f o r m el e e n i n f o r m el e economie Z u i d b a r s t va n h e t va k m a n s c h a p afr i kaander wi jk
verleden en toekomst
nummer 1 jaargang
b ever waar d
b a k e n s va n b e v e r wa a r d
katendrecht
l i c h t k at h e d r a a l
rotterdam
Deze krant is een uitgave van het Pa c t o p Z u i d
ZUID ZIJDE
beweging op zuid
2
Over deze krant
Rotterdam Zuidzijde is een krant die de achter gronden schetst van een aantal ontwikkelingen op Zuid. De verschillende initiatieven op Zuid raken steeds meer met elkaar verbonden. De krant belicht onderwerpen vanuit kunst en cultuur, met sterke relaties naar de domeinen fysiek, economie en sociaal met speciale aandacht voor de nieuwe inhoudelijke thema’s binnen het Pact op Zuid. Met elkaar scheppen de achtergrondverhalen een dynamische context. Doel van deze krant is het informeren van betrokkenen bij het Pact op Zuid. Bovendien wil de krant het debat uitlokken en een bijdrage leveren aan het vormen of verstevigen van onderlinge netwerken. De krant wil ook verleiden om mee te doen aan de grootse hervormingen die op Zuid gaande zijn. In deze editie treft u bijvoorbeeld een verhaal aan dat de vraag opwerpt hoe we op Zuid kunnen omgaan met de vele thuiswerkers en hoe die kunnen aansluiten bij een vitale economie. Het artikel over de Afrikaanderwijk gaat ook over deze vraag en neemt als vertrekpunt de Turkse bewoners van vroeger en nu. In een ander artikel schetsen we hoe kunst in de openbare ruimte een fysieke impuls kan geven aan het binnengebied van Katendrecht, al kost het jaren van voorbereiding. Het artikel geeft een inkijkje op zo’n proces. En dan is er aandacht voor Beverwaard, een enigszins vergeten wijk aan de rand van deelgemeente IJsselmonde. De interventie van een stel jonge kunstenaars brengt hier leven in de brouwerij. De verschillende columnisten in deze krant leveren een bijdrage vanuit kunst en cultuur, economie, fysiek en sociaal. Laat het debat vooral verder gaan; deze krant is daar een mooie onderlegger voor.
Het aanzicht van de Wolphaer tstraat is in fases aangepakt. In ‘Het gezicht van Wolphaer t’ hangen lichtbakken met teksten die duidelijk maken hoezeer de straat inmiddels van aanzien is veranderd. Kunstenaars zorgen met regelmaat voor nieuwe inhoud van de lichtbakken. Meer info:
[email protected]. Om de hoek is de drukkere Wolphaer tsbocht waar nieuwe ondernemers in de nieuwbouw zijn getrokken. Ook hier een ander aanzicht dan voorheen.
2
R
3
creativiteit, economie & arbeidsparticipatie
Zui d ba rst va n h et vakm a n sc h a p
Vele honderden kunstenaars en
stencircuit, zoals het Nieuwe
cursus ‘Kunst, een hele onder
thuiswerkers met kennis van de
zelfstandig ondernemers in de
Luxortheater en de spin-off
neming’. Ze zegt: “Halverwege
traditionele technieken.
Tarwewijk, Oud-Charlois en delen
hiervan: Katendrecht, met het
stopte ik ermee, omdat ik
Van den Baar: “De kruisbe
van Feijenoord zijn actief achter
Walhallatheater en de culturele
zoveel opdrachten had.”
stuiving van handwerkers en
de voordeur van hun woning of
avonden van de Player zijn
De crisis is echter niet aan haar
kunstenaars leidt weer tot
atelier. Ze werken als glasmaker,
wel bekend bij het culturele
voorbij gegaan: met de vlie
productinnovaties. We bewegen
fotograaf, beeldhouwer, danser,
publiek. Een ander niveau van
gende start is het gedaan. Mak
ons voortdurend op het grens
muzikant, cateraar, administra
het culturele leven, te vinden
kenze: “Ik ging op zoek naar
vlak van ambacht, techniek,
teur of televisiemaker. Alleen
op flatjes driehoog achter en
informatie en kwam terecht in
design en kunst; die disciplines
al in de Tarwewijk wonen zo’n
aan de buitenwereld onttrok
Ondernemershuis Zuid. Ik weet
beïnvloeden elkaar. Voor het
vierhonderd zelfstandigen, ont
ken, is marginaal en onzicht
niets van wetten, regelingen,
lanceren van nieuw design voor
dekten beeldend kunstenaar Jan
baar. De gemeente Rotterdam
subsidiekanalen. Daarvoor kon
de beurs van Milaan ben ik op
Konings en partner Mark Heijne.
is de laatste jaren actief met
ik terecht bij de mensen van
zoek naar nog meer ambachts
Voor het Rotterdamse Centrum
laagdrempelige voorzieningen
het Ondernemershuis. Zij zijn
mensen, zoals leer- en houtbe
voor Beeldende Kunst zochten
om mensen te helpen van een
deskundigen die me informeren
werkers, viltmakers, maar ook
ze naar ideeën voor verbetering
creatief idee een succesvol
en ze zijn ook sparringpart
naar mensen die kunnen haken
van de entrees van de stad. Ze
product te maken.
ners.”
en breien. Ik wil dit koppelen
kozen voor een verrassende
E r i s op Z uid een g r oo t po t en t ieel a a n j eugdige a r beid s kr a ch t da t onbenu t blij f t, zoa l s hoogle r a a r P i e t e r To r d o i r e l d e r s in de ze kr a n t opme r k t. O pleidingen va n j onge r en s l u i t e n o nvo l d o e n d e a a n bij de a r beid s ma r k t. Vo o r Z u i d i s d e k o m s t v a n m i d t e c h b e d r i j ve n mogelij k de r edding op m a c r o n i ve a u . D a a r n a a s t t e l t Z u i d o p m i c r o n i ve a u ve l e h o n d e r d e n k l e i n e onde r neme r s en t hui s w e r k e r s . E r i s ve e l v a k m a n s c h a p a a n w e z i g. Z ij be wegen z ich op he t grensvla k t us s en for mele en in for mele economie. H oe kunnen z ij hun b e s t a a n ve r b e t e r e n ?
Column
Goud in handen? Zuid staat vooral bekend om haar sociaalmaatschappelijke problemen. In de komende decennia zou het stadsdeel echter wel eens cruciaal kunnen worden voor Rotterdam om nieuwe kansen op economische voorspoed te kunnen pakken. Dat gaat niet vanzelf. Met gerichte inspanningen op lokaal, stedelijk
aan de 162 nationaliteiten van
en nationaal niveau kan het schip van Zuid
invalshoek: de rol van thuiswerk
In een van de afgelegen zij
Werken in de marge
Rotterdam. In plaats van de
een kansrijke koers inslaan.
in Rotterdam-Zuid als sociaal-
straten in Oud-Charlois heeft
Beeldend kunstenaar Ivo van
productie van het ontwerp uit
Zuid was ooit het belangrijkste arbeidsre-
economische toegangspoort.
Judith Makkenze haar atelier
den Baar zit met zijn werk
te besteden naar lage-lonen-
servoir voor de wereldhaven. Maar de mo-
in een voormalige supermarkt
atelier Wandschappen aan de
landen maak ik gebruik van
derne haven geeft minder werk, heeft zich
Dat vooral kunstenaars in de
in de Gouwstraat. Ze maakt
Wolphaertsbocht. Deze plek is
de kennis en ervaring van de
grotendeels naar het westen verplaatst en
genoemde wijken wonen is niet
kleurrijke hanglampen, siera
niet alleen broedplaats voor
mensen uit de omringende
heeft nu vooral behoefte aan hooggeschoolde
vreemd, concludeert Konings.
den en grote objecten van glas
beeldend kunstenaars, maar
Rotterdamse wijken. Voor het
“Gebieden met goedkope ruim
voor bedrijven en particulieren.
ook productiecentrum voor
opzetten van twintig productie
ten trekken altijd kunstenaars
De voormalige kleuterleidster
Nederlandse Designlabels
lijnen heb ik zo’n tweehonderd
én immigranten.” Deze informele
maakte, na 25 jaar onderwijs,
als MOOOI, Hella Jongerius
mensen nodig. Dat zijn vaak
economie in ver van het centrum
in 2006 de ommezwaai naar de
en Marcel Wanders studio en
mensen, die in allerlei uitke
afgelegen zijstraten staat niet
toegepaste kunsten. Makkenze
is bovendien gecertificeerd
ringstrajecten zitten, zoals
Deze situatie hoeft echter niet zo te blij-
op de kaart. Het officiële kun
volgde bij de deelgemeente een
stagebedrijf. Hij werkt veel met
ziektewet, bijstand, WAO of
ven. Na een periode van sterke rationalisa-
vaklieden. Tegelijkertijd is de bevolking op Zuid veranderd. Het stadsdeel is in een economisch isolement geraakt. De onstuimige ontwikkeling van de dienstensector, als alternatief voor havenwerk, is grotendeels aan haar voorbijgegaan.
tie en grote mainportprojecten zal Rotterdam zich meer op toegevoegde waarde kunnen richten. Naast doorvoer liggen er kansen voor internationale handelsactiviteit en dienstverlening. De laatste activiteiten zijn sterker dan doorvoer - afhankelijk van een grootstedelijke inbedding. Daarnaast zijn er uitstekende kansen voor bedrijven die zich richten op de wereldwijde klimaatopgaven. Dan gaat het vooral om midtech bedrijven, waaronder constructiewerkplaatsen op basis van vakmanschap. Om de kansen te kunnen grijpen zal Rotterdam veel geschoolde vaklieden en slimme ondernemers moeten kunnen inzetten. Waar haalt de stad die in de toekomst vandaan? Van Zuid, voor een belangrijk deel. Zuid kent een relatief veel jeugd, het goud voor de toekomst. We kunnen rustig stellen dat de potentiële capaciteiten van die jeugd nu sterk worden onderbenut. Zuid kent ook veel ondernemerschap, dat zich echter nauwelijks buiten de markt van het eigen stadsdeel begeeft. Er is kortom sprake van onderbenutting van het ‘menselijk kapitaal’ op Zuid. Als we die weten om te buigen hebben we goud in handen. Dat vraagt een grote inspanning van de bevolking, het onderwijs, het bedrijfsleven en de gemeente. Motivatie, het gezamenlijk zien van grote kansen op de horizon, is de belangrijkste sleutel naar succes. Dit ‘mentale kapitaal’ komt niet vanzelf. Door de vele projecten op Zuid te verbinden met projecten zoals Stadshavens, de Climate Campus en andere economische ontwikkelingen, met sterke betrokkenheid van het bedrijfsleven, kan een beweging op gang komen die mensen en jeugd aanspreekt en motiveert. Dat zal niet van vandaag op morgen gaan, maar aanhoudertje wint. Pieter Tordoir
rechtsboven: Nicole Driessens (Wandschappen) werkt aan een
Hoogleraar Economische Geografie en
poef van Christien Meinder tsma vlnr : Conversation Chair van Ivo van den Baar (Wandschappen),
Planologie
Borduurwerk van Nicole Driessens, Gehaakte crochet table van
Universiteit van Amsterdam
Marcel Wanders voor Moooi, Uit de serie Spaarkunst: metalen boompje van Ivo van den Baar, A-locatie aan de Wolphaer tsbocht
4
R
5
AOW. Tijdens gesprekken merkte
Erdal en zijn vrouw hebben een
ik dat deze toekomstige thuiswer
vennootschap opgericht en ha
kers bang zijn. Bang om hun uit
len inmiddels een goed inkomen
kering kwijt te raken en bang voor
uit hun onderneming.”
