De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing

De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing Prof. dr. Gerben Westerhof, Universiteit Twente Drs. Aad Francissen, Geluksacademie (Arcon) December 2013

De Geluksacademie is een projectbureau van Arcon. Stichting Arcon is een non-profit onderzoeks- en adviesbureau met ANBI-status, dat veel werkt in opdracht van de provincie Overijssel, gemeenten en organisaties in het sociale domein. De Universiteit Twente is een ondernemende universiteit waar technische en sociale wetenschappen samen komen. De faculteit Gedragswetenschappen en de afdeling Psychologie, Gezondheid en Techniek hebben sinds kort de eerste leerstoel ‘positieve psychologie’ in Europa.

-1-

2 DE MENSELIJKE MAAT: EEN WETENSCHAPPELIJKE ONDERBOUWING

Samenvatting Klacht naar kracht De Menselijke Maat is een audit waarmee de kerndoelen van de Wmo gemeten kunnen worden. De uitkomsten geven zorgaanbieders handvatten voor de cultuuromslag van klacht naar kracht. Voor zorginkopers biedt de audit ook grip: een benchmark waar zorgaanbieders gesorteerd staan op de score op de Menselijke Maat. Gemeenten kunnen dan zowel inkopen op prijs, als op de inhoudelijke kernwaarden van de Wmo. De audit meet op het niveau van cliënten, professionals en management middels vragenlijsten, interviews en observaties. De maatstaf hierbij is in hoeverre een welzijns- of zorgorganisatie zich richt op het welbevinden en de waarden autonomie, eigen kracht en verbondenheid. En de mate waarin cliënten zich wel bevinden.

Wetenschap van welbevinden In dit rapport vindt u een wetenschappelijke onderbouwing van de Menselijke Maat. De audit sluit goed aan bij huidige ontwikkelingen in de sector zorg en welzijn, waarbij de eigen regie, de eigen kracht en het netwerk van cliënten voorop staan. De Menselijke Maat sluit ook aan op een geluksgerichte manier van werken, waarbij de bevordering van duurzaam welbevinden centraal staat. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat dit welbevinden zowel voor het individu als voor de maatschappij sterke gezondheidswinst met zich meebrengt. De audit is gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie, die laat zien dat het vervullen van de psychologische behoefte aan autonomie, competentie en verbondenheid een voorwaarde zijn voor het bevorderen van welbevinden. Zowel in beleid, interventies als alledaags contact draagt een gerichtheid op de basale waarden van autonomie, competentie en verbondenheid bij aan welbevinden.

Minder zorg door meer geluk De eerste audits hebben laten zien dat het gebruikte instrumentarium valide is en op een consistente wijze inzicht geeft in de mate waarin een organisatie zich richt op het werken aan de Menselijke Maat en de bevordering van het welbevinden van cliënten. Het meet, zogezegd, datgene wat voor mensen werkelijk belangrijk is en wat met het medische model in de zorg een beetje zoek is geraakt. We streven na wat we meten: minder zorg door meer geluk.

-3-


Inhoud Samenvatting........................................................................................................................................... 3

Van klacht naar kracht............................................................................................................................. 7 Het belang van geluk ........................................................................................................................... 7

Zelfdeterminatie: Verbondenheid, autonomie en competentie ............................................................ 9 De maakbaarheid van geluk .............................................................................................................. 11

De audit menselijke maat...................................................................................................................... 15 Meten met de Menselijke Maat........................................................................................................ 15 Sturen met de Menselijke Maat ........................................................................................................ 16

Verder lezen .......................................................................................................................................... 19 Over de auteurs ................................................................................................................................. 19

Infographic - de Menselijke Maat ......................................................................................................... 20

