Roadbook 6
Inkopen doen voor het Eindejaar in de Champagnestreek
Het is oktober en ’t is weeral een kleine 2 maanden dat we stressen op de job. Dus ja, het wordt weer tijd om even af te kicken en met jezelf in het reine te komen. Even al de stressdruppels afschudden en genieten…genieten van lekkere dingen, genieten van rust… en waar kan je daar best voor zijn dan in La douce France. De France Passionboeren bieden het allemaal, en trouwens we willen wel wat Champagne kopen voor de eindejaarsfeesten. In plaats van de lokale Delhaize gaan we iets verder en combineren dit met een reisje. Gerda had twee dagen vroeger vakantie en zij deed het laden van de Giotti deze keer. Moet zeggen .. keurig, geen commentaar.
Dag 1 : Tot net over de grens in de Franse Ardennen Onze eerste stopplaats is op de grens om even bakkie vol te gooien. Enkele kilometers verder stoppen we in Hierges om de burcht uit de middeleeuwen te aanschouwen. Wat we niet wisten is dat ook het dorpje nog middeleeuws modern is. Spijtig dat het regent.
Vervolgens rijden we verder over kleine dorpen zoals Haybes, Fumay, Revin, tot in Rocroi (of wordt het nu Rocroy geschreven). Deze kleine stad is een ware vestiging en is zeker de moeite om te bezoeken. Vlak in de omgeving van de stad vond op 19 mei 1643 de Slag bij Rocroi plaats, een beslissend treffen tussen de Spaanse troepen onder leiding van generaal Don Francisco de Melo en de Franse troepen onder leiding van Louis II de Bourbon-Condé, Duc d'Enghien (Hertog van Enghien), waarbij de Spaanse onoverwinnelijk geachte troepen het onderspit moesten delven.
Over Monthermé en Chateau Regnault komen we aan in Sedan. Nog steeds is de regen van de partij maar een uurtje vrij maken om in een druilbui het mooie kasteel en de binnenstad te verkennen mogen we niet laten.
In de Frans-Pruisische oorlog werd op 2 september 1870 tijdens de Slag bij Sedan de Franse keizer Napoleon III met 91.000 van zijn soldaten gevangengenomen. 70 jaar later, tijdens de Tweede Wereldoorlog, vielen de Duitse troepen het neutrale België binnen en staken in de Operatie Fall Gelb bij Sedan de Maas over, waardoor zij achter de Maginotlinie konden komen.
Rond 16u is het tijd om maar eens op zoek te gaan naar een slaapplaats en we belanden zo bij onze eerste France Passion boer in Maisoncelle et Villers waar het gezin Henriet ons een avondmaal aanbiedt tegen een kleine prijs. Gerda kan genieten van een omelet met spek en mij wordt een plat aangeboden waar gesmolten kaas op brood gecombineerd wordt
met rauwe ham, een minisoepje en kaas. Natuurlijk verorberen we een literke rooie hierbij.
’s Nachts daalt de temperatuur al behoorlijk en de Truma houdt ons warm.
Dag 2 : Verder op naar Troyes Rond half tien vertrekken we en de Giotti ziet er al lief uit. De modder hangt zo’n 1.5 meter hoog van door de vele landwegen te rijden maar daar zal een goeie wasbeurt bij het thuiskomen komaf mee maken. Onze eerste stop deze dag is rond 11u in Chalons en Champagne.
Op onze tocht kopen we naar goeie gewoonte een pain de campagne. De oude stadskern is mooi. Châlons heette in de Romeinse tijd Catalaunum. De Catalauni waren een Keltisch volk dat in de regio van Châlons-enChampagne in Belgisch Gallië werd geattesteerd. Zij kunnen worden in verband gebracht met de Catuvellauni. Historici situeren de Slag op de Catalaunische velden van 451 in de buurt van Châlons. Hierbij werden de Hunnen onder leiding van Attila verslagen. Men heeft echter nog niet archeologisch kunnen aantonen dat de slag daadwerkelijk hier plaatsvond. Men veranderde de naam van de stad in Châlons-en-Champagne, de naam die de stad ook voor de Franse Revolutie had gedragen.
Rond 14 u bezoeken we Oger wat in de gids staat aangeschreven als één van de mooiste dorpjes in Frankrijk…een beetje overroepen … maar met wat verbeelding in een zonneke en al de bloemen schept het wel een sfeertje. Het dorp ligt midden in de wijngaarden en de éné wijnboer op de andere verkoopt zijn Champagne.
