Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli De weg naar het nieuwe pensioencontract Stichting Pensioenfonds OWASE Martijn Leppink Versie 2. 10 september 2013
Inhoud
Samenvatting Conclusies Aanbevelingen Resultaten - per vraag Resultaten - uitsplitsing naar deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden 2 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Samenvatting (1)
Op 26 juli en 3 juli 2013 organiseerde Pensioenfonds Owase het Pensioenforum. Doel van dit pensioenforum was om inzicht te krijgen in de pensioenbeleving van (oud) deelnemers en gepensioneerden. Via een interactieve sessie heeft een gesprek plaatsgevonden over de risico’s en zekerheden van pensioen. Deelnemers konden via stemkastjes reageren op vragen en stellingen. Daarnaast heeft het Pensioenfonds (oud) deelnemers en gepensioneerden inzicht gegeven in de financiële ontwikkelingen bij Pensioenfonds OWASE en de ontwikkelingen in de pensioensector. Kern van deze ontwikkelingen is de keuze die Pensioenfonds Owase moet gaan maken voor het nieuwe pensioencontract: nominaal of reëel.
3 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Samenvatting (2)
In totaal hebben 148 mensen via de stemkastjes hun stem uitgebracht. Het grootste deel was pensioengerechtigde (48%), gevolgd door actieve deelnemers (38%). Gewezen deelnemers waren het minst vertegenwoordigd (14%). In deze rapportage zijn de resultaten van de vragen en stellingen weergegeven. Het verslag en de gestelde vragen worden opgesteld door Dion. Naast de resultaten geven wij inzicht in de belangrijkste conclusies en doen wij een aantal aanbevelingen. Deelnemer
Gewezen Deelnemer
Pensioengerechtigde
38% 48%
14%
4 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Conclusies - Vertrouwen
Het vertrouwen in het pensioenfonds is zeer hoog. 98% van de aanwezigen vertrouwt erop dat Pensioenfonds Owase opkomt voor zijn of haar belangen. Dit is een positieve afwijking van het landelijke vertrouwen. Volgens een recent onderzoek van MarketResponse* heeft slechts minder dan de helft van de inwoners van Nederland nog vertrouwen in pensioenfondsen. Een belangrijke reden van het vertrouwen in Pensioenfonds Owase is de zorgvuldige communicatie (feedback tijdens sessies) en de nauwe betrokkenheid van de werkgevers en de loyaliteit naar de Owase bedrijven. Daarbij vindt 42% dat Pensioenfonds Owase het risico moet bepalen dat nodig is voor het pensioen. 46% wil dat het pensioenfonds deelnemers wel betrekt bij het bepalen van de risico’s, maar dat het pensioenfonds vervolgens zelf bepaalt wat de mate is van risico’s. Hier zien wij een relatie met het vertrouwen in het Pensioenfonds. Deelnemers en gepensioneerden vertrouwen erop dat het pensioenfonds de juiste beslissingen neemt. Ook ten aanzien van de te bepalen risico’s. *Benchmarkrapport vertrouwen financiële dienstverlening Market Response (2013)
5 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Conclusies – Solidariteit
Ook de solidariteit tussen generaties is hoog, zo blijkt uit de resultaten van verschillende sessies. Bij zowel meevallers (86%) of tegenvallers (88%) pleit een ruime meerderheid voor een eerlijke verdeling waarbij iedereen moet inleveren of iets extra’s moet krijgen. Echter, wanneer het gaat om solidariteit met terugwerkende kracht, waarbij oudere deelnemers om een solidariteitsbijdrage worden gevraagd voor jongeren zien we een andere uitkomst:
38% van de actieven vindt dat ouderen een solidariteitsbijdrage kunnen leveren en 48% van de slapers is het daarmee eens.
33% van de gepensioneerden is het daarmee eens en vindt dat zij een solidariteitsbijdrage kunnen leveren.
6 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Conclusies – Risicohouding (1)
Uit vraag 6 blijkt dat het grootste deel van de aanwezigen (61%) kiest voor beperkt risico. We zien dat 60% van de actieven kiest voor een beperkt risico en 28% voor meer risico (keuze 3). Bij pensioengerechtigden zien we dat bijna 23% geen onzekerheid wil over hun pensioen. 62% van de gepensioneerden kiest voor een beperkt risico.
