rnaart 2003. jaargang J 9 nummer 1
Jacoba kannege uit ca. 1400. Opgegraven te Mijdrecht
Bij de voorplaat (Over een Jacoba-kannctjc) Een opgraving is altijd weer een spannend en spcctaculair gebeuren en zcker als het langs de openbare weg plaats vindl. Zo ook in januari j.1. in Mijdrecht. Bij die opgraving aan de Dorpsstraat is OJ) een diepte van ongeveer 3 meter een complcet 'Jacoba kannelje' gcvondcn, gcrnaakt rond ] 400. Dit voorwerp van wit stecngoed (Siegburg) dankt zijn bijnaam aan het kit, dat in de gracht rond het kastcel van Jacoba van Bcieren zeer veel van deze kannctjes gcvonden zijn. He! Sicgburg stecngoed is gemaakt van wit-bakkende klei, die gevonden woreh in de omgeving van Siegbu1'g, nabij Keulcn. Deze Idci kan zo heet worden gebakken, dat het gemaakte voorwerp waterdicht wordt, zonder in clkaar lC zakken. Dc nederlandse klei verliesl zijn slevigheid bij deze temperatuur. Bet kannetjc is gemaakt op een draaischijr Het 001' is e1' later aangezet, en de voet is gevormd door de onderrand met de vingers uit te knijpcn. Het zal gebruikt zijn als drinkkan of schenkkan.
De date-ring van het kannetjc bcrust op vergelijking met veel andere Siegburg kanncll, waarvan de lecftijd be-ke-nd is door de vindplaats, of door bij voorbeeld een afbeelding op een schilderij. Website:
Lidnmats('hap: Lid worden kandoor:lallmcJding bij (Je kdc,nudminislralic,op hovcl1sw
Drukwerk:Drukkerij A.vant) WiJllis
De uitersteillicyerd(ltum voorhct juninunlmeris dinsdag 6nlci 2003.
Dat het kannctje in cen stuk is gevonde-n, is een grote zeldzaambeid. Mecstal is aardcwerk en ste-engoed pas weggegooid, nadat het is gebroken. Herman Lefers
DoelstcUing Y~U1, dc, vcreniging: De vcrcnigi11gslclt ,·zich, tot, dod" belangstcll ing Ie, wekken, Yoordcgesr:hiedcnis, vande Ronde yenen ,en ern stilllukrcnd. aandecI Ie kveTCH in de ontwikkcling van deregi()llt\" Jccnplnmselijkc geschiedcnis indc 1'l!imS1C
2
Ledental
Van de voorzitter
Op 15 januari 2003 tijdcns ome jaarlijkse nieuw-
Wijzigingen in het bestuur
jaarsbijeenkomst hcbben wij ons 800"" lid in het zonnetje gezet. Het is de heer G.A.M. de Groot uit Vinkevcen-Donkereind. Tel' herinnering hebben wij hem een met ons logo gegraveerd cognacglas aangeboden en een aantal boeken. Deze herinnering werel hem namens ons aangeboelen door mcvrouw Cornelissen en de heer Voorvell van de Rabobank Dc Ronde Vcnen. Nieuwe !eden van onze vcreniging worden stceds in ons blad vermeld. U zull onder hen deze keer ook aantreffen mevrouw drs. M. Burgman Ie Maarsbcrgcn, de nicuwc burgmecster van De Ronde Venen. Wij z.ijn ten z.eerste verheugd dat zij gei"nteresseerd is in ons werk en hetcn haar van harte welkom in onzc vereniging.
Zoals in de vorige cditic van elit blad is ve-rmelei treden in het voo,jaar van 2003 drie bestuursleden af. Bet bcstullr be-naderl l110mentccl cen aantal pcrS()I)en om de opcl1vaIlcnde plaatscn in te vullen. Namen kunncn oIJ het moment cia! eli!: word! geschrevcn nog nict worden gcgcvcn. Het is namcUjk niet ccnvoudig om mcnsen bereid te vinden bcpaaJdc vrijwilligcrstakcn op zich Ie nemcn. Het zijn CVCl1wei geen moeilijke taken die vce! lijd in be-slag Bemen. Het bestuur stelt bet ten zcerste op prijs als door de leden kandidaten naar voren worden Doeschovcn. Dc sccrclaris houd! lich aanbevolcn. Dc ledenadminislratic wordt momcnleeJ vcrzorgel door de heel' N. van Beck. Ook voor deze funetie moel opvolging worden gClocht. I-let is niel nooclzakelijk dat de ledenadministrateur zitting neemt in het bcstuur. lcmand met cen computer kan dit, in sal11enwerking met de pcnningmeester, buiten een bestuurlijke functie verriehten. Daarnaast zoeken wij nog iemand, die wekelijks uit de plaatselijke bladen de sportverslagen uitknipt en opplakt. Dit kan gehecl thuis gebeuren. Deze knipsels behoeven slechts aan het einde van het jaar te worden ingeleverd. De heer C. van del' Waaij die elit werk voor de verenigillg vele jarell heeft verricht is door zickte helaas llict meer in staat deze wcrkzaamheelen te volbrengen. Voor bet vele wcrk zijn wij hem dank verschuldigd.
Monumenten Het gcmcentcbcstuur plaatst voor de vierde keel' cen aantal monumentcn op de gemccnteIijke monumentcnlijst. Hicrmcde worden de grootscheepse plaatsingen afgerond. Dit wil niet zeggen dat in de Ioekomst geen monumenlen meer zuBcn worden aangewezen maar het zal dan gaan om individuele plaatsingen. Bezien zal lhans moclen worden of aIle monumenlale panden \vel op de lijst voorkomen, Er worden wei eens monumenten over het hoord gezicn die later blijken grote waarde te hebben. Zo is in de I' jaren '50 van de vorige eeuw het "Vcldhuis" in WiInis ten onrechtc niet op de rijksmonumentcnJijst geplaatst, hoewel het de oudste bebouwing in Dc Ronde Venen betreft.
3
Zij legden de basis door loop Frankcnhuizen
De familie Verdam dee I 2 In het decemhernul11l11cr 2002 besleeddel1 Ive aandacht aon Jacob Verdam. (l774-J856) AchtcnvU/fig jaar lang diClUJe deze overheidsdienaar in vcr.w,'hi/lende .f/ll1cties de Rondeveeense gemeenschop en Ivas hfj mcdegrowllegger van \VO! De Ronde VCllcn IlU gClvorden ;:/jn. J)i{ keel' aandacht poor z/in hrocr Adrionus en Foor zUn zonen Klaas en /-fend,.;k. Tens/O!1e besteden IVU amulacht ({an de ZOllcn van Adria/lus fe lFe/en Anthony en Gideon Jan. Voor aile duidelUkheid p!ootsen IVU op j)agina 6 nogmaals de {ekening me! de s!({lllboorn van de A1Udrecht-
se fak
Vall
de/amities Verdam, z.odat de onderlinge rdalies in beeld blUvcn..
Het leven in de republiek
nen bekend maakl om lijn grond af te graven en daarvan turf te maken. Een jaar later wordt dat 300 roeden in Bosenhoven en 1000 roeden in Hofland. Weer een jaar later 900 roeden in Hofland en 800 roedcn in Bosenhovcn. Op 27 jllni 1781 is Anthony Verdam aanwezig op de vergadering van het Mijdreehlst gerechlsbesluur om daar als gccrfde en ve-enman te praten over cen plan voor droogmaking van de polders Hofland en Bosenhoven en hoc dat betaald moet worden. Besloten worth dal het droogmaken voor rekening van de vecnlieden moet komen. Tot zijn dood in 1783 maakt Anthony Verdam mel enige regelmaat plannen bekend om tot vervening van zijn nog overgebleven grondbczit in beide poldcrs over te gaan. Zelfs na zijn dood voigt in 1785 nog een mekling door zijn erven en weduwe. Het gaat dan om 1380 roeden. Dllidelijk is dat de bedjes van zijn zonen Adrianus en Jacob langzaam aan gespreid \\lorden.
Adrianus Verdam is de zcvcn janr ouderc brocr van Jacob Verdam. Hij worth gcboren in een tijd dat ons land nog verdeeld is in ze-ven provincies. Die pro·· vincies staan onder het gezag van de Slaten Generaal met aan het hoofd een stadhollder. In 1766 treedt de Prins van Oranje, Willem V, aan om dele erfpost te bekleden. Er heerst veepest en al jmenlang is hel ol1rustig in de 2, I miJjoen inwoners tellende republiek. Het zijn de naweecn van de Zevenjarig oorlog tussen Engeland en Frankrijk, waardoor het land verdeeld geraakt is in twee stromingen. Dc ene, vertegenwoordigd door de patTiotten, is v66r Frankrijk vanwegc de handelsbetrekkingen (doorvoer graan o.a.), de andere stToming, de Oranjeklanten, is v6tSr Engeland vanwege de goede belrekkingcn tussen hel Oranjehuis en het Engelse koningshuis. Deze situatie zal na de 4' Engelse zeeoorlog (1780- I784) versterkt te voorschijn komen en uiteindelijk uitmonden in de Bataafse omwenteling. Het is ook de tijd dal bestuurders hun familieleden en vrienden begunstigen mel rijke ambten, om die vervolgens door anderen tegen een lage beloning te !aten uitvoeren.
Adrianus Verdam vervener Gelet op de aard van het bedrijf van zijn vader is het niet onwaarsehijnlijk dal Adrianus Vcrdam <11 hecl vroeg in aanraking is gekomen mel de vcrvcningen cn aile daarmee samenhangende zaken. Ais hij vijftien jam oud is overlijdt zijn vader. Adrianus necmt dan cen deel van diens taken over. Zijn broer Jacob is daarvoor nog te jong. Die is dan pas negen jaar oud. Zijn vijf jam ouderc broer David zou dit ook gekund hebben, maar David blijkt cen controversicle figUlir. In mei 1786 trollwt hij met Anna de ,long. Vier jaar later, op 23 juli 1790 vraagt hij het gcrechtsbestuur om een bewijs van goed gedrag. Daar zal wei ecn reden voor gcwcest zijn, maar die is nergens vermeld. In 1792 raakt David belrokkcl1 bij een rechtzaak over homoseksLicle contactcn (Zic 'Dc zaak van de stomme zondc' Proosdijkoerier april 1999) en 1aat hij zich scheiden van zijn vrouw. Twce jaar nadien verlaat hij Mijdrcchl.
Anthony Verdam, vader en grootvader Dichter bij huis, in Mijdrecht, is de vervening van de polders Hofland en Bosenhoven dan in volle gang. De provincie vamdigl de ene verordening na de andere uit om te voorkomcn dal al dal vervenen uitmondt in een nog grotere watermassa. Adrianus' vader Anthony Verdam, die in beide polders grote percelcn land bezit, moet voldoen aan een vall die verordeningen n.1. het melden van plannen om tot vcrvening van grond over tc gaan. leder jaar moetcn landeigellaren en verve-enders, op de zo gehete-n aantekendagen, die meestal in augustus worden gehouden, opge-ven welke percelcn grond zij willen uitgraven. In augustus van het jaar daarop wordt dan het verveende oppervlak dcfinitief vastgestcld. De registers van de Mijdrechtse veenderij laten zien dat Anthony Verdam, samcn mel de vader van zijn vrollw, Cornel is Berkel, in 1766 in de polder Hofland 38 roeden grond ( IR = 14,193 m2) wil vervenen. Het is de eerstc keel' dat Anthony Verdam plan-
4
Adrianus Verdam, landmeter
Dat Adrianlls nallW betrokkcn is bij het veenderijbedrijf blijkt ook uit ondertekeningen die hij na de dood van zijn vader namens zijn moeder als ingeland doeL Dc veenderij is nog stecds in volle gang en veeI land vcrwisscJt van eigenaar. Gaandcwcg raakt Adrianus Vcrdam bclrokkcll bij zaken die daar omheen spelcn, Dam komt bij dat de toenmalige notaris Gijsbert van Bork al geruime tijd onder vuur ligt vanwege klachten over zijn persoon, Eerder ai, in 1765, wilde de proosdij van St. Jan hem niet Ian, gel' zien als procllreur en \verd het gercchtsbestllllr verzocht hem Ie ontzetten uit die functie en dan ook het "bordctjc als procllrcur voor sijnc hllisinge in te trecken" Maar hoe dan ook, Gijsbert van 130rk blijh tot 1792 in Mijdrecht notaricle taken uitvoeren
Kennelijk is de vcendcrij toch zijn grote liefde. In 1793 wordt Adrianus Verdam officieel benoemd tot landmeter en vervaardigl hij de grote Iwart 'del' Ronde Veenen'. Deze kaart wordt in 1801 door A.C. Kros Simonzoon, opzichlcr van de Nieuwkoopse droogmakerij, gekopieerd om als basis te dienen voor de kaarl van de Mijdrechtse droogmakerij. Op deze kaarl staan met nummers aangegeven de plaatsen del' 'aglkantige' vijzclmolens, de boe/,cms mel de kaden en de plaatsen waar de boringen moeten worden verricht om de die-plen van de kleilaag te bcpalen. In J808 maakt de land meter Adrianus Vcr, dam, in opdracht van Z.M. Koning Lodewijk Napo, Icon, nog cen kaarL Hie-rin tekent hij figllraticf de staat van de veenderijen in Mijdrecht, Wilnis ell Olldhuizen. Deze gerechten rcageren daarop met een memorie \vaarin de stand van zaken binnen de veenderijen worth vcrwoord en de kaart worelt verdllideJijkt. "AI het vervcende is 01' de kaart met Oostindi, sehe inkt als schadllw aangegeven", Volgens de mel110rie zou dat betekcnen dat alles wat wit gelaten werd en zonder schaduw is, land, akkers of vaste grond verbceldt. Zij /'ijn vol lor over de kaart maar willen tcgclijk aan de koning dllideIijk maken dat de droogmakcrijen niet eerder mogen beginnen dan wanneer aIle gronden verveend zijn. Het IOU, naasl andere genoemde nadclen, de we-rkgeJegenheid van I:o'n 1.500 mensen in gcvaar brengen, "Deze mensen kunnen niets anders en kllnncn londer vcenderij geen stuk brood meer verelienen", steIt de memorie. Zo is het ook gebcurd. Dc turfwinning is tijdens hel droogmaken gewoon doorgegaan,
Adrianus Verdam, notaris Het is dan ook nicr verwondcrlijk dat op 20 april 1792 de Staten van Utrecht melden van Adrianus Verdam het verzGek te hebben ontvangen om te "worden tot een openbaar notaris die men van ollds noemt Tabellio", Het provineiale hof bevcstigt de naarstighe-id en de bekwaamheid en vericent hem toe-stemming het notarisambt en alles wat daar bij hoort uit te oefO'nen". Een week later lcgt hij voor het 'collegie van den raclc 's Hoofs van Utrecht' de eed af om de clag daarop ootmoedig aan de- prins van Nassau We-ilberg, die- proost en archidiacon del' kerke 51. Jans en heel' van Oudhllijscn is, toe-stemming te vragen om daar ook het ambt van not.aris te mogcn uitoefcne-n, De-ze toe-stemming komt in september 1792. Zijn benoeming als notaris is 01' per, kame-nt ge-schreven e-n is voorzie-n van het rode lakI.e-gel van de Staten. Een van zijn eerste zaken speelt 'II 01' 27 april 1792. Klaas en Jan van Wieringen hebben samen met Abram van Veen een veenderij, Klaas is ovcrleden en zijn weduwe \vil daarom samen met Van Veen uit de gemcenschap treden. Notaris Ac1rianus Verdam verzorgt de aete van overdracht. Zijn eerstc, veJc zullen daarna nog volgcn, Tot 1823 zal Adrianus Verdam in Mijdrccht notaric, Ic zaken afwikkclel1 en komt zijn llaam voor in de nu open bare registers opgeslagen in hel rijksarchie-f te Utrecht. Eenendertig jaar lang staat zijn l1a,llll onder assignaties (schriftelijke betaalopdrachten); aceorden (overeenkomsten); approbalies (vergunningen); cessies (afstand docn van rechten); consenten (bewijzen van toestemming); codicillen (bijzondere bcschikkingen); insinllaties (gcrechtclijke aanzeggingen); repudiaties (ophcffcn van wettclijke verbintenisscn) en andere handelingcn waarvoor 1l0tariCle bemoeie-nis nodig is, Het genoemde is slcchts een greep uit die handelingen, Ze zijn opgeschreven in olldnederlandsc bcwoordingen en staan venne-Id in zijn nola·· ride protoeollen.
Adrianus Verdam, bestuurder In februari 1795 treedt Verdam toe tot het eomitc revolutionair. Hij krijgt daarin een gezaghebbendc stem en maakl zich sterk voor het afsehaffen van de ecu\vcnoude reehten van de proosten. Daarondcr vallen het aanstcllen van ambtcnaren, het heffcn van lolrechten. visserijrcchten, kortol11 aJle rechten \1.,1aarvoor de burger in de bcurs moet faste-n om de proosl inkolllsten te bezorgen. Dat jam wordl hij ook tijdclijk sccrelaris van de gerechten Mijdrecht, Wil·· nis en Oudhuizcn. Midden in die roerige dagen van de 13ataafse olllwenteling \\lordt hij tijdelijk 'lange-sleld tot president van het 'comitc tot de criminele justilic' e.c.a. volgens een convcntic gcslolen tusscn cle gerechten Mijdreeht, Thamen, en Uithoorn 01' 26 maarL J795. Ieder dorp telt daarin drie afgev'lardigden. Dit cOl11itc, met de bcvoegdheid van een hooggereehtshof, heeh tot 1798 reeht gesproken. In dat jaar moe! Mijdreeht de hoge rechtspraak afstaan aan het Hof te Utrecht. Bij Koninklijk Besluit van 6 auguslus J 8 J7 wordt Adrianus Verdam benoemel tot raaclslicl van cle gemeente Mijclreeht. In J818 wordt
5
Namen van pcrsoocn in de doop-, uw- en lidmaatboeken van de D.h. kerk
'01-
Mijdre<:ht :cljn met a1tijd eensluidend ..;....4&UlI.U.... ULU
~
.... l ..UU'"
'I{ ~l
eergegcven. Zo heet Helena Berkel oms Lena van Betk.el en wordt Elisabeth :k Bije soms Elisabeth de Bie genoemd.