’s Namiddags leggen we een mooie rit af want we willen Troyes zien. Zonder veel problemen onze camper kwijt geraakt en we bezoeken de stad tussen drie en vijf. Genieten van de heerlijk oude huizen en een koffie in de zon op de grote plaats.
Troyes is een stad in het noordoosten van Frankrijk, en is de hoofdplaats van het departement Aube in de regio Champagne-Ardennen. De Seine stroomt door Troyes. Het Verdrag van Troyes, dat in 1420 hier getekend werd door de Franse koningin en de Engelse koning, betekende een keerpunt in de Honderdjarige Oorlog. De onterfde Dauphin kreeg hulp van het boerenmeisje Jeanne d'Arc en heroverde zijn land. In de middeleeuwen was Troyes een belangrijke handelsstad, en gaf haar naam aan de gewichtseenheid troy ounce, die voor de prijsstelling van edele metalen nog steeds gebruikt wordt. De middeleeuwse schrijver Chrétien de Troyes heeft hier gewoond en is er misschien geboren.
Vóór 22 v. Chr. vestigde de Tricassen zich in het gebied rond Troyes. In 22-21 v. Chr. werd de heerweg Via Agrippa aangelegd in opdracht van Marcus Vipsanius Agrippa. Deze weg verbond Boulogne-sur-Mer via Reims Milaan en was van groot belang voor de toekomstige en Langres met ontwikkeling van de stad Troyes. De stad kreeg toen de naam Augustobona Tricassium, deze vermelding werd gedaan door Plinius de Oudere en Ptolemaeus. Volgens de legende wordt in 451 Attila de Hun bij de poorten van de stad tegengehouden door bisschop Lupus, en wordt een plundering voorkomen. De Noormannen brandden Troyes geheel plat in 892. In de 9e en 10e eeuw vormt de familie Vermandois het graafschap van Troyes. In de 11e eeuw kwam de familie Blois aan de macht. Het begin van het geslacht van de graven van Champagne met Hendrik I van Champagne. Eveneens begint in de periode de markten van Champagne. Troyes kent een grote economische bloei en wordt de hoofdstad van het gebied. Dankzij de rivieren in het gebied ontwikkelen zich tapijtateliers, molens, looierijen, weverijen en papierfabrieken. Vanaf de 14e eeuw is het papier van Troyes zeer beroemd in Europa. In 1284 wordt Troyes, samen met Champagne en Navarra, toegevoegd aan het Franse Koninkrijk. Dit kwam door het huwelijk van Johanna van Navarra (de laatste gravin van de Champagne) met de latere koning Filips de Schone
De avond valt en we gaan op zoek naar onze volgende verblijfplaats in Torvilliers bij Jean Pierre Jaillant, Champagneboer, waar we twee heerlijke soorten kopen waarvan één Millesime van 8 jaar oud, die vertreffelijk heerlijk smaakt. In zijn tuin met uitzicht op de velden genieten van een heerlijk stille nacht.
Dag 3 : Rondhangen in de buurt van Troyes Rond het gebruikelijke uur van 9.30u rijden we richting Chaource want we moeten even lossen en laden met de camper. Het mooie dorp biedt ook voortreffelijke kaas aan waar we natuurlijk van kopen samen met een knoest brood…
Van Bar sur Seine in de buurt rijden we over Essoyes, het stadje van Renoir, zeker stoppen,….
naar Clairvaux in Villers sous la ferté, een abdij ???...nee, niet echt, de abdij doet nu dienst als gevangenis maar gek genoeg was onze frank niet gevallen want het ziet er allemaal nog abdijachtig uit. Maar geen bezoek mogelijk..of je moet natuurlijk andere dingen uithalen … De Abdij van Clairvaux is een voormalige cisterciënzerabdij in de gemeente Ville-sous-la-Ferté in het departement Aube in Frankrijk. De abdij werd in 1115 gesticht door de heilige Bernard van Clairvaux. De abdij is gelegen in het dal van de rivier de Aube. Daarvan is ook de naam van de abdij afgeleid; deze komt van claire vallée of clara vallis (klare vallei). Het klooster van Clairvaux is één van de vier dochterkloosters van de moederabdij van de cisterciënzers, Cîteaux. De andere drie zijn La Ferté, Pontigny en Morimond. In de tijd van Bernardus bloeide de cisterciënzerorde. Al snel werden er vanuit Clairvaux dan ook weer nieuwe dochterabdijen gesticht, waaronder die van Fontenay in 1119. De abdij werd opgeheven in 1792.
