Energie inkopen in de zorg: keuzes maken Het inkopen van energie is complex. Sinds de liberalisering van de energiemarkt is niets doen eigenlijk geen optie; afnemers moeten zelf actief zijn op de energiemarkt om ervoor te zorgen dat zij niet de hoofdprijs betalen. Maar prijsontwikkelingen zijn moeilijk in te schatten. Zelf inkopen of het volume onderbrengen bij een collectief: dat is de keuze die afnemers kunnen maken.
Introductie De energiemarkt in Nederland is sinds 1999 in fasen geliberaliseerd. Afnemers kunnen zelf hun leverancier kiezen, zelf de contractperiode en -voorwaarden bepalen en zelf het moment bepalen waarop zij hun energievolume willen inkopen. Maar wat levert dat eigenlijk op? En welke nadelen kleven er aan zelf inkopen? De wetgever heeft erin voorzien dat levering doorgaat, ook al sluiten afnemers zelf geen energiecontract af. Maar wat is nu het verstandigst? Deze white paper beschrijft de voor- en nadelen van de keuze om zelf actief te worden op de energiemarkt. Vrije markt Sinds de liberalisering van de energiemarkt zijn netbeheerders, meetbedrijven en energieleveranciers aparte organisaties:
de markt voor de levering van aardgas en elektriciteit is volledig geliberaliseerd. Afnemers kunnen zelf bepalen met welke energieleverancier zij een contract afsluiten en voor hoe lang.
Het transport van aardgas en elektriciteit is de verantwoordelijkheid van lokale en landelijke netbeheerders. Behoudens het landelijk transport van aardgas hebben afnemers daarin geen keuze. De Energiekamer toets de tarieven van het transport op marktconformiteit en stelt deze (behalve die van landelijk transport aardgas) vast.
Het plaatsen van meters, het verrichten van meteronderhoud en het doorgeven van meterstanden is een taak van de meetbedrijven. Deze markt is voor grootverbruikers geliberaliseerd. Omdat de prijsverschillen tussen de meetbedrijven geringzijn- blijven de meeste afnemers bij het meetbedrijf waar de netbeheerder aan is gelieerd. Vaak ook omdat zij geen extra factuurstroom willen.
Leveranciers De energiemarkt is een mondiale markt en aanbieders zijn internationale marktpartijen. Denk aan Essent, onderdeel van het Duitse RWE of NUON, onderdeel van het Zweedse Vattenfall. Nederland is qua energieverbruik slechts een vlekje op de wereldkaart, vergelijkbaar met de deelstaat Noordrijn Westfalen in Duitsland. Landen zijn onderling verbonden met leidingen en kabels zodat zij aan elkaar kunnen leveren. In Nederland hebben we te maken met overproductie: een overschot aan elektriciteit. Dat maakt dat ook de Nederlandse producenten en leveranciers steeds meer internationaal actief zijn. Whitepaper Energie inkopen in de zorg (versie: januari 2015)
1
Energie(pricing)markt Aardgas- en elektriciteitsprijzen fluctueren elke dag, elk uur of zelfs elk kwartier. Éénmaal per dag, om 17.00 uur, kan iedereen de groothandelsprijzen volgen op de APX/Endex. Deze prijzen worden aangegeven per toekomstige (future) maand, kwartaal en jaar/jaren. Ook de dagmarkt (APX) is inzichtelijk. De markt maakt het mogelijk om een eigen contractvorm te kiezen. Wil de afnemer inkopen op de dagmarkt waarbij de prijzen elke dag fluctueren, per maand inkopen, per kwartaal, voor een jaar of meerdere jaren? De afnemer kiest zelf. De prijsvorming komt tot stand door vele factoren, zoals vraag en aanbod, politieke spanningen, de euro/dollar verhouding, de beschikbaarheid van fuels als olie en gas en de handel door energiebrokers. Prijzen kunnen hierdoor sterk fluctueren en prijsontwikkelingen zijn nauwelijks te voorspellen. Niets doen Indien een afnemer besluit niet zelfstandig een contract voor de levering van energie af te sluiten, zal de huidige leverancier gewoon doorgaan met leveren. Het voordeel voor de afnemer: hij hoeft niets te doen, behalve de facturen betalen. Niets doen kent echter nogal wat nadelen. Zo kunnen afnemers geen gebruik maken van marktbewegingen en prijsschommelingen. Bovendien: de leverancier zal zijn leveringen voortzetten op basis van een eigen inkooptraject en al dan niet zijn eigen productieproces. Leveranciers kopen altijd forward in, dat wil zeggen: voor het volgende jaar. Deze inkoop zal dan over het algemeen gebaseerd zijn op een dagelijkse inkoop over (ongeveer) een jaarcyclus. Zo ontstaat een gemiddelde prijs. Het grote voordeel voor de leverancier is dat hij zijn marge geheel zelf kan vaststellen. Energieleveranciers houden geen rekening met verwachte pricing in de toekomst omdat zij niet weten hoelang een klant nog blijft. Leverancierskijken dus alleen naar de korte termijn en dat betekent in veel gevallen een hoger prijsniveau.
Zelf inkopen: gokken vs risico spreiden Niets doen leidt dus tot een onnodig hoge energieprijs. Of de prijs op middellange termijn gaat dalen of stijgen is een belangrijk uitgangspunt om positie te kiezen. Koopt een afnemer langlopend of kortlopend in? Dat maakt nogal een verschil. Indien de verwachting is dat prijzen gaan stijgen, is het van belang nu al posities in te nemen in de toekomst. Dat levert voordeel op. Dat voordeel haalt de afnemer niet als hij niets doet.