Anthonie Verdamgeb. teNieuwkoop 19-2-1730t 21-1-1783 te Mijdrechthum op 26-4-1761 in Wilnis Helena Berkel ~b. te WaUringen 21-3- 1734. t 3-11-1814 tc Mijdrecld. Het echtpaarVe:stlgt tich te Mijdrecht.
UAlU:
Miidrecbtse tak
acob Verdam geb. te Mijdredrt 22-121774 en aldaar overleden 15-12-1856 huwt Pp 26-10-1798 Catharina CA-ombou geboren te Amsterdnm t 27-10-1802, op 15+1804 bumhij Gcertro.i van Wieringengeb.178119-1-1837
daama
acob Verdam was tussen 1798 en 1851 beurtclings griffier _-an bet vredcsgerecht, ecretaris., wethouder, sehout en ~emeester van Mijdreclrt, Wilnis en Oudhuizen. Daaroaast was hij bestuuroe. an diverse: polderbesturen
0'
I
fSara 1766-20-3-1844 uwt
op 10-11-1793
Fn Wilnis Christoffel """",Boo
van
ohtuma Maria 8-1-1777 4-3-1848 komt. op 15-7-1784 ~jonge dochter van IN"ieuwkoop naar Mijdrecht..
[H- "'" Kl.., ","",-,
F~ena den s 1795-1866
I
driana 26-12-1768 umin 1862 Diolorik
"'co""""""
~_op 25-9-1S14 Maarten ranEijk, t8-3-18!7daama. ~c:2-5-1829 Hendrik cstveen (53) Im-
I
r
je
1-3-1772
I
-
emmctje Bcnek.amp (1801) ~wtop2-11-1834 met endrik van Wieringen (62)
Klaas 20+1805 t29-10-1892 He1enaMsria 19-11-1806 t 17-8-1822 Jacob IS-2-1809t... Jacob 18-4--1811 Geertrui 29-7·1813 t 25-5-1390 Adf'iana22-9-1814 t 14-8-1869 EIsje 21·1·1815 t 3-3-1861 Sara2·1-1817 t7~1l-lSS5 Hendrik 28+1819 t 30-10-1853Adriana Elisabeth 8-6-1821 t 18-2-1891 Helena Maria 21-1-1824t 12-2-1845
David Verdam, 2-5-1762 i:le1ijdenis 11-2-1786 Vertrekt in 1794 na
I
JIJrthony 22-9-J793 t 9-1-1841 Notsris te Mijdrecht en urgmeestcr/secretllris Vinkcveen. ~~V.1 injuli 1819 Louise Westhoff 1799 t 29-4-1883 je2-11-1794 t 10-2-1837 ~~7-3-1797t... ~braham 21-6-1798t27-1-1807 ~dert 2-12-1800 ndoon Jan 2_12_1S02 t 29-1O-J 866 !Hoog1=ar wis- en natu~de huwl 18-7-1833 met Johanna.Frederik.a acobaHagen. t 30-10-1871
DirkJchuwt op 1-7-1827
l1l_et Hendrik v.m Roijen 2-10-1790
t
23-8-1868
uzanne Elisabeth 6-6-1828 Huwt op 2-8-1855 met ~;~Jis van Wieringen geb.
Jacob 13-9_1848 t 13-5-1854 Henwttl Jan i6-7-1850. Vertrekt in 1870
naar Delft
Jacob 13_11·1854. Vcrtrckt in 1870 =
DonH"", NicolaasCom. Hendrik20-4-1861 Vcrtrekt in 189 J naar Delft Word:t it.
f.p
~lcornc1iS29-10-]806 ,
lI..eendcrt 30--4-1808
H ~ Vcrdam(sig:arenrnaker)huwt
op 16-4-1840 in Amsterdam met Mijotje P=on. Mijotjcwerd claar in 1818 ebo-rcn is daar overleden op 24-11-1849. et echtpaar bad er een winkel OF de Anjelicrsgracht (Nu Westers:traat)
peertrnida 14-1-1842 tc Amsterdam
Van Dina
Mijdrecht 17-11-1823 hUM op 8-7-1790 in Zevcnhoven El.isabetll de Bije 26-10-1766 24-3-1842 te Mijdredrt. drianus Verdam was notllris en iandmeter te Mijdl:edlt
Wilni,
Van Klaas Benekamp
t
Klaas Verdam (33) huwt op24-5-1838 Charlotte Pieper ui:t Asd. (23). Zij overlijdt in het kinderbed (dood kindje 11-4-1841) op 0-4-1841. Daama humhij op23-9_1847 in Asd. Dina Cornelia Henriette van Doorn 1822 Zij vertrckt in 1894 naar Den Haag en vcrli'd! 8-3-1903
I
~us Vcrdam Mijdn:x:ht 14-4-1767T
1-S-1775
Van Catharina Anthony 18-9-1799 Samuel Crombou 13-5-1801 Adrianus 12-10-1802
I """"", ~ -echje,. met
,cl>cid;;;
emmetje Benekamp 22-1-1797 ernmelje Benekarnp 20-1-1801 le Wilnis 23-12-1839
Van Geertrui
lngetje 4-4-1771 belijdenis
30-10·1870 te Mijdrecbt acob22-1-1845te.A..sd. t 19-7-1919 uwt op 19-7-1872 Bartha van Ketwich acob word! hoogl= letterkunde en professor te Leiden. (Middclnederlands r,voordenboek !) fAdriana Elisabeth gcborcn 24-5-18-47 te
f<-~&m.
,I
Wilnis 27-10-2002 J.F.
Klaas Verdam, gemeenlesecrelaris
hij bctrokkell bij het opzettell vall eell lommerd, die uitcindclijk uitgrocit lot de Mijdrcchtsc spaarbank. Verdam woont dan crgens op }-Ioflancl in huis llUlllmer 106.
Dc in
1805 geboren Klaas Verdam is een van de
tv·/ee in !even gebleven zonen van burgemeester Jacob Verdam en GeerlTuida van Wieringen. Van jongs af aan werkt hij op het kantoor van zijn vader en leert er de fijne kneepjes van het vervenersbedrijr. Daarnaast lcerl hij beslllurder Ie wordell. Van 1836 tol 1884 is hij gemeenleseeretaris van Wilnis en van 1842 tot 1851 secretaris van Ouelhuizcn. In 1875 wordl hij secrctaris van hel veenderijbestllur WilnisVeldzijde. Het is dan ook niet vcrwonderJijk dat Klaas Vcrdam in augustus 1839 ook de raadsnotulcn van de gemeenle Mijdreeht gaat schrijven. Hij doel dat in een fijn kriebclig soms moeilijk leesbaar handsehrift. In 1846 opent de Mijdrcchtse spaarbank. Klaas wordt een van de conHl1issarissen. l-lij bJijft dat tot 1884. 111 1851 treeelt e1e nieuwe gemeentewet van Thorbccke in \verking. Klaas Verdam voigt zijn vader op als gemeentesecretaris van Mijdrecht en zal dit blijven tot 1883. 01' 78-jarige iceftijd trekt hij zich tcrug 'lIs gemeentesccrelaris. Zijn nowlen over de periode 1875- I 883 zijn nauwclijks nog leesbaar. Klaas Verdam overlijelt in oktober 1892. Hij is 87 jaar oud geworclen. Van zijn overlijdcn zijn geen advertentics in eouranlcn bekcnd.
Adrianus Verdam diaken Adrianus Vcrdam is c-cn godsdicnstig mens. Naast zijn werk als landmctcr en notaris is hij een trollW
lidmaat van de toen nog gercformecrd gchcten hcrvormdc kcrk. (pas in 1814 zal de naam Gcrcfor·· mccrclc Kcrk ve-rande-ren in Ncdcrlands Hervormde Kerk) Hij bekleedt daarill versehillellde fUlleties. III 1796 wordt de bevoorrechte 1'01 vall de gereformeer-
de kerk afgcschaft en worden aile kerkgcnootschappell gclijkgesteld. Adriallus Verdam treedt toe tot cen comite dat rnoct rcgclen hoe de hcrvormcle kerk in het vcrvoIg aan geld mact komcn, I1U de kcrk nicl langer uit de gcmcc111ckas mag worden belaald. Dat comilc rcgclt ook de 'tcruggavc' van het (wec CCllwen ccrdcr in bezitgenomcn katholickc kcrkgcbouw. In 1797 wordt hij boekhouder van de diaeonie en lid van het kerkbcstuur. In 1802 richt hij samen met de katholicke armmecsters het fonds voor de haardas op, waarmee de armenzorg in Mijdrccht een belangrijkc financic-Ie ruggensteun krijgt. Op 17 november 1823 meldt de krant het overlijdcn van Adrianus Verdam.
Klaas Verdam laat een vermogen na van rllim 89 duizend gulden. Het is belegd in grond, water, huizen, effecten, en obligalies. Het is cen erfenis waarvan de opbollw is begonnen door zijn grootvader,. Zijn vader he-eft daar het nodige aan toegevoegd. Hij had destijds het nadecJ dat hij diens erfenis, voornamclijk bestaande uit grone!, moest elden met ncge-n andere familieleden. Klaas Verdam \1I/as in gemeenschap van goedercn gehuwd met Dina van Doorn. Zij erft de hclft van dal vcrmogen. Zijn vicr kindcren nlOeten de andere helft delen en onlvangen iedcr ruim II duizend guldcn waarover zij I (Yo sllccessiereeht hebben moeten betalen.
"Hedenochtend ten 4 ure ontsliep in den ouderdmn van 56 jaren en 7 maanden. aan de gevolgen van herlwalde hloedspuwingen mUn teedergeliefde echtgenoot, Adrianus Verdam in leven notaris alhier. lit verlies met mUne drie kinderen vee/, zeer veel; de zekere overtuiging aileen, dat zUne del in zaligere gewesten is aangeland en de hoop om hem daar Iveder te zullen omhelzen, doet ons dft verlies, rllet ondenveJ]Jing aan Gods wil, drap,en, tenvUI IVU in den p,odsdienst van on:::e dierlJaren Verlosser, onze verdere troost he/pen te vinden. MUdrecht den 17' november 1823 Elisabeth de Bije."
Hendrik Verdam sigarenmaker Hcndrik Vcrdam is de lweedc :l.oon van bllrge-
Uit deze annonce blijkt dat Adrianus Verdam tijdens zijn Ieven vijf van zijn aeht kinderen naar hun graf heeft moe ten brengen. Het zijn de zonen Abraham (1797) Abraham (1798) Lcendert (1800) Leendert Cornelis (1806) en Abraham Leendert (1808). In !even geblevcn zijn zoon Anthony, c10chter Dirkje en zoon Gideon Jan. Het kadaster uit 1830 meldt dat de weduwe en erven van Adrianus Vcrdam in het bezit zijn van 144 pcrcelen rictland, veenland, sehuren, weiland en water. Toul1e oppervlakte ongcvcer 66 ha. Daarnaast is er sprakc van onroerend goed op een pereeel grond met tuin, water, bos en vecnland ter grooltc van I ha. Dc bezitlingen zijn nict gekapitaliseercl, zodat de totale waarde er van niet bekend is.
meesler Jacob Vcrdam en Gecrtruida van Wieringcn die in leven blijft. Hij worelt geboren in Mijdreeht 01' 28 april 1819 en lcerl er het vak van sigarenrnaker. Op 16 april 1840, hij is dan 20 jaar oud, trouwt hij in Amsterdam met de in Amsterdam geborcl1 Mijntje Parson. Zij is 21 jaar oud cn de doehter van Johannes Parson keurmeestcr van de turf. Bet echlpaar vestigt zieh op de Wittcnburgergracht in Amsterdam waar zij een winkel in tabaksartikelcn openen. Negen maanden later, op 14 januari 184 I, wordt hun ecrsle kind geboren. Zij noe-men het Geertruida, naar Hendriks moeder. Vier jaar later, op 22 januari 1845, wordl zoon Jacob geboren. Het cchtpaar is dan vcrhuisd naar de Anjeliersgraeht Kanton A, buurt 00,
7
van zijn voorgangcrs, .I.A.C. Oudemans sr. Delc leverdc ecn bijdragc aan ten middelnedcrlands vvoordcnbock, vvaarbij hij aan de tilel tocvocgdc "uit vele glossaria en andere brOlll1en verzanleld". Verdam kellrt dit af. "Hij die een woordenboek \vil schrijvcn mag nief afgaan op woordenlijsten door andercn bijeen verzamcld, maar mocl zelf de schrijvcrs lezcn tencinde zieh in de reck del' taaI tc c1oordringcn. Ons midclelncderlandseh \voordenboek omvat de taal onLer midddecuwse voorvadcren van het begin der middelnederlanclse lellerkunde af 101 cinde 15(' ec-uw."
nummer 658 (nu Weslerslraal). Op 24 mei 1847 worth hun laatstc kind gcborcn; Adriana Elisabeth gcnaamd nam een zuster van Hcndrik. Dc gczondheid van bcidc outlers is z\vak en al vrocg lllocl Hendrik l.ijn vrouw missen. Op 24 november 1849 overlijdl Mijntje. Zij werd 31 jaar oud. Hendrik wordt 34 jaar oud. Hij overlijdl op 30 oklober 1853. I-lull dric jonge kindcren zijn l1U wezen gewordcn. Gcertruida is 12 jaar, Jacob 8 jaar en Adriana Elisabeth 6 jaar oud \VanllCer ze verhuizcn naar Mijdrechl om claar verdeI' grootgebracht te worden.
Jacob Verdam, letterkundige In het llationaal archicf in Den Haag staan 9 dden van het middelnederlandsch \voordenboek, compleef mel aanvullingen. Ook bij de andere (rijks)archieven staan delen van dit vaak gcraadplcegde woordcn.. boek ter inzagc. Dc llitgavcn in Den Haag lopen llitecn van 1885 tot 1929. Een vcrsie is bcwerkt door C.A Ebbing" Wubben. Zij vulde van Sierne tol en met Wuwc aan, hetgeen reslilleerde in cen groot aantal toegcvoegdc pagina's. In totaal zijn er nu elf delcn. Dc laatste delen zijn aanvullingen op specificke gebicdcn, zoals aardrijkskllnde. Dc basis cehler blijf! Verwijs en Verdal11. Dr. F.A. Sioell clail111 hel woordenboek vollooid Ie hebben. Hij slell daarbij dat elk woordenboek onvolledig en onvolmaakt is. De bcwerker kan zich nie-t aJlec-n bewegen op taal en lellerkuncle er zijn lerreinen die hem onbekend ,ijn. Zo kreeg Vc-rdam stc-un van Fokkema Andreae waar het jllridische term en betTor.
Dc in 1845 in Amslerdam geboren Jacob Verdam is de cnigc 1.0011 van Hcndrik Vcrdam. Op 8-jarigc leef!ijd verhuist hij naar Mijdreehl en trekl in bij zijn grootoudcrs. Zijn cigen ouders zijn ovcrleden en zijn tantes, die BOg Ihuiswoncnd zijn, nemen de oudcrlijkc zorg en de opvoecling over. In 1865 vcrtrekt hij naar Lcidcn 0111 claar aan de hogeschool lcttcrkundc te sluderen. Op 14 mei 1872 promoveerl hij 101 doclOr in de Lelleren op een proefsehrif! gelileld: "Tekslkritiek op middeleeuws sehrijven". Op 19 juli 1872 huwI hij Barlha Johanna van Kelwich, hel vcertiendc kind van Hermanlls Didcriklls van Kctwich. Het echtpaar krijgt zes kindcren, waaronder vijf meisjes. In 1878 worth hij hoogleraar in de laal en letterkunde Nederlands en Oud-Neclerlands. Jacob Verdam is, samen met Edeo Verwijs, co-auteur van het Middelnederlands woordenboek waarvan verschillende drukken zijn verschenen. Dc eersle druk is van april 1882. Bij Koninklijk Besluit van 16 juli 1891 wordt hij benoemd tot hoogleraar aan de faculteil der Letteren en Wijsbegeerte aan de Rijks Universiteit te Lciden tel' vervanging van Dr. Matthijs de Vries. Prof. Jacob Verdam overlijdl op 19 juli 1919. Hij is 74 jaar oud geworden.