de belastingdienst. Ze durven niet te beginnen. Ik heb dit aange
Denken in kansen
kaart bij de Belastingdienst, UWV
Cok ziet veel mogelijkheden in
en CWI en kreeg botte reacties
Rotterdam-Zuid. “Er zijn veel
vol ongeloof terug. Dat vertraagt
oudere ondernemers in de
het hele proces, terwijl ik mijn
zijstraten, die aan het afbou
energie juist moet richten op de
wen zijn en opvolging zoeken.
innovatie, de productieprocessen
De bakker en de slager zijn de
en het maken van een database
bekende voorbeelden, maar
waarin ik nationaliteit en ambacht
ook eigenaren van kleding- en
kan koppelen.
schoenenzaken. Daar duiken
Ik zoek naar een duurzame oplos
vooral de Turken en de Marok
sing van dit probleem, want de
kanen op, want hun afnemers
kennis en ervaring van de tradi
wonen er al.”
tionele ambachten in de wijken
Hoe kijkt Arjan Cok naar de
wil gaan varen. Dertig jaar kunst in de
zijn voorhanden. Maar hoe voorbij
positie van de thuiswerkers,
wijken, het lijkt erop alsof de tijd
de angst en wet- en regelgeving
waar kunstenaar Ivo van den
stil is blijven staan. Dat is niet zo.
te komen? Het creëren van een
De wijken hebben andere bewoners ge-
freezone waarbij we de grenzen
kregen en de kunstwereld werkt mee
en de mogelijkheden in de vorm
in een samenwerkingsverband van vele
van een Rotterdams experiment
tend van het Ondernemershuis.
eigen sterke en zwakke punten,
zijn vermoedelijk thuiswerkers
partijen om sociaal, economisch en fy-
kunnen oprekken zou een oplos
Arjan Cok, projectleider Stimu
doen marktonderzoek, schrijven
met een bijstandsuitkering. Het
siek van de wijken iets moois te maken.
sing kunnen zijn. Ik heb contact
leren (cultureel) Ondernemer
een ondernemingsplan en maken
is het vraagstuk van hoe de
Community based Art staat voorlopig
gezocht met SBAW (bureau voor
schap van RBZ (Regionaal Bureau
een begroting. RBZ begeleidt dit
informele markt wit te maken.
sociale projectontwikkeling) om
Zelfstandigen) van Sociale Zaken
en bemiddelt bij de financiering.
Hoe dit gat tussen informeel en
dit vraagstuk verder uit te werken.”
en Werkgelegenheid houdt er
Deze fase is een vorm van talent
formele economie te dichten?
regelmatig spreekuur. Hij is trots
scouting. Vervolgens onderzoekt
Dat zouden we in Rotterdam
Column
Verstevig positie community arts In 1978 trok het Gemeentemuseum Den Haag met de kunstkar de wijk in, anno 2010 is
Katendrecht de inspiratiebron
voor het Historisch Museum van Rotterdam dat een nieuwe, wijkgerichte koers
weer een tijdje op de beleidsagenda van stadsbesturen. Pact op Zuid is er een voorbeeld van, acht jaren van het ‘Actieplan Cultuurbereik’ gingen er
Baar mee te maken heeft? Cok Het modeatelier van Pal Maas aan de Paul Krugerstraat
zwijgt, denkt na, wikt en weegt zijn woorden en zegt dan: “Dat
aan vooraf. De Rotterdamse culturele
Talent scouten
op deze laagdrempelige aanpak
RBZ of het plan levensvatbaar
met elkaar moeten oppakken.
instellingen zijn inmiddels gewend ge-
De bezoekers druppelen binnen
om mensen met een uitkering te
is. Zo ja, dan kan de ondernemer
Informatie en coaching kan het
raakt aan het idee van Community Arts,
tijdens de voorlichtingsbijeen
ondersteunen naar zelfstandig
in de dop aan de slag, eventueel
zelfvertrouwen van deze groep
maar zoeken nog wel naar passende ma-
komst voor starters op woens
ondernemerschap.
met behoud van uitkering gedu
te vergroten. Een f reezone op
nieren om mee te doen aan wijkgerichte
dagmorgen in het Onderne
Cok noemt de inloop een ver
rende een periode van maximaal
Zuid?”, herhaalt hij de vraag.
activiteiten.
mershuis Zuid (geopend 2008).
korte workshop waarin aandacht
drie jaar.” Levert het bedrijf vol
Hij proeft het woord alsof het
Geen gebrek dus aan belangstelling,
Ahmed droomt van het maken
is voor ondernemersplan en
doende inkomsten op, dan stopt
een bittere smaak heeft en
plannen en activiteiten. Toch blijft
van gipsen ornamenten voor pla
regelgeving. Na de inloopochtend
de uitkering.
zegt dan: “Binnen het Pact op
er nog iets te wensen over: de profes-
fonds, Antjing denkt aan vertalin
kunnen bezoekers kiezen om met
Nieuw in dit traject is Your Navi -
Zuid zouden we erover kunnen
gen Chinees-Nederlands-Engels
behoud van uitkering een voorbe
gator. (Door)startende onderne
brainstormen hoe de angst bij
en Saïda wil een webwinkel voor
reidingstraject te doorlopen. Cok:
mers worden in contact gebracht
deze mensen weg te nemen en
kinderkleding beginnen. Het afge
“In die periode bereiden mensen
met ervaren (oud-)ondernemers
hoe we deze kwetsbare groep
kennis en vaardigheden ontbreekt. Maar
lopen jaar bezochten honderden
zich voor op het starten van een
of managers voor advies, onder
kunnen versterken. Er ligt een
wel, dat de sector op dit gebied kwets-
mensen de wekelijkse inloopoch
eigen bedrijf. Ze analyseren hun
steuning en introductie in hun
sionalisering van de Community Arts. Daar bedoel ik niet mee te zeggen dat de betrokkenen niet voldoende deskundigheid bezitten, dat het hen aan
opgave.”
netwerken. De coaching kan maxi
Hoe bedenk je een decor om je ontwerpen in een contekst te plaatsen? Schets
zeer vastzit aan bepaalde personen op
Via thuiswerk een economisch zelf st andig best aan op-
maal zeven jaar duren. Arjan Cok:
van workshopdeelnemers en hun begeleide rs tijdens het ontwerpproces
bepaalde plekken en te weinig geob-
bouwen, is niet eenvoudig, is de er varing van M a r k v a n
“De slaagkans is groot. Zeventig
jectiveerd is in opgeslagen kennis die
d e r E e r d e n , direct eur van SBAW, die al 25 jaar mensen
procent van onze starters slaagt.”
door onderwijs en scholing kan wor-
met een uit kering begeleidt naar zelf st andig ondernemer-
den overgedragen. Het is daarom toe te
schap. Hij onderscheidt kansrijken met hogere opleiding
juichen dat het Lectoraat Community
Dromen en ambities
en enige f inanciële reser ves en mensen met lage inkomens, weinig opleiding, een t aalacht erst and en weinig inzicht in het syst eem van de Nederlandse samenleving.
zijn, benadrukt Cok. “Ook de
Van der Eerden: “De eerst e groep is prima t e onderst eu-
zogenaamde hangjongeren vinden
nen met voorlicht ingsbijeenkomst en, werken met behoud
hun weg. Laatst kwam er een jon
van belang dat er meer onderzoek, niet
van uit kering, cursussen en coachingtraject en. Daar zijn
gen met een cap op, die kapper
voornamelijk beleidsevaluaties, maar
ook vele succesvolle voorbeelden van. De tweede groep,
wilde worden. Normaal gesproken
Het is zondag en ik sta om elf uur in de ochtend voor
verzameling kramen, een marktplaats waar galeristen
De tentoonstelling in Amsterdam is een intelligent
vooral inhoudelijk onderzoek wordt ge-
de huisk amerst ar t ers, is veel kwetsbaarder, ook omda t ze
zijn cap en kapsalon geen match.
de entree van de Beurs van Berlage in Amsterdam. Als
hun waar aanbieden. Een kunstbeurs is het culturele
project dat jarenlang is voorbereid, waar inhoudelijke
daan. Tien Jaar Pact op Zuid zal zeker
geen f inanciële reser ves hebben. Wet t elijk mag je € 1500
Kapper zijn in een salon vraagt
eerste bezoeker betreed ik de tentoonstelling NIET
equivalent van de bio-industrie, een artistieke legbat
keuzes zijn gemaakt: een g esa mt ku n stwe rk. De beurs
veel kennis en ervaring genereren op
onkost envergoeding per jaar ont vangen, zonder da t je als
om een andere uitstraling. Toch
NORMAAL, een tentoonstelling over afwijkend en gema
terij, de massale ontkenning van de uniciteit van het
in Rotterdam is een braderie, een soms levendige soms
het gebied van Community Arts. Het is
thuiswerker bonnet jes hoef t t e overleggen. Daar boven
vond hij na enige gesprekken
nipuleerd gedrag, consensus en afwijking, over canon en
kunstobject. Een geïmplodeerde Wu n d e rka mme r.
geestdodende markt. Het succes van de beurs wordt
zaak om die kennis te organiseren om zo
moet je voldoen aan de wet t elijke regels.”
zijn niche: zijn talent is figuur
uitzondering. De tentoonstelling is zorgvuldig vormge
Het is niet gemakkelijk om op een kunstbeurs in de
door de handel bepaald, altijd achteraf.
de positie van dit cultureel werkveld
Het verstrekken van microkrediet en voor het opst ar t en
scheren. De enige investering die
geven, over alles is nagedacht. Ik zie er een prachtig
veelheid van objecten, foto’s, tekeningen, installaties
van een bedrijf aan deze groep vindt hij zelf s gevaar-
nodig was, is een scooter om naar
lijk, omda t mensen met een schuld blijven zit t en als de
festivals te kunnen rijden. Talent
zaak mislukt. Van der Eerden: “Het experiment eren met
komt uit onverwachte hoeken,
Niet zwichten maar kiezen
Het is niet eerlijk een thematentoonstelling met een
een f reezone op Zuid kan een idee zijn, maar ook kleine
als je maar breed kijkt.” Cok stelt
werk van de Schotse kunstenaar Douglas Gordon.
en schilderijen juist dát werk te isoleren dat van meer
delijke keuzes te maken en niet te zwichten voor het
Hoogleraar Algemene Cultuurweten
aant allen thuiswerkers onderbrengen in een st icht ing of
dat een begeleider vooral moet
Om half een neem ik de trein naar Rotterdam Centraal
betekenis is dan de omringende werken.
kortstondige succes van een ‘vermaatschappelijkte’,
schappen
maa tschap kan soelaas bieden. Via een nul-urencontract
denken in kansen en niet moet
waar ik een uur later arriveer. Ik fiets via Westersingel,
Terwijl ik in de ochtend het ene goede kunstwerk na het
semi-democratische markt. Voor elk wat wils is de dood
Erasmus Universiteit Rotterdam
van Wandschappen zouden deze thuiswerkers toch extra
focussen op belemmeringen.