-5-


Van klacht naar kracht De maatschappij is in beweging. De verzorgingsstaat, die sinds de tweede wereldoorlog zorgvuldig is opgebouwd, wordt langzaam omgebouwd naar een participatiesamenleving. De verantwoordelijkheid voor zorg en welzijn wordt minder bij de staat gelegd, maar meer bij de burgers zelf. Dit heeft belangrijke consequenties voor de manier waarop het veld van zorg en welzijn wordt ingericht. Verschillende bewegingen die hierop aansluiten zijn al ingezet: de kanteling, van zorg en ziekte naar gezondheid en gedrag, van ziektekosten naar Wmo. Daarbij wordt steeds meer de nadruk gelegd op wat mensen wél kunnen: van klacht naar kracht. Niet langer gaat het om het aandragen van oplossingen voor een patiënt of cliënt, maar om het aanspreken van de cliënt op de eigen regie, de eigen kracht en het eigen netwerk. Hoewel er ook kritiek is op deze omslag - het zou gaan om een ordinaire bezuiniging biedt deze ook nieuwe kansen. De verzorgingsstaat heeft zich gericht op verzorging van de behoeftige burger en daarmee vooral oog gehad voor de problemen van burgers. Ook de financiering is hierop helemaal afgestemd. Het risico bestaat dat mensen daarmee in een bureaucratische machine tot hun probleem gereduceerd worden. Het is belangrijk om de menselijke maat weer terug te vinden. De huidige ontwikkelingen kunnen daaraan bijdragen, maar hoe zorg je voor de juiste veranderingen in een systeem dat van wettelijke basis, uitvoering tot verantwoording nog probleemgericht is? Een beroemde uitspraak van de econoom Stiglitz geeft richting: we streven na wat we meten. Dit rapport biedt een wetenschappelijke onderbouwing voor het meetinstrument de Menselijke Maat.

Het belang van geluk Het sturen op geluk biedt een belangrijke insteek bij het zoeken naar de menselijke maat. Maar geluk, wat is dat eigenlijk? Van Dale omschrijft gelukkig als “genietend, tevreden” en “voorspoedig, door het lot bepaald”. In alledaagse opvattingen verwijst geluk vaak naar een kortdurend moment, een staat van euforie of een topervaring. Of geluk is iets wat je overkomt, een lot uit de loterij. Dat is niet de betekenis die we hier hechten aan geluk. Het gaat hier om duurzaam welbevinden: het regelmatig ervaren van positieve gevoelens en een algemene tevredenheid met het eigen leven.

-7-

Duurzaam geluk is goed voor een mens. De laatste jaren is er veel onderzoek verricht naar de gevolgen van geluk voor de individuele persoon. Met name de broaden-and-build theorie van Barbara Fredrickson biedt hiervoor een goede onderbouwing. Positieve gevoelens leiden enerzijds tot een verbreding van creativiteit en probleemoplossend vermogen en anderzijds tot het opbouwen van belangrijke hulpbronnen in het leven, zoals een goed sociaal netwerk of veerkracht in het omgaan met problemen. Juist ook in moeilijke situaties blijkt dat mensen die oog hebben voor wat er goed gaat en aandacht hebben voor positieve gevoelens beter met problemen kunnen omgaan. Er zijn inmiddels veel studies gedaan die laten zien dat geluk voorspelt dat mensen kwalitatief betere netwerken hebben, beter functioneren op hun werk en beter met problemen kunnen omgaan. Geluk leidt ook tot een betere fysieke en geestelijke gezondheid. Verschillende onderzoeken hebben zelfs laten zien dat gelukkige mensen langer leven. Duurzaam geluk heeft ook een maatschappelijk belang. Als meer geluk leidt tot hogere productiviteit en via een betere gezondheid tot minder zorgconsumptie, zijn er ook positieve economische gevolgen van geluk: geluk levert de maatschappij in die zin geld op. Economen, zoals Amartya Sen, Joseph Stiglitz en Manfred Max-Neef stappen echter ook steeds meer buiten het puur financiële kader. Zij zien duurzaam geluk als een doel op zich. Een welvarende samenleving is niet alleen een samenleving met een groot bruto nationaal product of een hoge standaard voor individuele consumptie, maar een samenleving waarin mensen gelukkig zijn doordat ze zich kunnen ontplooien en bijdragen aan een op duurzaamheid gerichte maatschappij.


