Aanvullende Zorg: de wetenschappelijke onderbouwing
Planetree Conferentie, 15 maart 2012 Dr. Miek Jong
Louis Bolk Instituut, Driebergen Nationaal Informatie en Kenniscentrum Integrative Medicine (NIKIM) Mid-Sweden University, Sundsval
Workshop 1. Inzicht verkrijgen hoe en welke contextfactoren de gezondheid kunnen bevorderen 2. Kennis over de wetenschappelijke onderbouwing van aanvullende zorg 3. Inzicht in hoe wetenschappelijk onderzoek naar aanvullende zorg de integratie ervan kan bevorderen
Integrative Medicine is geneeskunde waarbij een groot belang wordt gehecht aan de relatie tussen zorgverlener en zorgdrager, gericht op de hele persoon, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek , maakt op multidisciplinaire wijze gebruik van alle geschikte therapeutische benaderingen, inclusief alternatieve en complementaire met als doel optimale gezondheid en welbevinden (Consortium of Academic Health Centers for Integrative Medicine)
• Opgericht in 2000 • 50 Academische ziekenhuizen (e.g. Harvard, Yale, Duke, Stanford, Mayo clinic) • Internationale Conferenties (Portland Mei, 2012) • Samenwerking m.b.t. onderzoek ontwikkeling van “Best practices” opleiding en onderwijs http://www.imconsortium.org
Contextfactoren
De vier pijlers van Integrative Medicine 1. arts als coach / patiënt als mede-regisseur 2. expliciete rol voor preventie, leefstijl 3. een helende omgeving 4. evidence-based aanvullende technieken (complementaire en alternatieve behandelwijzen)
Pijler 1. Relatie patiënt-zorgverlener
• • • • •
Patiënt centraal Shared decision making Self-management Coaching Communicatie (motivational interviewing)
Pijler 2. Preventie
“Focus op life-style” • • • • • • •
Gewicht Beweging Voeding Roken Stress management Depressie management Zingeving
Pijler 2. Preventie
Zingeven = • • • • • •
Benoemen van feiten en verschijnselen Leggen van verbanden Waardeoordeel toekennen Toekennen diepere betekenis ( kosmisch/religeus/ anderszins) Toekennen betekenis en richting mbt toekomst Hierdoor gevoel van controle
Integratie van zingeving en zinervaring= spiritualiteit
Pijler 2. Preventie Integratie van zingeving en zinervaring= spiritualiteit Hoog spiritualiteits gehalte = hogere tolerantie lichamelijk ongemak = meer vermogen van het leven te genieten Laag spiritualiteits gehalte = hopeloosheid en doodswens
Psychotherapie, gebaseerd op ontwikkelen spiritualiteit, verbetert kwaliteit van leven en welzijn in mensen met kanker Breitbart et al., Journal of Clinical Oncology, 2012
Pijler 3. Helende omgeving
• • • • • •
Gebouw, architectuur Licht Groen (planten, natuur) Kleur Ruimte voor ontspanning en recreatie Kwaliteit van de lucht
Helende omgeving
Pijler 4. Complementaire en Alternatieve behandelwijzen Biologically based Therapies: Substanties vanuit de natuur: Kruiden, voeding, vitaminen, supplementen, kruidengeneesmiddelen
Alternative Medical Systems:
Manipulative/Body based Therapies:
Andere geneeswijzen met onderliggende filosofie: Homeopathie, natuurgeneeskunde, TCM, acupunctuur
Manipulatie/beweging van lichaamsonderdelen: Manuele therapie, osteopathie, chiropractie, massage
aanvullende zorg
Mind-Body Medicine:
Energy Therapies:
Technieken die de effecten van de geest op het lichaam kunnen stimuleren: Meditatie, mindfulness, yoga, hypnotherapie, geleide visualisatie
Maakt gebruik van energetische velden : Qi-gong, Reiki, Therapeutic Touch
Gebruik Complementaire en Alternatieve Behandelwijzen • NL (algemene bevolking)
9%
• Polikliniek kindergeneeskunde: • Psychiatrie: • Chronische gewrichtsklachten:
33-39% 40% 71%
CBS, 2009 Vlieger et al. NTVG, 2006 Jong et al. European Journal of Integrative Medicine, 2010 Hoenders et al., Medisch Contact, 2009 Jong et al. Manuscript under review, 2012
Gebruik Complementaire en Alternatieve Behandelwijzen • • • • • • •
Pijn Misselijkheid Slaapproblemen Spanning en onrust: stress Angst Sombere stemming Vermoeidheid
Bewijs voor complementaire en alternatieve behandelwijzen bij pijn treatment
Weight of evidence
Direction Safety of evidence concerns
