Ruggespraak. 12 Twee maanden op aardappeldieet. 18 Rondje langs de velden. 4 Maureen Storey: Zorg voor wetenschappelijke onderbouwing

Ruggespraak

3

12 Twee maanden op aardappeldieet 18 Rondje langs de velden 4 Maureen Storey:

‘Zorg voor wetenschappelijke onderbouwing’

Relatiemagazine van HZPC • jaargang 15 • nummer 3 • oktober 2013

v o o rspraak

Ondernemen zonder risico’s gaat nauwelijks Rond deze tijd van het jaar zijn we nog bezig met de afronding van het afgelopen jaar, maar ook al volop bezig met de verkopen en leveringen van het jaar 2013/14. Elders in dit blad leest u de financiële resultaten over 2012/13. Een bijzonder jaar voor HZPC met een mooi operationeel resultaat, maar met een flinke voorziening en daardoor een klein nettoresultaat.

Iedere ondernemer weet dat ondernemen zonder risico’s te nemen nauwelijks mogelijk is. HZPC weegt de risico’s zorgvuldig af en beslist dan of bepaalde investeringen wel of niet doorgaan, of dat er wel of niet geleverd wordt naar een bepaald land etc. Veelal pakt dat goed uit. Soms niet. De langetermijndoelstellingen van HZPC staan dan altijd voorop. De doelstelling is om enerzijds een goed rendement te maken op het vermogen van de organisatie en anderzijds een goede prijs te betalen aan onze telers. Dat laatste is in het afgelopen jaar wel gelukt. Het eerste helaas niet. Maar we verwachten dat we dat voor een groot deel in de komende jaren weer kunnen corrigeren. HZPC blijft haar ambities nastreven. Onze langetermijnstrategie is niet veranderd. Oogst 2013 De oogst van 2013 was door droogte stilgevallen. Uiteindelijk heeft het mooie weer ons vanaf half september weer geholpen. Daarmee is het echter wel een late oogst. Dat heeft jammer genoeg gevolgen voor de vroege leveringen. De opbrengsten zijn gemiddeld aan de lage kant met relatief veel bovenmaatse aardappelen. Het is uiteraard onze taak om met deze gegevens weer zo goed mogelijk te plannen richting onze klanten en een ieder tevreden te stellen.

• Ruggespraak

Een kleiner aanbod aan pootaardappelen in Europa en, over het algemeen, een hoge prijs voor consumptieaardappelen maken dat er in grote delen van Europa wel een goede vraag bestaat naar pootaardappelen. Menig consumptieteler zal al zijn consumptieaardappelen afleveren. Achtergehouden consumptieaardappelen, die worden gebruikt als pootgoed, is veruit onze grootste concurrent in Europa.

2

In Noord-Afrika zijn de prijzen voor consumptieaardappelen niet overal hoog. We zullen niet in alle landen dezelfde vraag krijgen als vorig jaar. Maar we zijn in het algemeen positief over de afzetmogelijkheden. Uiteraard blijft het Midden-Oosten ons zorgen baren, met name de situatie in Syrië. Toch proberen we

ook dit jaar daar weer pootaardappelen te leveren, hoewel delen van de westerse wereld en ook diverse Nederlandse banken dat niet ondersteunen. Deze banken vinden het belangrijker om de VS te volgen dan om Nederlandse bedrijven te faciliteren met de export. HZPC blijft leveren aan Syrië. We achten dat ook belangrijk voor de bevolking. Er bestaat geen boycot vanuit de VN, de EU of de Nederlandse regering, dus politiek gezien, zijn we niet gehinderd. We leveren ook geen chemie of ijzer. We leveren uitgangsmateriaal voor gezond en noodzakelijk voedsel voor de gehele bevolking aldaar. Een ander politiek probleem is Rusland. Rusland houdt de grens voor aardappelen uit de EU gesloten. Als daar geen oplossing voor wordt gevonden, kunnen we niets leveren. Het ziet er nog niet naar uit dat er snel een oplossing komt. Als we dit jaar niets kunnen leveren, heeft dat invloed op de Nederlandse pool, maar vooral op de Finse pool en het resultaat van de betrokken HZPC-deelnemingen. Een oplossing moet gevonden worden door politici. We zijn sterk betrokken bij dit dossier, maar we kunnen als aardappelhandelaar deze discussie niet beïnvloeden. Het gaat over veel meer dan aardappelen. Het is nog vroeg in het verkoopseizoen. Maar als we op dit moment een voorzichtige inschatting maken van de uiteindelijke poolprijs, dan zijn we positief gestemd. Uiteindelijk telt voor een teler de opbrengst maal de prijs. Met de lagere hectare-opbrengsten dit jaar zal dat gemiddeld een lager cijfer worden dan het cijfer over 2012/13. Europees keuringssysteem In deze rubriek schrijf ik regelmatig over de discussies in Europa betreffende onze handel. De discussie over harmonisatie van de Europese keuringssystemen is langzaam gestart, maar komt nu in een versnelling. De pootaardappelhandel heeft ernaar gestreefd om een uniform keuringssysteem neer te zetten in Europa. Als Europese handelaren zaten we op één lijn. Maar ieder land in Europa moet meedoen. Daartoe moeten compromissen worden gesloten. Er komt ongetwijfeld een Europees systeem, maar dat systeem zal lagere normen kennen dan voor de handel wenselijk is. De rest zullen we privaat moeten regelen. Hoe we dat willen gaan regelen, moeten we binnenkort gaan bepalen. Het kan zijn dat in 2015 het nieuwe systeem in werking gaat. Dan moeten we er klaar voor zijn! Ambities HZPC werkt aan de verkopen en leveringen voor 2013. We werken aan onze langetermijndoelstellingen in diverse regio’s in de wereld. We blijven bouwen aan een HZPC die toonaangevend is in de gehele pootaardappelwereld. We willen innovatief zijn op velerlei terreinen in ons vak. Het doet ons deugd dat velen dat zien en erkennen. We blijven werken aan een goed rendement voor onze aandeelhouders en een mooie prijs voor onze telers.

In deze Ruggespraak 4 Zorg voor de wetenschappelijke onderbouwing ...

18 Rondje langs de velden Nederland Internationaal

Interview Maureen Storey, directeur APRE

6

College van telers



‘The next level’

7

Financieel nieuws



Seizoen 2012/13

8

Memphis

4



7

Interview Cees Kooy

25 Nationaal schooltuinproject

Teelt in beeld

24

26 Uit de markt 12

12  Twee maanden op aardappeldieet

28 Een dag uit het leven van

Schaalvergroting en voortschrijdende techniek Jaap en Leo Vaandrager

25

30 Nieuwe medewerkers

14 Potato Europe Een terugblik

22

24 Agroshow in Bednary

10  Werken aan meer begrip tussen ... HZPC & Nedato



22 Hobbyteler zet aardappelen op de kaart

14

31 Agenda

28

van de redactie Toen de redactie de foto op de voorkant van deze Ruggespraak onder ogen kreeg, hadden we allemaal dezelfde reactie: het water liep ons in de mond. Wat kan een aardappeltje toch lekker zijn. En dan zo’n aardappelsalade, met rookworst en verse peterselie. Mmmm. Zo gepiept, daar heb je geen recept voor nodig. Dat aardappelen gezond zijn, wist u natuurlijk allang, maar het is leuk dat ook eens uit de mond van anderen te horen. Zoals van Maureen Storey uit Noord-Amerika, directeur van APRE, of van Chris Voigt, directeur van de Washington State Potato Commission, die zijn gezondheid omhoog zag schieten na een dieet van uitsluitend aardappelen. Maar ook dichter bij huis hebben we zo onze kenners. De Friese topkok Reitse Spanninga bijvoorbeeld. En wie wel eens naar ‘Man bijt hond’ kijkt, weet ook dat Grote Frans en Lytse Frans zich op hun vakantiereis naar Duitsland ‘behelpen’ met een dieet van louter gebakken aardappelen met spek en uien. Nou ja, Grote Frans wil ‘s morgens ook nog wel eens een dikke naaktslak zo in zijn mond stoppen! Of wilt u graag weten hoe hobbyteler Cees Kooy zijn aardappelen op de kaart zet? Kortom, er valt in deze Ruggespraak weer heel wat te smullen!

Gerard Backx

3

interview

‘Zorg voor de wetenschappelijke onderbouwing van je verhaal.’

APRE, de ‘Alliance for Potato Research & Education’ is de organisatie in Noord-Amerika die drukdoende is om de vooroordelen en onkunde met betrekking tot de gezondheidsaspecten van aardappelen uit de weg te ruimen. APRE heeft in de korte tijd dat ze bestaat flink aan de weg getimmerd. Door de vele spreekbeurten en aanwezigheid op congressen is APRE dé stem van de aardappelindustrie wanneer het gaat om de voedingswaarde van de aardappel. Aan de telefoon spreken we met Maureen Storey, directeur van deze organisatie, over het hoe, wat en vooral waarom.

Wat is APRE?

Wat is jullie doelgroep?

“APRE is een organisatie die is opgericht en wordt gedragen door een aantal grote aardappelorganisaties in de Verenigde Staten en Canada. Afgevaardigden van onder andere LambWeston, McCain Foods, Simplot, Cavendish Farms en de National Potato Council zitten in de huidige raad van bestuur, maar ook diverse lokale aardappelorganisaties zijn bij APRE aangesloten.”

Maureen: ”APRE bouwt actief aan de wetenschappelijke fundering over de voedingswaarde van de aardappel. We creëren partnerships met belangrijke medische beroepsorganisaties in de Verenigde Staten en Canada en we leiden diëtisten en gezondheidswerkers op, door hen te voorzien van de meest recente wetenschappelijke onderzoeken en informatie over aardappelen in voeding, consumptie, en niet te vergeten de betaalbaarheid van de aardappel. De consument wordt uiteindelijk via deze organisaties of personen bereikt.”

Waarom is APRE in 2011 opgericht? “Het was duidelijk dat de consumptie van aardappelen afnam en dat baarde zorgen. Er was te veel verkeerde informatie in omloop over de aardappel. Daarbij komt dat een aantal hippe diëten, zoals het vet-dieet, aardappelen schrapte uit het lijstje met toegestane voedingsmiddelen. Er was dus duidelijk behoefte aan een informatiepunt over de feiten met betrekking tot de aardappel in zijn algemeenheid.”

• Ruggespraak

Hoe is de organisatie opgezet?

4

“Ik ben het gezicht van APRE en samen met mijn assistente op kantoor zijn wij de basis van de organisatie. Daarnaast worden we bijgestaan door een groep consultants die op freelance basis voor ons werken, bijvoorbeeld in data-analyse of communicatie.” Maureen Storey zelf heeft een jarenlange achtergrond in de voedings- en onderzoekswereld. Voor APRE werkte ze als manager wetenschapsbeleid voor de ‘American Beverage Association’, een overkoepelende organisatie van en voor producenten van alcoholvrije dranken.

Noem eens wat voorbeelden van wat jullie zoal doen? “Een van de recente projecten hebben we laten uitvoeren door de Universiteit van Texas. De vraag was welk deel van de warme lunch die op scholen geserveerd wordt, uiteindelijk niet opgegeten en weggegooid werd. ‘What is Served and what is Wasted’? Veel verspilling geeft veel kosten, dus daarom kijkt men altijd erg nauwkeurig naar welke ingrediënten niet gegeten worden. Gelukkig blijkt uit het onderzoek dat er weinig aardappelproducten worden weggegooid. Met deze resultaten kunnen wij bij de scholen en instellingen aantonen dat het niet verstandig is om het aandeel aardappelproducten te verminderen tijdens de lunch. Een ander voorbeeld is dat we samenwerken met USDA (United States Department of Agriculture). We adviseren hen in de nieuwe voedingscampagne ‘MyPlate’, die volwassenen en kinderen een duidelijke richtlijn geeft over hun dagelijkse voe-

Opvallend verschil is dat aardappelen in ‘MyPlate’ genoemd worden onder de ‘groenten’ en bij de Nederlandse schijf van vijf onder de ‘granen’ vallen. Leuk om eens rond te kijken op de website van www.choosemyplate.gov

dingspatroon. Met onze wetenschappelijke kennis over aardappelen hebben we een duidelijke plaats voor de aardappel in het advieslijstje weten te bewerkstelligen. Ook ben ik regelmatig een van de sprekers op congressen die gaan over gezondheid, voedsel en diëtiek, waar we de gelegenheid hebben om de misverstanden over de aardappel uit de weg te ruimen. Verder is onze website een bron van informatie. We delen de wetenschappelijke onderzoeken met betrekking tot aardappelen en proberen de resultaten zo nodig in korte video’s uit te leggen.”

