Responsible Care Rapport 2012 Our commitment to sustainability

Responsible Care Rapport 2012 Our commitment to sustainability

»

Onafhankelijk assurance-rapport


Voorwoord

Voorwoord

Responsible Care

Responsible Care

Responsible Care en duurzaamheid


Welke assurance-standaard hebben wij gebruikt?

• Bezoeken van drie lidbedrijven om de rapportagewijze voor

We hebben onze opdracht uitgevoerd in overeenstemming met de

de aangeleverde milieu- en veiligheidsgegevens door de

“International Standard for Assurance Engagements (ISAE) 3000:

bedrijven te beoordelen.

Assurance Engagements other than Audits or Reviews of Historical Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security Transport Product Stewardship Milieu Energie en klimaat RC-Prijs Appendix 1 - Rapportageprincipes

Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security


Transport

Aan de lezers van ‘Responsible Care Rapport 2012’

Product Stewardship

De directeur van de Vereniging van de Nederlandse Chemische

We verstrekken geen zekerheid bij de haalbaarheid van de

Industrie (verder: VNCI) heeft ons verzocht zekerheid te verstrek-

doelstellingen, verwachtingen en ambities van de VNCI.

ken bij het ‘Responsible Care Rapport 2012’ (verder: het Rapport).

De werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een

De directeur van de VNCI is verantwoordelijk voor het opstellen van

beperkte mate van zekerheid zijn gericht op het vaststellen van

het Rapport, inclusief het bepalen van de te rapporteren materiële

de plausibiliteit van informatie en zijn geringer in diepgang dan

onderwerpen. Het is onze verantwoordelijkheid een assurance-

de werkzaamheden die worden verricht bij het verkrijgen van een

rapport bij het Rapport te verstrekken gebaseerd op de hieronder

redelijke mate van zekerheid.

Milieu Energie en klimaat

Colofon

Tijdens ons onderzoek hebben wij de noodzakelijke wijzigingen in het

andere vereist dat de leden van het assuranceteam over de speci-

Rapport besproken met de VNCI en hebben wij vastgesteld dat deze

fieke kennis, vaardigheden en vaktechnische bekwaamheden

wijzigingen adequaat zijn verwerkt in de definitieve versie van het Rapport.

beschikken die nodig zijn om de informatie in het Rapport te kunnen begrijpen, de vereiste assurance-informatie te kunnen

Wat is onze conclusie?

identificeren en verzamelen alsmede dat die leden voldoen aan de

Uit onze werkzaamheden is niet gebleken dat de informatie in

vereisten van de Ethische Code voor Professionele Accountants van

het Rapport in alle van materieel belang zijnde aspecten niet is

IFAC, inclusief onafhankelijkheid.

weergegeven in overeenstemming met de rapportagecriteria.

Wat hebben wij gedaan? Wij hebben onder meer de volgende werkzaamheden uitgevoerd:

Paragraaf ter benadrukking inzake kwaliteit van de Responsible Care webtool data

Zonder dat dit het oordeel van ons assurance-rapport aantast, ves-

RC-Prijs

Appendix 1 - Rapportageprincipes

Welke rapportagecriteria heeft de VNCI gebruikt?

• Het evalueren van de resultaten van de stakeholder- consultaties van de VNCI;

omschreven werkzaamheden. Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes

Financial Information”. Op basis van deze standaard is het onder

• Het uitvoeren van een media-analyse, ter verdieping van ons

over de geaggregeerde data van lidbedrijven. Hierin is aangegeven

vraagstukken voor de VNCI;

dat de kwaliteit van de Responsible Care webtooldata kan variëren

• Het evalueren van de opzet en implementatie van systemen

Onze opdracht was gericht op het verschaffen van een beperkte

tagerichtlijnen zoals toegelicht in ‘Appendix 1 Rapportageprincipes’

mate van zekerheid dat het Rapport, in alle van materieel belang

op pagina 32-33 van het Rapport. De informatie in het Rapport

zijnde aspecten, is weergegeven in overeenstemming met de

moet worden beschouwd in samenhang met deze toelichting. Wij

hierna beschreven rapportagecriteria van de VNCI.

zijn van mening dat de rapportagecriteria toepasbaar zijn binnen de

van deelwaarnemingen, om vast te stellen of de informatie

context van onze assurance-opdracht.

in het Rapport voldoende is onderbouwd;

VOLGENDE »

vanwege de beperkte controle die door de VNCI plaatsvindt.

en processen voor informatieverzameling en –verwerking

Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes

Voor het opstellen van het Rapport hanteert de VNCI eigen rappor-

« VORIGE

principes’ paragraaf ‘Nauwkeurigheid en validatie’ op pagina 33

inzicht in de relevante Responsible Care onderwerpen en

Wat was de reikwijdte van onze opdracht?