Verderop ligt het kleine dorp Bayel dat eens gekend was door zijn Cristallerie maar nu vergane glorie is. Toch wel enkele mooie exemplaren te bewonderen.
In de gidsen lees je over Bar sur Aube maar dit is de moeite niet waard. Daar het echter mooi weer was genoten we op de place de Marie van een koffie. We stoppen vandaag wat vroeger en gaan op zoek naar onze overnachtingsplaats. En al goed, want het wordt moeilijk. De France Passion in Eclaron St Livière is mooi gelegen aan een oude watermolen maar is gesloten (?) en de plaats is niet zo aantrekkelijk. Iets verderop in Humbécourt is de volgende France Passion maar ligt vlak naast een drukke weg met slechts 1 plaats, dus rijden we verder. Al goed dat we vroeg beginnen zoeken zijn. De volgende in Cousances Les Forges is gesloten. Net op tijd ontdekt dus afwijken naar een camperplaats dan maar. IN Ligny sur Barrois, 50km verder, vinden we ons ding. Met zicht op het jachthaventje is dit een mooie stek. Iets rumoerig maar wanneer de avond valt stopt het verkeer. Met zicht op deze zijsprong van de Marne lunchen we, laten we de doggies uit en kruipen onder de wol.
Dag 4 : Terug naar de buurt van Reims We willen absoluut Epernay bezoeken. Dus zo gezegd, zo gedaan en tegen 11u waren daar. Mooie stad met een leuke marktplaats, en rijkdom van de Champagne. Zaterdagochtend maakt de stad bruisend en gezellig druk. We kopen weerom onze baguettes maar ook heerlijk kaas/ham-brood.
Épernay is een Franse stad in het westen van het departement Marne met ongeveer 26.000 inwoners. De stad ligt aan de Marne, direct ten zuiden van deze rivier. De stad is historisch gezien het centrum van de champagneproductie. De bodem is krijtachtig, en in de directe omgeving groeien de druiven die voor champagne nodig zijn, Pinot Noir, Pinot Meunier en Chardonnay. Een lange straat in Épernay is l'avenue de Champagne. Hierlangs zijn vele champagnehuizen gevestigd, zoals die van Moët et Chandon, Mercier, Castellane en Laurent-Perrier. De huizen zijn statig en indrukwekkend, om indruk te maken op de klanten, oorspronkelijk met name het Franse koningshuis. Onder het straatniveau bevindt zich een netwerk van tunnels, waar de champagnehuizen hun voorraad opslaan, en waar het rijpingsproces van de wijn plaatsvindt. De temperatuur in de tunnels is
constant rond 10 °C, met een hoge luchtvochtigheid. Sommige tunnels zijn tegen betaling te bezoeken, inclusief een glas champagne aan het eind van de rondleiding. Bij Mercier rijdt een elektrisch treintje door de tunnels, om de toeristen rond te leiden.
Aangekomen in Condé-en-Brie, lunchen we eerst en gaan dan het dorp verkennen. Met zijn kasteel, en typische waterkant, zeker de moeite om even te stoppen en op adem te komen.
Nadien rijden we verder naar Chatillon sur Marne, vestigingsstad op een heuvel.
Max wordt hier aangevallen door een overhitste golden retriever die ik dan ook heerlijk ontvang op een warme trap onder zijn achterwerk om hem van mijn bruine labrador af te halen. Maar éénmaal voldeed niet, dus dan maar een tweede misschien iets ondervriendelijkere trap onder zijn
derrière. Tot zijn bazin hem met angst meepakt. Blijkbaar was ze er ook niet gerust in. We ontdekken hier ook het standbeeld van Paus Urbain II die werd omstreeks 1035 of 1042 in dit stadje geboren. Vanop zijn berg heb je een mooit uitzicht op de streek rondom. Ondertussen komen we al aardig wat weekendtoeristen uit Belgie tegen.
