Collegevoorstel
Openbaar Onderwerp
Rijksbescherming Schouwburg, Keizer Karelplein 32H Programma / Programmanummer
BW-nummer
Ruimte & Cultuurhistorie / 1031 Portefeuillehouder
H. Kunst Samenvatting
Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr.
Op 19 november 2013 heeft de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de gemeente bericht dat hij voornemens is de Schouwburg aan het Keizer Karelplein 32H als rijksmonument aan te wijzen. Ons college is gevraagd advies uit te brengen over dit voorstel en een verslag van het horen van belanghebbenden aan de Minister toe te zenden. Ons college heeft de gevolgen van de rijksbescherming getoetst aan ons gemeentelijk beleid en ambities, met de afdeling Vastgoed gesproken en de Keizer Karelpodia om een reactie gevraagd. Op basis hiervan komen wij tot de conclusie dat het beschermingsvoorstel positief tegemoet getreden kan worden. De brief aan de Minister kent daarom een positieve strekking.
SO30, Mayke Haaksman, 9048 Datum ambtelijk voorstel
24 februari 2014 Registratienummer
14.0002448
Ter besluitvorming door het college
1. Een positief standpunt in te nemen inzake het voornemen tot rijksbescherming van de Schouwburg, Keizer Karelplein 32H te Nijmegen. 2. Bijgaande adviesbrief aan de Minister van OC&W vast te stellen.
Paraaf akkoord
Datum
Paraaf akkoord
Datum
Steller
Alleen ter besluitvorming door het College Besluit B&W d.d. 11 maart 2014 nummer: 3.26 Conform advies
Aanhouden Anders, nl.
Bestuursagenda
Gemeentesecretaris
Portefeuillehouder
CV adviesbrief raad Schouwburg.docx
Collegevoorstel
1
Probleemstelling
Op 19 november 2013 heeft de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de gemeente bericht dat hij voornemens is de Schouwburg aan het Keizer Karelplein 32H als rijksmonument aan te wijzen. Ons college is gevraagd advies uit te brengen over dit voorstel en een verslag van het horen van belanghebbenden aan de Minister toe te zenden. Wij hebben de gevolgen van de rijksbescherming getoetst aan het gemeentelijk beleid en aan de ambities. Verder hebben wij, omdat de gemeente eigenaar is van de Schouwburg, met onze afdeling Vastgoed gesproken over dit beschermingsvoornemen. Ook de Keizer Karelpodia is om een reactie op het beschermingsvoornemen gevraagd. Op basis hiervan komt ons college tot de conclusie dat de voorgestelde rijksbescherming positief tegemoet getreden kan worden. De bevindingen zijn verwerkt in een adviesbrief. De brief kent een positieve strekking. 2
Juridische aspecten
De Minister van OC&W vraagt op basis van de Monumentenwet 1988 advies aan burgemeester en wethouders van de gemeente waarin het monument is gelegen (artikel 3.2). Met bijgaande adviesbrief voldoen wij aan dit artikel uit de Monumentenwet. 3
Doelstelling
Dit collegevoorstel heeft als doel bijgaande adviesbrief aan de Minister van OC&W vast te stellen. 4
Argumenten
Wij stellen voor om de minister positief te adviseren over de voorgenomen rijksbescherming van de Schouwburg. De overwegingen hierbij zijn de volgende: a. Het beschermingsinitiatief is complementair aan het raadsbesluit d.d. 12-11-2003 dat voorziet in de aanwijzing van de Schouwburg als gemeentelijk monument. b. De status ‘rijksmonument’ is een bevestiging en erkenning van het succes van het gemeentelijke monumentenbeleid. c. De rijksbescherming is verenigbaar met gemeentelijke ambities en beleid. d. Na overleg met de Afdeling Vastgoed hebben wij geen bezwaren tegen de aanwijzing (zie bijgevoegd document ‘verslag belanghebbenden onderzoek Schouwburg’). e. De Keizer Karelpodia staat positief tegenover het beschermingsvoornemen. De KKP is van mening dat de rijksmonumentstatus een pluspunt voor het gebouw zal zijn en dat het de primaire activiteiten van het gebouw als schouwburg niet in gevaar zal brengen. Daarnaast hoopt de KKP dat de status mogelijkheden tot subsidies zal bieden. 5
Klimaat
De (voorgenomen) bescherming heeft op zichzelf geen directe invloed op de klimaatdoelstellingen. Omdat de Schouwburg reeds een gemeentelijk monument is, is ook nu al afstemming tussen klimaatdoelstellingen en monumentale waarden aan de orde. 6
Financiën
Dit voorstel kent geen directe financiële consequenties. 7
Participatie en Communicatie
De afdeling Vastgoed en de Keizer Karelpodia ontvangen een afschrift van de adviesbrief aan de Minister. Verdere communicatiestappen zijn op dit moment niet aan de orde.
Collegevoorstel
Vervolgvel
2
8
Uitvoering en evaluatie
Na verzending van de adviesbrief ligt de verantwoordelijkheid voor de verdere aanwijzingsprocedure bij de minister. 9
Risico
Er zijn geen risico’s aan dit collegevoorstel verbonden.
Bijlage(n):
Antwoordbrief aan de Minister Verslag belanghebbendenonderzoek Schouwburg Advies over beschermingsvoornemen van de Minister met bijlagen
Stadsontwikkeling Bureau Archeologie & Monumenten
Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen Telefoon 14024 Telefax (024) 329 96 99 E-mail
[email protected]
Aan de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap p/a Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Postbus 1600 3800 BP Amersfoort
Datum
Onderwerp
advies beschermingsvoornemen Schouwburg, Keizer Karelplein 32H te Nijmegen
Postbus 9105 6500 HG Nijmegen
Ons kenmerk
Contactpersoon
SO30/14.0002467
Mayke Haaksman
Datum uw brief
Doorkiesnummer
(024) 3299048
Uwe excellentie, Op 21 november 2013 hebben wij uw brief met kenmerk MS-2013-1703 ontvangen, waarin u bericht voornemens te zijn de Schouwburg aan het Keizer Karelplein 32H te Nijmegen aan te wijzen als rijksmonument. U hebt ons verzocht u te adviseren over dit beschermingsvoorstel. Ons advies luidt positief ten aanzien van het beschermingsvoornemen. Reeds in 2003 hebben wij de Schouwburg aangewezen als gemeentelijk monument, niet alleen vanwege het belang van het gebouw voor Nijmegen, maar ook vanwege de bijzondere architectuurhistorische waarde. Met haar expressieve en contrastrijke ‘brutalistische’ architectuur is de Schouwburg een treffend en gaaf voorbeeld van een functionalistisch gebouw met een uitdrukkingsvolle en effectvolle ruimtelijkheid, en is daarmee representatief voor het gezamenlijke werk van de architecten G.H.M. Holt en B. Bijvoet. Dat de Schouwburg nu wordt erkend als ‘de nationale top’ zien wij als een grote eer en als een bevestiging en erkenning van het succes van ons gemeentelijk monumentenbeleid. Aandacht voor erfgoed uit de wederopbouwperiode past binnen ons gemeentelijk erfgoedbeleid. Niet alleen de Schouwburg is aangewezen als gemeentelijk monument, maar ook diverse andere wederopbouwmonumenten, zoals verscheidene winkelpanden in het centrum. Ook hebben wij voorbereidingen getroffen om het wederopbouwcentrum van onze binnenstad als gemeentelijk beschermd stadsbeeld te gaan aanwijzen. U hebt ons tevens verzocht u een verslag van het horen van belanghebbenden toe te zenden. De gemeente is zelf eigenaar van de Schouwburg. De afdeling Vastgoed is als beheerder van het gebouw om een reactie gevraagd. Het verslag van het overleg is bij deze brief gevoegd. Conclusie van het overleg is dat de status rijksmonument waarschijnlijk geen grote wijzigingen ten opzichte van de huidige situatie zal betekenen, aangezien het gebouw reeds gemeentelijk monument is. In verband met onze plannen voor energiebesparing en verduurzaming van de Schouwburg hebben wij in 2013 reeds overleg gehad met specialisten van de Rijksdienst voor het
www.nijmegen.nl
advies over beschermingsvoornemen.docx
Gemeente Nijmegen Stadsontwikkeling Bureau Archeologie & Monumenten
Vervolgvel
1
Cultureel erfgoed. Wij zullen daarom uiteraard de plannen met respect voor de monumentale waarden uitvoeren. Ook is de gebruiker van de Schouwburg, de Keizer Karelpodia, om een reactie gevraagd. De Keizer Karelpodia heeft aangegeven de status rijksmonument als een meerwaarde te zien en gaat er vanuit dat de bescherming de primaire activiteiten van de Schouwburg niet in gevaar zal brengen. Gelet op het voorgaande staan wij positief ten aanzien van het beschermingsvoornemen. Het vervolg zien wij met belangstelling tegemoet.
Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester,
De Gemeentesecretaris,
drs. H.M.F. Bruls
drs. B. van der Ploeg
Aantal Bijlagen: Verslag belanghebbendenonderzoek
www.nijmegen.nl
advies over beschermingsvoornemen.docx
Verslag Stadsontwikkeling Bureau Archeologie & Monumenten
Datum
23 december 2013 Opgesteld door, telefoonnummer
Mayke Haaksman, 9048 Onderwerp
Beschermingsprocedure Schouwburg rijksmonument
Bij brief d.d. 19 november 2013 heeft de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen de beschermingsprocedure voor de aanwijzing van de Schouwburg aan het Keizer Karelplein 32h als rijksmonument gestart. De gemeente Nijmegen is gevraagd advies uit te brengen over dit beschermingsvoornemen en verslag uit te brengen van het horen van belanghebbenden. De gemeente Nijmegen is zelf eigenaar van de Schouwburg. Er is daarom overleg geweest tussen Bureau Archeologie en Monumenten en de afdeling Vastgoed. Dit verslag is een weergave van het overleg. De afdeling Vastgoed vraagt wat het verschil is met de huidige situatie en wat eventuele voor- en nadelen zijn van een rijksbescherming. De Schouwburg aan het Keizer Karelplein is reeds sinds 2003 gemeentelijk monument. Dat betekent dat ook nu al het interieur en exterieur van de Schouwburg beschermd zijn. Verschil met de rijksbescherming is dat het rijk het voornemen heeft naast het gebouw ook het plein met muur, zitbanken en sculptuur ‘Dame met stola’ te beschermen. Er zullen geen andere of hogere eisen zijn als de status van gemeentelijk monument gewijzigd zal worden in rijksmonument. Voorwaarden met betrekking tot materiaalgebruik, onderhoud of restauratie kunnen nu ook al gelden en zullen niet wijzigen als de Schouwburg een rijksmonument wordt. De status rijksmonument brengt wel nieuwe subsidiemogelijkheden met zich mee, zoals bijvoorbeeld de BRIM onderhoudssubsidie en eventuele restauratiesubsidies van de rijksoverheid. Indien een vergunning wordt aangevraagd voor sloop, herbestemming, reconstructie of ingrijpende wijziging gelijk aan (gedeeltelijke) sloop is advies van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed nodig en zal er sprake zijn van een uitgebreide vergunningprocedure van 26 weken. Voor overige wijzigingen en werkzaamheden die binnen de vergunningplicht vallen geldt de reguliere procedure van 8 weken, zoals die nu ook al geldt omdat het een gemeentelijk monument betreft. Alleen bij de hier boven genoemde werkzaamheden is naast het advies van de Commissie Beeldkwaliteit een advies van de RCE nodig. De gemeente blijft de vergunningverlenende instantie. Het college maakt op basis van beide adviezen en overige belangen een afweging voor het wel of niet verlenen van de vergunning. Het college hecht over het algemeen groot belang aan het advies van de RCE. De afdeling Vastgoed vraagt of een rijksbescherming een eventuele herbestemming zal bemoeilijken.
Verslag belanghebbendenonderzoek schouwburg RM.docx
Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.
Vervolgvel
1
De afdeling Vastgoed heeft aangegeven dat het in deze tijd niet 100% zeker is dat de functie van de Schouwburg kan blijven bestaan en vraagt zich af of de aanwijzing als rijksmonument eventuele herbestemming of verbouwingen zal bemoeilijken. In de Nota Cultureel Erfgoed is opgenomen dat en (goede) functie belangrijk is voor monumenten. Zonder (passende) functie kunnen historische gebouwen eerder ten prooi aan verwaarlozing en verval en daardoor kunnen monumentale waarden verloren gaan. In de nota staat dat de gemeente daarom oplossingsgericht wil meedenken bij herbestemmingsprojecten, om een goede balans te vinden tussen behoud van monumentale waarden en ontwikkelingsmogelijkheden. Herbestemming van monumenten is altijd een afweging van belangen. Bij een eventuele herbestemmingsopgave van de Schouwburg zal daarom naar een zo goed mogelijk passende nieuwe functie gezocht moeten worden, waarbij de monumentale waarden gerespecteerd worden. Bij eventuele verbouwingen zal de afweging tussen behoud van monumentale waarden en de nieuwe functie gemaakt moeten worden. Omdat de Schouwburg reeds een gemeentelijk monument is zal deze vraag ook spelen indien er geen sprake zou zijn van aanwijzing als rijksmonument. Ook nu al zou een eventuele herbestemming met respect voor het monument uitgevoerd dienen te worden. Bij een herbestemmingsopgave van een rijksmonument is, zoals eerder ook aangegeven, echter advies van de RCE nodig en zal er daarom sprake zijn van een uitgebreide vergunningprocedure van 26 weken.
Verslag belanghebbendenonderzoek schouwburg RM.docx
Rijksdienst voor liet Cultureel Erfgoed Ministerievan Wetensciiap
Onderwijs,
Cuituur
Retouradres: Postbus 1600 3800 B P Amersfoort
College van burgemeester en wethoudj van de Gemeente Nijmegen procesverantw.: Postbus 9105 6500 HG NIJiVlEGEN
so
en
Smallepad 5 3811 MG Amersfoort Postbus 1600 3800 B P Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl Contactpersoon
Monumentenregistratie T 033 42 17 421 F 033 42 17 799
~\.SS'h.Z
class.nr.;
Datum 1 9 NOV. 2013 Betreft aanwijzing beschermd monument Gemeente : Nijmegen Keizer Karelplein 32H te Nijmegen Stadsschouwburg ON'n/ANGSTBEVESilGING Monumentnummer: 532210
Onze referentie
MS-2013-1703 Bijiagen
diverse
VERZONDEN
Geacht college, Met deze brief start ik de procedure tot aanwijzing als beschermd rijksmonument van het bovengenoemde object. Voordat ik een besluit tot aanwijzing neem, heb ik uw advies nodig. Informatie over het object van aanwijzing vindt u in de bijiagen. Wat vraag ik van u? lk verzoek u mij binnen vijf maanden het volgende toe te zenden: •
Uw advies voor de aanwijzing.
