solitair - In gazon, beplanting of verharding Categorieën: - Grootte moet zijn afgestemd op omgeving en groeiomstandigheden: - Eerste grootte: 20 - 35 meter - Tweede grootte: 8 - 20 meter - Derde grootte: < 8 meter (inclusief lei- en knotbomen) Ideale afmeting groeiplaats t.b.v. het te behalen eindbeeld: - Boom van eerste grootte: 36 m3 - Boom van tweede grootte: 25 m3 - Boom van derde grootte: 9 m3

Minimale afmeting boomspiegel in verharding: - Eerste grootte: 2,00 bij 2,00 meter - Tweede grootte: 1,50 bij 1,50 meter - Derde grootte: 1,00 bij 1,00 meter

Afstanden van boom tot boom, gemeten vanuit het hart van de boom: - Geplaatst in een rij (transparante rij) > Eerste grootte: maximaal 25 meter > Tweede grootte: maximaal 15 meter > Derde grootte: maximaal 8 meter - Geplaatst als scherm (één rij bomen, half transparante rij) > Eerste grootte: maximaal 20 meter > Tweede grootte: maximaal 12 meter > Derde grootte: maximaal 6 meter - Geplaatst als wand (meerdere rijen bomen, dichte rij) > Eerste grootte: maximaal 20 meter > Tweede grootte: maximaal 12 meter > Derde grootte: maximaal 6 meter

Minimale afstanden: - Geplaatst in een rij > Eerste grootte: minimaal 12 meter > Tweede grootte: minimaal 8 meter > Derde grootte: minimaal 4 meter - Geplaatst als scherm > Eerste grootte: minimaal 8 meter > Tweede grootte: minimaal 6 meter > Derde grootte: minimaal 4 meter - Geplaatst als wand > Eerste grootte: minimaal 4 meter > Tweede grootte: minimaal 2 meter > Derde grootte: minimaal 1 meter

Afstand van nieuwe boom tot gevel, gemeten vanuit het hart van de boom: - Eerste grootte: 10 meter - Tweede grootte: 6 meter - Derde grootte: 3 meter Een nieuw te planten boom moet minimaal 2,00 meter uit de perceelsgrens staan. Heesters en hagen moeten minimaal 0,50 meter uit de kavelgrens staan.

Minimale afstand bestaande bomen tot gevel: - Eerste grootte: 4 meter - Tweede grootte: 3 meter - Derde grootte: 2 meter



Pagina 35

Bijlage 1 (vervolg): inrichtingseisen openbaar groen; Bomen Groentypen Onderdeel Bomen (vervolg)

Documenten Aspect Ontwerpeisen (vervolg

Optimale inrichtingseisen

Minimale inrichtingseisen

Afstand vanaf stam van boom tot kabels en leidingen (vanaf stam boom) moet minimaal 2,00 meter zijn. Kabels en leidingen mogen niet in plantstroken worden gelegd. Bestaande kabels en leidingen in plantvakken moeten worden afgeschermd via wortelschermen of doeken. Nieuwe bomen mogen niet op kabels, leidingen of de riolering worden geplant. Beplanting mag geen negatief effect hebben op de verkeersveiligheid. Afstand vanaf stam van de boom tot lichtmast - Eerste grootte: 8 meter - Tweede grootte: 6 meter - Derde grootte: 3 meter Boomspiegels in parkeervakken moeten 12 centimeter hoger liggen dan de verharding, dit ter bescherming van de boom opdat schadelijke stoffen niet in de boomspiegel terecht kunnen komen. Bomen in representatieve gebied kunnen worden beschermd middels boomkorven. Boomspiegels in representatieve gebieden kunnen wanneer het noodzakelijk is beschermd worden middels boomroosters, zodat verdichting van de groeiplaats voorkomen wordt. Indien bomen in of nabij verhardingen worden geplaatst en er daardoor risico op wortelopdruk is, dient een wortelgeleidingssysteem te worden toegepast. Het systeem moet een diepte bereiken van ongeveer 0,60 meter - 0,80 meter onder het maaiveld (afhankelijk van het type verharding). De schermen moeten 1 - 2 centimeter boven het maaiveld uitsteken. Omdat de noodzaak van de toepassing ervan verband houdt met de afstand tot de verharding, de diepte van het plantvak, het wegfunderingsmateriaal etc. mag de aannemer het alleen toepassen in overleg met de gemeente. Alle nieuwe bomen moeten worden voorzien van een drainagebuis en drie kniehoge boompalen ter verankering. Deze boompalen dienen na een periode drie jaar wederom verwijderd te worden. De minimale doorrijhoogte van een laanboom is 4.50 m. Om een monocultuur te voorkomen mag het aandeel van een boomsoort nooit meer dan 10% van het totale aandeel in de stad of in het dorp bedragen, bij een cultivar is dit 5%. In bepaalde situaties, bijvoorbeeld bij bomen die in de verharding komen te staan, dient bomengrond of bomengranulaat toegepast te worden (te bepalen in overleg met de gemeente). Eisen ten aanzien van deze grond of het granulaat zijn vastgelegd in het standaardbestek.



