Robuuste visievorming als enige manier om beschaving te laten voortbestaan Logica rondom een gedefinieerde doelstelling
Karl-Henrik Robèrt Blekinge Institute of Technology, Karlskrona Sweden The Natural Step, Stockholm Sweden Eindhoven, 1 November 2011
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
• Duurzame groei is mogelijk, en altijd meer de moeite waard dan niet-duurzame groei • Er bestaat een alles verbindende aanpak voor duurzame ontwikkeling/groei. • Toepassing voor analyses, visievorming, planning en monitoring. • Toepassing om samenwerking mogelijk te maken tussen disciplines, sectoren, waardeketens, tools. • Een duurzame visie voor Eindhoven en de economie van winnaars en rolmodellen © 2011 The Natural Step
Doel: een verbindend raamwerk onderzoeken, testen en delen: Peerreviewed... (i) Theorie (robuust) (ii) Toepasselijkheid (elk onderwerp en elke schaal) (iii) Tools (elke tool draagt bij aan succes) •
Internationale NGO
•
Rolmodellen
•
Werkgebieden: – Onderzoek – Training – Coaching – Advies – Netwerk
© 2011 The Natural Step
Waarom?
© 2011 The Natural Step
Oneindige groei van waarde is mogelijk, maar niet van (grondstof)stromen
Rubrik och löpande texter Dolore ipsum lore qui ipso zolozert lore qui ipso zolozert. Dolore ipsum lore qui ipso zolozert dolore ipsu. Lore qui ipso zolozert p ore qui ipso zolozert dolore ipsum lore qui ipso zolozert ipsum lore qui ipso zolozert
Source: www.bbc.co.uk © 2011 The Natural Step
Duurzame Ontwikkeling - Een dynamische uitdaging De ’trechter’ van afnemend potentieel om beschaving te onderhouden
Systematische achteruitgang
time
Bossen Landbouw Visserij Grondwater Klimaat Metalen POP’s Eutrofiëring Hormonen Verlies aan vertrouwen Segregatie Corruptie Epidemieën Armoede ... © 2011 The Natural Step
Grotere kansen voor succes (ook zelfstandig) In feite – grootste discriminator voor economisch succes!
Mogelijkheden
time
Grondstoffenbeheer Afvalbeheer Belasting, wetgeving, verzekering, leningen Nieuwe markten Innovatie/design Vertrouwen Productiviteit Transactiekosten Merk Betekenisvolle verhalen Team building Gemeenschap … © 2011 The Natural Step
Dus, wat is het probleem?
© 2011 The Natural Step
1. De kracht van verouderde paradigma’s, met hun (onjuiste) veronderstellingen
© 2011 The Natural Step
‘Cylinder’ vs.‘Trechter’ Men gelooft dat…
maar in realiteit…
...Duurzame Ontwikkeling is het herstellen van schade wanneer de kosten hiervoor lager zijn dan het voordeel
… de kosten van onduurzaamheid lopen op tot in het oneindige, dus alles gaat over de strategisch transitie tegen de laagst mogelijke kosten
… Duurzame Ontwikkeling gaat over ethiek
… het gaat over eigen-belang met betere ethiek (PR)
… concurrentievoordeel gaat verloren als internationale conventies, politici en overeenkomsten niet kunnen garanderen dat anderen zullen volgen.
… slimme rolmodellen winnen, ongeacht wat anderen doen, en maken de weg vrij voor slimme afspraken en beleid die het tempo van verandering zullen doen toenemen en de laatkomers wakker zullen schudden.
© 2011 The Natural Step
Omvang en ontwikkeling in intelligente systemen (bijv. mensen en computers) Size • Waardecreatie volgt een S curve, en kan oneindig groeien • Waarde meten gaat niet (alleen) over de omvang, (bijv. BNP)
Value
Development © 2011 The Natural Step
Natuur als voorbeeld van 3,5 miljard jaar groei (van waarde)
Trage geologische stromen (vulkanen en verwering)
Trage geologische afzettingen (sedimentatie en mineralisatie)
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
Niet-duurzame ontwikkeling Omgekeerde groei (niet weerspiegeld in BNP)
© 2011 The Natural Step
Economische ontwikkeling in de VS* BNP
BNP ISEW ( BNP minus geldstromen gerelateed aan misdaad, drugsmisbruik, catastrofes...)