•
Een verslag van het horen van belanghebbenden.
Als u redenen ziet om af te zien van het horen van belanghebbenden, dan verzoek ik u mij hiervan op de hoogte te brengen. NB: Als deze adviesaanvraag betrekking heeft op een kerkelijk monument, dan is het van beiang rekening te houden met wat daarover in de Monumentenwet 1988 staat (artikel 1, lid e en artikel 2 lid 2). Naast of in plaats van het verslag van het horen van belanghebbenden is dan een verslag van het overleg met de eigenaar nodig. Ik stei uw medewerking op prijs en zie uw reactie met belangstelling tegemoet.
BRF.01A
Pagina: 1
Onze referentie
l\/IS-2013-1703 Vragen stellen of reageren Meer informatie vindt u op www.cultureelerfgoed.nl, de website van de Rijksdienst voor fiet Cultureel Erfgoed. Daar vindt u ook de wettekst en de beleidsregel(s) voor de aanwijzing van beschermde monumenten. U kunt ook mailen met
[email protected] of bellen met onze InfoDesk, telefoonnummer 033 42 17 456. Hoogachtend,
De minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, namens deze, het sectorhoofd Uitvoering Wettelijke Taken,
BRF.01A
Pagina: 2
Bijlage voor de gemeente Overzicht betrokkenen Behoort bij onze referentie Pagina
: IVlS-2013-1703 :1
Betrokkenen bij aanwijzing beschermd monument: Gemeente : Nijmegen Keizer Karelplein 32H te Nijmegen Stadsschouwburg
- Recht van eigendom Gemeente Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 P P NIJMEGEN
Postbus 1600 3800 BP Amersfoort T033 42 17 421 F033 42 17 799
[email protected] www.cultureelerfgoed.nl
Smallepad 5 3811 MG Amersfoort
Bijlage voor de gemeente Overzicht percelen Behoort bij onze referentie Pagina
: iVIS-2013-1703 :1
Percelen waarop aanwijzingsverzoek betrekking heeft: Gemeente Nijmegen, Sectie B Nummer 5357
Postbus 1600 3800 BP Amersfoort T 033 42 17 421 F 033 42 17 799
[email protected] www.cultureelerfgoed.nl
Smallepad 5 3811 MG Amersfoort
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Ministene van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap
voorstel tot aanwijzing als beschermd monument
Smallepad 5 | 3 8 1 1 MG Amersfoort | www.cultureelerfgoed.nl |
[email protected] P o s t b u s 1 6 0 0 I 3 8 0 0 B P A m e r s f o o r t | T 0 3 3 4 2 17 4 2 1 | F 0 3 3 4 2 17 7 9 9
Dit v o o r s t e l b e s t a a t uit: -
Foto Toelichting Aanwijzingsprogramma Wederopbouw 1959-1965 Uittreksel monumentenregister
-
Kaart Waardering Feiten
TOELICHTING AANWIJZINGSPROGRAMMA WEDEROPBOUW
1959-1965
Algemeen D e R i j k s d i e n s t v o o r Iiet C u l t u r e e l E r f g o e d ( R C E ) v e r r i c h t s i n d s 2 0 0 1 o n d e r z o e k n a a r d e w e d e r o p b o u w p e r i o d e 1 9 4 0 - 1 9 6 5 . D e z e p e r i o d e is in t w e e d e l e n o p g e k n i p t : e e n 1*^ t r a n c h e v o o r d e j a r e n 1 9 4 0 t o t e n m e t 1 9 5 8 , e n e e n 2^ t r a n c h e d i e n u a a n s n e e is v o o r d e j a r e n 1 9 5 9 - 1 9 6 5 . M e t d e s e l e c t i e e n v o o r d r a c h t v a n e e n 2^ g r o e p r i j k s m o n u m e n t e n is d i t s e l e c t i e p r o g r a m m a b i j n a a f g e r o n d . D e l"^ t r a n c h e t e l d e 1 0 0 ( u i t e i n d e l i j k 9 7 ) o b j e c t e n ; d e t w e e d e s e l e c t i e b e v a t 8 9 n i e u w e m o n u m e n t e n d i e in 2 0 1 3 - 2 0 1 4 w o r d e n voorgedragen voor rijksbescherming. Dit B e s c h e r m i n g s p r o g r a m m a beoogt de a a n d a c h t en w a a r d e r i n g v o o r d e z e b i j z o n d e r e e n w a a r d e v o l l e a r c h i t e c t u u r ( e n c o m p l e x e n ) e n g r o e n a a n l e g uit d e periode ' 5 9 - ' 6 5 te v e r g r o t e n door een reeks b o u w w e r k e n te b e s c h e r m e n die h e t b i j z o n d e r e k a r a k t e r v a n d e z e t i j d b e n a d r u k k e n e n in b e e l d b r e n g e n . D e selectie geeft tevens een maatstaf voor de cultuurhistorische waardering van h e t e r f g o e d uit d e z e p e r i o d e d a t n i e t d i r e c t b e s c h e r m d i s , m a a r w a a r m e e z e k e r o o k met r e s p e c t dient te w o r d e n o m g e g a a n . De Rijksdienst heeft na een uitgebreid proces v a n i n v e n t a r i s e r e n , w a a r d e r e n en s e l e c t e r e n e e n e v e n w i c h t i g e lijst v a n e e n n e g e n t i g t a l m e e s t k e n m e r k e n d e b o u w w e r k e n uit d e j a r e n t u s s e n 1 9 5 9 e n 1 9 5 5 o p g e s t e l d . De R C E heeft o p b a s i s van literatuuronderzoek en eigen kennis een globale schifting, e e n voorselectie, g e m a a k t . V e r d e r is e r e e n v e r g e l i j k i n g g e m a a k t , w a a r b i j o b j e c t e n p e r i n h o u d e l i j k t h e m a n a a s t e l k a a r z i j n g e l e g d e n u i t e i n d e l i j k ' d e b e s t e ' is g e k o z e n . D e lijst is b o v e n d i e n tot s t a n d g e k o m e n d a n k z i j d e u i t g e b r e i d e i n b r e n g v a n het e r f g o e d v e l d , g e m e e n t e s , p a r t n e r s e n e x p e r t s . U i t e r a a r d is g e b r u i k g e m a a k t v a n h e t d e r t i g t a l c a t e g o r i a i e s t u d i e s , d i e v o o r d i v e r s e c a t e g o r i e e n al s i n d s 2 0 0 1 d o o r de R C E w a r e n opgesteld. De 8 9 excellente m o n u m e n t e n v a n de w e d e r o p b o u w j a r e n 1 9 5 9 - 1 9 6 5 op N e d e r l a n d s g r o n d g e b i e d z i j n niet z o m a a r g e k o z e n . H e t z i j n t o o n b e e l d e n v a n a r c h i t e c t u u r e n s t e d e n b o u w , d i e v o l d o e n a a n h e l d e r e e n s t r e n g e c r i t e r i a . H e t is e e n n a t i o n a l e t o p . D a a r m e e is niet g e z e g d d a t n i e t - g e s e l e c t e e r d e b o u w w e r k e n geen cultuurhistorische waarde v e r t e g e n w o o r d i g e n . Integendeel, lokale o v e r h e d e n z o u d e n in d e s l i p s t r e a m v a n d e z e t o p p e r s j u i s t op r e g i o n a a l e n l o k a a l n i v e a u h u n e i