Ruimte voor acquisitie. Programma

Ruimte voor acquisitie Programma 2008 - 2011

1

Inleiding

1

1.1

Ambities en doelstellingen

1

1.2

Acquisitie

1

2

Acquisitieprofiel Steenwijkerland

2

3

Actieprogramma

5

3.1

Inleiding

5

3.2

Schatgraven

5

3,3

Netwerken

6

3.4

Promotie

7

3.5

Begroting en organisatie

9

Bijlage 1a

Landelijke ontwikkelingen

11

Bijlage 1b

Gemeentelijke ontwikkelingen economische structuur

12

Bijlage 2

Economisch profiel Steenwijkerland

13

Bijlage 3

Arbeidsmarktprofiel

20

De cursief weergegeven tekstdelen zijn toegevoegd n.a.v. de behandeling in de commissie d.d.9 september 2008.

_________________________________________________________________Ruimte voor acquisitie in Steenwijkerland

1

Inleiding

1.1

Ambities en doelstelling

Een van de prioriteiten uit het collegeprogramma “Helder en Sociaal 2006-2010” is het stimuleren van de werkgelegenheid. De ambitie is om zowel het aantal arbeidsplaatsen in de gemeente meer te laten groeien dan gemiddeld in Overijssel en om de economische structuur te versterken. Om deze groei te kunnen blijven realiseren wordt o.a. ingezet op acquisitie. De doelstelling van deze nota is om enerzijds de vestiging van bedrijven in Steenwijkerland te stimuleren, met voorrang gericht op de (zakelijke) dienstverlening, zorg en innovatieve industrie. Dit mede bedoeld om de werkgelegenheid van hoger opgeleiden te bevorderen. Anderzijds is het de doelstelling om het bestaande bedrijfsleven verder te verankeren en de investeringsbereidheid te bevorderen. M.a.w. zorg te dragen dat het bestaande bedrijfsleven zich binnen de gemeente verder kan ontwikkelen. In deze nota wordt aldus het bevorderen van de groeimogelijkheden van de ‘eigen’ ondernemers óók gezien als vorm van acquisitie. Hiermee worden immers bedrijven behouden voor de gemeente, kunnen ze in werkgelegenheid groeien en heeft het in de externe contacten en relaties van de bedrijven een positieve invloed. Deze nota gaat in op het acquisitieprofiel van de gemeente en beschrijft het actieprogramma om de doelstellingen te kunnen realiseren. De onderbouwing en 1

analyse is weergegeven in de bijlagen . 1.2

Acquisitie

Vrijwel alle regio’s en gemeenten in Nederland voeren in meer of mindere mate een actief promotie- en acquisitiebeleid om bedrijven aan te trekken. Het bieden van goede vestigingsvoorwaarden is geen garantie voor daadwerkelijke vestiging van bedrijven; slechte vestigingsvoorwaarden zijn echter wel een garantie voor het wegblijven of vertrekken van bedrijven. Er zijn 'harde' vestigingsvoorwaarden waaraan in elk geval voldaan moet worden: bereikbaarheid (per auto), kwaliteit van het aanbod op de arbeidsmarkt, economische omvang en een geringe afstand tot andere economische concentraties (markt). Ook de fysieke mogelijkheden (beschikbaarheid van passende huisvesting/bedrijfsruimtes en grond) blijven belangrijk. De rol van de grondprijs is daarbij - over langere termijn gezien - bedrijfseconomisch gering. Het heeft echter wel een grote psychologische waarde en is de vertaling van een attitude voor het verwelkomen. Aangezien steeds meer wordt voldaan aan de harde voorwaarden, worden de ‘minder harde’ voorwaarden, zoals de kwaliteit van de werken woonomgeving en bovenal het ondernemersklimaat relatief belangrijker. De vestigingsplaatskeuze is verder afhankelijk van de perceptie van vestigingsvoorwaarden, welke niet in overeenstemming hoeft te zijn met de werkelijke situatie. Ondernemers zijn niet altijd volledig geïnformeerd bij het maken van keuzen, maar reageren op de beelden die ze hebben. Ook speelt traditie een rol bij afwegingen die ondernemingen maken bij vestiging en verplaatsing. Ondernemers zijn vaak persoonlijk gebonden aan de plek, omgeving en de cultuur. Verder dient beseft te worden dat conjunctuur en macro economische ontwikkelingen van invloed zijn. Zo is bijvoorbeeld de investeringsbereidheid van bedrijven in hoogconjunctuur veel groter dan en is de koers van de dollar t.o.v. de euro voor m.n. buitenlandse investeerders (veel Amerikanen) van belang.

1

Het economisch adviesbureau Buck Consultants International is gevraagd een uiteenzetting te geven van de

ontwikkelingen m.b.t. acquisitie in Nederland en de kansen voor Steenwijkerland. De bijdrage is in deze nota betrokken.

1


2

Acquisitieprofiel Steenwijkerland

Steenwijkerland kent een forse groeiambitie in termen van bevolkings- en werkgelegenheidsgroei. Beseft wordt dat deze ambitie alleen blijvend gerealiseerd kan worden middels het aantrekken en binnenhalen van instanties en bedrijven van elders en het uitvoeren van activiteiten gericht op investeringsbevordering door het bestaande bedrijfsleven. Het streven blijft gericht op het realiseren van een betere balans tussen wonen, werken en voorzieningen. Uit de groeicijfers, in termen van uitgifte bedrijventerreinen en de groei van de werkgelegenheid, blijkt dat we in Steenwijkerland hiermee al een flinke stap gezet hebben. Het kan echter nog beter. Een verdieping is niet overbodig, gezien de ambities van de gemeente, blijkend uit de beschikbare en beoogde bedrijventerreinen en diverse centrumprojecten. Er is een grote dynamiek in bedrijvig Nederland, welke van invloed is op de (lokale) werkgelegenheidsgroei. De oprichting van nevenvestigingen speelt hierbij een grote rol. Ook verhuizende en startende bedrijven hebben – alhoewel in mindere mate – een invloed op de werkgelegenheidsontwikkeling. Tevens is er veel dynamiek in de huursector. Veel bedrijven staan voor een locatiebeslissing vanwege het spoedig aflopen van huurcontract . Verhuizende bedrijven blijven bijna allemaal in de arbeidsmarktregio en drie kwart zelfs binnen de gemeentegrenzen. In Steenwijkerland is dit niet anders. Het overgrote deel komt uit de arbeidsmarktregio (maximaal een uur reistijd). Dit is mede bepalend voor de reikwijdte van de acquisitie, de regio met een straal van ruwweg een uur reistijd. Dit betekent overigens niet dat we de ogen moeten sluiten voor ontwikkelingen en kansen buiten de arbeidsregio. Voorop staat dat de totale migratiestroom voldoende perspectief biedt om gericht actief te gaan acquireren. Door de aantrekkelijke woonomgeving, de ligging en de goede verbindingen heeft de gemeente een forse uitgaande pendel. De inzet zal gericht zijn op juist die gebieden en bedrijven waar een grote pendel naar uitgaat. Tevens zal door het richten van bedrijven passend binnen het profiel van Steenwijkerland aan juist deze pendelstroom een alternatief geboden kunnen worden. Waarmee verleid je het bedrijfsleven, waarom zouden ze hier naar toe komen? Algemeen geaccepteerd is dat een goed ondernemersklimaat en de beschikbaarheid van voldoende terreinen randvoorwaarden zijn voor het succesvol kunnen acquireren. Zonder dat was de afgelopen periode niet succesvol geweest. De score op ons ondernemersklimaat is echter gemiddeld; we steken er als geheel niet bovenuit. We liggen op het landelijke benchmark gemiddelde (zie bijlage 2, tabel 1). Wel scoren we, t.o.v. van het gemiddelde, hoger op bereikbaarheid, parkeren, de kwaliteit van de woonomgeving en recreatieve voorzieningen. Overigens is de waardering van Steenwijkerlandse ondernemers voor het (gemeentelijk) acquisitie en promotiebeleid ook substantieel hoger dan het benchmark-gemiddelde. De hoge score op bereikbaarheid is niet verwonderlijk. Met de ligging aan de A32 is Steenwijkerland (met 3 afritten) uitstekend bereikbaar, evenals vanaf de A6. Een filevrije regio op redelijke afstand van de Randstad en de grotere steden Groningen, Leeuwarden, Zwolle en Emmen (Duitsland). Daarnaast is de gemeente zeer goed ontsloten via het spoor (intercity verbinding Zwolle-Leeuwarden), wat met name voor de ontwikkeling van de dienstverlening (zowel zakelijk als non-profit) van groot belang is.