2 | VNCI Responsibe Care Rapport 2012

tigen wij de aandacht op de toelichting in ‘Appendix 1 Rapportage

voor de informatie in het Rapport;

• Het afnemen van interviews met relevante medewerkers ter beoordeling van de in het Rapport opgenomen informatie;

Colofon

Amstelveen, 30 mei 2013

• Het evalueren van interne en externe documentatie, op basis


KPMG Sustainability, onderdeel van KPMG Advisory N.V. Drs. W.J. Bartels RA, partner

« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding Onafhankelijk assurance-rapport


Voorwoord

Voorwoord

Responsible Care Responsible Care en duurzaamheid

Voorwoord

Opzet rapport

RC-vragenlijst

Stakeholderdialoog

Continu verbeteren

Responsible Care

De chemische industrie is een sector waar zich risico’s voordoen.


Wij zijn ons daarvan ten volle bewust. Maar door continu en structureel te verbeteren streeft de sector ernaar de risico’s tot

Responsible Care en managementsystemen

een minimum te beperken. Het programma Responsible Care (RC)


helpt ons daar gezamenlijk aandacht aan te blijven besteden en biedt ons gelegenheid de resultaten van onze inspanningen met

Veiligheid, gezondheid en security

onze stakeholders te bespreken. Responsible Care streeft ernaar


chemische bedrijven beter en veiliger te maken en voorziet in Transport

informatie waarmee de buitenwereld, waaronder toezichthouders,

Transport

zich een oordeel kan vormen. Product Stewardship

Product Stewardship Een eigenschap van RC is dat het verbetertraject nooit af is.

Milieu

Ook in deze rapportage zijn verbeteringen doorgevoerd. De enquête

Milieu

waarop het rapport is gebaseerd, is actueler en meer toegespitst Energie en klimaat

op het verkrijgen van meetbare informatie, zodat trends helder

Energie en klimaat

kunnen worden weergegeven (zoals bij Global Production Sheets). RC-Prijs

Bovendien zijn de gegevens in dit RC-rapport, zoals sinds een paar

aan een continu verbeterproces waarbij jaarlijkse monitoring van

jaar gebruikelijk, geverifieerd door een onafhankelijke organisatie.

voortgang plaatsvindt, duurzaamheidsprogramma’s hebben een veel langere tijdshorizon. De resultaten van innovatietrajecten of

Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes

In deze rapportage ligt de focus voor een belangrijk deel op veiligheid,

onderwijsprogramma’s zijn pas op termijn zichtbaar. Voor beide

vooral in BRZO-bedrijven. Dat heeft belangrijke data opgeleverd.

geldt dat zij passen in het voortdurende verbetertraject dat de che-

Verder is relevante informatie te vinden over energieverbruik en

mische industrie vele jaren geleden is ingeslagen. Daarom hebben

emissies.

we besloten vanaf volgend jaar, naast het jaarlijkse RC-rapport, eenmaal per vijf jaar een duurzaamheidsrapport samen te stellen.

Colofon

Responsible Care

RC-Prijs Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes

De chemische industrie hecht veel waarde aan ver betering van haar prestaties op het gebied van veiligheid, gezondheid en milieu en de communicatie daarover. Alle leden van de VNCI nemen daarom deel aan het wereldwijde programma Responsible Care (RC),

De volgende projecten waren in 2012 belangrijk voor RC:

• de presentatie van de Visie 2030-2050*

• het project Veiligheid Voorop*

• de realisatie van de Routekaart Chemie* (een ambitieus plan voor reductie van CO2-uitstoot);

• het afronden van het project Eco-foot

waarvoor zij zich in 2008 (her)aangemeld hebben.

print van de in Nederland gevestigde

Ieder jaar publiceert de VNCI de prestaties van de

rapport besproken met stakeholders

sector op dit terrein in haar Responsible Care rapport.

chemische industrie. In 2013 wordt dit van de chemie.

Colofon

Afgelopen jaar zijn de verschillen tussen de gebieden RC en Duurzaamheid verduidelijkt. Het onderscheid zal vooral liggen in

Colette Alma,

het verschil in realisatietempo’s. RC-onderwerpen zijn gekoppeld

directeur VNCI

» Meer informatie: RC-programma*

* Door op links met een * te klikken verlaat u de door KPMG geverifieerde inhoud.


« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Opzet rapport

RC-vragenlijst

Stakeholderdialoog

Continu verbeteren

Inleiding

Onafhankelijk assurance-rapport Voorwoord


Opzet rapport

is dat de VNCI haar leden beter leert kennen en dat er bovendien knelpunten in bijvoorbeeld definities of vragen naar voren komen.

belicht, in 2011 zijn de verantwoordelijkheden van de leden en de

Voor komend jaar is de RC-enquête op basis van deze bevindingen

werking en opzet van het RC-systeem uiteengezet. Voor 2012 is

aangepast. Het verbeteren van de datakwaliteit krijgt komend jaar

gekozen om de aandacht in het RC-rapport te richten op de pres-

opnieuw veel aandacht. Een van de nieuwe maatregelen is een con-

RC-Prijs

Continu verbeteren

taties van de VNCI-leden en de VNCI zelf. Dit betekent dat voor

trole van de data direct bij ontvangst, zodat bij vragen direct actie

bijvoorbeeld inhoudelijke ontwikkelingen van thema’s verwezen

kan worden genomen.