Pagina 36

Bijlage 2: sortimentslijst

Sortimentslijst bomen 2011-2013 verdraagt: latijnse naam

nederlandse naam

grootte

verharding

strooizout

wind

Acer campestre Acer platanoides 'Columnare' Acer platanoides 'Royal Red' Acer pseudoplatanus Acer pseudoplatanus Ámry´ Acer pseudoplatanus 'Atropurpureum' Acer saccharum Alnus glutinosa Alnus incana Alnus speathii Betula papyrifera Carpinus betulus Carpinus betulus 'Frans Fontaine' Castanea sativa Catalpa bignonioides Catalpa bignonioides 'Nana' Cercidiphyllum japonicum Corylus colurna Crataegus x media 'Paul's Scarlet' Fagus sylvatica Fagus sylvatica 'Asplenifolia' Fagus sylvatica 'Atropunicea' Fagus sylvatica 'Dawijck' Fraxinus americana ´Skyline´ Fraxinus excelsior ´Diversifolia´ Fraxinus excelsior Éureka´

veldesdoorn noorse esdoorn noorse esdoorn esdoorn esdoorn esdoorn suikeresdoorn zwarte els grijze els els papierberk haagbeuk haagbeuk tamme kastanje trompetboom trompetboom katzuraboom boomhazelaar meidoorn beuk varenbladige beuk rode beuk zuilbeuk amerikaanse es es es

3e 2e 2e 1e 2e 1e 1e 1e 1e 1e 1e 1e 2e 1e 2e 3e 2e 2e 3e 1e 1e 1e 2e 2e 2e 1e

+/+/+/+ + +/+/+ + + +/+/+ + + + + + +/+/+/+/+/+/-

+ +/+/+/+ +/+/+/+/+ + +

+ +/+/+ + + +/+ + +/+/+/+/+/+ + +


bijzonderheden smalle kroon purperkleurig blad

onderzijde blad purperkleurig

witte afschilferende bast smalle kroon

bolvorm

purperkleurig blad zuilvorm


Pagina 37

Bijlage 2 (vervolg): sortimentslijst

latijnse naam Fraxinus excelsior 'Westhof's Glorie' Fraxinus ornus Fraxinus ornus ´Meczek´ Gleditsia triacanthos Ímperial´ Gleditsia triacanthos 'Sunburst' Ginkgo biloba Juglans regia 'Broadview' Koelreuteria paniculata 'Fastigiata' Liquidambar styraciflua Liquidambar styraciflua ´Lane Roberts´ Liriodendron tulipifera Liriodendron tulipifera ´Fastigiatum´ Magnolia kobus Metasequoia glyptostroboides Parrotia persica Paulownia tomentosa Platanus hispanica Platanus hispanica ´Tremonia´ Platanus orientalis ´Minaret´ Populus alba Populus canescens Prunus serrulata ´Pink Perfection´ Pterocarya fraxinifolia Pyrus calleryana 'Chanticleer' Quercus cerris Quercus ilex Quercus robur