Acupuncture
(pain) OO (induction) O (pain) OO (induction) OO O (pain) O (induction) O
+/ + +/ + + + +
Yes No Yes
(induction) O (pain) OOO Ò (pain) OO
+ +/
No Yes Yes
(pain) OO Ò (pain) OO (pain)OOO
+ -/ +
No No No
Acupressure Aromatherapy Biofeedback Herbal medicine Chanlibao en Raspberry leaf Homeopathy Hypnosis Intracutaneous sterile water injections Massage Music Water immersion
Yes Yes
prof. Edzard Ernst University of Exeter
Evidence-Informed Practice Patiënt voorkeur en tevredenheid
Klinische ervaring
Clinical Expertise Combinatie
Bewijs aan de hand van onderzoek
Beschikbaarheid van de zorg
Toepassing top 10 aanvullende zorg NL • • • • • • • • • •
Therapeutic Touch Massage Aromatherapie Mindfullness Snoezelen Visualisatie Muziektherapie Leefstijltrainingen Hypnose Verwendagen
Onderzoek onder verpleegkundigen, Jong et al, 2010 Nursing
Aanvullende zorg Complementair? Muziektherapie Leefstijltherapie Massage Therapeutic touch Aromatherapie Mind-body therapie Kruiden
79% 78% 75% 60% 58% 53% 42%
Implementatie in organisatie 63% 57% 60% 38% 44% 34% 27%
Onderzoek onder verpleegkundigen, Jong et al, 2010 Nursing
Evidence-informed toepassing van aanvullende zorg bij operatieve ingrepen Preoperatief: -
Hypnotherapie Geleide visualisatie Acupunctuur Muziek Aroma therapie Meditatie Yoga Cliniclowns
Evidence-informed toepassing van aanvullende zorg bij kinderen
• Babymassage • Yoga – Irritable Bowel Syndrome • Hypnotherapy – Functionele buikpijnklachten • Cursus “Rust” – Spanningshoofdpijn • Biofeedback; mindfulness – ADHD
Hoe kan onderzoek bijdragen? 1.Mogelijkheid om interventie uit te proberen (pilot) 2.Bij positieve bevindingen; implementatie 3.Beter observeren, beter behandelresultaat 4.Integratie van behandelwijzen 5.Breder draagvlak en ondersteuning binnen organisatie 6.Meer inzicht in voorkeur en tevredenheid patiënt.
Hoe kan onderzoek bijdragen? NIKIM en Louis Bolk Instituut: Onderzoekslijn sinds 2009: 15 wetenschappelijke onderzoeken gestart: waaronder
Wetenschappelijk onderzoek PROPAV-studie (2009-2011) •Geleide visualisatie vs usual care bij laparoscopische cholecystectomie •Rode Kruisziekenhuis, Beverwijk •Slotervaartziekenhuis, Amsterdam •Geleide visualisatie (70 patiënten) vs standaard (70 patiënten) •Angst voor de operatie •Pijn na de operatie (pijn medicatie)
Wetenschappelijk onderzoek PROPAV-studie (2009-2011) Resultaten: Significante correlatie tussen geleide visualisatieoefeningen en pijnmedicatie (PCA: morfine). Hoe vaker de oefeningen Minder pijnmedicatie
Wetenschappelijk onderzoek TT studie (2011) •Effecten van Therapeutich Touch op onrust en medicatiegebruik van dementerende ouderen •Verzorgingshuis Raffy, Breda •Case-series studie •10 bewoners, 8 weken therapeutic touch (2x per week) •Agressief en geagiteerd gedrag (CMIA) •Medicijngebruik (psychofarmaca)
Resultaten: Agitatie 100 90
93 86
84 80
80
78 68
70 60 50
Week 8
40
Week 12
30 20 10 0 Factor 1 - Aggressive behavior
Factor 2 - Physically nonaggressive behavior
Factor 3 - Verbally agitated behavior
Reductie (%) per domein t.o.v. baseline (=100%) Bij 70% van de ouderen kon medicatie blijven verminderd worden
Wetenschappelijk onderzoek THIKO-studie (2011-2014) •Transcendente Meditatie (TM) vs Hypnotherapie vs standaard behandeling van hoofdpijn bij kinderen •Antonius Ziekenhuis Nieuwegein •Atrium Parkstad Heerlen •Canisius Ziekenhuis Nijmegen •TM (40 kinderen) vs Hypnotherapie (40 kinderen) vs standaard behandeling (40 kinderen) •Reductie frequentie, duur, intensiteit hoofdpijn •Kwaliteit van leven •Sense of Coherence
Samenvatting • Integrative Medicine is een benadering van de geneeskunde die alle contextfactoren in ogenschouw neemt om het therapeutisch effect te bevorderen • Context factoren kunnen 30 – 70% van het therapeutisch effect bewerkstelligen • Wetenschappelijke onderbouwing van toepassing van aanvullende zorg zal ook gebaseerd moeten zijn op tevredenheid en voorkeur van patiënten • Onderzoek kan integratie en draagvlak voor aanvullende zorg bewerkstelligen