Stakeholderdialoog

slecht scoren op een element uit het veiligheidsbeheerssysteem.

Responsible Care Jaarlijks treedt de VNCI in gesprek met verschillende stakeholders, Responsible Care en duurzaamheid

Actie van de VNCI: De VNCI benadert actief de bedrijven die

dit zijn onder andere NGO’s, banken, verzekeraars en overheden. Ook heeft de VNCI regelmatig overleg met de Bestuurs Advies

Het is de ambitie van de VNCI om bij haar leden de score ‘slecht’ te reduceren (planning-en-controlcyclus 2013). 3. Het RC-programma Duurzaamheid: het is duidelijk dat de VNCI het sociale gebied meer moet verkennen en beter

keer in dialoog met verschillende stakeholders over de Visie 2030-

moet rapporteren over GRI-indicatoren. Daarnaast moet de

2050 voor de chemische industrie, over het initiatief Veiligheid

VNCI meer samenwerking zoeken met andere sectoren.

zal worden naar andere bronnen, zoals het VNCI-jaarverslag.

Voorop en over het RC-programma Duurzaamheid. Hieronder zijn

De VNCI zou een platform moeten creëren om informatie

Hierdoor vermindert de overlap en wordt meer gefocust op de

de belangrijkste boodschappen van de stakeholders weergegeven,

bespreekbaar te maken tussen de VNCI en de ‘buitenwereld’.


RC-vragenlijst

inclusief vervolgstappen van de VNCI:

sleutelelementen en kernprincipes gemaakt zoals eerder is

1. Visie 2030-2050: het is duidelijk dat de visie nog abstract

Om leden actuelere data te kunnen presenteren is vanaf 2013 Product Stewardship

Actie van de VNCI: De VNCI gaat gebruikmaken van de indica toren van het Global Reporting Initiative (GRI) bij het opzetten

Transport gekozen voor een RC-cyclus waarbij in het begin van het jaar de

Product Stewardship

Energie en klimaat

Stakeholderdialoog

Commissie (BAC). Op 15 februari 2012 ging de VNCI voor de tweede

toegelicht in het RC-rapport van 2011.

Milieu

Voorwoord lopen jaar is veel tijd gestoken in de validatie van de data. Voordeel

In het RC-rapport van 2010 is de verantwoordelijkheid van de VNCI

prestaties van de leden. In appendix 2 wordt de relatie met de Transport

RC-vragenlijst



Opzet rapport

van het Duurzaamheidsrapport. Dit komt aan de orde bij

is. Zorg voor een vertaling van de langetermijnvisie naar

RC en Duurzaamheid. Verder is de VNCI actief op sociale

Het onderwerp veiligheid was prominent aanwezig in 2012.

RC-enquête wordt uitgestuurd en na de zomer de voorlopige,

kortetermijndoelen en zorg dat bedrijven hierover rappor

media, bijvoorbeeld door discussies op LinkedIn te organiseren

Omdat Veiligheid Voorop naadloos past in het RC-programma,

niet geverifieerde resultaten via de VNCI-website worden ontsloten.

teren. Bezie langs verschillende lijnen wat tussendoelen

en door relevante termen op Twitter te volgen - en hierop zo

is de RC-vragenlijst gebruikt om informatie in te winnen over

Officieel volgt dan de presentatie van het RC-rapport met

en tussenacties zijn en definieer een actiepad hiervoor.

nodig te reageren.

de actiepunten van Veiligheid Voorop.

geverifieerde resultaten op de jaarvergadering een jaar later,

Het verslag is gebaseerd op de cijfers uit 2011. Analyse van deze

gelijktijdig met het VNCI-jaarverslag.


Actie van de VNCI: De VNCI gaat tussendoelen formuleren voor het duurzaamheidsrapport dat vanaf 2014 elke vijf jaar

data leert dat de kwaliteit ervan verbeterd kan worden. Het afge-

RC-Prijs

zal verschijnen. Daarnaast wordt de VNCI-bedrijfsplancyclus

Continu verbeteren

afgestemd op de Visie. Appendix 1 - Rapportageprincipes




Colofon

Colofon

2. Veiligheid Voorop: er is behoefte aan een platform om

mogelijk de hoeveelheid meetbare gegevens voor het jaarlijkse

en de buitenwereld, als tussen de VNCI en haar leden -

RC-rapport te laten toenemen. Zij wil zo veel mogelijk kwantificeren

zodat de buitenwereld zich daar ook zelf een oordeel over

om prestaties zichtbaar te maken. In het Responsible Care Rapport

kan vormen. De VNCI zou voorspellende indicatoren op het

2012 staan weer meer relevante data dan in voorgaande rapporten.

gebied van veiligheid in kaart moeten brengen en bedrijven

Zo is de analyse van de Global Product Strategy (GPS) verbeterd,

moeten stimuleren om voortdurend in contact te staan met

en ook bij de overige data is een verbeterslag gemaakt.

hun omgeving.

Hiermee wordt het continu verbeteren geborgd.