Westzeedijk en Erasmusbrug naar De Kop van Zuid om
andere krijg aangeboden, voel ik me in de middag op
in de pot. Rotterdam-Zuid is een project met de allure
inkomen kunnen genereren. We zijn aan het onderzoe-
Importbruidegom Erdal uit Tur
de kunstbeurs ART ROTTERDAM te bezoeken. Het is er
ART ROTTERDAM verloren. Op een beurs lijkt beeldende
van een gesamtkunstwerk en geen beurs. Selectie,
ken wa t de mogelijkheden zijn om voor deze omvangrijke
kije, getrouwd met een Rotter
druk, veel mensen op leeftijd, weinig jeugd.
kunst een circusact: het ene kunstje volgt het andere
kwaliteit en inhoud zijn de trefwoorden.
doelgroep tot een werkbare oplossing t e komen.”
damse Turkse, is zo’n voorbeeld
Een kunstbeurs is een varkensstal, een willekeurige
beeldende kunstje op.
baar is, omdat de expertise nog
te
Arts van Codarts Hogeschool voor de Kunsten
een opleidingsprogramma heeft
ontwikkeld voor studenten die zich verder willen scholen in de Community Arts. Naast onderwijs is het ook
te versterken en komende generaties studenten te bekwamen in het vak van Community Arts. Ton Bevers
†
R
SBAW, Mark van der Eerden:
gouden handjes. Hij zou in zijn
naar een goede combinatie, zo
Zij is hier geboren en getogen
overal tegen muren aanloopt,
eentje een aannemersbedrijf
dat hij toch als zelfstandig on
en zit thuis bij de kinderen. Zij
v ande r e e
[email protected]
omdat hij de Nederlandse taal
kunnen runnen. Loodgieten,
dernemer aan de slag kan. De
doet nu de acquisitie, maakt
RBZ/Ondernemershuis Zuid,
Het zijn overigens niet alleen de
niet machtig is. Erdal heeft
elektra, timmeren, stukadoren:
oplossing lag voor het oprapen
afspraken, houdt de administra
Arjan Cok: a j.cok@soz aw e.
hoogopgeleiden, die succesvol
een taalachterstand, maar ook
hij kan het allemaal. Ik zocht
toen ik aan zijn vrouw dacht.
tie bij en verstuurt de facturen.
rot t e rda m. nl
waarbij het onmogelijke mogelijk
6
Meer informatie:
werd. Cok: “Het is een man, die
7
beurs te vergelijken. Een appel is geen ei en Rotterdam is een multiculturele gemeenschap. Het is zaak in de culturele wunderkammer die Rotterdam-Zuid is inhou
The Southwatcher
Cultureel erfgoed, economie & arbeidsparticipatie
ken en Nederlanders voelden zich in de steek gelaten door de lokale overheid. Het toewijzingsbeleid was ondoorzichtig en er was veel particulier bezit. Huisjesmelkers kochten voor een habbekrats oude pandjes op en maakten zo veel mogelijk winst door deze te
AFRIkaan derwijk:
verbouwen tot pensions met zes gastarbeiders op een etage. “Ze hadden niks, geen douche, nauwelijks kookgelegenheid, moesten soms een bed bij toer beurt delen, ze waren een quantité negligeable.” De spanning die tot uitbarsting kwam werd door de media flink uitvergroot. Aanvankelijk sloeg de vlam in de pan door eigenmach tig optreden van buurtbewoners die vooral de ‘foute’ pensions
Verleden en TOEKOMST
zat waren, maar die geen proble men hadden met ‘nette’ Turkse families. De politie greep eerst niet in, waardoor bewoners het gevoel kregen dat zij in hun recht stonden. Later kwamen relbeluste types uit andere steden naar de Afrikaanderwijk, aangetrokken door sensatieberichtgeving, om amok te maken. Toen verscheen
Ruimte voor soc ia le stijge rs
de politie wel. Te paard en met stokken. De rellen duurden drie dagen maar werden achteraf bestempeld als ‘de lange hete zomer van de Afrikaanderwijk’. De Hartogh: “De Paarlstraat, de Wapenstraat en de Slaghekstraat lagen bezaaid met glas, het was In de Afrikaanderwijk wonen
plein en in ’t Gemaal, die beide
ders laat zien in de jaren 1975-
vreselijk. Er heerste veel angst.
zo’n tienduizend mensen. De
Turkse burgers van vroeger en
1985.
Je had in de Waalhaven een voor
wijk heeft al lange tijd het
nu in de schijnwerpers plaats
predikaat achterstandswijk
ten. Beide tentoonstellingen
Oorlog
zeelieden, daar zijn Turkse fami
dan wel prachtwijk, vooral bij
waren een sidekick op Zuid van
De Hartogh raakte destijds
lies naar geëvacueerd want ze
mensen die er niet wonen. Zo
het prestigieuze festival ‘Turkey
betrokken bij de Turkse ge
konden niet in hun huizen blijven,
als meestal in dit soort wijken
Now’. Kosmopolis Rotterdam
meenschap via zijn Turkse
de dreiging was te groot. Ik vond
ervaren bewoners dit zelf niet
presenteerde de Turkish Con
vriendin die als beroepskracht
het allemaal heel choquerend.”
zo, of staan ze er in elk geval
nection, waarvoor fotograaf
Turkse families bezocht. Hij was
Het was voor hem later aanleiding
niet voortdurend bij stil. De
Otto Snoek succesvolle Turken
getuige van de rellen in 1972 en
om gastarbeiders te gaan foto
bewoners van de Afrikaander
van nu portretteert. Zij wonen
vertelt hoe hij in augustus van
graferen, ook omdat de gemeente
malig quarantainegebied voor
wijk mogen dan gemiddeld een
op verschillende plaatsen in de
dat jaar bij een Turkse familie
begin jaren tachtig voorlichtings
I n de j a r en zeven t ig w a r en de zogena a mde ‘ r a s s enr ellen ’ in de Af r ika a nder w ij k een
lager inkomen hebben dan de
wereld en zien hun Turkse bloed
in de Afrikaanderwijk op bezoek
campagnes begon om de commu
s me t op he t bla zoen va n N ee r l a nds veelge r oemde t ole r a nt ie. Veer t ig j a a r la t er spa nt
rest van Rotterdam, onder hen
als vanzelfsprekend onderdeel
was toen er een steen door de
nicatie tussen bevolkingsgroepen
zijn er ook sociale stijgers met
van hun identiteit en vaak ook
ruit vloog.
te verbeteren. De Hartogh voelde
hoge verwachtingen en een
als meerwaarde in hun car
“Er was al dagenlang spanning
zich geraakt door hun omstandig
ambitieus toekomstperspectief.
rière. Tegelijkertijd toonde het
in de wijk. Eigenlijk een uit de
heden en wilde vastleggen hoe
Afgelopen maand waren er twee
Historisch Museum Rotterdam
hand gelopen burenruzie. Er
het hen verging.
fototentoonstellingen in de
werk van fotograaf Robert de
was grote woningnood in Rot
De tentoonstelling in ’t Gemaal
Afrikaanderwijk, buiten op het
Hartogh die Turkse gastarbei
terdam, vooral in de oude wij
was daar een mooie exponent
de gemeen s cha p z ich keiha r d in om de A f r ika a nde r w ij k er nou eindelij k eens bovenop t e kr ijgen. Me t nieuw bouw, een be t e r a a nz icht va n w inkel s t r a t en, een her nieuwd Af r ika a nde r plein, kleins cha lige economi s che bedr ij vigheid en kuns t en cult uur impul s en die s ocia le ve r bondenheid kunnen t e r ugbr engen en die nieuwe ne t wer ken weven.
8
R
9
van. De foto’s laten de begin
pen, zijn Koerdisch-Turkse
tief korte tijd. Ook volgens hem
ben ook wimpels gemaakt
Maas ook bijdraagt aan een
tijd van Turken in Nederland
achtergrond is daarbij hele
is opleiding de sleutel tot alles.
voor vlaggen bij het schaats
bewustere studiekeuze.” Er
zien. De Hartogh vindt dat er
maal geen gespreksonderwerp.
Overigens zijn sociale stijgers
feest op het Afrikaanderplein
ligt een nieuw voorstel van Pal
veel is veranderd in dertig jaar.
Waarom zou het? Erdem Tali is
ook te vinden bij andere etni
afgelopen winter, ze hebben de
Maas om met een woonatelier
“Toen konden gastarbeiders
een voorbeeld van een ge
sche groepen, ook bij Neder
leden van een koor aangekleed
te werken aan bewustwording
niet eens stemmen bij gemeen
slaagde jongere die zeer actief
landers die in één generatie de
en doen als het zo uitkomt
onder jongeren wat betreft
teraadsverkiezingen. Wie had
deelneemt aan alle mogelijke
inhaalslag kunnen maken van
vermaakkarweitjes. Wat hier
woninginrichting en hun vaak
toen kunnen denken dat we nu
maatschappelijke zaken. Erdem
arbeider naar wethouder.
met naaiproductie gebeurt,
verrassende kijk daarop.
een Turkse wethouder en een
en zijn broers en zussen zijn
is ook gaande op kookgebied.
Activiteiten als van Pal Maas,
Marokkaanse burgemeester
duidelijk sociale stijgers. Of dit
Kleine economie
In de Afrikaanderwijk koken
Freehouse en Kosmopolis bren
zouden hebben?”
incidenten zijn of een trend is
De Afrikaanderwijk kampt dus
bewoners in diverse keukens
gen nieuwe sociale verbanden
niet duidelijk, er is geen onder
voorlopig nog met een lager
voor cateringdoeleinden. Dit
met zich mee die mensen uit
Hard werken
zoek over bekend. Wel consta
gemiddeld inkomen en weinig
soort nieuwe coöperaties van
hun vaste denkkaders trekken
Erdem Tali is een Koerdisch-
teert publicist Frans Verhagen
koopkracht. Met kleinschalige
bewoners, ondernemers en
en nieuwe perspectieven laten
Turkse jongere die door Otto
in zijn boek ‘Hoezo mislukt –
initiatieven proberen diverse
kunstenaars brengen hopelijk
zien.