Initiëren jullie zelf projecten? “Dat wisselt,” zegt Maureen. “Sommige onderzoeken lopen al of hebben een bredere basis dan alleen aardappelen. In andere gevallen is er een onderzoeksvraag die we verder willen uitwerken. Dan zoeken wij partners die het onderzoek voor ons kunnen uitvoeren.”

Wat zijn de plannen voor de toekomst? “We werken momenteel aan een onderzoeksplan voor de komende vijf tot zeven jaar, vooral om dit gestructureerd aan te pakken. Verder is het natuurlijk altijd noodzaak om onze naamsbekendheid onder de doelgroep te vergroten. Mensen kunnen

zich via de website inschrijven voor nieuwsbrieven, maar we willen ook meer gebruik gaan maken van social media zoals Facebook en Twitter. Erg leuk initiatief is dat we pas een Twitter chatavond hebben gehouden, waar mensen konden meepraten over aardappelvoedselfeiten. Dit heeft ons weer interessante inzichten en nieuwe volgers opgeleverd.”

Heeft u tips voor ons in Europa? “Vooral in de professionele gezondheids- en voedingssector is het belangrijk voor je geloofwaardigheid om feiten op tafel te kunnen leggen. Dus ja,” sluit Maureen af, “zorg voor de wetenschappelijke onderbouwing van je verhaal waardoor dit meer waarde heeft dan slechts iemands mening.” Annemarie Blitterswijk

I

www.apre.org www.facebook.com/AllianceForPotatoResearchAndEducation @SpudNutrition

5

college van telers

financieel nieuws

Een zeer goed operationeel jaar met slechts een beperkt financieel resultaat

‘The Next Level’ Dat was dit jaar het thema voor het internationale aardappelevenement Potato Europe. Velen van u zullen ongetwijfeld een bezoekje hebben gebracht aan Emmeloord, de plaats waar het evenement dit jaar werd gehouden. Het thema sluit aan bij de internationale functie die Potato Europe heeft, waarbij overdracht van kennis voorop staat. Alle partijen in de aardappelketen kunnen hier hun voordeel mee doen, van handelshuis tot u, als individuele teler. Vooral op het gebied van de precisielandbouw was er veel te zien en dit soort technologie zal zich ongetwijfeld steeds verder ontwikkelen.

• Ruggespraak

Terug naar de collegezaken. In maart van dit jaar zijn de telersvergaderingen weer gehouden, vijf in totaal. In de vergadering te Emmeloord hebben we afscheid genomen van Tammo Schreuder. Tammo was statutair aftredend, na acht jaar lid te zijn geweest van het college van telers. Tevens was hij vanaf 2009 secretaris van het college. Vanaf deze plaats willen wij als college Tammo nog bedanken voor zijn inzet en toewijding waarmee hij zijn werk heeft gedaan. Als nieuwe collega mochten we Jeender Bonnema welkom heten. Jeender is afkomstig uit de NOP en heeft alweer een paar vergaderingen meegedraaid. Wij wensen hem veel succes met het werk binnen het college. Door het vertrek van Tammo was de functie van secretaris vacant, het college heeft Nanning Giliam als nieuwe secretaris benoemd.

6

Als ik dit schrijf, eerste week van oktober, zijn de meeste pootaardappelen uit de grond. De opbrengsten zijn wisselend en, zoals verwacht, beduidend lager dan vorig jaar. Het ’Level’ van 2012 was niet te handhaven, want ondanks alle (precisie)techniek blijft de natuur toch de baas. De kwaliteit ligt op een goed niveau, echter moet worden opgemerkt dat hier en daar toch iets meer schurft en rhizoctonia voorkomt. De nacontrole uitslagen op virusziekten beginnen nu ook binnen te komen. Dankzij de PCR-methode zijn deze uitslagen nu in een vroeg stadium bekend. Zoals u wellicht bekend is toetst de NAK ook dit jaar alle S-partijen op Erwinia. Dit geschiedt via dezelfde PCR-techniek, gecombineerd met een toets op bruinrot/ringrot. Deze uitslag duurt langer dan de nacontrole toets. Via een versnelde procedure kan de uitslag echter binnen vier weken na bemonstering

binnen zijn. Dankzij deze methode kan HZPC al in een vroeg stadium de voorraadpositie van de uitplant in beeld hebben. Dit om eerder de verdeling te kunnen maken en daarmee ook eerder over te kunnen gaan tot uitleveren. Dit was en is een nadrukkelijke wens van de telers. Daarnaast heeft HZPC, in samenspraak met het college van telers, gekozen om alle uitplantpartijen te toetsen op Erwinia. Dit gebeurt via de zogenaamde vacuümtoets. Deze toets is ontwikkeld in het Deltaplan Erwinia. Resultaten tonen aan dat met de vacuümtoets meer Erwinia wordt gevonden dan met de kapjesmethode die de NAK hanteert. Dit betekent dat voor alle uitplantpartijen twee monsters worden genomen. Dus alle S- en SE-partijen die u aankoopt zijn: 1. beoordeeld op het veld door de NAK en de buitendienstmedewerker van HZPC, 2. door de NAK getoetst op Erwinia en virus en 3. door HZPC getoetst op Erwinia. De bedoeling (en verwachting) van deze inspanningen zijn wel dat ’The Next Level’ van de pootgoedteelt bij onze telers (iets) hoger komt te liggen. Eens in de twee jaar wordt er door HZPC een studiereis georganiseerd voor het college van telers. Afgelopen voorjaar hebben we een bezoek gebracht aan Marokko. Dit land importeert jaarlijks ongeveer 38.000 ton pootgoed waarvan ongeveer 26.000 ton uit Nederland. HZPC levert hiervan een belangrijk deel, waarbij Desiree nog steeds het grootste ras is. We hebben diverse aardappelpercelen bezocht en telkens werd ons weer duidelijk gemaakt dat phytophthora-resistentie cruciaal is voor het introduceren van nieuwe rassen in dit mooie land. Soms heb je wel eens het gevoel dat in Nederland alle kwaliteitspijlen op Erwinia zijn gericht, maar er zijn meerdere problemen die wij niet als zodanig beschouwen maar wel de nodige aandacht vragen. Als u deze Ruggespraak onder ogen krijgt, ligt het sorteerseizoen weer voor de deur of bent u er reeds mee bezig. Het college wenst u veel succes met deze werkzaamheden en wij hopen u weer te mogen ontmoeten op de TIB-bijeenkomsten in december. N. Giliam, secretaris

In het jaarverslag van 2012/13 wordt de sector Traditional uitgelicht.

In het jaar 2012/13 was er sprake van hoge pootgoedopbrengsten. Zowel in Nederland, Duitsland als in Canada waren de groeiomstandigheden goed en lagen de opbrengsten boven het vijfjaarsgemiddelde. De opbrengsten in Frankrijk en Polen lagen op een meer normaal niveau. Engeland was de grote uitzondering waar de opbrengsten juist laag waren door overvloedige regenval. Wij zijn erin geslaagd om deze grote hoeveelheid pootgoed tegen prima prijzen te verkopen. Met name voor onze beschermde rassen hebben we goede prijzen gerealiseerd. Hierdoor lag het gemiddelde nettoprijsniveau boven het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar en hebben wij in 2012/13 de op één na hoogste netto-omzet tot dusverre gerealiseerd. De brutomarge was zelfs de hoogste die we tot nu toe hebben bereikt. De laatste jaren hebben we fors geïnvesteerd in ons bedrijf waardoor ons kostenniveau is toegenomen. Vorig jaar hebben we geconcludeerd dat de kosten nu op een goed niveau liggen om onze strategie voortvarend te kunnen implementeren. De investeringen moeten zich nu gaan vertalen in een structureel hogere brutomarge. Daarom hebben we onze kosten in 2012/13 met niet meer dan 4% willen laten stijgen. Dit hebben we ook gerealiseerd (exclusief kosten voor de voorziening debiteuren). 2012/13 was in de basis dus een zeer goed jaar, maar werd overschaduwd door de politieke en economische situatie in Noord-Afrika en in het Midden-Oosten. Met name de situatie in Egypte heeft grote gevolgen voor ons gehad. Positief is dat we de pootgoedteelt voor Egypte voor komend boek-

jaar hebben behouden en dat we optimale waarborgen hebben gecreëerd voor de middellange termijn. We gaan leveren op basis van goede betalingszekerheden. We zijn intensief bezig om de nog openstaande vordering op Egypte binnen te krijgen. Voorzichtigheidshalve hebben we echter alle nog openstaande vorderingen op Egypte willen voorzien. Hetgeen we nog binnenkrijgen van onze oude vorderingen zal daarmee ten gunste van het toekomstige resultaat komen. Hierdoor hebben we nu een forse tegenvaller waardoor het nettoresultaat in 2012/13 uitgekomen is op €EUR 1.016.000. De aandeelhouder heeft besloten om hiervan EUR 784.000 uit te keren, één euro dividend per certificaat. Zonder de additionele voorzieningen die we voor Egypte hebben moeten reserveren zou 2012/13 het op één na beste jaar ooit zijn geworden, net na het uitzonderlijk recordjaar 2010/11. Dat een in de basis zo’n goed jaar eindigt met slechts een beperkt financieel resultaat is een teleurstelling. Gelukkig kan HZPC zo’n tegenvaller door haar solide vermogens- en liquiditeitspositie absorberen. In de basis staat HZPC er erg goed voor. Met de investeringen die we de laatste jaren in onze organisatie hebben gedaan zijn we goed in staat om onze strategie van beheerste (internationale) groei te implementeren. We verwachten dan ook dat we onze omzet in euro’s en tonnage verder kunnen laten groeien om zo onze ondernemingsdoelstellingen ook in de toekomst te kunnen realiseren. Feico Tijmstra

7

teelt in beeld N e d erlan d

Teelt in beeld:

Memphis Memphis is een middenvroeg, roodschillig en geelvlezig ras met als voornaamste afzetgebied het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Midden- en Oost-Europa. Ook andere markten overzee, waarnaar roodschillige pootaardappelen worden verscheept, tonen interesse.

Het bedrijf van de maatschap Binnema bevindt zich ten noorden van Marrum. De maatschap bestaat uit de broers Karst, Sieds en Herman Binnema. Naast het bedrijf in Marrum hebben ze ook nog een bedrijf in St. Annaparochie. Bovendien mesten ze ook slachtkippen en ook een windmolen maakt deel uit van het bedrijf. Het rassenpakket is erg breed met de rassen Carrera, Fabula, Innovator, Memphis, Monalisa, Spunta, Taurus en Ukama. Dat brede pakket is mede ontstaan door een recente uitbreiding van het areaal. Zowel buitendienstmedewerker Willem Vellema als de maatschap streven naar een vermindering van het aantal rassen.

• Ruggespraak

Miniknollen Nieuwe rassen komen op het bedrijf door miniknollen en van de oudere rassen wordt pootgoed aangekocht in klasse S en/of SE. De eerste generatieteelt uit miniknollen wordt natuurlijk met de hand gerooid en bij de nateelt in het tweede jaar wordt een rooimachine ingezet. De opbrengst van de miniknollen wordt in kiembakken bewaard, de tweedejaars stammen in kisten. Deze worden laat gesorteerd. Veldgewas wordt bewaard bij een temperatuur van 8 tot 10ºC. Na het sorteren gaan de aardappelen in de mechanische koeling bij 3,5ºC. Het pootgoed wordt ongeveer drie weken voor het poten uit de koeling gehaald. Ook wordt een kistendraaier gebruikt om het aantal kiemen te verhogen. Onduidelijk is nog of voorkiemen bij Memphis voordeel zal opleveren.