« VORIGE

VOLGENDE »

De VNCI beschouwt het als een belangrijke opdracht om waar

informatie bespreekbaar te maken. Zowel tussen de VNCI



« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Aandachtsgebieden duurzaamheid

Inleiding



Voorwoord

Voorwoord

Responsible Care

Responsible Care


Responsible Care en Duurzaamheid


Aandachtsgebieden duurzaamheid

Aandachtsgebieden duurzaamheid Sinds 2009 vraagt de VNCI aan haar leden welke aandachtsgebieden relevant zijn voor

Grafiek 1: Belang diverse aandachtsgebieden voor duurzaamheid

duurzaamheid. Deze aandachtsgebieden zijn Responsible Care en managementsystemen

Duurzaamheidsrapportage versus Responsible Care

De komende jaren zal de Visie 2030-2050 richting geven aan de activiteiten van de VNCI. Logischerwijs bekent dit dat de Visie ook richting geeft aan de duurzaamheidsactiviteiten


daarom besloten met ingang van 2014 een vijfjaarlijks chemie te introduceren. Een vraag die zich daarbij aandient Product Stewardship

is: welke onderwerpen horen thuis in het RC-rapport en welke in het Duurzaamheidsrapport? Per slot van rekening

Milieu

zijn beide werkgebieden breed en worden de begrippen soms door elkaar gebruikt.

Duurzaamheidsniveau

Transport

Sustainable World Toekomstvisie chemie 2030-2050

Duurzaamheidsrapport over de ontwikkelingen in de

Veiligheid, gezondheid en security Transport

zijn relevant voor het thema duurzaamheid. uit 2011 blijkt dat de elementen biodiversiteit en

Milieu

milieubelasting algemeen

komend jaar worden onderzocht.

Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes Colofon

de RC-activiteiten een geoperationaliseerde rapportage-

Energie en klimaat

energiegebruik en grondstoffen acceptatie door stakeholders

6

Een verschijningsfrequentie van eens per vijf jaar voor het

realisatie. Duurzaamheidsprogramma’s hebben doorgaans

Duurzaamheidsrapport sluit aan op de snelheid van de

een langere tijdshorizon dan RC-thema’s, die gekoppeld

ontwikkelingen. Omdat het wordt gekoppeld aan de Visie

zijn aan een continu verbeterproces waarbij jaarlijkse

kan er niet alleen worden teruggekeken maar ook vooruit,

monitoring plaatsvindt. Door onderwerpen in de Visie in

en kunnen doelstellingen worden geëvalueerd. Indien in een

te delen op basis van realisatietempo wordt duidelijk of

jaar zowel een Duurzaamheidsrapport als een RC-rapport

ze vallen onder Duurzaamheid of Responsible Care.

uitkomt, worden zij gecombineerd. De kern van het Duur-

De samenhang tussen beide programma’s wordt

zaamheidsrapport zal bestaan uit onderwerpen die afkom-

hiernaast gevisualiseerd.

stig zijn uit de Visie.

« VORIGE

VOLGENDE »

6,5

7

7,5

8

8,5

9

Bron: VNCI RC-vragenlijst (voor uitleg over validatie zie appendix 1)

RC-Prijs

en verificatiecyclus. Een ander verschil is het tempo van


klimaatverandering

economie en vestigingsklimaat 2020

Maar er zijn ook in het oog springende verschillen: zo hebben RC-Prijs

2011

geschikt personeel effecten in de supplychain

Wat de oorzaak is van deze lagere score moet

RC: continu verbetertraject

2010

biodiversiteit

De hogere scores van de andere elementen is ook voor de jaren 2009 en 2010 zichtbaar.

2009

ethische vraagstukken

klimaatverandering significant lager scoren. onderscheiden zich niet significant. Deze trend Product Stewardship

2012

Energie en klimaat

belangrijke onderwerpen binnen de chemie en Uit een statistische analyse van de resultaten

Resultaat op lange termijn: innovatieprojecten

in de sector. In het najaar van 2012 heeft het VNCI-bestuur


Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes Colofon


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding Onafhankelijk assurance-rapport Voorwoord

Responsible Care en managementsystemen wordt voor een belangrijk deel geborgd in diverse manage-

Transport

Energie en klimaat

verschil tussen de percentages implementatie en de daad-

80%

werkelijke certificering. De resultaten voor ISO 14001 zijn

70%

nader onderzocht.

60%

Uit de grafiek blijkt dat in 2010 en 2011 ongeveer 60 procent

50%

van de productiesites van VNCI-leden een gecertificeerd ISO

40%

niet precies gelijk. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt door VNCI-leden.