Whitepaper Energie inkopen in de zorg (versie: januari 2015)
2
Als een afnemer actief wil worden op de energiemarkt is het van belang inzicht in de prijsontwikkelingen te hebben. De prijsvorming van elektriciteit en aardgas hangt immers van veelal onvoorspelbare en nietbeïnvloedbare factoren af. Het ontwikkelen van een gedegen inkoopstrategie vergt uitgebreide kennis van de markt en een constant inzicht in de (verwachte) prijsontwikkelingen. Welke strategieën onderscheiden we? Speculeren Vanwege de complexiteit en onbeheersbaarheid van die prijsbepalende factoren, neemt het risico van foute beslissingen enorm toe wanneer je als afnemer kiest voor één bepaald inkoopmoment. Op basis van een programma van eisen en wensen kan een keuze voor een bepaalde contractvorm en leverancier gemaakt worden. Maar wanneer moet de afnemer zijn prijs voor energie vastleggen? En voor hoe lang? Los van het feit dat het koopmoment een betere prijs kan opleveren dan nu wordt betaald, betekent dit niet dat het de best haalbare prijs is. Die kan nog wel veel lager zijn. Het kan een keuze zijn: een lagere prijs pakken dan nu wordt betaald, zonder te weten of dit de best haalbare is. En hoe lang leggen we deze dan vast? Door een positie te kiezen kun je zekerheid verwerven over de prijs en het budget voor een gekozen termijn (jaar of jaren). Het biedt echter niet de flexibiliteit om van prijsdalingen te profiteren. De prijs ligt immers vast. Risico spreiden De andere optie is risicospreiding. Om zo te voorkomen dat er een keuze wordt gemaakt op een verkeerd moment. Op verschillende momenten een deel van je totale verbruik vastleggen op basis van een uitgedachte strategie en op basis van (verwachte) marktomstandigheden geeft uitzicht op de best haalbare prijs. De afnemer weet door de spreiding zeker dat hij niet een te hoge prijs betaalt. Met deze strategie kan ook worden ingespeeld op marktomstandigheden. Als de markt daalt, kan hij daar ook nog van profiteren. Maar er is wel een bepaald volume nodig om gespreid te kunnen inkopen. En natuurlijk moet(en) de markt(omstandigheden) intensief gevolgd worden. Een inkoopstrategie ontwikkelen is dus belangrijk. Er zijn verschillende mogelijkheden. Zo kun je kopen in de maanden die analytisch over de afgelopen jaren de meest koopwaardige zijn, of marktvolgend kopen, niet in de dalend markt kopen, of kopen op basis van gekozen prijsuitgangspunten (prijsbandbreedte).
Zelf inkopen: individueel vs collectief
Whitepaper Energie inkopen in de zorg (versie: januari 2015)
3
Energielevering is een markt van smalle marges. Aardgas en elektriciteit zijn immers een commodity, zonder onderscheidend vermogen. In de energiemarkt is het dus van groot belang om naar de Total Cost of Ownership te kijken. Zelfstandig acteren op de markt vraagt inzicht in de energie- en financiële markt. En enig volume. Maar alleen focussen op de commodityprijs zonder te kijken naar additionele voorwaarden kan helemaal verkeerd uitpakken en leiden tot hoge energiekosten bij bijvoorbeeld overschrijding van de capaciteit of bandbreedte, of wanneer een afnemer een locatie aan zijn huidige contract wil toevoegen. Om naast de prijs ook een goede positie te willen innemen in additionele voorwaarden (zoals geen bandbreedte op het volume, één aanspreekpunt, flexibiliteit in het toevoegen of afvoeren van locaties, boete beperkende maatregelen) is een groot inkoopvolume van belang. Het bundelen van volumes leidt in beginsel daarom altijd tot betere condities en gunstiger voorwaarden.
Whitepaper Energie inkopen in de zorg (versie: januari 2015)
4
De voor- en nadelen op een rij Nadelen van niets doen:
Geen flexibiliteit
Standaardoplossingen
Hoger prijsniveau door korte termijnmarkt en geen gebruik maken van martktbewegingen
Voordeel van niets doen:
Afnemers besteden zelf geen tijd aan de inkoop van energie
Nadelen van zelf inkopen/aanbesteden:
Risico hoog prijsniveau bij verkeerd inkoopmoment
Kans op grotere budgetschommelingen per jaar
Geen voordeel prijsdaling tijdens leveringsjaar
Structureel tijd investeren en kennis van de markt opbouwen
Volumecomponent is van belang om een goede positie te verwerven
Voordelen van zelf inkopen/aanbesteden:
Eigen moment kiezen in de markt (gegarandeerde budgetzekerheid)
Geen prijsstijging tijdens het leveringsjaar
Nadeel van inkopen in het collectief met een gespreid inkoopmodel:
De prijs komt tijdens de inkoopperiode tot stand en is na afloop hiervan vast te stellen (alle inkoopmomenten bepalen de uiteindelijke prijs)
Voordelen van inkopen in het collectief met een gespreid inkoopmodel:
Minder prijsrisico door inkoop te spreiden over langere periode
Meeliften op kennis van het collectief
Betere additionele voorwaarden met minder risico’s
Beschermd tegen een te hoog prijsniveau
Minder budgetschommelingen tijdens het jaar door prijsvastperiode
Maximaal kunnen inspelen op marktbewegingen tijdens het inkooptraject
Whitepaper Energie inkopen in de zorg (versie: januari 2015)
5
