RIS Kadernota Internationale Betrekkingen

RIS.5149

Kadernota Internationale Betrekkingen 2011-2015

September 2011

Kadernota Internationale Betrekkingen 2011-2015 Inhoud

Pagina 1. Inleiding 1.1. Het belang van internationaal beleid 1.2. Wat maakt internationale betrekkingen bijzonder? 1.3. Aanleiding en opzet 2. Doelen van internationale betrekkingen 3. Evaluatie 2006-2011 4. Stimuleren internationale oriëntatie 4.1. Intern; binnen de eigen organisatie 4.2. Extern; bedrijven, organisaties en bevolking 5. Internationale kennisuitwisseling en –verwerving 6. Inhoudelijke internationale samenwerking 7. Internationale subsidieverwerving 7.1. Door de gemeente 7.2. Door derden 8. Stedenbanden 9. Profilering van de gemeente Emmen 10. Economische belangen 11. Samenhang internationale betrekkingen 12. Randvoorwaarden en organisatie van internationaal beleid 13. Financiën 14. Planning en controle

1 2 3 3 4 7 7 8 9 10 11 11 12 12 13 14 15 16 19 20

Bijlage 1 Begrippen en afkortingen

21

Bijlage 2 Contacten Duitsland en China

22

1. Inleiding 1.1. Het belang van internationaal beleid Dat de gemeente Emmen traditioneel vrij sterk internationaal is gericht, is niet verwonderlijk. Contacten met de ‘buren’ zijn immers al snel contacten in Duitsland. De zusterstadrelatie met Georgsmariënhütte, die al door de toenmalige gemeente Schoonebeek werd aangegaan, is daarvan een weerspiegeling. Het gemeentebestuur van Emmen zet al lang in op het vergroten van de bewustwording van de internationale omgeving en stimuleert daarom grensoverschrijdende contacten van inwoners. Daarop richt zich bijvoorbeeld de Raadswerkgroep Internationale Betrekkingen (verder in deze nota aangeduid als de Raadswerkgroep). Het belang van internationale betrekkingen is de laatste jaren steeds meer toegenomen en daarbij is ook de horizon steeds meer verschoven. Daarvoor zijn uiteenlopende oorzaken aan te geven. Steeds meer bedrijven in de gemeente Emmen zijn actief in buitenlandse markten, niet alleen in Duitsland en andere nabije markten, maar ook steeds meer in de opkomende economieën verder weg. Dat komt niet alleen door de Europese integratie en globalisering, maar ook door de geleidelijke verandering van de samenstelling van het bedrijfsleven in de gemeente Emmen. Vooral in de industrie kwamen nieuwe kennisintensieve bedrijven op, soms vanuit lokale vestigingen van grote concerns. Deze jonge innovatieve bedrijven richten zich van meet af aan op internationale markten. Opmerkelijk is bijvoorbeeld dat het aantal industriële bedrijven in de gemeente Emmen zelfs tijdens de recente ‘grote recessie’ ieder jaar is toegenomen. Ook het onderwijs in de gemeente Emmen kent een meer internationale oriëntatie dan voorheen. Studenten waaieren voor stages over de hele wereld uit en er studeren honderden buitenlandse studenten in de gemeente Emmen. Verschillende studierichtingen van Stenden Hogeschool hebben een internationaal karakter. Toen Oost Europa open ging naar het westen en daarna via de A37 toegankelijker werd dan ooit, veranderde ook de positie van de gemeente Emmen. De perifere ligging binnen Nederland is steeds minder relevant, maar de ligging midden in Noordwest Europa is juist in betekenis toegenomen. Dit heeft ook gevolgen voor de toeristisch-recreatieve positie van de gemeente Emmen. Daarom is bijvoorbeeld ook het nieuwe concept van het Dierenpark meer gericht op het Duitse achterland dan het huidige park. Door de uitbreiding van de EU in oostelijke richting is ook de arbeidsmarkt veranderd. Hoewel het fenomeen ‘gastarbeiders’ niet nieuw is, heeft de Europese integratie dit fenomeen wel een nieuwe impuls gegeven. Nieuwe lage lonen landen traden tot de EU toe en dat maakte de arbeidsmarkt meer internationaal dan deze in jaren was geweest. Polen in de tuinbouw en industrie en Slowaken in het transport zijn in de gemeente Emmen niet meer uitzonderlijk. In de afgelopen collegeperiode is al veel aandacht besteed aan bewustwording binnen de gemeentelijke organisatie van het toegenomen belang van ‘Brussel’.


1

Nu de huidige regering heeft aangegeven het regionaal economisch beleid te willen beëindigen, zal voor financiering van projecten in de gemeente Emmen wellicht meer gekeken moeten worden naar Europese fondsen. Met al deze veranderingen in ‘harde’ factoren, hangen ook sociaal-culturele effecten samen, zoals toegenomen angst voor en onzekerheid over de gevolgen van al deze internationalisering. Voor een deel komen deze voort uit de onbekendheid, voor een deel uit angst voor het verlies van het ‘eigene’, of van werk of welvaart. Internationale contacten en uitwisselingen kunnen die angst en onzekerheid verkleinen en zijn ook daarom belangrijker geworden. De steeds grotere internationale oriëntatie van de Emmer gemeenschap, gevoegd bij de onzekerheden die dit bij inwoners teweeg kan brengen, maken het belangrijk dat ook de gemeente Emmen actief inspeelt op al deze ontwikkelingen. Internationale betrekkingen horen daarom de komende jaren ook voor de gemeente Emmen een stevige plaats op de agenda te hebben.

1.2. Wat maakt internationale betrekkingen bijzonder? Internationale betrekkingen zijn dus belangrijk en eigenlijk vanzelfsprekend voor de gemeente Emmen. Daar komt bij dat contacten over grenzen heen tegenwoordig bijna even vanzelfsprekend zijn als binnenlandse contacten. Waarom vergen internationale contacten dan eigenlijk bijzondere aandacht? Bij ambtelijke en bestuurlijke contacten in Nederland is er altijd een gemeenschappelijk referentiekader. Dat bestaat uit de staatsinrichting, het rijksbeleid, de taal, de cultuur, de juridische omgeving, de maatschappelijke- en politieke organisatie en normen en waarden, die wij met elkaar delen. Zelfs even over de grens in Duitsland zijn er, ondanks de Europese integratie, al op tal van deze aspecten nog grote verschillen met Nederland. Door de verschillen in referentiekader zijn contacten binnen Nederland veel talrijker dan internationale contacten. Voor buitenlandse contacten moet veelal ook een zekere drempel worden overwonnen. Daarnaast speelt ook de fysieke afstand een rol (al geldt dat natuurlijk niet voor het nabije gelegen Duitse achterland). Ondanks de mogelijkheden die internet biedt, zijn persoonlijke contacten nog steeds onmisbaar, ook in de internationale omgeving. Niet alleen voor de gemeente Emmen zijn internationale contacten bijzonder; dat geldt ook voor de gemeenten of andere overheden in het buitenland. Dat heeft tot gevolg dat aan bezoeken vanuit de gemeente Emmen ook daar meer aandacht krijgen. Bezoeken vanuit de gemeente Emmen moeten daarom zeker goed onderling zijn afgestemd. Door de afstand spelen ook reis- en verblijfkosten een andere rol dan binnen ons land. Coördinatie van internationale contacten is om al deze redenen dus gewenst. Internationale contacten vanuit de gemeente zijn dus zowel normaal, als toch wel bijzonder. Normaal in de zin van ‘niet meer weg te denken’ en bijzonder zowel vanwege verschillen in het referentiekader van mensen in de gemeente Emmen en buiten ons land, waardoor internationale contacten ook minder vaak voorkomen, als vanwege de kosten daarvan. Bijzondere aandacht voor internationale betrekkingen is daarom wenselijk.