Snoek is gefotografeerd. Zijn
nuchtere feiten over integratie
partijen daar iets aan te doen.
een cultureel zelfbewustzijn op
Pal Maas en Freehouse zitten
vader kwam in de jaren tachtig
in Nederland’ dat een op de vijf
Het is misschien niet van een
gang waardoor nieuwe moge
gratis in panden van woning
naar Rotterdam en ging wer
Turkse en Marokkaanse kinde
economische massa waar eco
lijkheden lonken voor een ander
corporatie Vestia, die poogt de
ken in de tuinbouw. Met hoge
ren doorstroomt naar havo of
nomen van dromen, maar de
soort ondernemerschap, in een
winkelstraten van de Afri
zachte stem vertelt meneer
vwo en dat ruim twaalf procent
pogingen gaan wel uit van de
bredere sociaal-economische
kaanderwijk een gevarieerder
Tali senior hoe hij vroeger niet
van de universitaire studenten
menselijke maat en zitten dicht
betekenis.
aanzien te geven. Vestia is ook
de kans kreeg om te stude
en veertien procent van de
op de huid van de bewoners.
ren. Voor zijn gezin met acht
hbo-studenten van allochtone
Kosmopolis Rotterdam en
een van de partijen achter de
kinderen, allemaal geboren
afkomst is. Hij noemt het een
Freehouse werken samen om
Modeshow van het Turks Cultureel Centrum voor vrouwen in 1979 en mode-
in Turkije, kon hij niet anders
fantastische prestatie in rela
vrouwen in de Afrikaanderwijk
show van Freehouse en Kosmopolis op het Afrikaanderplein in 2009
dan hard werken. “Er was geen
Identiteit ontwikkelen
nieuwe wijk Parkstad. Deze
Verderop in de wijk, in de Paul
verrijst op het oude spoorem
Krugerstraat, zit Pal Maas. Een
placement en dicht het gat
paar keer per week komen hier
tussen de Kop van Zuid en de
alternatief,” zegt hij. “Je komt
een bescheiden inkomen te
zo’n 25 jongeren tussen 14 en
Afrikaanderwijk met rond de
hier, je hebt niks, je wilt wat be
verschaffen. Voorlopig zijn het
17 jaar af op de kans om samen
duizend nieuwe woningen.
reiken.” Zijn herinneringen aan
meer bijverdiensten, maar de
te werken met vers afgestu
Het monument voor de gast
die begintijd zijn niet prettig.
vrouwen zelf zijn enthousiast
deerde modeprofessionals en
arbeider moet dan inmiddels
Hij was bezorgd om zijn gezin
over deze kans. In het wijkate
kunstenaars. De organiserende
al lang en breed midden op
dat achterbleef in Turkije. Na
lier op de Pretorialaan drom
partij, Young Designers & In
het Afrikaanderplein pronken.
de gezinshereniging kreeg hij
men zij rond coupeuse Farida,
dustry, gebruikt dit proces om
Gemeenteraadslid Zeki Baran
met zijn gezin een woning aan
uit een naburige wijk, die de
jongeren bewuster te laten na
maakt zich hier sterk voor.
de rand van de Afrikaanderwijk.
vrouwen hier de tips en trucs
De oudste kinderen hadden al
van het naaivak leert. Ze wer
De in Ist anbul bekende modeontwerpst er
een vak geleerd in Turkije, de
ken met elkaar aan de modecol
H a t i c e G ö k c e gaf voor Turkish Connect ions
jongere kinderen gingen hier
lectie van Cindy van Bremen en
een mast erclass over mode waar deelne-
studeren. “Mijn vader heeft
de pret-a-porterlijn van Marga
mers van het wijk a t elier en van Pal Maas aan
mij daarin altijd gestimuleerd,”
Weimans. De stoffen komen van
meededen. De result a t en zijn nog tot 24 april
zegt Erdem. “Hij vindt studeren
de markt, naaimachines zijn
t e zien in ’t Gemaal: Pretorialaan 141, open:
een belangrijke waarde om mee
gesponsord door de Rotary.
woensdag t/m za t erdag van 11.00 tot 17.00.
te denken en deel te nemen
Farida: “Het verschil met naai
aan de samenleving, dat is het
les in een buurthuis is dat wij
denken over wie ze zijn en wat
“Met dit monument sluiten we
uitgangspunt. Verder moeten
hier samen met elkaar echt aan
ze willen. Dennis Lohuis van
een hoofdstuk af,” zegt hij. “We
wij kinderen het zelf doen.”
een collectie werken en andere
YD+I: “Ze komen met veel meer
bedanken gastarbeiders voor
Erdem is bezig zijn studie
producten maken. We komen
in aanraking dan alleen mode.
hun inspanningen bij de weder-
bestuurskunde te voltooien
uit verschillende culturen, de
Denken ook na over flyers, ca
opbouw van Rotterdam. De
aan de Erasmus universiteit en
voertaal is Nederlands.”
tering, allerlei zaken die een rol
boodschap is dat het nu afge-
heeft een bijbaan.
De vrouwen krijgen een kleine
spelen bij het organiseren van
lopen is met ‘gast zijn’. We zijn
Het is bijna gênant om het
vergoeding voor elk stuk dat
modeshows. Het ontwerpproces
een volwaardig lid van de sa-
met Erdem te hebben over
klaar is. De producten wor
is een middel om in te spelen
menleving met de daarbij ho
zijn Turkse etniciteit. Je kunt
den vervolgens in de kraam
op dat waar jongeren mee bezig
rende rechten en plichten. Het
uitstekend met hem praten
Het wijkatelier en de producten van Freehouse op de Pretorialaan
van Freehouse verkocht op
zijn en wat ze willen bereiken.
monument wil dat benadrukken.”
over alle mogelijke onderwer
rechts (paspop): ontwerp van Marga Weimans
de markt. De vrouwen heb
We willen bijvoorbeeld dat Pal
† Meer informatie:
Wijkatelier, Annet van Otterloo: anne t @j e anne wor k s.ne t Pal Maas: Dennis Lohuis:
[email protected] Turkish Connections, Liane van der Linden: l. v ande r l inden @ kosmopol isrot t e rdam.nl Vestia, Gerben Vrijkorte: ge rben.v r i j kor t e @ve s t i a.nl ’t Gemaal, Marianne de Blaauw: m.debl a auw @gema a lopzuid.nl Pleinregisseurs, Leo van Gerven en Chantal Nap: l eov ange r ven@af r i k a anKramen van Freehouse brengen innovaties en
de rpl e in.nl en chant a lnap @
nieuwe levendigheid naar de Afrikaandermarkt
af r i k a ande r pl e in.nl
10
R
11
Turkse lessen eigen taal en cultuur op een basisschool in 1982
12
R
13
Je hoort mensen soms zeggen over Beverwaard ‘dat ze er nog niet dood gevonden zouden willen worden’. Dat is pijnlijk voor bewoners en ondernemers want die denken daar zelf heel anders over. Maar wat denken zij dan precies? Wat willen ze met hun wijk?
DROMEN over BEVERWAARD Voor bestuurders en andere beleidsbepalers is dat niet altijd glashelder. Daarom streek een kunstenaarscollectief tijdelijk
1980 werden de eerste huizen
van de wijk en weer terug naar
achter Bakens van Beverwaard,
er vooral om processen op gang
niet op statistieken, die zijn er
grenst aan de wijk Bolnes van ge
opgeleverd. Kenmerkend voor
klein. Er zijn dan ook relatief
een samenwerking tussen RNW
te brengen en mogelijkheden
al; wat de deelgemeente als
dertig jaar! Niemand had er
meente Ridderkerk. Tegenwoordig
de wijk toen en nu is dat er veel
veel bewoners van het eerste
Conceptdesign en Kunst in de
aan te boren. We doen geen
aanvulling goed kan gebruiken
eigenlijk bij stilgestaan, maar het
ben je er vanuit het centrum van
openbare ruimte is, veel groen,
uur en de woontevredenheid is
Straat, vestigde zich voor een
beloftes maar laten bewoners
is de inkleuring: de ambities
was een van de verrassende ont
Rotterdam in een klein half uurtje
doorsneden met singels en
helemaal niet slecht.
periode van zes maanden in
zien hoe ze zich zelf kunnen
en dromen van mensen en hun
dekkingen tijdens de speurtocht
met tramlijn 23.
waterpartijen. Ook karakteris
Het steekt bewoners dat Bever
een leeg winkelpand middenin
organiseren en kunnen werken
kwaliteiten. Die geven mensen
van het team achter Bakens van
De Beverwaard is een Vinexwijk
tiek is dat je in de Beverwaard
waard bij buitenstaanders een
het winkelcentrum. Ze opende
aan hun dromen. Zo’n zestig
pas prijs als er echt geluisterd
Beverwaard. De Beverwaard ligt
avant la lettre. Burgemeester
een zogenaamde wooncarrière
negatief imago heeft. Ze vinden
hier het ‘postkantoor voor ver
bewoners hebben meegedaan
wordt, als ze het gevoel hebben
aan de uiterste zuidoostrand van
André van der Louw sloeg de eer
kan maken: van klein naar de
dit achterhaald. Toegegeven, er
halen en beeld’ om bij bewoners
aan onze workshops en we
dat het voor hen persoonlijk zin
deelgemeente IJsselmonde en
ste paal eind jaren zeventig en in
kasten van huizen aan de rand
was wat rottigheid met verve
op zoek te gaan naar verhalen,
hebben ook veel gesprekken
heeft. We gaan in op aspecten
lende jeugd, waarvan filmpjes
geschiedenissen, dromen en
gevoerd en een enquête ge
als ruimtelijke ordening, sociale
op You Tube terechtkwamen.
ideeën over hun wijk. Rode dra
houden. Er is nu een kerngroep
samenhang, wijkeconomie en
Deelgemeente IJsselmonde
den in de gevonden verhalen bij
van bewoners aan het ontstaan
veiligheid maar doen dat niet
stelde een samenscholingsver
bewoners zijn erfgoed, creati
die steeds terugkomt en elkaar
op basis van afstandelijke en
bod in voor het winkelcentrum.
viteit en openbare ruimte. Het
steeds beter weet te vinden.”
objectieve gegevens; het gaat
En natuurlijk kunnen bewoners
zijn lijnen waarlangs een nieuw
moeiteloos een top vijf van
gedeeld bewustzijn ontstaat dat bewoners een steun in de
Subjectieve werkelijkheid
door een subjectieve werkelijk
problemen samenstellen – waar niet – maar daarna beginnen ze
rug kan geven. Uiteindelijk doel
Storm vindt dat deze inzet van
boren, komen gedeelde en niet
toch al snel over de positieve
is een advieswaaier aan de
karakter en visie getuigt van
gedeelde verhalen van bewo
punten van de wijk, zoals de
deelgemeente om initiatieven
deelgemeente IJsselmonde en
ners bij elkaar.”
ruimte en de rust. Ze roemen
van bewoners om te zetten in
noemt het een relatieve luxe
Bewoners blijken geïnteres
het dorpse karakter, met de
duurzame buurtparticipatie.
dat zij als collectief de tijd
seerd te zijn in de voormalige
hofjes die horen bij de steden
Wouter Storm van RNW Con
kregen om zich te verdiepen in
poldergeschiedenis van de Be
bouwkundige opzet. Wie weet
ceptdesign: “Hoewel Bever
bewoners. Tijd, die een deelge
verwaard, houden zich bewust
schopt Beverwaard het met
waard een dorpse sfeer kent,
meente zelf vaak niet heeft.
bezig met het veroveren van de
de juiste aanpak nog eens tot
is er ook anonimiteit. Soms
“Wij vullen bestaande onder
openbare ruimte en blijken ook
cultstatus.
zijn bewoners met hetzelfde
zoeken aan met interactief on
nog een over een flinke dosis
B e v e r w a a r d ’ om te ontdekken wat de Beverwaarders bindt en hoe je de ambities van bewoners kunt versterken.