1960
1970
1980
1990
Tijd
* Index for Sustainable Economic Wellfare, Herman Daly © 2011 The Natural Step
Groei van hernieuwbare energie – een voorbeeld
Waarde groeit onder gereduceerde stromen*, niet weerspiegeld in BNP
* Zogenaamd ”de-coupling” (van groei met CO2 emissies; een echte mogelijkheid, hoewel het nog niet gebeurd is in Zweden) © 2011 The Natural Step
Grondstofpotentieel van alleen de zon 10.000 x (vgl. getijdenstroming en geothermische energie)
© 2011 The Natural Step
Landgebruik voor PV’s in relatie tot een dam
© 2011 The Natural Step
Leercurve voor PV’s
Solar Generation, European Photovoltaic Industri Association & Greenpeace, 2001
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
Grotere kansen voor succes (ook zelfstandig) In feite – grootste discriminator voor economisch succes!
Mogelijkheden
time
Grondstoffenbeheer Afvalbeheer Belasting, wetgeving, verzekering, leningen Nieuwe markten Innovatie/design Vertrouwen Productiviteit Transactiekosten Merk Betekenisvolle verhalen Team building Gemeenschap … © 2011 The Natural Step
1. De kracht van obsolete paradigma’s, met hun (onjuiste) veronderstellingen 2. Reductionisme, jezelf verliezen in details
© 2011 The Natural Step
G loba
“Spe
or n g n i l warm
ctio n i t x e s c ie
“PVC
n is
uc
er? t n i w lear
oc e r p l a r u a nat
ss”
” h t l a or he
” s e s a g e s u o h ne e r g f o t s i l e l “Who “E
Reductionisme
je verliezen in de blaadjes
lectric cars too e
xpensive.”
“Mankind can not save ev
ery other beetle” © 2011 The Natural Step
Geen verbindend kader
Reductionisme
© 2011 The Natural Step
Verbindend kader Gestructeerd overzicht, zoals een klinische conferentie
© 2011 The Natural Step
Backcasting vanuit Principes
Principes voor succes
time © 2011 The Natural Step
Winnen van kanker vereist twee basisprincipes, schaken vereist er vier en van on-duurzaamheid winnen vereist er…
Principes voor succes
• • • • •
Noodzakelijk Genoeg Algemeen Concreet Niet-overlappend
tijd © 2011 The Natural Step
Unieke potentiële eigenschappen van dergelijke principes • Systematisch en strikt, maar toch een open einde aanpak • Keuzes worden beheersbaar • Vermijden van onbekende problemen • Systeemgrenzen bepalen het doel • Grondstofpotentieel is te berekenen • Effectieve samenwerking tussen stakeholders en waardeketens • Community building • Tools in dienst van succes Copyright © 2004 The Natural Step"
© 2011 The Natural Step
Raamwerk voor Strategische Duurzame Ontwikkeling (FSSD) - vijf onderling afhankelijke maar losse niveau’s -
• • • • •
Noodzakelijk Genoeg Algemeen Concreet Niet-overlappend
1
Systeem
2
Succes
Om principes voor succes af te leiden moeten we voldoende kennis over het systeem hebben
3 Strategisch 4
Acties
5
Tools © 2011 The Natural Step
Thermodynamica, Biogeochemische cycli, Diversiteit en veerkracht, Stromen tussen samenleving en ecosystemen, sociale system met kernelement = vertrouwen, Etc. © 2011 The Natural Step
Raamwerk voor Strategische Duurzame Ontwikkeling (FSSD) - vijf onderling afhankelijke maar losse niveau’s -
• • • • •
Noodzakelijk Genoeg Algemeen Concreet Niet-overlappend
1
Systeem
2
Succes
Succes gedefinieerd
3 Strategisch 4
Acties
5
Tools © 2011 The Natural Step
Van bedreigingen tot basismechanismen van vernietiging Bedreigingen tijd
Bossen Landbouw Visserij Grondwater Klimaat Metalen 1. POP’s 2. Eutrofiëring 3. Hormonen 4. Verlies aan vertrouwen Segregatie Corruptie Epidemieën Armoede ...