2


Economisch gezien ging het de afgelopen jaren voor de wind. (zie bijlage 1b; 2000–2007 van de diverse sectoren van Steenwijkerland). De groei van de werkgelegenheid maakt zowel absoluut als relatief een positieve ontwikkeling door en is procentueel gezien het hoogst in Noord Nederland. Ook in de recessieperiode is er een groei gerealiseerd, wat aantoont dat het groeipatroon niet erg conjunctuurgevoelig is. Dit gegeven zal zeker ingezet worden in de acquisitie. De industrie is en blijft bovengemiddeld belangrijk in de gemeente. Hier doen zich belangrijke versterkingen voor die stimulering verdienen (bijvoorbeeld in de kunststofverwerking). Met name de groei in de handel en horeca (effect van onder andere toerisme en recreatie), zorg en zakelijke diensten valt op. Gezien de investeringen in bijvoorbeeld diverse centra is een verdere accentuering van het dienstenmilieu zeker kansrijk. Daarnaast biedt de zorgsector en de wellness kansen. Gegeven de maatschappelijke ontwikkelingen, de ontwikkelingen in de sector zelf en aanverwante sectoren is verdere groei mogelijk. Deze verwachtingen zijn mede gebaseerd op de unieke gebiedskwaliteiten en natuurwaarden die hiervoor een goede basis leggen en waaraan ook bijvoorbeeld de aanwezigheid van toeristische voorzieningen en de nieuwe recreatieparken (gele gebieden) vallen te relateren. De aanwezigheid van de natuurwaarden en het Nationaal Park zal ook in de toekomst een rol vervullen in de werkgelegenheidsgroei. Deze unique selling points zijn van belang voor acquisitie! Naast groei van de werkgelegenheid, groeit het aantal bedrijven. Het aantal starters is opvallend hoog. De uitgiftecijfers zijn navenant: De doelen m.b.t. de uitgifte van de bedrijventerreinen worden tot nu toe ieder jaar gehaald. Maar het blijft belangrijk om zicht te houden op deze lokale dynamiek. Met de analyse van 2001-2007 werken we naar meer. Waarom vertrekken er nog bedrijven en hoe kunnen we deze behouden? Hoe zit dat nu met die starters, waarmee kunnen we ze nog meer faciliteren en laten doorgroeien? Wat zijn de beweegredenen voor bedrijven om zich hier te vestigen en waarom (soms) niet? We zullen ons dan ook meer moeten inspannen om deze vragen beantwoord te krijgen. Vergroten van het inzicht in de dynamiek dus, zoals onlangs het rapport van professor Van Dijk liet zien. Het zijn deze groeicijfers waar we ons extern beter mee kunnen profileren. Om ook in de toekomst dit te kunnen waarborgen, vereist ook een investering in het bestaand bedrijfsleven en ondernemersklimaat. Daarbij gaat het niet alleen om de ontwikkeling en uitgifte van bedrijventerreinen. Minstens zo belangrijk zijn de woon-werk locaties, planologische flexibiliteit t.b.v. functieverruiming en -verandering van bestaande (leegstaande) gebouwen en het stimuleren van kleinschalige ontwikkelingen (bijvoorbeeld op het gebied van recreatie en toerisme). Bovendien geldt dat voor het stimuleren van de werkgelegenheid in de dienstverlening de bestaande stads- en dorpscentra – mede door het uitvoeren van de centrumplannen – er voldoende mogelijkheden zijn en blijven. Juist de gebiedskwaliteiten, het Nationaal Park Wieden-Weerribben, met de belangrijke aanwezige vestigingsplaatsfactoren als bereikbaarheid, ligging, ruimte en de kwaliteit van de woonomgeving maken dit gebied onderscheidend. Het steden- en dorpenpatroon met veel cultuurhistorie versterkt dit nog eens extra. Uniek wordt het door de gerealiseerde inhaalslag qua economische groei en de groei van de werkgelegenheid erbij te betrekken: gerealiseerde doelen zijn immers het beste bewijs. Als dat allemaal zo is, wat dan te doen? Belangrijk is het om deze aspecten te accentueren in de acquisitie. Dit zijn je unieke en onderscheidende kwaliteiten, die zich hebben bewezen in de afgelopen succesvolle periode. Verder investeren en ontwikkelen is noodzaak om de positie te

3


behouden en te versterken. Zowel t.a.v. het versterken van de zwakke kanten als het nog prominenter uitbuiten van de sterke kanten. We gaan hierbij gericht en thematisch te werk. Zo zullen we meer inzetten op de (diensten)werkgelegenheid, waardoor Steenwijkerland meer allure krijgt, met een positieve uitstraling. De centrumontwikkelingen in de drie hoofdkernen, de stationsomgeving en de ont wikkeling van het bedrijvenpark Eeserwold passen goed in dit beeld. Maar ook de veelheid van bedrijfsterreinen (Steenwijkerlandbreed) is een belangrijke kracht, met name voor kleinschalige bedrijven. Acquisitie raakt aldus veel onderwerpen, hangt nauw samen met marketing en promotie en is afhankelijk van een groot aantal randvoorwaarden. Nu steeds meer gemeenten en steden zichzelf profileren komt het er op aan om onderscheidend te zijn door juist in te zetten op deze unieke kwaliteiten. Acquisitie zal dan vanuit dit brede economisch perspectief opgepakt dienen te worden, zodat de inspanningen van het gevoerde beleid kunnen worden verzilverd in termen van groei van de werkgelegenheid. Cruciaal is het om de unique selling points te definiëren en uit te nutten. Immers de concurrentie neemt toe en het imago van Steenwijkerland is nu nog te weinig gedefinieerd en neergezet. Verder is in dit verband een blijvende investering in de ontwikkelingsmogelijkheden van het bestaand bedrijfsleven vereist. Dit profiel, de combinatie van een bijzonder fraaie natuurgebieden met een grote recreatieve en woonbetekenis, een zich sterk ontwikkelend regionaal centrum en de geleverde prestaties t.a.v. de economische groei in termen van werkgelegenheid, bedrijfsontwikkelingen geven de vestigingsplaatsfactoren extra allure. Actief kan dan ook worden ingezet op bedrijvigheid passend binnen dit profiel: hoogwaardige dienstverlening, kantoren, (groot)handel, lichte industrie zorg, wellness en horeca. Met dit profiel van kernkwaliteiten zullen we in staat moeten zijn om ook in de toekomst de investeringsgroei en werkgelegenheidsgroei te realiseren. De geleverde prestaties geven weliswaar geen garanties, maar wel vertrouwen voor de toekomst. En die gouden eieren: die zijn er al en die moeten wij koesteren.

4


3

Actieprogramma

3.1

Inleiding

Om doelstellingen ook in de toekomst te kunnen blijven realiseren willen we meer dan in het verleden – maar met gebruikmaking van de succesvolle trends daaruit – thematisch te werk gaan. Het actieprogramma bestaat uit 3 onderdelen: schatgraven, netwerken en promotie. En dat onder het motto: eerst kansrijke processen opsporen, daaromheen betrokkenen organiseren, naar buiten treden, kansen aanbieden en de markt daarvan overtuigen. Dit geldt voor zowel het bestaand bedrijfsleven en nieuw aan te trekken bedrijven waarbij “stimuleren” het sleutelwoord is. Leidend hierbij is de opvatting dat de basis voldoende ontwikkeld moet zijn om te kunnen acquireren. Anders gesteld: het ondernemersklimaat moet voldoende potentie hebben voor nieuw aan te trekken bedrijfsleven. Investeringsbevordering is naast acquisitie van groot belang. Dit is de kern van de accentverschuiving: het gericht benaderen van een aantal kansrijke branches en sectoren. Vanuit deze kwaliteitslag dient de basis niet alleen voldoende ontwikkeld, maar ook goed op het netvlies te staan, waaruit ontwikkelingen kunnen worden gestimuleerd. Vandaar de drieslag: schatgraven, netwerken, promotie. Het benadrukken van dit actieprogramma betekent overigens niet dat we minder aandacht schenken aan het optimaal faciliteren van de ondernemers. Immers goed faciliteren is het belangrijkste wat een ondernemer vraagt en vormt het echte verkoopargument. Een groot aantal locatiebeslissingen wordt beïnvloed door de kwaliteit van het overheidshandelen van de gemeente, zowel bestuurlijke als ambtelijke. Investeren in een optimale interne afstemming m.b.t. bedrijfsvestiging, –begeleiding en het afhandelen van de ondernemersvraag is en blijft van groot belang, maar staat als zodanig buiten dit actieprogramma. In het collegeprogramma wordt dit belang benoemd en is expliciet de realisatie van een frontoffice voor het bedrijfsleven opgenomen. 3.2