NB:
Wij willen graag bij vraag 6 de volgende aanvullende opmerking plaatsen. Deze vraag laat zien dat het grootste deel van de aanwezigen (61%) kiest voor een beperkt risico. Bij deze vraag is gebruik gemaakt van een uitkering die gebaseerd is op een modaal inkomen. We zien daarbij dat uit andere onderzoeken blijkt dat risico en zekerheid in algemene zin behandelen leidt tot zekerheidsreflex, maar dat wanneer dit vertaald wordt naar het persoonlijke inkomen blijkt dat de risicobereidheid groter wordt. 7 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.
towerswatson.com
Conclusies – Risicohouding (2)
Wanneer wij kijken naar de 2 stellingen die vooraf en na het pensioenforum zijn voorgelegd aan deelnemers zien we dat er op totaal niveau nauwelijks een verschuiving optreedt. Aan het begin kiest 52% voor een beperkt risico. Aan het einde is dit percentage verschoven naar 54%. Wel zien wij een verschil bij de gepensioneerden. Daar kiest 42% bij aanvang van de sessie voor stelling 1 (beperkt risico en een min of meer vast eindbedrag). Na de sessies is dit verschoven naar 59%.
8 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Conclusies – Risicohouding (3)
Bij vraag 8 geeft 92% aan dat men een mogelijke pensioenverlaging liever verspreid over meerdere jaren ziet, dan in één keer de ‘pijn’ te nemen van een verlaging. Dit zou kunnen pleiten voor het reële pensioencontract. Daarbij moet opgemerkt worden dat in het nieuwe Financiële toetsingskader er mogelijk een tussenvorm komt waarbij er ook in het nominale contract gespreid kan worden. Wij concluderen dat de antwoorden op de vragen die gerelateerd zijn aan risicohouding het meest neigen naar het nominale pensioencontract.
9 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Conclusies – Risicodraagvlak
Als het gaat om de mate waarin de aanwezigen risico’s kunnen dragen, zien we dat een minderheid (23%) van de aanwezigen in staat is om te sparen bij tegenvallende beleggingen en de meerderheid een lager pensioen accepteert (46%). Wanneer we gaan kijken naar de verschillende segmenten zien we dat langer doorwerken ook een optie is voor 44% van de actieve deelnemers. Daarmee lijkt ook langer doorwerken langzaam geaccepteerd te worden door actieve deelnemers.
10 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Aanbevelingen Het vertrouwen in het Pensioenfonds is groot. In de onderhandelingen met CAO partners over de toekomst is het aan te bevelen om dit aspect mee te nemen in de afwegingen die CAO partners moeten maken.
Met de voorkeuren voor het nemen van beperkt
risico lijkt het nominale contract het meest voor de Maar met de voorkeur van het spreiden van mogelijke kortingen lijkt een het reële
hand te liggen. contract met een langere spreidingsperiode nog niet uit beeld. Dit wordt verder onderzocht door de werkgroep pensioenen.
Wanneer het pensioenfonds toch meer inzicht wil krijgen in het risicodraagvlak op persoonsniveau is het aan te bevelen om een aanvullend onderzoek te doen in de vorm van een online enquête en/of deelnemer panels.
Gezien de betrokkenheid van deelnemers en de complexiteit van het onderwerp bevelen wij aan om tijdig te starten met een projectaanpak met een duidelijke communicatiestrategie. Daarbij moeten keuzes gemaakt worden in de momenten waarop deelnemers geïnformeerd worden over de voortgang van het proces en de onderhandelingen met CAO partners. Maar waarbij ook tijdig wordt bepaald op welke wijze het pensioenfonds inzicht wil geven in de gevolgen voor deelnemers. 11 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli
Opmerking vooraf: de (aantallen) van de totalen wijken iets af ten opzichte van de uitsplitsing. Het verschil in de aantallen komt omdat niet iedereen bij de uitsplitsingsvraag (actieve deelnemer, gewezen deelnemer, of gepensioneerde) heeft gestemd en er geen categorie overig wordt getoond in de rapportages.