2010 2011


30%

Product Stewardship

20% 10%

Milieu

0%

Komend jaar worden ook de ontwikkelingen bij de andere


ISO 9001

ISO 9001 (cer)

ISO 14001

ISO 14001 (cer)

OHSAS 18001

OHSAS 18001 (cer)

EMAS

Energie en klimaat

kwaliteitssystemen nader onderzocht. Dit geldt ook voor RC-Prijs

de daling in het aantal bedrijven met een gecertificeerd ISO


RC-Prijs

9001-systeem. Een aantal bedrijven beschikt over een Appendix 1 - Rapportageprincipes

Gevaarlijke stoffen

Security


2009 90%

de schommelingen in het aantal productiesites van de Milieu


100%

van een aantal managementsystemen. Opvallend is het

14001-systeem had. De percentages voor 2010 en 2011 zijn Product Stewardship

Arbeids omstandigheden

Responsible Care

mentsystemen, zoals ISO 14001 en OHSAS 180001. Grafiek 2 laat het percentage van implementatie en certificering zien


Procesveiligheid & Near misses

Voorwoord

Grafiek 2: Managementsystemen (productiesites)

De implementatie van het Responsible Care-programma


Beoordeling elementen VBS



Veiligheid Voorop

bedrijfseigen Operational Excellence-systeem (soms


De grote brand bij verpakkings bedrijf Chemie-Pack op industrieterrein Moerdijk in januari 2011 had verstrekkende gevolgen. Veiligheid stond in 2012 onveranderd hoog op de agenda van bedrijven en organisaties. Dat leidde onder meer tot initiatieven als Veiligheid Voorop.

gecertificeerd). Die bedrijfseigen systemen zijn vaak Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes

gebaseerd op ISO 9001, maar niet ISO 9001 gecertificeerd.


Verder blijkt dat de leden van de VNCI niet werken met EMAS. Dit is al een aantal jaren het geval.

Colofon

Colofon


« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Veiligheid Voorop




Gevaarlijke stoffen


Inleiding

Security

Voorwoord

Veiligheid Voorop

Responsible Care In 2012 werd het plan Veiligheid Voorop* verder uitgewerkt. In het plan spreken

Beoordeling elementen veiligheidsbeheerssysteem (VBS)

branches, waaronder de VNCI, de ambitie uit om aan de hand van tien actiepunten de


veiligheid in bedrijven - en in de keten verder te verbeteren. Uitgangspunt is dat

Responsible Care en duurzaamheid Responsible Care en managementsystemen

een betere veiligheidscultuur zich niet Veiligheid, gezondheid en security Transport Product Stewardship Milieu Energie en klimaat RC-Prijs Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes




Gevaarlijke stoffen

Security



Veiligheid Voorop

De uitvoering hangt in grote mate af van de medewerkers en de

Na het ongeval bij Chemie-Pack in 2011 ervaren de leden van de

prioriteiten van het management.

VNCI dat het inspectieregime is verzwaard en dat de controles

Het actieplan Veiligheid Voorop richt zich op verbetering van VBS-

uitgebreider en kritischer zijn geworden. Dit is waarschijnlijk de

scores en moet ertoe leiden dat uiteindelijk geen enkel bedrijf

verklaring voor de daling van de scores ‘goed’ in grafiek 3.

een slechte beoordeling van veiligheidsbeheerssysteem door de

Het beleid van de VNCI is erop gericht om allereerst de slechte

overheid krijgt. In de RC-enquête wordt gevraagd naar de VBS-

scores te verbeteren. Dit is opgenomen in de doelstellingen van

inspectieresultaten. De beoordeling van het VBS is door 97 procent

de VNCI voor 2013. De betrokken bedrijven zullen actief worden

van de BRZO-bedrijven die lid zijn van de VNCI ingevuld. Ofwel,

benaderd.

door 89 van de 92 bedrijven. De inspectiediensten beoordelen niet jaarlijks alle VBS-elementen.

alleen door wetgeving laat afdwingen:

Bedrijven die met grote hoeveelheden

het gaat om de houding en het gedrag

gevaarlijke stoffen werken vallen onder het

van iedereen die in het bedrijf werkt.

Besluit Risico’s Zware Ongevallen (BRZO).

Het actieplan van het bedrijfsleven moet

Zij moeten daardoor aan specifieke regels

ertoe leiden dat bij iedereen en op elke

voldoen om zware ongevallen met grote

plek in het bedrijf veiligheid bij het werken

gevolgen voor mens en milieu te voorkomen.

voorop staat. In het afgelopen jaar zijn

Deze bedrijven staan onder toezicht van

veel inspanningen verricht om bedrijven te

onder andere de Inspectie SZW (voorheen

stimuleren het plan met actiepunten in de

de Arbeidsinspectie). Een team van in-

bedrijfsvoering te integreren, het naar de

specteurs (WABO, SZW en Veilgheidsregio)

werkvloer te brengen en het te propageren

beoordeelt of er een zogeheten veiligheids-


van de regio. Gemiddeld worden elke vijf jaar alle VBS-elementen Transport

geïnspecteerd. Elk element wordt beoordeeld op de onderdelen documentatie, geschiktheid en implementatie.