Schatgraven

Inzicht in dynamiek De bestaande ondernemers zijn en blijven de beste ambassadeurs. Schatgraven is gericht op het (sterker) verankeren van het bestaande bedrijfsleven en op investeringsbevordering. Inzicht in de factoren die de dynamiek van de bedrijvigheid beïnvloeden is basis bij deze verankering. Zowel het hoe en waarom van inkomende en uitgaande verplaatsingen levert een schat aan informatie op die van belang is voor verdere ontwikkeling en verbetering van het ondernemers- en vestigingsklimaat. Dit vraagt om inzet en middelen. Daarnaast is het de opgave en de uitdaging, om te kunnen anticiperen op bedrijfs- en locatiebeslissingen van bedrijven. Kennis van de markt dus. Van de lokale ondernemer maar ook van de processen in hun branches: schaalvergroting, -lverkleining, arbeidsmarkt en dergelijke. Dan pas is een pro-actieve meer extern georiënteerde aanpak, mogelijk, waarbij bestaande (en “nieuwe”) ondernemers adequaat en vroegtijdig kunnen worden benaderd. Dit vergt een gericht e samenwerking met het bestaande bedrijfsleven. Stimuleren ontwikkelingsmogelijkheden Om mogelijke verplaatsingen buiten de gemeente te voorkomen én - veel belangrijker – om de economische ontwikkelingsmogelijkheden, investeringsbevorderingen en het vestigingsklimaat verder te versterken is samenwerking vereist. Met het gevestigde bedrijfsleven en gerelateerde instanties. Zo kan met de juiste counterpart innovatie in de diverse sectoren worden gestimuleerd. Het gaat om het bijeenbrengen van de partijen en het nemen van initiatieven op dit vlak

5


Zoals gezegd doen we dit niet alleen. Met o.a. de Stichting Kennisnetwerk Steenwijkerland, de BCS, Syntens en de Kamer van Koophandel zullen we ons richten om het ondernemen te stimuleren. In eerste instantie zal de gemeente in samenwerking met derden inventariseren welke kansrijke mogelijkheden er zijn voor bijvoorbeeld een sector, branche of gebied. Vervolgens zullen deze potenties nader worden uitgewerkt in projectvoorstellen, waarbij de gemeente niet schuwt om, vanuit het versterken van het ondernemersklimaat, daarin actief te faciliteren en – indien dit voldoende draagvlak heeft – ook financieel te participeren naast anderen. Alertheid om in te spelen op de mogelijkheden vanuit bijvoorbeeld het ministerie van EZ, provincie, Oost NV of Syntens, om actief te participeren in diverse pilots m.b.t. (duurzaam) ondernemen is een must. Stimuleren starters Onder schatgraven valt ook het stimuleren van startende bedrijven. Als een niche markt doen starters het in Steenwijkerland goed. Met partijen als bijvoorbeeld de Kamer van Koophandel en Kennis Netwerk Steenwijkerland zullen de activiteiten ter stimulering van starters verder worden ontwikkeld. Kennisontwikkeling en netwerkvorming staan hierbij centraal. Gebleken is dat starters behoefte hebben om ervaringen te delen en kennis willen opdoen over specifieke onderwerpen. De gemeente ziet haar inzet als een aanvulling op bestaande inspanningen en activiteiten en wil hiermee niet het initiatief overnemen, maar wel verder ondersteunen en versterken. 3.3

Netwerken

Intensivering relatiebeheer Geïnvesteerd wordt verder in de relatie met het bestaande bedrijfsleven. We zullen ons hierbij in 2

eerste instantie richten op de 25 grootste stuwende bedrijven in Steenwijkerland, De relatiebeheer wordt middels het aanstellen van een persoonlijke accountmanager (ambtelijk) versterkt. Periodiek wordt contact onderhouden met deze bedrijven, en niet zoals nu vaak het geval is, slechts indien bedrijven (investerings)plannen hebben. Centraal staat het functioneren van het bedrijf in de gemeente. Mogelijke investeringsplannen, toekomstscenario’s en de rol en inbreng van de gemeente worden besproken. Dit betekent niet dat we het overige bedrijfsleven veronachtzamen. Met het te realiseren dienstverleningsloket voor het bedrijfsleven (frontoffice) zullen deze bedrijven optimaal gefaciliteerd worden naar hun behoefte. Om ook bestuurlijke betrokkenheid te houden met het bedrijfsleven worden de bedrijfsbezoeken van de portefeuillehouder gecontinueerd. Zeker gezien de positieve reacties van het bedrijfsleven zelf op deze bezoeken. Er zal meer ingezet worden op “after sales”. Nu houdt de actieve betrokkenheid van de gemeente vaak op als de akte voor de grondverkoop is gepasseerd en de benodigde vergunningen verleend. Meer dan nu zal ingezet worden op het gericht benaderen van deze bedrijven na een bepaalde periode.

2

Hiervoor komen de stuwende bedrijven (definitie: meer dan de helft van de omzet gaat naar buiten de regio) in

aanmerking. De verhuisgeneigdheid van stuwende bedrijven is groter, vanwege de grotere invloed van ontwikkelingen buiten de regio op het functioneren van een stuwende vestiging.

6


Meer aandacht zal ook komen voor nieuwkomers, met name voor de stuwende bedrijven. De gemeente zal – in samenwerking met bijvoorbeeld de Stichting Parkmanagement – in contact treden met een aantal van deze bedrijven en gericht betrekken bij en informeren over mogelijkheden in de gemeente. Daarnaast zullen we bijzondere gebeurtenissen accentueren. Middels het versturen van een attentie, danwel bestuurlijk contact. Gedacht wordt aan bijvoorbeeld succesvolle doorstarts, bedrijfsjubilea, afronden bouwprojecten, bedrijfsopeningen, het binnenhalen van een grote order enz.. Nieuwe netwerken Het aanboren van nieuwe netwerken en het onderhouden ervan is van groot belang bij een succesvolle acquisitie. Immers bij een mogelijke verhuizing zijn veel partijen en intermediairs betrokken. Basis vormt een netwerklijst met (interne en externe) partijen die een nauwe relatie en binding hebben met mogelijke bedrijfsverplaatsingen. Te denken valt aan banken, hogescholen, accountantskantoren, KvK’s, Oost NV, Syntens enz. Ingezet wordt om de mogelijkheden en unique selling points van Steenwijkerland bij deze netwerken bekend en vertrouwd te maken, middels bijvoorbeeld gerichte informatievoorziening en het organiseren van (thema)bijeenkomsten. 3.4

Promotie

Ontwikkelen promotiemateriaal Om de vestigingsmogelijkheden van Steenwijkerland onder de aandacht te brengen bij de “buitenwacht” – het “diverse” speelveld van de acquisitie - zullen we ons duidelijk moeten positioneren (t.o.v. de omringende regio). De unique selling points en het acquisitieprofiel zullen dan ook nader ontwikkeld en gepromoot worden. Dit zal in samenwerking met de Business Club Steenwijkerland gebeuren. Uit het profiel blijkt dat er veel positieve punten zijn die breed gecommuniceerd kunnen worden. Ingezet dient te worden op het neerzetten van een compleet imagobeeld van de kernkwaliteiten van de gemeente in de regio. Hierbij is de samenwerking en afstemming met de twee andere promotiedomeinen: - wonen en recreatie – niet alleen gewenst, maar vooral ook versterkend, gezien onze plussen juist daarbij. Daarnaast komen er zogenaamde ‘bidbooks’; brochures specifiek gericht op een bepaald bedrijf/branche, waarin de kansen en de vestigingsmogelijkheden van Steenwijkerland worden belicht. Mits deskundig en terzake doend opgebouwd, zijn dit pluspunten bij het aantrekken van nieuwe bedrijven binnen gewenste sectoren. Het getuigt van een professionele aanpak en handelswijze. Met name nu we ons in de acquisitie meer extern en thematisch gaan oriënteren zijn dit belangrijke hulpmiddelen die ook kunnen worden gebruikt bij b.v. extern optreden van de portefeuillehouders, acquisitie op landelijke congressen, symposia en beurzen. Het ontwikkelen van een pro-actief advertentie- en mediabeleid Naast promotiemateriaal die de aandacht op de gemeente vestigt, is het de insteek om op gerichte momenten actief de media in te zetten om de gemeente te promoten. Alert zijn voor mogelijkheden van free publicity. Maar ook gericht op advertenties en artikelen in voor dit doel nader te selecteren ondernemersmagazines, vakbladen enz. De regie ligt bij de gemeente op basis van een uitgestippeld plan, om op een aantal momenten gericht naar buiten te treden en niet zoals nu vaak het geval is op basis van een verzoek van een uitgever. Illustratief is het vermarkten van de resultaten van het onderzoek van de RuG naar de groei van de werkgelegenheid in Steenwijkerland t.o.v. Noord Nederland.