Anthony Verdam notaris en burgemeesler Anthony Verdam, genoemd naar zijn grootvader, is de oudste zoon van de Mijdrechtse notaris Adrianus Verdam en Elisabeth de Bije. Zijn opvocding is gerichl op het opvolgell van zijn vader. l:-let notariaat en de politick slrijden om voorrang. Hij besluil be ide Ie beproeven. Op 30 juli 1819 Irouwl hij in Amslerdam met Louin:! Meijnardina Westhoff. 'fussen 1818 en 1825 is hij eersl sehoul, daarna 101 1840 burgeme-ester van V inkcveen. Tussen 1819 tot 1827 is hij notaris in Vinkevecn, daarna van 1827 tot 1840 is hij nOlaris in Mijdrechl. Op 9 januari 1841 overlijdl Vinkevecns' bllrgemeester en Mijdrechts' notaris Anthony Verdam. Dc annonce in de krant meldt:
Net middelnederlandsch woordenboek
Dc
ecrste lIitgave van het middelncderlandsch
\voo!Tlenboek is toegewijd aan Verdam' s lecrmcester Matthias de Vries. Dc Vries heef! volgens Verdam van het middclnedcrlallds cen wetenschap gemaakt en "grondgelegd lot de middelnederlandse lexiographic". In de inleiding bij de eerste aflevering vertell Verdam over Eelco Verwijs. Deze heeft de eerstc aflcvcring nicl mogcn mcemakcn. Twcc jaar voor de versehijning overlijcll Verwijs. I-lij is niel verder gekomen dan 101 de letters A I/m BA. Dc Vries heen jarcnlang bOllwstoffen verzamcld voor een middelnederlands woordenboek. In 1842 zijn daarvan lwee aflcvcringcn vcrsehcncn. De mceste lijd heef! Dc Vries echler besteed aan hel Nederlands woordenboek. Daaraan gar hij de voorkeur boven cen Middclncderlands woordcnboek. Naasl zijn 101' voor De Vries heef! Verdam kriliek op een
Diep betreurd door mU, door zJine b/oedvenvo!1ten en door vele vrienden overfeed a/hier lU/ eell 1c~(tiUd van 47 joren ten gevo/ge eene rheunwtische ziekte, /J/otseling ol1toard in eene rot/worts de Iveledele /wer Anthollie Verdllm AZll llotoris te MUdrecht en burgerneester vall Vinkeveel1. MUdrecht C) jOlluarU 1841 L.M, Wesri/{!!I'lved/{we A. Verdonl Am
8
Vinkeveen's burgemeester, die de laatstc 13 jaren
taire loopbaan volgen en llij sehrijft ziell in bij de cadettenschool in Delft, maar op advies van zijn vader gaal hij in 1819 in Leiden wis- en natllurkunde stueleren. Hij is dan 17 jaar ouel. Op I oktober 1825 prol11ovecrt hij in Groningen 'lIs lector voor toegepaste werktuigkundc met een dissertatie over de "theorie del' dijken". Op 13 augustus 1839 wordt llij benoe-mel tot buitengewoon hooglcraar wis- en natllllrkunde en Loegcvoegel aan zijn leenneester Dc Gelder. In 1845 woreiL hij gewoon hooglcraar aan de Hogeschool te [,eiden. Hij is dan vadcr van drie kindercn: een doellter en twee zoons. Op 29 oktober 1866 oyerlijdt professor Gideon Jan Vcrdam. Zijn ovcrlijdensadvcrtcntic luidt:
van zijn ie-ven tevens l10taris in Mijdrechl iS lijkt l
- misschien weI vanwege die dubbelrol - in Vinkeveen met argwaall te zijn bckckcn. Een paar maandenna zijn dood vindt zijn opvolger burgemeester J. Wesselsz aehtergclaten stukken van zijn voorganger. De vcrgadcring van de Vinkcveense gcmcentcraad van 13 april 1841 concludeert dan snel dat de handelingcn van A. Vcrdam onwcttig waren. Dc uitleg waarOl11. ontbrcckt. Dc stukken omvatten het beheer
van consignaticpcnningen. Maar er is meer aan de hand, al wcten we niet pre-des wat. Ecn week na zijn overlijden op 25 januari 1841 staat de volgendc advertentic in de dagbladen:
"Publieke verkooping
29 october 1866 In den vroegen morgen van heden overfeed, tot JnUne diepe droefhdd, tnUn dierbare echtgenoot Gideon Jan Verdam, jfoogleraar aan de hogeschool a/hier. Ridder in de orde van den Neder/andsehen Leeuw, Lid van de f(oninklUke Akadernie te Arnsterdam en van verseheidene andere wetenschappe/Uke genoo!schoppen. LeUden, IP.J. Hagen wed. Verdarn
conlant geld Ie Mijdrecht OjJ dOJ1derdag 25 februari 184 J der lJoonniddags ten dl ure ten overstaan van den te Vreeland resideerenden nolaris CM. van Eelde van 3 stuks extra goede zwarte langstaart merriepaarden van 7 en 8 jaren, eene fi-aaie bUna nieuwe b6tschka, n;eu'w opgemaakte en zeer hechte barouchette, eenen neUe Franschen wagen met Chhwes /(oper gemonteerd, goed onderhouden tuigen, Iwofdstellen, paarden~ en. rUudgdekken, benevens allerlei stalgereedschap; alles breeder bU bUletten omschreven, en behorende tot de onder het voorregt van boedelbeschn)vhzg aanvaarde nalaten,s'c!wp van den 'yve/edele heel' A. Verdam. Azn, ;'1 leven notaris te MUdrechl. Daags voor alsmede op den verlwopdag te bezig,;gen" Otll
De aelvertentie wordt op I maart 1841 gcyolgd door cell andere: "Dh~ iets te vorderen heb!Jen van, verschultUgd zUn aan, (~r een;ge papieren onder zich !tIogten hebben , behoorende tot de onder het voorrecht van boedelbesehn)ving aanvaarde na/atenschap van den weledel ge!Joren heel' Anthonie Verdmn Azn in leven notaris Ie MUdrecht, ge/ieven daarvan. opgave te doen \loor q/op den 1sten nwart 1841 ten kantoren van hetzU den notaris CM, van Be/de te Vreeland qf van den notaris J.L. Kabe/ te Uithoorn."
Gideon Jan Verdam, natuurkundige
Professor Gideon Jan Verdam.
Dc in Mijdrecht geboren Gideon Jan Verdam is de tweeele in lcvcn gebleven zoon van Adrianlls Vcrdam en Elisabeth de Bije. Anders elan zijn vader ziet Gideon Jan niets in het notariaat. Zijn interesse gaat llit naar de technick en de toepassing crvan in de droogmakcrijen. In cerste instantie wil hij cen mil i-
Brollllcn: Bcvolkingrcgister gC1l1ccnte Mijdrccht; Sll"cckarchief Vccht en VCllcn gcrcchlenbocken I cn 2; DTH boekcn NH Kerk Nicuwkoop en Mijdrechl; Nalionaal archicf. Map Vcrdam. Idelll Cel1lraal Bureau (jenealogie en lconografisch bureau allcn Ie Dell Haag.
9
Toen de treinen nog door De Ronde Venen reden door Fred de Wit
J-i ierel} .tladrZ.z:jtl1nJ)(~ l?ollde . Vel1en n(Jg Jekene I1zi cht!Joor· die. aantonellda t helg ebiedooit . lvas . aang esloten \Vilnis'en Vinkevecnstaan er, nog o!lemoalen als je goed kUktzijllookdebeddingen,lV(Ulro()ilrails lag, nog zi{'!lt!Jaor. Het is allenuul! ver/eden tUd. Vandaardat ophel.'}jJ()OrH':'(!,~11et.Desfalionsgebol:nvenlnA1Udrecht,
lveinditartikelnogeensterugkUkeJ1110ar de IUd van locn,
De wereld ging open
11lcr11lcerlijnen, een tamelijk uitgebreid spoorwegnct mel een veelheid van stations, emplaeementcn, haltcgebouwen en brugwachtcrswoningen, waarin de gemeente Mijdreeht cen niel onbclangrijke plaats innam met cen vrij groot emplacement nlet spoorbanen met wissels en!..
()p I december 1915 was hel in Mijdrccht grool fccst want loen werd heL station voor pcrsoncnvcrvocr in gebruik gcnomcn en warcn de Alllstclhock, De HocI', MijdrechHlorp, Wilnis en Vinkevcen op het spoorwcgncl aangcslOlen. Door in Mijdrccht in de trcill Ie stappen kOI1 men aile hoofdstcden van Europa bezocken. WeI moe-sf cr vaak \vorclen overgestapt en waren er lange aansluitingstijclen. Soms moe-st men wei e-ens een dag \vachten voordat men de aansillitencle Irein mlar het bllitenland kon ncmcn. Hct station is 35 jaar in gebruik geweest want oj) 3 september 1950 werd het voor het reizigersvervoer gesloten. De spoorlijn werel gebollwd door de l-lollanclsche Eleclrische Spoorweg Maatschappij te Amsterdam die was opgericht op 6 lllci 1898. Dc exploitatie geschiedde met sloomtractie. De bedoeling was goede interJokalc verbindingen te ondcrhouden naast het gewone landwcgen- cn waterwegenstelsel. Dit bleek onder andere uit een voorlopig plan tot het makcn van een verbindingswcg vanllit het Waterschap de Derde Bedijking mel de halle in De Hoef. [-let plan hicrvoor werd ingcdiend door de gemeentc-opzichter J. Brouwer in oktober 1914. Voor drastischc verbeteringen in hct opcnbaar vervoer \vas de tijd inderdaacl rijp.
Maar ook gevolgen Voor de totstandkoming van dit alles is veel overleg nodig geweesl. Zelfs na de opening van de spoorlijn \vas er nog voortdurend overleg nodig. Zo werd er op 29 juni 1920 een brief gezondcn aan de directie van de H.I.J.S.M. te Amsterdam mel cen klacht over hel open swan van de spoorbrug over de Kromme Mijdrecht. Wanneer de plaatsve-rvangende brugwachter, die op 20 minuten van de brug woondc, dienst had, kwam het vaak voor dat die geruime lijd afgedraaid stond. Er was dan nie-mand om de brug te bedienen. De spoorbrug was namelijk ook bestemd voor het ge-wone verkecr dal maar steeds stond te wachten. Dc spoorwegmaatsehappij antwoordde op de brief dal bij afwcl.igheid van de brllgwaehter de brllg geopend moest blijven voor het sehecpvaartverkecr. Men had eehter begrip voor de sitllatie en daarom werd het dienslrooster van de brllgwaehter gcwijzigd. De spoorlijn gaf ook in de Mijdreehtse gcmeenteraad aanle-iding lot disellssie. Met het samcnstellen van dc dienstregcling we-I'd volgens de raadsledcn Ie weinig rckening geholldcn met de zich in de gemcente sne! Olll\vikkc1ende handel en indnstrie. Hebben wij onlangs de"e klacht ook niet gehoord over hel bllsvervocr?
VeeI voordelen Toen de trein er nog niet was, vereiste een reis van Mijdrecht naar Amsterdam, om een voorbeeld te noemen, veeI voorberciding en nog meer uitholldingsvermogen. Men reed eerst met de vrij grote omnibus van de bllsondernemcr Borst naar Uilhoorn over een kuilenrijke, dikwijls haast onbegaanbare weg, de tegel1\~loordige N 20 I. Vervolgens ging de tocht over het water via de Amstel met de boot "Dc Volharding" naar Amsterdam. Naar NieU\versluis kon men reizen mct de omnibus van Vis. I-let is dus nict te verwonderen dat 1 december 1915 een feestelijke dag was toen de lijn Uithoorn Niellwersillis via Wilnis en Vinkcveen in gebruik genomen werd. Dc eerst aankomende locomotief was met vlaggen en groen versiercl en er zal ook wcl gejllicht zijn en misschien gel.ongen door de schoolkinderen. Deze lijn maakte dec I uit van de zogenaamde I--Iaarlc11l-
Snijden in kosten In 1923 werd uit bczllinigillgsoverwcgingen beslolen om de bewaaktc ovenvegen af Ie schaffcll bij het station in De Hoer en de Tiellboerenweg. Dc schoolbcsturen in Dc Hoe1' en de Mennonictenbullrt re-ageerelen hierop direct afv·,Iijzend en de kinderen kregen onderricht in de betckenis van de borden "Onbe-waakte Overweg" en "L..ct op de {re-inen". Dc gcvolgen van dil besluit bleven niet llit \vant op ]7 december J 926 rapporteerde de stationschef aan burgemeester Padmos dat op de voorheen bewaaktc overwcg tussCll Uithoorn en Mijdreehl cen dodelijk ongeval had plaats gevonden. l-kt slachloffer was
10
koopman Salomon de Groot, begcleidcr van een hondekar en alkomstig uit de Mcnnonietenbuurt. Al met al was de spoorlijn voor de spoorwegmaatsehappij een behoorlijke kostenpost en werd overwogen om bepaalde trajeeten 01' te heflcn en door buslijncn te vervangcn.
gebcurde er niets. De spoorbrug wcrd na 1950 nog gcbruikt voor het goederenvervoer per spoor. In 1936 werd de spoorlijn Uithoorn-Alphen aan de Rijn opgehevcn.
De spoorbruggen
.De gemcentc Mijclrecht begon ondcrhandelingcn met de Spoorwegen over het slopen van de spoorbrug in Dc I-Iocf en het overnel11en van de brugwachterswoning. Van slopen is het eehter l100it gekomen. Dc functic van de brugwachter blecf ook gehandhaafd. Zijn verzoek am zijn weeklool1 van f 6,50 per week te verhogen werel pas in 1941 gehonoreerd. Hij kreeg een tijdclijke toeslag van f 1,50. Dc spoorbrug bleef intakt ten behoeve van het andere verkeer. Daarom werd de brug gehecl toegcfust voor het wegverkeer. In 1974 werd de ouele spoorbrug vervangcn door cell modcrne ophaalbrug, Tijdens de bouw braeht clit veel ongemak mee VOOl" de bewoners van Dc Hod Vooral voor de schoolgaande kinderen. Een pont bracht eehter uitkomst. Het nadeel hicrvan was echter dat in de avonduren de gemeente Mijdreeht voor het overvaren geen personeel bcsehikbaar had, zodat men dan toch weer, om aan de anelerc zjjdc te kamen, via Uithoorn mocst omrijden. E1' werden toen vrijwilligers gevraagd. Hicraan werd gehoor gegeven door inwoners uit De Hoc! maar ook de toellmalige Christen Del110cratische habie, het tegenwoordige CDA, uit de Mijdrechtse gemeenteraad liet zieh niet onbetuigd. Dc fooien, die de raadsleden daarvoor verdicnden, gingen in de partijkas.
De ontlakeling begint
Toen de inwoners van De Iloef hoorden dat er sprake was van het ophcJfen van de lijn Alphen aan de Rijn-Uithoorn voerden zij aktie voor het behoud van de spoorbrug over de Kromme Mijdrecht, die inmiddels een onmisbare sehakel voor Dc lIoci Oost- en Westzijde was geworden. lIet bled niet aIleen bij een brief aan de spoorwegmaatschappij. Dc lIoevenaren stelden voor het behoud van de brug voor het jaar 1936 ook nog f 243,-- beschikbaar. Dc brug verdween niet. Dat blijkt uit een overeenkomst tussen de lI.U.S.M. en de gemeente Mijdrecht van december 1935 waarin staat: '
Dc exploitatie van de "Haarlemmerlijnen" heef! de Spoorwegen altijd handen vol met geld gekost. Oorzakcn daarvoor zijn nict nall\:vkeurig aan te geven, maar het is eluidelijk dat het reizigers- en het goederenvervoer nooit beantwoord heef! aan de gestelde verwachtingen, die men had bij de aanvang van de exploitat;e. Daarom werden stuk voor stuk de lijnen opgeheven. Op s0I11111igc trajecten cerst het reizigersvervoer en na verloop van enige tijd het goederenvervoer. Om de Spoorwegen tel' wille te zijn, zodat het goederenvervoer naar het Mijdreehtse industrieterrein behouden kon blijven, maakte het ge111eentebestuur in 1966 nog een bedrag van f. 166.000 over. Om aan de Mijdrechtsc industrie tegemoet te komen, werd er zelfs nog in 1967 een aansluiting van het spoor gcmaakt naar het industrictencin. In juli 1971 vrocg de hoofddirectie van de Nederlanclsc Spoorwegcn aan de minister van Verkeel' en Waterstaat toestemming am de exploitatie van de enkelspoorlijn Aalsmeer-Uithoorn-MijdrechtWilnis-Vinkeveen-Breukelen-Nieuwersluis te mogen becindigen. Hiertegen werd door de in deze plaatsen gevestigde industriecn hef!ig geprotesteerd. Mede omdat het vraehtverkeer op de J
I
N20 I 1.0 7.waar was dat er rcgelmatig files ontstonden. In de jaren 60 en 70 van de vorige eeuw werden in Mijdrecht grote woningbou\vprojcctcn tel' hand genomen. liet inwonerlal steeg aanmerkelijk. Daarom vond er in 1972 overlcg plaats tussell de toe11lrlalige Mijdrechtsc wethouder Brugmans en de NedcrJandse Spoorwegen met als doel het reil.igersvervoer per spoor weer mogcIijk te makcn. Maar de eisen die door de Spoorwegen hieraan \verdcn gesteld waren I.odanig dat de gcmcente hieman onl11ogclijk kon voldocn.
voorl11alige spoorbrllg over de Amstel. De stations hebben ook een andere bestemming gekregen. Het Mijdrechtse station werd in 1913 in Jugcndstilstijl gebollwd in opdrachl van de H.IJ.S.M. Het is onlworpen door ccn bOllwkllndige die in dienst was van de spoonvegl11aalschappij. De witte pleislerlaag is pas later aangebrachl. OorspronkeJijk was het gebOLlW llilgevoerd in schoon melselwcrk mcl naluur·· steen op de constructief belangrijke pJaatscn. Benedcn beyond zich het joket voor de kaartjesverkoop, een lange vestibule en de toegangcn voor de wachtkame-rs 2" en 3(' klassc-. I~en uitgeboll\vd trappenhllis gar toegang tot de pcrsoneeJswoning oj) de I vcr·· dieping. I-let pand is thans in gebruik als kantoor. Toiletten voor reizigersgebruik waren in hel station niet aanwezig. Daarvoor moesl men naar een privaal-of loilelgebouw dat op het emplacement \vas neergezeL Beide geboll\ven slaan thans op de monumelltenlijst en zijn met andere gemecnlclijkc monumenten llitvoerig beschreven in het bockjc "Dc Ronde Venen Geschiedenis en Architectuur", door Saskia van Ginkel-Mcesler en Hans Lagers. Het boekje is verkrijgbaar in de plaatsclijkc boekhandels. Nadat dc spoorJijn werd opgeheven is het emplacc~ ment nog cell groot aantal jarell gebruikt voor het slopen van spoorweg\vagons. De bodcm is thans gesaneerd en er bestaan plannen om op die plck, langs de Rondweg, woningen te bOLlwen. Van de romantiek, die de vroegere treinreizcn met dampellde locomoticven lTlet l.ich mee brachL rest voor de oudere inwoners in onl.e gemeente, die ooit met dit spoor gereisd hebben, aileen maar de he-rinne-ring. l
In januari J 980 were! dit idee, maar wei in gewijzig·· de vorm, wccr door de Spoorwegcn opgepakt. Men ging allereerst uit van de gedachte om de railverbinding Amsterdam- Amstelvcen-Aalsmcer- U ithoornMijelrecht te heropcnen maar men dacht eveneens aan een sneltramverbinding Amsterdam-Amstelveen Uithoorn-Mijdrecht. Dc verbinding AmsterdamAmstelveen bestaat reeds en wordt nll naar een nicllwe wijk in Amstelveen doorgetTokken. Van verlenging van de lijn naar Uithoorn-Mijdrecht is op korte termijn nog geen sprake. In 1982 maaktc de toenmaJigc politicke partij P.P.R. ,.Ieh in de raad sterk voor de uitbreiding van de sneitram richting Mijdrecht. De hogcrc instantics dec]dcn de partij toen mede dat deze sneltram, als hij k0111t, niet eerdel' dan in het jam 2000 gerea!iseerd zal zijn.