Sortimentslijst bomen 2011-2013 (vervolg) verdraagt: grootte verharding strooizout es pluimes pluimes valse christusdoorn valse christusdoorn japanse notenboom gewone walnoot chinese vernisboom amberboom amberboom tulpenboom tulpenboom beverboom watercipres ijzerhout Anna-Paulownaboom plataan plataan oosterse plataan witte abeel grauwe abeel japanse sierkers kaukasische vleugelnoot peer moseik steeneik zomereik


1e 2e 2e 1e 2e 1e 1e 3e 2e 2e 1e 2e 2e 1e 3e 2e 1e 1e 2e 1e 1e 2e 1e 2e 1e 1e 1e

+/+ + + + + + + + +/+/+/+/+ + + + + + +/+

bijzonderheden wind

+ + + + + +/? + ? ? + +

+ + + +/+ +/+ ? + +

? +/+

+/+ + +

vormt weinig zaad, veel taksterfte bolvorm doornloos geelgroen blad, weinig doornen

zuilvorm

zuilvorm bloeit voor bladvorming

bloeit voor bladvorming

groenblijvend


Pagina 38

Bijlage 2 (vervolg): sortimentslijst

latijnse naam Quercus robur 'Fastigiate Koster' Quercus rubra Robinia pseudoaccacia 'Bessoniana' Salix alba 'Chermesina' Salix sepulcralis 'Chrysocoma' Sophora japonica Sorbus aria Tilia americana 'Redmond' Tilia cordata ´Rancho´ Tilia tomentosa 'Brabant' Ulmus 'Columella'

Sortimentslijst bomen 2011-2013 (vervolg) verdraagt: bijzonderheden grootte verharding strooizout wind zomereik amerikaanse eik gewone acacia schietwilg treurwilg honingboom meelbes amerikaanse linde kleinbladige linde zilverlinde iep

1e 1e 2e 2e 1e 1e 2e 2e 2e 1e 2e


+ + + + + + + + +

+ +/+ +/+/+ +/-

+ + + + + +

zuilvorm

geschikt als knotboom treurvorm

smalle kroon, nagenoeg ongevoelig voor luis

smalle kroon


Pagina 39



Pagina 40

Bijlage 3: boomcontrolelijst

Bij de visuele boomcontrole wordt gebruik gemaakt van de volgende formulieren: Formulier 1: standaard boomcontrolelijst (verplicht) Formulier 2: registratieformulier attentie/ risicobomen (optioneel)



Pagina 41



Pagina 42



Pagina 43



Pagina 44



Pagina 45



Pagina 46

Bijlage 4: procedure kappen gemeentelijke bomen

Het kappen van gemeentelijke bomen is in de gemeenteTerneuzen vergunningvrij. Desondanks dient voorafgaand aan het kappen, de onderstaande procedure gevolgd te worden. Dit om inspraakmogelijkheden voor de burger te behouden. Procedure kappen gemeentelijke bomen: 1. Het voornemen tot kappen wordt door het uitvoerende team opgesteld en voorgelegd aan team Groenbeheer. 2. Omwonenden, de wijkraad, natuurvereniging de Steltkluut en overige belanghebbenden (zoals ondernemersverenigingen, woningbouwverenigingen, overheden) worden, door het uitvoerende team, schriftelijk op de hoogte gesteld van het voornemen tot het kappen van een boom. 3. Belanghebbenden krijgen de mogelijkheid om tot vier weken na het aanschrijven een reactie hierop te geven. 4. Bij een negatieve reactie wordt ter plaatse een afspraak gemaakt. Bij meerdere negatieve reacties of zwaarwegende situaties wordt een informatiebijeenkomst georganiseerd om extra informatie te geven om tot een zo goed mogelijk compromis te komen. De mogelijkheid bestaat dat hierdoor minder of geen bomen gekapt worden. In situaties waarin het compromis onvoldoende bevredigend is voor de burger, zal het college hierop besluiten. 5. Wanneer er geen reacties zijn gekomen of de uitslag van de bijeenkomst positief is, kan de boom na het verstrijken van de reactietermijn gekapt worden.



Pagina 47



Pagina 48

Bijlage 5: waardevolle bomenlijst april 2011



Pagina 49

Ruimte voor Kwaliteit Bomenbeleidsplan Gemeente Terneuzen

Recommend Documents