8

Eén werkgang Memphis wordt gepoot op percelen van ongeveer 25% afslibbaar, die geploegd worden in de herfst. De rotatie is 1 op 3 met als voorvrucht tarwe. Het poten gebeurt in één werkgang door gebruik van een frontfrees en een ‘Structural’ pootmachine. De pootafstand is ongeveer 15 cm, bij een pootgoedmaat van 28 mm/opwaarts. De knollen worden vrij diep gepoot. De bemesting bestaat uit 350 kg Kalisulfaat en 350 kg Flex 18-12-0 bij het poten. Vervolgens wordt door bladbemesting in drie keer

Memphis: (Muh 92-13 x Muh 91-13) Kweker: Harm Mulder

Bedrijfsgegevens • Mts. Binnnema • 37 hectare aardappelen • 1.20 ha Memphis • 25 tot 40% afslibbaar in Marrum • 10 tot 20% afslibbaar in St. Annaparochie

totaal nog 71 kilo stikstof toegediend. Opgeteld krijgt Memphis dus ongeveer 135 kg N en 42 kg P. Wekelijks wordt een bespuiting uitgevoerd met ‘Refus’, gecombineerd met ongeveer 4 liter minerale olie en ‘Sumicidin’. De selectie geeft weinig problemen, mits uitgevoerd bij donker weer. Memphis is niet echt virusgevoelig. Dit seizoen werd het perceel op 1 augustus volvelds doodgespoten met ‘Spotlight’, waarna op 3 augustus werd geklapt en nagespoten met ‘Reglone’. De opbrengst bedraagt volgens het genomen proefrooimonster 39 ton/ha 28 mm/opwaarts, waarbij Binnema opmerkt dat de partij wel wat grof is uitgevallen, mede door een tweede zetting. Het verschil in knolaantal tussen de verschillende planten was ook erg groot. Nadat de moederknollen waren verdwenen is Memphis op 13 september gerooid en in kisten opgeslagen. De sterke punten van dit ras zijn de goede schurftresistentie en goede loofontwikkeling. Een punt van aandacht is nog de onregelmatige en trage opkomst. Al met al wel een ras met toekomst, volgens de heren Binnema. Bennie Huizenga

9

H Z P C & ne d ato

Werken aan meer begrip tussen pootgoed- en consumptietelers

Nedato verhandelt consumptieaardappelen voor de tafelmarkt en de fritesindustrie. Aan de kwaliteit van het eindproduct worden hoge eisen gesteld. Nedato onderzoekt alle mogelijkheden om de eindkwaliteit op een hoger niveau te krijgen. Daarbij is de kwaliteit van het gebruikte pootgoed een belangrijke factor. Sinds jaren voert Nedato een eigen ingangscontrole uit bij ontvangst van het pootgoed. Ondanks alle inspanningen van telers, keurmeesters en handel, blijkt de kwaliteit van het geleverde pootgoed niet altijd aan de HZPC-norm te voldoen. Aan de andere kant zijn er vanuit pootgoedtelers ook signalen dat het beter kan. Zo wordt het tijdstip van afleveren niet altijd nagekomen, wat ook ten koste gaat van de kwaliteit. De pootgoedteler kent vaak de bestemming niet of te laat en raakt zo het zicht op het product kwijt, wanneer het zijn bedrijf verlaat. Voldoende reden om te kijken of dit allemaal beter kan.

Begrip voor elkaars problemen In een eerste gesprek dit jaar met een aantal deskundigen en telers van beide handelshuizen bleek al snel dat er begrip is voor elkaars problemen, maar ook dat er mogelijkheden zijn die nog niet volledig benut worden. Daarom is door Nedato en HZPC afgelopen zomer het initiatief genomen om van het ras Victoria een aantal telers van beide handelshuizen bij elkaar te brengen. Op 11 juli was het zover. Een groep consumptietelers van Nedato en drie pootgoedtelers van HZPC gingen met vertegenwoordigers van HZPC en Nedato bij elkaar op bezoek om de bedrijven van de telers te bekijken en te zien hoe de aardappelen erbij stonden. Om 7.30 uur stond het eerste bezoek gepland op ZeeuwsVlaanderen bij de famile Gielliet. Onder het genot van een kopje koffie en een broodje kwamen de telers met elkaar in gesprek en al redelijk snel bleek dat er op het gebied van aardappelteelt toch veel besproken kan worden. Er werd duidelijk uitgelegd wat er met de kwaliteit van het pootgoed gebeurt als leveringen opgeschoven worden. Dit kwam naar voren als een duidelijk punt waardoor de kwaliteit verslechtert. Consumptietelers kregen een inkijk in de zaken die een

pootgoedteler beleeft en met welke problemen ze te maken krijgen. De algemene conclusie van de consumptietelers was dan ook al snel dat deze pootgoedtelers weten waar ze mee bezig zijn en dat ze, naast net en secuur werken, ook kennis van zaken hebben. Alle telers waren het er unaniem over eens dat kwalitatief goed pootgoed ook beter betaald moet worden dan kwalitatief minder pootgoed. Ook was men het met elkaar eens dat het leveren van slecht pootgoed zwaar bestraft moet worden. Na een rondreis langs diverse aardappelpercelen op Zeeuws-Vlaanderen werd er afgereisd naar de Hoeksche Waard om daar Nedato te bezoeken.

Uitgangsmateriaal van cruciaal belang Na een korte uitleg over het bedrijf vertrok de groep voor een rondleiding om te zien wat er bij komt kijken om aardappelen te verpakken voor de supermarkt. Hier werd duidelijk dat het enorm belangrijk is om kwalitatief goede en mooie aardappelen in te pakken. Hierna vertrokken we naar een aantal consumptietelers op Voorne-Putten, de Hoeksche Waard en het eiland van Dordrecht. Op de percelen werd de toegevoegde waarde besproken die consumptietelers hebben als pootgoed behandeld is met een middel als bijvoorbeeld Moncereen-Pro, omdat dit in de nateelt de kans op zilverschurft aanmerkelijk verkleint. Het uitbetalingssysteem van Nedato, waar telers worden beloond voor een goede rooi- en schilkwaliteit, werd aangehaald. Hierbij werd door consumptietelers aangegeven dat kwalitatief uitmuntend uitgangsmateriaal van cruciaal belang is voor een goede teelt en dat dat ook betaald mag worden. De dag werd afgesloten met een gezamenlijk etentje. We kunnen terugkijken op een leuke en leerzame, maar ook lange dag waarop we veel van elkaar geleerd hebben en de mensen achter het product hebben leren kennen. Het zijn de eerste stappen in een proces waar zeker nog een vervolg aan gegeven zal worden. Jan den Boer (Nedato) & Frank van der Werff, manager Productie & Logistiek

• Ruggespraak

Knollen van het ras Victoria, de aantallen zijn er, nu de maat nog.

10

Het is ons streven om optimaal in te spelen op de verwachtingen van onze klanten. Toen onze klant Nedato aangaf dat de kwaliteit niet altijd voldoende was, was dat een goede reden om met elkaar in gesprek te gaan. Daar zijn zowel pootgoedtelers van HZPC als consumptietelers van Nedato bij betrokken. Een eerste winstpunt is dat het begrip voor elkaar is vergroot. Daarnaast bleek al snel dat er nog veel van elkaar geleerd kan worden.

11

hzpc & v o e d i n g

Twee maanden op aardappeldieet! Een paar jaar geleden, in 2010 om precies te zijn, heeft de directeur van de ‘Washington State Potato Commission’ zichzelf 60 dagen lang een dieet van 20 aardappelen per dag voorgeschoteld. Zijn doel? De aardappel onder de aandacht brengen als één van de gezondste voedselgewassen op aarde!

Vezels

Weinig calorieën

Vitamine B1 Noodzakelijk om energie uit koolhydraten vrij te maken

Gecombineerd met water en lichaamsbeweging helpen vezels constipatie te voorkomen

Bron van kalium Helpt de bloeddruk op peil te houden

Vitamine B6 Een vitale voedingsstof voor een gezond zenuwstelsel

Laag vetgehalte

Geen cholesterol

IJzer Voor gezond bloed

Bron van foliumzuur Noodzakelijk voor de aanmaak van nieuwe cellen en eiwitten en voor gezond bloed

Deze man, Chris Voigt, zag zijn gezondheid omhoog schieten. Niet alleen sliep hij beter en was hij fitter gedurende de dag, ook zijn gewicht, bloedsuikers en cholesterol daalden. Om de zoveel tijd circuleren er berichten en artikelen over onze prachtige aardappel.

44 -

Zo ook de laatste weken, waar het Amerikaanse internet platform ‘Wisebread - living large on a small budget’ dit voorbeeld van Chris Voigt aanhaalde voor een overzicht met tien redenen waarom je aardappelen zou moeten eten. Dit overzicht willen we u natuurlijk niet onthouden, zeker handig voor het geval u aan een onwetende consument moet uitleggen wat er nu zo goed is aan de aardappel!

Bron van koolhydraten

Vitamine C Noodzakelijk voor een gezonde huid, gezond haar en voor sterke botten, tanden en tandvlees

Magnesium, zink en koper In combinatie met calcium draagt dit bij aan sterke botten en tanden.

Nutriëntenbommetje

Aardappel is een van de meest voedingsrijke groenten ter wereld. Kijk maar eens naar bovenstaand overzicht.

55 -

Lekker verantwoord!

De aardappel is het vierde voedselgewas van de wereld na rijst, maïs en tarwe. Naast dat ze gezond zijn, hebben aardappelen ook nog eens minder water en in verhouding minder voedingsstoffen nodig tijdens de teelt. Goed voor onze planeet en natuurlijk: veel aardappelen eten is goed voor onze telers! Hoe moeilijk is het nu om ‘maatschappelijk verantwoord’ bezig te zijn?!

22 -

• Ruggespraak

11 -

12

Beoordeel een groente niet op de kleur

‘Eet kleur, dat is gezond’ wordt wel eens gezegd. De in verhouding toch wat bleke aardappel valt in het niet bij de groene bonen of de rode paprika, maar niets is minder waar! Afgelopen mei publiceerde het blad ‘Advances in Nutrition’ het artikel ‘White vegetables; a forgotten source of nutrients’ (Witte groenten; een vergeten bron van voedingsstoffen). Onderzoek wees uit dat witte groenten, waaronder aardappelen, juist veel belangrijke voedingsstoffen bevatten en dat de kleur geen voorspeller is voor voedingswaarde.

66 Waar voor je geld

In de vorige Ruggespraak maakten we al melding van een onderzoek dat uitwees dat de aardappel, na bonen, de meeste noodzakelijke voedingstoffen bevat als je het afzet tegen de prijs. Wisebread adviseert haar lezers dan ook: ”Ben je bijna blut en op zoek naar goedkoop, maar voedzaam voedsel? Koop aardappelen en denk aan Chris Voigt!”

33 -

Aardappelen maken je niet dik!

‘Van aardappelen word je dik.’ Fout fout fout! Dat weten wij wel, maar nog steeds is dit niet bij iedereen doorgedrongen. Onderzoek van de Washington University in 2012 wees uit dat er geen relatie is tussen het regelmatig eten van aardappelen en het ontstaan van obesitas of diabetes.

Gekleurde aardappelen vol antioxidanten

Gekleurde aardappelen zoals met paarse, rood/roze of donkergele vleeskleur bevatten meer antioxidanten dan witte aardappelen. Antioxidanten kunnen helpen tegen beschadiging van cellen of weefsels en daarmee mogelijk op de lange termijn beschermen tegen ziekten.

77 -

Aardappelen eten om af te vallen?

Een portie gekookte aardappelen bevat veel minder calorieën dan een portie pasta of rijst. Bovendien bevatten aardappelen, in tegenstelling tot rijst en pasta, veel vitaminen en vezels. Vezels zorgen voor een goede stoelgang en de vitamines B en C, ook het kalium in de aardappelen, zijn goed voor de gezondheid. Wil je afvallen, blijf dan lekker aardappelen eten. Natuurlijk is het logisch dat veel jus niet ten goede komt aan een slankere lijn.

Stimuleert de hersenen en wordt opgeslagen voor energie

88 -

Bewaren maar!

Wie een groentetuin heeft, kent waarschijnlijk het gegeven dat die soms meer opbrengt dan dat je kunt eten. De hele week sla, want het is zonde als de kroppen doorschieten… Of koopt u wel eens een tas vol verse groente op de markt? Ziet er zo heerlijk vers uit, maar denk erom, niet onbeperkt houdbaar. Neem dan onze pieper! Met zorg op de juiste plaats bewaard heb je altijd een heerlijke aardappel voor handen!