Concentraties mijnbouw Concentraties chemicalien Fysieke afbreuk Erosie van vertrouwen
© 2011 The Natural Step
Raamwerk voor Strategische Duurzame Ontwikkeling (FSSD) - het vijf niveau model -
1
Systeem
2
Succes
3 Strategisch 4
Acties
5
Tools
Nu kunnen we strategisch proberen te zijn
© 2011 The Natural Step
Geïntegreerd in organisatiedoelen Duurzaamheidsprincipes als randvoorwaarden
Backcasting
Visie Missie Kernwaarden Strategische doelen
Huidige realiteit
Strategische plannen Bedrijfsprogramma Tijd © 2011 The Natural Step
Het Raamwerk toepassen ABCD planning proces voor geïntegreerd management De trechter
A C
Duurzaamheid begrijpen
Brainstorm oplossingen Visie
B
Nulmeting
Visie binnen de duurzaaheidsprincipes
Vandaag
Waar staan we vandaag? Wat is de kloof?
D • Goede richting?
Prioritering & actieplanning • Flexibele stap? • Return on Investment?
© 2011 The Natural Step
Raamwerk voor Strategische Duurzame Ontwikkeling (FSSD) - het vijf niveau model -
1
Systeem
2
Succes
3 Strategisch 4
Acties
5
Tools © 2011 The Natural Step
Onderzocht en getest als klinische conferentie binnen bedrijven…
© 2011 The Natural Step
Getest in bedrijven...
© 2011 The Natural Step
Miljarden verdiend…
“
De laatste tien jaar hadden we pas in de gaten hoeveel geld Electrolux had bespaard en verdient door de toepassing van het FSSD raamwerk.
” © 2011 The Natural Step
Miljarden verdiend…
“
Nu we Mount Sustainability beklimmen, met de vier duurzaamheidsprincipes aan de top, doen we het beter dan ooit als het gaat om waardecreatie. Dit gaat niet ten koste van sociale of ecologische systemen, maar wel ten koste van onze concurrenten die het nog steeds niet doorhebben.
”
Ray Andersson President, Founder and CEO, Interface. Inc. Portland US, October 2007, © 2011 The Natural Step
Klinische conferentie van waardeketens tot gemeenschappen en steden…
B, C en D aspecten voor LCM enPSS systemen: ….
….
….
….
….
…. ….
….
….
….
….
…. ….
….
….
….
….
….
….
….
….
© 2011 The Natural Step
Honderden gemeenten/steden Hu
Vision
• Övertorneå
• Ottawa
• Robertsfors
• Saskatoon
• SEKO
• Wolfville
• Morbegno
• Madison
• Valtellina
• Ashland
• Livigno
• Portsmouth
• Dublin
• Lawrence Township
• Whistler
• Twin Ports
• North Vancouver • Duluth • Canmore
• County of Hawaii
• Halifax
• Eindhoven
tijd
• ... © 2011 The Natural Step
Ken Melamed Mayor Whistler, Canada
Dit eenvoudige, wetenschappelijk en op systeemdenken gebaseerd raamwerk is het beste dat beschikbaar is. Het moet onderdeel worden van een nieuwe gedeelde taal, die wereldwijd net zo goed wordt begrepen als de regels van voetbal.
© 2011 The Natural Step
Aardgas Pijplijn ~$42 Cdn. miljoen; 50 km., hoge druk, capaciteit voor verdubbeld energiegebruik
© 2011 The Natural Step
Uitdaging… Richting Duurzaamheidsprincipes?
Slimme en flexibele stap?
© 2011 The Natural Step
Nieuw voorstel • Kapitaal kosten ~$30 miljoen (vs. voormalig $42m.) • New Whistler Energy Utility en… • Nieuwe”Energy Services” bedrijfsunit (voor gasbedrijf)
© 2011 The Natural Step
Olympisch dorp Was: 100% Aardgas Nu: 100% Hernieuwbaar
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
1. De kracht van obsolete paradigma’s, met hun (onjuiste) veronderstellingen 2. Reductionisme, je verliezen in details 3. Slimme strategen willen... (i) ...de snelheid verhogen (ii) ...de koers van Titanic veranderen
© 2011 The Natural Step
Voorbeelden van “extended enterprise”
• Vragen om hogere belastingen (bijv. OK Petroleum en Electrolux) • Vragen om strengere wetgeving (bijv. IKEA) • Vragen om complementaire valuta (lokaal, regionaal, globaal) in bedrijven en steden– talloze historische voorbeelden Pragmatisme: om in D.O. te versnellen en laatkomers mee te krijgen, hebben we nieuw beleid nodig (maar niet om individueel geld te verdienen maar om waarde te creëren voor de samenleving).