2

1.3. Aanleiding en opzet De Raadswerkgroep constateert dat accenten in de bestuurlijke contacten lijken te verschuiven, sommige verminderen of vallen weg, zoals in Qalqilya, terwijl nieuwe ontstaan, zoals in China. Ook de internationale context verandert. Ontwikkelingen in het Middenoosten, in China en in andere opkomende economieën scheppen nieuwe kansen, of leveren juist beperkingen op, zoals in het geval van Qalqilya Ook de situatie in de gemeente Emmen zelf verandert, zoals in paragraaf 1.1. beschreven. Vanwege dit alles heeft de Raadswerkgroep de portefeuillehouder Mondiaal Beleid gevraagd om actualisering van de Notitie Grensoverschrijdend beleid, die in september 2005 door de raad is vastgesteld. Het toegenomen belang van internationale betrekkingen en de wens van de raad om daarbij kaders te stellen, vragen om meer dan een notitie. Daarom is gekozen voor een Kadernota, die voor de huidige collegeperiode als uitgangspunt zal dienen voor de organisatie en uitvoering van internationale betrekkingen. In het volgende hoofdstuk zijn de doelen voor internationale betrekkingen opnieuw geformuleerd. Hoofdstuk 3 geeft op hoofdlijnen de ontwikkelingen sinds eind 2005 en de actuele stand van zaken rond de gemeentelijke internationale betrekkingen weer. De hoofdstukken 4 t/m 9 geven de kaders voor het beleid en voor activiteiten weer, voor elk van de gestelde doelen. Hoofdstuk 10 geeft een kader voor het bevorderen van samenhang tussen beleid en activiteiten voor elk van deze doelen. In hoofdstuk 11 zijn de belangrijkste randvoorwaarden en organisatorische vereisten voor succesvolle internationale betrekkingen geformuleerd. De hoofdstukken 12 en13 behandelen resp. de financiën en de planning en controle.

2. Doelen van internationale betrekkingen Internationale betrekkingen zijn geen doel op zich, maar dienen de verschillende doelen van het gemeentelijk beleid, zoals verwoord in de collegebrief 2010-2014 ‘Vastberaden de toekomst tegemoet’. Voor elk van de vier hoofddoelen die daarin zijn aangegeven, is de internationale context in verschillende mate relevant. Werken en meedoen vergt steeds meer een internationale oriëntatie. Zoals in 1.1. al geconstateerd is, werken bedrijven en instellingen in de gemeente Emmen steeds internationaler en is ook de arbeidsmarkt is door de uitbreiding van de EU internationaler dan ooit. Luisteren en vertellen houdt in dat gemeentelijk beleid moet inspelen op behoeften in de samenleving van de gemeente Emmen, ook als deze soms liggen op internationaal vlak. De internationale context van gemeentelijk beleid vraagt ook om uitleg en voorlichting over doelen en activiteiten. Daarnaast kan de gemeente ook opgedane internationale kennis beschikbaar stellen en actief overdragen.


3

Wonen en leven: op deze gebieden kan kennisuitwisseling en -verwerving over deze onderwerpen in andere landen waardevol zijn. Daarnaast kan culturele uitwisseling ertoe bijdragen dat het in de gemeente Emmen goed leven en wonen is . Leren en bewegen: onderwijs en sport kunnen bijdragen aan internationale bewustwording en kennismaking met andere culturen bevorderen. Doelen voor internationale betrekkingen zijn de volgende. • • • • • •

Stimuleren van bewustwording binnen de Emmer gemeenschap van het belang van de internationale omgeving (hoofdstuk 4). Uitwisselen en verwerven van kennis ten behoeve van het gemeentelijk beleid op verschillende terreinen (hoofdstuk 5). Inhoudelijk samenwerken met partners buiten Nederland om gemeentelijke doelen beter te kunnen verwezenlijken (hoofdstuk 6). Verwerven van financiën uit internationale bronnen, zoals van de EU (hoofdstuk 7). Onderhouden van enkele stedenbanden ter ondersteuning van gebundelde contacten op verschillende beleidsterreinen (hoofdstuk 8). Profileren van het internationale karakter van de gemeente Emmen ter ondersteuning van verschillende doelen van het gemeentelijk beleid (hoofdstuk 9).

Het volgende hoofdstuk gaat in op de stand van zaken rond de internationale betrekkingen in de gemeente Emmen. Daarna volgen per doelstelling de beleidskaders met een beknopte uitwerking daarvan op onderdelen.

3. Evaluatie 2006-2011 Notitie Grensoverschrijdend Beleid 2005 In 2005 is de notitie Grensoverschrijdend Beleid opgesteld. Deze notitie ging uit van de tweedeling: direct grensoverschrijdende contacten en ontwikkelingssamenwerking. Deze notitie was vooral beschrijvend van aard en was in feite een geactualiseerde versie van een notitie uit 2003. Geleidelijk is in de jaren daarna gebleken dat de internationale betrekkingen steeds minder ontwikkelden langs de lijnen zoals beschreven in de notitie uit 2005. Ook zijn de inzichten over de (gewenste) aard van deze betrekkingen geleidelijk veranderd. De sterk gewijzigde internationale context is daar deels een verklaring voor. Daarnaast heeft de raad nu ook een wat andere kijk op de gemeentelijke rol bij ontwikkelingssamenwerking. Dit werd steeds minder als hoofddoel gezien, maar meer als een categorie van activiteiten die gesteund kunnen worden, voor zover deze bijdragen aan internationale bewustwording. Meer overzicht gewenst Binnen de Raadswerkgroep en bij de portefeuillehouder Mondiaal Beleid is er behoefte aan een goed inzicht in (de samenhang van) de internationale contacten waarbij de gemeente is betrokken. Als afzonderlijk aandachtsgebied is het geheel van de internationale betrekkingen binnen de ambtelijke organisatie niet eenduidig belegd. Er is bewust gekozen voor een decentrale aanpak, zonder centrale coördinatie. Achtergrond daarvan is dat ieder beleidsterrein eigen internationale contacten kan vergen, waarbij er vaak geen relatie met andere beleidsterreinen is.


4

Een aantal externe organisaties is mede namens de gemeente Emmen internationaal actief, zoals Ems Dollard Regio (EDR), ESF Bureau Drenthe (EBD), het Europa Service Punt (ESP) en NordConnect. Doordat internationale contacten tot nu toe niet centraal gecoördineerd worden is het ook lastig om inzicht te krijgen in de benutting van EDR, ESP en EBD door de gemeentelijke organisatie. Vanwege het belang en de bijzondere aard van de internationale betrekkingen en voor een goede invulling van de bestuurlijke verantwoordelijkheid, is meer transparantie in het geheel van de internationale betrekkingen nodig. Accenten in activiteiten 2006-2011 Sinds de vaststelling van de Notitie Grensoverschrijdend beleid in 2005 is veel gedaan aan interne bewustwording binnen de organisatie van de betekenis van Europese regelgeving en het ‘Europa proof’ maken van beleid. Daarbij ging het in hoofdzaak om regels rond staatssteun. Vraag is in hoeverre dit beklijft, dan wel hernieuwde aandacht behoeft. Het ESP heeft als taak om de gemeenten op dit vlak te ondersteunen. De gemeente Emmen heeft in 2009 samen met de provincie Drenthe het initiatief genomen voor een pilot met een Europa Service Punt (ESP). Dit helpt gemeenten om internationale samenwerkingsverbanden aan te gaan, optimaal gebruik te maken van de subsidiemogelijkheden die Europa biedt, en een meer Europa-bewust beleid te gaan voeren. Het Europa Service Punt is een uitbreiding van de dienstverlening van het bureau dat zich al bezig houdt met de subsidies uit Europa op sociaal gebied (Europees Sociaal Fonds): het ESF Bureau Drenthe (EBD). Binnen de gemeentelijke organisatie is een subsidieadviseur actief, die zich vooral bezig houdt met beleid en lobby ter verkrijging van subsidies. Dit betreft ondermeer Europese subsidies uit EFRO middelen via het Samenwerkingsverband Noord Nederland. de gemeente Emmen en bedrijven binnen de gemeente hebben daaruit de afgelopen jaren aanzienlijke bijdragen verkregen, zoals voor Atalanta, voor Bahco en voor projecten in de kunststofsector. De samenhang tussen ESP en subsidieverwerving door de gemeente zelf is niet meer helemaal helder. Het ESP zou zich vooral richten op de kleinere gemeenten zonder eigen menskracht voor dit doel. Ook de taakinvulling van het ESP roept bij de Raadswerkgroep nu en dan vragen op. Dat geldt niet alleen voor subsidieverwerving, maar ook over de bredere taakstelling van het ESP. Omdat het ESP een pilot is, met als opdracht om met ingang van 2013 selfsupporting te zijn, geven de volgende hoofdstukken ook de kaders voor besluitvorming over de toekomst van het ESP. Met het oog op kennisuitwisseling is de gemeente Emmen lid van het European New Towns Platform. Jaarlijks neemt de gemeente Emmen deel aan het ENTP congres en heeft tijdens deze congressen ook een aantal presentaties gegeven. Doel is uitwisseling van kennis en ervaring en persoonlijke contacten tussen steden met een vergelijkbare problematiek. De verankering van deze activiteiten binnen de gemeentelijke organisatie en de bestuurlijke betrokkenheid behoeven aandacht. de gemeente Emmen neemt actief deel aan het Samenwerkingsverband Noord Nederland, dat met Nord Connect een eigen internationaal programma heeft. Doel daarvan is om de economische samenwerking met de Scandinavische en Baltische regio te stimuleren en aandacht te vestigen op de Noordelijke Ontwikkelings As (NOA). Deze loopt van de Randstad naar Scandinavië, de Baltische Staten en Rusland.