7


Het ligt in de bedoeling om het ondernemersmagazine “Ondernemend Steenwijkerland” te veranderen (of te vervangen) om het tevens in te kunnen zetten voor de acquisitiedoelstellingen. Het informeren, gericht benaderen en interesseren van bedrijven van elders. Met interessante specials over een bepaald thema en/of branche kan gericht een doelgroep-benadering plaatsvinden en de ‘buitenwacht’ worden gewezen op Steenwijkerlandse ontwikkelingen, kansen en mogelijkheden. Deelname aan en bezoeken van beurzen in samenwerking met partijen Gezien de herkomst van de bedrijven die zich in Steenwijkerland hebben gevestigd en de constatering dat bijna alle verhuizende bedrijven zich richten op de eigen arbeidsregio is het van belang ons te richten op Noord, Midden en Oost Nederland. De kracht hierbij is dat de gemeente zich niet alleen presenteert, maar in samenwerking met andere partijen en organisaties als bijvoorbeeld de BCS, Parkmanagement en/of Roelofs (voor wat betreft acquisitie voor Eeserwold). Het organiseren van bijeenkomsten gericht op een specifieke doelgroep (met een accent buiten de gemeentegrenzen) kan de bekendheid van Steenwijkerland en de vestigingsmogelijkheden onder de aandacht brengen. Wel dienen er vervolgactiviteiten opgestart te worden die de attentiewaarde omzet tot investeringen in dit gebied. Het is in dit kader van groot belang om de juiste spelers en partijen hierbij te betrekken en geïnteresseerd te houden. Maar dit is ook de uitdaging, van het professioneel-ambtelijke spel (mét emoties!) dat “acquisitie” heet. Daarnaast is het van belang om de gemeente actief te profileren en te presenteren op een aantal landelijke beurzen (bijvoorbeeld de vastgoedbeurs Provada). In samenwerking met toonaangevende spelers uit eigen gemeente kunnen ook specifieke thema- en branchebeurzen, (b.v. kantorensector, verblijfsrecreatie, zorg) worden “bewerkt”. Intensiveren acquisitietam Eeserwold en het actief acquireren van bedrijven Roelofs projectontwikkeling BV werkt samen met DTZ Zadelhof bedrijfsmakelaars en de gemeente om het bedrijvenpark Eeserwold te vermarkten. Met het hierboven beschreven profiel zullen de in dit kader uit te voeren activiteiten zullen geïntensiveerd worden. Eeserwold is hét bedrijvenpark dat de vruchten moet plukken van al deze inzet. Hier moet het gebeuren en zullen de inspanningen verzilverd moeten gaan worden. Naast het op de kaart zetten van “breed” Steenwijkerland, zal ingezet moeten worden op de vestigingsmogelijkheden en de unieke pluspunten van deze regionale zichtlocatie, óók voor eigen bestaande ondernemingen met initiatieven. Duurzaamheid Juist in deze gemeente met haar bijzondere natuurwaarden en de landschappelijke structuur speelt duurzaamheid en duurzame ontwikkelingen grote rol. Het toepassen van duurzame technieken wordt mogelijk gemaakt en blijvend gewaarborgd, met name op het gebied van energie, waterhuishouding, intensief en meervoudig ruimtegebruik en landschappelijke inpassing. Zowel op bedrijventerreinen als bij individuele bedrijven. Op Eeserwold wordt het ‘lake source cooling’ toegepast. Water uit de zandwinplas zal als koelwater naar de bedrijven worden getransporteerd, waardoor dure energieverslindende koelmachines overbodig zullen zijn. Dit reduceert de kosten, CO2 uitstoot en geeft een beperking van het energieverbruik. Ook op andere terreinen en bedrijven zullen de mogelijkheden voor duurzame energie, bijvoorbeeld biomassa, worden gestimuleerd. E.e.a. passend in de verscheidenheid van Steenwijkerland.

8


Beeldkwaliteit De kwaliteit van de bedrijventerreinen speelt, zoals gesteld in het eerste hoofdstuk , een steeds bepalender rol in de acquisitie. Om aantrekkelijk te zijn voor potentiële vestigers en om succesvol te kunnen zijn in de thematische acquisitie is een hoogwaardige uitstraling van panden en terreinen van belang. Nog meer dan in het verleden zal in stimulerende zin ingezet worden op het realiseren van een hoogwaardige beeldkwaliteit. In de acquisitietrajecten zal hiervoor ook aandacht voor worden gevraagd. Arbeidsmarktbeleid Om de groei in de werkgelegenheid te realiseren zal niet alleen worden ingezet op het aantrekken van werknemers van elders. Ook ons bestaande arbeidsreservoir wordt hiervoor benut, gebruik makend van het instrumentarium van de Wet Werk en Bijstand. Door de vergrote kennis van het bestaand bedrijfsleven en hun toekomstplannen kan een gerichte samenwerking met het CWI en de trajectbemiddelaar worden geïntensiveerd. De eerste vruchten hiervan worden reeds geplukt, Zo zijn bij het bedrijf Koskamp met succes een aantal WWB’ers geplaatst. Algemeen Het aantrekken van bedrijvigheid krijgt een plus door het gericht benaderen van het netwerk m.n. de relaties en toeleveranciers van bestaande ondernemers (top 25). Uiteraard in goed overleg en onderlinge afstemming met het bestaande bedrijfsleven. Het bestaande bedrijfsleven heeft baat bij de aanwezigheid van dergelijke relaties. Anderzijds zorgt het er tevens voor dat de bereidheid van het bestaande bedrijfsleven om zich elders te vestigen wordt ve rminderd. Het uitdragen van de mogelijkheden van Steenwijk, Vollenhove, Oldemarkt e.d. is één van de manieren om bedrijven aan te trekken. Maar er zal ook aan de andere kant getrokken worden; bij de bedrijven zelf op basis van relevante ontwikkelingen. Eén ervan is het verder concentreren van de aandacht op het realiseren van nevenvestigingen en het alert volgen van fusieprocessen (bij voorbeeld bij accountancy). Dit kan een goed perspectief bieden voor het succesvol acquiereren van bedrijven. Gerichte aandacht voor die bedrijven die passen in het profiel en gericht op hooggeschoolde arbeid (die altijd samen gaat met de vraag naar lagere geschoolden) is hierbij de lijn. 3.5

Begroting, organisatie en programma

De uitvoering van deze acquisitienota ligt bij het team Economie en Wonen van de afdeling Ruimtelijke en Economische ontwikkeling. Het team Economie en Wonen bestaat uit de taakgebieden economische ontwikkeling, inclusief bedrijfscontacten, recreatie en toerisme, plattelandontwikkeling en woningbouw en volkshuisvesting. De EZ-poot binnen dit team is bij uitstek motor, om in samenwerking met het team Communicatie, verder vorm te geven aan de acquisitie. Onderstaande tabel zet de activiteiten weer in een programma en geeft de inzet van de middelen weer. De dekking van de activiteiten bestaat uit vier financieringsstromen die hierbij worden samengebracht. Eén betreft de huidige en toekomstige bijdrage uit de reserve promotie en 3

acquisitie (€ 27.000 per jaar t/m 2011). Dit wordt nu ingezet voor promotie en netwerken. Verder is

3

Deze reserve wordt gevoed uit de grondverkoop van bedrijventerreinen. De afdracht bedraagt € 0,2 per verkochte m2

grond.