'
Stationsgebouwen zijn nu monumenten We leven nll in 2003' ]nmiddcls is scdcrt jarcn de goederenspoorlijn eveneens opgeheven. De rails en bielzen zijn weggehaaJd en stukken grond van de spoorbaan zijn vcrkocht aan gcmccntc en particuJieren of worden gebruikt als een busbaan evenals de
Gcraadplccgde bronncn: Strcekarchicf VcdH en Yenen. Bovellellen is gcbruik gemaakl van hel ondcrzock van G. van \Vijk, schrijvcr van hel in J 985 vcrschcllcll bock "Mijdrcchl 900 laar".
het station volgclls voorlopige lckeningcn cen lorenhoog. bccld~ Cll zichlbcpalcnd, appartemen(complcx gcpland. Hicr I igl een schone tHak voor de Provinciale Utrcchtsc MonumCIl(cll Commissic om SalllCl1
mct de Provinciale LJtrcchtsc \\lelstandcommissic cr voor te wakcn ciat die bebollwing niet
]2
Reconstructie van bebouwing en bewoning van Oudhuizen (ca. 1800 -1857) deel 2: De Geer door .I.M. Klijn
In hel vorigc nummcr is de bebollwing van de indcrlijd zclfstandigc gcmccnte Oudhuizen bcsprokcn voor wal bClrcf! "in en buitcn het dorp". Mel hel dorp \\lerd de omgcving van de huidige Dorpstraat in WiJnis, vanal' de V/ilnissc Zuwe tot aan de ir. Enschcdcv./cg, be-docid. OudhuizCll slre-klc zich eehler zuidwaarts circa 2,5 kilometer uil tot over de Vcldwctcring tot aan "Dc Amstcl", die bij de Dooijcrsluis samcnkomt in de Bijlevcld. Hier bcvondcn zich !log ten tie-ntal woningcn en bocrdcrijcn, die in de gcmcc111clijkc aclmjnistratic mel "Dc Geer" werden aangcduid. Hnlvcrwegc ire-fren \ve BOg twcc bocrderijcn aan: hel vcldhuis en cen bocrderij aan het cindc van Donkereind, thans Korenmolenweg. In dit t\veedc deel wordt deze bebouwing !lader besproken. Wc volgcn wecr de ann de hand van voornamelijk burgerlijke stand [Ref. 1] gercconstrlleerde bllisnummcring, zoals die rond 1832 gebanteerd moet zijn ge\veesL In dec! J waren we gevordcrd tot aan de vcenmolen, tbans ccn van de weinige rijksmonumcnten in onze gcmcenIc, lllet huisnul1lmer 37A. Dc aanduidingcn tussell haakjcs achIer de hllisllummers zijn de perceelnurnmers volgens het kadaster 1832 IReI'. 2. 3]. 38 (A-372): bocrderij in eigcndoll1 van Jan Eijkelbof, gaat in 1842 door vererving over 01' Gcrrit. Adriana, Cornelia en Zegert Eijkelhof en worth in 1853 in zijn gebeel verkocht aan Cornelia Eijkelhof, eebtgenote van W..!. Woltersdorff. ll1ediscb doctor te Ouderkerk; kort daarop in 1855 aan Willell1 Barneveld, grondeigenaar te Amerongen. Dc boerderij \verd bewoond door de families van WillcIn Burggraaf en later Aart Versluis. In 189 I werd Klaas van del' Vliet cigenaar en bcwoner van de boerdcrij. 39 (A-403): bet "vcldbuis". in 1832 in bczit en bewoond door Mattbijs Oudsboorn. bouwll1an. Een vcldhuis is ecn versIcrkte woning, die gebruikt kon \vorden als verdedigingswerk. Het veldhuis in Wilnis (tllans Veldbuisweg 2) is in oorsprong rond 1600 gebouwd en daarll1ee de oudste woning binnen de gemeenle. Recent is de woning op de Rijksmonumentenlijst geplaatsL Eigcnaren zijn acbtereenvolgens: Dirk Cornelisz. Oussoren, Willem Oussoren (1852), Jan Fokker (1853), Aalbcrt Oussoren (1878), Elisabctb Fokker (1890), Bart van Walderveen (1910) en Dirk Hogendoorn (1912).
!-JC[
Vcldhllis (Vcldhlliswcg 2)
13
De Geer Dc buurlschap Dc Geer is gctckcnd in de bijgaandc kaart, mel de huizcn 40 tot en met 49 beginncnde bij dc Dooijersluis cn dan richting Wocrdcnse Vcrlaat tot aan dc Wilnissc Zuwe. Aan de Wiluisse Zuwc, bij de Vcldwctcring, Jigl dan nog huis I1Ul1l111Cr 49.
40 (A-570): in het bezit van Jan van Waardcnburg, bOllwman Ie Locncn en in 1871 van Jan Griffioen, vce-houder Ie Oudhuizcn. Hel huidigc adrcs is Gccrkadc 53. Dc
I1U
aanwczigc sJuiswachtcrswoning
staat op de gemcclltcJijke 1l1011Ulllcntcnlijst en date-crt van circa J 900, 41 (A·569): in bezit en bewoond door Arie en in 1860 door Jan Griffioen, vechouder. In 1899 gaat het cigcndolll over oj) Jan Jans/non Cazanl, vce-houder. Het huidigc ad res is Gccrkadc 54. 42 (A·605): in eigendom van Paulus Willem Bosch van Drakenstein, rentenier te Utrecht en in 1841 van mI'. Frede-rik L,odcwijk Herbert Bosch van Drakcnstein, rcchtcr-plaatsvcrvanger te Amsterdam. Dc boerdcrij \vas in gcbruik door Willem Oussoren, bouwman. Bet huidige ad res is Gcerkadc 45. 43 (A-728): boerdcrij in eigendom van en gebruikt door Willem Blokland en later zijn weduwe. In 191 () is de boerderij door de tocnmalige eigenaar Thcodorus Voorn, veehouder, vernieLl\vd. 44 (A-762): boerdcrij en eigcndom van en gebruikt door Arie van Oostrom, bouwman. L,atcrc cigcnaren 7.ijn Hermanus Eldering (1877), Adam Versteegh (1885) en Gcrrit Janmaat (1901), die de woning in 1927 vcrnicLlwde. 45 (A·807): boerderij in eigendom van en gebruikt door weduwe Gijsbert Zaal en later de familie Smorenburg. In 1907 wordt de boerderij verkocht aan de Levensverzekering Maatschappij "Utrecht", die de boerderij in 1910 verbouwd. Huidige adrcs is Geerkade 2 I (Wcideveld). 46 (A-812 en A·813): twee woningen van de R.C. Annen van Tcekop, waarschijnlijk in 191 1 hcr· bOllwd. De bewoning is niet goed te achterhalen, waarschijnlijk door een groot verloop. 47 (A-820): eigendom van de weduwe Schade van Westrum te Amsterdam, later Dirk Lammers, grondeigenaar te 's·Gravenhago (1862), Abraham Kool, bouwman te Nieuwkoop (1864), Goert van den Bosch, landbouwer te Wilnis (1883) en Teunis Hogendoorn, bouwman te Kamerik (1894). In 1897 werd dit pand evencens door de Levensverzekering Maatschappij "Utrecht" gekoeht, die het in 1934 vernieuwde. I-let huidige adres is Gecrkade 14 (Veldzicht). 48 (A·882): boerderij van de h1l11ilie Plomp, in 1832 in bezit van Hendrik Plomp en vcrvolgens Ario Plomp (1858) en Ario Plomp (19 I2). Dc boerderij op het huidige adrcs Goerkadc 10 wor,h nog steeds bewoond door de familie Plomp. 49 (A-854): woning in eigendom van Jacob Bosman cn later Arie Roeleveld, vecnman te Wilnis. I-let 11llis Iigt aan de Wilnisse ZlIwe bij de Veldwetcring. Het panel op het huidige adres Wilnisse Zuwc 35 (Lucie Hoeve) stamtuit 1908.
Rcferenties: 1. 2. 3.
Burgerlijkc Stand Oudhuizen, overlijden 1827 - 1857, GA W inv. nr. 175,278. Oorspronkclijke Aanwijzende Tafel (OAT) gemeente Oudhuizen (later Wilnis). Kadastrale loggers betreffende Wilnis seetie D (Oudhuizen), 1832- 119401, GAW inv. nr. 646·650.
Literatuur: 1. Bruijnc, F.Ii. dc, "Dc Ronde Venen, Een sociaaI-geographisch studie van een gcdccllc van het HolIandsch·Utrechtseh weide landschap", Rotterdam·Utrecht, 1939. ') Linden, B. van del', "[)e Cope, Bijdragc tot de rcchtsgcschiedcnis van de opcnlegging del' Hollands·Utrechtse laagvlakte", Assen, 1956. 3. Bloed, Drs. A., e.a., "Van Wildernis tot Ronde Venen, grepen uit de geschiedenis van Wilnis", 1984. 4. Ginkel-Meester, Saskia van en L~igers, Hans, "De Ronde Venen, geschiedenis en architectuur", Monumenten·inventarisatic Provincie Utrecht, SPOlJ·Utreeht, 2001.
14
Kaan van Oudbuizcn, bllllrlSchap Dc CicCI', silllHtic 1852
15
Een rijksweg door De Ronde Venen bleek ongewenst bewcrkt door loop Frankenhuizen en Fred de Wit De.gei)'()le(~rdeliggingvan(ler()ndeveensed()rpen.·is1Jekend..E~uwenl(111g2U1I . el'slechtsdrie..·l)ntshlilings),vegen. DcMU{!recll1ScZu\:lJ(;,verzorstde.'verbil1diI1S,lnet,,·Uith{)orJl,l)e"sfnalleell"va({kol1bega{lnb({J~eJVilnisseZI,llvevocrt
richlil1g1Yoerden(~l1de
t!oorde",Ptol}incie.,(Jtrechtvaak slechtonderhoudenTer.Aase,,'ZUIVCJ1U)etjeheb/Jella]s je
nallrlJlfecht'•.• lvilt.Alldercl-j!egCJI,',",.belu:llvctlieiover,het,'lFoter",'2:Un",erll-iet; ,pas in 1943,als,,·t}eMUdreclltse.,zuive OOSfJvoardsH'O(dIller/en gd, .lVO /'lit hetg ebiedtoegankelUker..Alaa r daa r blUff hervoorlopigbU.
Alles in het teken van de auto Na de oorlog voigt de wcdcropbOl1\v. De dorpcn grocicn uit hun jasjcs en zoeken de ol11ringcndc polders op om claar huizCll tc bOl!-
wen, Bet inwonertal vcrclricvoudigt. Dc welvaart neclll! toe en
daarmce het autobczit. Dan k01111 de rocp om uitbrciding van hel overbclastc wegcnnct. In 1966 komt de Tweede Nota Ruimtclijke Ordcning, twec jaar later gC\lolgd door 8CH rijkswcgcnplan. Alles staat in het te-ken van de auto. Op J6 juni 1971 maakt het ministerie van Rijkswaterslaal (RWS) het on twerp trace van rijks\Vcg 3 (A3) opcnbaar. Ecn zcsbaanswcg met cen ze-ven meter brcdc middcnberm tLlsscn Amsterdam en Rotterdam dwars door de Rondevcensc polders. De \veg zou de bestaandc vcrbinding langs Schiphol en Rijswijk ontlaslen en de afsland tussell bcide steelen van 76 naar 5S kilometer tcrugbrcngcn.
Het trace Rijkswcg 3 bcgint ergells op dc pick \vaar IlU aall de Al 0 (rolldv./cg Amsterdam) het station RAJ ligt. Vandaar onder de A I0 door richling zickcnhuis Amstclvccll. (Onder de A9, bij de afslag Ouderkcrk, ligt nog steeds de lOen gemaaktc 'lansluiting mel de A3). Yanda'll' g'lat de wcg zuidwaarts door de polder Dc Ronde HocI' naar Nes aan de AmsteL De Amstcl worth gepasseerd via een v'lstc brug met e-en doorv'larthoogte van 5,7 meter.
Bij de Oude Waver weer over cell vastc brug, dit kecr mct een doorvaal'thoogtc van 2,5 meler. In de polder Groot Mijdrechl daalt de wcg naar 3,6 metcr onder NAP cn blijft laag tot het lrace van de toekomslige Rijksweg AgO is gepasseerd. De-I.e nie-uwe rijksweg, die over Yinkcveen en Inloofddorp de A2 met de A4 ZOll moeten verbinden zou moeten kome-n ergcns ten 1100rden van en parallel aan de 521 (de huidige N20 I). Die A80 is vanwege geldgebrck al heel snel llit de pJannen vel'dwenen. Bij de Middenwcg wordt de 521 gekruist, dan voigt een vaste brug over de Kerkvaart met cen doorvaarthoogte van 23 meter. Dc weg duikt daarna 3,5 meter diep de polder Dc Dere!e Beclijking in, gaat len oostcn van de 5challekerkenveg dv/ars door het kassengcbied, krllisl de Oosterland·· en Westcrlandwcg om vandaal' richting Kromme Mijdrccht te gaan. D;:wr kom1 cen vaslc brug met doorvaarthoogtc van 5,5 meter. Dc \veg vcrvo]gt langs Nieu\vkoop, Zwammcl'dam, Wacldinxvccn om bij Nicuwcrkcrk 'lan de IJssel 01' de A20 te worden 'langcslotcn. Yolgcns de nola zullen de n'laslgelegcn wegcn langs de Amstel door de A3 hoog worden gckruist. Dil geldt ook voor de v·/egen rond de Olldc Waver. Aansluitingen komen er nict. Dc Botsholse dwarsweg en de Veld\veg \vorden omgelcgd en gel'.amenlijk over de A3 heen gelcid. Dc bestaande 521 zaJ \vorden gckruisl. Dc nieuw geplandc 52 J, ten
16
zuidcn van de bestaande, zal op de A3 \vorden aangesloten. (zie tckening) Verwaehl worth dat de A3 een 'miJjardcn project' \vordt met om de 20 km benzinestations en om de 10 km parkeerplaalsen. H'llvenvege is een \vegrestallrant gepland.