Zelfdeterminatie: Verbondenheid, autonomie en competentie Er bestaan veel modellen en theorieën over duurzaam geluk. Verschillende wetenschappers hebben elk hun eigen verklaringen en rijtjes van factoren die bijdragen aan geluk. Voor de ontwikkeling van de Menselijke Maat hebben we gekozen voor de zelfdeterminatietheorie van de Amerikaanse onderzoekers Edward Deci en Richard Ryan. Deze theorie gaat ervan uit dat mensen streven naar groei en ontwikkeling, ook in moeilijke omstandigheden. Ze geeft inzicht in de functies en processen die aan de ervaring van duurzaam geluk ten grondslag liggen. Er bestaan verschillende misvattingen over wat tot duurzaam geluk leidt. In onze maatschappij gaat het vaak om het streven naar financieel succes, materiële bezittingen, sociale status, beroemdheid of lichamelijke schoonheid. Dergelijke factoren verklaren echter maar een klein deel van de verschillen in geluk. Ze geven op korte termijn misschien wel bevrediging, maar dragen op de lange termijn niet echt bij aan geluk. Dit heeft ermee te maken dat ze vooral zijn ingegeven door een wens naar erkenning. In onze maatschappij wordt deze vooral gekregen aan de hand van meer uiterlijke waarden als rijkdom, status en succes. Onderzoek op basis van de zelfdeterminatietheorie laat zien dat duurzaam geluk eerder verkregen wordt als mensen zich richten op meer intrinsieke doelen, zoals goede relaties, persoonlijke groei en maatschappelijke betrokkenheid. Dit zijn bij uitstek de doelen die mensen zin en betekenis geven in het leven, doordat ze bijdragen aan iets groters. Het zijn ook de doelen die mensen nastreven omdat ze op zich al lonend zijn. Ze zijn meer gebaseerd op motivatie ‘van binnen uit’. Eigenlijk kunnen ze nooit echt ‘behaald’ worden, maar gaat het om het streven zelf. Ook op de langere termijn zijn ze gerelateerd aan de aanwezigheid van geluk en vitaliteit en aan de afwezigheid van psychische en lichamelijke klachten. Deze doelen komen daarmee tegemoet aan psychologische basisbehoeftes. In de zelfdeterminatietheorie worden drie van dergelijke behoeftes omschreven: autonomie, competentie en verbondenheid.

-9-

1. Autonomie verwijst naar de mogelijkheid om activiteiten te kiezen, beslissingen te nemen en gedrag te reguleren in overeenstemming met de eigen waarden, wensen en doelen. 2. Bij competentie gaat het om de ervaring dat het eigen gedrag resulteert in de bedoelde uitkomsten en effecten. 3. Verbondenheid verwijst naar de basisbehoefte om intieme relaties met anderen te hebben.

Wat zijn basisbehoeftes? Het gaat hierbij om behoeftes die geen verdere uitleg meer nodig hebben. Zij zijn niet te herleiden tot andere behoeftes en bestaan ook niet om andere behoeftes te vervullen. Als je bijvoorbeeld iemand vraagt waarom hij zo hard werkt, zal hij misschien in eerste instantie antwoorden: ‘Om veel geld te verdienen.’ Als je vervolgens vraagt ‘Waarom wil je veel geld verdienen?’, komt wellicht het antwoord: ‘Omdat ik dan bewonderd word.’ En als je dan vraagt ‘Waarom wil je bewonderd worden?’, zal het antwoord zijn: ‘Omdat ik geliefd wil worden.’ Een hernieuwde vraag naar het waarom van dit laatste zal al snel op onbegrip stuiten. Er komen alleen nog algemeenheden zoals ‘omdat liefde goed is’ of ‘dat wil iedereen toch?’ Liefde is dan ook een intrinsieke behoefte. Dat wil niet zeggen dat liefde niet ook een middel tot een ander doel kan zijn, maar dat het doorgaans niet zo’n instrumentele waarde heeft.

