Risicomanagement niet-financiële risico s

Risicomanagement niet-financiële risico’s De vier ingrediënten voor een tastbare aanpak

Arjan van de Griend CaPAs Openingsseminar - 28 oktober 2015

© 2015 Towers Watson. All rights reserved.

Inhoud • Inleiding: • Risicocategorieën

• 1e ingrediënt: het doel moet duidelijk zijn • Het belang van SMART doelen

• 2e ingrediënt: maak de risicohouding expliciet • Wettelijk begrip / Risk Appetite Statement

• 3e ingrediënt: gebruik scenario-analyse • Risicoanalyse

• 4e ingrediënt: kans en impact afmeten aan doelen • Vastlegging van de risicohouding

• Tot slot 2 towerswatson.com


Inleiding: niet-financiële risico’s

Risicocategorieën Compliance risico Juridische risico’s Integriteitsrisico

Uitbestedingsrisico

Subcategorieën

Operationeel risico

IT-Risico Omgevingsrisico 3 towerswatson.com

© 2015 Towers Watson. All rights reserved

Het 1e ingrediënt: het doel moet duidelijk zijn

Risicomanagement is een middel tot een doel

4 towerswatson.com


Risicomanagement & Pension Fund Governance Hoeveel risico nodig / toegestaan?

Missie & Visie Kernwaarden / Principes

IC, toezicht en verantwoording

Strategie Doelen

Risicohouding

Governance Organisatie & Processen

Evalueren Governance & Management

Management Beleid Ontwikkelen & Uitvoeren

Wie & Hoe bepalen?

Wat toepassen? 5

towerswatson.com


Maak de doelen SMART

Specifiek

Meetbaar

Actiegericht

Risicomanagement zonder concrete doelen is vaag

Realistisch

Tijdsgebonden

Risicomanagement mèt concrete doelen is concreet

6 towerswatson.com


Het doel, de middelen en de omgeving…

Opdracht: Bouw een brug Over de Sint Anna Baai of de Amstel? Voor autoverkeer of voetgangers?

Beheers ons reputatierisico… Beheers ons uitbestedingsrisico… 7 towerswatson.com


Weet waar je naar toe wilt …

"You've got to be very careful if you don't know where you're going, because you might not get there.“

– Yogi Berra

8 towerswatson.com


Het 2e ingrediënt: maak risicohouding expliciet

Risicohouding Risicoavers

Strategie is conservatief, en waarschijnlijk meer risicomijdend

Risico zoekend

Strategie is liberaal, en waarschijnlijk meer bereid om risico te accepteren of (actief) op te zoeken

9 towerswatson.com


Risicohouding

• • •

Positieve houding

Negatieve houding

Kans

Risico

Voordeel behalen

Nadeel voorkomen

Winst behalen

Verlies vermijden

Streven naar excellentie

Fouten voorkomen

Behalen

Falen

Geen risico nemen is geen optie Risicohouding: risicoavers of risico zoekend?

Kosten- en batenafweging

10 towerswatson.com


Het wettelijke begrip risicohouding Doelstellingen en beleidsuitgangspunten vastleggen (art. 102a PW) Risicocategorie / Risk Appetite Statement

Risicohouding: de mate waarin een fonds na overleg met sociale partners bereid is beleggingsrisico te lopen om de doelstellingen van het fonds te realiseren en de mate waarin het fonds risico’s kan lopen gegeven de kenmerken van het fonds (art. 1a Besluit FTK).

Risicobereidheid

Risicodraagvlak 11

towerswatson.com


De Risicohouding Piramide (ideale situatie)

Risicodraagvlak

Risicobereidheid

Risicotolerantie

Risicocategorieën (financieel / niet-financieel) Subcategorieën / - risico’s 12 towerswatson.com


Vastleggen en communiceren van Risk Appetite Statement is belangrijk om …

Gefundeerde beslissingen te nemen én te verantwoorden

Consistentie aan te brengen tussen verwachtingen bestuur en belanghebbenden of uitbestedingspartners

“Tone at the top” te zetten / draagvlak creëren (cultuur)

13 towerswatson.com


Risicoanalyse: activiteiten 1. Risico-identificatie • •

Definities Scenario’s

3. Risicobeheersing 4. Risicomonitoring 5. Risicorapportage

2. Kans- en impactanalyse

14 towerswatson.com


Het 3e ingrediënt: scenario’s analyseren

Basisscenario 1

Basisscenario 2

Scenario analyse

Worst case scenario A Worst case scenario B

Basisscenario 3

15 towerswatson.com


Het 4e ingrediënt: Kans en Impact afmeten aan doelen • O.b.v. kennis & ervaring Bestuur

