Medewerkers aan de kunstroute: Jet Mous: Begeleiding van de kunstenaars en de Polderketting Ludy Feyen: Meewind; gemeenschapskunst Jeppe Homan: Fotografie Minne Onnes: Beschildering silo’s Gerda Onnes: Beschildering silo’s Theo Onnes: Beschildering silo’s Dit project kwam mede tot stand dankzij de steun van de Provincie Fryslan Plattelânsprojekten, Gemeente Schiermonnikoog, de Promotie Stichting Schiermonnikoog M.A.P.S., Nationaal Park afd. Voorlichting en Educatie, het JM-fonds te Stiens, de VVV en het Bezoekerscentrum van Schiermonnikoog. Onze dank gaat verder uit naar de sponsoren: Soepboer fietsenverhuur Vishandel Schiermonnikoog Strandpaviljoen Paal 3 Fietsenverhuur Niels Pietersma Kampeerboerderij de Branding Restauratie Bootdienst Schiermonnikoog (REBOS BV) Antiek- en meubelrestauratie Peter Bosma Veenwouden Dieren Artsenassociatie Dokkum e.o. Ridder Transportbedrijf De informatie over de boerderijen komt uit het boek: Boeren op Schiermonnikoog ISBN 9080838136
Initiatief en organisatie van het project:
Garda Meerdink Stichting Waddenwerk, p/a Heereweg 2, 9166 SE Schiermonnikoog, www.waddenwerk.nl
Rondje kunst in de polder
In de polder De boeren heten u van harte welkom op hun boerenerven. Naast prachtige duinen, kwelder, bossen en strand kent het eiland ook een flink areaal cultuurgrond: de Polder. De boeren zijn daar trots op; in hun ogen is de polder een sieraad voor het eiland.
Bijna 150 jaar geleden is, vooral door de inzet van Mr John Eric Banck, met de aanleg van de waddendijk aan de zuidwestkant van het eiland de polder tot stand gekomen. Voor die tijd had het land nog vaak te maken met overstromingen.
Toen rond 1600 de eerste bewoners van het eiland voet aan land zetten op Schiermonnikoog en de rijkdom van dit eiland ontdekten, begonnen ze de grond in cultuur te brengen. Aanvankelijk waren het vooral monniken, later ook boeren en burgers, die een hard bestaan leidden in hun strijd tegen de elementen. Opeenvolgende landeigenaren droegen in meerdere of mindere mate hun financiële steentje bij aan het realiseren van voldoende sterke zeeweringen.
De boerderijen waren tot de komst van de dijk nog in het dorp gesitueerd. Op diverse plekken zijn de oude boerderijen nog te herkennen: o.a Pathmos, Westend en ook aan de Langestreek 108 en de streken Zevenhuizen en Vierhuizen. Tot aan de komst van de huidige veersteiger lag de polder voor eilanders ver weg; het verkeer bewoog zich toen nog tussen oude steiger (jachthaven) en het dorp. Na 1962 moest men via de polder naar het dorp. Dat was een voordeel voor de boeren, omdat de weg door de polder toen werd verhard.
De polder is heel doelmatig verkaveld in grote aaneengesloten percelen, met talloze bewoners als kieviten, grutto’s, scholeksters en vooral ganzen. Bij het maaien houdt men rekening met de vogelnesten. Een heel team vrijwilligers gaat in het voorjaar dagelijks op pad om in een eigen stukje land de nesten te markeren. Er is een werkgroep weidevogelbeheer, die samenwerkt met de vogelwacht.
De polder maakt een integraal onderdeel uit van het eiland; wat bijvoorbeeld te denken van het feit dat de boerderijen ongeveer 10% van de verblijfstoeristen herbergen? Daarnaast zijn de polder en de boeren belangrijk voor de economie en het sociale leven op het eiland. De 7 grote boerderijen zijn samen goed voor 5 miljoen liter melk per jaar.
Rondje kunst Waarom een fietsroute door de polder? De polder heeft veel te bieden, zoals grote groepen overwinterende ganzen in de herfst en winter, kieviten en grutto’s in het voorjaar en koeien in de zomer. We willen met deze route een breder publiek laten genieten van wat de polder aan bezienswaardigheden biedt. Vorig jaar zijn op silo’s van de boerderijen schilderingen aangebracht; van kiekendief, smientjes, kerkuil en kievit tot een ‘gewone’ koe.
Met het rondje Kunst in de Polder presenteren de boeren zich dit jaar als moderne boeren die graag hun polder en hun bedrijf positief over het voetlicht willen brengen . De boeren zijn aan een traject van mestvergisting en biogas begonnen. Dit past in het streven van de gemeente naar een verdere verduurzaming van de economie van Schiermonnikoog. Om dit project van de boeren meer onder de aandacht te brengen is een kunstproject gekozen.