99 -

Piepers voor kids

Recent onderzoek heeft uitgewezen dat kinderen die bij de maaltijd aardappelen geserveerd krijgen, tegelijk ook meer groente eten dan wanneer ze bijvoorbeeld rijst of pasta geserveerd krijgen. Dubbel gezond dus!

10 10

Multi-talenten

Koken, bakken, poffen, stampen, frituren, ovenschotel, gnocchi…om maar even wat op te sommen. Zoek op Google naar ‘aardappelrecept’ en het levert u 670.000 zoekresultaten op. Wie durft dan nog te zeggen dat een aardappel saai is?! Nog los van de aardappelstempels, -wijn, -wodka en -zetmeelproducten.

Het artikel op de Wisebread website sluit treffend af met: ‘Het wordt tijd om de aardappel de liefde en het respect te geven die hij verdient. Neem de aardappelkritikasters met een korreltje zout… en strooi vervolgens dat korreltje zout over een heerlijke verse dampende aardappel!’ Annemarie Blitterswijk

13

terugblik finalisten over die in de week voorafgaand aan de beurs werden bekendgemaakt door de vakjury. Een van de uitverkorenen was HZPC met het ‘Aardappelschap van de toekomst’. Dit concept is reeds een paar jaar geleden bedacht door HZPC en sindsdien proefondervindelijk verbeterd. Het betreft een gekoeld aardappelschap met speciale verlichting waardoor zowel kiemen als groenverkleuring wordt tegengegaan en de aardappelen langer houdbaar zijn. Door de meerdere vakken met verschillende aanduidingen is het geheel bovendien overzichtelijker en netter. Verder is ook het marktpotentieel reeds aangetoond want het betreffende aardappelschap staat al geruime tijd te pronken in de Jumbo-supermarkt te Joure naar volle tevredenheid van de AGF-afdeling. Dat we het tot de laatste drie hadden geschopt, was al een overwinning op zich maar zoals alle sporters, gingen we uiteraard voor goud. En we werden niet teleurgesteld. Collega’s Douwe Lodewijk (communicatie), Annemarie Blitterswijk (marketing) en Jumbo AGF-manager Stefan Holtrop mochten de gouden award in ontvangst nemen uit handen van staatssecretaris Dijksma. Zij wees hierbij op het belang van goede kwaliteit en presentatie van voedingsproducten, iets dat volgens haar

met het aardappelschap helemaal tot zijn recht komt. De jury onderschreef dit en lichtte hun keuze toe door te zeggen dat de aardappel onderhevig is aan concurrentie van andere voedingsproducten waardoor de consumptie van verse tafelaardappelen de laatste jaren is afgenomen. De aardappel verdient een positiever imago en om dit weer naar een hoger peil te brengen, is presentatie in het winkelschap van nog groter belang. Het ‘Aardappelschap van de Toekomst’ is hier een treffend voorbeeld van. Het zilver en brons gingen naar respectievelijk HLB met de PlantCheck en Restrain met ‘Houdbaarheidsverlenging van de tafelaardappel door verpakking’. De organisatie van Potato Europe kan - op het weer na - terugkijken op een geslaagd evenement en dit geldt zeker ook voor HZPC. We hebben een onuitwisbare indruk achtergelaten in World Potato City Emmeloord. Niet alleen vanwege het binnenslepen van de felbegeerde Next Level Innovation Award, maar ook door de prominente aanwezigheid van al die hectares Innovator. We kijken nu al uit naar the Next Edition in 2017. U toch ook? Jacoba Vos-Feenstra

Potato Europe 2013

• Ruggespraak

Potato Europe 2013 op 11 en 12 september in Emmeloord bleek wederom een grote trekpleister voor de gehele internationale aardappelsector. De vakbeurs met 250 standhouders, in combinatie met de vele demonstraties op het buitenterrein, trok meer dan 15.000 bezoekers.

14

HZPC had gekozen voor een grote stand in de open lucht met een strategische ligging tussen de vakbeurs en het buitenterrein. Vele relaties en vele blubberlaarzen vonden dan ook hun weg naar de HZPC-stand. Want blubberig was het wel tijdens deze Potato Europe. Zelfs staatssecretaris Sharon Dijksma zag zich genoodzaakt ’s ochtends nog een paar charmante laarsjes te scoren bij Scapino in Emmeloord. En hoewel dit mooie taferelen opleverde, was het ook een tegenvaller voor de vele machines die hun kunsten wilden demonstreren. De tweede dag kon er helaas niet meer gerooid worden want ook de nieuwste machines op rupsbanden moesten op een gegeven moment de handdoek in de blubber gooien.

Het thema van Potato Europe 2013 was ‘The Next Level’ waarmee een doorkijk werd gegeven naar de aardappelwereld van 2050. Voorbeelden hiervan waren digitale bodemkaarten, verschillende GPS-technieken en een 3D-printer. Het hoogtepunt was uiteraard de uitreiking van the Next Level Innovation Award en hoewel bescheidenheid de mens siert, zult u ook begrijpen dat we hier even uitgebreid bij stil willen staan. In eerste instantie waren 21 organisaties de uitdaging aangegaan met het inzenden van hun meest innovatieve en inventieve product of service, waarvoor tevens een groot marktpotentieel moet zijn. Van de 21 inzendingen bleven drie

15

nieuwe rassen

Friese topkok test nieuwe aardappelen De bekende Fryske televisiekok Reitse Spanninga heeft op 20 augustus het kweekbedrijf van HZPC bezocht en daar kennis gemaakt met nieuwe rassen. Op een proefveld bij Metslawier toog Spanninga aan het werk. Vooral de diverse vleeskleuren en smaken van deze rassen bieden uitgebreide mogelijkheden om mooie gerechten mee te maken. Henk Visser, kweker bij R&D, gaf tekst en uitleg over de introductie van nieuwe aardappelrassen, zodat de kijker nu weet dat daar heel wat voor komt kijken en dat het ook heel wat jaren duurt voor zo’n nieuw ras in de supermarkt ligt. Reitse benadrukte dat niet elk ras geschikt is voor elke bereidingswijze. De Friese kok toverde met al die rassen een heerlijke aardappelsalade op tafel, wat dezelfde avond werd uitgezonden op Omrop Fryslân en is vast van plan de aardappelen op de menukaart van zijn eigen restaurant te zetten.

NAVIGATOR (ZIN 00-43) Betekenis van de naam: de weg naar succes

Kweker Zingstra

FRENCH FRIES

• Zeer hoge opbrengst • Geen inwendige gebreken • Lange bewaring • Duurzaam, lage N-input

SUNITA (BIW 02-82) Betekenis van de naam: klinkt mooi, helder als de zon (Sun)

Wie het ook nog eens wil bekijken, kan hier terecht: www.omropfryslan.nl/nijs/reitse-test-nije-ierappels www.youtube.com/watch?v=Rv8jLsLcwuk

Kweker W.P. & D. Bierma

• Zeer vroeg • Vroeg huidvast • Donkergeel vlees (Duitse markt) • Zeer regelmatige knolvorm

• Goede schurftresistentie • Geschikt voor vroege thuisfrites

RETAIL FRESH

Gekruide aardappelpartjes Voor 4 personen - bereiding ca. 10 minuten - oventijd ca. 20 minuten Nodig • 4 à 6 grote aardappelen (bij voorkeur fritesgeschikt) • 3 à 4 eetlepels olie • verschillende kruiden zoals kerrie, paprikapoeder, knoflookpoeder etc. • 4 theelepels Provençaalse kruiden

GIOCONDA (VDZ 99-188) Betekenis van de naam: synoniem ‘Mona Lisa’ (La Gioconda)

Kweker P.J. & F.P. van der Zee

Bereidingswijze Verwarm de oven voor op 200° C. Snijd de aardappelen in partjes, was ze en dep ze droog. Doe ze in een schaal met de olie en een snufje zout en schep ze om. Verdeel de partjes op een bakplaat en zet ze in de oven gedurende ca. 20 minuten. Tussendoor een of twee keer draaien. Wentel de gebakken partjes door de kruiden en voeg naar smaak zout en peper toe. Lekker met (citroen)mayonaise.

RETAIL FRESH

Betekenis van de naam: goud (Latijn)

Per abuis is in de vorige Ruggespraak de verkeerde kweker bij het ras SUNITA (BIW 02-82) vermeld. De echte kweker van dit nieuwe ras, en dat zullen we vanaf nu zeker onthouden, is mevrouw Djoke Bierma!

• Middenvroeg, hoge opbrengst • Zeer heldere donkergele schil • Donkergeel vlees • Vroeg grof

• Resistent tegen kringerigheid • Lange kiemrust

RETAIL FRESH

TALENTINE (VDZ 01- 413)

Rectificatie • Ruggespraak

• Goede kiemrust • Redelijk goede schurftresistentie

ORLENA (HZD 01-264)

Kweker HZPC

16

• Middenvroeg, goede opbrengst • Zeer heldere schil • Zeer uniforme knollen • Goede Rhizoctonia-resistentie

Betekenis van de naam: afgeleide van ‘talent’ • Zeer stabiele knolvorm • Goede Rhizoctonia-resistentie • Goede schurftresistentie

• Lange kiemrust • Luxe ‘salad’ type

RETAIL FRESH

Kweker P.J. & F.P. van der Zee

17

hzpc n e d e rla n d

Rondje langs de velden Nederland Groningen

Friesland

Zuid-Nederland, Achterhoek

Het voorjaar van 2013 heeft een groot stempel gedrukt op het groeiverloop en de groeiomstandigheden. Omdat we het afgelopen jaar meerdere vorstperiodes hebben gehad, is de bovenlaag van de grond helemaal doorgevroren en daardoor heel ‘mul’ geworden. Door die afgesloten bovenlaag duurde het lang voordat de onderlaag droogde. Ook bleef het dit voorjaar wekenlang koud. De eerste aardappelen in Groningen werden op 8 april gepoot. Deze koude periode leidde tot een nieuw record in de weerboeken met te koude maanden. Gevolg hiervan was dat het lang duurde voordat de aardappelen boven kwamen. Door dit koude weer zie je dat de aardappel zich hiertegen gaat verzetten en al vroeg begint met knol zetten. Op een gegeven moment dachten we dat het veld lang niet vol zou komen met loof, maar na wat regen en hogere temperaturen schoot het loof, eigenlijk te veel, omhoog. De knolzetting leek in het begin niet best. Later is er echter een tweede zetting geweest, zodat de opbrengsten al met al niet tegenvallen. Wel moet worden opgemerkt dat de partijen veel grover zijn dan vorig seizoen. Bacterie zorgde ook dit seizoen weer voor de nodige hoofdbrekens.

De structuur van de grond was goed bij het poten. We zijn ongeveer in de tweede week van april begonnen met poten en door het stabiele weer verliep het voorspoedig. Door de lang aanhoudende kou hadden we een trage opkomst en een groot verschil in de stand van de gewassen. Tot de derde week juni bleef het droog en een redelijke opbrengst zagen we op dat moment niet zitten. Eind juni kregen we toch regen en de gewassen knapten hiervan zienderogen op. De zetting leek in principe goed, maar vanwege de droogte zijn niet alle knollen tot ontwikkeling gekomen.

Eind maart is het poten in deze gebieden begonnen en in de eerste week van mei was alles onder goede, maar wel koude, omstandigheden gepoot en gefreesd. In de nacht van 7 april was het zelfs 5° C. De maand mei was ook koud en op sommige plaatsen vrij nat. Op sommige percelen was er door de vele regenval zelfs waterschade, waardoor de opkomst onregelmatig was. Het selecteren gaf in het begin op sommige percelen nogal wat werk met virus; bacterie daarentegen was er bijna niet te vinden. In juni ging de temperatuur omhoog en werd het droog. De maanden juli en augustus waren echte zomermaanden met weinig neerslag en hoge temperaturen. Deze maanden werden ook gekenmerkt door soms korte, maar hevige buien. Nu in september, zien we dat er qua opbrengstcijfers grote verschillen zijn en dat er ten opzichte van vorig jaar meer schurft voorkomt. Het is de laatste weken vrij nat geweest zodat het rooien stil lag, maar op dit moment (23 september) is men weer begonnen met rooien en ligt er zo’n 40% in de schuur.