Gino, getattoeerd in Bifri Ink
R
Cultureel erfgoed, creativiteit, openbare ruimte, jeugd en onderwijs
De Beverwaard bestaat dit jaar
in het winkelcentrum neer met het initiatief ‘ B a k e n s v a n
14
De Oostdijk langs Beverwaard
juist om de interpretatie. Juist heid van bewoners zelf aan te
bezig, terwijl ze elkaar niet ken
derzoek door in gesprek te zijn
creativiteit te beschikken. Daar
Postkantoor
nen. Via Bakens komen ze met
met mensen, op de plek aanwe
wil Bakens van Beverwaard iets
Het kunstenaarscollectief
elkaar in contact. Het gaat ons
zig te zijn. Dus we richten ons
mee doen. Kunstenaars hebben
15
links: Bewoners van de IJsselburgh van Humanitas aan de Schinnenbaan rechts: Bewoners werken in de tropische tuin aan de Eckhar tstraat
Bollywoodproducties, het wordt
Het verzamelen van verhalen en ideeën van
allemaal binnenskamers of
bewoners is populair als middel om bewoners
buiten de wijk beoefend. Door
binding met elk aar en met hun wijk t e la t en
Bakens raakte rapjongeren in
krijgen. Elders in IJsselmonde, rond winkelcen-
contact met dichter Joz Knoop,
trum Keizerswaard, zijn verhalen van bewoners
die al 25 jaar in Beverwaard
en schoolkinderen verzameld die een kunst enaar
woont en onlangs werd be
ver volgens verbeeldt in een driehonderd met er
noemd tot de eerste wijkdichter
lang fotodoek. Dit doek komt rond de bouwput
van Rotterdam. Ze maakten
van het nieuwe Har t van IJsselmonde. In de wijk
samen een studio-opname over
Feijenoord is corpora t ie Woonst ad met deel-
Beverwaard in wijkcentrum
gemeent e Feijenoord gest ar t met ‘Feijenoord
Focus, als uitnodiging tot ver
Ver t elt’. Doel is om bewoners meer t e betrekken
dere bewonersontmoetingen dit
bij de wijk aanpak en via verhalen van bewoners
voorjaar.
zelforganisa t ie en ondernemersschap t e st imu-
Het contact tussen jong en oud,
leren. Het Historisch Museum Rot t erdam laa t
Precies als op de platenhoes Abbey Road
of liever het gebrek daaraan,
met succes schoolkinderen verhalen ver t ellen
van de Beatles filmde Fred Vogel zijn drie
werd door vele Beverwaarders
met ‘Panorama’, da t al diverse Rot t erdamse
zonen en een vriendje als ze achter elkaar
Column
Zuid van binnenuit
een bescheiden vergoeding
september vorig jaar moesten
aangedragen als een punt waar
wijken heef t aangedaan. En ook de dienst Jeugd
lopend de straat oversteken: de avontu-
met elkaar aan te gaan. Dat
Stadslandbouw en radio
wellicht het openbaar groen in
we door omstandigheden nood
iets mee moet. Errol Declerq,
Onderwijs en Samenleving (JOS) is act ief met
ren van een muziekband in Rotterdam-Zuid.
niet een bepaald belang dienen.
bereik je pas als je een gedeeld
Het afgelopen halfjaar waren
de wijk onderhouden. Ook is
gedwongen stoppen. Toen ik in
Beverwaardbezoeker van het
het verzamelen van verhalen van Rot t erdammers
Juist die positie zorgt voor
verleden bespreekt en elkaars
bij Bakens van Beverwaard
gesproken over een jaarlijkse
contact kwam met Bakens van
eerste uur, maakt zich daar bij
om die aan t e bieden aan het st adsbestuur.
vertrouwen van bewoners.
achtergrond begrijpt. Dan komt
workshops te volgen die voort
muzikale wandeling door de
Beverwaard is het balletje weer
Storm noemt de identiteit van
er iets los. Het samenscholing
bouwden op bestaande kwali
parken, met extra permanente
gaan rollen. We hebben bij de
de Beverwaard kwetsbaar. “De
verbod heeft z’n functie gehad
teiten in Beverwaard en ruimte
verlichting en gevelteksten die
Bakens een workshop voor cre
mensen voelen zich verbonden
maar zou eindigheid moeten
gaven aan nieuwe initiatieven.
bewoners samenbrengen.
atieve ondernemers gevolgd en
leven, Soep en de ballen en Roof in Silver
als bewoners van de Bever
kennen, we moeten werken aan
Zo werd er gezocht naar een
Of neem de betrokkenheid van
nu gaan we mogelijk door als
City. De nieuwe buurt fungeerde als decor
waard, de wijk ligt geïsoleerd,
een nieuwe vorm. Je merkt aan
duurzame invulling van het on
Bakens bij het radiostation
een zelfstandige stichting. Veel
van de speelfilmpjes, van hun vele zondagse
sommige mensen zijn pioniers
bewoners, van jong tot oud, dat
derhoud van de tropische tuin.
Fusion Radio dat een bloeiend
mensen kennen Fusion Radio
uitstapjes, en ook van meer documentair
die er al vanaf begin wonen, de
zij dit gaan inzien. Iedereen
Deze tuin hadden bewoners al
bestaan leidde, maar bedreigd
in de Beverwaard, we hebben
werk als de bouw van de Van Brienenoord-
bij uitstek een positie om be
erg bereid zijn om het gesprek
trokkenheid te tonen, terwijl ze
Sinds Fred in 1960 een 8 mm-camera had aangeschaft, kort nadat het gezin naar de nieuwbouwwijk Brekelsveld was verhuisd, maakte hij tientallen korte speelfilms. Zijn vrouw Miep, hun vijf kinderen, vriendjes en de buren speelden Dit is ons
brug. Nu, vijftig jaar later, zijn de films van Fred Vogel een verrassende en rijke bron aan informatie over het leven van binnenuit in een nieuwbouwwijk op Zuid. Vol details over de mode van toen, over Sinterklaasavond, de eerste step voor zoon Peter, de eerste schooldag van dochter Jacqueline, kortom over het alledaagse familie-, school- en buurtleven. Een aantal van Fred Vogels films zijn samen met films van nog andere amateurs uit Rotterdam-Zuid op een DVD gezet, die is ingesloten bij het boek Ziet Zuid, 140 jaar Rotterdam-Zuid in foto’s en film. De publicatie is gemaakt bij de gelijknamige tentoonstelling in ‘t Gemaal op Zuid. De foto’s laten zien hoe de polders in Rotterdam Overmaas werden omgeploegd en in
Kenmerkend voor de Beverwaard: de singels, zoals hier de Rhijnauwensingel
nieuwe havens veranderden. Rivierdijken maakten plaats voor kades en oude dorpen
een met veel trots, de ander
zoekt naar een oplossing, ook
eerder grotendeels zelf aange
werd omdat de ondersteu
echt een functie, specifiek voor
misschien met verbittering,
de jongeren die toen rottig
legd op de plek waar Woonbron
nende stichting het station
jongeren. We staan te popelen
kreeg na de tweede wereldoorlog een brede
maar toch blijven ze, al of niet
heid uithaalden, ze willen dat
een blok woningen sloopte.
niet langer kon begeleiden.
om weer te gaan uitzenden.”
ring van nieuwe woonwijken en nog later
vanuit een soort geuzenpositie.
nieuwe jeugd meer kansen
Bewoners zouden als uitbrei
Mitch van Bovene (24) is een
Ze spreken zich zeer duidelijk
krijgt. Ook anderen, zoals de
ding op een aangrenzend ter
van de jongeren achter het
Jong en oud
uit en dat is waardevol want
cultuurscout en de jongerenma
rein groenten kunnen kweken,
radiostation. “Wij zijn met vijf
Verder ontdekte Bakens dat er
vooral het
werden nieuwe stadswijken. Rotterdam-Zuid
een ring van snelwegen en spoorlijnen. Maquette Bakens van Beverwaard
Van al deze ingrijpende veranderingen is economische verhaal bewaard
als mensen zich niet meer
kelaar, gaan mee in de ontwik
compleet met educatieve kas,
gemotiveerde jongeren die
veel muzikanten in de Be
voorbeeld sterk voor. “Mensen
meestal niet voorop, maar ik
in hun plannen. Het collectief
gebleven. Het alledaagse leven blijft ech-
uitspreken is het een verloren
keling. Dit is hét moment om te
een begin van stadslandbouw.
graag zelfstandig radio willen
verwaard wonen. Brass, pop,
zonderen zich te veel af,” vindt
houd van experimenteren, van
achter Bakens van Bever
ter op afstand, ook al omdat bewoners in
zaak. Wij merken dat bewoners
investeren in de wijk.”
En werkzoekenden kunnen voor
maken voor de Beverwaard. In
reggae, poëzie, rap, hiphop,
hij. “Ze vinden dat jongeren een
nieuwe dingen.”
waard probeert diverse andere
deze economische geschiedenis weinig stem
heel andere kijk op het leven
Deze maand vertrekt het team
partijen te mobiliseren. Wouter
hebben, maar als jong en oud
van Bakens van Beverwaard in
Storm: “Juist voor deze wijk,
zich meer in elkaar verdiepen
principe weer. Wat zij achter
waar voornamelijk woningen
dan begrijpen ouders beter
laten is een gefundeerd advies
staan, ligt een opgave. Het gaat
waarom de jeugd leeft zoals ze
aan deelgemeente IJsselmonde
om activiteiten die de Bever
Vogels zijn. Zij koesteren hun familie-
leeft. Ze zouden meer betrok
over het verder brengen van
waarders bindt en niet om wat
verhalen en de binding met hun wijk waar
ken moeten zijn bij de jeugd.”
de opbrengst van Bakens.
hen verdeelt. Er is absoluut een
ze ruim vijftig jaar hebben gewoond in de
Declerq is positief over Bakens
Het voorstel zal zeker zijn om
gezamenlijk belang. Dat is een
amateurfilms van vader Fred (1927-2008). En
van Beverwaard. Bij het dromen
actieve bewoners de komende
goed toekomstperspectief.”
daarom ging het eerste exemplaar van Ziet
over Beverwaard lanceerde hij
jaren concreet te ondersteunen
†
Zuid naar zijn vrouw Miep Vogel (1930).