Een aantal kunstenaars uit binnenen buitenland was 1 maand te gast op een boerderij en heeft een kunstwerk willen realiseren waar het thema: wadden, wind of duurzaamheid in voorkomt. Nieuwsgierig geworden? Het rondje Kunst in de polder leidt u in september en oktober langs deze kunstwerken.
VVV 3 De Kooiplaats Kooipad 1
5 Eureca Heereweg 4
O
6 De Branding Heereweg 2 7 Springfield Melle Grietjespad 17
JE KU
DE
I
N
ND
N
S T
4 De Oorsprong Heereweg 8
De start van het rondje is bij de VVV, maar eigenlijk kunt u bij elke boerderij beginnen. De beschrijving start echter bij de VVV en loopt via de noordkant van de polder naar het oosten en vervolgens langs de zuidkant terug naar het westen, met als laatste de boerderij Springfield aan het Melle Grietjespad.
POLD
E
R
2 De Duinhoeve Kooiweg 2
Routebeschrijving
R
1 Kaasboerderij ‘Florida’ Reddingsweg 38
Boerderijen met bovenstaand logo nemen deel aan “Rondje kunst in de polder’.
1 Kaasboerderij ‘Florida’ Reddingsweg 38 Deze boerderij ligt tegen de duinrand vlakbij strand en dorp. De familie Holwerda-vd. Bijl melkt hier 65 melkkoeien met een melkrobot. Van een gedeelte van deze melk maken ze hun eigen eilander product. Eilander kaas en zuivelproducten. Op het bedrijf is een leuke kaaswinkel gevestigd, waar u deze lekkernij kunt ervaren. Naast de bezigheid van het kaasmaken wordt er ook nog wat loonwerk gedaan. De eerste bewoner in 1890 was Jan Melles Fenenga.
Deze boerderij biedt onderdak aan Julie van der Scheer • Nationaliteit NL• Geb. 15-06-1983 • Opleiding: Bachelor ‘vrije kunst’ Academie Arnhem ‘05, Master ‘Painting’ Frank Mohr Instituut, Groningen ‘09 • Discipline: Fotografie, sculptuur
2 De Duinhoeve Kooiweg 2 Sinds 1853 staat deze boerderij op deze plek in de polder. De eerste bewoner en pachter is niet bekend, wel was Edzard Tjarda van Starkenborgh de eigenaar. Tegenwoordig wonen Rinze (2egeneratie) en Ittie Visser op deze boerderij. Samen met Peter (3e generatie) en Marijon runnen ze het bedrijf met ongeveer 65 melkkoeien en 30 kalfjes en 2 paarden. Ook hebben ze een Kampeerboerderij met minicamping erbij. Dit bedrijf heeft als 1e boerderij op een Waddeneiland een melkrobot aangeschaft. Dat is dit jaar 10 jaar geleden.
Deze boerderij biedt onderdak aan Caro Kroon • Nationaliteit NL• Geb. 14-06-1966 • Opleiding: Willem de Koning Academie Rotterdam • Discipline: Autonoom schilderen & vormgeving
3 De Kooiplaats Kooipad 1 De Kooiplaats is een boerderij welke prachtig is gelegen tegen de duinen en kwelders. De boerderij ontleent zijn naam aan de nabij gelegen eendenkooi welke cultuurhistorisch aan het bedrijf verbonden is. Het is een boerderij waar de natuur en bedrijvigheid samen gaan. Naast de melkveehouderij is de Kooiplaats tevens een vakantieboerderij. De veehouderij, de recreatie en de eendenkooi worden gezamenlijk door de familie Talsma geëxploiteerd.
Deze boerderij biedt onderdak aan Bi Rong Rong • Nationaliteit: China• Geb. 31-10-1982, Ningbo city, Zhejiang • Opleiding: Master degree Sichuan University, for MFA • Discipline: Painting, drawing & sculpture
4 De Oorsprong Heereweg 8 De boerderij werd in opdracht van de heer Banck gebouwd, als modelboerderij voor de polder. Cornelis de Vries was de 1e bewoner in 1863. In 1964 kwam Freerk Visser, vanuit het dorp, op de Oorsprong te wonen. In 1974 volgt zijn zoon Jackel hem op en runt de boerderij met zijn vrouw Corrie. Samen met Freerk, hun zoon verbouwen ze oude stal tot een prachtige groepsaccomodatie. Vanaf april 2009 wonen Freerk en zijn vrouw Marieke met hun kinderen op de Oorsprong. Jackel en Freerk melken 120 koeien met 2 melkrobots. Corrie en Marieke werken samen in de groepsaccomodatie.