Segmentatie Bent u deelnemer, gewezen deelnemer of pensioengerechtigde?
Reacties
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde Totalen
56 21 71 148
Deelnemer
Gewezen Deelnemer
37,84% 14,19% 47,97% 100%
Pensioengerechtigde
38% 48%
14%
13 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Beginstelling Stelling 1:
Voor mijn pensioen liever zo beperkt mogelijke risico’s: een min of meer vast eindbedrag. Hierbij blijft de indexatie wel een onzekere factor.
Stelling 2:
Voor mijn pensioen liever wat meer risico’s: geen vast eindbedrag. Hierbij heb ik de kans om een hoger pensioen te ontvangen. Maar ook de kans op een lager pensioen dan het vaste bedrag van stelling 1.
Eens met stelling 1 Eens met stelling 2 Totalen
73 79 152
48,03% 51,97% 100%
48% 52%
Eens met stelling 1
Eens met stelling 2 14
© 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 1
Vraag 1. Vertrouwt u erop dat ons pensioenfonds opkomt voor uw belangen? Ja Nee Geen mening Totalen
Reacties 144 0 3 147
97,96% 0% 2,04% 100%
0% 2%
98%
Ja
Nee
Geen mening 15
© 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 2 Vraag 2. Als er financiële tegenvallers moeten worden verdeeld, vind ik dat… …iedereen moet inleveren
Reacties 125
85,62%
…de gepensioneerden niet in hoeven te leveren en de werkenden wel
18
12,33%
…de werkenden niet in hoeven te leveren en de gepensioneerden wel Totalen
3 146
2,05% 100%
2,1% 12,3%
85,6%
…iedereen moet inleveren …de gepensioneerden niet in hoeven te leveren en de werkenden wel …de werkenden niet in hoeven te leveren en de gepensioneerden wel 16 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 3 Vraag 3. Als er financiële meevallers moeten worden verdeeld, vind ik dat… …iedereen iets extra’s moet krijgen
Reacties 129
87,76%
…de gepensioneerden iets extra’s moeten krijgen en de werkenden niet
11
7,48%
…de werkenden iets extra’s moeten krijgen en de gepensioneerden niet Totalen
7 147
4,76% 100%
4,8% 7,5%
87,8%
…iedereen iets extra’s moet krijgen …de gepensioneerden iets extra’s moeten krijgen en de werkenden niet …de werkenden iets extra’s moeten krijgen en de gepensioneerden niet 17 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 4 Vraag 4. Onder het nieuwe pensioenstelsel kan door jongeren minder pensioen opgebouwd worden, terwijl zij wel moeten bijdragen aan de hoge premie van nu van 30%. Jongeren krijgen uiteindelijk dus veel minder pensioen terug voor het door hen ingelegde geld dan de huidige pensioengerechtigden en de oudere actieven.
Reacties
Ik zou het heel normaal vinden als er bij het overgaan naar de nieuwe pensioenregeling een solidariteitsbijdrage gevraagd wordt van de pensioengerechtigden en eventueel de oudere actieven om de jongeren enigszins tegemoet te komen.
54
36,99%
Ik kan er niets aan doen dat de overheid de opbouw van pensioen beperkt, hoe jammer ik dat ook vind voor de jongeren. Dit mag echter niet ten koste gaan van onze huidige aanspraken.