Kwalitatief is er in vergelijking met vorig jaar wat meer schurft en Rhizoctonia. Een enkele partij met 10% groeischeuren komt helaas ook voor. Op het moment van schrijven (18 september) is er ca. 70% gerooid. De omstandigheden bij het rooien van de eerste percelen, vanaf half augustus, waren soms te droog, waardoor beschadiging (vellerigheid) optrad. De ene dag sta je stil vanwege de droogte en de andere dag omdat het te nat is. Zo blijft werken in de natuur mooi en afwisselend. Menno Fokkema

Noord-Holland Qua afkeuringen is het echter goed gegaan. Virus viel over het algemeen mee en was goed te zien door het donkere weer. De kwaliteit wat betreft schurft en Rhizoctonia is goed, wel is er iets meer Rhizoctonia dan vorig jaar. In de tweede helft van augustus is men begonnen met rooien. De grond was toen super en nog vochtig. Het rooien van vroege rassen verliep prima zonder moederknollen. Vervolgens werd het droger en droger. Velen zijn dan ook gestopt vanwege de droogte, moederknollen en vervelling. Er brak daarna een regenachtige periode aan met meer dan 100 mm in drie weken. De weergoden waren ons echter goedgezind en zorgden voor droog weer. Je kunt goed zien dat de machines tegenwoordig een gigantische capaciteit hebben en onze telers zich enorm inzetten om in een korte periode veel werk te verzetten! Op het moment van schrijven (30 september) is ruim 90% gerooid!

Het planten is vanaf begin april onder prima omstandigheden verlopen. Na het poten volgde echter een periode met koud weer dat tot begin juli duurde. Hierdoor hadden enkele percelen last van onderzeeërs. Daarna brak de zomer aan met goede en soms erg hoge temperaturen en geen regen. Bij de selectie werd er weinig virus gevonden. Tijdens de eerste weken van de selectie was er wel wat klasseverlaging door bacterieplanten. Door de droge zomer breidde dit zich niet verder uit. Door de droogte en het koude voorjaar was de zetting zeer wisselend en is er wat meer schurft. Doordat sommige percelen te vroeg afstierven is er ook meer Rhizoctonia dan we gewend zijn. De proefmonsters geven opbrengsten die ruim 10% lager zijn dan in 2012!

Hans Rooms

De polders Door een koud en droog voorjaar was de opkomst wat traag. Hierdoor werd het selectieseizoen later gestart dan normaal. De kou en droogte hebben een belangrijke rol gespeeld in de knolzetting. Tijdens de selectie werd veel virus gevonden; bacterie viel daarentegen mee. De zetting is zeer wisselend. Vroege rassen lijken over het algemeen een betere zetting te hebben dan de late rassen. De opbrengst is minder dan gemiddeld en grover. Hier en daar wordt meer schurft en Rhizoctonia aangetroffen in vergelijking met vorig jaar. De moederknollen gaan dit jaar moeilijk weg, waardoor de oogst op sommige plekken even stil lag. Na de regen van de afgelopen weken, lag de oogst ook even stil. Op dit moment (eind september) wordt er weer volop gerooid om ook de laatste aardappelen goed de schuur in te krijgen. Menna Hospers

Willem Esselink

• Ruggespraak

Garco van den Berg

18

19

hzpc i n t e r n ati o n aal

Rondje langs de velden internationaal De groei- en oogstomstandigheden in de ons omringende landen lopen ook dit jaar weer erg uiteen. Van een nagenoeg ideaal seizoen in Engeland tot te nat in Zuid-Duitsland en te droog in een gedeelte van Polen. Laten we de landen maar eens onder de loep nemen.

Frankrijk

Pootaardappelen Het poten startte begin april, maar door de koude start duurde het lang voordat het pootgoed begon te kiemen. Het gewas liep daardoor het gehele seizoen twee weken achter en er kwam meer Rhizoctonia voor. Gedurende bijna het hele groeiseizoen bleef het droog, waarbij vanaf begin juli de temperatuur begon op te lopen. Door de droogte kwam er wat meer schurft voor. Ondanks een late mineralisatie vertoonden de meeste gewassen veel loofgroei en een late knolzetting. De oogst is ongeveer gelijk aan het vijfjaarsgemiddelde met een egale maatvoering. De meeste gewassen waren bij het doodmaken behoorlijk afgerijpt.

weer in het voorjaar droogden de percelen langzaam op en waren de telers in staat een bijna perfect pootbed te maken. Het gewas groeide langzaam door als gevolg van het koude weer in mei en juni, waarbij de knolzetting goed was. Midden juli leek het er op dat de overstromingen van 2012 zouden worden vervangen door droogte in 2013, maar de regen kwam precies op tijd. Rond 1 september werd het pootgoed doodgemaakt en op 8 september, iets later dan normaal, kon met de oogst worden begonnen. Tijdens de oogst is er nauwelijks vertraging opgetreden als gevolg van het weer. Rond 1 oktober is ongeveer 80% gerooid en midden oktober is de oogst afgerond. De opbrengst is boven normaal en de kwaliteit lijkt goed. In tegenstelling tot vorig jaar zijn de kisten nu gevuld met aardappelen en niet half om half met aardappelen en grond. De consumptieoogst geeft een ingewikkelder beeld en het is moeilijk aan te geven wat het gemiddelde zal zijn. De vroege oogst was in alle sectoren vertraagd door het koude voorjaar en de vroege hete zomer. Hierdoor vielen de oogst van de vroege en middelvroege rassen en gebieden samen, waardoor er enige druk ontstond op de prijzen van ‘af land’ partijen. Nu de aardappelen in de opslag gaan is deze druk verdwenen en de indruk bestaat dat we een oogst hebben die iets boven gemiddeld is. Mooi is dat we voor iedere sector wel een uitstekend ras hebben, zoals Taurus, Challenger en Sylvana. Nog niet alle consumptiepercelen zijn doodgemaakt en de oogst zal niet zijn afgerond voor medio november.

Polen

• Ruggespraak

Consumptieaardappelen

20

Over het algemeen waren de aardappelen onder goede omstandigheden en op tijd geplant. Het areaal is ongeveer 6% groter dan in 2012. De vroege aardappelen in Zuid- en WestFrankrijk hadden een gemiddelde opbrengst van goede kwaliteit met een uitstekende financiële opbrengst; waarschijnlijk de hoogste financiële opbrengst in tien jaar. In Noord-Frankrijk was de opbrengst erg verschillend, gedeeltelijk als gevolg van lokaal veel regenval. De knolzetting was bij de vroege rassen gemiddeld. Door een groter aandeel latere rassen waren de opbrengsten verder naar het noorden hoger. Gemiddeld zijn de partijen in het noorden en in de beregende gebieden grof. De prijzen zijn hoog, zowel voor de verwerkende industrie als voor de versmarkt. De oogst is onder goede omstandigheden verlopen en zal rond 20 oktober zijn afgerond.

Engeland Ten opzichte van vorig jaar, toen het veel te nat was, is de situatie volkomen omgedraaid. Het pootgoed is als gevolg van een koud voorjaar twee weken later geplant dan normaal. Door het

Juli daarentegen was erg droog met bovengemiddelde temperaturen en kende zelfs dagen waarop het meer dan 35° C was. Het resultaat is een oogst, die de laagste in de historie is. De hectareopbrengsten voor consumptie- en chipsaardappelen zullen dit jaar 15 tot 20% lager zijn dan vorig jaar. In combinatie met een verder dalend areaal komt de verwachte totaalproductie op 7 tot 7,5 miljoen ton te liggen. Dit betekent 1,5 miljoen ton minder dan in 2012. De aardappeltelers die geen contract hebben met de verwerkende industrie zijn echter tevreden, want ondanks de lagere opbrengsten zijn de prijzen goed.

Finland

in Beieren, stonden sommige percelen onder water vanwege de hevige regen. Afgelopen zomer waren de temperaturen niet erg hoog, maar wel zeer droog, met name in de gebieden die eerst overstroomd waren. Veel telers met late rassen besloten te wachten met doodspuiten om zo een maximale opbrengst te krijgen. Hierdoor werd er laat geoogst. In de consumptieteelt is de laatste schatting dat er een opbrengst is van 9,2 miljoen ton. In 2012 was de opbrengst 10,7 ton. Onze pootgoedtelers waren begin oktober klaar met oogsten. We zijn positief over de kwaliteit van het product, maar er is vergeleken met vorig jaar rond 10% minder beschikbaar in de pootgoedmaten.

Pootaardappelen

Noord-Amerika

Voor het pootgoed geldt eigenlijk hetzelfde als voor de consumptie, ook hier een grovere sortering dan normaal. Al het pootgoed is gerooid en de kwaliteit oogt goed.

De oogst in Noord-Amerika schiet goed op en ligt op schema of zelfs voor op schema. Verschillende belangrijke productiegebieden zoals Washington, Idaho, Manitoba, Wisconsin en Michigan verwachten voor 20 oktober de oogst te hebben afgerond, terwijl op Prins Edward Eiland de oogst niet voor eind oktober klaar zal zijn. De HZPC-pootgoedtelers in Alberta melden uitstekende opbrengsten van goede kwaliteit. De percelen in Manitoba hadden een trage start, maar de omstandigheden in de zomer waren gunstig en de oogst verliep voorspoedig en is inmiddels afgerond. Op Prince Edward Eiland is het pootgoed van HZPC vrijwel allemaal geoogst onder bijna ideale omstandigheden. Innovator, Sifra en Fabula hebben het goed gedaan en de telers zijn tevreden over de opbrengst en kwaliteit. Maine en New Brunswick hebben laat geplant en hadden een erg natte zomer gevolgd door een mooie herfst. De kwaliteit is erg verschillend en sommige partijen geven problemen in de opslag. De pootgoedgebieden in North Dakota en Minnesota bevinden zich in de buurt van de Red River Valley en daar waren veel problemen als gevolg van het natte en koude voorjaar. De opbrengst van veel percelen is teleurstellend. In deze gebieden produceert HZPC echter geen pootgoed. De totale productie in Noord-Amerika lijkt uit te komen op hetzelfde niveau als twee jaar geleden en is 6,2% lager dan vorig jaar.

Consumptieaardappelen De vroege aardappelen werden later geplant dan normaal, maar het warme weer tijdens en na het planten gaven de latere rassen een flinke boost. Deze goede omstandigheden duurden voort en ook viel er genoeg regen. We zien dit jaar minder schurft dan normaal. Een paar kleinere gebieden in Finland hadden te maken met droogte maar over het algemeen waren de groeicondities goed. De HZPC-rassen lieten goede resultaten zien. De telers konden de belangrijkste rassen eerder oogsten dan normaal. Het rooien verliep onder bijna perfecte omstandigheden. Het merendeel van de consumptie werd eind september gerooid, waarbij de opbrengsten bovengemiddeld waren met een grove sortering. De hoge opbrengsten in combinatie met het Russische embargo hebben een ongunstige invloed gehad op de prijzen voor consumptie.

Pootaardappelen

Duitsland

Alle pootgoed wordt geproduceerd in het noorden van Polen. De meeste poters werden eind april geplant onder goede weersomstandigheden. Het gehele groeiseizoen verliep verder vrij normaal qua weer en andere groeicondities. De bladluisdruk was lager dan de jaren hiervoor. Hoewel het midden en zuiden van Polen te maken hadden met langere periodes van heet en droog weer afgewisseld met hevige regenval, bleef het noorden hiervan verschoond. De hectareopbrengst is dan ook bovengemiddeld, hoewel we bij de vroege rassen wel meer bovenmaat zien. Op dit moment, begin oktober, is ongeveer 95% van de pootaardappelen gerooid en de kwaliteit is zeer goed.

In Duitsland werd het seizoen gekenmerkt door extreme weersomstandigheden. Het voorjaar was nat en koud. In sommige regio’s zoals Thüringen/Sachsen werd half mei gestart met planten en was het planten klaar in juni. In dit deel van het land, alsmede

Consumptieaardappelen Het merendeel van de consumptieaardappelen wordt geteeld in het centrum en het zuiden van Polen. De vroege aardappelen onder plastic werden drie à vier weken later geplant dan normaal. Dit werd veroorzaakt door de lange winter alsmede de natte grond. De belangrijkste rassen (main crop) werden vanaf eind april (normale planttijd) geplant. In sommige gebieden kon ook hier echter pas eind mei worden gepoot als gevolg van hevige regenval.