We moeten natuurlijk ook het dorp van Dom Pérignon aandoen, Hautvillers, maar dat zal voor een volgende keer zijn. Het krioelt hier van de snobs die blijkbaar een bezoek aan de abdij doen die vandaag opendeur doet. Zo wist onze wijnboer te vertellen waar we ’s avond
logeren : Mr Blondel van de Domaine des Monts Fournois in Ludes. Ook hem maken we blij met de aankoop van wat van zijn Champagne en zo gaan we huiswaarts de dag later met 18 flessen heerlijk bubbelende drank. Weerom was onze laatste France Passion boer een calvarietocht na eentje in Bouzy die geen tijd had om ons te vergezellen naar de plaats want hij zat volop in een proeverijdemonstratie, nadien bracht de camperplaats in Mareuil sur Ay ook geen soelaas want die stond volzet. Spijtig want zo aan de rand van het kanaal onder bomen was best leuk geweest. Maar het domein van Mr Blondel was een zeer mooi alternatief.
Dag 5 : terug naar huis Na een ochtendgekibbel over de stand van de verwarming ’s nacht trekken we op de autosnelweg naar huis om ’s namiddags onze Giottiline onder de douche te zetten want dat heeft hij nodig.
Iets meer weten over Champagne ? Champagne is een mousserende wijn, die wordt geproduceerd in het gelijknamige gebied in Frankrijk. Witte champagne is het bekendste maar er is ook rosé champagne. Alleen mousserende wijn uit deze regio, gemaakt volgens de méthode champenoise mag de naam champagne dragen. De term "Franse champagne" is dus een pleonasme, aangezien champagne per definitie altijd uit Frankrijk komt. Buiten deze regio heet de vinificatie méthode traditionnelle. In Frankrijk wordt deze wijn aangeduid met de term "Cremant". In de Baltische EUstaten (met name Letland) worden ondanks het EU-verbod toch mousserende wijnen onder de naam Sovjetskoje Sjampanskoje (Sovjetchampagne) verkocht. Zij claimen dat de Franse overheid de tsaristische overheid (ten tijde van Lev Golytsin) een 'oneindig' recht op het voeren van de naam 'champagne' heeft verleend. In de meeste westerse landen wordt champagne traditioneel gedronken met oudjaar, doop van een schip of tijdens een andere bijzondere gebeurtenis.
Champagnegrot bij Reims. De schuin opgestelde houten borden waarin de flessen gestoken zijn heten "pupitres"
Champagne wordt veelal gemaakt uit een mengsel van blauwe en witte druiven. Toegestane witte druivenrassen zijn, Chardonnay, ook de Pinot blanc, Arbane en Petit Meslier mogen gebruikt worden maar komen weinig voor in de Champagnestreek. Toegestane blauwe druivenrassen zijn,Pinot noir,Pinot meunier. De meest verkochte champagne is wit. Een verschil met andere witte wijn is dat champagne voor twee derde van de hierboven genoemde blauwe druiven wordt gemaakt. De Pinot Noir heeft een vrij geringe opbrengst, maar geeft een volle, lang aanhoudende smaak. De Pinot Meunier is
weinig gevoelig voor vorst, gemakkelijker te telen en fruitig. De witte druif Chardonnay rondt de compositie af. Champagne die uitsluitend gemaakt is van witte druiven wordt Blanc de blancs genoemd. Champagne van uitsluitend blauwe druiven noemt men Blanc de noirs.
Champagne in een volgens Wina Born meest geschikt glas. Wanneer tegen het einde van september de oogstdatum wordt vrijgegeven, trekken talloze druivenplukkers de wijngaarden in om de druiven voorzichtig met de hand binnen te halen. Dit omdat de druiven in geen geval gekneusd mogen worden: men wil voorkomen dat de blauwe schilletjes de most verkleuren. Na aankomst van de druiven bij het wijnhuis worden de druiven onmiddellijk geperst. Hierna vindt de gisting gecontroleerd plaats. Na de tweede (malolactische) heeft men de stille droge basiswijn verkregen. Vervolgens begint de bereiding van de champagne. De beroemde monnik Dom Pérignon is vermoedelijk de eerste die champagne maakte volgens deze specifieke bereidingswijze die wordt omgeschreven als procedé méthode champenoise. Deze monnik was keldermeester van de abdij van Hautvillers in Frankrijk en ontwikkelde de kunst aan het eind van de 17e begin 18e eeuw. Verschillende wijnen uit verschillende jaren worden geassembleerd tot een cuvée (gemengd) en worden daarna gebotteld. Soms wordt een wijn van één bepaald jaargang gebotteld. Dit is dan een millésime. Voordat de fles met een (tijdelijke) dop wordt afgesloten, wordt er een beetje liqueur du tirage (een mengsel van rietsuiker (24 g/l), belegen wijn en gist) bij gedaan. Binnen acht tot tien weken voltrekt zich de prise de mousse, de gisting op de fles. In de fles heeft zich koolzuur gevormd dat zorgt voor een bruisende wijn. De gistcellen vallen nu vanzelf uiteen, waardoor ze de wijn voeden, geurig en vol maken.