g e n s e l e c t i e s k u n n e n m a k e n - v o o r z o v e r d a t zij d a t al niet g e d a a n hebben. D e t o p m o n u m e n t e n w e e r s p i e g e l e n e e n l a n d in o n t w i k k e l i n g ; z e t o n e n e e n bijzonder tijdperk. De eerste contouren van een c o n s u m p t i e m a a t s c h a p p i j , van e e n j o n g e w e l v a a r t s s t a a t , t e k e n d e n z i c h af. I n m i d d e l s w a s d e e r g s t e o o r l o g s s c h a d e hersteld, de schaarste aan m a t e r i a l e n en financien voorbij en de l e n i g i n g v a n d e w o n i n g n o o d al g o e d op g a n g . N e d e r l a n d w a s h e r r e z e n . D e s e l e c t i e v a n 8 9 m o n u m e n t e n is te v i n d e n o p : http://www.cultureelerfgoed.nl/wederopbouwperiode-1959-1965 Beleidsmatig kader D e R C E h e e f t de a f g e l o p e n t i e n j a a r i n v e n t a r i s e r e n d e n w a a r d e r e n d o n d e r z o e k v e r r i c h t n a a r k e n m e r k e n d e c a t e g o r i e e n v a n g e b o u w e n uit d e w e d e r o p b o u w p e r i o d e , zoals r a a d h u i z e n , s c h o u w b u r g e n , s p o o r w e g s t a t i o n s en k e r k e n ( r a a d p l e e g b a a r op w w w . c u l t u r e e l e r f g o e d . n l ) . N a a s t de R C E / N A i - p u b l i c a t i e T o o n b e e l d e n van de Wederopbouw', verscheen een dertigtal categoriaie studies e n r e i s d e in d e j a r e n 2 0 0 5 - 2 0 0 8 d e R C E - t e n t o o n s t e l l i n g ' L e l i j k is g e e n a r g u m e n t ' over naoorlogs erfgoed door Nederland. In 2 0 0 7 heeft m i n i s t e r P l a s t e r k , d e t o e n m a l i g e m i n i s t e r v a n C u l t u u r , a a n g e g e v e n h o n d e r d e v i d e n t e m i j i p a l e n uit d e p e r i o d e 1 9 4 0 - 1 9 5 8 te w i l l e n a a n w i j z e n . Dit b e l e i d w e r d v a s t g e l e g d in d e d e s t i j d s v i g e r e n d e Tijdelijke beieidsregei aanwijzing beschermde monumenten 2007, die p e r 1 j u l i in w e r k i n g t r a d e n w a a r i n 1 9 5 8 het eindjaar voor selectie m o e s t zijn, gezien de vijftigjarengrens die de
M o n u m e n t e n w e t 1 9 8 8 v o o r s c h r e e f ; dit tioewel d e w e d e r o p b o u w in c u l t u u r - e n a r c h i t e c t u u r h i s t o r i s c h o p z i c h t t o t v e r in de j a r e n ' 5 0 d o o r l i e p . D e Rijl<sdienst v o o r het Cultureel Erfgoed heeft v e r v o i g e n s een selectie g e m a a k t . D e b e k e n d m a k i n g v a n d e T o p 1 0 0 ' - g e b u n d e l d in d e b e g e l e i d e n d e p u b l i c a t i e ' M o n u m e n t e n v a n H e r r e z e n N e d e r l a n d ' - op 15 o k t o b e r 2 0 0 7 d o o r m i n i s t e r Plasterk w a s publicitair een g r o o t succes en heeft geleid tot een a a n z i e n l i j k e v e r g r o t i n g v a n d e w a a r d e r i n g e n h e t d r a a g v l a k v o o r d e n a o o r l o g s e p e r i o d e bij zowel e i g e n a r e n als breder publiek. B o v e n d i e n kreeg de landelijke a a n d a c h t n a v o l g i n g in h e t m o n u m e n t e n b e l e i d v a n d i v e r s e g e m e e n t e s , z o a l s G r o n i n g e n en A m s t e r d a m , en van bijvoorbeeld provincie Drenthe. S i n d s 1 j a n u a r i 2 0 0 9 is e e n n i e u w e B e l e l d s r e g e l in w e r k i n g g e t r e d e n : d e Beieidsregei aanwijzing beschermde monumenten 2009. D e z e B e l e l d s r e g e l v o r m t e e n b a s i s v o o r e e n v e r v o l g op de e e r s t e ' T o p 1 0 0 ' , w a n t v o l g e n s d e z e B e l e l d s r e g e l d i e n e n d e n i e u w a a n t e w i j z e n m o n u m e n t e n uit d e p e r i o d e 1 9 5 9 1 9 6 5 o p g e n o m e n t e w o r d e n in e e n a a n w i j z i n g s p r o g r a m m a . D a a r m e e is W e d e r o p b o u w een van de drie aangekondigde a a n w i j z i n g s p r o g r a m m a ' s , naast de N i e u w e Hollandse W a t e r l i n i e en de B e s c h e r m i n g s a g e n d a A r c h e o l o g i e . Een t w e e d e b e l e i d s k a d e r v o o r het A a n w i j z i n g s p r o g r a m m a ' 5 9 - ' 6 5 v o r m t het g e d a c h t e g o e d uit d e Momo-beleidsbrief. D a a r i n is s p r a k e v a n e e n z o g e n o e m d e ' b e p e r k t e t o p l i j s t ' als het g a a t o m de a a n w i j z i n g v a n n i e u w e r i j k s m o n u m e n t e n . Bij d e a f r o n d i n g v a n d e p e r i o d e ' 5 9 - ' 6 5 is d u s o p n i e u w sprake v a n e e n beperkte h o e v e e l h e i d nieuwe r i j k s m o n u m e n t e n . Met het m o d e r n i s e r e n v a n d e m o n u m e n t e n z o r g is d e n a d r u k m e e r k o m e n t e l i g g e n b i j h e t m e e w e g e n e n b o r g e n v a n d e c u l t u u r h i s t o r i s c h e w a a r d e in d e r u i m t e l i j k e ordening. D a t v o o r d e k o r t e r e p e r i o d e ' 5 9 - ' 6 5 n e t z o v e e l b o u w w e r k e n z i j n g e k o z e n a l s in d e 1^ t r a n c h e , d i e m e e r j a r e n t e l l e n , k o m t d o o r d a t e r in d e z e j a r e n m e e r e n v a n e e n g r o t e r e m a t e r i e l e r i j k d o m is g e b o u w d . O o k d e g e b o u w e n uit d e j a r e n 1 9 6 3 , 1 9 6 4 e n 1 9 6 5 d o e n nu al m e e , w a n t s i n d s 1 j a n u a r i 2 0 1 2 h o e f t e e n m o n u m e n t niet m e e r m i n i m a a l vijftig j a a r o u d t e z i j n o m b e s c h e r m d m o n u m e n t t e k u n n e n w o r d e n . T e v e n s orienteert de Rijksdienst zich op een Post ' 6 5 - p r o g r a m m a . Bij d e s e l e c t i e t e l d e het j a a r w a a r i n h e t b o u w w e r k is o p g e l e v e r d . In e n k e l e g e v a l l e n Is d e g r e n s v a n 1 9 6 5 g e p a s s e e r d , m a a r a l l e e n d a n a l s s p r a k e is v a n h o g e i c o o n w a a r d e e n de b o u w e e r d e r s t a r t t e en w e r d a f g e r o n d in 1 9 6 6 . Integrale aanpak D a a r n a a s t is h e t r e l e v a n t t e n o e m e