Wanneer deze basisbehoeftes vervuld worden leidt dit tot duurzaam geluk. De drie behoeftes zijn volgens onderzoek belangrijk in veel verschillende contexten, variërend van scholen, families, werksetting en gezondheidszorg. Ook in verschillende culturen en in verschillende fasen van de levensloop blijken basisbehoeftes essentieel voor duurzaam geluk. Ze zijn daarmee essentieel voor het functioneren van mensen, net als meer biologische behoeftes als honger, dorst of veiligheid. Waar de bekende pyramide van Abraham Maslow een duidelijke hiërarchie aanbrengt in basisbehoeftes, worden in de zelfdeterminatietheorie de verschillende behoeftes juist naast elkaar gezet. Ook in moeilijke situaties, waarin bijvoorbeeld de gezondheid is aangetast, spelen de behoeftes aan verbondenheid, autonomie en competentie een belangrijke rol.


Casus: Zelfdeterminatie in Verpleeghuizen Promotie-onderzoek van Annette Custers (2013) laat zien dat de mate van behoeftevervulling gerelateerd is aan welbevinden bij bewoners van somatische afdelingen van verpleeghuizen. De vervulling van de basisbehoeftes staat binnen deze context sterk onder druk. Er is vaak weinig autonomie, omdat cliënten door vele beperkingen afhankelijk zijn geworden van zorg, maar ook van het systeem van de organisatie. De behoefte aan verbondenheid staat ook onder druk, omdat mensen in de nieuwe omgeving van het verpleeghuis vaak weinig vertrouwde contacten hebben. De kwetsbaarheid en de fysieke beperkingen die voorwaarde zijn voor het toelaten tot een verpleeghuis stellen de behoefte aan competentie op de proef. De mate waarin onder deze omstandigheden wordt tegemoetgekomen aan de basisbehoeftes is van belang voor het ervaren van welbevinden. De contacten van bewoners met verzorgenden spelen daarbij een belangrijke rol. Observaties in de ochtendzorg met behulp van video-opnames lieten zien dat interacties die ondersteunend zijn voor de drie basisbehoeftes samengaan met de positieve en negatieve emoties van de bewoners. Bij autonomie gaat het bijvoorbeeld om het betrekken van de bewoners in keuzes in de alledaagse zorg. Bij competentie gaat het erom dat bewoners dingen die ze zelf willen en kunnen doen ook zelf kunnen uitvoeren. Bij verbondenheid gaat het om het tonen van persoonlijke interesse, bijvoorbeeld door een praatje te maken dat juist niet met de zorg te maken heeft.

De maakbaarheid van geluk Geluk wordt vaak gezien als iets dat je ten deel valt. Wetenschappelijke theorieën zijn er daarentegen juist lange tijd van uitgegaan dat je geluk is voorbestemd door genetische aanleg en temperament. De waarheid ligt zoals zo vaak in het midden. Er komt steeds meer bewijs dat duurzaam geluk ook te beïnvloeden is. Dit wordt ook duidelijk vanuit de zelfdeterminatietheorie: aan de vervulling van de basisbehoeftes kan gesleuteld worden en dat draagt dan weer bij aan duurzaam welbevinden. Dit kan op verschillende niveaus gebeuren. Ten eerste is er het niveau van het beleid, van het politieke beleid tot de strategische visie van welzijns- en zorgorganisaties. Op politiek niveau sluit de omslag die in het kader van de Wmo gemaakt wordt naar aandacht voor zelfredzaamheid en inzet van het eigen netwerk goed aan op de drie basisbehoeftes. Bij zelfredzaamheid is het van belang om te onderscheiden tussen autonomie en competentie. Bij autonomie gaat het vooral om de eigen regie. Het gaat hier onder andere om de omslag van aanbod- naar vraaggericht werken, ofwel de vraag hoe kwetsbare mensen hun leven willen leiden. Het is daarbij wel belangrijk dat eigen regie niet betekent dat mensen het zelf maar uit moeten zoeken, dat mensen alles zélf moeten doen: autonomie betekent juist ook dat mensen kunnen kiezen voor het inroepen van hulp en het zich begeven in afhankelijkheidsrelaties. Autonomie gaat - 11 -