krijgen. Welke verhalen hebben zij, hoe beleefden zij de voortdurende veranderingen, die zo kenmerkend zijn voor Zuid en welke beelden bewaren zij daarbij? Voor die vragen moeten we bij families als de
het idee voor een spel waarbij jong en oud samen ontspan nen wandelend elkaar leren
Joop de Jong
Meer informatie:
Samensteller tentoonstelling en boek
inf o@ba k ens v anbe ve r w a a rd.nl
kennen. “Ik hoop dat bewoners
Deelgemeente IJsselmonde Saskia Rietvelt: s as k i a.r i e t -
doorgaan na het vertrek van
ve l t @i jss e lmonde.rot t e rdam.nl
Bakens, als er mogelijkheden
Cultuurscout IJsselmonde Sanne Nelissen: cul t uur scout
zijn doen ze dat ook wel. Het
i jss e lmonde @sbaw.nl
links: Guiliano, Joz en Kyrill maken studio-opnames van een
is toch hun wijk. Zelf ben ik
Woonbron Lydia de Zwart: L dzw a r t @ woonbron. nl
rap rechts: Voorbereidingen voor een clip van muzikanten
daar ook wel voor in, al loop ik
Woonstad Iris Aalbers: ir is.a a lbe r s@woons t adrot t e rdam.nl
16
R
17
Ziet Zuid
openbare ruimte
Hoe komt kuns t in de openba re ruimte tot
Katendrecht hiermee straks de
Eerbetoon rosse buurt
glazen stolp op de graansilo
s t and? Wie zijn de bet rokken pa r t ijen? Het
schijnwerpers van de landelijke
Fenglers bemoeienissen met
van Codrico. Het Katendrechtse
en internationale kunstwereld
Broken Light zijn definitief
voedingsmiddelenconcern was
op zich gericht weet.
achter de rug wanneer dadelijk
enthousiast over die betrek
is va ak een za ak van bijzonder lange adem. Ma a r wie volh oudt kan met kuns t beslis t
De oplevering van Broken Light
de achttien lichtmasten in de
kelijk eenvoudige en goedkope
bijdragen a an een beter verblij f sk lima at op
staat, na een vertraging van
Atjehstraat operationeel zijn.
make over van zijn toren, en
s t ra at. De fysieke omgeving en de openba re
enkele maanden, nu gepland
Daarmee sluiten hij en zijn
ook de Kapenezen sloten het
ruimte krijgen meer glans, let terlijk soms,
voor dit voorjaar. De bewoners
collega-kunstenaars met wie hij
baken in 2007 meteen in hun
zoals in de At jehs t ra at op Katendrecht.
van de Atjehstraat zijn al met
de stichting DSPS vormt dan
hart. Het maakte bij DSPS de
het lichtkunstwerk vertrouwd
een termijn van zeven jaar af
geesten rijp voor ‘iets moeilij
geraakt dankzij de buurtverga
als culturele kwartiermakers
kers’: de totstandkoming van
deringen en fotopresentaties
op Katendrecht. Een periode
een tweede lichtobject voor
De s t ad telt alleen al ruim vij fhonderd beel-
die er de afgelopen jaren aan
waarin DSPS als ‘groeibriljant’
de wijk, waarvoor ditmaal een
den en monumenten in het publieke domein.
waren gewijd. Zoals ze ook
op het Deliplein eenmalige en
autonome kunstenaar aan het
Het Cent rum Beeldende Kuns t (CBK) speelt
alvast een echte glimp van de
semi-permanente kunstactivi
werk zou worden gezet. Bij de
een cent rale rol bij de tot s t andkoming van
werking van de nieuwe straat
teiten organiseerde, en waarin
ontwerpwedstrijd die daarvoor
Rot terdam hee f t een na am hoog te houden als het ga at om kuns t in de openba re ruimte.
kuns t in Rot terdamse s t raten en pa rken. Als directe opdrachtgever, ma a r ook als
LICHTKATHEDRAAL
OP DE KAAP boven: Demonstratie prototype Broken L ight in de Atjehstraat voor bewoners, oktober 2009 onder : Deliplein by night
tober 2009 met de lichteffec ten van twee lichtmasten in de
Wat vinden bewoners?
Veel t ijd bij de totst andkoming van een kunst-
a anspreekpunt en kennispa r tner voor kun-
straat werd proefgedraaid. De
werk in de openbare ruimt e k an in het overleg
s tena a r s, a rchitecten, s tedelijk ont werper s,
reacties daarop waren ronduit
tussen de gulle gevers en de ont vangers gaan
deelgemeentes en andere bet rokkenen.
enthousiast.
zit t en. Zo is niet iedere straa t of buur t met een
“De verwachtingen zijn hoog
blij met de komst van een bepaald openbaar
gespannen”, vat gebiedsregis
kunstobject. Zie het gedonder da t het beeld
Een nieuw en bijzonder kunst
vergde het uiterste van alle
seur Joeri Viergever van de
‘Sant a Claus’ alias ‘Kabout er But tplug’ van kun-
werk in de Rotterdamse open
betrokken partijen, maar over
deelgemeente Feijenoord de
st enaar Paul McCar thy her en der in Rot t erdam
bare ruimte is het lichtproject
het resultaat van die inspannin
grondhouding van de bewoners
veroorzaak t e.
Broken Light, dat de plaats
gen is iedereen nu dik tevreden.
samen. “Het is natuurlijk ook
In het geval van B r o k e n L i g h t bestonden er
van de reguliere straatverlich
Broken Light geldt nu al als
nogal wat. Een enorme verrij
bij inwoners van Ka t endrecht geen ethische en
ting inneemt in de Atjehstraat
een ‘parel in de kroon’ van het
king voor heel Katendrecht en
prak t ische bezwaren t egen het licht kunstwerk.
op Katendrecht. Kunstenaar
nieuwe Katendrecht.
voor de Atjehstraat in het bij
Wel voelden ze zich gepasseerd in de besluit-
zonder. Zo woon je in een ano
vorming erover. In de jury van de ontwerpwed-
lampen en lichteffecten een
In de schijnwerpers
nieme Rotterdamse straat, en
strijd waar van Broken Light als winnaar uit de
permanente ‘lichtruimte’ die
Dit voorjaar is het dan eindelijk
zo ben je plotseling onderdeel
bus rolde, za t en namelijk kunstspecialist en,
een deel van de Atjehstraat bij
zover. Dan hebben de gewone
van een stukje hogere kunst.”
geen ver t egenwoordigers van bewonersorga-
invallende duisternis omtovert
lantaarns er voorlopig voor
Dat die hogere kunst juist in
nisa t ies. Ook over de At jehstraa t als gekozen
tot een soort lichtkathedraal.
het laatst gebrand, en komt de
de Atjehstraat komt, is een
loca t ie voor een kunstwerk was gekrakeel. Want
Broken Light is bekostigd
Atjehstraat ineens in een héél
bewuste hommage aan het bin
kwam het Polsgebied, als zijnde de entree van
door onder andere het Pact
ander licht te staan. Letter
nenste van de wijk. De focus lag
de wijk, niet veel eerder in aanmerking om met
op Zuid, dienst Stedenbouw
lijk – want vanaf dat moment
tot nu toe meer op de ‘gouden
een kunstwerk t e worden opgeluist erd?
en Volkshuisvesting en het
baden de gevels en stoepen ’s
randjes’ van Katendrecht met
Het heef t de uit voerders van het B r o k e n L i g h t -
CBK. Verschillende gemeente
avonds en ’s nachts voortaan
het opklauterende Deliplein, de
project de nodige moeit e gekost om de vereist e
lijke diensten, ontwerpers en
exclusief in de gloed van het
nieuwbouw, de wandelpromena
st eun van de bewonersorganisa t ies alsnog t e
kunstenaars werkten een paar
lichtproject Broken Light .
des en de SS Rotterdam.
verwer ven. Dankzij – uit eindelijk – een goede
jaar lang in het project samen.
Maar ook figuurlijk, want grote
De makers zelf wrijven zich
communica t ie en een aant al speciaal aan Bro-
Het van de grond krijgen ervan
kans dat dit onvervalste stukje
intussen in de handen bij wat
ken Light gewijde buur tbijeenkomst en kwam die
er aanstonds in de Atjehstraat
‘go’ er uit eindelijk toch.
Rudolf Teunissen schiep met
Aandacht voor binnengebied
verlichting kregen, toen in ok
te gebeuren staat. “Dit is een installatie die je in een mu
door Fengler en de zijnen
onder tien kunstenaars werd
seum verwacht, maar niet in de
daarnaast werd ingezet op het
uitgeschreven, gingen de stem
openbare ruimte. Het is voor
realiseren van een of meer
men van de jury unaniem naar
het eerst in Nederland dat een
lichtkunstwerken in de open
het plan voor Broken Light van
kunstwerk in een hele straat
bare ruimte op de Kaap.
Rotterdammer Rudolf Teunis
de rol van de openbare verlich
“Licht is op Katendrecht als
sen, dat hij speciaal bedacht
ting overneemt”, zegt beden
vanouds een symbool van
voor de Atjehstraat.
ker Rudolf Teunissen die dit
activiteit, van het bruisende ka
project uitvoert met industrieel
rakter van de wijk”, licht Peter
ontwerper Thomas Linders. “Dit
Fengler toe. “Het rood van de
lichtbeeld geeft de straat als
ramen van de toenmalige rosse
het ware een dubbele identi
buurt had die signaalfunctie.
teit.” Het wordt “prachtig”,
En verder hingen de straten vol
belooft Siebe Thissen van het
met lichtbakken van biermer
Centrum Beeldende Kunst
ken, bars en sexshops. Die
(CBK), die zich enorm heeft
rol van het licht wilden wij op
ingespannen om het kostbare
Katendrecht terugbrengen, en
lichtkunstwerk daadwerkelijk
daarmee ook weer die leven
uitgevoerd te krijgen. “Het licht
digheid.” In opdracht van het
verandert de Atjehstraat in een
CBK schreef atelier LEK, voor
architectonisch object, dat is
DeLI-Light, een gebiedsvisie
een unieke ervaring”, zegt op
over lichtkunst in het stadsver
zijn beurt Peter Fengler, die
nieuwingsgebied.
aan de wieg stond van Broken
Een van de wapenfeiten van
Light en ook als projectbewaker
DSPS als ‘brenger van licht’ op
fungeerde.