© 2011 The Natural Step
Raamwerk voor Strategische Duurzame Ontwikkeling (FSSD) - het vijf niveau model -
1
Systeem
2
Succes
3 Strategisch 4
Acties
5
Tools © 2011 The Natural Step
Intuitieve toepassing van A,B,C,D Vaak genoeg voor heel subtiele besluitvorming bij ervaren mensen
B
D
C
© 2011 The Natural Step
Klinische conferentie van pioniers achter alle tools en concepten ISO1
Cradle t
4001
LCA
A C E E Miljömålen
s e l b a w Rene
o Cra
dle
Ag
Sus
1 2 a end
s i s y l a n a y t i l i b a n i a t
Triple bottom line
Natural Capitalism Ecolo g
Factor 10
y t i l i b Cleaner a n i a t s Production Su
Ecoliteracy
ic al F ootpr inting
RMA © 2011 The Natural Step
Tools geplaatst in het 5-niveau raamwerk en de strategische handleiding
A
B
Vision
D
Biedt deze tool hulp op 1. systeemniveau? 2. succesniveau incl. globale duurzaamheid? 3. strategisch niveau incl. financiën?
C
time
© 2011 The Natural Step
Tools en concepten
Conclusies: •
Veel goede tools en concepten
•
Verschillende sterkten en zwakten
•
Geen enkele kan een verbindend systeemperspectief vervangen
•
Door raamwerk neemt de waarde van tools en concepten toe
Bron Robèrt, K.-H., Schmidt-Bleek, B., Aloisi de Larderel, J., Basile, G., Jansen, L., Kuehr, R., Price Thomas, P. Suzuki, M., Hawken, P., and Wackernagel, M. 2001. Strategic sustainable development – selection, design and synergies off applied tools -. The Journal of Cleaner Production, 10 (2002) 197-214.
© 2011 The Natural Step
Creatie van nieuwe tools voor een product - Enkele voorbeelden om gepresenteerde logica te schetsen
© 2011 The Natural Step
Integratie in bedrijfsdoelen - een eerste stap om tools en indicatoren echt relevant te maken
Duurzaamheidprincipes als randvoorwaarden
Backcasting
Visie Missie Kernwaarden Strategische doelen
Huidige realiteit
Strategische plannen Bedrijfsprogramma Tijd © 2011 The Natural Step
Cohesie: van Samenleving tot Topmanagement tot concrete bedrijfsvoering
Visie en Strategie Ontwikkeling Capaciteitsopbouw - Communicatie - Leerprogramma’s - Betrokkenheid - Meting en evaluatie
Prototyping – concreet in bedrijfsgebieden
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
Klinische conferentie van waardeketens tot gemeenschappen en steden…
B, C en D aspecten voor Life-Cycle Management en Product-Service Systemen: ….
….
….
….
….
….
…. ….
….
….
….
….
….
…. ….
….
….
….
….
….
….
© 2011 The Natural Step
Integratie van samenhangend beeld van het doel Duurzaamheidsprincipes (randvoorwaarden)
Visie
Kernwaarden
Huidige realiteit
Strategische plannen en actieprogramma’s
Strategische doelen
Tijd
© 2011 The Natural Step
Wat vereisen duurzaamheidsprincipes van de visie? Duurzaamheidsprincipes
Huidige realiteit
I. Hernieuwbare energie. Zeer laag verlies van fosfaten Hernieuwde relatie met metalen. II. Hernieuwde relatie met chemicaliën, bepaalde chemicaliën afgebouwd III. Uitfasering van verdere afbreuk. Nexus planning: energie, akkerland, visserij, bosbouw, verkeer, woningen ... IV. Geïnformeerde, participatieve democratie, interpersoonlijk vertrouwen. Vertrouwen tussen mensen en instellingen. Diversiteit en veerkracht
Strategiska mål
Actieprogramma’s Time
© 2011 The Natural Step
Wat vereisen duurzaamheidsprincipes van de visie van Eindhoven? Duurzaamheidsprincipes
Huidige realiteit
I. Hernieuwbare energie. Zeer laag verlies van fosfaten Hernieuwde relatie met metalen. II. Hernieuwde relatie met chemicaliën, bepaalde chemicaliën afgebouwd III. Uitfasering van verdere afbreuk. Nexus planning: energie, akkerland, visserij, bosbouw, verkeer, woningen ... IV. Geïnformeerde, participatieve democratie, interpersoonlijk vertrouwen. Vertrouwen tussen mensen en instellingen. Diversiteit en veerkracht
Strategiska mål
Actie programma’s
Time
© 2011 The Natural Step
Hoe zit het met de andere componenten? Voorbeeld: Landbouw in Åland
Visie Onze visie is een duurzaam Åland met een capaciteit voor duurzame landbouw van gezonde en zuivere voeding voor al haar burgers.