Doseermachine Voor de liqueur d'expédition
Een champagne zonder jaartal moet minstens 15 maanden zo blijven liggen en de champagnes met jaartal minstens drie jaar. Meestal laat men ze nog veel langer rijpen in de kelders voordat men de flessen schuin legt in "pupitres" en steeds een slag draait zodat de verontreinigingen zich naar de hals bewegen. Dit proces wordt de remuage genoemd. Wanneer de restanten van de gist zich opgehoopt hebben in de hals van de fles, volgt het degorgeren. Men laat de halzen bevriezen, waarna de stop machinaal wordt verwijderd. Door de druk van het koolzuur wordt de ijsprop met de verontreinigingen eruit geschoten. De dosering met de liqueur d'expédition (met suiker gemengde wijn waarmee men de flessen vóór afsluiting met de definitieve kurk bijvult) is bepalend voor het type champagne. Als er alleen droge wijn wordt toegevoegd, ontstaat er een champagne non dosé, brut nature, ultra brut, extra brut of brut intégrale. Hoe meer liqueur er is toegevoegd, hoe zoeter de champagne - van brut (droog) tot doux (zoet). Voor de grote champagnehuizen is de brut zonder jaartal BSA (brut sans année) belangrijk, want zij ontlenen hun roem aan het onveranderlijke karakter en de constante kwaliteit van deze wijn. Wijnhuis Moët et Chandon geeft haar grootste wijn de naam Dom Pérignon. Bij Veuve Cliquot is dat La Grande Dame en bij Louis Roederer Cristal. Er wordt ook stille wijn gemaakt in de Champagnestreek.
Het champagne-etiket Behalve de herkomstaanduiding, de AOC, vermeldt het de naam van het merk of handelshuis, het type dat kan variëren van droog tot zoet, de naam van de producent, de inhoud van de fles, het alcoholgehalte en eventueel de speciale cuvée met het oogstjaar. Op het etiket staat ook een nummer met twee letters ervoor. Deze geven aan wie de wijn heeft gebotteld. Elke bottelaar heeft zijn eigen kenteken,
NM: négociant-manipulant. Deze handelaar of wijnhuis oogst of koopt druiven, most of basiswijnen en verwerkt ze in zijn kelders tot champagne. RM: récoltant-manipulant. Een wijnboer die van zijn eigen oogst in zijn eigen kelders Champagne maakt. RC: récoltant-coopérateur. Een wijnboer die lid is van een genootschap waarvan hij de wijn terugneemt om hem aan zijn eigen klanten te verkopen. CM: coopérative de manipulation. Een genootschap van wijnboeren, dat van de druiven van zijn leden in eigen kelder champagne maakt en laat rijpen. SR: société de récoltants. Een vereniging van onafhankelijke wijnboeren, die van de oogst van haar leden champagne maakt en bottelt. ND: négociant distributeur. Een wijnhandelaar of handelsmaatschappij die gebottelde champagne koopt en van etiketten voorziet. R: récoltant. Een wijnboer laat een négociant-manipulant in loondienst wijn van zijn druiven maken en krijgt de champagne gebotteld van hem terug. MA: marque auxiliaire. Letterlijke vertaling uit het Frans is hulpmerk, dat staat voor handelsmerken die in opdracht van een wederverkoper gemaakt en van zijn etiket voorzien worden.
Daarnaast kan op het etiket ook de kwaliteit van de champagne vermeld worden. Champagne kent 3 categorieën. Deze opdeling gebeurt op basis van de kwaliteit van de druiven, die wordt bepaald door de terroir. Zo heb je "grand cru" (de beste kwaliteit), "premier cru" en Champagne sans cru. (Zonder verdere vermelding). Cuvée prestige is een toevoeging welke een wijnhuis geeft aan zijn betere wijn. Oogsten van oude wijnstokken, vinificatie van de most en rijping op eikenhouten vaten zijn voorbeelden hiervan.
