“Vrouwenbesnijdenis, mijn manier om nee te zeggen”
Portretten/ Getuigenissen van mannen en vrouwen die strijden tegen vrouwenbesnijdenis Teksten : Céline Gautier en Marie Bryon Foto’s : Christophe Smets Promotor : GAMS Belgique
VOORSTELLING VAN HET PROJECT “Vrouwenbesnijdenis, mijn manier om nee te zeggen” Vrouwenbesnijdenis weigeren is, zelfs in 2013, nog steeds niet evident. Een besnijdster die haar mes begraaft,een moeder die nee zegt tegen haar schoonfamilie, een dokter die weigert deelgenoot te zijn van deze praktijk, allemaal nemen ze een risico door“nee” te zeggen tegen verminkingen. Wij zijn op bezoek gegaan bij mannen en vrouwen in Europa (België, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk), en in Afrika (Senegal, Djibouti, Guinee) om te tonen hoe zij hun persoonlijke strijd voeren tegen vrouwenbesnijdenis. Het resultaat is te zien in 32 portretten (teksten en foto’s) die een hommage brengen aan deze voorvechters. Een grote rondreizende tentoonstelling zal te zien zijn op openbare plaatsen (stations, parlementen, enz.) met als doel beleidsmakers en professionelen uit de zorg- en onderwijssektor, maar ook het grote publiek uit Afrika en Europa te sensibiliseren en attent te maken op manieren van verzet tegen deze praktijk. Daarnaast zal een kleinere tentoonstelling te zien zijn in een aantal centra voor gezinsplanning, medische centra en andere locaties bezocht door besneden vrouwen en zij die ermee te maken hebben. Daarbij hoort ook een folder met 10 van deze portretten, om gratis mee te nemen. Tenslotte werken we nog aan een boek over VGV. « Vrouwenbesnijdenis, mijn manier om nee te zeggen» is het resultaat van een samenwerking tussen Boîte à images en GAMS België.
DE INITIATIEFNEMERS VAN HET PROJECT GAMS België werd gesticht in 1996 en bestaat uit een groep Afrikaanse en Europese mannen en vrouwen die strijden tegen vrouwelijke genitale verminking. De vereniging organiseert niet alleen voorlichtingsactiviteiten voor de betrokken gemeenschappen, informatiesessies en opleidingen voor professionelen, maar lobbyt ook op nationaal en internationaal niveau voor een verbod op genitale verminking. GAMS ondersteunt individuele initiatieven van slachtoffers door hen naar de juiste diensten (gezondheids-, juridische instanties) te verwijzen, en organiseert sinds 2009 individuele psychologische bijstand en praatgroepen. Op nationaal niveau is GAMS België de initiatiefnemer van een netwerk van gecoördineerde bestrijdingsstrategieën tegen vrouwelijke genitale verminking (www.strategiesconcertees-mgf.be). Dit netwerk brengt professionelen uit verschillende sectoren samen en bevordert de netwerking. GAMS werkte ook actief mee aan de nationale VGV-gids voor professionals die met het probleem te maken krijgen. Op Europees niveau is GAMS België de nationale coördinator voor België van de Europese campagne ‘END FGM in Europe”. Deze campagne, in 11 landen ondersteund door Amnesty International Ierland, voert een pleidooi bij de lidstaten voor gecoördineerde Europese strategieën in de strijd tegen VGV. In 2009 verzamelde GAMS tientallen handtekeningen van Europese parlementariërs die zich ertoe verbonden deze campagne te steunen (www.endfgm.eu) Op internationaal niveau is GAMS actief binnen het Comité Inter Africain (CIAF), een koepelorganisatie van alle nationale comités die strijden tegen genitale verminking en andere traditionele praktijken op dit vlak. GAMS ondersteunt eveneens een project voor de afschaffing van besnijdenis in Vélingara in Senegal.