Inspraakavonden De nota van RWS en drie tekeningen liggen in juli 1971 terinl.age op de sccrctarieen van de gemeenten Mijdrccht, Wilnis en Yinkcveen. In augustus 1971 voigt in de Meijcrt cen voorJichtingsavolld gegcven door ambtcnaren van RWS. Daarna is cr gcle-genhcid tot indienen van sehriftelijke bezwarcn. Dc Hoci' richt hel acliecomitc Vinkcnslag op. Op \voensdag 27 oktober worden de ingediendc bCl.v·,1arcn l11ol1dcling toegclicht. Aan het woord komcn voornamclijk ornwonende boeren, tuindel'S en particliliercl1. In het voorstel loopt de wcg in Mijdrcchl langs cen dorpshuis, cell zwembad met ligwcidcll, langs tennisbanen en dwars door een gcpland kassengebied. Gevrcesd worth voor af· braak van reeds gcboll\vde kassen, gelllidshinder en stankoverlast. Dc algemenc I11cning is: "c']ecn weg door het Groene Hart". Boeren beplciten rllilverkavcling, want de weg doorsnijdt hun land en laal waardelol.e hoe-ken grond achter. Yinkenslag opperl bundeling van bezwaren en \vil ditlaten codrdineren door de heel' Bennink in Dc Hoci'. 01' 6 december 1971 voigt
weer een hearing. Dc gemccntc Mijdrecht wil de weg 650 meter westwaards vcrlcggen, lodat hel kassengehied gespaard blijft. YinkcnsJag legt de nadruk op het milieu en het feit dat het Groene Hart in de tweede nota Ruimtelijke Ordcning tot nationaal park is verklaard. ILO (interlokaal milieuovcrJeg), een samenwerkingsverband van randstadbcwoncrs, SlUllft minister WiJlem Drees jr. ecn nota waarin zij wijst op de schade aan het Groene Hart. Zij eoneludeert dat de A3 geen oplossing levert, \vant de grote steden kUllnen hel grote verke-ersaanbod ge\voon niet verwerken.
Een varian! Tien fcbruari 1972. Weer een hearing met RWS. Hel gaat om een variant waarbij cle A3 wcstwaards wordl vcrlegd, een Ius om Mijclrecht heen. Bezwaren of suggesties moeten v66r 26 fcbruari zijn ingediend. Dc Ius hegint bij de kruising van de S21 met de Middenv./cg en komt bij de Westcrlandweg wecr op het oorspronkelijke trace. De Schattekerkerweg wordt afgcsJotcn cn de OostcrJandwcg gaat met een viaduct over de A3 heen. Dc Derde Zijweg wortH ook afgesloten. Enkele boerderijen lulJen moelen verdwijnen. Het weekblad 'Dc Ronde Vener' spreekt van een nutteloze hearing. Dc discussie tussen de bezwaarden gaat nief over hel niellwe trace., maar over hun ll1ening dal de A3 er ge\vool1 niet mag komen. Voor de voorlichtcrs van Rijkswaterstaat is dat bekende kosl. De hearing is volgens de krant al spoedig een hccrlijk 'onde-rons' babbcltjc fussell mensen die de kracht van hun tcgenstander al lang kennel1. Tot cell echle dialoog is het nooit gekomcn. Te vccl ovcrheerstc het gevocl dat "dies al was beslist en bezwaren niet seriellS louden worden genomen. Uiteindelijk hebben 'II die protesten resultaat gehad. Half februari
1972 deelt minister Drees de l\veede Kamcr mec dat er gClien de ollt\vikkelingen ernstig gestu·· deerd wordt 01' de vraag of RW3 niet van het wegcnprogramma kan worden afgevoerd. Op 26 fcbruari eoneludeert het dagblad Rijn en Gouwe dat het planologisch auto·· matisme van RWS. om voor de auto stceds maar nicllwe wegen aan te leggen, ernstig is geknakl.
He! einde De A3, \vaarvan in cle jaren '60 al sprake \vaS is er nooit gekomen. Jammer voor Mijdreeht want die gemecnte zag met de aanJeg er van cen mi,le]el OJ11 het dorp te ontlasten van het vele doorgaande verkeel'. Een poging in 1961 van het Mijdrcehts gemeentebestullr om zowel de Oosterlandwcg als de Westerlandwcg met de A3 te verbindcn wor(It' vanwege de korte afstand naar de aansIlliting op de provineiaJe weg door RWS resoIUllt de nek omgedraaid. Volgens de direetic RWS is een rijksweg er nict om de kern van een klein dorpseentrum te ontlasten. j
De 521 word! verdubbeld Rond dezelfdc tijd komt de S21 in het nicllv,/S. Dele al jaren bestaande provinciaJc weg tussen Heemstede en HilversuJ11 is druk geworden. Op hoogtijdagen rijdell er tussen Uit!1oorn cn Hilversum we! 20 auto's per minllut. Aangezien de aanleg van de A80 door het Rijk op de lange baan is geschoven en er waarschijnlijk niet kOJ11t, is verdllbbeling van de S21 belangrijk geworden. In Aalsmeer is die provinciak \vcg voor een dee! ,t! vierbaans gemaakt. Resteert doortrekken naar Uithoorn en dan verdel' naar Mijdrccht. Dit doortrekken is een laak van de provincies Noord Holland en Utrecht. Maar Uithoorn wil geen dijklichaam mel daarop een vierbaansweg dv·/ars door het dorp. De provineie Noord Holland hoort de protesten en neemt een afwachtende houding
17
in. De provineie Utrecht ziet lieht en komt met twec oplossingen om de kom van Uithoorn te ontzien. Een noordelijk of een zuidclijk trace. Dc ecrste j.Oll bij Vinkeveen aansluiten, de laatste bij Mijdrccht. In juni 1972 laten GS van Utrecht weten de verdubbeling van de S21 01' te schorten totdat duidelijk is wat Noord Holland wi!. In september 1972 J11eldt Provineiale Waterstaat van de provincic Utrecht dat, gelet 01' de ontwikkelingen, er de komendc Viren rekening moet worden gehouden met cen versleehterende situatie op de S21. En dat is uitgekol11en. Besilliteloosheid, geldgebrek bij de rijksoverheid (A80) en protesten van OJ11wonenden hebben er toe gclcid dat er niets is gebeurd. Anno 2000 is er weer disclIssie over de S21, nu N201 geheten. Dc N20 I wordt volgens de plannen van RWS cen vierbaansweg len 1100rden van Uithoorn om eenmaal over de Amstel als tweebaansweg richting Hilversum te gaan. Dc protesten gaan over de manicr waarop de Amstel wordt gekruist en de aansluiting op de bestaande N20 I. Omwonenden aan de Utrechtse kant 'lien liever een aquaduct clan een hoge brug. Andere omwonenden l.ien filevorming en vrezen overlast. Omlegging is prima, maar nict in de buurt van mijn acbtcrtuin is het motto gcworden. Als de geschiedenis zieh herhaalt is de lIitkomst van het plan tot omlegging van de N20 I voorspelbaar. Vandaar dele terugblik. Bronllcn: S!rcekarchicf Vcehl ell Venell. Kranlcnkl11pscls J 97 J waarin opgc.nomc.n de wcckbJadcll Dc Dorpslem en Dc Ronde Vencr
'~"
..... "
(
,
~;
.
Jii
0"
:
If.! ~ • .j ,. :'~ ~,'
,
?
/',
'
I:: I I--I~I Lr,\~C van ~l,~ ~3"V~I:1 n~)()nll~a'\l: I.l,lid vlak langs Mi',i(,lreclll, waar lo~n nel de kasscl1bollW langs de Scha((cnkcrkerwcg was bec>0llncn. lid ondcls{c II,Ke, V
nd,ll
wesl mel aanSIUIlll1g op de A3, IS de geplandc omgclegde pnwinciale wcg 521.
Een overzicht van de opgraving aan de Dorpsstraat in Mijdrecht door Herman
Le1~rs
Dc eerstc aanwijzing, dat er in de Dorpsstraat in Mijdrecht cen opgraving zou kunnen kamen, kwam aI enkele jaren geleden, met de sloop van het Nuts·· geboLlw. Op die pIaats zijn toen enkcle boringen gezet om een indruk oj) Ie doen van de aanwezige rcstcn van vroegere bcwoning. Deze boringen bo-aven . l1let veel hoop op resultaat. Van de vier meetpunten was er cen vervuild met o!ie, waarschijnIijk van een oude hllisbrand-installatic, tVlce anderc gaven aileen wat wortds en takjes. Er was slechts ecn boring met cen klein beetie aardewerk. Dat was te wcinig voor nader onderzo~k op dal moment.
had C(LV. het archeologisch onderzoek, maar dat dit niet onmiddellijk kon bcginnen, daar de zware machines voor het grondwerk een ongestoord terrein nodig hadden. Het grondwerk bestond uit twee delen: Bet aanbrcngcn van cen dan1\vand rond het he]e pelTecl en het maken van geboorde heipalcn voor de niell\Ve bcbou\ving. Dezc activiteiten \verden vlak na niellwjaar 2003 afgerond. Dc cerste archcologische verkcnningen begonnen !J1 hel weekend van II en 12 janllari 2003. Dc grond \vas op vrijdag nog \vat bevroren, maar er kon een begin gcmaakt worden met een aanla] onder10ekspUtlcn langs de Dorpsstraat, omdat op dcze pIck, langs de oorspronkclijke ontsluitingsweg van Mijdrecht, de meeste kans op bewoningssporcn was. Dit was ook het geval bij de vorige opgraving, nan de andere kant van het gcmeentchuis, voordat daar de nieuwe winkels met appartemcnten bncbOLlwd werden. De aansluitcndc zaterdag werd benut om de eerste puuen verdeI' uit te graven, en de bodemprofielen, die in dele putten te zien waren, te tekenen en
L--
In de zomcr van 2002 k\vam cr mccr schot in de zaak. Er \verden voorbereidingcn gctroffen voor de sloop van de J::"ortis bank, cn van de winkel van de Decoreltc, waarin eerder Van Spengen \vas gevestigel. Eilld september is er cell kort gesprck gewccst met de uitvoerder, Richard Reurings van bouwbedrijf Midrelh. Dit gesprek werd begin oklobcr voOrlgezet met Paul Bongers, cOClrdinator veldwerk van de Archeologische Wcrkgroep Nederland. Hicrbij bleck, dat de uitvoerder cen leer positieve instelling
18
Wobers van aannemersbedrijf Ravenhorst) vee I bovengrond had we-ggegraven, dal voor het onderzoek van mindel' belang was. Bij het schoonmaken van de wand, enkelc meters uil de Dorpsstraat, kwam een witte scherf naar voren. Na het fotograferen en tekenen kon deze uit hel profiel vi'orden gepcuterd, en tot onze verrassing was hel ecn HEL.. E kan van Sicgburg aardcwerk, cen z.g. Jacoba-kannetje. Deze kan is gedaleerd lusscn 1350 en ]425. Ook bij dc andere putten kwam vecl materiaal lc voorschijn, o.a. e-en soortgelijke Siegbllrg kan, maar in stukken. Omdat dit het laalsle weekend was, waarin de hele bOllWpllt nog onderzoe-hl kon \:vordcn, is ook op zondagmiddag HOg \vat gegraven. Hierbij is de aanleg van een slOOI gevonden, vanaf de Dorpsslraal het terrein in. Ook is de vcrspreiding van de lemen laag onderl.ocht, vlak bij de damwand. Deze was veel groler dan in het eersle onderzoek en bleek plaatselijk meer dan 10 em dik. De belekenis van deze laag moel nog onderzoeht worden.
te fotograferen. (Bodemprof'ielen l.ijn de zijkanlen van pullen of slolen, die rcchl zijn argestoke-n, om alle lagen in dc bodem goed I.ichtbaar te maken.) Ook werd de NAP hoogte van elk profiel ingemeten, op basis van een pJck aan de Dorpsstraat, waarvan de hoogle door de bouwers aan de archeologen was doorgegeven. Van de vier gegraven pullen vicl de meest l.uidelijke (hel verst V;111 het gemeentehuis) aJ spoedig af, omdat daar vrijwcl geen aarde\verk of andere resten werden aangelroffen. Aileen (riel)veen. Dc pUI in de hoek nabij hel gemeenlehuis Jcverde de meestc informalie op. Op ongeveer 2,5 meter diepte kwam dam een laagje Ieem ie voorschijn, juist op hel 001'spronkclijke Veell. Door cell scherf van aardewerk kon del.e laag v\'ordcn gcdalecrd op ongevcer 1300 na Chrislus. Ook de pUI. die eokele melers verder langs de Dorpsstraal was gegravcn, leverde veel vonc!stmaleriaal oj). Er werden o.a. enkele kleine munlen gevonden. Del.e munlen c!atcerden van 1600 101 16] O. Door dil sueees werd iedereen enlhousiasl. Eehler hel leek er 01' dal de houwpul in de dagen hierna al ZOll worden uitgegraven, zodat verder onderzoek in del.e hoek van het terrein onmogclijk I.Oll worden. Na overleg lussen de archeologen, de hislorische vereniging, de uitvoerder, en de directeur vall Midrelh (.loop Leliveld) is bereikl, dal de belreffende hock van de bouwjJut wat later ZOlJ worden aangepak!. Zodoende was crook hel volgende weekend weer vee I gelcgcnheid om ondcrl.oek te doen. Dit gcbellrde in wat beter weer dan daarvoor. Het was in de pUI (uil de wind) lelfs wal warm. Beslolen werd om een aanlal profielen tc bekijkcn langs het gemeenlehllis om de opbouw van de bodem te kllnnen zien vanaf de eersle be\:voningsweg verdeI' hel veell in. Hel werk in de bOllWpUI was gemakkelijker geworden, omdal de llitvoerder van hel grondwerk (Joep
Gelukkig was in het volgende weekend de bOll\vput nog niet helemaal !eeg gegraven, zoclat -in samen-werking met de niellwe llitvoerder Kees POll\V, de stagiere Ellen Mecham en andere bOLlWmcdewerkers, zoals timmerman Martin Kluiver, nog wat extra gekeken kon worden. Hierbij was vooral interessant de sJoot, die hel vorig weekend al gevonden \vas. Del.c was duidclijk aam:vczig in het profiel op een tiental me leI'S vanaf de Dorpsstraat, en loonde O.m. het gebruik van takkcnbossen aJs verstcviging(?) van de wand van de sloo!. Na hel uitgravcn is de grond gebracht nam familic Winkel in Waverveen. Hier is aan de archeologen de gelegenheid gegevel1 om nog me-cr materia'll te verzamclen, om zodocnde het komende versJag over deze opgraving van nog meer gegevcns te voorzien.
door de bewoncrs aan de Dorpsstraat is opgebracht om droge voc-ten le houden. En dan te wclen dat inklinking en vcrzakking nog lang nicl ten cinde is.
19
Inkwartiering tijdens de Bataafse Republiek door Marga Jacobs-de Ligter
Inleiding
blijven. Mel hel uilroepen van de Balaa1'sc Republick trokkcn deze soldalen verdeI'. Helaas verliep dil niel allijd !.Onder problemen. Op 14 maan arrive-erde er ee-n compagnie artillcrie van 150 man onder Iciding van kapilein Ortmcijcr. Deze toondc een patent van het Comite Militair uit Den Haag dat mede gC-lekend was door de Franse generaal Pichegru. Deze compagnie moest te Mijdrccht en te Vinkevcel1 worden ingekwartierd. In Mijdrecht blcven een kapitein, vier officieren, vijr bombardiers, een chirllrgijn, een cerste bombardier en 67 korporaals of gemeel1, tezamen 78 man, alsmede een chinll"gijnsvrollw, een bombardiersvrouw en ncgen kanonniersvrouwen. Dc ovcrige manschappen gingcn naar Vinkeveen. Op 20 maar( werd een coml11issie tot inkwartiering samengesteld, beslaande uit de burgers Jacobus Knij1'1', Piclel' van Gcelen en Adrianus verdam. De burgers die bezware-n hadden legcn de vnorge-stelde- inkwarticring, konden bij de I.e personen een met re-denen omklee-d bewaarschrift inclienen; de cOlllJ11issie- zou zich dan beijvercn deze be1 zwaren zo spoedig mogelijk weg te nemen. Wat de-nke-lijk niet betekcnde dat ze aan de inkwartiering konden ontsnappen. Hoogslens werd misschien wat meer legemoetkoming in de kostcn aange-boden.
Van lllann tot I11ci 1795 \\le-rd, na bel omvcrwerpcn
vall het stadhoudcrlijk regime, mel de Fransen 011dcrhandcld over een oodcding vcrdrag. Deze moei·· lame bcsprckingcn rcsuHccrdcn in hel Haags Vcrdrag van 16 mei 1795. Hoewel de Balaa1'sc Republicl< door de Fransen crkcnd we-I'd en als bondgenoot geacccptccrd \vas, \:varen de ciscn die de Fran-
sen sic-Jelen, !lief be-paalc! gunslig Ie nncmen. Naast de bClaling van honde-rd miljocll gulden voor dc huIp die Frankrijk ve-rlcend had bij het omvcrwcrpcn van hel sladhoudcrlljk hewind, hcpaalden ze onder meer dal de Bataafse Republiek dcrtig oorlogsschcpcn en de helft van haar landlTwcht onder Frans commando mocsl slellen. Bovendien moesl de Repuhliek 25.000 Fransc mililairen onderhoudcn. vele sleden en dorpcn werden met inkwarticring bclast en 1110eslen voor hel groolsle deel van de kosten voor deze lroepen opdraaien. Bij de pJaalsing van de troepen maakte hel niet uit of de bewoners nu wei of niet op de hand van de Fransen waren geweest. Ook het idee dat dele inkwarliering van korte duur zou zijn, werd gcJogenstrafL Deze inkwartiering was, naast de enonnc schuldcnlast waarmee de Republiek opgezadeld werd, voor de bevolking hel moeiJijksl Ie dragen.