n d a t h e t e r f g o e d v a n d e w e d e r o p b o u w e e n b e l a n g r i j k o n d e r d e e l is v a n d e b e l e i d s v i s i e Koersen op karakter: Naar een visie erfgoed en ruimte uit 2 0 1 1 . Het Rijk heeft v o o r o g e n dat de r u i m t e l i j k e e n b o u w k u n d i g e o n t w i k k e l i n g uit d e p e r i o d e 1 9 4 0 - 1 9 6 5 in d e i n r i c h t i n g v a n N e d e r l a n d h e r k e n b a a r a a n w e z i g blijft. D a a r o m zijn dertig w e d e r o p b o u w g e b i e d e n uit d e z e p e r i o d e u i t g e k o z e n d i e v a n n a t i o n a a l b e l a n g z i j n . Het p r o c e s v a n s e l e c t e r e n e n w a a r d e r e n v a n h e t h o n d e r d t a l b o u w w e r k e n l o o p t niet a l l e e n p a r a l l e l a a n d a t v a n d e b o v e n g e n o e m d e d e r t i g g e b i e d e n , h e t l o o p t o o k g e l i j k o p m e t het p r o j e c t v a n n a o o r l o g s e w a n d k u n s t d o o r d e R C E . A r c h i t e c t u u r , s t e d e n b o u w e n k u n s t uit d e w e d e r o p b o u w t i j d w o r d e n op d e z e m a n i e r i n t e g r a a l b e n a d e r d . Deze drietrapsraket van g e b i e d - g e b o u w - k u n s t krijgt v e r d e r v o r m t i j d e n s d i v e r s e m a n i f e s t a t i e s in d e z o g e n o e m d e W e e k v a n de W e d e r o p b o u w , die de R C E v a n 2 3 - 2 7 S e p t e m b e r 2 0 1 3 zal gaan o r g a n i s e r e n . Selectiecriteria N e t a l s d e 1^ t r a n c h e ( 1 9 4 0 - 1 9 5 8 ) is o o k d e 2^ t r a n c h e ( 1 9 5 9 - 1 9 6 5 ) g e s e l e c t e e r d op b a s i s v a n h o g e e i s e n a a n d e m o n u m e n t a l e w a a r d e ; het m o e t v a n t o p n i v e a u z i j n . In d e B e l e l d s r e g e l s t a a t h e t a l s v o l g t b e s c h r e v e n : A r t i k e l 6 , a . het desbetreffende monument is een evidente mijipaal in de ontwikkeiing van de architectuur, stedenbouw, iandinrichting, bouwtechniek of ruimtegebonden kunst in Nederiand, wat onder meer biijkt uit een vooraanstaande positie en duiding in de nationaie en internationale vakliteratuur, of b. het desbetreffende monument is een essentieel toonbeeld van de
2.
cultuurhistorische of sociaaihistorische ontwil
3
p a r k e n , e n o m g r o e n d a t g r e n s t a a n d e b e b o u w i n g v a n b i j v o o r b e e l d w o n i n g e n of kantoren. M o n u m e n t a l e w a n d k u n s t is In d e 2*^ t r a n c h e s t e r k v e r t e g e n w o o r d i g d . H e t heeft o n m i s k e n b a a r e e n t o e g e v o e g d e w a a r d e . E i g e n l i j k m e e r d a n d a t , w a n t bij d e k e u z e t u s s e n e e n g e b o u w m e t e n z o n d e r k u n s t , k r e e g d i e m e t v o o r r a n g . K u n s t is nu w e g g e h a a l d uit h e t t h e m a H e r d e n k i n g e n m e e r In de r i c h t i n g v a n k u n s t & religie g e g a a n . H e t g a a t u i t s l u i t e n d o m k u n s t in relatie m e t h e t m o n u m e n t , v e e l a l o p e n b a r e g e b o u w e n e n o n d e r w i j s i n s t e l l i n g e n . D u s dit k e e r g e e n a f z o n d e r l i j k e kunstobjecten. Dat geldt ook v o o r de aandacht voor het materiaalgebruik en de a f w e r k i n g , zoals s p e c i a l e s o o r t e n m a r m e r e n n a t u u r s t e e n , z o a l s In d e A m e r i k a a n s e a m b a s s a d e , of e e n n i e u w s o o r t d a k b e d e k k i n g , z o a l s in het g e v a l v a n het A N W B - h o o f d k a n t o o r . D e z e a s p e c t e n zijn d a n o o k m e e g e n o m e n in d e a r c h i t e c t o n i s c h e w a a r d e r i n g . T e n s l o t t e is e e n e v e n w i c h t i g e r e g i o n a l e s p r e i d i n g niet uit het o o g v e r l o r e n , al is h e t o n v e r m i j d e l i j k d a t d e (drie g r o t e s t e d e n in de) R a n d s t a d m e t e e n v e e r t i g t a l b o u w w e r k e n o p n i e u w o v e r h e e r s t . H e t c e n t r a l e u i t g a n g s p u n t is e e n t o p s e l e c t i e op b a s i s v a n k w a l i t e i t d i e u i t g a a t v a n e e n n a t i o n a a l o v e r z i c h t . M a a r a a n g e z i e n e r in N o o r d - N e d e r l a n d m i n d e r is g e b o u w d d a n in W e s t - e n Z u i d - N e d e r l a n d , is het v e r k l a a r b a a r d a t e r d a a r al m e e r o b j e c t e n z l j n g e s e l e c t e e r d . D e g r o t e s t e d e n z i j n opnieuw goed vertegenwoordigd. Proces en e r f g o e d v e l d D o o r d e t i j d s d r u k in d e 1^ t r a n c h e w a s e r n a u w e l i j k s g e l e g e n h e i d t o t o v e r l e g m e t h e t e r f g o e d v e l d , g e m e e n t e of e i g e n a a r t i j d e n s het s e l e c t i e p r o c e s . Dit p r o c e s v a n s e l e c t e r e n v o o r d e p e r i o d e ' 5 9 - ' 6 5 is a n d e r s i n g e z e t . V a n u i t h e t s t r e v e n n a a r e e n b r e d e r d r a a g v l a k e n m e e r b e t r o k k e n h e i d heeft d e R C E in f e b r u a r i 2 0 1 2 a a n g e m e e n t e s , provinciale steunpunten en m o n u m e n t e n c o m m i s s i e s g e v r a a g d s u g g e s t i e s in t e d i e n e n als a a n v u l l i n g o p de i n v e n t a r i s a t i e l i j s t v a n c i r c a 7 0 0 o b j e c t e n . D e z e g r o s - of ijklijst w a s e e r d e r o p b a s i s v a n a r c h i e f o n d e r z o e k , beperkte v e l d w e r k en d e s k u n d i g e voorselectie door de R C E s a m e n g e s t e l d . V e r v o i g e n s v r o e g e n w e b e g i n 2 0 1 2 t i j d e n s e e n b i j e e n k o m s t (zie lijst d e e l n e m e r s o n d e r 1)) in d e N e u d e f l a t ( 1 9 6 1 ) in U t r e c h t a a n m o n u m e n t e n o r g a n i s a t i e s , Vereniging van Nederiandse G e m e e n t e n , Interprovinciaal Overleg, Federatie Grote G e m e e n t e s , Federatie Instandhouding M o n u m e n t e n , Steunpunten, N e d e r i a n d s e T u i n e n s t i c h t i n g , S t