• Aan eigen missie en doelstellingen

Inschatten kans

Afmeten impact

Classificeer Kans & Impact

Netto risico • Met beheersmaatregelen (desk research)

Bruto risico • Zonder beheersmaatregelen 16

towerswatson.com


Scenarioanalyse – Kans x Impact = Risico

Kans

Score

Impact

Score

Zeer waarschijnlijk

5

Maximaal

5 = 16

Waarschijnlijk

4

Hoog / Groot

4=8

Risicoprofiel

Score

Niet Acceptabel

Te bepalen

Zorgwekkend

Te bepalen

Mogelijk

3

Middelmatig

3=4

Onwaarschijnlijk

2

Klein

2=2

Toelaatbaar

Te bepalen

Zeer Onwaarschijnlijk

1

Minimaal

1=1

Acceptabel

Te bepalen

17 towerswatson.com


Voorbeeld – Verschil in risicohouding zichtbaar gemaakt

Risicoavers pensioenfonds WAARDERING IMPACT

Mate van waarschijnlijkheid (kans)

RISICOMATRIX Minimaal

Klein

Middel

Hoog

Maximaal

Zorgwekkend

Zorgwekkend

Niet Acceptabel

Niet acceptabel

Niet acceptabel

Waarschijnlijk

Toelaatbaar

Zorgwekkend

Zorgwekkend

Niet Acceptabel

Niet acceptabel

Mogelijk

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Zorgwekkend

Zorgwekkend

Niet Acceptabel

Onwaarschijnlijk

Acceptabel

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Zorgwekkend

Zorgwekkend

Zeldzaam

Acceptabel

Acceptabel

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Zorgwekkend

Zeer waarschijnlijk

18 towerswatson.com


Voorbeeld – Verschil in risicohouding zichtbaar gemaakt

Risico zoekend pensioenfonds WAARDERING IMPACT

Mate van waarschijnlijkheid (kans)

RISICOMATRIX Minimaal

Klein

Middel

Hoog

Maximaal

Zeer waarschijnlijk

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Zorgwekkend

Zorgwekkend

Niet acceptabel

Waarschijnlijk

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Zorgwekkend

Zorgwekkend

Mogelijk

Acceptabel

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Zorgwekkend

Onwaarschijnlijk

Acceptabel

Acceptabel

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Toelaatbaar

Zeldzaam

Acceptabel

Acceptabel

Acceptabel

Toelaatbaar

Toelaatbaar

19 towerswatson.com


Risicoanalyse periodiek evalueren

20 towerswatson.com


Spelen leidt tot inzicht en bewustwording

Je gaat het pas zien als je het doorhebt… - Johan Cruyff

21 towerswatson.com


De smaakmakers: vier ingrediënten voor tastbaar risicomanagement

1 Duidelijke missie en SMART doelen 2

Risicohouding vastleggen + communiceren

Risicoanalyse mede o.b.v. scenario’s

3

4

Kans en Impact afmeten aan doelen

22 towerswatson.com

© 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.

“It ain’t over till it’s over” Vragen?

23 towerswatson.com


Bijlagen 1–6


Bijlage 1 - Definitie Juridisch Risico

• Definitie juridisch risico “Het risico van sancties en verlies als gevolg van het niet naleven van formele afspraken (contracten), niet contractuele verplichtingen en wet- en regelgeving.”

• Onderverdeling in subrisico’s • • • • •

Wetgevingsrisico Contractrisico Niet-contractuele rechten Niet contractuele verplichtingen Procesrisico

25 towerswatson.com


Bijlage 2 – Subrisico’s Juridisch Risico

•

Wetgevingsrisico Het risico dat het fonds faalt om wet- en regelgeving (op tijd) te implementeren

• Contractrisico Het risico waaraan bestaande en nieuwe pensioenreglementen en overeenkomsten het fonds bloot stellen

•

Niet-contractuele rechten Het risico dat het fonds zijn niet contractuele rechten niet zeker stelt.

•

Niet-contractuele verplichtingen Het risico dat het fonds zich niet aan de letter en de geest van de wet houdt.

•

Procesrisico Het risico dat het fonds operationele of strategische fouten begaat bij het omgaan met geschillen. 26

towerswatson.com


Bijlage 3 - Voorbeeld Basisscenario’s – Juridisch Risico Contractrisico • • • • •

Gebruik van niet standaard-contracten of afwijkingen van algemene voorwaarden; Technische fouten: bijvoorbeeld, ontbrekende of onjuiste documentatie, ontbrekende, onjuiste of onduidelijke (interne) goedkeuring; Falen om gemaakte afspraken (tijdig) na te komen of af te dwingen. Ontvangen garanties of onderpand zijn niet afdwingbaar omdat de juridische vormgeving tekortschiet (collateral); Risico dat lopende contracten verlopen (herverzekeringen bijvoorbeeld) en daardoor eindigen of tegen ongunstige of niet (langer) passende voorwaarden automatisch worden verlengd.