5

Nord Connect heeft een eigen bureau, dat allerlei activiteiten organiseert. Vanuit de gemeente Emmen is daaraan selectief deelgenomen, zoals door enkele malen deel te nemen aan het jaarlijkse Baltic Development Forum. Nord Connect is onderwerp van een evaluatie. In Noordelijk verband is op initiatief van de Kamer van Koophandel in 2010 een Platform Internationalisering Noord Nederland opgericht, waarin de gemeente Emmen niet direct is vertegenwoordigd. De gemeenten Emmen, Assen en Groningen werken los daarvan samen als het gaat om contacten met China. Contacten met Duitsland zijn er zowel op bestuurlijk, als op ambtelijk niveau. Deze zijn vooral gericht op Meppen, Lingen, en in mindere mate ook op Hamburg/Bremen. EDR, waaraan de gemeente Emmen deelneemt, heeft daarbij een ondersteunende rol. In 2004 is met EDR/Interreg subsidie door MCON Dieter Meyer Consulting een analyse uitgevoerd naar de mogelijkheden voor de grensregio om de economische potenties te benutten van de aansluiting A31 - A37. De analyse is in april 2005 gepresenteerd. Belangrijke aanbevelingen zijn de profilering van de regio met een promotiecampagne en de inzet op kennisuitwisseling en innovatie. Daarnaast zou de aandacht zich (volgens de analyse van MCON Dieter Meyer) ondermeer moeten richten op: • ontwikkeling logistieke clusters en samenwerking op gebied van energie; • samenwerking en internationalisering hogescholen, technologietransfer; • scholingsaanbod en tegengaan braindrain, gezamenlijke arbeidsmarkt; • samenwerking kunst en cultuur en eventmarketing van de binnensteden. Aan deze aanbevelingen uit 2004 kan worden toegevoegd dat er ook ruimte is voor meer samenwerking bij ruimtelijke ordening, toerisme en op het bestuurlijke vlak. Er is van september 2006 tot eind 2007, zij het moeizaam, een promotiecampagne uitgevoerd. Verder hebben de Hogescholen samenwerking tot stand gebracht, die nog steeds bestaat. Verder zijn de activiteiten sinds 2006 beperkt geweest. De afgelopen jaren zijn de contacten meer beperkt tot economische contacten. Opmerkelijk is dat op ruimtelijk gebied alleen grensoverschrijdende afstemming plaatsvindt door de provincie Drenthe. De Stedenkring Zwolle-Emsland houdt zich al jaren en inmiddels met succes bezig met een lobby voor het ombouwen van de E233 tot autosnelweg (zie hoofdstuk 6). Inhoudelijke internationale samenwerking speelt zich grotendeels af binnen Interreg projecten zoals Dryport en Waterways for Growth. Deze kennen elk partners in andere landen. De wijze waarop deze projecten tot stand komen is niet transparant en lijkt vooral gebaseerd op persoonlijke contacten. Van het verloop van dergelijke contacten zijn de Raadswerkgroep en de portefeuillehouder Mondiaal Beleid doorgaans niet volledig op de hoogte. Met het oog op de internationale bewustwording, beheert de Werkgroep Internationale Betrekkingen een budget voor het subsidiëren van derden op dit vlak. De Raadswerkgroep heeft eerder geconstateerd dat subsidies (zoals voor de WOE) soms een structureel karakter lijken te krijgen, terwijl dat niet wenselijk is. Met dit alles duidelijk waarom de Raadswerkgroep heeft gevraagd om een beleidsstuk over dit terrein en waarom de portefeuillehouder dit graag heeft toegezegd. In bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de meest in het oog springende actuele internationale contacten. Bij het opstellen daarvan bleek dat een mechanisme om deze contacten eenvoudig in beeld te krijgen, ontbreekt.


6

Vooral internationale contacten voor kennisuitwisseling en voor inhoudelijke samenwerking zijn nu moeilijk in beeld te krijgen. Er is daarom niet gekozen voor een diepere en daarmee (veel) langduriger inventarisatie. Een andere organisatie van de internationale contacten moet het mogelijk maken om regelmatig op eenvoudige wijze een overzicht te produceren. In hoofdstuk 11, dat gaat over de randvoorwaarden en organisatie van de internationale betrekkingen, is dat uitgewerkt. De volgende hoofdstukken zijn bedoeld om het beleid te herijken en om inzicht te geven in de wijze waarop internationale activiteiten vorm moeten krijgen.

4. Stimuleren internationale oriëntatie Doel: Stimuleren van bewustwording binnen de Emmer gemeenschap van het belang van de internationale omgeving.

4.1.

Intern; binnen de eigen organisatie

Het belang van de internationale context van het gemeentelijk beleid, zoals beschreven in 1.1. kan de gemeente pas goed uitdragen, wanneer binnen de gemeentelijke organisatie duidelijk is welk belang het gemeentebestuur daaraan hecht. Interne bewustwording is ook van belang om de internationale omgeving voor zover relevant, goed te beschouwen bij de beleidsvoorbereiding en –uitvoering. Deze Kadernota is daar een middel voor. Verslagen van buitenlandse reizen van bestuurders, die voor de raad gemaakt (moeten) worden, kunnen daar ook toe bijdragen. Het overbrengen van nut en noodzaak vergt gerichte interne communicatie. In hoofdstuk 11 komt de organisatie van de communicatie aan de orde. Het Europa-proof traject behoeft binnen de gemeente Emmen meer permanente aandacht. Nieuwe medewerkers hebben het Europa-proof traject niet meegemaakt en de (toepassing van) EU regels verandert voortdurend. Daarbij dient het ESP een centrale initiërende en uitvoerende rol te spelen en ‘de boer op te gaan’ binnen de gemeentelijke organisatie. Vooral het Duitse buurgebied lijkt nog te onbekend te zijn binnen de ambtelijke organisatie, terwijl daar wel de nadruk moet liggen bij de internationale betrekkingen. EDR is bij uitstek aangewezen om daarin verandering te brengen. Wellicht geldt hetzelfde aan Duitse zijde. Van de andere organisaties die min of meer mede namens de gemeente Emmen internationaal actief zijn, mag verwacht worden dat zij meer doen dan het uitgeven van nieuwsbrieven en het organiseren van bijeenkomsten om de bekendheid binnen gemeenten te waarborgen. Actief benaderen van en betrekken van ambtenaren bij activiteiten hoort vanzelfsprekend te zijn. Nord Connect, EBD, ESP, EDR en vergelijkbare organisaties, kunnen alleen draagvlak en daarmee bestaansrecht behouden, wanneer zij netwerken opzetten en onderhouden met sleutelpersonen binnen de gemeenten. Dit met aandacht voor het vermijden van doublures. Daar staat tegenover dat het een natuurlijke houding van ambtenaren van de gemeente moet zijn om de weg te vinden naar deze organisaties.


7

Als algemene lijn zal de komende jaren gelden dat organisaties die zich richten op internationale betrekkingen alleen op steun van de gemeente Emmen kunnen rekenen, wanneer zij zich aantoonbaar actief en effectief inzetten voor het vergroten van de internationale oriëntatie van medewerkers van de gemeente Emmen. Daar staat tegenover dat vanuit de ambtelijke organisatie van de gemeente Emmen een actieve, positieve houding tegenover de door het gemeentebestuur gesteunde activiteiten van deze organisaties verwacht mag worden. Dat stelt ook eisen aan de interne gemeentelijke organisatie. Daarop gaat hoofdstuk 11. nader in.

4.2.