i c h t i n g in A r c a d i e , P r o t e s t a n t s e K e r k N e d e r l a n d , B o n d H e e m s c h u t e n C u y p e r s g e n o o t s c h a p o m a a n v u l l i n g e n te g e v e n o p d e p r e s e l e c t i e v a n c i r c a 1 4 0 b o u w w e r k e n . D e z e bottom t/p-benadering leidde tot veel p o s i t i e v e r e a c t i e s uit het v e l d . E e n g r o o t a a n t a l n i e u w e o b j e c t e n w e r d v o o r g e d r a g e n , d o o r d e R C E op w a a r d e g e s c h a t en d a a r v a n is u i t e i n d e l i j k e e n a a n t a l t o e g e v o e g d a a n d e lijst. V e r d e r w e r d in o k t o b e r 2 0 1 2 e e n g r o e p v a n t w a a l f e x t e r n e e x p e r t s , a f k o m s t i g uit h e t e r f g o e d v e l d e n v a n u n i v e r s i t e i t e n en o n d e r z o e k s b u r e a u s ( z i e lijst d e e l n e m e r s o n d e r 2)), u i t g e n o d i g d v o o r e e n e x p e r t m e e t i n g in het g e b o u w v a n h e t v o o r m a l i g e m i n i s t e r i e v a n L a n d b o u w , V i s s e r i j e n V o e d s e l k w a l i t e i t ( 1 9 6 2 ) , nu E c o n o m i s c h e Z a k e n , in D e n H a a g . In e e n o p e n s f e e r is v a n g e d a c h t e n g e w i s s e l d o v e r d e voorlopige selectielijst. T o t s l o t . V o o r d e c a t e g o r i e u n i v e r s i t a i r e t e r r e i n e n is e e n a p a r t t r a j e c t o p b e s t u u r s n i v e a u o p g e s t a r t . C a m p u s s e n zijn v a a k g e b o u w d v a n u i t e e n c o n s i s t e n t e n c o n s e q u e n t d o o r g e v o e r d e v i s i e o p d e f u n c t i o n e l e , s t e d e n b o u w k u n d i g e en a r c h i t e c t o n i s c h e o p g e z e t . D a a r b i j g a a t het o m m e e r d a n e e n v e r z a m e l i n g g e b o u w e n . N a a s t h u n c u l t u u r h i s t o r i s c h e b e t e k e n i s h e b b e n zij o o k b i j g e d r a g e n a a n d e s t a t u s en d e e m a n c i p a t i e v a n d e s t a d als c e n t r u m v o o r k e n n i s e n t e c h n o l o g i e . D e c a m p u s is e e n a f s p i e g e l i n g v a n het v e r a n d e r e n d o v e r h e i d s b e l e i d . B i n n e n d e p l a n m a t i g e opzet bevatten de universiteitscomplexen veel architectonisch h o o g w a a r d i g e g e b o u w e n . H e t is o n d o e n l i j k e n o o k niet w e n s e l i j k z e a l l e m a a l te s e l e c t e r e n als t o p m o n u m e n t , m a a r z e v e r d i e n e n w e l a a n d a c h t e n e e n r e s p e c t v o l l e o m g a n g . D a a r o m is g e k o z e n v o o r e e n i n t e g r a l e a a n p a k v a n v i e r
4
u n i v e r s i t e i t s c o m p l e x e n , die v o o r e e n g r o o t d e e l v a n a f 1 9 5 9 zijn g e r e a l i s e e r d , te weten de Technlsctie Universiteiten van Delft, E n s c h e d e en E i n d h o v e n , e n de u n i v e r s i t e i t ( v o o r m a l i g e H o g e s c h o o l ) v a n T i l b u r g . Elk c o m p l e x m e t z i j n e i g e n bijzondere ontstaansgeschiedenis. Deze aanpak wordt nader uitgewerkt met betrokken universiteiten en gemeenten.
1) Aanwezig tijdens expertmeeting in februari 2012 in de Neudeflat in Utrecht: Martin van Bleek (Gelders Genootschap), Leo Dubbelaar (Cuypersgenootschap), Alice Gut (FGM), Henk Jansen (FGM, gemeente Utrecht), Gerard Koster (VNG), Conny van Nes (FGM), Norman Vervat (Cuypersgenootschap) en Mathijs Witte (Heemschut). 2) Aanwezig tijdens expertmeeting in het voormalig ministerie van LNV in Den Haag in oktober 2 0 1 2 : Tim Bakker, Koos Bosma (VU Amsterdam), Bernard Colenbrander (TU Eindhoven), Roger Crols (Gelders Genootschap), Johanna van Doorn (bureau SteenhuisMeurs), Leo Dubbelaar (Cuypersgenootschap), Wijnand Galema, Leon van Meijel, Ronald Stenvert (BBA), Norman Vervat (Cuypersgenootschap), Lara Voerman (bureau SteenhuisMeurs)] en Mathijs Witte (Heemschut).
-einde Toeliciiting
Aanwijzingsprogramma
Wederopbouw
1959-1965
-
5
.
Smallepad 5 Amersfoort Postbus 1600 3800 BP Amersfoort www.cultureelerfgoed.nl
Monumentnummer: 532210
3811 MG
033 421 74 21 F 033 421 77 99 E
[email protected]
T
Status Aanwijzingsbesluit Insclirijving register Kadaster deel/nummer
: : : :
Voorbeschermd
/
Monumentnaam:
Stadsschouwburg
Plaatselijke
Gemeente:
Provincie:
Nijmegen
Gelderland
aanduiding:
Keizer Karelplein 32 H
6511 NH Nijmegen
Kadastrale
Sectie:
Kad.object:
B
5357
gemeente:
Nijmegen
Grondperceei:
App:
Omschrijving:
Schouwburg met plein, muur, zitbanken en sculptuur 'Dame met stola'. Hoofdca tegorie:
Subcategorie:
Cult.,gezondh., wetenschap
Aanmaakdatum
07-11-2013
Welzijn, kunst en cultuur
Oorspronkelijke
functie:
Schouwburg
Pagina 1/1
Tunnelweg
KQsi56
Scale 1: 1.000
begrenzing rijksmonument
999999
rijksmonumentnummer kadastraal perceel
A 00000
perceelnummer
printdatum:
18-11-2013
Waardering
Nijnnegen, Stadssctiouwburg
WAARDERING / Cultuurfiistoriscfie waarden: beiang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomisclie en/of bestuurlijke/beleidsmat ige en/of geestelijke ontwikkeling(en);
2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter;
// Architectuur- en kunsthistorische waarden: (bijzonder) beiang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek;
2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar;
De stadsschouwburg is een uitdrukking van de naooriogse culturele spreidingspolitiek van de rijksoverheid. Kunst en cultuur moesten toegankelijk worden voor en verspreid worden onder alle lagen van de bevolking en overal in het land. De transparantie en toegankelijkheid van het gebouw staan hier symbool voor. De schouwburg is tevens een uitdrukking van de groeiende culturele vrijetijdsbesteding als gevolg van de gestegen welvaart en toegenomen vrije tijd. In het bijzonder drukt de schouwburg de herrijzenis uit van Nijmegen als cultureel centrum. De stadsschouwburg is een belangrijke exponent van de wederopbouw van de stad na de omvangrijke oorlogsschade.