Product Stewardship Milieu Energie en klimaat

50% 2010

Het VBS-systeem bestaat uit acht elementen:

45%

a. onderdelen van het algemene beheerssysteem;

40%

b. de organisatie en de werknemers;

35%

c. de identificatie van de gevaren en de beoordeling van

30%

de risico’s van zware ongevallen; RC-Prijs

d. beheersing van de uitvoering;

e. de wijze waarop wordt gehandeld bij wijzigingen;

f. de planning voor noodsituaties;

g. toezicht op de prestaties;

h. audits en beoordeling.

in de keten.

netwerken en de werkgroep procesveiligheid.

beheerssysteem (VBS) aanwezig is, of dit

Uit de RC-enquête over 2011 blijkt dat

De opgedane kennis werd eind september

is toegesneden op de aanwezige risico’s,

inmiddels 71 procent van de BRZO-bedrijven

uitgewisseld tijdens de jaarlijkse Veilig-

en of het goed werkt. In de praktijk blijkt

een leveranciers-beoordelingssysteem

heidsdag van de VNCI.

dat het hebben van een VBS niet per

heeft waarbij de veiligheidsprestaties

De metrics (indicatoren) in het actieplan

definitie leidt tot een situatie zonder

worden beoordeeld.

Veiligheid Voorop zijn gekoppeld aan de

incidenten. Het hangt af van de kwaliteit

RC-enquête: de enquêteresultaten bepalen

van het VBS (toegesneden op de risico

Binnen Veiligheid Voorop werkt de VNCI

de metrics. Meer gedetailleerde informatie

situatie van de organisatie) en de kwaliteit

gorieën ‘redelijk’ en ‘matig’ zijn in 2011 toegenomen ten koste van

nauw samen met de bestaande veiligheids-

en rapportages vindt u hier*.

van de uitvoering (implementatie).

de scores ‘goed’ in 2010.

Colofon

Grafiek 3: Score op totaal van VBS-elementen door BRZO-bedrijven

Welke elementen zij controleren is afhankelijk van het bedrijf of


25% 20% 15% 10% 5% 0%

Uit grafiek 3 met de scores op het totaal van VBS-elementen Colofon

2011

blijkt dat de score ‘slecht’ van 3 naar 2 procent is gegaan. De cate-

goed

redelijk

matig

slecht




« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Veiligheid Voorop




Gevaarlijke stoffen


Grafiek 4: Percentage ‘goed-redelijk’ beoordeelde VBS- elementen onderdeel implementatie

Verzwaring van het inspectieregime komt ook tot uiting in grafiek 4, de percentages ‘goed’ en ‘redelijk’ is bij vrijwel alle elementen een daling waar te nemen. Signalen van de VNCI-achterban wijzen op


Veiligheid Voorop




Gevaarlijke stoffen

Security


over de beoordeling van de implementatie van VBS-elementen. In Responsible Care

Inleiding

Security

Voorwoord

2010

toenemend disproportioneel optreden van de inspecties en het ontbreken van een scheiding tussen hoofd- en bijzaken in de

80%

geconstateerde tekortkomingen. Uitzondering vormt element G:

70%

bedrijven geven aan dat er door de toegenomen inspectiedruk

60%

meer interne audits worden georganiseerd.

50%

Procesveiligheid betekent beheersing van de gevaren die samen-

2011


20% 10%

a

b

c

d

e

f

g

h


Milieu

2009

opslag en processen. Het ongewenst vrijkomen van stoffen bij het

2010

of emissies (vrijkomen van stoffen). Als de effecten binnen de

2011 700

fabrieksgrenzen blijven vallen ze onder procesveiligheid. Een van


Containment (LoPC), zie ook appendix 1 voor definitie en uitleg.

Transport

De chemische industrie werkt met verschillende definities voor

600

LoPC: API/CCPS en Cefic (zie appendix 1 voor definities). De opzet

0%

Product Stewardship

800

de manieren om procesveiligheid te meten is Loss of Primary

30%

Transport

hangen met het gebruik van gevaarlijke stoffen in transport, falen van de voorzorgmaatregelen kan leiden tot brand, explosie

40%


Grafiek 5: LoPC-incidenten voor productiesites

Responsible Care

100% 90%

Procesveiligheid

Product Stewardship

en het doel van deze methodieken zijn gelijk, de verschillen zitten vooral in de grenswaarden en de keuze voor stoffen. Aan harmo-

Milieu

nisatie van deze definities wordt gewerkt. In 2015 moet de eerste

500 2009 - 101 sites

2010 - 94 sites

2011 - 109 sites


volledig gestandaardiseerde rapportage plaatsvinden. Energie en klimaat

Energie en klimaat

Tot het moment van harmonisatie is de LoPC-indicator vooral van belang voor de individuele bedrijven die er hun voortgang mee

RC-Prijs

RC-Prijs

kunnen monitoren. In grafiek 5 staan de LoPC-incidenten voor

Near misses

de productiesites. De grafiek maakt zichtbaar dat bedrijven hier Appendix 1 - Rapportageprincipes



aandacht aan besteden. Het continue verbeteringsproces wordt

Near misses zijn situaties die niet tot een ongeval (LoPC of LTI)

hiermee ondersteund.

leiden, maar waar een ongeval had kunnen gebeuren. Uit de resultaten van de RC-enquête van 2011 blijkt dat 98 procent van


de BRZO-bedrijven near misses registreert en onderzoekt. Dit is een belangrijk element om te komen tot continue

Colofon

verbetering van de veiligheid.