dan over de mate waarin de hulp kan aansluiten op het leven dat mensen willen leiden en de waarden die mensen belangrijk vinden. De behoefte aan competentie vraagt om aandacht voor eigen kracht. Hier is vooral de omslag van belang van het denken in termen van problemen naar het denken over wat mensen zelf kunnen en waar zij goed (competent) in zijn. Ook als er problemen zijn en er zorg nodig is hebben mensen de behoefte om dingen te doen waar ze goed in zijn. De behoefte aan verbondenheid sluit aan bij denken in termen van het eigen netwerk. Daarbij staat echter meer de wederzijdse verbondenheid in de aandacht dan het netwerk puur als hulpbron. Het gaat dus ook om de vraag hoe een cliënt van betekenis kan zijn voor andere mensen.

Interventies in de positieve psychologie Martin Seligman is de grondlegger van de positieve psychologie. Met collega’s ontwikkelde hij verschillende kortdurende en eenvoudige interventies die onder begeleiding van een psycholoog, maar ook als zelfhulp werden ingezet:  Je sterke kanten inzetten: al dan niet met behulp van vragenlijsten worden talenten en kwaliteiten in kaart gebracht. De opdracht is om manieren te verzinnen om deze talenten en kwaliteiten meer in het dagelijks leven te gebruiken en te benutten.  Drie positieve dingen: de opdracht om elke avond stil te staan bij drie positieve gebeurtenissen van die dag. De deelnemer beantwoordt ook de vraag waarom hij denkt dat deze gebeurtenissen plaatsvonden.  Dankbaarheid uiten: bij deze interventie denken deelnemers aan een persoon die ze erg dankbaar zijn maar nooit op een goede manier hun dankbaarheid hebben getoond. De opdracht is om een brief te schrijven aan deze persoon en deze brief hardop voor te lezen.  Actief reageren: de deelnemers krijgen de opdracht om iedere dag minstens een keer enthousiast en actief te reageren op een positief bericht van een ander.  Genieten: de deelnemers krijgen de oefening om iedere dag te genieten van een activiteit die ze normaal gesproken gehaast uitvoeren. Het kan gaan om een maaltijd, een wandeling naar werk of school, een douche. Na afloop beschrijven ze wat er anders was en hoe ze zich daarbij voelden.

Ten tweede is er het niveau van interventies. Vanuit het vakgebied van de positieve psychologie wordt steeds duidelijker dat mensen, juist ook in tijden van problemen, zelf bij kunnen dragen aan welbevinden. Individuele interventies zijn doorgaans gebaseerd op het versterken van competenties die bijdragen aan welbevinden en optimaal functioneren. Er kan worden gedacht aan het bewust worden en versterken van positieve emoties, het onderzoeken van waarden, intrinsieke behoeften en talenten, het op een positieve,


optimistische wijze omgaan met doelen, het onderhouden en realiseren van positieve relaties, en het omgaan met en accepteren van tegenslag en lijden. Ten derde is er de alledaagse bejegening van cliënten. Zelfdeterminatie is niet iets wat je alleen doet, maar vormgeeft samen met anderen. Relaties op het werk, op school, in de opvoeding of in de zorg die tegemoet komen aan de basisbehoeftes bevorderen de mogelijkheid tot groei en duurzaam geluk. Zoals het onderzoek van Annette Custers in verpleeghuizen laat zien speelt de vervulling van behoeftes en het werken aan welbevinden juist plaats in de kleine alledaagse interacties die er plaatsvinden.

Een voorbeeld van alledaagse bejegening Een verzorgende of verpleegkundige die in een witte jas bij een cliënt binnenkomt en de vraag stelt ‘hoe gaat het met u?’, zal al snel in een gesprek over (alledaagse) klachten belanden. Als die klachten niet veel ernstiger geworden zijn, is de reden voor praten over klachten eigenlijk verdwenen. In termen van eigen kracht zou het gesprek juist en ook mogen gaan over waar iemand een beetje goed in is of trots op is. In termen van sociale relaties zou het mogen gaan over wie er belangrijk is in het leven van de cliënt. En in termen van autonomie zou de leidende vraag kunnen zijn ‘hoe wilt u (vandaag) uw leven leiden?’