Eerlijke verdeling Omdat Wilnis en Ouc1huizen nog geen inkwartiering hadden en Mijdrecht hiermee sinds het begin van de rcvolulie onafgebrokcn hclast was, wenl aan de Provisionele Reprcsentanten 's Lands van Utrecht e-en ve-rzoek gedaan om van de ingekwartierdc kanonniers e-en eve-nre-dig aantal in WiJnis en Oudhuizcn te mogcl1 cletacheren, zodat een gelijke verdeling van de lasten kon geschiedcn. Dc representanle-n konden hie-rover blijkbaar geen besluit !lemen, want het verzoe-k werd naar het Comite Militair in Den Haag gezonden. In Mijclrcchl werd hierop onmiddellijk gereagecrd en men besloot dat Hendrik de Bruijn onverwijld naar Den Haag moe-sl afreizen om daar - op de geschiktste manier - een verzoe-k tot gehcle of gedeeltelijke vcrpJaatsing van de troepen te doen. I-her was ineens sprake van gehcle verplaatsing. Inkwartiering vormde voor de bevolking uiteraard cen zware belasting en Mijdrecht had veel moeile om het grote aanlal soldaten eell goed onderdak en voldoende voedscl te verslrekken. Dc Bruijn kreeg hel comile niel le spreken. Hij overhandigde daarop het vcrzoek aan Hcnelrik de Lavoje, een burger uil Mijdrccht, die l.ich in Den Haag ophield. Deze beloo1'dc alles in hel werk te sleJlen om het patent veran-
Inkwarliering in de Ronde Venen Op 25 mei 1795 ontving de municipaliteit van Mijclrechl beriehl over cle mel Frankriik geslolen alliantie. Jacobus Verdam, secretaris van de Vaderlandsehe Soeicleil (cen patriotlischc inslelling), 1'ellciteerde de mllnicipaliteil meteen met de geslolen overccnkomst en de vcrbintcnisscn mel de r;'ranse Repllbliek. I--lij sickle voor ecn gedenktcken voor de vrijheid 0]) tc rich len en elil door cen plechtigc, bllrgerlijke maaltijd openbaar in Ie wijde-n, lodra het verbond was gcratificcerd. De mllnicipaliteit reage-erdc enthollsiast op clil voorslel. Naast een '01'denllijk versierde' vrijheidsbooJ11, clie bij hel Rechl11llis werd geplanl (blijkbaar cen tweede boom, want er was er al eerder een geplant), werden ook twee 'ordenlelijke' nationale vJaggen aangeschaft, (en voor op de roomse en een voor op de gereformeerde kerk. Blijkbaar was men nog niet goed op de hoogle van de precicze inholld van e1it vcrdrag; ande-rs had men waarschijnlijk mindel' enthollsiast gcreageerd. Begin janllari \\laren in Mijdrecht nog EngeJse troepen ingekwartierd. Laler in de maand kwa111en een onderofficicr en een kwarticnnaker van het korps jagers van Lunninck zich op £Ie hoogte stellen van £Ie 1110gelijkhcid tol inkwarliering voor ruim dertig man en Iwinlig paarclcn. Zc zouden slechls cen nacht 20
dCI'd Ie krijgen. Dc 111unicipaliteil na111 hier111ce genoegen. Op 25 april ontving de gemccnte de gewenste tocstemming. Een deel van de op dat momenl uil 80 manschappen bestaande, ingekwanierde Iroepen mochl in Wilnis en Olldhuizen gedctachcerd worden. Terslond werden 57 manncn en 7 vrOll\vcn overgeplaatsl. In Mijdrechl restcerdcn !log 22 l11annen en 4 vrOll\ven. (rezien de grootte van de diverse pJaatsen slullrdc Mijdrcchl wei erg veei van de ingckwarticrdc pcrsonen weg. Het z\vaarlepllnl van de inkwartiering kwam nu in Wilnis en Olldhuizcn Ie iiggcn. Wi 1nis was eli! gegoochel ook opgevallcn en mcn protcslecrde lerslond tegcn deze vcrdeling. Op 20 juni werd Mijdrechl vcrzochl in volkomen cvcnredigheid van hel onderiing vermogen van de drie dorpen de delachering Ie Ialen plaatsvinden. Mijdrechl haalde bakzei!. Mel wederzijdse goedkeuring werden de ingekwartierden als voigt verdeeld:
Opnieuw soldaten in de Ronde Venen
Tabel 1 ': Vcrdeling ingekwarticrden
Op 30 jllni 1797 onlving de sehOUl van Mij ..
Plaats Mijdrecht Oudhuizen Wilnis "_.. Totaal
Man nen
46 _._.~
17 ..18 81 ,.
Vrou
Totaal
wen 7 2 3 12
S3 19 21 93
mcer Ie achtcrhalen. Ook kwamcn er klachlcn binnen over !let misbruiken van het marsreglemen 1, waarin regels stonclen voor passerende Iroepen. Beslolen werd aile korpsen van hel 13a·· taaf"le leger aan te schrijven. Ten eerste moest dc marsregel van 30 juni, hoe\veJ deze exact moest worden nagevolgd, niel langeI' gerekt worden dan de bedoeling v.ias. Deze regel kon zodoende niet langer dan cen verblijf van tcn hoogste lwec dagcn in!louden. Ten twecde waren de nationale troepen die zich langeI' dan lwee dagen crgens ophielden, verpliehl - lOwel de offieieren als de ge\vonc soldaten _. zelf de kosten voor hun inkwartiering en venering te bekosligen. Dil gold ook voor de vrouwen en kinderen die ze bij zich hadden. Deze kosten zouden dan niet ten laSle komen van de burgers, die al zoveel te dragen hadden.
drechl de me-deele-ling van ccn orficicl" van de zevcnde halve brigade Hollandse infanlerie, dal op de cerslvolgende zondag 190 manse-happen zouden worden ingekwartierd. Deze kiap kwam hard aan. Zovecl froepen had de gemeente nog nooit binnen haar grenzen gehad. BUllrmeester Hendrik de Bruijn was van mening dal Mijdrechl del.e laslen niet alleen kon dragen. 1 Thamen, Uithoorn en Mijdrecht aan hel water zouden aan deze inkwartiering eveneens hun slcenlje moeten bijdragen. I-lij verzocht hiervoor om een Iijst van huisgczinncn aan het waler. De Bl'uijn en Wagenman, die belaSI werden met de inkwarticring a,lI1 het wate!', kregen ongenoegcn met Thamcn en Uilhoorn. Volgens hen werd Mijdreehl veci zwaarder beJast dan zij. Dc municipaliteit besloot daarop voorlaan geen combinatie meer aan te gaan met andere dorpcn; iedel' dislrict moesl voortaan apart behandeld wordell. BJijkbaar verliep deze inkwartiering, ondanks hel aanzienlijk aantal manschappen, niet erg probicmatisch. Verderc aantckeningen hierovcr zijn in de resolutics nameiijk niel Ie vinden.
In Mijdrechl werden de lroepen ovcr dric regio's verdecld: 27 manncn cn 5 vrOllwen in het dorp, 10 manllcn cn 1 vrouw aan het waleI' en 9 111annen en 1 vrOllw in Dc Hoer. Aanvankclijk waren cr II vrollwcn onder de ingekwartierden. Waar die twaalfde vandaan kwam, is niet bckend. Misschicn had zij zich laler bij haar man gevocgd, of was het ecn markelenslel". Na al deze moeite kreeg men op 27 juni J795 van hel Comil6 Mililair llit Den Haag plolseling Ie horen cial de 111anschappcn zouden verlrekken. Terstond na hel verzamelen van aile troepen werden zij op transport ge-steld naar Groningen. Er ging cen zucht van verlichting door de Ronde Venen.
Klachten
De laatslc notities bctreffende ink\varlieringen komen pas in de resoluties van 17 april 180 I VOOI". l-lierbij gaat het 0111 een aanschrijving van de Agent (minister) van Oorlog mel het verzoek de Bataafse Iroepen die uil Duilsland lerugkeerden, mel ' ... inkwarliering ell anderszints te tracleren en Ie behandelen als zij verdienel1 \velke met de grootste moeel en standvastigheiel de verschikkelijkc gevaren des oorlogs hcbben gctrotseerd ... ', 1 Deze soldaten hadden de eel' del' Bataafse natie en de wapenen gchandhaafd. Uiteraard kon de municipaliteil deze oproep niet ncgeren. Men beslool zove-el mogelijk
Toch was nog niet al het Iced geleclen. B1ijkbaar verbleven er nog steeds soldaten en hun gezinnen in Wilnis, gezien de op J6 seplember 1796 door het gemcenlcbestuur van Wilnis aan het Comitc van hct Bondgenootschap te Lande gezonden kJaehlen. Deze behelsden de lasl die de inkwartieringcn tcweegbrachten, alsmedc het misbruik dat hiervall gemaakl wen!. Dit laalste betrof voornamelijk de vrouwen en kinderen. Wal zij precies 01' hun kerfslok hadden, is helaas niel 21
aan het verzock tegemoct te komen.
schappen te huisvesten. Tocb leden de inwoners hier nog niel zo erg onder de inkwarticring als die in de dorpen boven bet IJ, waarnaar Nieuwenhuis ondcrLOck heeh gedaan. Daar lrokken de mcnscn I.elfs weg omdat ze de lastcn van inkwartiering niet meer konden dragen. 1 Yom'al doordat de inkwanieringen niet bij ccn keel' bleven, nam de on rust onder de bevolking toc. Zo waren de troepen weg of de volgendc stonden alweer vool' de deur. Iedere keel' vreemde en waarschijnlijk niet bepaald bescbaafde lui over de vloer: menigccn zag hun komst met angst en beven tegemoel. Pas na het vertrek van de Fransc lrocpen in 1813 kon men weer opgclucht adem halel1.
Tijdcns het be\vind van Lodewijk Napoleon kreeg de NederJandse bevolking opniellw met inkwartiering le makcn. In april 1810 wcrd een lraklaal mel Frankrijk gesloten voor het legeren van een trocpenmacbt van zesduilend man. Dele moest welwillend ontvangen worden. De Fransen gaven zelf de regels VOOI' inkwarticring en voor bet te verstrekken voedsel. De Franse douaniers, gclcgen aan de kust van hCl Koninkrijk Holland. vielcn niel onder deze manlregelen. Dc bedienaren van dc godsdienst, van welkc gezindte ook, louden zo veel mogclijk van dcze inkwartiering worden vrijgesteld. Aileen in uiterste nood ZOll een beroep op hen worden gcdaan. Alle stcden en dorpen kregen ec.n publicatie over de inkwarliering loegezonden.
GeraadpJcegdc bronl1cn
lOud archief Mijdrecht no. 2, ResoJlllics Illaarl 1795. I Ibidem 110. 2, 25 maarl 1795. I Een bllurmeesler is iemand die vcral1lwoordeJijk was voor een bepaalde bUlin, onder andere voor de beslraling en de vcrlichLing. I lbidem no. 1, ResoJutics J7 apriJ 1801. 1 T. Nicllwenhuis, Kees!JOIu!ell ell prillSIIWIII1CIl. DlIrgcrdam, l~ansdorp ell HolisJool. 1780-1813 (;1"p. 1986) 110-
In dc Ronde Venen werd Mijdrcchl ovcr hel algemeCll het zwaarsl belasl mct de inkwarlicring. Hoewei de municipaliteit lracbae een cvenredige verdeling van de soldaten te krijgen over de andere dOl-pcn in de rcgio, ging dil vaak l11oeizaam. Men moe-st zich tot de hoogste instantie \:vcnden om een betere verdeling voor elkaar te krijgen. De andere municipal ilcilcn slonden uiteraard niel te popel en om man-
Fransc soidalcil waren geen lievcrd,ies. Dil gcbcunlc in 1813 in \Voerdcll lijdens de Lerugtocht vall hel Franse Jeger l1aar Frankrijk. Gelukkig zijn dcrgelijke lafcrcJcn Mijdl'cclH gcspaard gebleven. (Jravure colleclic Meulman 'Wocrdell in slaglmaand' BrOil: Gcschicdenis van de provincie Utrecht. Uilgeverij Hel Speclrum 1997
22
De historische vereniging heeft een nieuwe website door]'ouHagen De illlernellers ollder O/1;:,e lalell ZlIllell hel welliehl al gemerkl hebbell,' de site vall de hiSlorisehe verelligillg issillds korl draslisch gewij:::.igd, zowe! wat lay-oul als wal illholld belre,ji, III dil arlikelwordl m h(!(!tdl(/l1ell de websile doorgellomel1. 'Dc Rijnstreek' die zich bezighouden met clIltlillrhistoric en een website onderh;)udcn, te v·/eten hislOrische vercnigingen, musea, erfgoedinslellingen en archiefdiensten. Door op cen inste-llillg te klikkell komt u in de websitc van die instel!ing tereeht.
Als II de site van de vcrcniging openl via het site-mires komt 1I 01' de HOMEPAGE (zie plaatje met mIres aan hel eind van eli! artikc1). Hie-rin vindt Ll in dc linkcrkant (in blauw) de rubricken, waarop geklikt kan worden, Dil geeft onmiddellijk een dllidelijk be-del waal' de vercniging zich allemaal mecbe-zig houcle Dc rubric-ken zijn Ie ondcrschcidcn in informaticf en intcracticf, lcrwijl s011l111ige rubrieken van zoekfllnclies zijn voorzien, 01' de I-IOMEPAGE klint u tevens het gastcnbock bckijken of cen reactic over de website gcvcn door he-llcke-nen van het gaslcnbock. Uw reaelie wordt leer op prijs gcsteld. Ook vindt 1I 01' de HOMEPAGE wat er niellw is op de website en informatic over de wekclijksc vcrenigingsavond.
Interactief en zoekfuncties Er is de nodige aandacht bcsteed aall de inleraeliviteit van cn zoekfllnctics in de sile. Zo kan mcn zieh via de rllbriek LID WORDEN on-line aanmelden 'lIs lid, Als experiment zijn onder "FOTORUBRIEK drie foto's llit dc nog stecds groeiende colle-etie van het streekarchivariaat 'Vecht cn Yellen' te- zien, waarvan \veinig bekend is. Onze vereniging is het streekarchivariaat behulpzaam bij het beschrijvcll van foto's uit ons gebiecL Met dit experiment ;vordt gepoogd via internel informatie over fOIO'S te verkrijgen, wat kan geschieclell door te rcagcren via de rcactiepagilla (rubriek REAGEREN), Deze rllbriek kunt 1I ook gcbruik voor suggcstics, op- of aanmerkinnen of b vragcn door on-linc eell formlllier in te vullen. Dc bedoe-ling is ecn foto te vervangen door een andere, wanneer er voldoellde bekend is van de betreffendc foto, Ook 'lIs experimenl is in de rllbriek GENEALOGIE ecn aantal brollnen in elektronische vorm raadpJcegbaar. Het betren het Re-gistrc Civique van Vinke-vcen, het doopregistcr van Uithoorn voor wat bclrcft de Mijdrechtenaren aan de Amstel en het troll\vrcgister V,ln de Rooms-Katholicke Statie van Waveren.
Informatief De rllbriek GESCHIEDENIS laat in b"rotc lil'nen . het ontstaan en de olltwikkcling van het gcbicd "Dc Ronde Vcncn" zien en vcrlelt aan de hand van dric kaarten uit 1746, 1860 en 1935, die tllssen het verhaal tc :dcn zijn. Hel is het vcrhaal van de ontginning (vanai' cind 1 r' CCLlW), de ontvcning (vanaf de 14 ceLlw) en de droogmaking (vanaf de J 9 ccll\v). Onder Plaalsclijk Be-stullI' in dele rubrick is schcmatisch wcergcgcvcn de ontwikkcling van ncgcn gcrcchlcn nanr cen gCJ11ccnte Dc Ronde Vellen: cell vccl gcvraagd plaaljc. De rubriek BESTUUR geeft informalie over de doclslclling vall de Ycrcniging en de bcstllurssamenstelling. Onder NIEUWS EN ACTIVITEITEN vindl u aclueel nicuws en rccenlc activitcitcn van de vcrcniging. Dna!" is ook ic vinden cen oprocp voor vrijwiliigcrs, die het werk van de vcreniging aetief willen onderslclInen. Daaraan is nog steeds dringend behoe-ftc. Dc rllbriek PROOSDIJER PUBLICATIES geeft informatie welke boe-ken er verschenen zijn via de Slichting "Proosdijcr Publicalies" en met welke bocken de stichting bezig is. In de rubriek WINKEL vindt u inl{lI'lllatie over waf de vereniging zoal te koop heeft (Proosdijkocriers, boeken, video's, CD-Roms), met vermelding van prijzen en vcrkooppuntel1. De rubriek LINKS geeft ecn overzicht van andere instellingen in de provincie Utrecht en hel gebied l
l
'
'
Professionele zoekfuncties zijn ondergcbracht in dc rubricken PROOSDUKOERIER, BIBLIOTHEEK en MONUMENTEN, die bijz.ondere aanclacht verdienen. Het principe van aile dric van deze zockmachines is gelijk: • 1I z.ockt iets (in de "Proosdijkoerier", in de biblioilleck, in de monlltnentenlijst) door l11iddel van een zoekopdracht in de vorm van keuzclijsten; 9 na invulling van een zoekopdrachl en klikken op 'Zoel<' krijgt u cen zoekresultaat; o nadcre gegcvens van een zoekresultaat krijgt u cloor op 'Details' te klikken, Omdat het zoeken naar artikclen in "De Proostkoc-
23
rid', later "De Proosdijkocrier" (te vinden onder de rubriek PROOSDIJKOERlER onder ZOEKEN) de meest uitgcbreide lOekmogelijkheid hetreft wor(!l hier waL die-per 013 ingegaan. Op dit moment is alIc informatie over artikeJcn uit de periodc 1985 tot en mct 2002 (jaargangen I tim 18) in de lOekmachine opgenomcn. Yoor aile duidelijkheid: u krijgt infor-
750 uitgaven raadplegen, welke onze vereniging momenteel rijk is aan boeken, rapporten, scripties, dissertaties, etc. Gezocht kan worden uit woorden uit de beschrijving, waarin zijn verwerkt de auteurs, de titels, plaats en jaar van uitgiftc en/of gebied, welk laatste criterium alfahetiseh onder een balk zijn weergegeven. Als zoekresultaat krijgt u te zien een nummcr (plaats in de bibliotheek) en een beschrijving, De uitgaven zijn in te zien tijdens de wekelijksc verenigingsavonden. Nieuwe verworven uitgaven zullen eenmaal per jaar aan deze database worden tocgcvoegd.
maLic over de arlikclen en elliS niet de Lckslcl1 van artikeJen te zien. JaarIijks za! er een jaargang tocgcvoegd worden. Ciezocht kan worden in cen aanLal selccticcritcria,
waarvan cr minimaal
een
ingcyuld client tc worden.