9


structureel € 9.500 beschikbaar in de begroting voor het uitvoeren van economisch beleid. Daarnaast is een bedrag van € 80.000 beschikbaar binnen de grondexploitatie van Eeserwold voor communicatie en acquisitie m.b.t. Eeserwold. Evenredige verdeling over de jaren t/m 2011 leert dat er per jaar € 20.000 beschikbaar is. Tot slot is er een stelpost actieve acquisitie. De gemeenteraad heeft reeds in de begrotingsvergadering in het najaar van 2006 ingestemd met het structureel beschikbaar stellen van financiële middelen voor actieve acquisitie. In de meerjarenbegroting 2008-2011 is dit als stelpost opgenomen (€ 30.000 per jaar), die nu door deze nota als beleidskader kan worden vrijgegeven en ingezet. Resumerend De vier opgetelde geldstromen bedragen € 86. 500 per jaar. (€ 27.000 uit reserve acquisitie en promotie, € 9.500 structureel voor economisch beleid, € 20.000 Eeserwold en € 30.000 actieve acquisitie). Het gaat hierbij om het systematisch inzetten en herschikken van bestaande middelen uit de begroting, waarbij de component actieve acquisitie als stelpost nog middels collegebesluit is 4

ingezet en vrijgegeven . Activiteit

2008

2009

2010

2011

Schatgraven Inzicht in dynamiek Stimuleren ontwikkeling Stimuleren starters

2.000 13.000 1.500

2.000 13.000 1.500

15.000 1.500

15.000 1.500

Netwerken Intensiveren relatiebeheer Nieuwe netwerken

5.000 5.000

5.000 5.000

5.000 5.000

5.000 5.000

Promotie Ontwikkeling promotiemateriaal Advertentie en mediabeleid Beurzen en Acquisitietrajecten

25.000 15.000 20.000

15.000 15.000 30.000

10.000 20.000 30.000

10.000 20.000 30.000

Totaal

86.500

86.500

86.500

86.500

Met deze drieslag in aanpak en middelen wordt ingezet om op gerichte wijze het volgende acquisiteprofiel na te streven: -

Stimulering en verankering van het bestaand bedrijfsleven, door schatgraven en netwerken;

-

Het aantrekken van nieuwe werkgelegenheid in de sectoren dienstverlening, handel, zorg, wellness en lichte industrie, middels een gerichte thematische aanpak op grond van het beschreven acquisitieprofiel;

-

4

Accentverschuivingen naar duurzaamheid, beeldkwaliteit en arbeidsmarkt.

Opgemerkt dient te worden dat de voor 2008 beschikbaar gestelde middelen uit de reserve en het structurele beschikbare

budget, reeds voor een groot deel is besteed danwel is geoormerkt.

10


Bijlage 1a:

5

Landelijke ontwikkelingen

Het aantal bedrijfsvestigingen in Nederland steeg tussen 1996 en 2006 van 660.000 naar 860.000: een stijging van 2,7% per jaar. De werkgelegenheid in deze bedrijven steeg in dezelfde periode van 6,1 miljoen naar 7,3 miljoen (stijging van 1,8% per jaar). Zo bezien lijkt het Nederlandse bedrijven- en werkgelegenheidsbestand slechts een geringe dynamiek te vertonen. Toch is de dynamiek die schuilgaat achter deze geaggregeerde cijfers wel degelijk bijzonder groot. De dynamiek verschilt per sector en per regio en is de resultante van een groot aantal gebeurtenissen: oprichtingen, beëindigingen, groei, krimp en verhuizingen. Brutostromen van werkgelegenheid zijn een veelvoud van de nettostromen (saldo). Met name het oprichten van nevenvestigingen,het oprichten van nieuwe en verhuizende bedrijven zorgen voor het creëren van banen. Veel bedrijven richten een nevenvestiging op bij groei en overwegen niet een totale verhuizing. Tevens is er een grote dynamiek van de huurmarkt voor onroerend goed. Gezien de looptijd van vijf jaar van veel huurcontracten staan veel bedrijven op een bepaald moment – vlak voor afloop van het contract - voor een locatiebeslissing. De vestigingsplaatsvoorkeuren van bedrijven leidt er onder meer toe dat de werkgelegenheid anders over de regio wordt verdeeld. In Nederland blijken de werkgelegenheidseffecten van nieuwe bedrijven en die van bedrijfsverplaatsingen elkaar niet veel te ontlopen. 40% van de Nederlandse werkgelegenheid in de sectoren industrie, zakelijke diensten, distributie en detailhandel was de afgelopen jaren betrokken was bij een verhuizing of oprichting. De grootste dynamiek door oprichting en verhuizing is waarneembaar in de zakelijke dienstverlening, waar ongeveer de helft van de bedrijven en de daar aanwezige werkgelegenheid voortkomt uit verhuizing of oprichting in de periode 1999-2006. Het directe werkgelegenheidseffect van verhuizende bedrijven en organisaties betreft de werkgelegenheid die meeverhuist naar de bestemmingslocatie. Jaarlijks verhuizen ongeveer 18.000 bedrijven en overheidsinstellingen in Nederland (4% van de bedrijvenpopulatie). Het gaat hierbij om gemiddeld 200.000 werknemers (3% van de nationale werkgelegenheid). De groei van de gemeentelijke werkgelegenheid door de komst van bedrijven van buiten de gemeente moet echter niet worden overschat. Het merendeel van de bedrijven verhuist over korte afstand (75% van de bedrijven blijft binnen de gemeente, 94% van de bedrijven binnen de arbeidsmarktregio). Hierdoor veranderen de belangrijkste netwerken van bedrijven niet, hoeven werknemers niet mee te verhuizen, en hoeven toeleveranciers en klanten niet ver te reizen en te zoeken naar de nieuwe locatie. Het aantal bedrijven dat mobiel genoeg is om zich over lange(re) afstand te verplaatsen is gering: 2,4% (3.000 bedrijven per jaar). Het indirecte werkgelegenheidseffect van bedrijfsverplaatsingen betreft de toename van het aantal banen in bedrijven (vlak) na hun verhuizing. Maar er kan ook een omgekeerd effect optreden: groeiende bedrijven verhuizen, omdat ze gebrek hebben aan uitbreidingsruimte. Onderzoek bevestigt dat verhuizende bedrijven aanmerkelijk sneller groeien dan bedrijven die niet verhuizen. Het zijn vooral bedrijven uit het kleinbedrijf (tot tien werknemers) die voorafgaand aan een

5

Veel informatie uit dit hoofdstuk is ontleend uit “Verhuizingen van bedrijven en groei van werkgelegenheid” (2007)

Ruimtelijk Planbureau; Den Haag.

11


verhuizing hard groeien; bedrijven uit het middenbedrijf (tien tot vijftig werknemers) blijven ook na verhuizing in omvang toenemen. Concluderend Er is een grote dynamiek in bedrijvig Nederland. Voor wat betreft de werkgelegenheidsgroei is de oprichting van nevenvestingen zeer belangrijk. Daarnaast spelen ook verhuizende bedrijven en de oprichting van nieuwe bedrijfsvestigingen een belangrijke rol. Drie kwart van de verhuizende bedrijven blijft binnen de gemeentegrenzen en bijna alle bedrijven (94%) blijft binnen de arbeidsmarktregio. Naast redenen van groei is staat een groot aantal bedrijven voor een locatiebeslissing vanwege het aflopen van het huurcontract. Kortom: in deze dynamische markt liggen veel kansen. Bijlage 1b: Gemeentelijke ontwikkelingen economische structuur

Omschrijving

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Landbouw en bosbouw + Visserij + CBS Landbouwtelling

1.443

1.390

1.364

1.419

1.316

1.329

1.314

1.292

Winning van delfstoffen + Industrie

2.567

2.606

2.753

2.853

2.810

2.841

2.766

2.631

18

14

12

12

10

7

12

7

930

920

898

885

883

924

978

1.050

Productie en distributie van elec triciteit, aardgas en water Bouwnijvenheid Reparatie van consumentenartikelen en handel

2.206

2.327

2.374

2.479

2.666

2.727

2.812

2.966

Horeca

918

897

922

1.050

1.023

1.034

1.058

1.113

Vervoer, opslag en communicatie

485

512

522

632

628

653

625

614

Financiële instellingen

286

275

276

256

242

234

256

246

Zakelijke dienstverlening/verhuur, handel onroerend goed

582

659

666

731

758

781

870

1.000

Openbaar bestuur, overheid

512

594

517

509

504

523

499

508

Onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Milieudienstverlening, cultuur, recreatie, ov. Dienstverlening Totaal

599

660

682

689

711

713

698

714

1.430

1.623

1.801

1.912

1.977

2.042

2.060

2.203

531

529

523

14.329 14.477

14.867

409

697

661

507

497

12.385

13.174

13.448

13.934

14.025

12


Bijlage 2:

Economisch profiel Steenwijkerland

Gemeentelijk ondernemersklimaat Voor iedere gemeente is het belangrijk zich rekenschap te geven van de beoordeling van de ondernemers over het ondernemersklimaat. Immers een goed ondernemingsklimaat heeft een positieve invloed op economische groei, omdat het een aantrekkende werking heeft op investeringen. Het gaat hierbij niet alleen om het eigen ondernemersklimaat. Even belangrijk, zo niet belangrijker is de score van het ondernemersklimaat t.o.v. andere gemeenten. In 2007 heeft de gemeente meegedaan aan de benchmark gemeentelijk ondernemersklimaat van TNS-NIPO. Het ondernemersklimaat van Steenwijkerland is onder de loep genomen en vergeleken met een groot aantal andere gemeenten. Het ondernemersklimaat scoort in Steenwijkerland met een 6,6 gemiddeld en is daarmee gelijk aan het gemiddelde van de totale benchmark. We scoren bovengemiddeld op o.a. de beschikbare ruimte, de kwaliteit van de woonomgeving, de kwaliteit van het aanbod recreatieve voorzieningen en de bereikbaarheid per auto en het bestaande promotie- en acquisitiebeleid. (Tabel 1 geeft de resultaten op hoofdpunten weer en tabel 2 verschaft inzicht in de belangrijkste factoren die het vestigingsklimaat beïnvloeden).