Champagne-publiciteit
Piper-Heidsieck
Charles Heidsieck
Irroy
Perrier-Jouët
St Marceaux
Bollinger
Smaaksoorten
Extra-brut - Dit type champagne wordt ook wel brut rosé, brut nature, ultra brut, brut zéro en brut intégral genoemd. Er is geen liqueur d'expédition toegevoegd en bevat van nature minder dan 2 gram restsuiker per liter. Brut - Maximaal 1 tot 1,5% suiker door toevoeging van liqueur d'expédition. Brut sans millésime - Dit is een brut zonder jaartal en is het visitekaartje van elk champagnewijnhuis. De brut sans millésime maakt 80% van de omzet uit. Verschilt zeer per champagnehuis. Sec - Iets minder droog dan brut. Demi-sec - Het is een halfdroge champagne met een suikergehalte van 33 tot 50 g/l. Vanwege dit suikergehalte past deze champagne goed bij desserts. Doux - Het suikergehalte van deze zeldzaam geworden champagnes is hoger dan 50 g/l. Deze champagnes zijn zeer zoet.
Kurk en ontkurken
Gebruikte kurken van een Champagnefles
De lus ijzerdraad aan een onder druk staande fles mousserende wijn Wanneer de wijn haar laatste toevoeging heeft gehad, wordt de fles met de definitieve kurk afgesloten. Een extra dikke kurk wordt samengeperst en voor twee derde deel in de hals van de zwaar uitgevoerde fles gestopt. Om te voorkomen dat de kurk er alsnog af kan schieten, wordt deze vastgezet met een stukje ijzerdraad. Het muselet. Alleen het uitstekende deel van de kurk kan nu nog uitzetten. Zo komt de “champagnekurk” na het ontkurken van de fles aan zijn typische paddenstoelvorm. Om een fles mousserende wijn open te maken moet na de capsule eerst het ijzerdraad verwijderd worden. Door de lus 6 slagen (volgens zeggen geeft dat getal geluk) los te draaien kan dat eenvoudig geschieden. Als de wijn rustig behandeld is en licht gekoeld zal de kurk niet direct weg schieten. Houd nu de fles onder een hoek van ongeveer 45 graden en wrik de kurk voorzichtig los zodat er enkel een zacht gesis te horen is. De wijn blijft dan netjes in de fles en kan er rustig uitgeschonken worden. Door ook het glas een beetje schuin te houden zal deze minder snel overstromen. De kurk mag bij het openen absoluut niet knallen. Door de reactie zal de wijn uit de fles spuiten en bovendien zal de achtergebleven wijn snel haar koolzuur verliezen.
Externe links
http://www.champagne.com/ (Officiële website in het Frans) http://www.champagneinfo.nl/ (Nederlandse site over champagne) http://www.wijnen-fr.com/champagne/ (Grote champagnemerken)
De cijfers van de champagne : Aantal verkochte flessen In Frankrijk Op buitenlander Totaal
2008 181 209 546 141 244 306 322 453 852
2009 180 954 333 112 360 384 293 314 717
Landen-uitvoer Verenigd Koninkrijk USA Duitsland België Italië Japan Zwitserland Andere landen
2008 25 % 12 % 8% 7% 7% 6% 4% 31 %
2009 27 % 11 % 10 % 7% 6% 5% 4% 30 %
Volgens een recente inventarisatie door het Comité Interprofessionnel des Vins de Champagne (CIVC) wordt 's werelds beroemdste mousserende wijn aangeboden onder niet minder dan 10.832 verschillende merken. Daarvan worden er 6824 gevoerd door récoltants (individuele producenten) 1347 door négociants (handelshuizen), 244 door coöperaties, terwijl de resterende 2417 in de categorie buyers own brands vallen. Van alle verkopen komt 50% op naam van de 10 grootste groepen binnen de champagne-industrie. Verreweg de grootste is LVMH met 52 miljoen flessen (o.a. Moët & Chandon, Mercier, Ruinart, Veuve Clicquot, Krug). Marne & Champagne volgt op grote afstand met 19 miljoen (o.a. Lanson, Besserat de Bellefon) Vranken met 14 miljoen (o.a. Pommery, Vranken, Heidsieck Monopole) en Allied Domecq met 10,5 miljoen flessen (o.a. Mumm, Perrier Jouet).