Katendrecht was de groene ku bus, de van binnenuit verlichte
18
R
19
stemmen van zuid
Column
Zuid op de rails met nieuwe metro Ashley Nijland en Coen van der Steen
Leo van Gerven
Rotterdam Zuid is met 200.000 inwo-
• zitten samen in het laatste jaar van de Willem
• is samen met Chantal Nap pleinregisseur op het
ners een volwaardig stadsdeel, dat ook
de Kooning Academie (autonoom)
Afrikaanderplein
volwaardig en kwalitatief goed open-
• zijn samen Kunstplatform De Kapsalon in de
• ze zijn nu ruim anderhalf jaar actief
baar vervoer nodig heeft. Zodat bewo-
Bloemfonteinstraat nr. 3 begonnen
• de pleinregisseurs coördineren evenementen op
ners, werkers en bezoekers zich soepel
• doen sowieso eigenlijk alles samen
het Afrikaanderplein
en efficiënt verplaatsen. Op Zuid kan er
• bieden met De Kapsalon een podium aan kunste-
• stimuleren het gebruik van het Afrikaanderplein
op dat gebied nog wel het een en ander verbeteren. Een reis met het openbaar
naars
De groene Codrico kubus torent al van verre als een lichtbaken boven Katendrecht uit
“Er komt hoe langer hoe meer structuur in wat we
vervoer naar de Randstad vanaf Rot-
Ashley: “Wij zochten een ruimte om kunstenaars
doen op en rond het Afrikaanderplein. De focus komt
terdam Zuid duurt op dit moment nog te
samen te brengen. Wij maken zelf geen werk maar zit-
steeds meer te liggen op de vernieuwing van de
lang. Ook binnen Rotterdam Zuid zijn
ten meer aan de organiserende kant. We kregen deze
Afrikaandermarkt, het beter toegankelijk maken van
reizigers te lang onderweg tussen de
ruimte van woningcorporatie Vestia. Het is een oude
het park en het zorgen voor activiteiten die mensen
kapsalon die al een tijdlang leeg stond. De kappers-
herkennen.
stoel hebben we behouden, die stoel past wel bij wat
Tja, de discussie over de hekken om het park… Ze zien
wij willen: een ruimte waar je intiem kan zijn, waar je
er niet toegankelijk uit, maar als je een evenement
binnenloopt voor een praatje. De buren zijn er inmid-
hebt van meer dagen, kun je het park’s nachts afslui-
dels aan gewend en vinden het een opkikker voor de
ten. Bijvoorbeeld afgelopen winter met het festival
buurt.”
Zuid on Ice toen we een echte ijsbaan in het park had-
Coen: “We zien dat net afgestudeerden van de acade-
den, of tijdens het Nelson Mandela festival, met podia
mie in een gat vallen. Ze zijn nog niet bekend genoeg
en installaties. We zijn aan het oefenen om het gebruik
blijkt dat er veel animo is voor een
om te exposeren in een strakke nette galerie waar
van het park te stimuleren, bijvoorbeeld met een thee-
nieuwe metroverbinding. Dat wil zeggen,
geen spijker in de muur mag. Hier mogen ze de hele
schenkerij met vrouwen uit de buurt. Verder is er een
als de nieuwe lijn onderdeel is van een
ruimte van veertig vierkante meter op z’n kop zet-
marktoverleg gestart en daarmee wordt steeds duide-
integrale en grootschalige strategie
verschillende wijken en buurten, vooral van oost naar west en andersom. De gemeente Rotterdam onderzoekt daarom de mogelijkheden van een nieuwe metrolijn tussen Kralingse Zoom, de nieuwe Kuip, Zuidplein en het toekomstige Stadshavens. Uit gesprekken die het afgelopen jaar met heel veel partijen gevoerd zijn,
Hels karwei
voor Broken Light al vertien
name van Broken Light spreek
niet speciaal voor naar de Kaap
dan ontwikkel je wijken met
De realisatie daarvan bleek niet
voudigd. Zodat behalve bij het
woordelijk nog naar adem. “Het
komen, want de roem snelt het
hun eigen culturele identiteit,
‘iets moeilijker’, zoals Peter
Pact op Zuid en het CBK ook
dreigde in menselijk, financieel
lichtkunstwerk in kunst- en
economische bedrijvigheid en
ten. Wij willen vrijheid geven aan kunstenaars. Om de
lijker wie waarvoor verantwoordelijk is. Het gaat alle-
Fengler zich in de voorfase
steeds bij andere instanties
en technisch opzicht voortdu
ontwerperskringen intussen al
sfeer. Zoiets vereist veel visie,
voor Rotterdam Zuid, met een gezamen-
zoveel tijd exposeert hier iemand.”
maal met vallen en opstaan, maar het gaat steeds beter.”
lijke aanpak van problemen en kansen
ervan nog had voorgesteld, als
moest worden aangeklopt om
rend uit de klauw te lopen, en
een aardig eindje vooruit.
mentaliteit, volhardendheid en
De Kapsalon is open van ma t/m do van 13.00 tot
De pleinregisseurs zijn te vinden op de Paul Kruger-
rond sociale problematiek, economische
wel een ware beproeving voor
de ontwikkelings- en produc
er zijn dan ook zijn momenten
DSPS is inmiddels alweer actief
durf van degenen die zo’n wijk
17.00 als Ashley en Coen tenminste niet net even naar
straat 93 b.
kansen en bedreigingen, wonen en be-
iedereen die er de afgelopen
tiekosten te kunnen blijven
genoeg geweest dat ik me heb
als aanjager van nieuwe initi
ontwikkelen. Je moet duidelijke
school zijn…
jaren bij betrokken was. De
ophoesten.
afgevraagd of ik er mijn tijd
atieven, nu in de Afrikaander
keuzes durven maken, en tege
dusdanig groot dat de gemeente dit niet
keuze van Teunissen voor het
Kunstenaar Rudolf Teunissen
en energie nog wel aan wilde
wijk. Met woningcorporatie Ves
lijk ook in staat zijn tot cross-
alleen kan organiseren, maar wel in
integreren van licht op straat,
ging bijna kopje onder door al
geven. Ik bén per slot van reke
tia, die er het merendeel van
overs met andere participanten
samenwerking met andere overheden, cor-
vergde de ontwikkeling en fa
les wat dit lichtkunstwerk met
ning helemaal geen kunstmana
bedrijfsruimtes en alle sociale
om gezamenlijk zaken van de
poraties, bedrijven, onderwijsinstel-
bricage van nieuwe armaturen
zich meebracht, terwijl hij in
ger van huis uit.”
huurwoningen beheert, is DSPS
grond te tillen. We hebben op
lingen en bewoners. Juist die beweging,
en besturingssystemen. Broken
de drukte rondom Broken Light
in gesprek over de invulling
Katendrecht aangetoond dat
Light moest goed te beheren
ook voor het voortbestaan van
Keuzes maken
van die hernieuwde pioniersrol.
we op het gebied van culturele
zijn en een antwoord vinden op
zijn eigen ontwerpersbedrijfje
Desalniettemin: eind goed al
Maar Fengler c.s. praten binnen
identiteit wat kunnen lostrek
bestaande wet- en regelgeving
vreesde.
goed. Want helemaal gelukt is
het Pact ook graag mee over
ken. En met de daar opgedane
op het gebied van straatver
Teunissen terugblikkend vanuit
Broken Light wel degelijk. Daar
de gewenste culturele identiteit
kennis en ervaring kan DSPS
Maran Heyl
Selami Teberik en Jolanda van den Berg met dochter Anna-Sibel
lichting. Dit betekende nood
zijn kantoor op het Noorderei
zijn alle betrokken partijen
van de Afrikaanderwijk op de
van waarde blijven voor de
• werkte samen met andere jongeren aan een eigen
• zijn sinds een jaar eigenaren van bakkerij/eethuis
zakelijkerwijs een maximum
land: “Het was zowel innovatief
het vlot met elkaar over eens.
langere termijn.
partners binnen het Pact op
aan onderlinge afstemming en
als zakelijk één groot avontuur.
Bezoekers van de SS Rotter
Peter Fengler: “Als je een le
Zuid.”
• deed dit via Pal Maas in de Paul Krugerstraat van
• Lale (‘tulp’ in het Turks) symboliseert hun liefde
†
binnen twee culturen
meenemen van de fiets in het openbaar
• behalve lekker eten vinden zij hygiëne en kwaliteit
vervoer of openbaar vervoer over water.
synergie binnen verschillende
Een risico dat ik als kunstenaar
dam en van het theater en de
gemeentelijke diensten. En ook
en kleine ondernemer gewoon
restaurants op het Deliplein
het financieringstraject vormde
niet goed heb kunnen inschat
zullen binnenkort ongetwijfeld
een kruisweg op zichzelf.
ten. Voor iedereen was extra
ook de transformatie van de
De uitvoeringskosten van
ruimte nodig en de druk die
Atjehstraat graag met eigen
Rudolf Teunissen: ref l e c
[email protected]
dertig- à veertigduizend euro
daardoor ontstond kwam te veel
ogen willen zien. Als ze er al
Centrum Beeldende Kunst:
[email protected] t e rdam.nl
waarvan DSPS bij de ontwerp
op mijn schouders terecht.”
wedstrijd was uitgegaan, waren
Ook Peter Fengler hapt aan de
in de eerste reële begroting
vooravond van de ingebruik
20
R
vendig stadsbeeld wilt creëren, Meer informatie:
Peter Fengler/Stichting DSPS: inf o@depl aye r.nl
reikbaarheid. Die integrale opgave is
met z’n allen de schouders eronder om er iets van te maken op Zuid, is goed op gang.
kledingcollectie de Young Designers Industry
• zit in de vierde klas van het vmbo richting mode en doet dit jaar eindexamen • wil straks naar het mbo om verder te gaan met mode
Lale op de Wolphaertsbocht
superbelangrijk
Een nieuwe metrolijn ligt er niet binnen een paar jaar. Uit de gesprekken zijn diverse suggesties gekomen voor korte termijn verbeteringen, zoals het verbeteren van de busverbindingen tussen oost en west, het makkelijker
De aanleg van een metro is een kostbare
• Lale deed mee aan Küf Mold, de kunstroute door Charlois, en hield daar een wandschildering aan over
“Ik hoorde over de mogelijkheid bij Pal Maas omdat
ingreep, die niet door de gemeente alleen gefinancierd kan worden. Eind vorig jaar is gesproken met de
de mensen van Pal Maas bij ons op school erover
“Wij vonden het meteen een superleuk idee om mee
ministers Eurlings, Cramer en Van der
kwamen vertellen. Het leek me wel wat. Als je meedoet
te doen aan Küf Mold afgelopen oktober. Je kunt alles
Laan, onder andere over de uitkomsten
moet je elke woensdag komen en je kan ook op vrijdag
combineren wat je in de wijk hebt en met je eigen club
van de vele gesprekken die over de
en zondag extra komen. Ik zat er meestal drie keer in
ondernemers iets positiefs oppakken. We wilden graag
nieuwe metrolijn gevoerd zijn in Rot-
de week! Ik vond het heel gezellig en ik heb er ook
iets blijvends, ook omdat we net geopend waren. De
terdam. De ministers nemen Rotterdam
veel van geleerd. We hebben twee modeshows gehad,
ruimte kon nog wel iets gebruiken. De reacties op de
Zuid zeer serieus en hebben afgesproken
in de Maassilo en op de schaatsbaan van het Afrikaan-
wandschildering zijn heel verschillend. Je merkt wel
om gezamenlijk met Rotterdam een ver-
derplein. We hebben alles zelf gedaan, van locaties
dat de meeste bezoekers hier niet zoveel met kunst te
voor de modeshow bespreken tot uitnodigingen ver-
maken hebben. Wij vinden het zelf heel kleurrijk, het
zorgen en een video maken en natuurlijk de kleding
past goed bij ons multiculturele eethuis.
ontwerpen en zelf in elkaar zetten.