Procesrisico: • •

Falen om deadlines (verjaring zaak, te laat indien processtukken) te halen bij geschilbeslechting of ander mismanagement van het proces rond geschillen; Onjuiste strategische aanpak of niet goed werkende geschillenprocedure.

(NB. Betrek hele fondsorganisatie bij maken van scenario’s die aansluiten op de eigen situatie) 27 towerswatson.com


Bijlage 4 - Scenarioanalyse – Voorbeeld Kansindeling

Kans Klasse

Score

Zeer waarschijnlijk

5

Kans is de waarschijnlijkheid dat een risico optreedt op basis van de ervaring van het bestuur (de situatie nu, op basis van de bestaande beheersmaatregelen) Het is vrijwel zeker dat dit risico meer dan eenmaal optreedt in de komende 12 maanden.

Het is vrijwel zeker dat dit risico optreedt in de komende 12 maanden. Waarschijnlijk

4 Het is mogelijk dat dit risico optreedt in de komende 12 maanden.

Mogelijk

3

Onwaarschijnlijk

2

Het is mogelijk dat dit risico optreedt in de komende 36 maanden.

Zeer Onwaarschijnlijk

Het is onwaarschijnlijk dat dit risico optreedt in de komende 36 maanden. 1

28 towerswatson.com

© 2015 Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.

Bijlage 5 - Scenarioanalyse – Voorbeeld Impactindeling

Impact Klasse

Score

Impact is de invloed op de mogelijkheden om de missie, visie en (strategische) doelstellingen te behalen wanneer een risico optreedt

5 = 16

Verlies van de mogelijkheid om de activiteiten van het pensioenfonds voort te zetten (missie / visie / doelstellingen onhaalbaar). In geval het pensioenfonds een zelfstandige onderneming zou zijn, zou dit leiden tot beëindiging van de onderneming.

4=8

Sterk verminderde mogelijkheid om de missie en doelstellingen te behalen (bijv. een aangesloten onderneming zegt de uitvoeringsovereenkomst op, een korte termijn waarin het fonds niet in staat is adequaat te functioneren of een blijvende terugval in de levering van de gewenste kwaliteit).

Maximaal

Hoog / Groot

Middelmatig

3=4

Klein

2=2

Minimaal

1=1

Materieel effect op het bereiken van de missie of doelstellingen. Bijvoorbeeld tijdelijke onderbreking van de activiteiten van het pensioenfonds, met Geen materiële impact op het bereiken van de missie of doelstellingen.

Minimale negatieve gevolgen voor halen doelstellingen, die als managementinformatie moeten worden opgenomen in de periodieke rapportage van de risk manager / compliance officer aan het bestuur.

29 towerswatson.com


Bijlage 6: Voorbeelden risicohouding Niet financiële risico’s: vooral kwalitatief / gedeeltelijk kwantitatief • • • • • •

Kwantitatief: boetes / impact op dekkingsgraad of premie / bedragen Kwantitatief: (gemiddelde) kans dat bepaalde scenario’s zich mag voordoen over een bepaalde periode (jaar, meerdere jaren) Statement over gewenste niveau van competentie en integriteit Statement over gewenste behandeling deelnemers / niet meer dan x aantal klachten per jaar / niet meer dan x klachten per jaar die uitmonden in geschil, etc. Statement in hoeverre inbreuken op toezichtwetgeving tolerabel zijn Specifieke statements gerelateerd aan een eigen & specifiek doel! Denk aan een duidelijke beschrijving van de reputatie die een pensioenfonds wenst te hebben of behouden bij deelnemers, werkgever en toezichthouder.

Voorbeeld (juridisch): “Wij tolereren geen inbreuken op de toezichtwetgeving”

30 towerswatson.com


Disclaimer en Copyright Deze presentatie is voor u geschreven om te gebruiken in een algemene en educatieve context. De presentatie en de daarin opgenomen aanpak en voorbeelden zijn mogelijk niet geschikt voor gebruik in uw specifieke context of voor andere doeleinden en wij aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor dergelijk gebruik.

© 2015. Towers Watson. All rights reserved. Het intellectuele eigendom van de aanpak als beschreven in deze prestatie berust bij Towers Watson Netherlands BV.

31 towerswatson.com


Contactinformatie Towers Watson Netherlands BV Arjan van de Griend E-mail:

[email protected]

Telefoon: 0031653335784 (mobiel) 0031885433000 (lijn)

32 towerswatson.com


Risicomanagement niet-financiële risico s

Recommend Documents