De Nijmeegse schouwburg is voorzien van een panoramisch podium in een ovale zaal en markeert daarmee de overgang van een traditioneel lijsttheater met frontale opstelling naar een open podium met een arenaopstelling. In de stadsschouwburg kon eike denkbare voorstelling zowel artistiek als technisch naar behoren gegeven worden. Daarmee behoorde de schouwburg van Nijmegen tot een van de weinige zalen in Nederland waar dit mogelijk was.
De schouwburg is een voorbeeld van het brutalisme. Deze expressieve stijl is te herkennen in de zakelijkfunctionele opzet, de eenduidige vormen van de verschillende ruimtes en hun onderlinge relaties, het streven naar ruimtelijkheid, een zichtbare en expressieve betonconstructie, enkele uitvergrote onderdelen (zoals de waterspuwers en plantenbakken), ruwe materiaalafwerking en het ontbreken van decoratie. De stadsschouwburg is een van de belangrijkste en bekendste ontwerpen van de architecten ir. Albertus Maria (Bernard) Bijvoet (Amersterdam 1889 Haarlem 1979) en prof. Gerardus Hendricus Maria
1
Waardering
Nijmegen, Stadsscliouwburg (Gerard) Holt (Haarlem 1904 - Haarlem 1988). Holt en Bijvoet werkten vanaf 1945 geregeld samen, onder meer aan de schouwburg en culturele centra (bv Tilburg en Apeldoorn). Bijvoet gold als specialist op het gebied van de theaterbouw.
3. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst;
4. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen).
Het vrijstaande bronzen beeld is een voorbeeld van het oeuvre van P. d'Hont. Het wandkleed, de neonverlichting en het vrijstaande bronzen beeld vormen een voorbeeld van de naooriogse toepassing van beeldende kunst in gebouwen en in de openbare ruimte. Men hechtte grote waarde aan de verheffende werking van beeldende kunst. Op het voorplein bevindt zich een sculptuur: een dame met stola door P. d'Hont. Het beeld was bedoeld als aanzet voor een beeldentuin in de expositieruimte onder de foyer, die er echter nooit is gekomen. De grote vensterpartijen van de foyer en de hal zijn als een venster op de stad en maakt het gebouw transparant: wat zich binnen afspeelt is van buiten zichtbaar en omgekeerd. Exterieur en interieur lopen in elkaar over door een identiek materiaalgebruik voor vioeren en muren. Dit effect wordt versterkt door de glazen puien, de entreeluifel en de pilotis onder de foyer. In het interieur is de indeling nog aanwezig, evenals de afwerking van de vioeren en wanden en elementen als een marmeren balie, de trappen, kapstokken en paraplubakken, verlichtingsarmaturen, parketvloer, rieten balkonschermen en een ingebouwde kast.
Ill Situationeie en ensemblewaarden 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het
De schouwburg, het vrijstaande beeld, de betonnen banken, het voorplein en de erfafscheiding vormen een historisch, functioneel en ruimtelijk ensemble.
De stadsschouwburg is beeidbepaiend door de omvang en de ligging aan een rotonde, het Keizer Karelplein. Het gebouw presenteert zich als een solitair en statig gebouw met een verhoogde foyer die zich met een grote glaspui op het plein richt. De schouwburg voegt zich naadloos in het vooroorlogs stedenbouwkundig concept van het
2
Nijmegen, Stadsscliouwburg
Waardering complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en heri<enbaarheid: beiang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiele, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en
Keizer Karelplein.
De vormgeving speelt in op de ligging van het gebouw ten opzichte van de stad. De foyer is met een grote vensterpartij naar het Keizer Karelplein gericht, evenals de schuin uitkragende vensters. De gevels aan Nassausingel en Van Schaeck Mathonsingel hebben daarentegen een ander karakter, afgestemd op deze singels. De stadsschouwburg kent een ongebruikelijke situering van de functies in verschillende gebouwdelen. Deze gebouwdelen hebben elk hun eigen volume en orientatie op de omgeving.
Het exterieur is gaaf behouden. In het interieur zijn de kleurstelling en meubilering gewijzigd, m a a r d e indeling, het karakter van de ruimtes en de afwerking is in hoge mate behouden. De materiele, technische en/of constructieve gaafheid is voldoende. De schildering van het beton heeft het beeld en het karakter van het pand niet aangetast. De stadsschouwburg is nog als zodanig in gebruik. De oorspronkelijke functie is dan ook zeer goed herkenbaar.
De historische, functioneie en ruimtelijke relatie tussen de schouwburg, het vrijstaande beeld, de betonnen banken, het voorplein en de erfafscheiding bestaat nog steeds.
3
Waardering
Nijmegen, Stadssciiouwburg
bijgebouwen, tiekwerken, tuinaanleg e.d.); 5. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. Onderdeien zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur
De ruimtelijke relatie met het Keizer Karelplein en de twee singels is onveranderd.
Fietsenrekken op het plein.
-einde Waardering-
datum:7-ll-2013
4
Nijmegen, Stadssciiouwburg
Feiten FEITEN
-ter
Oorspronl<elijke
functie
Cultuur, gezondheid, wetenschap Welzijn, kunst en cultuur Schouwburg Schouwburg met Plein, muur, sculptuur en zitbank Muur Schouwburg (2012)
Typologie Huidige functie jaartal)
(met
Naam object StijI/stroming Bouwtijd (ook de
planfase)
Architect( en )/ontwerper(s
Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever
informatie-
)
Stadsschouwburg Brutalisme 1955 (ontwerp); 1959-1961 (bouw); 1961 (opening) Bernard Bijvoet (Amersterdam 1889 - Haarlem 1979) i.s.m. Prof. Gerard H.M. Holt (Haarlem 1904 - Haarlem 1988)
Gemeente Nijmegen
Exterieur
De stadsschouwburg is samengesteid uit onregelmatig geplaatste gebouwdelen met elk een eigen massa en vormgeving: een trapeziumvormige foyer, een zaal in de vorm van een halve cilinder en een blokvormige toneeltoren, alle drie in baksteen, en daartussen een hal in beton. De foyer op pilotis aan de voorzijde en de lager gelegen toneeltoren achteraan zorgen voor een horizontaal evenwicht. Gesloten vlakken contrasteren met open glaswanden. Karakteristiek zijn de uitvergrote elementen als plantenbakken, waterspuwers en Vvormige draagconstructie.