Veel ondernemers hebben het moeilijk in deze tijd, wij
Als je 25 jongeren bij elkaar zet, heb je natuurlijk wel
ook. Toch weten de mensen ons binnen een jaar goed
eens verschil van mening. Ik heb vooral geleerd hoe
te vinden. Wij zouden wel wat meer aandacht van de
je daarmee kunt omgaan, hoe je kunt samenwerken.
gemeente kunnen gebruiken, bijvoorbeeld wat betreft
Op school leer je meer de theorie over mode en bij Pal
de uitstraling van dit gebied. Ook is er nauwelijks par-
Maas leer je echt de praktijk, hoe je naar een collectie
keermogelijkheid. De gemeente is soms wat star met
Dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting
moet toewerken. Het was hartstikke leuk.”
de regeltjes, aan de ene kant begrijpelijk, maar aan
(dS+V) Rotterdam, Verkeer en vervoer
links: Het nieuwe onderkomen van De Player aan de
de andere kant.. in moeilijker economische tijden is
Hillelaan rechts: Nieuwe horeca op het Deliplein
enthousiasme alleen niet genoeg.”
21
volgverkenning te doen naar een kwaliteitssprong van het openbaar vervoer op Rotterdam Zuid. In mei van dit jaar is een eerste fase hiervan afgerond. Voor die tijd voeren we graag het gesprek verder met betrokkenen om te kijken of we nog op de goede weg zitten. Mieke van Leeuwen
nieuwe zuidergeluiden
OP ZUID MOET JE ZIJN Het Pact is een tien jaar durende overeenkomst tussen de
D e P l aye r
gemeente Rotterdam inclusief alle gemeentelijke diensten,
Zwar te Ru yter
de deelgemeenten Charlois, Feijenoord, IJsselmonde en de
Tu r ke n i n Rotte rd a m
woningcorporaties op Zuid.
‘ t Gem aal
Onderlinge verbindingen en netwerken tekenen zich steeds
Sensational Mix
duidelijker af. Inmiddels haakt een groeiend aantal al of niet
Freeh o u se: Wi j ka te l i e r
particuliere organisaties aan bij het Pact. Het gezamenlijke
Ku n ste n a a rsco l l e c t i ef ADA
Zuid Í 2 m ove
doel: Rotterdam Zuid als aantrekkelijk woongebied met vol
O p e n i n g sc h o o l s p o r tve re n i g i n g Fe i j e n o o rd
Mix en Mezze
doende werk, prettige woningen en een aangenaam verblijf klimaat terug op de kaart zetten. Dat is keihard nodig om de stad in balans te houden, krachtige bewoners op Zuid vast te
G o fo r IT
Pal Maas Woonatelier
houden en perspectief te bieden aan komende generaties.
. n l .d e.t r/tu r k i s h co n n e c t i o n s
Het Pact ging van start in 2006. Inmiddels scharen de part
Broken Light
Ku n st p l a tfo r m d e Ka psa l o n
ners zich rond de thema’s die de meeste aandacht vragen,
Theater Walhalla
Ba ke n s va n Beve r wa a rd
Volkskeu ken s
zoals jeugd en onderwijs, economie en arbeidsparticipatie, gebieden met veel particuliere woningvoorraad en de zoge naamde ‘kanskaarten’ van Zuid (zie ook www.pactopzuid.info).
Star t lee r werkplaatsen SS Rotte rdam
In processen van herstructurering ontbreekt nog te vaak het besef dat steden allereerst mensenwerk zijn. Kunst en cultuur zorgen voor de menselijke maat, culturele impulsen en stra
Carnisse Ambachtsw ijk
tegieën bewerkstelligen nieuwe vormen van modern burger
O p e n i n g schools p o r tvereniging O u d C h arlois
schap, met een nieuwe betekenis van betrokkenheid, verant woordelijkheid en binding. Culturele competentie zorgt ervoor
A-locatie Stichting B. A. D. Stichting N AC
dat je kan omgaan met elkaar en kan meedoen op het ritme van de wijk en de stad. Juist die culturele competentie en de
O p e n i n g sc h o o l s p o r tve re n i g i n g H i l l es l u i s
Opening we rkdorp Motorstraat
culturele infrastructuur hebben op Zuid versterking nodig om het ontwikkelingspotentieel van Zuid in balans te brengen met de noordoever. Vernieuwend is dat deze versterking op Zuid zoveel mogelijk van onderaf plaatsvindt. Zuid is de plek waar
107 tijdelijke parkee rple k ken Motorstraatge bie d
de grote vraagstukken van onze tijd zich prominent manifeste ren. Dat biedt kansen; nu al zien velen Rotterdam Zuid als de
Kunstelevator
broedplaats van nieuwe initiatieven, met nieuwe antwoorden op grote problemen.
Th eate r Zuidplein
Cu l tu u r we r k p l a a ts I Jsse l mo n d e
Het kunst en cultuurprogramma legt verbindingen tussen ver leden, heden en toekomst en gaat uit van de thema’s cultureel erfgoed, creativiteit en openbare ruimte. Vanuit deze drie bronnen raken bewoners weer trots op hun geschiedenis, en raken ze meer betrokken bij hun eigen veranderende leefom
cultureel erfgoed creativiteit openbare ruimte en architectuur economie kanskaarten jeugd en onderwijs fysiek
geving. Ook worden de wijken waar de middenstand vaak uit
H o o g ste p u nt Ed u ca t i ef Ce nt r u m Lo mba rd i j e n
verdwenen is weer broedplaatsen van een nieuwe economie. In deze krant nemen we kunst en cultuur als vertrekpunt en leggen we van daaruit de verbindingen met de diverse thema’s
1 e pa a l g es l a g e n n i e u w b o u w wo n i n g e n Landbouwbuurt
van het Pact. Coördinatoren van het kunst en cultuurprogramma zijn: Historisch Museum Rotterdam, Centrum Beeldende Kunst Rotterdam en SKAR (Stichting Kunstaccommodaties Rotterdam). Zij vormen de redactie van deze krant, samen met het programmabureau Pact op Zuid.
In deze rubriek geven we een overzicht van lopende en nieuwe initiatieven op Zuid. Een compleet beeld is nauwelijks te geven, omdat er ongelofelijk veel gebeurt.
Eind januari verhuisden De Zuiderlingen,
concrete businesscases te komen. De bij
Pas verschenen zijn de wandelroutes Het
ook een en al bewegen wat de klok slaat.
de succesvolle fototentoonstelling op
eenkomsten van Mix en Mezze richten zich
Rijk van Feijenoord, in opdracht van
Een internationaal team heeft maandenlang
de boulevard van Katendrecht, naar hun
steeds op andere doelgroepen. In april is de
deelgemeente Feijenoord. De publicatie
met jongeren van Zuid aan dit spel gewerkt.
definitieve plek bij de geportretteerden. De
beurt aan kunst en cultuur.
beslaat maar liefst drie delen omdat er
Hillesluis heeft sinds maart bovendien een
ongelofelijk veel te vertellen is over de wijk.
eigen sc hoolspor tve re niging om kinde
makers van de tentoonstelling blijven actief op Katendrecht. Ze organiseren bijvoor
Ca rnisse Amba chtswijk is de titel van
De boekjes bevatten naast veel informatie
ren te stimuleren in georganiseerd verband
beeld Volkskeukens in de voormalige ver
een visierapport dat twee studenten wijk
ook allerlei vergeten verhalen. De negen
te sporten. De eindpublicatie van Your C ity
maarde jazzclub Belvedère, waar mensen
economie van de Hogeschool Rotterdam
routes voeren langs oude en nieuwe kunst.
laat zien hoe jongeren van Zuid hun leef
hun levensverhaal vertellen en ondertussen
in opdracht van deelgemeente Charlois
De boekjes zijn bedoeld om in het kader
omgeving willen gebruiken en hoe ze samen
een maaltijd serveren. De eerste twee
in februari presenteerden. Zij zien het al
van het GGD-programma ‘Van klacht naar
met kunstenaars en architecten nieuwe con
edities waren een meer dan uitverkocht
helemaal voor zich in Carnisse: ambach
kracht’ bepaalde doelgroepen aan het
cepten ontwikkelden. De openbare ruimte in
succes, met gezamenlijk volksdansen en
telijke bedrijven die tegemoet komen aan
bewegen te krijgen. Maar ze zijn ook heel
het Motorst ra a tge bie d krijgt een nieuwe
film als toetjes. Het is een voorbeeld van
de behoefte om producten te ‘customizen’
geschikt om schoolkinderen een aantrek
tijdelijke inrichting. Hier werd bij stilgestaan
het aanhaken van ondernemende crea
en die met elkaar de levendigheid in het
kelijke wandeling te laten maken, of andere
tijdens de lancering van het sociale pro
tievelingen bij de beweging die op Zuid
gebied kunnen terugbrengen. Het voorstel
buurtbewoners, of… iedereen eigenlijk. De
gramma voor het Hart van Zuid in maart.
gaande is.
is een gedegen en gefaseerd plan dat loopt
boekjes zijn verkrijgbaar bij de stadswinkel
tot 2020. Hiermee wordt Carnisse meer
van deelgemeente Feijenoord.
De bijeenkomsten van Mix en Mezze gaan
onderdeel van de Oost West as met de cre
ook in 2010 verder. Zo’n veertig onder
atieve thuiswerkers van de Tarwewijk en de
nemers, verenigd in ‘Ik zit op Zuid’ zaten
Afrikaanderwijk en de kunstenaars in Oud
samen met onderwijsinstellingen in februari
Charlois.
in de Maassilo met elkaar aan tafel om tot
22
R
het Pact op Zuid,
Wevershoekstraat 380-388, 3083 CZ Rotterdam
Eindredactie:
Redactie, artikelen en teksten:
Herman van Wamelen Marleen de Jong
Artikel huiskamereconomie: Annemarie Sour Artikel kunst in openbare ruimte: Wim de Jong Vormgeving: Paul Stoute Fotografie:
Verder zijn er voor de jeugd inmiddels
Foto middenpagina:
zeven kunstgrasveldjes gerealiseerd in Nog meer bewegen gebeurt bij Zuid Í 2
diverse wijken op Zuid. Ook zijn er nieuwe
move waar jongeren zelf meedenken over
schoolsportpleinen gekomen bij drie basis
Bozdag-Guzel en haar zus Faike Guzel, afkomstig
sportprojecten voor jongeren voor de ko
scholen.
uit Dav ulhuy uk in Turkije. Foto: Joop Re ijngoud
mende tijd. En in het spel Go-For -I t is het
†
Gasthe e r Erdal Bozdag met zijn moe de r Guluzar
Dit is een uitgave van
Druk: April 2010
www.pactopzuid.info
23
Sanne Donders e.a. Robert de Hartogh Janssen/Pers
f o r m el e e n i n f o r m el e economie
Z u i d b a r s t va n h e t va k m a n s c h a p
bev erwaar d b a k e n s va n b e v e r wa a r d
afr i kaander wi jk verleden en toekomst
katendrecht l i c h t k at h e d r a a l
rotterdam
ZUID ZIJDE beweg
u een t is ct kr a n a P Deze he t
an ve v i tg a d
ui op Z
pz i ng o
nummer 1
jaargang
2
uid