- 13 -


De audit menselijke maat De Menselijke Maat als audit is gebaseerd op de zelfdeterminatietheorie, omdat deze theorie de psychologische basisbehoeften van mensen beschrijft als pijlers voor duurzaam geluk. De basisbehoeften gelden ook voor kwetsbare mensen die deels afhankelijk zijn van diensten van zorg- en welzijnsorganisaties. Als cliënten op basis van eigen keuze en in verbondenheid met anderen – waaronder de zorgverleners – de dingen kunnen doen waar ze goed in zijn dan zal dit bijdragen aan hun welbevinden en ontwikkeling. Daaraan wordt gewerkt in het contact met de cliënt, maar ook in verslaglegging in dossiers, in verantwoording en evaluatiemomenten, in het beleid en in de organisatiestructuren. De Menselijke Maat als audit bestaat uit verschillende instrumenten om strategie, beleving en gedrag te meten. Metingen vinden binnen een zorg- of welzijnsorganisatie plaats op het niveau van de cliënt, het uitvoerend personeel en op beleid- en bestuursniveau. Daartoe worden vragenlijsten afgenomen bij cliënten en personeel, observaties gehouden van daadwerkelijke contactmomenten tussen hulpverleners en cliënten, interviews gehouden met uitvoerend personeel en management en beleidsdocumenten gescand. Tezamen geven deze instrumenten een inzicht in de mate waarin een organisatie zich richt op het werken aan de Menselijke Maat en in de mate waarin de cliënten zich wel bevinden. Op elk niveau wordt dit vastgesteld in termen van welbevinden, autonomie, eigen kracht en verbondenheid.

Meten met de Menselijke Maat De Menselijke Maat meet ten eerste welbevinden, autonomie, eigen kracht en verbondenheid bij cliënten van zorg- en welzijnsaanbieders. Cliënten vullen daartoe een vragenlijst in waarin zij hun leven in het algemeen en de contacten met hulpverleners evalueren. Het gaat dan bijvoorbeeld om hoe vaak iemand het gevoel heeft ‘het leven te leiden zoveel mogelijk zoals jij dat wilt’. Of bijvoorbeeld om de mate waarin een cliënt kan doen waar hij of zij (een beetje) goed in is. De Menselijke Maat meet ook de mate waarin cliënten merken dat hulpverleners aandacht hebben voor bovengenoemde basisbehoeftes. Heeft de cliënt bijvoorbeeld het gevoel dat hij of zij zichzelf mag zijn als de hulpverlener er is?

- 15 -

Op het niveau van de uitvoering van zorg en ondersteuning, meet de audit in vragenlijsten, interviews en observaties de mate waarin hulpverleners in hun dagelijkse praktijk aandacht hebben voor de genoemde waarden bij cliënten. Het gaat dan bijvoorbeeld om het respecteren van de eigenheid en autonomie van cliënten. Bijvoorbeeld of de mate waarin er aandacht is voor zaken waar een cliënt (een beetje) goed in is, waar zijn of haar ogen van gaan twinkelen. In welke mate een hulpverlener dat belangrijk vindt, er mee bekend is en het ook regelmatig aan de orde laat komen tijdens bezoeken aan cliënten. Tenslotte meet de Menselijke Maat met interviews en een beleidsscan de mate waarin welbevinden, autonomie, eigen kracht en verbondenheid door de organisatie (bestuur, beleid en structuur) worden gedragen, actief gestimuleerd en vastgelegd voor vervolgacties. Bijvoorbeeld met vragen als: wat zijn de kernwaarden van de organisatie, wat is uw eigen visie op uw werk? Wat merkt de cliënt daarvan en wat kunnen we daarvan terugzien in dossiers? Waar evalueert u op met cliënten? En tenslotte ook: welke ruimte (vrijheid) en waardering krijgen medewerkers in hun werk?