Gebouw, constructletechniek
Betonconstructie met staien dekspanten. Ruw afgewerkte gevels van baksteen en (inmiddels geschilderd) beton. Staien puien, deuren en ramen. Plein onder de foyer met grindbeton en marmer. Erfscheiding van beton. Het materiaalgebruik kent een contrast tussen de zorgvuldige afwerking van de marmervloeren, glaspuien en stucwanden enerzijds en de ruwe afwerking van de baksteen en het beton anderzijds.
Interieur
Theaterzaal met 900 plaatsen. Foyerzaal die ook afzonderlijk te gebruiken is. De hal verbindt de verschillende onderdelen met behulp van vides, balkons, omgangen en trappen. 1
Nijmegen, Stadssciiouwburg
Feiten
Interieur/afwerl
In het interieur is gepoogd een sfeer van lichtheid en menselijke intimiteit op te roepen, terwijl tegelijk een ruimtelijk werking is nagestreefd door de ruimtes zoveel mogelijk in onderlinge relatie te brengen. De hal verbindt de verschillende onderdelen met behulp van vides, balkons, omgangen en trappen. Deze elementen zijn (optisch) vrij van de wanden gehouden, hetgeen geaccentueerd wordt door de (kunst)lichtinval. In de toneelzaal is het podium tot wezenlijk middelpunt gemaakt. Wanden (gebogen een doorlopend tot op het toneel), vioeren en stoelen hebben er een donkere kleur. Het kleurenschema is niet meer origineel. Hal: Vioeren van grindbeton en marmer. Ruw afgewerkte wanden van baksteen en beton. Pilaren van beton. Originele kapstokken en paraplubakken. Betonnen trap met metalen leuning. Huidig vvv-kantoor: Marmeren balie Foyer: Parketvloer, wandlampen en plafonnieres. Toneelzaal: Rieten balkonschermen met verlichtingsarmaturen
Stedenbouwl
Kantoordeel: Het vrijstaande pand is gesitueerd op een wigvormig Wandlampjes, ingebouwde kasten de Van Schaeck terrein tussen de Nassausingel Mathonsingel. De foyer richt zich met een grote glaspui op het Keizer Karelplein, tegenwoordig een drukke verkeersrotonde. Voor de entree bevindt zich een plein met een bronzen beeld en twee betonnen banken. Onder de foyer was een beeldentuin gedacht; het plein is er op decoratieve wijze bestraat met grindbeton en marmer en de ruimte wordt verlicht met vele spots. Het terrein wordt van de straat gescheiden door een betonnen keermuur. De schouwburg ligt in het gemeentelijk beschermd stadsgezicht Negentiende-eeuwse stadsuitleg, dat mogelijk een rijksbeschermd stadsgezicht wordt.
2
Feiten Archeologische
Nijmegen, Stadsschouwburg relevantie
Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument nr. 1 Materiaal/techniek Locatie Kunstenaar Voorstelling Datering Afmetingen nr. 2 Materiaal/techniek Locatie Kunstenaar Voorstelling Datering Afmetingen nr. 3 Materiaal/techniek Locatie Kunstenaar Voorstelling Datering Afmetingen Geschiedenis
De schouwburg ligt niet op een terrein met archeologische verwachtingswaarde.
Bronzen beeld Op het plein voor de voormalige ingang P. d'Hont Dame met een stola 1966
Neon verlichting Tegen het plafond in de hal
Geweven wandkleed In de ruimte voor de foyer T W H? Mythologische figuren, fantasiedieren
De oude schouwburg aan de Burchtstraat was in 1935 al gesloopt, maar de recessie en Tweede Wereldoorlog vertraagden de bouw van een nieuwe schouwburg. Pas in 1955 kreeg ir. B. Bijvoet de opdracht een nieuwe schouwburg te ontwerpen. Hij voerde dit samen met prof. G.H.M. Holt uit, zoals ze dat ook bij andere schouwburgprojecten zouden doen (Tilburg, Apeldoorn, Tiel en Winterswijk). Bijvoet werkte tot de Tweede Wereldoorlog veel samen met andere (internationaie) architecten, zoals met Jan Duiker bij sanatorium Zonnestraal in Hilversum. Na de oorlog bouwde een eigen succesvolle praktijk op. Hij ontwierp onder meer woonhuizen en, zoals gezegd, culturele centra. Holt kwam uit een progressief katholiek milieu. Hij was lid van De 8 en Opbouw. Hij was redactlelid van het Katholiek Bouwblad 1946-51 en Forum 1948-55. Holts eigen opvattingen pasten beter bij die van 3
Nijmegen, Stadssciiouwburg
Feiten
Forum dan bij die van de collega's bij het Katholiek Bouwblad. 1947 Buitengewoon hoogleraar afd. bouwkunde TH Delft. Hij behoorde tot de eerste generatie modernistische docenten, met Van Lohuizen, Van Beusekom en Van Eesteren. Na WO II ontwierp hij veel in systeembouw. Via katholieke opdrachtgevers kreeg hij opdrachten om in de woonwijken waar hij bouwde ook kerken te ontwerpen. Ingetogen vormen en sobere materialen, weinig uiterlijkheden. Op zaterdag 8 april 1961 opende de Stadsschouwburg met de voorstelling Herakles van Euripides door de Arnhemse Toneelgroep Theater, geregisseerd door Richard Flink, met in de hoofdrol zijn zoon Coen Flink. De schouwburg werd samen met Concertgebouw De Vereeniging ondergebracht in de NV Maatschappij tot Exploitatie van de Nijmeegse Schouwburg en Concertzaal, afgekort de NV MENSEC. Sinds 2011 vallen de Stadsschouwburg en het Concertgebouw onder een nieuwe rechtsvorm: de stichting Keizer Karel Podia. In September 2011 werd het 50-jarig bestaan uitgebreid gevierd. Een horecavleugel aan de Van Schaeck Mathonsingel en een later ontwerp voor een kleine toneelzaal aan de Nassausingel zijn nooit gerealiseerd. Roerende objecten van beiang voor Iiet gebouw
Lage banken met ronde poten (opnieuw gestoffeerd) Restant van de oorspronkelijke stoelen uit de toneelzaal
Relevante
Om instandhoudingsredenen is het beton aan de buitenzijde geschilderd. Op het plein zijn fietsenrekken geplaatst.
wijzigingen
Het kleurenschema van het interieur is niet meer origineel. In 2003 is de schouwburg grotendeels gerenoveerd. De handbediende trekkenwand is vervangen door een computergestuurde trekkenwand. De kassaruimte is ingrijpend verbouwd en herbergt sindsdien ook het V W . De stoelen in de toneelzaal zijn vervangen, evenals het losse meubilair in de hal. De kelder is opnieuw ingedeeld ten behoeve van Muzieum.
4
Feiten Overige
BRONNEN Primaire bronnen, l
11 12
13 14 15
16
Nijmegen, Stadssciiouwburg Het pand is in 2003 geregistreerd als gemeentelijk monument.
Uittreksel van het Monumentenregister van de gemeente Nijmegen. "Nieuwe schouwburg voor Nijmegen", in: Bouw, 10 (1955), pp.123-124. "Bij de nieuwe schouwburg te Nijmegen", in: Bal<steen, 3 (1961) 3, pp.6-7. Pubiiei<e Werl<en 1961, pp.120-124. "Schouwburg te Nijmegen", in: Bouwi
datum:7-ll-2013
5