Processing De chipsindustrie kent dit jaar een gebrek aan aardappelen. Als gevolg van het late poten, veel regen in mei en juni en de hete en droge weersomstandigheden in juli en augustus, was de opbrengst ongeveer 20% lager dan het jaar ervoor. Vooral in het midden en het zuiden van Polen was het in mei en juni te nat.

21

hzpc & d e h o bb y t e l e r

Hobbyteler Cees Kooy zet aardappelen met enthousiasme op de kaart Als het aan de Noordhollandse hobbyteler Cees Kooy (32) ligt, gaat ons land de aardappel herontdekken. ‘De aardappel is in Nederland zó gewoon gebleven, dat weinig mensen beseffen hoe groot de diversiteit in smaken en structuren is.’ Zelf raakte de boerenzoon verknocht aan het ras Annabelle, dat hij onder de naam Hollandse Kroonjuweeltjes in zijn eigen regio vermarkt. Een kleinschalig initiatief dat in het leven en werk van Cees een groot verbindend element blijkt.

Geboren en getogen op een boerenbedrijf in de Wieringermeerpolder leerde de kleine Cees al jong wat er komt kijken bij het verbouwen van gewassen. Hij werkte thuis met plezier mee in de bollen, witlof, bieten en aardappelen en als puber ging hij ook aan de slag bij andere akkerbouwers in de polder. Toch droomde Cees niet van een bestaan als boer. Hij deed een studie Sport, Gezondheid en Management en daarna nog een masteropleiding Sociologie. Nu combineert Cees zijn fulltime baan als beleidsadviseur Toerisme en Recreatie bij de gemeente Den Helder met een eigen bedrijf, CKSportadvies, waarmee hij van betekenis is voor sportbonden en sportverenigingen. Hoe kwam je erbij om in dat drukke bestaan ook nog aardappelen te gaan telen? ‘Dat ik praktisch tussen de aardappelen ben opgegroeid, speelt vast mee. Toch is mijn enthousiasme vooral aangewakkerd door mijn schoonvader Willem Esselink, die als buitendienstmedewerker bij HZPC werkt. Door hem ben ik me gaan verdiepen in aardappelen en ik werd vooral geraakt door de Annabelle. Alles wat hij over dat ras vertelde, bleek precies te matchen met wat ik proefde. Ik vind het echt de lekkerste aardappel die er is. Bovendien is de bevlogenheid van mijn schoonvader aanstekelijk, dus hij heeft bij mij als het ware het zaadje geplant. En mijn vader en zwager, beiden ervaren akkerbouwers, deden er een paar schepjes bovenop. Het zaadje ging kiemen vanaf het moment dat zij gingen meedenken over het realiseren van mijn plan om - puur als hobby - een paar rijtjes Annabelles te gaan poten.’ Hoe heb je dat aangepakt? ‘Gewoon begonnen, in de groentetuin van mijn ouders. Met vier rijtjes van zeven meter. Dat was in 2010 en mijn plan was toen al om de oogst te verkopen in mijn naaste omgeving. Want ik was er van overtuigd dat er interesse is voor een exclusieve handgerooide aardappel van eigen bodem, de grond van Hollandse Kroon, zoals deze regio heet na een samenvoeging van vier gemeenten in 2012.’

• Ruggespraak

Aha, daarom noem je jouw aardappelen Hollandse Kroonjuweeltjes? ‘Ja, daar is de naam inderdaad op geïnspireerd. Mijn moeder en zus hebben de naam bedacht nadat ik vorig jaar mijn vrouw ten huwelijk vroeg. Ze besloten een mooi bord te maken - mijn huidige visitekaartje - omdat alles leek samen te komen in 2012: ons trouwen, de omvorming van de gemeenten tot Hollandse Kroon en mijn prille aardappelteelt. Ze plantten het bord tussen mijn aardappelplanten en daarmee werd het handeltje serieus. Kleinschalig en hobbymatig, maar juist daardoor heel authentiek.’

22

Doe je alles zelf? ‘Ideeën heb ik volop en ik ben iemand van uitproberen en aanpakken. Toch heb in ik de teelt nog veel te leren. Zo weet ik inmiddels dat de polderbodem perfect is voor mijn Kroonjuweeltjes, maar ben ik nog aan het stoeien met de beste plantafstand. Gelukkig word ik

begeleid door twee fantastische adviseurs, waaronder mijn zwager. Inmiddels mag ik mijn Kroonjuweeltjes op een stuk van zijn land poten. Daar stonden afgelopen seizoen vier rijen van 275 meter met mijn aardappelplanten, die grotendeels ‘meegaan’ in de bewerking van de hectares van mijn zwagers bedrijf. Dus ik kom vooral in actie bij het rooien, de promotie en de verkoop. Voorgaande jaren rooide ik alle planten zelf met de spade, lekker stevig handwerk naast het hoofdwerk dat ik altijd doe. Dit jaar heb ik voor het eerst een oude spuittractor van mijn vader gebruikt, waar ik een oude rooilichter aan had bevestigd. Dat was ook weer een hele ervaring. Zo leer ik elk jaar bij en daar geniet ik echt van.’ Hoe belangrijk is enthousiasme? ‘Het is de aanjager van mijn hobby en bovendien aanstekelijk richting de mensen in mijn omgeving. Ze leven mee en ze helpen met rooien, zodat het echt een feestje wordt. Ook bij de promotie van mijn Kroonjuweeltjes is enthousiasme de motor. Ik inspireer familie, vrienden, collega’s en relaties uit mijn netwerk om vaker en anders aardappelen te eten. Ook andere dan mijn eigen hoor, want ik draag de aardappel als product een warm hart toe. Maar in Nederland worden piepers niet voldoende op waarde geschat. Daarom is het zo leuk om te vertellen over de mogelijkheden. De aardappel mag echt herontdekt worden, want er zijn veel meer soorten en smaken dan de meeste mensen weten.’ Merk je die onwetendheid ook bij de regionale verkoop? ‘Het is me opgevallen dat veel groenteboeren niet precies weten wat ze aan aardappelsoorten in huis hebben. Terwijl zij bij uitstek consumenten kunnen adviseren. Hetzelfde geldt bij restaurants. Daar lijkt de grootte - in verband met het schillen belangrijker dan de smaak. Toch zijn er ook zaken die rekening houden met fijnproevers en daar lever ik mijn Kroonjuweeltjes aan. Naast groenteboeren en restaurants zijn er ook particulieren die mijn aardappelen afnemen. Van de 2.900 kilo die ik dit jaar heb geoogst, ligt er nog het nodige in de schuur bij mijn ouders, maar ik mag zeker niet klagen. Al heb ik natuurlijk liever dat ze worden opgegeten dan liggen te verpieteren.’ Speelt de aardappel een rol in je toekomstplannen? ‘Het telen blijft hobby, ook omdat ik het authentiek en exclusief wil houden. En het promoten en verkopen doe ik puur voor mijn plezier. Wel heb ik gemerkt dat er met de Kroonjuweeltjes veel elementen in mijn leven samenkomen. Door mijn studie sociologie kijk ik vanuit breed perspectief naar de samenleving en door mijn beleids- en advieswerk ontstaan allerlei verbindingen tussen sport, toerisme en recreatie. De aardappel speelt daarbij een bijzondere rol, in relatie tot lekker en gezond eten, duurzaamheid en de binding met de eigen streek. Dus deze hobby heeft toegevoegde waarde in mijn leven en werk. Ik kan me trouwens voorstellen dat mijn inzet een interessante vorm van zogenoemde grassroots promotie (‘graswortels’) kan zijn voor HZPC, waarbij enthousiastelingen in elke regio van onderop bijdragen aan de populariteit van de aardappel! In ieder geval zit ik nog vol ideeën en ambities. Zo denk ik bijvoorbeeld na over de mogelijkheden van biologische teelt en de kansen om het keurmerk Waddengoud te bemachtigen voor mijn Kroonjuweeltjes. Maar alles op z’n tijd.’ Amber Boomsma, Tekstlabel

Hollands Kroonjuweeltjes

e Gekookt, gebakken in een ovenschotel of als heerlijk er aardappelsalade. Kroonjuweeltje, een aardappel die niet alleen zeer aantrekkelijk uitziet, maar ook heerlijk smaakt!

Cees Kooy

06 50247343 – [email protected] @AardappelsHK

23

H Z P C - P olska

HZPC & KIDS

Agro Show in Bednary, Polen Van 20 t/m 23 september werd voor de 15e keer de jaarlijkse Agro Show gehouden in Bednary. Bednary ligt ongeveer 25 km ten noordoosten vam Poznan. Meer dan 700 standhouders, 130.000 bezoekers en een tentoonstellingsoppervlakte van ongeveer 150.000m2 maken dit evenement tot de grootste landbouwbeurs in Europa. Op deze beurs zijn niet alleen de meest moderne landbouwmachines te zien, maar ook tal van chemische bedrijven, kunstmestleveranciers, onderzoeksinstituten, pootgoedhandelshuizen en zaadteeltbedrijven presenteren zich daar. De Poolse agrarische sector ontwikkelt zich de laatste snel, vooral door EU-subsidies.

Van 2007 tot 2013 was dat 8.8 biljoen euro en in de komende periode tot 2020 zal dezelfde hoeveelheid subsidie worden verstrekt! HZPC Polska was evenals voorgaande jaren ook standhouder op deze show. Niet alleen veel bestaande klanten hebben onze stand bezocht, maar ook potentiële klanten. Steeds meer telers (her)kennen het bedrijf HZPC en zijn geïnteresseerd in het aanbod van onze rassen. Engel Louwes

Nationaal Schooltuinproject

• Ruggespraak

Afgelopen jaar hebben meer dan 30.000 kinderen in de basisschoolleeftijd van dichtbij de groei en bloei van Innovator en Annabelle mee kunnen maken. HZPC heeft bijgedragen aan het Nationaal Schooltuinproject, een initiatief van Spar supermarkten.

24

Herman Verveld spotte tijdens zijn vakantie op Sicilië bij Alcantara kloof HZPC in de vorm van een aardappelzak gevuld met zand. De kloof, zo vertelt hij, is ontstaan tijdens de eruptie van een zijkrater van de Etna. En natuurlijk dienen die HZPC-zandzakken dan als rotsvaste basis ingeval dat...

De doelstelling van het Schooltuinproject is kinderen bewust maken van waar groente vandaan komt, hoe het groeit en dat het naast gezond ook lekker en leuk is. Uit onderzoek is gebleken dat als kinderen actief met het kweken van groenten aan de slag gaan, ze ook het eten ervan lekkerder gaan vinden. Ook zijn er nog steeds veel kinderen die denken dat groenten uit een fabriek komen en alleen te vinden zijn in de supermarkt. Dit MVO-project zonder winstoogmerk is bekostigd door Spar Holding B.V., Boerenbond en Welkoop. Het is mede mogelijk gemaakt door partners die hetzelfde doel nastreven: duurzaamheid, herkomst van voeding en een gezonde levensstijl voor kinderen. Een belangrijk uitgangspunt is betrokkenheid tonen van lokale ondernemers richting (toekomstige) klanten. HZPC heeft twee rassen beschikbaar gesteld voor het pakket: Innovator en Annabelle. 1500 Scholen en BSO-instellingen

hebben zich aangemeld, een enorm succes. Ze konden het gratis moestuinpakket afhalen bij Spar en Boerenbond/Welkoop-winkels. In dit pakket bevond zich onder andere een kweekzak van 1x1 meter, potgrond, tuinmaterialen, groentezaad en een tuinboek. Vanaf eind maart kregen de aangesloten scholen wekelijks een digitale nieuwsbrief van de mascotte van het project, tuinman ‘Piepertje Pom’. Dit opvallende aardappelmannetje gaf via zijn eigen twitteraccount en via de website van het Schooltuinproject tips en adviezen over de werkzaamheden die de kinderen in hun tuintje moeten uitvoeren. Er werden extra activiteiten georganiseerd zoals workshops, excursies en oogstfeesten. Het Schooltuinproject is een succes gebleken, en HZPC heeft toegezegd ook in 2014 weer deel te nemen. Meer informatie op www.schooltuinproject.nl