Sturen met de Menselijke Maat Uit alle onderdelen worden scores opgebouwd, die het vertrekpunt vormen van de rapportage. Aan de hand van de scores wordt beschreven welke rode draad ontdekt is, wat er goed gaat en waar de hiaten zitten. Dat wordt kwalitatief aangevuld met opvallende zaken die uit de interviews en observaties naar voren komen. De Menselijke Maat is in de maand oktober 2013 bij twee organisaties getoetst. Meer dan 180 cliënten uit de sectoren Thuiszorg, Ambulante Begeleiding VG en het Algemeen Maatschappelijk Werk hebben de cliëntenvragenlijst geretourneerd. Uit een eerste analyse van de Universiteit Twente blijkt dat de cliëntenvragenlijst voldoende betrouwbare en valide resultaten oplevert. Dat wil zeggen dat de vragenlijst op een consistente manier datgene meet wat deze beoogt te meten. Ook is er voldoende variatie terug te vinden in de wijze waarop cliënten de verschillende items op de lijst invullen. Daarnaast blijkt dat de resultaten van de verschillende instrumenten van de Menselijke Maat een solide en overeenkomstig beeld opleveren. Als bijvoorbeeld blijkt dat cliënten lager scoren op ‘verbondenheid’, dan zien we ook in resultaten van de auditgesprekken en de observaties eenzelfde dip op ‘verbondenheid’. Op basis van deze eerste analyses is het


team van auditoren en ontwikkelaars van de Geluksacademie en de onderzoekers van de Universiteit Twente voorlopig enthousiast over het instrument. De Menselijke Maat lijkt een goed beeld weer te geven van wat we willen weten. Namelijk in welke mate cliënten zich autonoom, eigen krachtig, verbonden en wel bevinden en in welke mate de organisatie handelt en is ingericht rond deze waarden.

- 17 -


Verder lezen  Bohlmeijer, E., Bolier, L., Westerhof, G., & Walburg, J. (2013). Handboek positieve psychologie: Theorie, onderzoek, toepassingen. Amsterdam: Boom.  Bolier, L., Haverman, M., & Walburg, J. (2010). Mental Fitness. Amsterdam: Boom.  Deci, E., & Ryan, R. (2002). Handbook of self-determination research. Rochester: University of Rochester Press.  Francissen A., Wezenberg E. & Westerhof, G. (2010). De gevolgen van geluk. Borne, Arcon.  Westerhof, G. , & Bohlmeijer, E. (2010). Psychologie van de levenskunst. Amsterdam: Boom. http://www.geluksacademie.org http://positievepsychologie.nu http://www.selfdeterminationtheory.org/

Over de auteurs Prof. dr. Gerben Westerhof is als adjunct professor Psychologie verbonden aan de afdeling Psychologie, Technologie en Gezondheid van de Universiteit Twente. Als gerontoloog doet hij al jarenlang onderzoek naar een positieve benadering van ouder worden in termen van identiteit, welbevinden, zingeving en levenskunst. De laatste jaren maakt hij deze benadering ook bruikbaar voor de geestelijke gezondheidszorg, die zich nog steeds teveel alleen met geestelijke ziekte en te weinig met geestelijke gezondheid bezighoudt. http://www.utwente.nl/gw/pgt/mw/westerhof/

Drs. Aad Francissen is onderzoeker en adviseur bij stichting Arcon. Zijn doel is een verschil te maken in de benadering van kwetsbare mensen. Minder focus op problemen en meer op automonie, eigen kracht en verbondenheid. Dit zal leiden tot hoger welbevinden en besparingen in zorg en ondersteuning. Hij houdt zich bezig met wetenschappelijk onderzoek naar de geluksgerichte benadering, met de ontwikkeling en implementatie van de Menselijke Maat en hij adviseert gemeenten en zorgaanbieders. Deze activiteiten zijn bij Arcon gebundeld onder de noemer Geluksacademie. http://about.me/aad

- 19 -

Infographic - de Menselijke Maat


De menselijke maat: Een wetenschappelijke onderbouwing

Recommend Documents