Tabel 1 :Resultaten benchmark gemeentelijk ondernemersklimaat

TNS NIPO geeft aan dat de gemeente er trots op mag zijn dat zij op geen enkel onderdeel een lagere beoordeling krijgt dan gemiddeld in de benchmark het geval is. Dit betekent dat er in de gemeente geen zwaktes aanwezig zijn wat de ondernemers ertoe zou kunnen bewegen zich in een andere gemeente te vestigen. Toch moet de gemeente blijven investeren in haar ondernemers en proberen de aspecten met een groot belang voor de ondernemers te verbeteren danwel te optimaliseren. Ondanks deze conclusies is er een aantal vestigingsvoorwaarden – niet opgenomen in de benchmark – die in Steenwijkerland niet of minder zijn ontwikkeld. Het gaat dan om de marktmogelijkheden. In deze regio is de aanwezigheid van grote marktconcentraties cq. afgezetgebieden gering. Tevens ontbreekt het aan een stedelijke allure van middelgrote gemeenten en is het dienstenmilieu niet voldoende ontwikkeld.

13


Het gaat echter om het versterken en breder communiceren van de unique selling points. M.n. deze onderdelen maken de gemeente tot een perfecte bedrijfsomgeving. Ligging, bereikbaarheid, ruimte, woonomgeving, en natuur- en recreatiemogelijkheden zijn sleutelbegrippen hierbij. Naast het inzetten op deze unique selling poitns adviseert TNS NIPO ook om ons te richten op het verbeteren van de dienstverlening en informatievoorzieningen aan ondernemers. Middels de realisatie van de frontoffice wordt hier aan tegemoet gekomen. Verder verdient ook het ruimtelijk beleid aandacht, ofwel het zorg dragen voor voldoende ontwikkelen uitbreidingsmogelijkheden in de toekomst voor het bedrijfsleven.

Tabel 2 Belangrijkste onderwerpen die het vestigingsklimaat beïnvloeden6

Werkgelegenheid De gemeente Steenwijkerland heeft vanaf 2000 een positieve werkgelegenheidsontwikkeling doorgemaakt. De werkgelegenheid is gestegen van bijna 12.500 in 2000 tot ruim 14.800 eind 2007. Professor Van Dijk, hoogleraar regionale arbeidsmarktanalyse van de Rijksuniversiteit Groningen, is gevraagd om de werkgelegenheid(sgroei) van Steenwijkerland te analyseren en te relateren aan Noord Nederland. In zijn rapportage constateert hij dat de werkgelegenheid (met 2,6% groei) aanzienlijk sterker gestegen is dan in de omliggende gemeenten en kernzones in het Noorden. Alleen Heerenveen met een jaarlijkse groei van 2,5% komt in de buurt. Ook de absolute groei met 2.500 banen van Steenwijkerland is groot. In het Noorden laten alleen de vier gemeenten Groningen, Leeuwarden, Smallingerland en Heerenveen een grotere absolute groei, maar dat is niet verwonderlijk omdat die, met uitzondering van Heerenveen, veel groter zijn. Tabel 3 geeft deze ontwikkeling van Noord Nederland en West Overijssel weer van gemeenten met meer dan 10.000 arbeidsplaatsen.

6

Aangezien aan ondernemers de mogelijkheid is geboden 2 onderwerpen te noemen die het zwaarst wegen, telt het totaal

op tot 200%.

14


Gemeente Steenwijkerland Heerenveen Smallingerland Sneek Meppel Zwartewaterland Hardenberg Kampen Zwolle Raalte Leeuwarden Groningen Noordoostpolder Deventer Hoogeveen Assen Winschoten Emmen Veendam Stadskanaal Coevorden Hoogezand Delfzijl

2000

2007

% groei

Groei absoluut

12.385 16.430 20.602 12.283 14.243 9.281 20.759 16.370 73.660 13.644 50.498 97.124 21.257 43.454 21.741 28.599 9.206 41.487 10.806 9.691 11.725 13.461 12.195

14.867 19.543 23.992 14.140 16.103 10.482 23.306 18.306 81.183 14.952 53.835 102.815 22.375 45.573 22.749 29.661 9.419 41.027 10.550 9.348 10.934 11.643 9.937

20.0 18.9 16.5 15.1 13.1 13.0 12.3 11.8 10.2 9.6 6.6 5.9 5.3 4.9 4.6 3.7 2.3 -1.1 -2.4 -3.5 -6,8 -13.5 -18.5

2.482 3.113 3.390 1.857 1.860 1.201 2.547 1.936 7.523 1.308 3.337 5.691 1.118 2.119 1.008 1.062 213 -460 -256 -343 -791 -1818 -2.258

Tabel 3 Ontwikkeling arbeidsplaatsen Noord Nederland/West Overijssel 2000-2007 van gemeenten met meer dan 10.000 arbeidsplaatsen

In Steenwijkerland bleef de werkgelegenheid in de industrie goed op peil, al is in recente jaren sprake van een flinke daling. In veel andere gemeenten daalde de werkgelegenheid in de industrie al een paar jaar eerder. Deze ontwikkeling duidt er overigens niet op dat het belang van industrie inboet. Er is sprake van een sterke verwevenheid tussen industriële en dienstverlenende bedrijvigheid. Een richtlijn; één baan in de industrie genereert één baan in de dienstverlenende sectoren. In de industrie is het vernieuwingsvermogen zeer groot. In Steenwijkerland zijn diverse productiebedrijven die in hun branche aan de top presteren. Bedrijven als Huisman, De Graaf en Dyka, Eleq, Kornelis en Polak zijn toonaangevende voorbeelden. Groeifactoren lijken de aanwezigheid van toeristische attracties te zijn. Handel en horeca zijn hierdoor belangrijk voor de werkgelegenheid en blijken ook in omvang sterk te zijn gegroeid, vooral in de recessieperiode tussen 2002 en 2004. In de herstelperiode vanaf 2005 loopt de werkgelegenheidsgroei van Steenwijkerland weer in de pas met de omgeving en in 2007 is die iets lager, maar vergelijkbaar met het gemiddelde uit voorgaande jaren. Over de hele periode zijn naast handel en horeca ook, net als elders, zakelijke dienstverlening en gezondheidszorg belangrijke groeisectoren in Steenwijkerland. Daarmee maakt over een langere periode bezien de economie in de gemeente een ontwikkeling door naar de diensteneconomie. In vergelijking met de A7-zone (Drachten, Heerenveen) en de Drentse Stedenband (Meppel, Hoogeveen, Emmen) is m.n. de handel en horeca relatief sterk vertegenwoordigt in Steenwijkerland. De commerciële diensten blijven nog relatief achter, alhoewel deze zowel absoluut als relatief de laatste jaren fors zijn gegroeid. De resultaten van deze studie t.a.v. de sterke positie in de recreatie, horeca en handel

15


van komen overeen met de studie van Triple E. Dit bureau heeft onlangs in opdracht van het Nationaal Park Wieden-Weerribben i.o. een onderzoek uitgevoerd naar de economische betekenis van het Nationaal Park. Vele banen zijn te herleiden tot de aanwezigheid van natuur, water en landschap. Deze cijfers en scores zijn mooi en geven blijk van vertrouwen. Het is echter een terugblik op de uitmuntende prestaties van de afgelopen jaren. Met goede uitgangspunten en refererend aan de unique selling points moet het mogelijk zijn de groeiambities ook in de toekomst te kunnen realiseren. Triple E levert daarvoor een aardige onderbouwing. Op grond van een inputoutput analyse heeft zij berekend dat door de aanwezigheid van het Nationaal Park de werkgelegenheid extra zal toenemen met 140 fte, met name in de horeca en de handel. Sectoren die – zoals uit de RUG studie blijkt – in de afgelopen periode ook voor een boven autonome groei hebben gezorgd. De handel en horeca zal met 10% stijgen, ook de zakelijke diensverlening zal met een groei van 9% duidelijk profiteren van het Nationaal Park. Bedrijfsvestigingen en bedrijventerreinen De ontwikkeling van het totaal aantal bedrijfsvestigingen vertoont vanaf 2001 een gunstig verloop. In 2007 kende de gemeente ruim 2.750 bedrijven t.o.v. 2.400 in 2001. Meer dan 80% van het aantal vestigingen heeft 5 of minder werkzame personen in dienst. Meer dan de helft hiervan betreffen vestigingen met één werkzame persoon. De groei van het aantal bedrijfsvestigingen is het saldo van de totale dynamiek bestaande uit het aantal starters, het aantal opgeheven bedrijven, de van elders binnengekomen bedrijven en verplaatsingen binnen de gemeente. Op grond van geraadpleegde mutatiebalansen van de Kamer van Koophandel van de afgelopen jaren is er binnen deze dynamiek een aantal ruwe patronen 7