Extern; bevolking

Persoonlijke contacten leveren de grootste bijdrage aan begrip voor andere culturen. Dat geldt in twee richtingen. De jeugd, die nu in tal van landen opkomt voor vrijheid en democratie, heeft veelal door studie in het buitenland, of door persoonlijke contacten via internet, kennis kunnen nemen van de voordelen van democratie en van de rechtstaat. Contacten van mensen uit de gemeente Emmen met de Duitse buren en met mensen uit andere landen verrijken niet alleen in figuurlijke zin, maar dragen ook bij aan de kansen op werk en inkomen. Het gemeentebestuur van Emmen blijft ook de komende jaren een budget reserveren om activiteiten te stimuleren die bijdragen aan internationale bewustwording van de bevolking. Een bijzondere plaats neemt het onderwijs daarbij in. Scholen kunnen prima bijdragen aan buurcontacten met buitenlandse leerlingen, aan kennismaking met andere culturen en aan bewustmaking van ons democratisch systeem en onze rechtsstaat ten opzichte van andere systemen. Initiatieven van inwoners en organisaties die de internationale bewustwording stimuleren, kunnen bijdragen aan het verminderen van onzekerheid over, en angst voor de gevolgen van de globalisering bij de bevolking van de gemeente Emmen. Daarmee kunnen ook vooroordelen over mensen uit andere culturen worden weggenomen. Voor dergelijke activiteiten kunnen inwoners en organisaties een beroep doen op subsidie vanuit het budget waarover de Raadswerkgroep adviseert. Het gemeentebestuur van Emmen wil graag inspelen op initiatieven van inwoners en organisaties in de gemeente Emmen. Hoewel ontwikkelingssamenwerking geen gemeentelijke taak is, kunnen ook activiteiten op dit gebied binnen de gemeenschap in de gemeente Emmen steun krijgen, wanneer deze bijdragen aan internationale bewustwording. Subsidie aan derden vanuit het budget dat de Raadswerkgroep beheert, is alleen bestemd voor activiteiten en niet voor apparaatkosten van organisaties. Subsidiëring is bedoeld om ofwel eenmalige activiteiten mogelijk te maken, ofwel om activiteiten aan te jagen. Aanvragen met jeugd als doelgroep krijgen prioriteit. Aanvragen waar ook de gemeenten Georgsmariënhütte, Lingen, Meppen en Emlichheim bij betrokken zijn genieten de voorkeur. Een speciale beleidsregel is van toepassing op subsidieverlening uit dit budget. Aanpassingen van de beleidsregel kunnen op voorstel van de Raadswerkgroep plaatsvinden. Voor bedrijven zijn tal van organisaties actief bij het stimuleren van internationale handel, zoals de Kamer van Koophandel en de Economische Voorlichtings Dienst (EVD). In aanvulling daarop wil de gemeente Emmen de eigen internationale


8

contacten benutten, om bedrijven in de gemeente Emmen te stimuleren en te faciliteren. De gemeente Emmen is doelgericht aangehaakt bij bestaande contacten van de provincie Drenthe in China die zijn gelegd rond de tentoonstelling Go China. In China kunnen overheidscontacten meer behulpzaam zijn dan in westerse landen.

5. Internationale kennisuitwisseling en –verwerving Doel: Uitwisselen en verwerven van kennis ten behoeve van het gemeentelijk beleid op verschillende terreinen. Kennisuitwisseling is bij uitstek het doel van Interreg projecten. Interreg projecten, zoals Dryport, dienen verschillende doelen, waarvan kennisuitwisseling er één is, naast ondermeer inhoudelijke samenwerking. Hoewel Interreg projecten zeker nuttig kunnen zijn voor dit doel, moeten de kosten en inspanningen wel opwegen tegen de resultaten. Interreg projecten vergen veel tijd en kennen veelal een lang aanlooptraject. Deelname is alleen zinvol als andere wijzen van kennisverwerving kostbaarder of gecompliceerder zijn en de te verkrijgen kennis en contacten cruciaal zijn. Mogelijke subsidies moeten op voorhand substantieel zijn (eerder tonnen dan tienduizenden euro’s), om de kosten van administratie en controle te dekken. De te verkrijgen kennis moet relevant zijn voor de doelen en prioriteiten van het gemeentebestuur. Voor zover bekend is de gemeente Emmen lid van één internationaal kennisnetwerk; het European New Towns Platform, ENTP. Deelname aan de jaarlijkse congressen is zinvol, evenals het leveren van bijdragen daaraan, mits de deelnemers de opgedane kennis ook zoveel mogelijk verspreiden en delen. Stedenbanden, of deze nu formeel zijn beklonken in een zusterstadrelatie of niet, bieden een uitstekende ingang voor kennisuitwisseling. Weliswaar is niet vanzelfsprekend dat specifieke gewenste kennis juist bij die steden aanwezig is, maar bij elkaar in de keuken te kijken, kan vaak juist onverwachte nieuwe inzichten opleveren. Zeker met steden als Meppen en Lingen heeft de gemeente Emmen zoveel gemeen, dat op een aantal terreinen ook gerichte kennisuitwisseling mogelijk is. De contacten met de zusterstad Shangluo hebben tot nu toe al waardevolle kennis opgeleverd, die van belang is voor het bevorderen van zaken doen met China. Daarnaast liggen daar kansen voor uitwisseling tussen hogescholen. Internationale congressen en werkbezoeken kunnen waardevolle kennis opleveren. Vanuit verschillende afdelingen wordt daartoe af en toe een buitenlands bezoek afgelegd. In het grenzenloze Europa is dit minder bijzonder geworden. De meeste kenmerken die in 1.2. zijn genoemd, die internationale contacten bijzonder maken, gelden nauwelijks of niet voor het bezoeken van congressen. Anders dan bij de meeste andere typen van internationale contacten, behoeven dergelijke contacten daarom niet zozeer specifiek aandacht. Voor werkbezoeken, die exclusief door en voor de gemeente Emmen georganiseerd worden, is het wel zaak dat er enige centrale coördinatie is. Dit kan de efficiency (bijvoorbeeld door bundeling en groepsvorming) vergroten en versplintering voorkomen.


9

6. Inhoudelijke internationale samenwerking Doel: Inhoudelijk samenwerken met partners buiten Nederland om gemeentelijke doelen beter te kunnen verwezenlijken. Internationale samenwerking is geen doel op zich, maar moet de gemeentelijke doelen dienen. Interreg projecten kunnen bruikbaar zijn als instrument voor inhoudelijke samenwerking. Wat daarover is gezegd in het vorige hoofdstuk voor kennisuitwisseling geldt ook voor het benutten van Interreg voor inhoudelijke samenwerking. De Stedenkring Zwolle – Emsland is een samenwerkingsverband van een groot aantal gemeenten in Zuid Drenthe, Noord Overijssel en de Landkreisen Emsland en Cloppenburg. Alle gemeenten liggen langs of in de directe nabijheid van de Europaroute 233, de E233. Deze internationale verbinding maakt deel uit van de kortste transportroute tussen Rotterdam en Bremen-Hamburg en ligt direct aan de route van de Randstad naar Noordoost Europa en Scandinavië. Deze verbinding is dan ook van grote betekenis voor de bereikbaarheid van de gemeenten binnen de Stedenkring en voor de economische ontwikkeling van de regio. Bij de oprichting van het samenwerkingsverband in 1993 zijn de partners de volgende doelstellingen overeen gekomen: - Het ombouwen van de hele E233 tot een hoogwaardige, vierstrooks verbinding tussen Zwolle en Cloppenburg; - Opname van de West-Oost as in het Trans-Europese Netwerk van de Europese Unie (TEN); - Het op een breed terrein ontwikkelen en stimuleren van economische activiteiten in de regio langs de E233. De Stedenkring draagt samen met de provincie, Kreisen Emsland en Cloppenburg, Land Niedersachsen en (via EDR) uit Interreg IVa bij aan planontwikkeling en het aanbestedingsgereed maken van de ombouw van de E233 tot Autobahn met oogmerk om rond 2015 te starten met de uitvoering. EDR beschikt niet (meer) over financiële middelen voor projecten, maar biedt wel mogelijkheden om op verschillende terreinen samenwerking tot stand te brengen. De afgelopen jaren is de focus gelegd op economische contacten, waarbij de toegevoegde waarde van EDR beperkt bleek. De komende jaren is het wenselijk om via EDR contacten te leggen op andere gebieden en wel in bijzonder: natuurontwikkeling, toerisme, arbeidsmarkt, gezondheidszorg, ruimtelijk beleid en veiligheid. Naast bestuurlijke samenwerking moet er ook aandacht zijn voor de directe contacten tussen inwoners Een voorbeeld van inhoudelijke grensoverschrijdende samenwerking is die rond het Internationaler Naturpark-Bourtanger Moor-Bargerveen.


10

7. Internationale subsidieverwerving Doel: Verwerven van financiën uit internationale bronnen, zoals van de EU.

7.1.