92
63,01%
146
100%
Totalen 37%
63%
Ik zou het heel normaal vinden als er bij het overgaan naar de nieuwe pensioenregeling een solidariteitsbijdrage gevraagd wordt van de pensioengerechtigden en eventueel de oudere actieven om de jongeren enigszins tegemoet te komen. Ik kan er niets aan doen dat de overheid de opbouw van pensioen beperkt, hoe jammer ik dat ook vind voor de jongeren. Dit mag echter niet ten koste gaan van onze huidige aanspraken. 18 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 5 Vraag 5. Als het erom gaat hoeveel risico ik loop voor mijn pensioen, dan wil ik het liefst dat mijn pensioenfonds…
...dat voor mij bepaalt. Ik wil me er niet in hoeven verdiepen …mijn mening en die van anderen vraagt en het vervolgens voor iedereen bepaalt …mij zelf het risico laat bepalen Totalen
11,6%
Reacties
62 68 17 147
42,18% 46,26% 11,56% 100%
42,2%
46,3%
...dat voor mij bepaalt. Ik wil me er niet in hoeven verdiepen …mijn mening en die van anderen vraagt en het vervolgens voor iedereen bepaalt …mij zelf het risico laat bepalen
19 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 6 Vraag 6. Stel uw salaris is € 1.750,- netto per maand. U bepaalt zelf de mate van zekerheid van uw pensioen. De pensioenleeftijd is bij elke keuze hetzelfde. Alleen de hoogte van het inkomen verschilt. De eerste keuze kent geen onzekerheid en de vierde de meeste onzekerheid. Wat zou u kiezen? Reacties Keuze 1 Keuze 2 Keuze 3 Keuze 4 Totalen
27 90 29 1 147
18,37% 61,22% 19,73% 0,68% 100%
0,7% 18,4%
19,7%
61,2%
Keuze 1
Keuze 2
Keuze 3
Keuze 4
20 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 7 Vraag 7. Stel, de beleggingen brengen de komende vijf jaar te weinig op waardoor uw pensioen lager uitkomt, dan… …ga ik extra sparen …werk ik langer door …accepteer ik een lager pensioen Totalen
Reacties 33 45 65 143
23,08% 31,47% 45,45% 100%
23,1% 45,4%
31,5%
…ga ik extra sparen
…werk ik langer door
…accepteer ik een lager pensioen
21 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 8 Vraag 8. Als de pensioenen verlaagd moeten worden, dan wil ik dat… …het pensioenfonds dit in één keer doet …het pensioenfonds dit verspreidt over meerdere jaren doet Totalen
Reacties 11 135 146
7,53% 92,47% 100%
7,5%
92,5%
…het pensioenfonds dit in één keer doet
…het pensioenfonds dit verspreidt over meerdere jaren doet
22 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Eindstelling Vraag 9. Eindstelling…
Reacties
Voor mijn pensioen liever zo beperkt mogelijke risico’s: een min of meer vast eindbedrag. Hierbij blijft de indexatie wel een onzekere factor.
79
53,74%
Voor mijn pensioen liever wat meer risico’s: geen vast eindbedrag. Hierbij heb ik de kans om een hoger pensioen te ontvangen. Maar ook de kans op een lager pensioen dan het vaste bedrag van stelling 1. Totalen
68 147
46,26% 100%
46,3% 53,7%
Voor mijn pensioen liever zo beperkt mogelijke risico’s: een min of meer vast eindbedrag. Hierbij blijft de indexatie wel een onzekere factor. Voor mijn pensioen liever wat meer risico’s: geen vast eindbedrag. Hierbij heb ik de kans om een hoger pensioen te ontvangen. Maar ook de kans op een lager pensioen dan het vaste bedrag van stelling 1.
23 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli Uitsplitsing naar deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden Opmerking vooraf: de (aantallen) van de totalen wijken iets af ten opzichte van de uitsplitsing. Het verschil in de aantallen komt omdat niet iedereen bij de uitsplitsingsvraag (actieve deelnemer, gewezen deelnemer, of gepensioneerde) heeft gestemd en er geen categorie overig wordt getoond in de rapportages.
Segmentatie Bent u deelnemer, gewezen deelnemer of pensioengerechtigde?
Deelnemer 56 0 0
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
Deelnemer
Gewezen Deelnemer 0 21 0
Gewezen Deelnemer
Pensioengerechtigde 0 0 71
Totaal 56 21 71
Pensioengerechtigde
38% 48%
14%
25 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Beginstelling Voor mijn pensioen liever wat meer risico’s: geen Voor mijn pensioen liever zo beperkt vast eindbedrag. Hierbij heb ik de kans om een mogelijke risico’s: een min of meer vast hoger pensioen te ontvangen. Maar ook de kans eindbedrag. Hierbij blijft de indexatie wel op een lager pensioen dan het vaste bedrag van een onzekere factor. stelling 1.