25

TRADITIONAL RETAIL FRESH FRENCH FRIES TRADITIONAL RETAIL FRESH FRENCH FRIES

CRISPS CRISPS

PEELED PEELED

uit de markt

Traditional Enige weken geleden zijn we begonnen met de verschepingen naar de vroege bestemmingen, waaronder Bangladesh. Door de lage consumptieprijzen zijn er in dat land veel consumptieaardappelen achtergehouden, die in het nieuwe seizoen opnieuw worden uitgeplant. De import van pootgoed dit seizoen zal als gevolg daarvan een stuk lager uitvallen dan in de afgelopen seizoenen. Dit laatste geldt ook voor Cuba, waar de verkopen enorm zijn gedaald. Andere vroege markten lopen volgens verwachting of zelfs beter. Op dit moment wordt er hard gewerkt om de proefrooigegevens te matchen met box taxaties, waarbij ook de uiterlijke kwaliteitsaspecten worden meegenomen. Dit is een belangrijk proces om tijdig inzicht te hebben in beschikbare nettotonnen. In veel overzeese en EU-landen worden zaken gedaan in oktober en november. Enige onzekerheid, die er speelde rond het tijdstip van Potato Europe over het tijdig oogsten van het pootgoed, heeft bij veel bezoekende klanten niet geleid tot ongerustheid. Dit is een teken dat het speculatieve element niet meer bestaat en dat klanten vertrouwen op de jarenlange relatie en het moment afwachten wanneer er meer duidelijkheid is over vraag en aanbod. In deze fase zijn we nu beland en gelukkig is praktisch alles geoogst. De uiterlijke kwaliteit lijkt wat minder, zodat we de partijen meer selectief moeten koppelen aan landen en klanten. Belangrijk is dat de leveringssnelheid hier niet te veel onder lijdt. De politieke spanningen en financiële uitdagingen blijven aandacht vragen, al zijn dit voor ons gebruikelijke zaken die horen bij de export. We beseffen ook dat ons product een belangrijk aandeel levert in de noodzakelijke basisvoedselvoorziening. Dit geeft een realistisch vertrouwen dat we ook dit jaar ons product weer redelijk succesvol kunnen vermarkten. Ko Geelhoed - sectormanager Traditional

• Ruggespraak

French Fries, Crisps en Peeled

26

Op dit moment, begin oktober, is de oogst in volle gang. Het gunstige weer van de afgelopen periode maakt het mogelijk om het product op een juiste manier te oogsten. Zoals het er nu uitziet zal de totale oogst aan aardappelen voor de fritesindustrie niet overvloedig zijn. Zowel in Europa als in Noord-

Amerika is er sprake van een kleinere oogst dan dat op basis van het geplante areaal verwacht werd. Dit gegeven wordt ook duidelijk zichtbaar in de prijsvorming van de grondstof, waar de termijnmarkt voor april 2014 zich boven de 20 euro begeeft. Ook voor Crisps is de grondstofvoorziening in de afgelopen periode krap geweest en lijkt dit ook voor het komende bewaarseizoen niet ruim te zijn. Oktober is ook de maand dat we alle resultaten van het afgelopen groeiseizoen op een rijtje zetten en ons opmaken voor de evaluatie van onze rassen en klonen. In Crisps zijn er goede vorderingen gemaakt met Taurus en Crisps4all. Bij French Fries bevestigt Challenger zijn potentie in de markt en zal fors in volume toenemen. Onze jonge rassen Sagitta, Leonardo, Ivory Russet en Navigator hebben eveneens prima gepresteerd.

appelen en veel kwaliteitsproblemen. Ook in de Oost- en Centraal-Europese landen is de oogst duidelijk lager dan normaal. Het gevolg: overal in Europa stevige prijzen voor tafelaardappelen en verwacht wordt dat dit prijsniveau vastgehouden kan worden. Rusland kan bij het verdere prijsverloop nog een grote rol spelen. Op dit moment zijn de Russische grenzen voor Europese poot- en consumptieaardappelen om politieke redenen gesloten. Dit terwijl de oogst ook daar niet heel goed is en er naar verwachting vanaf december al een grote vraag naar met

name wasserijgeschikte tafelaardappelen zal ontstaan. Wanneer de grenzen tijdig opengesteld worden, kan dit een extra stimulans voor de Europese aardappelexport zijn. Een zorgelijke ontwikkeling is wel dat, mede door de hoge prijzen, de consumptie van tafelaardappelen in veel landen vrij sterk is afgenomen. Het is te hopen dat deze trend gekeerd kan worden. Al met al zijn de verwachtingen voor de pootgoedverkopen in de sector Retail Fresh voor dit seizoen positief te noemen. Jelle Bos – business development manager Retail Fresh

Traditionele wasmachine in Bulgarije, gewoon in de rivier! Arjan Plomp, sales manager sector Traditional, zag tot zijn grote verbazing hoe in Bulgarije de aardappelen worden gewassen. Gelukkig is de telefoon altijd bij de hand voor een paar foto’s!

De vooruitzichten voor de pootgoedverkopen lijken goed. De combinatie van een goede prestatie van onze rassen en een wat lagere pootgoedopbrengst met grovere sortering dan gemiddeld betekent dat we ervan uitgaan dat we al het pootgoed van onze rassen voor French Fries en Crisps nodig hebben om onze klanten te kunnen bedienen. Martin Jansen Klomp - sectormanager Processing

Retail Fresh De contouren van de Europese markt voor de verse tafelaardappelen beginnen steeds duidelijker zichtbaar te worden. Het koude en natte voorjaar heeft ertoe geleid dat de oogst 3 tot 4 weken later gerooid kon worden. Tel daarbij op dat de aardappelen van de voorgaande oogst helemaal op waren en het Traditionele opslag van pootgoed is duidelijk dat de vroege gebieden van Europa hun tafelaardappelen, tegen zeer hoge prijzen, snel hebben verkocht. In de primeurgebieden in Europa hebben alle telers geld verdiend, wat daar resulteert in een goede vraag naar pootgoed. Ook nu weer is de totale Europese oogst van tafelaardappelen lager dan het vijfjarige gemiddelde. Was het vorig jaar Engeland waar maar 75% van de normale oogst gerooid werd, nu is de pijn over een groot aantal landen verdeeld. Alleen Frankrijk heeft vanwege het uitbreiden van het areaal 10% meer geoogst dan vorig jaar. Engeland zal, ondanks een betere oogst, toch ook dit jaar weer aardappelen moeten importeren. Duitsland heeft dit jaar de grootste klappen gehad, met aan het begin van het seizoen in grote delen overstromingen, gevolgd door droogte in de zomer. Resultaat: 15% minder aard-

27

een dag uit het leven van J aap en le o vaandrager regio heb je meer kans op besmetting dan richting Creil en Espel omdat daar veel bloembollen worden geteeld.” Gerlof licht dit toe: “Daar passen de telers natte grondontsmetting toe. Men probeert dit wel te remmen maar voor bloembollen mag men tot 600 liter gaan, terwijl dit voor aardappelen maximaal 300 liter is.” De heren zitten ondertussen alweer te trappelen om aan het werk te gaan en dus verlaten we de warme keuken. “Kom Jacobina, dan laten we je eerst onze nieuwe vierrijige aardappelrooier zien,” en samen met Jaap en Arjan loop ik naar het land waar de blinkende rooier staat te stralen. Nadat Arjan me hier het een en ander over heeft verteld, lopen Jaap en ik naar een van de grote schuren waar Heerke zijn monsters aan het nemen is. We klimmen twee trappen op en komen uit bij Heerke die gehuld in een wit pak heen en weer kruipt over kuubskisten met aardappelen. Heerke legt uit: “Ik neem monsters voor zowel de nacontrole als bruinrot.” “Waar dienen eigenlijk die lange ijzeren pennen voor die in de aardappelkisten steken?” vraag ik waarna Jaap, lachend om mijn onwetendheid, zegt: “Dat zijn temperatuurmeters. Zo worden de aardappelen constant op de juiste temperatuur gehouden en als het bijvoorbeeld te warm wordt, gaan de kleppen automatisch open.”

‘Leo en ik wilden beiden graag boer worden.’

Later laat Jaap me een modern kastje aan de wand zien. “Hiermee kunnen we de temperatuur in alle cellen regelen.” Door middel van het touch screen laat hij me zien hoe het werkt. Het oogt vrij ingewikkeld. “Ik neem aan dat je eerst wel les krijgt voordat je hiermee losgaat,” vraag ik. Zoon Arjan beaamt dit: “We hebben twee avonden les gehad.” En blijkbaar is lessen

Leo gaat verder: “We begonnen met 33 hectare en nu hebben we 120 hectare, waarbij we nog extra land huren voor pootaardappelen. We telen uien, aardappelen, wortels, bieten en tarwe. Een derde van ons areaal is aardappelen. Naast pootgoed hebben we ook consumptie in verband met besmetting.” Ik heb me enigszins voorbereid en weet dat ze Carlita, Fabula, Crisps4all, Mondial, Mozart en Innovator verbouwen.

• Ruggespraak

“Laat die Jacobina hier maar eens langskomen voor een interview,” waren de woorden die collega Elseleen te horen kreeg toen zij HZPC-teler Jaap Vaandrager tegenkwam in Luttelgeest. En aan een verzoek van een teler kun je natuurlijk niet zomaar voorbijgaan, dus wijden we deze rubriek dit keer aan teler Jaap, en eigenlijk ook, Leo Vaandrager.

28

Toen ik Jaap belde, was hij toch wel even van zijn à propos omdat hij dit eigenlijk enigszins gekscherend had gezegd. Toch stemde hij snel in en zo toog ik enkele weken geleden richting Maatschap Vaandrager in Luttelgeest. Het is net koffietijd en er zit een flinke groep mensen aan de keukentafel. “Hallo Jacobina,” zegt Jaap en hoewel ik hem vertel dat mijn naam Jacoba luidt, word ik de rest van de dag stelselmatig met ‘Jacobina’ aangesproken. Ik stel me aan iedereen voor en naast Jaap en Leo Vaandrager, maak ik ook kennis met de zoon van Jaap, Arjan, alsmede een stagiaire van de landbouwschool en twee mannen van de NAK, Gerlof Miedema en Heerke Osinga. De stoel naast Leo is vrij en als ik ga zitten, vraag ik meteen aan hem of hij zich niet gepasseerd voelt omdat hij toch samen met Jaap een maatschap vormt. “Nee hoor, ik vind het best. Jaap wil altijd graag wat meer op de voorgrond treden,” hetgeen Jaap lachend aanhoort. Jaap heeft nog weinig aandacht voor

me want hij en Arjan zijn in druk gesprek met Gerlof van de NAK. Gerlof komt grondmonsters nemen op aaltjes en men moet de exacte locaties bepalen. De andere NAK-man Heerke kende ik al en ik vraag waarom hij hier is. “Ik kom hier om bruinrotmonsters te nemen en monsters voor de nacontrole,” is zijn antwoord. Een dag vol monsters dus, maar ja dat is inherent aan de aardappelteelt. Natte grondbemesting NAK-man Gerlof Miedema kijkt erg serieus, een beetje streng zelfs en hier wijs ik hem dan ook op. Hij is enigszins van zijn stuk gebracht door deze directe benadering maar al snel is het ijs gebroken en wil hij, op mijn verzoek, graag wat meer vertellen over aaltjes en de noodzaak tot bemonstering. Een gedetailleerd verslag zal ik u besparen maar mijn aaltjeskennis is fors uitgebreid. Leo wil hier ook nog wel iets over kwijt: “In deze

Pa’s voetsporen Om beurten vertellen ze verder over hun jeugd. Leo: “In 1953 is onze pa vanuit Rotterdam hierheen gekomen. Hij had toen een gemengd bedrijf met vee, graan en wat aardappelen.” En hoewel Jaap en Leo, naast een oudere en een jongere zus, twee oudere broers hebben, zijn zij toch degenen die in pa’s voetsporen zijn getreden. Leo: “Onze broers zagen het boerenleven niet zitten en gingen studeren.” Jaap: “Leo en ik wilden graag boer worden.” Leo en Jaap hebben korte tijd een maatschap gevormd met hun vader maar deze hield er in 1983 mee op. In 1988 hebben ze het bedrijf overgenomen. Jaap: “In het begin hadden we nog steeds een gemengd bedrijf maar al snel kwam de superheffing. Toch hebben we nog tot 1992 gemolken, daarna hebben we het melkquotum verkocht. Toen hebben we ook ons tweede bedrijf aan de Blankenhammerweg gekocht waar ik ging wonen.”

volgen een vast onderdeel van het boerenleven geworden want ook voor GPS en rooiers met elektronica moeten ze terug naar de schoolbanken. Jaap: “Ik zeg altijd ‘de economie wordt bepaald door de techniek en het leven wordt bepaald door de chemie’.” Hierover nadenkend moet ik concluderen dat hij de spijker op z’n kop slaat. Met respect kijk ik hem aan en zeg dat hij dit prachtig onder woorden heeft gebracht. Nadat Ad van Luyk de foto’s heeft gemaakt, blijf ik samen met Jaap en Leo achter en duiken we even terug in de tijd. Leo en Jaap zijn de nummers vier en vijf in het gezin Vaandrager. Jaap: “Ik ben geboren in 1959, een jaar met een erg droge zomer. In oktober moesten ze op de sokken bieten rooien met een tang.” Leo haakt in: “Ik ben van bouwjaar 1958 en toen was het juist extreem nat.”