Door de gemeente Emmen

Grensoverschrijdende samenwerking biedt de mogelijkheid tot het benutten van Europese subsidiemogelijkheden. Het onderzoeken en benutten van beschikbare (Europese) subsidies heeft binnen de organisatie structurele aandacht van een subsidieadviseur. Deze stelt in nauw overleg met het college prioriteiten, adviseert de collega’s, legt en onderhoudt contacten en brengt bestuurders in stelling voor de noodzakelijke lobby. De subsidieadviseur probeert dus subsidiemogelijkheden te benutten voor activiteiten die voor de gemeente prioriteit hebben. De afgelopen jaren waren dit primair: Atalanta, de Vaarverbinding Erica-ter Apel en Bahco. Deze aanpak was de afgelopen jaren succesvol en leverde, naast forse bijdragen van provincie en rijk aan deze projecten, vele miljoenen aan bijdragen uit Europese middelen op. In de jaarrekening 2010 is daarvan melding gemaakt onder programma 2 Economie. De focus op de prioritaire onderwerpen laat beperkt ruimte aan subsidieadviseur om ook bij het verkrijgen van subsidies voor andere activiteiten behulpzaam te zijn. Ook daarbij is het gemeentelijk beleid het startpunt en dus niet het aanbod van subsidiemogelijkheden. Er worden geen projecten bij regelingen gezocht of opgezet, maar subsidies bij door de gemeente gewenste activiteiten. De gemeente Emmen is betrokken bij een beperkt aantal Interreg-projecten, waaronder het project Dryport en Waterways for Growth. Verder profiteert de gemeente Emmen van het Europese Leader programma voor het platteland. Veel Europese subsidieregelingen, zoals die nu bestaan, zullen in 2013 eindigen. Enkele loketten zijn inmiddels al dicht. Het is onzeker op dit moment wat er na 2013 zal gaan gebeuren. De verwachting is dat na 2013 de mogelijkheden voor bijdragen uit Europese structuurfondsen voor onze (grensoverschrijdende) regio zullen afnemen. De ontwikkelingen worden nauwlettend gevolgd en via het SNN wordt getracht Europese middelen, door een gezamenlijke lobbystrategie, voor Noord Nederland veilig te stellen. In 2012 zal er meer zekerheid hierover komen. Wel is bekend dat de EU zich vanaf 2013 zal inzetten voor een slimme groei (kenniseconomie), een groene groei (duurzaamheid) en een inclusieve groei (iedereen doet mee). Naar verwachting zullen er nieuwe Europese middelen beschikbaar komen voor deze prioriteiten. Om Europese subsidiemogelijkheden optimaal te benutten is het van belang om steeds aansluiting te zoeken tussen gemeentelijke prioritaire projecten en de EU prioriteiten. Beleidsthema’s in de gemeente Emmen die lijken aan te aansluiten op de EU 2020 strategie zijn Emmen Revisited, Atalanta en het Klimaat akkoord. De verwachting is dat de EU ook in de nieuwe periode subsidies zal verstrekken, wanneer grensoverschrijdend regio’s binnen Europa met elkaar samenwerken. Het is van belang om te blijven participeren in Interreg programma’s om in beeld te blijven (profilering); om van elkaar te leren en om financiële middelen te verkrijgen. Massa creëren is hierbij van belang. Hier ligt een taak voor het EBD, het ESP en voor EDR.


11

7.2. Door derden Het ESF Bureau Drenthe (EBD) is een samenwerkingsverband van Drentse en een aantal aanliggende gemeenten voor projecten van publieke diensten. De activiteiten omvatten subsidieaanvragen; het juist uitvoeren van de subsidievoorwaarden; het adequaat vastleggen van de administratieve bepalingen in een projectdossier en het monitoren van de juridische voorwaarden bij uitvoering van de administratie van projecten. Voor eigen activiteiten van de gemeente Emmen is het EBD minder van belang dan voor andere publieke organisaties. In februari 2010 heeft het ESF Bureau Drenthe namens alle Drentse gemeenten een ESF aanvraag ingediend, via het A+O fonds Gemeenten, bij het Agentschap SZW. Deze subsidie is toegewezen en er kwam €359.653 beschikbaar. Het ESF bureau is gevestigd in Stenden Hogeschool. Voor de doelen van internationale betrekkingen heeft het ESF bureau beperkte betekenis. Daarom is verbreding gezocht in de vorm van het ESP, als pilot. Omdat deze pilot tot 2013 loopt, is het nodig om kaders aan te geven voor een eventuele voortzetting. Voor wat betreft subsidieverwerving werkt het ESP precies andersom dan de gemeente. Europese subsidieregelingen en niet gemeentelijke prioriteiten of projecten zijn het vertrekpunt. Over deze regelingen geeft het ESP voorlichting in bijeenkomsten en daarbij zoekt het ESP projecten. Verder stimuleert ESP het opstellen van projecten en stelt het zelf projecten op. Voor eigen projectvoorstellen zijn in eigen beheer 5 subsidies aangevraagd, waarvan er 3 zijn afgewezen en 2 nog lopen. Voor zover het ESP signaleert dat de gemeente Emmen te weinig de mogelijkheden benut, ligt er een taak voor het ESP om binnen de gemeentelijke organisatie daaraan niet alleen bekendheid te geven, maar ook proactief te helpen om deze beter te benutten. Het ESP is daarbij verantwoordelijk voor een nauwe afstemming met de subsidie adviseur van de gemeente. Via de subsidieadviseur is ook afstemming met de bestuurlijke lobby door de gemeente gewaarborgd. Bezien vanuit de gemeente staan bij de (internationale) subsidieverwerving de eigen prioriteiten voorop en daarbij kunnen subsidies gezocht worden. Hoewel het verleidelijk kan zijn om aan te sluiten bij Interregprojecten die door anderen zijn geïnitieerd, moet voorop staan dat daarmee prioritaire doelen van de gemeente Emmen zijn gediend. Bovendien moeten de opbrengsten opwegen tegen de kosten en de tijd die ermee zijn gemoeid. Het EBD en het ESP kunnen helpen om het uit het brede en steeds wijzigende aanbod van Europese subsidies de meest kansrijke voor gemeentelijke (en overigens ook provinciale) projecten te selecteren en te benutten.

8. Stedenbanden Doel: Onderhouden van enkele stedenbanden ter ondersteuning van gebundelde contacten op verschillende beleidsterreinen. De gemeente Emmen heeft een formele stedenband metGeorgsmariënhütte in Duitsland. Sinds kort is daar een zusterstadrelatie met de Chinese stad Shangluo bijgekomen.


12

De stedenband met Georgsmariënhütte heeft vanuit de historie voldoende inhoud om deze voort te zetten en om deze ook weer wat meer onder de aandacht te brengen van de bevolking. Ook de bestuurlijke contacten, die door bestuurswisselingen aan beide zijden kunnen worden beïnvloed, behoeven aandacht, Shangluo is de eerste zusterstadrelatie die door de gemeente Emmen is aangegaan sinds lange tijd. Deze hangt samen met de zusterrelatie van de provincie Drenthe met de provincie Shaanxi in China en vloeit voort uit gezamenlijke inspanningen van de provincie en de gemeente op economisch vlak. Het aangaan van deze zusterstadrelatie was dan ook veeleer een uitkomst van activiteiten in China, dan een doel op zich. Wel is het de bedoeling de relaties met Shangluo en in Shaanxi provincie te verbreden naar andere dan economische relaties. Dat geldt ook voor contacten die elders in China zijn gelegd. Met Qalqilya in Palestijns gebied is er vóór de intifada een vriendschappelijke relatie aangegaan. Deze relatie is feitelijk bevroren als gevolg van de politieke situatie in Palestina. Een formele beëindiging is niet aan de orde en mochten de omstandigheden zich wijzigen dan zal een afweging plaatsvinden over deze relatie. Hoewel met Lingen en Meppen geen formele stedenbanden bestaan, zijn de vriendschappelijke relaties met deze nabije Duitse steden zeker zo belangrijk als zusterstadrelaties. De gemeente Emmen heeft veel gedeelde belangen met beide steden, zoals de verwerking van de olie uit de gemeente Emmen in Lingen en het belang van Meppen en de gemeente Emmen bij de uitbouw van de E233 tot autosnelweg. Veel bedrijven uit de gemeente Emmen leveren bovendien toe aan bedrijven in de regio over de grens. Lingen en Meppen liggen in één van de snelst groeiende regio’s van Duitsland. Niet alleen op gebieden als infrastructuur en economie is samenwerking met de Duitse steden zinvol. Ook op gebieden zoals onderwijs, arbeidsmarkt, toerisme en cultuur is het goed om de banden aan te halen. Het gemeentebestuur van Emmen streeft geen nieuwe zusterstadrelaties na. Naast de vrij permanente stedenbanden met Lingen en Meppen, zijn er ook lossere vriendschappelijke banden met enkele andere steden in het buitenland. Deze contacten zijn overwegend gekoppeld aan inhoudelijke samenwerking op specifieke beleidsterreinen, zoals rond logistiek (Dryport) en rond de economische activiteiten gericht op China. Stedenbanden, formeel en informeel zijn een goede kapstok voor gebundelde internationale contacten op tal van gebieden. Drempels zijn lager en samenwerking is vanzelfsprekender. Het onderhouden van deze banden, over bestuurswisselingen heen, is van belang. Daarin zal telkens opnieuw geïnvesteerd moeten worden.