DE BOITE A IMAGES is een Luikse vzw, gesticht in 2001, die sociale, pedagogische, culturele en humanitaire fotografie / video promoot. Het bedrijf initieert geëngageerde projecten, in het bijzonder via tentoonstellingen en boeken. Zij organiseren ook cursussen, stages en beeldopleidingen. (www.laboiteaimages.be) DE AUTEURS • Marie Bryon, geboren in 1974, studeerde Economische en Consulaire Wetenschappen (ICHEC). Omdat zij geïnteresseerd was in het “elders” en de “anderen”, heeft zij zich gespecialiseerd in ontwikkelingslanden. Later besloot ze haar carrière te heroriënteren naar haar andere passie: het schrijven. In 2002 werd Marie hoofdredactrice van het Journal du Pharmacien en werkt ze mee aan andere bladen, zoals Femmes d’Aujourd’hui, Top Santé, Le Journal du Médecin, enz. Daarnaast doorkruist zij de wereld om mee te werken aan verschillende opleidingsprojecten in ontwikkelingslanden. • Céline Gautier, geboren in 1977, is journaliste met een diploma Romaanse Talen en Letteren (UcL). Al 10 jaar legt zij zich toe op terreinreportages, portretten en meer diepgaande artikels voor verschillende Belgische en buitenlandse media. Momenteel werkt ze als redactrice voor Elle België en is ze bezig met persoonlijke projecten. • Christophe Smets, geboren in 1972, is fotograaf. Hij studeerde af aan het Institut Saint-Luc (Liège). In 2001 won hij een beurs van de Fondation belge de la Vocation en stichtte hij de vzw La Boîte à Images. Geëngageerd en gepassioneerd door reportages, doorkruist hij al meer dan 15 jaar de wereld op zoek naar volkeren en culturen. Zijn werk was al te zien in het Musée de la Photographie van Charleroi en in het Maison Doisneau in Parijs. Verschillende Belgische en internationale media publiceerden zijn reportages. Integratie, opleiding en armoede zijn enkele van zijn lievelingsthema’s. Christophe Smets heeft tevens de vereniging “Faismoi une école” (www.faismoiuneecole.org.org) opgericht, die opleidingen in het Zuiden promoot.
DE TENTOONSTELLING De tentoonstelling bestaat uit 36 panelen. 4 panelen stellen het project voor en 32 panelen tonen elk het portret en de getuigenis van een persoon uit een van de 6 landen die wij bezochten, nl. Senegal, Djibouti, België, Frankrijk, Guinee en het Verenigd Koninkrijk. Elk van deze mensen engageerde en engageert zich en voert strijd tegen de verminking van vrouwen, op zijn of haar manier, in lijn met zijn/haar cultuur en land van oorsprong of nieuwe thuisland. De tentoonstelling bestaat uit enerzijds grote canvaspanelen en anderzijds kleinere foto’s.
Voorbeelden van portretten en getuigenissen
HELENE DIALLO, GUINEA Hélène is verpleegster. Lange tijd heeft ze kleine meisjes besneden, zoals haar grootmoeders het haar leerden. De ouders betaalden haar met lendendoeken, geld, olie, en vette hanen. In het hospitaal heeft ze de ravage gezien die vrouwenbesnijdenis met zich meebrengt. «Tijdens de bevallingen was er niet genoeg ruimte om de baby eruit te krijgen. We moesten boven en onder de vagina incisies maken. Er waren scheuringen. Ik heb besloten het mes te begraven en die praktijken te stoppen.» Hélène en haar man hebben een kleine kliniek voor weeskinderen geopend in Conakry . «Ik heb spijt dat ik die traditie heb voortgezet. Nu vertroetel ik de kindjes.»
ROUKIA YOUSSOUF, DJIBOUTI Ze is 37 jaar oud, heeft zes kinderen en een daverende stem. Roukia is voedvrouw en geeft opleidingen aan tieners. «Wie kan mij vertellen waarom er meisjes in ons land gemarteld worden?» «Voor het seksueel genot van de man», «om esthetische redenen», «zodat het meisje niet zou vreemdgaan», is wat jongeren antwoorden. «En wat nog?» Roukia heeft haar oudste dochter in de materniteit besneden «omdat dat de gewoonte was.» Vandaag zet ze zich, samen met een geestelijke leider, in voor de strijd tegen verminking van vrouwen. «Tegen een analfabete nomade mag je zeggen wat je wil, als er een geestelijke leider naast je staat, zal ze naar hem luisteren.»