En hoe gaat dat als twee broers samenwerken. Hebben jullie nooit ruzie? Jaap: “Om eerlijk te zijn erg weinig. Daarbij is Leo de oudste en de sterkste dus kijk ik wel uit. We hebben elk onze eigen taken. Ik doe bijvoorbeeld de administratie en het spuitwerk, terwijl Leo het selecteren en andere werkzaamheden voor zijn rekening neemt. En daarbij is mijn zoon Arjan nu ook actief in het bedrijf.” Jullie rassenpakket bevat veel chips- en fritesrassen? Leo: “Dat is op verzoek van HZPC. En zo ging het ook met Innovator, weet je nog Jaap?” Deze begint te lachen en Leo vervolgt: “Toen Eise ons zo’n 10 tot 15 jaar geleden vroeg om Innovator te gaan telen, hebben we gezegd ‘als het niks wordt, weten we je te vinden!” En wederom schateren de broertjes het uit. Jaap: “Innovator is een mooi ras en bestrijdt de aaltjes. Het frustrerende is dat fritesrassen minder opbrengen. We weten wel dat dit te wijten is aan de langetermijncontracten met de grote concerns maar toch bevreemdt het ons dat een topras als Innovator geen betere prijs oplevert.”

>>

29

agenda

>> Wat is er veranderd door de jaren heen? Was het vroeger eenvoudiger?” Jaap: “Vroeger was het wellicht wel simpeler maar lag er ook veel druk op. Nu zien we veel schaalvergroting en hebben we te maken met snel voortschrijdende techniek.” Dit brengt me op het onderwerp opslag en ik vraag of ze veel product opslaan. Jaap: “We sorteren altijd heel laat, het volop draaien begint pas na de kerst, nadat het wortels rooien voorbij is.” Jaap gaat er eens goed voor zitten want nu zijn we, blijkt later, bij het stokpaardje van de Vaandragers aanbeland. “Wij sorteren zo laat mogelijk omdat dit beter is voor de kwaliteit. Ook ons eigen pootgoed draaien we pas in maart.” Ik onderbreek hem even en vraag of dit gangbaar is. Jaap schudt zijn hoofd en zegt: “Veel telers hebben alles al voor de kerst in kisten gedraaid waarna het in de koeling gaat.” Leo wil hier ook graag iets over kwijt: “Het vroege sorteren wordt erg gestimuleerd door de koelvergoeding die men krijgt. Dit is echter totaal niet logisch. Voor een ras als Annabelle wel, maar voor andere trage rassen is de koelvergoeding overbodig. In mijn ogen zou je dit per ras moeten bekijken en er raswaardes aan moeten hangen.” Jaap valt hem bij: “Sorteren betekent vergoeding, niet

sorteren betekent geen vergoeding. Terwijl het in de koeling zetten van gesorteerd product niet goed is voor de kwaliteit. Het product komt het best tot zijn recht als het met rust wordt gelaten en pas gesorteerd wordt als dat nodig is. Rassen als Innovator die laat weggaan, moet je als veldgewas opslaan bij 5 à 6 graden.” En Leo: “Nu zijn er rassen, zoals bijvoorbeeld Victoria die amper kiemt, die in november worden gesorteerd en vervolgens van november tot maart in de koeling liggen.” Ondergetekende had hier eerlijk gezegd geen weet van maar begrijpt wel dat Jaap en Leo hier een punt hebben dat wellicht aandacht verdient. En omdat Jaap en Leo weer aan het werk moeten, zetten we ook een punt achter ons gesprek. Binnen de rubriek ‘Een dag uit het leven van…’ was dit een bijzondere editie.. De ontmoeting met de broertjes Vaandrager was me waarlijk een genoegen. Niet alleen omdat Jaap en Leo beiden gastvrij en humoristisch zijn, maar ook omdat ze hun hart in hun werk leggen met een combinatie van passie en inzicht. Jacob(in)a Vos-Feenstra

• Ruggespraak

nieuwe medewerkers

30

Steven Kuiper (23) Woont in De Knipe, een dorp dat tegen Heerenveen aanligt. In september 2012 is hij begonnen als stagiaire Human Resourses bij HZPC en dit is uitgemond in een vast dienstverband per medio augustus 2013. Wat is je functie en wat houdt het in? Ik ben trainee sales manager op de afdeling ‘Traditioneel’. Wat heb je hiervoor gedaan? Ik heb de opleiding Human Resource Management (HRM) gevolgd aan de Stenden University (HBO) te Leeuwarden; dit is een bedrijfskundige opleiding met HRM als specialisatie. Waarom HZPC? In eerste instantie ben ik als stagiaire bij HZPC begonnen. HZPC beviel me echter zo goed, dat ik op de interne vacature van ‘Sales Trainee’ bij de afdeling ‘Traditioneel’ heb gesolliciteerd en uiteindelijk hiervoor ben aangenomen. Wat zijn je ervaringen tot nu toe en wat is je opgevallen? HZPC is een leuk bedrijf met prettige collega’s. Er hangt een goede sfeer en de bedrijfscultuur ervaar ik als erg aangenaam. Er is veel ruimte om door te groeien en hier worden dan ook de nodige middelen voor vrijgemaakt. Ook op bedrijfsniveau is de verdere groei binnen de verschillende sectoren een mooie uitdaging. Ik hoop hier mijn steentje in de toekomst aan bij te kunnen dragen. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega’s? Ik hoop op een prettige samenwerking met een ieder waarbij ik vooral veel wil leren van al mijn collega’s, zowel nationaal als internationaal!

Jenny Fokkema (22) Woont sinds kort samen met haar vriend in Schingen, een klein dorpje in Friesland. Zij is op 1 oktober 2013 in dienst getreden bij HZPC. Wat is je functie en wat houdt het in? Namens stichting NAO-projecten houd ik mij bezig met het ‘Demonstratieproject en flankerend onderzoek Erwinia’. In deze functie ga ik verscheidene telers begeleiden die de adviezen uit het ‘Deltaplan Erwinia’ gaan toepassen binnen hun bedrijf. Wat heb je hiervoor gedaan? Ik heb net de HBO-opleiding Tuin- en Akkerbouw aan het Van Hall Larenstein in Leeuwarden afgerond. Waarom HZPC? Voor mij was de organisatie niet onbekend. Ik heb tijdens het laatste jaar van mijn opleiding bij HZPC stage gelopen voor mijn afstudeeropdracht. Binnen de Stichting NAO-Projecten werd een onderzoeker gevraagd met een landbouwkundige opleiding en mijn standplaats is HZPC in Joure. Wat zijn je ervaringen tot nu toe en wat is je opgevallen? Er heerst een gezellige en informele sfeer op de werkvloer waardoor ik me bij HZPC snel op mijn gemak voelde. Collega’s staan altijd voor je klaar en willen altijd helpen. Ik ben dan ook blij dat ik hier terecht ben gekomen. Wil je nog iets delen met je nieuwe collega’s? Ik hoop dat ik in samenwerking met mijn collega’s een leuke en leerzame tijd zal hebben, waarin ik een bijdrage kan leveren aan het Erwinia project. Jacoba Vos-Feenstra

Personeel

Teler Informatie Bijeenkomsten december 2013

HZPC

Buitendienstgebied Datum Locatie

In dienst 12-08-2013 - Steven Kuiper, sales trainee 01-10-2013 - Jenny Fokkema, onderzoeker 23-09-2013 - Stefan Leusink, medewerker kweekbedrijf

Garco van den Berg

3-12

De Butler, Uithuizen

Leen Vogelaar

3-12

De Halle, Axel

Hans Rooms/

4-12

Teler Gabriels

Derk Johan van Dam

4-12

Eemshaven, Losdorp

Menno Fokkema

4-12

Het Graauwe Paard,

LeenVogelaar

Uit dienst 31-05-2013 - Ruud Kosters, operational manager Retail Fresh 30-06-2013 - Hette Veldema, medewerker kweekbedrijf 31-07-2013 - Wypkje Dijk, medewerker lab 07-09-2013 - Arie Westmaas, license manager 01-11-2013 - Walter Testers, sales manager Retail Fresh

Jubilea: 12,5 jaar in dienst



Oude Bildtzijl

Eise Timmerman

4-12

Saaze, Kraggenburg

Joop Jukema

4-12

Gekroonde Leeuw,

Arum

01-07-2013 - Tjitske Botma , receptie 01-07-2013 - Bauke van der Woude, medew. kweekbedrijf 01-09-2013 - JacoBert Piersma, medewerker kasteelt/lab 01-09-2013 - Simke Zijlstra, medewerker kweekbedrijf 19-09-2013 - Harke Pel, medewerker kweekbedrijf

Willem Esselink (Texel)

9-12

Hotel Texel,



De Cocksdorp

Boudewijn v.d. Weide

Kweekbedrijf,

9-12

Metslawier Willem Vellema

10-12

Kweekbedrijf,

25 jaar in dienst

Metslawier

01-08-2013 - Boudewijn van der Weide, buitendienstmed. 01-08-2013 - Feico Born, productmanager 15-08-2013 - Kor Sikkema, telerexpediënt

Willem Esselink/

10-12

Bij de Buren,

Hans Lakeman/ZAP

Wieringerwerf

Bennie Huizenga

Willibrord,

10-12

Kloosterburen Klaas Gast

10-12

De Butler, Uithuizen

John Van Meel

12-12

Ducdalf, Espel

COLOFON Boudewijn van der Weide

Kor Sikkema

Feico Born

Jaap Brouwer

ZOS Jubilea: 12,5 jaar in dienst 01-09-2013 - Anne Meinema, loodsmedewerker ZOS

40 jaar in dienst 13-08-2013 - Jaap Brouwer, vestigingsmanager ZOS

HZPC POLEN In dienst: 01-07-2013 - Bartlomiej Omelianiuk, agronomist assistant 14-10-2013 - Maria Suliga, board assistant

Hoofdredacteur Annemarie Blitterswijk Eindredacteur Martin Jansen Klomp Redactieleden Bennie Huizenga, Jan Hendrik van der Tas Redactie Jessica de Bey Redactiesecretariaat Annechien Born-Stok, Janny van der Weide Vormgeving De Bey Communicatie & Vormgeving B.V. Druk Graphic Minds Aan dit nummer werkten mee: Gerard Backx, Garco van den Berg, Jan de Boer (Nedato), Amber Boomsma (Tekstlabel), Jelle Bos, Willem Esselink, Menno Fokkema, Ko Geelhoed, Nanning Gilliam, Menna Hospers, Engel Louwes, Hans Rooms, Feico Tijmstra, Jacoba Vos-Feenstra, Frank van der Werff e.a. Fotografie Ad van Luyk, Roelof Varkevisser e.a. Adres Postbus 88, 8500 AB Joure Telefoon 0513 - 489 888 Fax 0513 - 489 800 E-mail [email protected] Internet www.hzpc.com Ruggespraak is een uitgave van HZPC Holland B.V. Verschijnt vier maal per jaar. Oplage 2.250 ex. Jaargang 15 Copyright © HZPC, Joure. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

31

I love potatoes!

HZPC Potato Days 7 - 8 november 2013 - Joure Donderdag 7 november van 09.00 tot 17.00 uur Vrijdag 8 november van 09.00 tot 16.00 uur

hoofdkantoor IN JOURE

R&D IN METSLAWIER

U bent van harte welkom!