U bent vrij in de kcuzc van de criteria, welke zijn: o Woorden, waarbij u de keuze heeft uit woorden in de titel Q.t' in de inhoud of vrij lOcken, wat hete-kent dat gezocht wordt naar woordcn in de tite! en in de inhoud. o Gebied, alfabetisch onder de balk wcergcgcvcn. • Iijdvak, van prehistoric tim de 21" eeuw. $ Tref\:voord, alfabctisch onder de balk wecrgcgcYen. (jl Auteur, alfabctisch op achternaam. U kunt uw lOekopdraeht vcrfijnen door meerdere eriteria (hal ken) in te vullen. Ter verduidelijking het Yolgcndc voorbccld: U wilt wetcn wat cr in de "Proosdijkoerier" over oorlogen is geschreven. U klikt in de lOekopdracht onder de balk Trefwoord 'Oorlogen' aan (tip: het trefwoord "Oorlogen" vindt u sneller door op uw toetscnhord de letter 0 in te toetsen en dan via het pijltje V nam 'OorJogen' te gaan) en vervolgens klikt u 01' 'Zoek'. Ais lOekresultaat wordt aangegeyen dat 34 artikelen zijn gevonden, met vermelding van titcls en beschrijvingen. Het hetreft artikelen over oorlogen vanaf de middeleeuwcn tot en met de 20' ecuw. Wilt II allcen artikelcn rIiadplegen over de Tweede WercJdoorJog, gaat u door middel van Terug naar lOekscherm. (hovenin te vinden bij zoekresultaten) terug naar de zoekopdracht. U vult dan naast het lrefwoord 'Oorlogen' de halk Tijdvak in door op de 20' eeuw te klikken en vervolgens 01' 'Zoek'. Ais zoekresultaat resteren er dan 23 artikelen.
In de lOekmachine bij MONUMENTEN kunt u zoeken naar ± 150 rijksmonUl11cnten en gemeentemonllmenten in ons.gebied, die door het Rijk en de gemeentc Dc Rondc Venen als zodanig zijn aangewezeH, Dit jaar zal de Iaatste tranche gemeentemonumenten door de gemeente De Ronde Venen worden vastgcsteld, waarrnee de database zal worden aangevllId, Dc zoekopdracht bcstaat uit 3 halken, tc weten Tekst (wat full-text zoekt naar woorden in beschrijvingen), Straat en Plaats (beiden alfabetisch onder de balk wcergegcven). Het lOckresultaat is uitgesplitst naar soort monument (0 := OemeentemOnlll11ent en R = Rijksl11onument), naar plaats, naar adres en naar beschrijving van de monumentcn (trefwoorden). Door in bet zoekresultaat op 'Details' van een monument te kJikken krijgt II een korte, vaak technische, bcschrijving van het monument tc zien met foto. Aan dit onderdeel worth nog steeds gewerkt: nict elk monument is nog voorzien van een foto en/of heschrijving. Naast technisehe beschrijvingel1 is cr ook behoefte aan historischc beschrijvingen van de monumentcn. Wie van de Jcden van de vereniging voeH zich gcroepen hieraan een bijdrage te leveren? De makers van deze website hebben sedert augustus vorig jaar veel vrijc tijd en cnergie gestokcn in het besprcken van de opbouw van dele geheel vernieuwde site, het maken van deze site met databases, hct 'inkloppen' van teksten, het scannen van tekstcn en foto's, ete. Hoe verder de ontwikkeling van deze site vorderde, hoc enthousiastcr de makers over de resultaten werden. Getracht zal worden de website actueel te houden en eventueel venier Ie verbeteren of te vernieuwen, Heeft u ideeen ter verbctering van de site, op- of aanmerkingcn of vragen over de site, of wilt II daadwcrkelijk meewerken aan de verdcre OpbOllW van de site? Laa1' ons dit weten via de rubrick REAGEREN.
Bent u aIleen gdnteresseerd in de gebeurtenissen in Yinkeveen gedurende de Tweede Wereldoorlog vult u de volgende balken in het zoekscherm in: Gcbicd: Yinkeveen Tijdvak: 20' eeuw Trefwoord: Oorlogen Ais u dan 01' 'Zoek' klikt, resteren er nog 8 artikelen. Wilt u over I artikel meer weten. dan kunt u door in het zoekresultaat op 'Details' van een artikel te klikken aanvuJlende informatie raadplegen omtrent o,a, auteurs, trefwoorden en in welke jaargang, nummer en biz. het artikel tc vinden is.
Mogel1 wij u verwelkomen oj) de website van onze vcreniging: www.histvcr-pl.nI ?
[n de zoekmaehine bij BIBLIOTHEEK kunt u de ±
24
Historische Vereniging wuDe Proosdijlanden H
WlElK.OM op de website van de
!:
GESCHIEDENIS
Historische Vereniging "De Proosdijlanden"
FOTORUgRIE~(
BESTuun Llr) ViIORDEN NIEUVVS E:hl
J.\CTIVITEITEN PFOOSDIJKOERH,i'I
PHOOSDIJEn PUBLICATIES
tc:ken
bekijk
~Ja~:;t:enl:Jo(:k
g(l~:'l:enboek
BIBLIOTHEEl< GEN Et... lOGIE
Nieuw op deze website
fYiONUlV1ENTEN
OS-02-2003 Aankondiging van de artikelQI'l in de nieuvve cdiLie (rnaart 2003) van "De Proosdijkoerier". He\: totale overzicht van de artikelen verschenen tot ell met jaargallg IS (20D2) is met een geheel nieuwe zoekrndChill(~ voo!" u toegankelijk genlaakt.
hRCr-lEOt..()GIE
VVIN!<EL LI!\J KS GASTENBC)E1{
06-02·2003 De activiteiten van de werkgroep Archeologie zijn vanaf heclell te villclell ill cle nJbriek ARCHE'OI.OCIE . .IS-Ot-2003 Ais u de vereniging behulpzaam wilt zijn bij het beschrijvcn van fata's, breng dan een bezo(·~k aan de nieuw12 fotorubrick . .17-0.1-2003 De vereniging wil u laten kennisrnaken met de artikelen in "De Proosdijkoerier", Als voorbeeld is op de website in de. rubriek Proosclijkoerier het artikel uit jaargang 1(J nr. 4 (clecember 2(02) "Het gevecht tussen de 'U 70' en de 'MijclrecI1t'" geplaatst.
__..
_~
.
.
----l
De hOlllcpage van de site \vww.his[vcr··pl.nl Dc gchcel vcrniellwde sile van de hislorischc vcrcniging 'Dc Proosdijlandell'
25
Dc beroepen van vecnbaas, koopman en timmerman \varen in Waverveen en 0l11streken blijkbaar goed betaald, gezien hel feit dat ze op bovenstaande lijst voorkomen. Uit de hier vermelde inwoners \:verden ook enkcJe van de bovenvermelde notabelcn gekozen. In 1812 werden nicuwe kandidalen voor de secrelarispost van de gcmecnle Mijdrecht en Wilnis voorgesteld. WiIlem Stolte en P.G. de Vos waren de kandidaten voor Mijdrecht; Jacob Verdam, die reeds lange lijd secrclaris in Mijdrccht was gewcesl, was kandidaat voor Wilnis. Stolte was door de maires van zowel Mijdrechl als Wilnis naar voren gcschoven. Hel arrondissement van Utrecht was van mening dal Stolte over de nodige kwaliteiten beschikle om de functie gocd uillc ocfenen; bovendien was hij in Mijdrechl woonachlig, hetgeen - gczien de geografischc situatie - noodzakeIijk werd geaeht (NB sehout Heijstek werd hiervoor destijds weggesluurd). Willem Stolle, geboren oplO mei 1787, was klerk op het bureau van de vredesrechter te Mijdrecht en deze I'unetie vcrvulde hij ook op het gemeentehuis van Mijdrecht en Wilnis. Tot april 1810 werkte hij op het koninklijke secretariaat van Hoiland, daarna was hij tot 31 augustus 18] () werkzaam bij de keizerlijke notaris A. Verdam te Mijdrechl. In een brief van 7 oktober 18 I2 van J. Dasgevaeh ("), gerichl aan de burgemeesters, werel de heel' Stolte
Behalve met de conscriptie werden de Ronde Venen onder Napoleon met andere bestuurlijkc maatregelen gcconfronteerd. Op I augustus 18]] ontvingen de maires van Waverveen en Waver ten aanschrijving van de hercn auditeur bij de staatsraad, onderprelCct van Amsterdam van 18 juli ji. no. 296, waarin de benocming vermcld slond van de maire, de adjuncl-maire en de municipale raden. Bij bes]uit van de heer Request-meester, Graaf des Rijks, Lid van het Legioen van Eel', Prefekl van hel deparlemenl Zuiderzee, waren de volgende personen, die de eed van gehoorzaamheid aan de conslitutionele wellen van hel keizerrijk en van trollW aan de keizer hadden aI'gelegd, benoemd: Dirk Holland maire, Marten Wassenaar adjllnct-maire en Frans Visser, Jan van Wicringen, Klaas Zondervan, Adrianus Krick en Jeremias de Ru municipale radel!. Op I augustus werden deze benoemingen aan het publiek kenbaar gcmaakt. Dc maires van Waver, Waverveen, BOlshoi en Ruige Wilnis werden in kcnnis gcsteJd van de benoeming van nog vijf municipa1c raden, te weten Jan HouweIing, Hendrik Heijink, Jan Verhoef. Timotheus van den Bosch en Hendrik Klcinzoon. Bij deze benoemingen word een lijst van de hoogslaangeslagenen geraadplecgeI. Uil Waverveen is nog een dergelijke Iijsl overgclevereI waarop de hoogslaangcslagcnen voor de belasling staan venneld.
Tabell: Lysts des plus imposes babitauts de la commune de Waverveen Naam Wieringen, van Koolwijk Wassenaar Visser Breemen, van Grondman Breemen, van Monsbergen lioll\:veling Verhoef Bosch, v.d. Breeveld Vcrwoerd Griekcn, van Grieken, van
Voornaam Jan Jacques Jacob F'rans Cornel is Johan WiIlem Jan Jan Jan Timotheus Cornel is Jan Cornelis Lambert
BeroQ1L .........~.~._~~ . ~ ___Wqonplaats Waverveen winkclier Wavervee-n arts veenbaas Nes molenaar Ncs Wavervcen koopman/veenb. koopman/wi nkel. Achterbos koopman/vcenb. Achterbos boer Nes Waverveen timmerman Waverveen timmerman koopman Waverveen Waver koopman/vee-nb. Waver schoenmakcr Achterbos timmerman Waver timmerman
26
l
LeeftiiQ 62 62
33 64 58 47
3I 45 40
39 40 66 47 73 48
len zecrsle aanbevolen als secrelaris. Volgens Dasgevach, die weI zijn z\vager blcek Ie zijn, was Stolte een intelligent man. Of hij inderdaad henoemd werd. is helaas nielmeer verrneld.
onder de instrllcties. De meest ingrijpende maafregel die genomen werd, was de invoering van de mililaire dienstplicht. Aanvankelijk leek het tijdens het bewind van L.. o dewijk Napoleon nog om vrij\villige indienstlreding Ie gaan, maar onder Napoleon kwam hieraan snel een cinde. Er \"laren niel veel mannen die onder de conscriplie uilkwamen. Hel mag dan ool< niel vreemd hetcn dat in hcl gehelc land hierle1 gen rcgelmatig vcrzet ontslond. Nicmand voe-Ide ervoor in de Icgers van Napoleon Ie dienell, I.eker niet na hel echec vall de Napoleonlische legers legell de Russell in 1812. Eell bchoudcn lhlliskomst \vas niet erg waarschijnlijk.
Zowel onder Lodewijk Napoleon 'lIs Napoleon werd de republiek in andere departcmenten verdecld. Hoc de bevoJking van de Ronde Venen op al dele wijzingen reageeTde, is nitt bekend. Wei \"lelen we dat I.e vanuit Den Haag het ene bevelschrift na het andere toegelondcn kregen. Het gemecnlebe-stulIr had dele bevelcn maar uillc voeren. Uitcraard lal dit de nodige problemen mel zich meegebrachl hcbben. Bovcndien werden de gemeenfebestllrcn bcdolven
I Olld archid' VillkcvCL·Il·W'l\'en'L~cll,L:irclilaire 256, 12-11 IN 1,\
2 Zie J. .1001'. Dc addaar ell hel lam (Amsterdam 20(0)
EERSTE OPROEPINCi VAN 20 TOT
40
JAAREN.
Dc Maire llilU Ouder ~ Amftel toept lir.: bC5Cll op aUc Maosperfoncn, monwbc in bcn Ron-
denhoep, Holer:drecht en Binnebu!wyk, onl:n:r be3c (l3cmecnte / g~boren ;;cbert ben I"'" JanU:lrY 1773 tot tll met bell 3'<"" Deccmber 1792., tell ;'iij :>!fliebrn CEilC Jj)lll.iliour! 2llblllll1if.n,Hibe./ ftegtcrlLlllr of ~ierllrIbllle .:full(tir UCIHcepEl1! om tc wmpm:errcn op ~2l1barr om 2s"'"2ll.\:qH ISIS/ OJ} Dctboo~mJ(iQ ficjJtfJili,$ tc Ouderkerk ann den Amite], Ullt1 uoo.2n1ibbag,'i '0 tot
r
'$namibb(lgg; l~lmtl1; ten Cinbl'<3irfj"boo bCIl \!Ellcn~t tier Natlon'lJc (,ardc tc born 1I1\rfnLlbell/ en om 300 \:uflJel1,~~ l]lll1 .~en.Jet1 / l1r~i l)unne famirir bc !lobiJJe nangUl! tt l1rUnl.-Zp! bie l.1-cr3ll!llltl1 mogter;! om [lilll bec.')c Oprocping'ten !:icpaoloen ooge / l1iptd,]f'. te \:lOltrnen! ;jul, len van RcgLswe~e" mlnueme.'icn 11)06ocl1/ en aim DCt boofh bct Qfonl]oie uon nmme Q[nmpugnie m0clbtll rre!:icla.ut! (lr~ ern £lebrdtt ultll1l1htnbr ball Dtt (1[on, tlllJJem bon ~rtlhirci(! en 3[1Bm tot ~'lclJ1j;lr(ln,tilllJ met mo]bcl1 tocgeloten. -21Hlea'\ CnnfO]lH ~rflui( bun bCll l~trr Prcfec[ bon nct Deparccmem vao de Zuidcl·"ee in bato I S ~J}Jn 181 3. - Dc Rialre yoornoemd
ALB" AU
ECI1 YCCi" wordt gcvnHl.rfcbouv,,( beps~iden dr.~ ell dewy!. L~r.1 urdof,!;
L
U DEN.
U:'U
uur te comp:
de Koostc!S gcfloteu zyn.
1;~
~~=-=-<:~~~:;:;...o=<~~~:;.w~
'fc .... lr.r1<.:tdtlm
~
(cr [lockdfUl::kcry \'"an P. E. 0. R.I e1'. In do:' SliW.ceg I!:t> hoek vnn de N. A>:oh(crbtlrgw~J.
Oprocp 101 dcclnamc
27
7~
Wat vooraf ging
sebecpskok. Het weer hicld zieh aanvankclijk goed die ecrsle dagcn, maar laler zal de bemanning ruw kcnnis makcn met de 'roaring forties, dc beruchlsle slccht-weerplaats 01' aarde'. I-Jet scheepsjonrnaal vermcldl "dooreenlopende deining, z\vaar slingcrend en stampend schip, stortzcetn 01' het hoofddek en lankdeksels" (zoudcn die losgeraakl zijn en zich dan, onder druk van cen lol krachl 7 aall\vakkerendc wind, op rockeloze wijzc over het sehip hcbben vel'sprcid'I).
Gcell haar heen het oYerigens gcscheeld of de "Mijdrecht" had dele rcis nooit kunl1cn makcn; in 1941 namclijk werel ze, op volle zee en in gcalliccrd konvooi varcnd, door cen Duitsc torpedo gClrofTcn en z\vaar beschadigd. Dcsondanks ramdc hel scllip, in delc- gchavcndc staat, alsnog doclbcWLlSl cen
Duilsc ondcrzccboot, die daardoor lodanig beschacligd raaktc clal ovcrgave aan de gcalJicerde vloot de cnigc uilweg bleck. Vonr dele hcldhaftigc daad were! het schip en zijn bcmanning in J 948 ko-
ninklijk ondcrschciclcn. Maar gocd, ciat is cell 'lnder
IJsbergen
vcrhaal.