DR ABABACAR MBAYE DIAW, SENEGAL «Ik werd met besnijdenis geconfronteerd in de familie van mijn vrouw.» Ababacar, die in Moskou zijn diploma geneeskunde behaalde, kwam in 1992 naar België. Hij droomde van een specialisatie gynaecologie, maar kwam in radiologie terecht. Toch komt men hem, een Afrikaan, halen wanneer het om vrouwen gaat die een infibulatie ondergingen. «Ik dacht: de Afrikaanse diaspora, dat zijn zendelingen, met hen moeten we werken.» Met zijn landgenote Khadidiatou Diallo richtte hij GAMS België op, een organisatie die strijdt tegen vrouwelijke genitale verminking. Nadien zetten ze ook een antenne op in Senegal. «In tegenstelling tot mannenbesnijdenis, die in sommige gevallen medisch verantwoord is, heeft dit soort verminking geen enkele zin.»
CELINE VERBROUCK, BELGIUM Deze Belgische advocate staat in Europa bekend om haar pleidooien die vrouwelijke genitale verminking aanklagen. Ze maakt gebruik van het recht om deze praktijken af te schaffen. Haar vzw, INTACT, verricht vooral preventief werk om kleine meisjes te beschermen. Ze zorgt er ook voor dat internationale overeenkomsten gerespecteerd worden: «Vrouwenbesnijdenis schendt de fundamentele mensenrechten. Men kan dat niet goedpraten. Dankzij het recht, of het nu strafrecht, burgerlijk of asielrecht betreft, beschikken we over de noodzakelijke hulpmiddelen om kinderen, onze kinderen, te beschermen, of ze nu hier of elders geboren werden of wonen. Het is essentieel om deze vrouwen en hun familie hier bij ons bescherming te bieden. We zijn allemaal bij deze problematiek betrokken en moeten onze verantwoordelijkheid opnemen.»
MAMA SAYON BANGOURA, GUINEA Mama Sayon heeft veel invloed in haar buurt. Tot voor kort hielp ze arme ouders om hun dochters te besnijden. «Ik ging de kinderen op straat halen. Ik bracht ze naar het hospitaal of naar de oude vrouwen in het bos. Ik verspilde al mijn geld om ze te kleden en eten te geven.» Mama Sayon was ervan overtuigd dat ze haar gemeenschap een dienst bewees. «Mijn nichtje heeft mij uitgelegd dat ik dat niet meer moest doen. Veel meisjes hebben geleden door die traditie. Als het goed was, waarom zijn er dan zoveel vrouwen aan gestorven?» Vandaag gebruikt Mama Sayon haar grote invloed om deze praktijk te stoppen. «Dit jaar heeft niemand in deze buurt nog een vrouwenbesnijdenis uitgevoerd. Ik heb gezegd dat het fout was.»
OMAR CISS, SENEGAL Omar, acteur bij het gezelschap Kocc Barma uit Rufisque (in het noorden van Senegal), heeft het volkstoneel in Burkina Faso ontdekt. «Het is de beste manier om het volk bewust te maken van deze problematiek.» Een van hun voorstellingen heeft het over vrouwelijke genitale verminking. «We kennen allemaal mensen die deze traditie voortzetten. In sommige dorpen mag men het woord «vrouwenbesnijdenis» niet uitspreken. Tijdens de voorstelling doet een acteur dat toch. Een andere antwoordt: ‘Opgelet, dat woord mag je hier niet gebruiken’. De mensen lachen. Zo worden ze, zonder hun gevoelens te kwetsen, geprovoceerd en gedwongen het debat aan te gaan. Als er niet over gesproken wordt, kan men dit probleem nooit aanpakken.»