9. Profilering van de gemeente Emmen Doel: Profileren van het internationale karakter van de gemeente Emmen ter ondersteuning van verschillende doelen van het gemeentelijk beleid. In hoofdstuk 1 is aangegeven dat ondermeer onderwijs en bedrijfsleven in de gemeente Emmen sterk internationaal zijn gericht. de gemeente Emmen heeft, door de ligging in en goede verbinding met Noordwest Europa via de A37, goede kansen om deze internationale gerichtheid uit te bouwen en te benutten.


13

De gemeente de gemeente Emmen kan daar, door het gericht leggen en onderhouden van internationale contacten, aan bijdragen. de gemeente Emmen profileert zich in economisch opzicht steeds meer als dé industrieel-logistieke hotspot tussen Rotterdam en Hamburg. Het Dryport project geeft daar concreet inhoud aan. Hoewel dit project steeds meer door het bedrijfsleven gedragen moet worden, heeft de gemeente een initiërende en stimulerende rol. Binnen het project legt de kwartiermaker, die door de gemeente is aangesteld, ondermeer contacten met de havens van Bremen en Hamburg. Voor de werving van buitenlandse investeringen en bedrijven zijn internationale contacten vanzelfsprekend essentieel. De kansen op succes bij deze werving zijn groter naarmate de gemeente Emmen zich meer internationaal weet te profileren. Voor het onderwijs in de gemeente Emmen is een sterke internationale profiel van de gemeente Emmen ook waardevol. Voor Stenden kan dit steun geven aan het werven van buitenlandse studenten. Stenden heeft baat bij gemeentelijke bestuurlijke contacten met bijvoorbeeld Meppen en Lingen, maar ook met Chinese partners. de gemeente Emmen is voor het verwerven van subsidies uit Europese middelen de komende jaren in toenemende mate afhankelijk van samenwerking met partners in het buitenland. De gemeente zal zich daarom, met hulp van organisaties zoals EDR, ESP en ENTP, goed moeten laten zien op momenten en plaatsen waar internationale partnerschappen kunnen ontstaan. Een stevige profilering van de gemeente Emmen als internationaal gerichte stad is dus onderdeel van de citymarketing van de gemeente Emmen. Doel daarvan is het aantrekken van ondernemers/bedrijven en studenten/hoogopgeleiden. Zo is er dus een wisselwerking tussen internationale betrekkingen en de profilering van de gemeente Emmen.

10. Economische belangen. In de Notitie grensoverschrijdend beleid van 2005 is herbevestigd dat indien grensoverschrijdende contacten worden onderhouden, deze relaties een meerwaarde moeten hebben. Meerwaarde doordat de relaties en activiteiten bijdragen aan gemeentelijke doelstellingen en verder reiken dan ceremoniële uitwisselingen. Er zou met name geïnvesteerd moeten worden in reeds bestaande relaties en dié relaties waarbij economische belangen een rol spelen of kunnen spelen. De afgelopen jaren zijn daarom ook veel contacten gelegd vanuit de economische invalshoek. Veel van de internationaal opererende organisaties zoals ESP en EDR die in de vorige hoofdstukken de revue passeerden, zijn sterk gericht op economische belangen. Dat geldt ook voor veel Europese subsidies waarop Emmen de afgelopen jaren met succes een beroep deed. In SNN-verband is nationaal en internationaal aandacht gevestigd op de Noordelijke Ontwikkelingsas (NOA) tussen de Randstad en Scandinavië en de Baltische staten, vanwege het economische belang. Contacten met China zijn vanuit Emmen op de eerste plaats gelegd vanwege de kansen op economisch gebied, zoals deze door het bedrijfsleven in Emmen gezien


14

werden en worden. In verschillende netwerkbijeenkomsten rond dit thema is gebleken dat bedrijven in Emmen daar belang aan hechten. Voor de contacten met Meppen en Lingen geldt ook dat vooral gezocht is naar aanknopingspunten voor economische samenwerking. Bij de behandeling van de Kadernota Economie 2011-2015 kwam opnieuw naar voren hoe belangrijk de grensoverschrijdende contacten zijn voor de economische ontwikkeling van Emmen. Internationale contacten van de gemeente Emmen zijn door dit alles een logisch onderdeel geworden van het economisch beleid. Andersom geldt ook dat internationale contacten voor een belangrijk deel aangejaagd worden vanuit de economische invalshoek. Andere doelen van het mondiale beleid, zoals stimuleren van internationaal bewustzijn, hebben een sterke wisselwerking met de economische doelen. Werknemers die zich meer bewust zijn van de internationale context, kunnen betere kansen hebben op de arbeidsmarkt. Het Werkplein (UWV en gemeente) legt daarom contacten tussen Duitse werkgevers en werkzoekenden uit de regio Emmen. In de Duitse buurregio is sprake is van een groot tekort aan vakkrachten, door de lage werkloosheid en sterke groei daar. Bedrijven met meer kennis van de internationale kansen, zoals in China, verwerven zich daardoor veelal een betere positie. Een goede aansluiting en wisselwerking tussen economisch gemotiveerde en andere internationale contacten kan in de komende jaren beide versterken. Daarover gaat het volgende hoofdstuk.

11. Samenhang internationale betrekkingen Hoewel de gedachte kan zijn dat bepaalde internationale contacten los staan van de andere, valt wel winst te halen door meer afstemming en uitwisseling van informatie. Contacten kunnen elkaar versterken en internationale ervaringen kunnen meer gedeeld worden. Omdat er nu niet steeds een goed overzicht is van alle internationale contacten, valt ook niet altijd na te gaan in hoeverre meer samenhang mogelijk zou zijn. Het ligt wel voor de hand dat vooral interregionale grensoverschrijdende contacten met Duitsland elkaar meer kunnen versterken. Door de nabijheid zijn de contacten met Lingen en Meppen (in ieder geval in potentie) frequenter, dan bij transnationale contacten, of bij bilaterale internationale contacten. Bedrijven en instellingen hebben juist veel interregionale contacten en er is een intensief grensverkeer gericht op detailhandel en toerisme en recreatie. In feite is een samenwerkingsverband als EDR bedoeld om lijn te brengen in en hulp en advies te geven bij de interregionale contacten in de grote Eems Dollard regio. De praktijk leert echter dat dit nog niet zo eenvoudig is. Bij de uitvoering van de promotiecampagne in 2006/2007 is gebleken dat iedere deelnemer toch de neiging heeft om vanuit eigen vertrekpunten te werken en daarop terug te grijpen bij de uitvoering. Bovendien is de EDR regio wel erg groot om gemeenschappelijke activiteiten te stroomlijnen. Uit praktische overwegingen richt de gemeente Emmen zich daarom meer op specifieke, vooral economische samenwerking met Meppen en Lingen.


15

De komende jaren zal vooral met deze steden geprobeerd worden wat breder, structureler en meer samenhangend internationale betrekkingen op te bouwen. EDR kan dit als ‘liaison’ punt ondersteunen. Transnationale contacten spelen zich af binnen grotere samenhangende regio’s binnen Europa, die meerdere landen beslaan, zoals de Noordzeeregio. EU regelingen, zoals Interreg, zijn veelal op deze regio’s gericht. Ook de ENTP is een transnationaal netwerk. Transnationale contacten zijn vooral gericht op kennisuitwisseling. Hier is bundeling van contacten vaak niet mogelijk of zinvol. Daarvoor zijn de contacten te weinig continu en te specifiek. Wel kan het ENTP netwerk nog breder binnen de gemeentelijke organisatie worden benut. Bilaterale internationale contacten, zoals met een zusterstad, bieden wel mogelijkheden voor bundeling. Met Shangluo in China zijn bijvoorbeeld contacten gelegd op de terreinen: toerisme, industrie, tuinbouw en onderwijs. Een voordeel van een stedenband is dat de drempels laag zijn en de bereidheid om elkaar te helpen bestuurlijk is geborgd. Om, waar dat mogelijk en zinvol is, verschillende activiteiten op elkaar laten aansluiten zijn optimale transparantie en communicatie over de internationale contacten nodig. Over deze en andere randvoorwaarden gaat het volgende hoofdstuk.