Eens met stelling Eens met stelling 1 2
Totaal
Deelnemer
23
32
55
Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
15 30
6 40
21 70
Eens met stelling 1
Eens met stelling 2
40 32
30
23 15
6
Deelnemer
Gewezen Deelnemer
Pensioengerechtigde 26
© 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 1 Vraag 1. Vertrouwt u erop dat ons pensioenfonds opkomt voor uw belangen?
Ja 52 19 66
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
Nee 0 0 0
Geen mening 1 0 2
Totaal 53 19 68
70 60 50 Deelnemer
40
Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
30 20 10 0 Ja
Nee
Geen mening 27 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.
towerswatson.com
Vraag 2 Vraag 2. Als er financiële tegenvallers moeten worden verdeeld, vind ik dat…
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
…de werkenden …de gepensioneerden niet in hoeven te leveren en de niet in hoeven te leveren en de gepensioneerden …iedereen moet werkenden wel wel inleveren 49 3 0 16 4 0 55 10 2
Totaal 52 20 67
60 50 40 Deelnemer 30
Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
20 10 0 …iedereen moet inleveren
…de gepensioneerden niet in hoeven te leveren en de werkenden wel
…de werkenden niet in hoeven te leveren en de gepensioneerden wel
28
© 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 3 Vraag 3. Als er financiële meevallers moeten worden verdeeld, vind ik dat…
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
…de …de werkenden iets extra’s gepensioneerden moeten krijgen en iets extra’s de …iedereen iets moeten krijgen en extra’s moet de werkenden gepensioneerden niet krijgen niet 48 1 4 20 0 0 55 9 3
Totaal 53 20 67
60 50 40 Deelnemer 30
Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
20 10 0 …iedereen iets extra’s moet krijgen
…de gepensioneerden iets extra’s moeten krijgen en de werkenden niet
…de werkenden iets extra’s moeten krijgen en de gepensioneerden niet 29
© 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 4 Vraag 4. Onder het nieuwe pensioenstelsel kan door jongeren minder pensioen opgebouwd worden, terwijl zij wel moeten bijdragen aan de hoge premie van nu van 30%. Jongeren krijgen uiteindelijk dus veel minder pensioen terug voor het door hen ingelegde geld dan de huidige pensioengerechtigden en de oudere actieven. Ik zou het heel normaal vinden als er bij Ik kan er niets aan doen dat de het overgaan naar de nieuwe overheid de opbouw van pensioenregeling een pensioen beperkt, hoe jammer solidariteitsbijdrage gevraagd wordt van ik dat ook vind voor de de pensioengerechtigden en eventueel de jongeren. Dit mag echter niet oudere actieven om de jongeren ten koste gaan van onze enigszins tegemoet te komen. huidige aanspraken.
Totaal
Deelnemer
21
33
54
Gewezen Deelnemer
10
11
21
Pensioengerechtigde
21
43
64
Ik zou het heel normaal vinden als er bij het overgaan naar de nieuwe pensioenregeling een solidariteitsbijdrage gevraagd wordt van de pensioengerechtigden en eventueel de oudere actieven om de jongeren enigszins tegemoet te komen. Ik kan er niets aan doen dat de overheid de opbouw van pensioen beperkt, hoe jammer ik dat ook vind voor de jongeren. Dit mag echter niet ten koste gaan van onze huidige aanspraken.