Na enige tijd komt de Mijdrecht zo dicht bij de Zuidpool dat de stuurJieden 's naehts moeten uitkijken naar ijsbergen, mel behulp van cen (lOCH nie! al 1e moderne) radar. Mevrouw Yinke, die als passagicr (en als vrouw van de dire-cteur van de N.Y. WaJvisvaart) mecvoer, vrocg aan de 3c stu urman E. Platt haar 'te porren' als de cersle ijsbergen in het ziehl zouden komen. Die lielen zich cvenwcl 's nnchls pas zicn, zodal de schrijver van dit dagboek hel wrced yond om "in dezc- barre nacht mcvrouw Yinkc Ie porrcn" en dat elus maar nalieL ... Ondertllssen is men de Barcndsz tot op 1000 mijl gcnadcrd en krijgt men contact via de 'draadloze tclefonie' "I-Iallo Mijdrecht, hier de Willcm Barendsz, wij luisteren uit". Kapitein Tcensma Stllllrt een soorlgclijk woordje Ie-rug. Hel worch koudcr en koudcr en dicgcnen dic buitenwcrk hebbcn, krijgen jasjes van konijnenbont. Zalcrdag 8 januari 1949 komt de Willcm Barenelsz in ziehl. Het cerst zijn de cnorme rook wolken te lien die het schip uilbraakt en "dal is ecn gocd leken wan I dat bete-kent cen rceord-produetic" van walvisvlees, dal men kooklC ter vcrkrijging van traan en olic. Na het etcn l110et de be-manning, ie-der mel zijn eigen specifiekc laak, zich gaan coneentre-ren 0]) het langszij komcn bij de Barendsl, eell werk dat heel !lall\\! luisterl en waarbij het weer nict 111eC\vcrkt (er is nogal wal deining). Dc walvislraan die de Wille-Ill Barendsz aan boord geproduceerd heef{ moet namelijk worden ovcrgcladen in de Mijdrcchl. E~r is mcnigc 'sappige vloek' te horen als men bczig is mel 'kokosrckkcrs en slalen waaiers'. Bovcndien moct er cen 'mandje' worden klaargcmaakl, waarmcc posl, passagiers en slores worden 'overgehiewd'. Er voigt nog meer nautisch jargon. Mcn is in de \vecr mel 'geicn, v·/inchcn en runners'. Nadal de stookolie is
Hier gaat hel on1 de walvisvaart, die na WO 2 011vermindcrd doorging, alhocwcl het zich loen al liel aanzicn dar, indicn men de vangst oj) even grote schaal als voor de oorlog ZOU voortzettcn (vana1' 193 I bijvoorbeeld werden er allecn al in dc Ztlidchjkc ]Jszee (Antarctica) jaarlijks 40.000 walvissen gevangen), de lecen sncl uitgcput zouden raken. Yeel van de ooit 90 soorten van dele maehtige loogdiercn lijn inmiddels llitgestorven en wat restccrt lelt vaak niet meer dan enkele duizenden exemplaren. Hel hierbovcn genoemde lankschip werd gecharterd door de N.Y. Walvisvaart en ingezet om de "WilJcm Barendsl", die onderweg niel kon bijlanken, Ie bevoorraden mel slookolie.
DelJszeein De beschrijving van de reis begint donderdag 30 december 1948 in Kaapstad, met beslemming de Zllidelijke LIslee. Ergens in dele onmeteiijke zee moesl de Willem Bare-ndsl lich bevinden en mcn koerstc aan op de laatst bekende posilie van dil schip. Dc klok werd weer op 'lonnctijd' gelet (ze had steeds Kaapsc lijd gewezen) en mcn voer af in de wctcnschap dal meleen al lware zeegang \vas Ie vcrwachlen, zodra men de TafcJbaai achIer zich had gelalcn. Hel gel110ed van de bemanning wcrd voorts 0]) de proef gcsleld omdal zij, na het gaslvrije en prettige verbJijf in Kaapstad, Oud en Nieuw moestcn vieren aan boord van de Mijdrechl, vcr van famiJie en vrienclen. Bovcndien werden sOl11migen lceziek .... .rvlen I)robeerde de stcl11minn c erin Ic kriJ'nen ,C door het bakken van oliebollen (voor diegcnen mel zecbcnen dan ... ), "cen leken des daags!" lCgt de
28
ovcrgeladcn naar de 13arcndsz, moetcn de tanks van de Mijdrecht worden schoongcmaakt; een zcer preciele en tijdrovendc killS, want in die tanks wordt de Iraan van de Barcndsz overgeslagen. Later steekt er 'n f1inke wind 01' en de Barendsz is 'aan de tippel ges1agen'. Dc Mijdrecht vo1gt haar 'als cen loet hondje'.
De terugweg Dan komI er een weersomslag; sneCll\V, mist en wind teislcren de beide schepen die daarom nogal eens aan elkaar vaslgesjord moeten worden om het overladen 1e vergemakke1ijken. Op 5 februari passeer{ mcn 66 graden Zlliderbreedle (nog dieper hCI Zllidpoolgebied in) en, wonder boven wonder, het lonnctjc komi tcvoorschijn cn het 1ijkl opeens wei leme want de kOll is uil de luchL Een paar clagen later zil de Mijdreehl bijna vol met Iraan (ruim 10.000 ton) en maakt men zieh 01' voor de terugreis. Er komt nog wal post en enigc passagiers aan boord, bestemd voor Kaapstad en Holland en na het 'volle krachl voorllil!' (na het steeds langlaam aehter de Barenclsl. aansukke-Jen) heef! de bemanning het gevocl I1U cindelijk \veer eens flink op Ie sehieten. De Mijdrecht bcreikt na een week weer de 'roaring forties', waar het nll eens windstil en de lee spiegelglad is. Nog 250 mij1 na'lr Kaapstad, wam n1en \voensdag 16 februari 1949 hoopt aan Ie komen. Daar \vaeht weer een gaslvrije ontvallgst en dikke brieven van thuis!
Zondag 16 janllari komt de Mijdrecht voor het eersl in pakijs terecht, met llitzicht oj) een groep lcehonden, die rustig op een ijsschols Jiggen te IJmnebaden. '1'oen '\vij de schols cen eindje oj)zij schoven, keken de snurkendc zcchondcn verontwaardigd om en van ons geschrccll\v Irokken ze I.ich vCl'vo1gens niels aan, I.e dulleD ge\voon door". Aan booI'd van de Willem Barendsz gaal ondertllssen hel volconlinu-bedrijf, wat de \valvisvangst is, in al zijn hloederigheid door. Mell kijkt er dan ook niet van op wanneer cr op zekcr momcnl, tijdens de 1.0veelste llilrllil van stooko1ie en Iraan (dal ging niet in een keer), hel waarschijnlijk niet meer 1.0 frisse stoffelijke ovcrschol van een Noorse leeman aan boord van de Mijdrecht wordt gebrachl om naa1' lijn vadcrland terllg gebrachtte \vorden.
Voor dil arlikel hebbell wij dankbaar gCPlit ui1 hel dagboek V,lIl le Stllllrlll
Aan het woo I'd is drs. Jan 1310111, wate-rschapsarchivaris bij het hoogheemraadschap Amstel, Cooi en Yecht (AGY). j-jij rocpt de lezers van de Proosdijkoerier op cens te kO!11cn neuzen in de nrchieven van het waterscbap. Blom: "Als je 01' de kaart kijkt naar het behcersgebied van AGY, dan zie jc dat Mijdrecht. Yinkeveen en Wilnis aile drie binnen ons gebied liggen. De walersehappell \vaar del.e drie pJaatsen e)Oit onder viele!1, I.oals dc :) Bedijkingen, Groot Mijdrccht, Groot Wilnis- Yinkeveen, behorcn tot de reehtsvoorgangers van AGY. Aile historisehe informalie, die bewaard is gehle-veil van del.e reehtsvoorgangers, is nu in behecr van het hllidige waterschap AGY. Dele archicvcn I.ijn een ware goudmijn. E:'r is een schat aan informatie op te delven," AJs grootstc waterschap van Nederland heef! AGY ook een van de grootste historische \v,1\crschapsarehieven. Door de .laren heen hcbben er lientallcn fllsies van kleine watcrschapjes plaatsgcvonden. Gclukkig is er altijd vce1 bewaard geblevcn. De
vraag is in hocverre- dCle informatie inleressant is voor de Jel.ers van de Proosdijkoerier. 13lom: "lk heb eens gekeken op de website van de Proosdijkocrier en daar gezochl op hel ondenverp 'water'. E,r kwamen lllaaf liefst 12 artikelcn l1aar voren, die allemaal iets mel waleI' van doen hadden." Wie wee! hoevcel 1ezenswHardige artikclen er nog te schrijven zijn voor de Proosdijkoerier naar aanleiding van een speurtocht in de AGY-arcbicven. "Er zijn allerlei pllblicalies over \vater en aanverwanle ondcrwerpen maar hel is nog vee! leuker om de originele documcntcn Ie licn waarop del.e publicaties l.ijn gcbaseCI'd", aldus 13lom. "Dan gHat de geschiedenis cehl voor.ie level1."
\Vie eens Ivil grasc!uinen in de goudnll)nen van de archieven van AGV is van harte Ive!korn.' De archieven ~~UIl IUde/Uk ondergebrachl in lJilversunJ en Noarden. Zie Foor de openinf!,st~jden de webs;tc van AGV (Volv./\v.hhs-agv.nl onder NieUlvs en ir(t'ormalie).
29
Aanvulling redactie:
1994 RAU 1992. 3m. Naarclen
Groot Wilnis Vinkcvecn 1924-1976. Toegang ZJ M
Op de site van AGV staat ook een overzicht van bewaarde archicvcn. Yoor het gebied van De Ronde Ycnen wordcn de volgcnde polders genoemd:
Plaatsingslijst 1992. 7111. Naardcn singslijst BP. 1m. Naarden
Eerstc Bedijking
Tocgang 1970. 7m. Naarden
Kromme Mijdrecht 1966-1976. Toegang J992.
Plaat~
Groot Wcstvecn onder Wilnis 1745-195'9. 1687~] 976.
Tocgang 1932. Omvang
4m. Lokatic: Naarden Tweede Bedijking 1850-1976. Toegang 1934. 3,5m. Naarden Herde Bedijl
Groot Waterschap Ronde Vccncn, 1924-1976. 24m. Naardcn. Andere in het gebied gclegell polders zijn wei gcnoemd, maar de oll1vang van de archievcn is O,Om. Bet kaarlje hieronder laat de oll1vang zien van het hooghecmraadschap Amstel, Yecl1t en Yencn anllO 2003.
Rectificatie In de Proosdijkoerier van december 2002 is op bladzijde 125 een foto geplaatst van de Vinkcveense burgemecster Blom, Deze foto bereikte ons met het verzoek om de lezers te vragen wie de andere afgebcelde personen zijn. Hicrop is door diverse lczers waaronder Alex 13lom, de 700n van de burgemeester, gereageerd maar op een andere wijze dan de redactie had verwacht. Het blijkt namelijk clat cle foto al eens eercler is gcpubliceerd zoclat cle vraag ovcrbodig was. AIle op de foto afgebcelde personen bleken reeds getraceerd. De oorzaak is dat deze foto ons op een andere wijze bereikte dan de vorige foto en wij er niet bij hebben stilgestaan dat die reeds ccrder was gepubliceercl. Wij bieden u onze excuses aan voor dit abuis. Redactie Prooscliikoerier. Yoor dcgenen die HOg cens willen wctcn \vie c1it \varcn: v.l.n.r. staand J.TI1. van Wijk; 1..1. Bakker; W. LcefJang;
W. Borst; F. van Golen; H.M. vall Vliet; G. van Vliet; A. Kolenberg. Zittend v.l.n.r. L.P. Samsom; N.A. Aarsman; burgemccstcr A.C. 13lom; Mw. J. Blom-Kok; J. Samso111 ell gcmccntcsccretaris J. Ekel POlO tel' gclegenheid van de ontvangst van de burgcllleester
30
Nieuwe archiefkaart
Aan onze leden
Sinds kort hanteren aile archiefbeherende instellingen een archiefpas voor toegang tot de instelling en het aanvragen van archiefstukken. De archiefpas bevat een chip met uw persoonsgegevens, een soort digitale pasfoto, die ·tijdens het eerste bezoek van u wordt gemaakt en een barcode met uw registratienummer. Bij het aanvragen van de kaart moet u zich legitimeren met een Nederlands paspoort, Nederlands rijbewijs of een Europese identiteitskaart. De strikt persoonlijke kaart wordt u per post toegezonden en blijft vijf jaar geldig. Men kan de kaart aanvragen bij de gemeentearchieven van Amsterdam, Rotterdam en Den Haag, Het Nationaal Archief, het Groninger Archief, Het Drents Archief, Het Historisch Centrum Overijssel, Het Geidel's Archief, Het Utrechts Archief, het Zeeuws Archief en de rijksarchieven in Noord Holland, Noord Brabant en Limburg. De pas geeft ook toegang tot het streekarchief Gooi en Vechtstreek te Hilversum
De laatste jaren bent u van ons gewend 'De Proosdijkoerier' te ontvangen voorzien van een omslag in kJeur met artikelen opgemaakt over twee kolommen op chamois-achtig papier. Opmaak in letterschrift Times New Roman over twee kolommen begint haast traditie te worden. Afuankelijk van het aantal artikelen wordt gekozen tussen lettergrootte I I of 12. Met lettergrootte I I kun je meer tekst plaatsen dan met lettergrootte 12. Aileen hebben sommige lezers moeite met lettergrootte II. In dit nummer hebben we een proef genomen met een aantal artikelen in verschillende opmaak. De meeste artikelen zijn geplaatst over twee kolommen. Een artikel is geplaatst in een kolom een ander artikel over drie kolommen. In aile gevallen is lettergrootte II aangehouden. Wij vragen de mening van onze lezers. Handhaven van de opmaak zoals van ouds over twee kolommen en lettergrootte II, of anders. Ais u vindt dat het anders moet, dan horen wij graag van u. Stuur dan een e-mail naar het in de colofon genoemde redactieadres. Ais u niet reageert, nemen wij aan dat u tevreden bent met de opmaak zoals voorheen.
Tentoonstelling in het Veenmuseum Van zaterdag 12 april (museumdag) tot en met 14 juni a.s. is er in het museum In de Veenen een tentoonstelling ingericht over de Tweede Wereldoorlog in De Ronde Venen. De geschiedenis van de Vickers Wellington zal daarbij een grote plaats innemen. Het museum is geopend van 14.00 tot 17.00 uur, iedere dinsdag, woensdag, donderdag en zaterdag.
Nb. Het bovenstaande is getypt in lettertype Times New Roman met lettergrootte 12
Genealogie Rijk Tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst op 15 januari werd aan onze vereniging een prachtig boekwerk aangeboden door de heel' C. Rijk. Dit omvangrijke werk werd door een braer van de heel' Rijk samengesteld en ligt thans voor een ieder tel' lezing in de bibliotheek van de vereniging. Hartelijk dank voor deze schenking. Het is een voorbeeld tot navolging.
Nieuwe leden 4e kwartaal 2002 Hartelijk welkom Mw C. Stroer Waverveen Phr. G. Luksenburg Mijdrecht Mw. G. Alblas Wilnis Fam. c.L. Jagt Vinkeveen Fam. M. van der Schraaf Mijdrecht Fam. C. Koek Mijdrecht Dhr. W. van der Broek Vinkeveen Dhr. A. de Groot Wilnis Dhr. Johan van Schie Wi In is Phr. J.J.c. van Beusekom Waverveen Fam. Jac. Zaal Wilnis Dhr. Mr. F. Kroes Mijdrecht Dhr. Chris Woerden Uithoorn phr. C.J.M. Scheenaart Kudelstaart hr. R.A. Schuurs Wilnis hr. E.C. Leeflang Vinkeveen w. Dr. M.Burgman Maarsbergen phr. Hans van Vliet Vinkeveen
pproep uit de Utrechtse courant van 1769
leksl is authentiek) pp Maandag den 2 October 1769 is tusschen Loener Nieuwesluis weggelopen een zwart, grys gespik "eld Engelsch HONDJE , zijnde een Reutje, zeer teel van Poten, met een gebroken Staart. Die ' t zel ve t, egt brengt by Cornel is van Veeren, Hospes aan d, Niewersluis, zal twee Ducaten tot een vereering hebIben, en wie een aanwyzing weet te doen, zal dri, gulden genieten. ~n
~
Kennelijk een zeldzaam hondje.
3J
maatschappelijke betrokkenheid vanzelfsprekend Rabobank ns
t Eve
De Rabobank is er altijd bij. Midden in de samenleving. Want als co6peratieve vereniging weten wij wat samenwerken betekent. Samen werken aan gemeenschappelijke doelstellingen. Kortom: Rabobank De Ronde
Venen is er ook voor u. Behalve financiele steun, stellen wij ook andere middelen beschikbaar. Het gaat bij ons niet aileen om bankieren. Daar waar nodig dragen wij ons steentje bij aan de leefbaarheid en duurzaamheid van de lokale gemeenschap.
etr
d
ze
.
Rabobank De Ronde Venen
Bezoekadres: Industrieweg 42, Mijdrecht Postbus 23 3640 AA Mijdrecht
Rabobank De Ronde Venen