12. Randvoorwaarden en organisatie van internationaal beleid In de voorgaande hoofdstukken is aangegeven welke doelen worden nagestreefd en hoe verschillende activiteiten deze doelen zouden moeten dienen. Op veel gebieden gaat dat redelijk tot goed, maar verbeteringsmogelijkheden zijn ook de revue gepasseerd. Die zijn per activiteit te onderkennen, maar liggen ook in mogelijkheden voor meer afstemming en bundeling. De vraag is nu hoe verbeteringen tot stand gaan komen. Dat brengt ons bij de randvoorwaarden en instrumenten voor (verbetering van) de internationale betrekkingen. Deze liggen op de volgende gebieden: kennis, communicatie en organisatie. Kennis die relevant is voor internationale contacten betreft zowel onderwerpen die spelen binnen de eigen organisatie als daarbuiten. Bij het opstellen van deze nota is gebleken dat de kennisontwikkeling op dit gebied niet centraal, maar decentraal is geregeld. Personeelswisselingen blijken er toe te leiden dat vergaarde kennis, min of meer onopvallend, ook weer weglekt. Juist voor de meer permanente internationale betrekkingen is het zaak de continuïteit meer te waarborgen. Een geheel decentrale aanpak is daarvoor minder geschikt. Een zekere borging is er wel in de vorm van gespecialiseerde organisaties, zoals EDR en ESP. Daar is permanent kennis van Europese regels en subsidieregelingen aanwezig, die veel lastiger in eigen beheer bij de gemeente op peil gehouden kan worden. Bij periodieke heroverweging van (deelname aan) dergelijke organisaties moet dan ook zwaar mee wegen hoe de aanwezige kennis op andere wijze kan worden verkregen en behouden.


16

Naast kennis over ‘wat er internationaal speelt’ binnen de gemeentelijke organisatie van Emmen, is ook kennis nodig van ‘het veld’. Waarop richten onderwijs en bedrijfsleven zich internationaal en wat welke rol kan de gemeente daarbij spelen. Wie daadwerkelijk internationale contacten heeft, moet over een zekere basis aan kennis beschikken, om effectief te kunnen werken. Een zeker niveau van talenkennis, vooral van Duits en Engels is vereist. Waar dit functioneel is, zal dit vanuit het beleid van opleiding en scholing voor gemeentepersoneel aandacht krijgen. Voor internationale contacten die verder gaan dan bijvoorbeeld het incidenteel bijwonen van een congres, is ook enige kennis van de cultuur en staatsinrichting van betrokken landen essentieel. Zelfs met onze directe oosterburen kunnen al snel grote misverstanden ontstaan, zonder kennis van wie waar bestuurlijk verantwoordelijk voor is en hoe onderlinge contacten verlopen. Dergelijke kennis is op uitstekende wijze gepresenteerd en actueel, per land beschikbaar via de website van Agentschap EVD van het ministerie van EL&I. Communicatie over de doelen van het internationale beleid is een eerste vereiste. Deze nota moet dan ook allereerst binnen de eigen organisatie via intranet en daarbuiten via internet verspreid worden en te raadplegen zijn. Minstens even belangrijk is dat in ieder geval de voornaamste internationale contacten permanent op transparante wijze geregistreerd worden. Van buitenlandse reizen van collegeleden worden verslagen aan de raad aangeboden en buitenlandse dienstreizen behoeven goedkeuring van het college. Van beide soorten reizen is dus wel informatie beschikbaar, die eenvoudig bij elkaar gebracht zou kunnen worden. Dat vergt echter wel enige organisatie. Organisatie is niet alleen nodig om het materiaal voor een goede communicatie telkens weer bij elkaar te brengen, maar ook om de verschillende rollen van de portefeuillehouder, de raadswerkgroep, het college en de raad uit de verf te laten komen. De raad heeft, zoals bij alle beleidsterreinen, een kaderstellende en controlerende taak. Met de vaststelling van deze Kadernota is de kaderstellende rol opnieuw ingevuld. Met de Raadswerkgroep Internationale Betrekkingen heeft de raad bij het stimuleren van internationale bewustwording ook een specifieke adviserende rol. De Raadswerkgroep adviseert per aanvraag over het al dan niet toekennen van subsidie voor dit doel. Het college neemt daarover een besluit, dat in de regel het advies volgt. Daarnaast is de werkgroep actief op het vlak van stedenbanden en de leden nemen actief deel aan activiteiten die daarmee zijn verbonden. De komende jaren zal de Raadswerkgroep periodiek door het college worden geïnformeerd over de voortgang van het internationale beleid en de Raadswerkgroep kan zo een rol spelen bij de controlerende taak van de raad. De informele setting maakt het mogelijk om wat vrijer van gedachten te wisselen en soms ook wat dieper in te gaan op bepaalde informatie dan in de raad gebruikelijk is. Voor de uitvoering van het internationale beleid, binnen de door de raad gestelde kaders, is het college verantwoordelijk. Binnen het college is de portefeuillehouder mondiaal beleid verantwoordelijk voor de coördinatie van het internationale beleid. Inhoudelijk zijn alle collegeleden, ieder voor hun eigen portefeuilles, verantwoordelijk voor internationale contacten op hun beleidsterreinen. Kadernota Internationale Betrekkingen 2011-2015

17

De coördinerende rol van de portefeuillehouder mondiaal beleid kan alleen uit de verf komen, als deze steeds goed is geïnformeerd over de belangrijkste internationale contacten. Zowel deze portefeuillehouder, als de werkgroep, moeten dus gevoed worden vanuit de ambtelijke organisatie en vanuit het college. Hoewel de inrichting van de ambtelijke organisatie geen onderwerp is voor een kadernota als deze, is het wel van belang vast te stellen dat de kaders die hiervoor zijn aangegeven, daarvoor wel consequenties hebben. Zowel beleidsmatig als voor praktische zaken, zijn de aangegeven kaders alleen realistisch, als er naast de nu gehanteerde decentrale aanpak, ook ambtelijk enige centrale coördinatie plaats vindt. Beleidsmatige coördinatie is nodig om de uitvoering van deze kadernota te volgen en de portefeuillehouder daarover te adviseren. Meer praktische centraal benodigde werkzaamheden betreffen het bijhouden en presenteren van informatie over internationale contacten; subsidieverstrekking en – beheer en het ondersteunen portefeuillehouder en raadswerkroep voor praktische zaken. Voor contacten met elk van de, voor het mondiaal beleid relevante, externe organisaties, moet er één contactpersoon zijn, die verbindingen kan leggen naar collega’s en voorstellen voorbereidt voor het beleid ten opzichte van deze organisaties. Uit het oogpunt van efficiency en effectiviteit is het wenselijk dat, waar mogelijk, bundeling plaats vindt. Verslagen en rapportages van organisaties zoals EDR, ESP, Nord Connect en ENTP, moeten centraal beschikbaar zijn. In Noordelijk verband wordt zowel via Nord Connect, als via het Platform Internationalisering Noord Nederland (PINN), met nog beperkt succes, naar afstemming gestreefd. Ambtelijk houdt de gemeente Emmen wel een vinger aan de pols, maar de gemeente Emmen vaart wel een eigen koers, waarbij noordelijke samenwerking middel is en geen doel. Gedacht kan worden aan het onderbrengen van de beleidcoördinatie bij één beleidsadviseur en van de praktische ondersteuning bij één account manager. Omdat veel internationale contacten inhoudelijk van aard zijn en decentraal spelen, is het nodig dat, voor de beleidscoördinatie en voor de praktische afstemming, telkens op eenvoudige wijze inzicht verkregen kan worden in die contacten. De coördinerende rol van de wethouder mondiaal beleid vergt dat hij op de hoogte is van de buitenlandse reizen van ambtenaren. Voor (veelal meerdaagse) reizen die gericht zijn op de doelen van deze kadernota is een collegebesluit nodig. Daarvoor moet geen verkorte procedure meer worden gebruikt, maar een voorstel met advies. Dit advies moet aangeven welk van de doelen uit deze kadernota met het bezoek wordt of worden gediend en welk resultaat wordt beoogd. Bovendien moet elk collegevoorstel zijn afgestemd met de coördinerende beleidsadviseur en gemeld bij de accountmanager. Dit alles geldt niet voor besprekingen die als normaal onderdeel van het dagelijks werk over de grens in Duitsland of in Brussel plaatsvinden, die meestal binnen één dag afgerond zijn. Deze procedures stellen de portefeuillehouder mondiaal beleid in staat om overzicht te houden. De portefeuillehouder dient echter ook op de hoogte te zijn van bezoekende buitenlandse bezoekers en delegaties. Ook hiervoor is het wenselijk een meldsysteem te organiseren, of te koppelen aan de managementrapportages.