45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Deelnemer
Gewezen Deelnemer
Pensioengerechtigde 30 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.
towerswatson.com
Vraag 5 Vraag 5. Als het erom gaat hoeveel risico ik loop voor mijn pensioen, dan wil ik het liefst dat mijn pensioenfonds…
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
…mijn mening en …dat voor mij die van anderen bepaalt. Ik wil me vraagt en het er niet in hoeven vervolgens voor verdiepen iedereen bepaalt 14 32 10 6 37 26
…mij zelf het risico laat bepalen 5 4 6
Totaal 51 20 69
40 35 30 25 Deelnemer
20
Gewezen Deelnemer
15
Pensioengerechtigde
10 5 0 …dat voor mij bepaalt. Ik wil me er niet in hoeven verdiepen
…mijn mening en die van anderen vraagt en het vervolgens voor iedereen bepaalt
…mij zelf het risico laat bepalen
31 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 6 Vraag 6. Stel uw salaris is € 1.750,- netto per maand. U bepaalt zelf de mate van zekerheid van uw pensioen. De pensioenleeftijd is bij elke keuze hetzelfde. Alleen de hoogte van het inkomen verschilt. De eerste keuze kent geen onzekerheid en de vierde de meeste onzekerheid. Wat zou u kiezen?
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
Keuze 1 5 5 15
Keuze 2 32 13 41
Keuze 3 15 3 10
Keuze 4 1 0 0
Totaal 53 21 66
45 40 35 30
Deelnemer
25
Gewezen Deelnemer
20
Pensioengerechtigde
15 10 5 0 Keuze 1
Keuze 2
Keuze 3
Keuze 4 32
© 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Vraag 7 Vraag 7. Stel, de beleggingen brengen de komende vijf jaar te weinig op waardoor uw pensioen lager uitkomt, dan…
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
…ga ik extra sparen 11 4 17
…werk ik langer door 23 5 15
…accepteer ik een lager pensioen 18 10 33
Totaal 52 19 65
35 30 25 Deelnemer
20
Gewezen Deelnemer 15
Pensioengerechtigde
10 5 0 …ga ik extra sparen
…werk ik langer door
…accepteer ik een lager pensioen 33 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.
towerswatson.com
Vraag 8 Vraag 8. Als de pensioenen verlaagd moeten worden, dan wil ik dat…
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
…het pensioenfonds dit …het verspreidt over pensioenfonds dit meerdere jaren in één keer doet doet 5 46 3 18 3 64
Totaal 51 21 67
70 60 50 …het pensioenfonds dit in één keer doet 40 …het pensioenfonds dit verspreidt over meerdere jaren doet
30 20 10 0 Deelnemer
Gewezen Deelnemer
Pensioengerechtigde
34 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Eindstelling Vraag 9. Eindstelling…
Deelnemer Gewezen Deelnemer Pensioengerechtigde
Voor mijn pensioen liever zo beperkt mogelijke risico’s: een min of meer vast eindbedrag. Hierbij blijft de indexatie wel een onzekere factor. 18 14 40
Voor mijn pensioen liever wat meer risico’s: geen vast eindbedrag. Hierbij heb ik de kans om een hoger pensioen te ontvangen. Maar ook de kans op een lager pensioen dan het vaste bedrag van stelling 1. 24 7 28
Totaal 42 21 68
40 Voor mijn pensioen liever zo beperkt mogelijke risico’s: een min of meer vast eindbedrag. Hierbij blijft de indexatie wel een onzekere factor.
35 30 25 20
Voor mijn pensioen liever wat meer risico’s: geen vast eindbedrag. Hierbij heb ik de kans om een hoger pensioen te ontvangen. Maar ook de kans op een lager pensioen dan het vaste bedrag van stelling 1.
15 10 5 0 Deelnemer
Gewezen Deelnemer
Pensioengerechtigde
35 © 2013 Towers Watson. All rights reserved Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only. towerswatson.com
Disclaimer – samenvattende presentatie Deze presentatie is voor u geschreven om te gebruiken in de context van de resultaten Pensioenforum 26 juni en 3 juli onder de voorwaarden van onze overeenkomst met u. Deze presentatie is mogelijk niet geschikt voor gebruik in een andere context of voor andere doeleinden en wij aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor dergelijk gebruik. De schriftelijke opmerkingen in deze presentatie moeten worden gezien in samenhang met de ondersteunende en verduidelijkende mondelinge opmerkingen en achtergrond zoals door Towers Watson gegeven, voordat u overgaat tot enige actie of het nemen van beslissingen.
Referentie: FHu/650869/AP130207
36 Proprietary and Confidential. For Towers Watson and Towers Watson client use only.