Colofon



« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Veiligheid Voorop




Gevaarlijke stoffen


Veiligheid Voorop




Arbeidsomstandigheden Het beleid van de VNCI-leden is erop gericht om risico’s voor

5

Responsible Care werknemers

aannemers

gezondheid en veiligheid van werknemers te beheersen en te minimaliseren. De score van de Lost Time Injury Rate (LTIR is in 2011 voor de eigen werknemers licht gestegen. Het aantal


4

geleden is de VNCI gestart met een analyse van de inhoudelijke beschrijvingen van de LTI-incidenten. Die analyse is via een uitge-

Product Stewardship

breid rapport met de leden gedeeld. Struikelen van werknemers

ven bleken wel maatregelen genomen te in veel gevallen konden deze bedrijven niet

1

effect hadden om te borgen dat de werk-

0 2003

van arbeidsmiddelen is een belangrijke oorzaak van LTI’s.

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012


Grafiek 7: Aantal sterfgevallen in de chemische industrie

om het aantal voorvallen verder te reduceren. een incident wordt hierover nadere informatie opgevraagd om mee te nemen in de analyse.

gold ook voor de chemiebedrijven. Milieu


RC-Prijs

aannemers

5

Appendix 1 - Rapportageprincipes met dodelijke afloop voor twee personen (medewerkers van een aannemer). Het ongeval vond plaats bij de bouw van een fabriek die nog niet was opgeleverd. Daarom komt het ongeval niet terug in de

Colofon

VNCI-statistiek.

4


3 2 1

Colofon

0 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Gevaarlijke stoffen

« VORIGE

drijven als de inspectie instrumenten en

2012

De Arbeidsomstandighedenwet kent eisen

Uit resultaten* van de Inspectie SZW in

helpen bij de uitvoering van dit onderdeel

voor werkgevers ten aanzien van blootstel-

oktober 2012 blijkt dat deze verplichtingen

van het arbobeleid. Hoewel het ministerie

ling aan gevaarlijke stoffen op de werkplek

op dit moment slecht worden nageleefd. In

van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en

en het beheersen van risico’s. De werkge-

het project Chemie in Beeld zijn inspectie-

de VNCI de afgelopen jaren veel aandacht

ver heeft de wettelijke verplichting om voor

projecten uitgevoerd die specifiek gericht

hebben besteed aan dit onderwerp, blijken

alle gevaarlijke stoffen waarvoor geen pu-

waren op blootstelling aan gevaarlijke

er in het bedrijfsleven nog veel vragen te

blieke grenswaarden bestaan, zelf grens-

stoffen en procesveiligheid (arbeidsmid-

leven. De VNCI zal in 2013 de voorlichting

waarden vast te stellen en maatregelen te

delen en arbeidsplaats). Van de geïnspec-

over dit beleid intensiveren met workshops

nemen om de gezondheid van werknemers

teerde bedrijven bleek 40 procent de wet

en door er extra aandacht aan te besteden

te borgen.

niet volledig na te leven. Dit gold ook voor

tijdens de jaarlijkse Stoffen- en Arbodag.



In de afgelopen jaren hebben zowel behandreikingen ontwikkeld om bedrijven te

6 werknemers

nemers gezond kunnen blijven werken. Dit

Product Stewardship

Energie en klimaat

Appendix 1 - Rapportageprincipes Op 1 april 2011 heeft bij een lidbedrijf een ongeval plaatsgevonden

aantonen dat de maatregelen voldoende

Transport

Via de RC-enquête melden de leden incidenten. Bij melding van RC-Prijs

hebben om de risico’s te beheersen, maar


Met de analyse geeft de VNCI gerichte voorlichting aan leden Energie en klimaat

blootstelling aan gevaarlijke stoffen. Bedrij-

2

blijkt nog veelvuldig voor te komen. Ook een verkeerd ontwerp Milieu

van de overtredingen had betrekking op


dat het niveau van de LTIR van de aannemers gelijk wordt aan het niveau van de LTIR van de eigen werknemers. Twee jaar

Transport

de chemiebedrijven (SBI-code 20). De helft 3

incidenten waarbij (werknemers van) aannemers waren betrokken, is gelijk gebleven. De algemene wens voor de komende jaren is


Security

Voorwoord

Grafiek 6: Lost Time Injury Rate

het aantal ongevallen met verzuim per miljoen gewerkte uren) Responsible Care en managementsystemen

Gevaarlijke stoffen



Inleiding

Security

VOLGENDE »



« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Veiligheid Voorop




Gevaarlijke stoffen

Security



Security

Responsible Care

Responsible Care Security is sinds 2008 onderdeel van het


Responsible Care-programma. Security


behelst de weerbaarheid van bedrijven tegen criminele en terroristische aanslagen. In 2008


maakten het kabinet en de olie- en de chemi-


sche industrie afspraken om de beveiliging van bedrijven tegen aanslagen te verbeteren.