De getuigen Ahmed Ali Nadima, ontvluchtte Djibouti om haar dochter te reddden, België Aisha Nour, bekeerd besnijdenaar, Djibouti Aïssatou Diallo, ontvluchtte Guinée om haar dochters te redden, België Bafing Kul, Malinees muzikant begaan met de strijd tegen VGV en gecensureerd in zijn land, Frankrijk Béa Diallo, ex-bokskampioen en politicus, België Borry Barry, dorpshoofd, Guinee Céline Verbrouck, advocaat, België Comfort Momoh, vroedvrouw, Verenigd Koninkrijk Coumba Touré, mede-oprichtster GAMS, Frankrijk Diaw Ababacar Mbaye, arts, rapporteur GAMS België, Senegal Dramé Sakhina Aissatou MBadje, vroedvrouw, verantwoordelijke vereniging, Senegal Efua Dorkenoo, Equality Now, Verenigd Koninkrijk Fabienne Richard, vroedvrouw, GAMS België Fatouma Mohamed Robleh, verantwoordelijke vrouwenvereniging, Djibouti Hélène Diallo, verpleegster, besnijdster-vroedvrouw, Guinee Ibrahim Ali Abdoulkader, verantwoordelijke Li Djibouti, Djibouti Kandas Condé, verantwoordelijke jongerencentrum, Guinee Kourecha Ahmed, vroedvrouw, Ali Sabieh, Djibouti Linda Weil, advocaat, Frankrijk Mama Sayon Bangoura, voormalig werver voor besnijdenissen, Guinee Marie-Jeanne Lamah, stichtster van de vereniging Guinéé Réalité, politievrouw, Guinee Martin Caillet, gynaecoloog, België Mballo Laauratou Baldé, verzet zich tegen besnijdenissen, Senegal Mohamed Alakama Doumbouya, Imam, Guinee Mounira Ali Ahmed, verantwoordelijke gezondheidscentrum, Djibouti N’Déyé Soukéyé Guéye, Ministerie van de Familie Naana Oyortey, Forward, Londen Omar Ciss, acteur, Senegal Roukia Youssef Ali, Voorzitter UNFD Sophie Gnépou Gnaïnou, jonge vrouw die ontsnapte aan besnijdenis, Guinee ZaherDaher, Moeder, Wijkcoördinatrice, Djibouti Zahra Ali-Cheik, GAMS, België
Technische fiche GROTE TENTOONSTELLING Materiaal: Vutek canvas 200g M1 (vuurbestendig), 200 x 200 cm/ paneel 4 presentatiepanelen 32 foto/tekstpanelen Haakjes elke 25 cm Lengte: 80 m of 9 x 2 x 2 m (structuur metalen kubussen) Plaatsing: binnen via metalen structuren in kubusvorm of aan de muren op te hangen. Huurvoorwaarden: van 1 tot 7 dagen € 300 Van 8 tot 14 dagen: € 500 Van 14 tot 30 dagen: € 650 Langer dan 30 dagen: te bespreken KLEINE TENTOONSTELLING Materiaal 1 : Fuji Mat fotografische afdrukken, 50 x 70 cm formaat (verticaal) 4 presentatiepanelen 32 foto/tekstpanelen Lengte: 27 m Plaatsing: binnen, aan de muur te bevestigen of op te hangen met een horizontale draad. Huurvoorwaarden: €150 Materiaal 2 : op Dibond 2 mm, 50 x 70 cm formaat (verticaal) Aluminium buis van 8mm om op te hangen, aan de achterzijde van de panelen 4 presentatiepanelen 32 foto/tekstpanelen Lengte: 27 m Plaatsing: binnen, aan de muur te bevestigen of op te hangen met een horizontale draad. Huurvoorwaarden: €250
- De hier vernoemde tarieven zijn louter ter informatie. Wij willen de toegang tot de tentoonstelling zo democratisch mogelijk houden. - De huurkosten helpen ons de publicatie van het boek gedeeltelijk te financieren en beschadigde canvassen of afdrukken te vervangen. - Er kan ook een gedeelte van de tentoonstelling ontleend worden (10, 15 of 20 panelen bijvoorbeeld) - Verzekeringswaarde: € 300 / fotografisch paneel Transport, verpakking en verzekering ten laste van de ontlener.
CONTACT
GAMS België rue Gabrielle Petit, 6 1080 Molenbeek T/Fax : 02 219 43 40
[email protected] www.gams.be Rekeningsnummer : 001 - 2868339 - 29 IBAN : BE37 0012 8683 3928 BIC : GEBABEBB Ondernemingsnummer : 0458 323 119