18

13. Financiën Het budget waarover de Raadswerkgroep adviseert bedraagt € 0,50 per inwoner en is in 2011: € 52.014,-. Dit budget dient een deel van de gestelde doelen, te weten het stimuleren van internationale bewustwording, door het subsidiëren van activiteiten van derden. Deelname aan EDR vergt in 2011: € 6.874,-. Het EBD wordt bekostigd uit subsidies, zodat de gemeente daaraan geen financiële bijdrage hoeft te leveren. Het ESP is een pilot, die in eerste aanleg de jaren 2010-2012 beslaat. Alle deelnemende gemeenten betalen het ESP een contributie van € 5.000,- per jaar voor de pilot periode. Daarnaast heeft de gemeente Emmen eenmalig € 50.000,- betaald voor de aanloopkosten. Verder heeft de gemeente Emmen als overbruggingsbijdrage over 2010/11 een budget van € 30.000,- beschikbaar gesteld onder de voorwaarde dat de provincie dat ook doet. Voor contacten met China wordt rekening gehouden met een jaarlijks beroep op de reserve Citymarketing van € 20.000,-. In 2011 is dat bedrag door de raad eenmalig verhoogd naar € 25.000,-, vanwege het ondertekenen van de zusterstad overeenkomst in Shangluo. Het lidmaatschap van ENTP kost in 2011: €7.700,-. Dit dekt overigens ook grotendeels de kosten van het jaarlijkse congres, annex algemene ledenvergadering. Voor een aantal doelen en activiteiten zijn niet specifiek middelen vrijgemaakt onder de noemer van internationaal beleid. Activiteiten die deze doelen dienen zijn per beleidsprogramma, zoals economie, georganiseerd. Vanuit de middelen per programma komen de benodigde middelen. Internationaal beleid levert ook geld op. Deelname aan Interreg projecten, zoals Dryport en Waterways for Growth, levert Europese subsidies op, waaruit een groot deel van de activiteiten bekostigd kan worden. Eigen bijdragen betreffen over het algemeen inhoudelijke activiteiten die ook los van het Interreg project nodig zouden zijn. Ook internationale subsidieverwerving levert geld op. Daarbij treedt SNN op als intermediair. In de jaarrekening 2010 bij programma 2 economie is aangegeven om welke bijdragen dat ging. Voor Bahco fase 3 is in 2010 een Europese subsidie toegekend van € 4 mln. Verder is subsidie uit EU middelen verleend aan 4 projecten van innovatieve consortia in de kunststof sector in de gemeente Emmen met API als spil, voor in totaal € 1,25 mln. Daarnaast is een Europese subsidie van € 849.480,toegekend voor het Kennis Knooppunt Duurzame Kunststoffen van API en Stenden. Voor het Atalanta project ‘de economie van de Verbinding’ is uit EFRO middelen € 13,6 mln. subsidie verleend. Deels gaat het dus om middelen voor projecten van de gemeente Emmen, maar deels ook om private projecten, die de gemeente Emmen mede financiert.


19

14. Planning en controle Door de steeds meer decentrale uitvoering van de internationale contacten, lijken deze op het eerste gezicht niet altijd erg planmatig te verlopen en zijn deze ook lastig te volgen. Bij nadere beschouwing in deze kadernota is gebleken dat doorgaans wel doelbewust en gericht grensoverschrijdende activiteiten plaatsvinden. Zonder de flexibiliteit en dynamiek van de huidige contacten te verminderen, is meer aansluiting op de planning en controle cyclus mogelijk. Dit is ook noodzakelijk, om de portefeuille mondiaal beleid te kunnen aansturen en controleren. Mondiaal beleid dient een eigen plaats te krijgen in begroting, jaarrekening, management- en beleidsrapportages. Vooral de centraal aangestuurde en/of uitgevoerde taken rond internationale betrekkingen moeten inzichtelijk worden gemaakt, zowel bij planningsdocumenten, als in evaluaties. Dit laat onverlet dat verschillende portefeuillehouders verantwoordelijk zijn voor de inhoud van veel internationale contacten. In de programmabegroting zijn de activiteiten nu verspreid te vinden bij de verschillende programma’s, in de paragrafen:’wat doen wij ervoor’. De jaarrekening rapporteert per programma volgens dezelfde systematiek. Het is wenselijk om jaarlijks, annex aan of (bij voorkeur) in de begroting en jaarrekening, ook aandacht te besteden aan het geheel van internationale contacten. In de p&c cyclus kan de Raadswerkgroep als permanent klankbord voor het college en de raad functioneren bij het stellen van kaders voor de middellange termijn en bij de jaarlijkse planning van internationale activiteiten en om het budget te beheren en bewaken. Voor de uitvoering van het beleid is het college verantwoordelijk. Een goede wisselwerking via de portefeuillehouder mondiaal beleid tussen college en raad is onontbeerlijk. De Raadswerkgroep is een forum dat voor een regelmatige afstemming kan zorgen. De Raadswerkgroep informeert de raad jaarlijks mondeling in de commissie Samenleving en de raad ontvangt alle verslagen van de Raadswerkgroep. De Raadswerkgroep informeert de inwoners op verschillende manieren over de subsidiemogelijkheden. Zo is de informatie op de raadsite te vinden, verschijnt een aantal maal per jaar een artikel op de gemeentepagina in het huis-aan-huisblad en wordt in de gemeentegids op de subsidiemogelijkheid gewezen. Verder gaat een keer per jaar een mailing naar scholen.


20

Bijlage 1

Begrippen en afkortingen A+O Fonds: Stichting Arbeidsmarkt en opleidings Fonds API: Applied Polymer Innovations BV Bahco: project Bargermeer Herstructureren Collectief Ondernemen EBD: ESF Bureau Drenthe EDR: Emst Dollard Regio EFRO: Europees Fonds Regionale Ontwikkeling EL&I: Economisceh Zaken Landbouw en Innovatie ENTP: European New Towns Platform ESF: Europees Fonds Regionale Ontwikkeling ESP: Europa Service Punt EU: Europese Unie EVD: Economische Voorlichtings Dienst Interreg: Europees programma voor Interregionale Ontwikkeling NOA: Noordelijke Ontwikkelings As PINN: Platform Internationalisering Noord Nederland SNN: Samenwerkingsverband Noord Nederland SZW: Sociale Zaken en Werkgelegeneheid TEN: Trans Europees Netwerk WOE: Stichting Werkgroep Ontwikkelingssamenwerking Emmen


21

Bijlage 2 Contacten met Duitsland en China Contacten Duitsland. Gemeente Meppen

Contactpersoon/ deelnemers Bürgermeister Bohling

Lingen

Oberbürgermeister Krone

Haren

Bürgermeister Honnigfort/ Directeur Sturm

E 233 Stadtering Zwolle-Emsland EDR

Bestuurlijk Emmen Wethouder Arends& Wethouder Jumelet Wethouder Arends &Wethouder Jumelet Wethouder Arends & Wethouder Jumelet Wethouder Kuper Wethouder Jumelet Wethouder Arends

Bürgermeister Bohling Landrat Bröring/ Directeur Groen Dryport Kreis Grafschaft Emmen/Coevorden Bentheim/Kreis Emsland/Bentheimer Eisenbahn Georg Marienhutte Bürgermeister Pohlmann NBSO Hamburg Locatie directeur Wethouder Arends Internationaler Geschäftsführerin Wethouder NaturparkRosenbach Houwing Bourtanger MohrBargerveen

Ambtelijk Emmen P. Stoker & G. Feringa

G. Feringa & H. de Jong

G. Feringa

H. de Jong/ R. Folkersma S.Venema H. de Jong

G. Feringa W. Couprie & G. Feringa E. Kuiken & D. Schenk

Contacten China Stad

Contactpersoon

Shangluo, Xi’an (Shaanxi provincie) en Tianjin NBSO China

Burgemeesters en secr. CP en Vice Gouvernor Locatiedirecteur

Nederlandse ambassade

Ambassadeur

Bestuurlijk Emmen Burgemeester Bijl, Wethouder Arends Wethouder Arends Burgemeester Bijl, Wethouder Arends


Ambtelijk Emmen W. Couprie & G. Feringa W. Couprie & G. Feringa W. Couprie & G. Feringa

22

RIS Kadernota Internationale Betrekkingen

Recommend Documents