weer te geven vanaf 2001 . Het aantal verplaatsingen binnen de gemeente schommelt is in de onderzochte periode 2002-2005 gemiddeld 85 (ondergrens 65, bovengrens 100). Het aantal van elders binnengekomen bedrijven groeit van 56 per jaar naar 77 in deze periode. Opmerkelijk is verder de groei van het aantal oprichtingen van 157 oplopend naar 279. Het aantal vertrokken bedrijven is redelijk stabiel zo rond de veertig bedrijven. Het aantal opgeheven bedrijven is ook stabiel te noemen van zo rond de 125. Belangrijk is verder om een indicatie te hebben in de branches. Procentueel gezien wordt er voornamelijk gestart in de sectoren detailhandel, bouw en persoonlijke diensten. Dit zijn overigens ook over het algemeen de sectoren waar de meeste bedrijven worden opgeheven. De sectoren die het meest binnenkomen zijn adviesdiensten, groothandel en detailhandel. Adviesdiensten en detailhandel zijn ook de sectoren die het meest de gemeente verlaten. Alhoewel het verschil met de overige sectoren gering is. De bouw, detailhandel en persoonlijke diensten vallen op vanwege het relatief hoge aandeel in de verplaatsingen binnen de gemeentegrenzen. Dit sectorale beeld vertoont overeenkomst met de landelijke ontwikkelingen. Gezien de omvang en ontwikkeling verdienen startende bedrijven in Steenwijkerland in dit verband extra aandacht. Het blijkt namelijk dat het aantal starters in Steenwijkerland een positieve ontwikkeling doormaakt, zowel in absolute zin als relatief in vergelijking met de omliggende regio.

7

Opgemerkt dient te worden de bron Mutatiebalansen een andere is dan de BIRO cijfers, die gebruikt worden voor de

werkgelegenheid(sontwikkeling) en de ontwikkeling van het aantal vestigingen. Aangezien de mutatiebalansen als enige inzicht geven in de dynamiek, is gebruik gemaakt van deze bron.

16


Het aantal starters is in de betreffende periode weliswaar overal gestegen, maar de relatieve groei in de onderzochte periode is het grootst in Steenwijkerland (76%). Zie tabel 4. 2002

2003

2004

2005

2006

8

1

12

7

10

15

13

23

33

33

Groothandel

8

13

12

16

10

Detailhandel

19

13

26

24

34

Zakelijke diensten *)

17

30

25

35

35

verzorgende diensten **)

27

17

30

39

35

Overige branches ***)

8

14

19

19

23

Steenwijkerland totaal

102

101

147

173

180

Hardenberg totaal

118

104

147

202

160

Kampen totaal

111

107

143

169

169

Zwolle totaal

265

284

369

451

411

Kamergebied totaal ****)

938

919

1230

1459

1418

Industrie Bouw

*) Vervoer, financiën, adviesdiensten, facilitaire diensten **) Horeca, persoonlijke diensten ***) Landbouw en visserij, algemene diensten, zakelijk beheer, overig

Tabel 4: Ontwikkeling starters

Het aanbod van bedrijventerreinen en de kwaliteit ervan zijn belangrijke randvoorwaarden m.b.t. acquisitie. Naast beschikbaarheid gaat het om de uitstraling en het imago van de terreinen. In de afgelopen jaren is gemiddeld 7 hectare bedrijventerrein per jaar verkocht. In 2007 kwam het resultaat zelfs uit op ruim 8 hectare. Hiermee wordt de collegedoelstelling van uitgifte van gemiddeld 7 hectare gehaald. In de benchmark gemeentelijk ondernemersklimaat kennen Steenwijkerlandse ondernemers een score van 6,5 toe aan de beschikbaarheid van geschikte bedrijfslocaties en de ontwikkeling ervan. In vergelijking met een 6,2 uit de totale benchmark is dit een positief beeld. Ruimte voor ondernemen is in Steenwijkerland derhalve dan ook relatief een sterke factor. De voorraad uit te geven bedrijventerrein bedraagt in de gemeente Steenwijkerland 48 hectare. Tabel 5 geeft het overzicht weer, verdeeld over de verschillende terreinen. Uitgaande van de gemiddelde uitgifte over de afgelopen jaren (7 hectare) betekent dit dat de gemeente voor de eerstkomende 6 tot 7 jaar over voldoende bedrijventerrein beschikt. Om de ambities t.a.v. de werkgelegenheidsgroei te kunnen (blijven) realiseren is het van belang om ook in de toekomst te beschikken over voldoende gevarieerde bedrijventerreinen. In de Toekomstvisie “Naar een SteenRijkerland” wordt uitgegaan van een ruimtebehoefte van 247 hectare, waarvan 88 reeds in bestaande plannen aanwezig is, op de markt gebracht en voor een groot deel reeds uitgegeven. Resteert een opgave van 160 hectare van 2010 tot 2030. Hiermee wordt de lijn van een gemiddelde uitgifte van 8 hectare per jaar bestendigd.

17


Bedrijventerreinen Woldmeenthe Oostermeentherand Bedrijventerrein NOVAC Bedrijvenpark Eeserwold Bedrijventerrein Hooidijk Stationsomgeving Steenwijk Schaarkampen-zuid Kanaalweg Blokzijl bedrijventerrein Boterberg-zuid bedrijventerrein Kuinre

Totaal

bruto

netto

Uitgegeven Voorraad Onderhanden

4 12,5 5 35 15,3 1 5,7 5,2 6,1 2,2

3,3 11,57 3,7 26 11,5 0,7 4,6 4,1 4,6 2

2,2 11,1 2,6 0,25 3,7 0,4 0,7 1 2 0

1,1 0,47 1,1 25,75 7,8 0,3 3,9 3,1 2,6 2

0,3 0,47 0,7

92

72

24

48

12

4,7 3,4 1 ha 1,5

Tabel 5 Ontwikkeling oppervlakte bedrijventerreinen in hectares (bron: REO, gemeente Steenwijkerland, april 2008)

De terreinen in Blokzijl, Oldemarkt, Kuinre en Vollenhove lenen zich in het bijzonder voor (de uitbreidingsvraag van) lokale ondernemers. Acquisitie zal zich m.n. richten op de terreinen in en rond Steenwijk. Mogelijkheden zijn er met name op Eeserwold, een toplocatie waar de komende jaren actief op wordt ingezet. Het is een ambitieus project waarin wonen, werken en recreëren worden gecombineerd. Duurzaamheid en kwaliteit staan centraal. Direct aansluitend aan de A32 is een gebied van netto circa 30 hectare bestemd voor een bedrijventerrein Eesergaard (22 hectare) en een kantorenpark Eesercampus (8 hectare). Deze zichtlocatie, is door een goede bereikbaarheid en ruime indeling uitstekend geschikt voor kantoorfuncties. Meer naar het noorden, op Eesergaard, komen vooral bedrijfsfuncties. Het bedrijventerrein is gericht op bedrijven met een hoogwaardige uitstraling. De kavels bieden door een unieke ligging, goede bereikbaarheid, ruime indeling en uitstekende zichtbaarheid, uitstekende mogelijkheden voor uiteenlopende functies van ondernemingen. Naast kwantiteit speelt de kwaliteit van bedrijventerreinen een steeds prominentere rol. Van kwalitatief hoogwaardige terreinen gaat een goede uitstraling uit. Het opknappen en revitaliseren, ondanks de geringe ruimtewinst die dit oplevert, is een belangrijke activiteit. Het realiseren van voldoende ontwikkelingsmogelijkheden beperkt zich dus niet tot het aanleggen van nieuwe terreinen alleen. Ook ondernemers zijn deze mening toegedaan. Het is dan ook verheugend dat vanuit de Business Club Steenwijkerland (in samenwerking met de Kamer van Koophandel) het initiatief heeft genomen om te komen tot een kwaliteitsverbetering van de bedrijventerreinen en het oprichten van parkmanagement. Inmiddels is de Stichting Parkmanagement Steenwijkerland opgericht. Ruim een jaar na oprichting heeft een groot aantal bedrijven (de teller staat op ruim 80) zich aangesloten bij de stichting parkmanagement Steenwijkerland. Voor de verdere ontwikkeling en uitrol van parkmanagement maakt de stichting gebruik van de diensten van Hanzevast, dat meerdere soortgelijke projecten uitvoert. Naast het verbeteren van de samenwerking tussen bedrijven, het realiseren van inkoopvoordelen, richt de stichting zich op kwaliteitsverbetering van de terreinen. Het bureau Oranjewoud is gevraagd om hiervoor een masterplan op te stellen. Het plan – voorzien van een actieprogramma en financiële doorvertaling ervan is onlangs opgeleverd. Dit vormt de basis voor de verdere verbetering van de terreinen en de bedrijfsruimtes. Het betreft hier de terreinen Groot Verlaat, Dolderkanaal, Boterberg en De Weijert.