Kernwaarden Visie Missie Kernwaarden
Huidige realiteit
Actie programma’s
Strategische doelen
Tijd
• Lokale cycli van voedingsstoffen • Open llandschap • Biodivers • Dieren die goed leven • Sociale cohesie • Sociale diversiteit • De ”Åland ziel” wordt behouden
Strategische Doelen • De hele maatschappij wordt opgeleid • Goede dialoog tussen boeren, bedrijfsleven, politici en publiek. • Landbouwcoöperatie, gedeelde machines, etc. • Lokale energiebronnen • Nieuwe markten verkend – bier, aquavit, energie, voedsel. • Sterk verbeterde marketing © 2011 The Natural Step
Voorbeeld: Regio Blekinge (Zweden) met vier steden Visie/Missie
Onze visie is een duurzaam Blekinge met participatieve democratie en duurzame culturele en natuurlijke waarden
Strategische Doelen Visie Missie Kernwaarden
Huidige realiteit
Actie programma’s
Strategische doelen
Structuren voor interdisciplinaire cross-sectorale samenwerking Structuren voor leren en delen binnen en buiten Blekinge Opzetten van een forum voor jaarlijks delen (SFB) Successvol tonen van meer en meer cross-sectorale projecten
Tijd
© 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
Meer tools (toepassingen van FSSD)
•
Life cycle management en waardeketens in de context van product service systemen (PSS)
•
Management systemen
•
Indicatoren
•
Methoden voor Duurzame Productontwikkeling (MSPD)
•
Modeling en simulatie
•
…
© 2011 The Natural Step
Klinische Conferentie in Internationaal Onderzoek Van Real Change naar opschalen in een nieuwe onderzoeksalliantie
Product-Service Innovatie (Zweden)
Complementaire valuta (VS)
Business development (Zweden) Landbouw (Finland) Algen biomassa (Australië) Energie systemen (Zweden)
Conflicthantering (Israel)
Verkeerssystemen (Zweden) Regenwoud ecosystemen (Brazilië)
Industriële metaalstromen (Noorwegen) Groene Wetenschap/Chemie (VS)
Water management (Nederland) © 2011 The Natural Step
Van het oude paradigma naar het nieuwe ”We leven in een economie” (leven we niet in een cultuur?) ”We hebben een economische crisis” (is het geen leiderschapscrisis?). ”Duurzame groei is onmogelijk” (is waardegroei niet noodzakelijk?) Competitief voordeel is alleen mogelijk als iedereen aan duurzaamheid doet (het tegenovergesteld?)
”We moeten het economische systeem veranderen” (is het systeem niet heel elegant?)
”We moeten de normen voor het toepassen van het economische systeem veranderen” Om D.O te versnellen en laatkomers mee te krijgen, hebben we beleid nodig dat het economisch systeem correct toepast bijv. aangepaste groene belastingen, flexibele tarieven, complementaire valuta… creativiteit rondom de bioeconomie etc. © 2011 The Natural Step
© 2011 The Natural Step
“Would you tell me, please, which way I ought to go from here?” asked Alice. “That depends a good deal on where you want to get to,” said the cat. “I don’t much care where,” said Alice. “Then it doesn’t matter which way you go,” said the cat
© 2011 The Natural Step
Vragen, feedback, of reflecties? Neem a.u.b. contact op met ons kantoor in Nederland
Torenallee 26-18, 5617 BD, Eindhoven 040 879 6136
[email protected] www.flexibleplatform.nl
© 2011 The Natural Step