Gastboerderij voor Paul Andringa • Nationaliteit NL • Geb. 26-11-1962 • Opleiding: Ubbo Emmius NHL Leeuwarden Vredeman de Vries kunstacademie L’ warden • Discipline: Collages – assemblages en visuele poëzie
5 Eureca Heereweg 4 Harmen Eeltjes Jansma werd op 1879 de eerste bewoner van deze boerderij. Een kleine eeuw later, in 1977, kwamen de gebroeders Johan en Kees Hagen vanuit Reeuwijk naar het eiland en doopten de boerderij ‘Eureca’. Ook Martin, de zoon van Johan en Lucia, werkt parttime mee op het bedrijf dat 120 melkkoeien telt. Met nog twee jonge eilanderboeren trekt Martin het biogasproject dat vanaf 2010 het eiland van groen gas zal gaan voorzien. Eureca biedt onderdak aan gasten in de geheel gerenoveerde groepsaccommodatie. Daarnaast is het mogelijk om op de minicamping bij de boer te kamperen.
Gastboerderij voor Ellie Irions • Nationaliteit USA• Geb. 27-3-1981, Ukiah California • Opleiding: BFA Scripps College 2003 MFA Hunter College 2009 • Discipline: Painting, drawing & sculpture
6 De Branding Heereweg 2 In 1872 kwam de eerste bewoner op deze boerderij; deze pachter was Cornelis Jasper Jensma. Hij woonde er 11 jaar; de volgende daarentegen maar 1 jaar. Sinds 1935 woont de familie Visser hier; eerst Pieter, toen Jilt en nu Piet met zoon Erik als 4e generatie. Samen met Jeanet Buring en Detty Wieringa wordt het vele werk gedaan. Ook de kinderen Christiaan, Sander en Carla helpen al weer enthousiast mee op de boerderij. Veel mensen vinden een plekje op deze gezellige kampeerboerderij, annex mini-camping. Er worden 110 koeien gemolken; er zijn knuffelkoeien -kalfjes en -geitjes.
Gastboerderij voor Jurrian van den Haak • Nationaliteit NL• Geb. 14-07-1981 • Opleiding; Artez. Hogeschool v/d kunsten Kampen - Zwolle, Sandberg Instituut Amsterdam • Discipline: Ruimtelijke beeldende kunst, Public Space (specialisatie)
7 Springfield Melle Grietjespad 17 Boerderij Springfield ligt aan de rand van het dorp, naast natuurgebied de Westerplas. Bewoners zijn Willem-Jilt Visser, Tessa en Sterre Brans. De boerderij staat op deze plaats sinds 1971 en is gebouwd door de vader van Willem-Jilt, die voorheen een boerderijtje had aan de Langestreek in het dorp. Deze veehouderij kenmerkte zich steeds door kleinschaligheid en heeft zich in 2006 toegelegd op het opfokken van jongvee (90). Verder telt de boerderij schapen, kippen en paarden en wat katten en honden. Tevens runt het gezin een gezellige vakantieboerderij waaronder een drietal groepsaccommodaties, vakantiehuisjes en een mini-camping.
Deze boerderij biedt onderdak aan Edward Carey • Nationaliteit USA• Geb. 7-24-1984 • Opleiding: BFA the university of the Arts, MFA the university of Pennsylvania • Discipline: Sculpture and new media
Meewind locatie Springfield
Polderketting locatie De Branding
Tijdens de maand augustus vond het gemeenschapskunstproject Meewind plaats o.l.v. beeldend buitenkunstenaar Ludy Feyen, Leiden. Aan dit project leverden de bewoners/agrariërs en toeristen van Schiermonnikoog een actieve bijdrage. Ludy Feyen ontwierp in het kader van het thema duurzaamheid een installatie van wilgentakken en windmolens. Deelnemers geven een eigen invulling aan een molentje dat in de ruggengraat van een 30 meter lange 'walvis' geplaatst wordt. Voor de grote windmolen in de staart van de vis maakten alle leerlingen van de basisschool 'In de Mande' werkstukken van vilt, begeleidt door viltkunstenaar Petra van de Berg. Lichtjes werkend op zonne-energie tonen in het donker de sterrenhemel.
Een vast onderdeel in de kunstroute wordt de polderketting. Idee en uitwerking van Jet Mous. Vorig jaar is het idee ontstaan, na een oproep van het Frysk festival aan buurten en kleine dorpen om een baken te maken. Door de polder is dat idee vertaald naar een sieraad en dan letterlijk. Er is een aan 2 palen opgehangen ketting opgesteld in een weiland langs de Heereweg. De polder, een sieraad voor het eiland, is als gemeenschapskunst gemaakt door de bewoners van de polder.