18


Concluderend Een goed ondernemersklimaat is randvoorwaarde voor het succesvol kunnen acquireren van bedrijven. Daarnaast geeft het aanknopingspunten om het bestaande bedrijfsleven beter te binden. Het ondernemersklimaat is goed, maar gelijk met het gemiddelde. We steken er als geheel dus niet bovenuit. Wel scoren we op een aantal onderdelen bovengemiddeld: met name t.a.v. de bereikbaarheid, ligging, kwaliteit woonomgeving en recreatieve voorzieningen. Alhoewel er geen zwaktes zijn is en blijft verder investeren en ontwikkelen noodzaak om de positie te behouden en te versterken. Op grond van het huidig ondernemersklimaat kan met vertrouwen worden ingezet op het acquireren van bedrijven van elders. De groei van de werkgelegenheid maakt zowel absoluut als relatief een positieve ontwikkeling door. De procentuele groei over de afgelopen jaren is hoger dan alle enigszins vergelijkbare gemeenten in het Noorden. Ook in de recessieperiode is er een groei gerealiseerd, wat aantoont dat het groeipatroon niet erg conjunctuurgevoelig is. Met name de groei in de handel en horeca, zorg en zakelijke diensten valt op. Dit als gevolg van de aanwezigheid van toeristische voorzieningen, die op hun beurt weer profiteren van de unieke gebiedskwaliteiten en natuurwaarden. De aanwezigheid van de natuurwaarden als bijvoorbeeld het nationaal park zal ook in de toekomst een belangrijke rol vervullen in de groei van de werkgelegenheid. Met het binnenhalen van bedrijven van elders, passend in het profiel en het realiseren van voldoende groeimogelijkheden vo or het bestaand bedrijfsleven zal het mogelijk moeten zijn om ook in de toekomst een werkgelegenheidsgroei te kunnen realiseren. De dynamiek van het bedrijfsleven is groot. Per saldo is er een toename van het aantal bedrijven waar te nemen. Positief is dat er meer bedrijven de gemeente binnenkomen dan dat er vertrekken. Een voorzichtige inschatting leert echter wel dat het vertrekcijfer hoger dan het landelijk gemiddelde. Starters maken absoluut en procentueel een groei door en zijn belangrijk voor de werkgelegenheidsontwikkeling. Jaarlijks wordt er gemiddeld 7 hectare bedrijventerrein uitgegeven. Naast kwantiteit wordt kwaliteit steeds belangrijker. Het geeft nieuwe mogelijkheden op de terreinen en zorgt voor meer uitstraling. Goed functionerende bedrijvent erreinen zijn aldus goed voor acquisitie. De ontwikkelingen t.a.v. het aantal bedrijfsvestigingen en de grondverkopen bevestigen de conclusies van het ondernemersklimaat. Het klimaat is goed en vertaalt zich naast groei van werkgelegenheid ook in een positieve ontwikkeling in het aantal bedrijven en bedrijventerreinverkoop. Gerichte, thematische acquisitie kan een belangrijke verdiepingsslag betekenen.

19


Bijlage 3

Arbeidsmarktprofiel

Om een zekere kritische massa te hebben voor het instandhouden en verbeteren van het voorzieningenniveau, heeft de gemeente de ambitie door te groeien naar 45.000 inwoners. Evident is dat deze ambitie alleen te realiseren is als de gemeente groeit. Nieuwe mensen aantrekken dus. Met name gericht op een bovenmodaal inkomen. In het gemeentelijk woonplan is dit gespecificeerd door in te zetten op het aantrekken van gemiddeld zo’n 100 à 150 nieuwe huishoudens per jaar. De bevolkingsomvang tussen de 15 en 64 jaar is vanaf 2000 met 0,6% gegroeid, mede door een flink positief migratiesaldo. Daardoor is de groei iets hoger dan in andere noordelijke ons omringende gemeenten. De beroepsbevolking is met 0,4% per jaar gegroeid in een iets lager tempo dan elders, gezien de minder snelle groei van de participatiegraad hier. Als uitgangspunt is gekozen voor een balans tussen wonen, werken en voorzieningen. Een aantrekkelijke woongemeente met relatief veel forensisme is prima, maar ook de eigen economische basis moet voldoende ontwikkeld zijn. Het blijkt dat de gemeente in relatie tot omliggende gemeenten veel inwoners kent maar relatief weinig arbeidsplaatsen. Dit betekent dat veel inwoners in andere gemeenten een baan hebben en dus pendelen. Juist vanwege de aantrekkelijke woonomgeving, de ligging en de goede verbindingen is het een aantrekkelijke woongemeente voor forenzen en wordt een uitgaande pendel geaccepteerd. In zijn studie concludeert Van Dijk dat drie kwart van de banen in de gemeente wordt vervuld door eigen inwoners; hetgeen relatief hoog is. De inkomende pendel is circa 4.000, de uitgaande pendel maar liefst circa 9.000. Het verhoudingsgetal banen/bevolkingsomvang geeft een indicatie voor de balans tussen wonen, werken en voorzieningen. In Nederland bedraagt dit 1:2,5, in Steenwijkerland is dit 1:3. Uitgaande van de groeiambitie naar 45.000 betekent dat op grond van dit verhoudingsgetal een groei van het aantal arbeidsplaatsen naar een totaal van ongeveer 18.000. De ontwikkeling naar een verhouding van 1:2,5 is een proces van lange adem en afhankelijk van een groot aantal factoren. Echter gezien de hoge woonfunctie en de relatief grote uitgaande pendel is dit verhoudingsgetal voor Steenwijkerland weliswaar een fraai streefgetal, maar geen harde norm. Gebleken is dat Steenwijkerland een relatief sterke toename heeft gehad van het aantal arbeidsplaatsen. Tevens bleek dat relatief veel van de arbeidsplaatsen door inwoners van de gemeente zelf worden vervuld. Dit alles impliceert dat er relatief weinig inwoners zullen zijn die werkloos zijn. Dit beeld is juist en wordt door het onderzoek van Van Dijk bevestigd. De werkloosheid in Steenwijkerland is het laagst van alle in het onderzoek beschouwde gebieden over de gehele onderzoeksperiode. Het werkloosheidspercentage zit in Steenwijkerland op ongeveer het landelijke gemiddelde. Wat wel opvalt is dat de daling in de omliggende gemeenten en gebieden de laatste jaren veel sterker is geweest dan in Steenwijkerland. Deze minder sterke werkloosheidsdaling kan samenhangen met het feit dat het werkloosheidspercentage voor Steenwijkerland het niveau van de frictiewerkloosheid nadert. Dit betekent dat de goed plaatsbare werklozen een baan gevonden. De groep die overblijft heeft een grotere afstand tot de arbeidsmarkt en dan stokt de daling van de werkloosheid. Interessant is het verder zicht te hebben op het opleidingsniveau van de werkende beroepsbevolking. Het opleidingsniveau is in Steenwijkerland gestegen. Was eind jaren negentig het percentage hoog opgeleiden 16%, dit is nu 21%. Ondanks deze stijging loopt het relatief gezien achter bij de landelijke (32%), noordelijke (30%)en provinciale niveau (27%).

20


Concluderend Steenwijkerland kent een forse groei-ambitie in termen van bevolkingsgroei. Deze ambitie kan alleen gerealiseerd worden middels migratie. De jaarlijkse groei van 0,6% is hoger dan het omliggend gebied, mede veroorzaakt door het positieve migratiesaldo. Door de aantrekkelijke woonomgeving, de ligging en de goede verbindingen is het een forenzengemeente. Steenwijkerland kent dan ook een forse uitgaande pendel. Ondanks het feit dat een hoge uitgaande pendel wordt geaccepteerd is het van belang te streven naar een betere balans tussen wonen, werken en voorzieningen. M.a.w. het realiseren van meer banen staat nog steeds hoog in het vaandel. Het aantrekken dus van nieuwe mensen gelokt door nieuwe banen van nieuwe vestigingen, en het bieden van alternatieven voor mensen die pendelen.

21

Ruimte voor acquisitie. Programma

Recommend Documents