Die afspraken werden vastgelegd in een


security convenant. Bedrijven die het convenant Transport

ondertekenden, verplichtten zich ertoe om een

Transport

zogeheten securitymanagementsysteem in te Product Stewardship

voeren. In 2010 bleek dat de afspraken uit het

Product Stewardship

convenant niet voldoende worden nageleefd. Milieu

Evaluatie bracht aan het licht dat onvoldoende

Het succes van de Nederlandse economie valt of staat met een

naleving van het convenant relevant was.

Energie en klimaat

zal plaatsvinden en dat bedrijven actief door de

RC-Prijs

20 2010

van de chemische industrie in de regio’s Antwerpen, Rotterdam,

2011 15

Rijn- en Ruhrgebied) een logistiek samenhangend geheel vormt.

VNCI worden benaderd. In de RC-enquête over Appendix 1 - Rapportageprincipes

geolied transportsysteem. Transport is voor de chemie belangrijk en zorgt dat het ARRRA-cluster (de met elkaar verbonden centra

Afgesproken is dat in 2013 een nieuwe selectie RC-Prijs

Grafiek 8: Voorvallen per vervoersmodaliteit

Milieu

duidelijk was gemaakt voor welke bedrijven Energie en klimaat

Transport

2012 zijn wederom vragen opgenomen over


Bij het vervoer van chemische producten speelt veiligheid een

10

belangrijke rol. In de RC-enquête zijn inhoudelijke vragen gesteld

security. Hier wordt in 2013 over gerapporteerd. Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes


Colofon

Colofon

over de gang van zaken rond transport. Voor meer informatie over

5

de ontwikkelingen op transportgebied zie ons jaarverslag*. 0 Lucht

Spoor

Weg

Zee

Binnenweg

Buisleiding




« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding Onafhankelijk assurance-rapport Voorwoord


Grafiek 9: Voorvallen per miljoen ton getransporteerd product per modaliteit

In de RC-enquête wordt gevraagd naar het aantal incidenten tijdens transport van chemische producten. Hierbij is de Cefic-definitie

Responsible Care

Nanotechnologie

gehanteerd (zie Appendix1). Uit de gerapporteerde data (zie grafiek 8)

Voorwoord Responsible Care

blijkt dat in 2010 en 2011 de meeste incidenten plaatsvonden bij het Responsible Care en duurzaamheid

Grafiek 10:

weg- en spoortransport. In grafiek 9 is de koppeling gemaakt tus-

Aantal voorvallen per miljoen ton getransporteerd product

sen vervoersmodaliteit en getransporteerde hoeveelheden.


5


1

De grafieken 8, 9 en 10 geven geen informatie over de absolute hoeveelheden product die getransporteerd zijn (aangevoerd en

4

geproduceerd). De grafieken zijn bedoeld om het aantal voorvallen Veiligheid, gezondheid en security

zowel absoluut als relatief per modaliteit (weg, binnenwater, spoor, zee, buisleiding en lucht) aan te geven. Een transport kan namelijk

Transport Product Stewardship Milieu


3

Transport

0 2

2010

2011

indruk te krijgen van de verschillen tussen de modaliteiten. Op basis van een monitoring van twee jaar is het echter niet mogelijk


0,5

met meerdere modaliteiten plaatsvinden en de voorvallen dienen ook zowel absoluut als relatief beschouwd te worden om een juiste

2011

2010

Product Stewardship 1

om structurele conclusies te trekken uit de voorvallen.

Milieu 0

Energie en klimaat

Grafiek 10 geeft een indicatie van het totaal aantal voorvallen van

Lucht

Spoor

Weg

Zee

Binnenwater Buisleiding

Totaal

Energie en klimaat

alle modaliteiten afgezet tegen de totale hoeveelheid getransporRC-Prijs

teerd product en laat een daling zien in 2011.



RC-Prijs Appendix 1 - Rapportageprincipes



Colofon

Colofon

Product Stewardship De zorg voor een chemisch product stopt

bondig te informeren over de fysische en

van door Nederlandse bedrijven geregis-

niet zodra het de fabriekspoort verlaat,

chemische eigenschappen van een stof,

treerde stoffen, voor zover deze stoffen niet

maar blijft bestaan gedurende de gehele

de mogelijk nadelige effecten ervan op

zijn geregistreerd als tussenstof (zie definitie

levenscyclus. Product Stewardship houdt in

gezondheid en milieu, en wat eraan gedaan

in de handreiking*). Vervolgens zijn die

dat alle bedrijven in de keten van een stof

kan worden om die te voorkomen. Samen-

stoffen vergeleken met de Summary Sheets

zich ervan verzekeren dat die stof zo veilig

vattingen zijn beschikbaar op de website*

die geselecteerde ondernemingen op de

mogelijk wordt geproduceerd, in de handel

(hierna: GPS Portal) van de International

GPS Portal hebben geplaatst. Voor een

wordt gebracht of gebruikt. Dat vraagt

Council of Chemical Associations (ICCA).

aantal Reach-geregistreerde stoffen - waarvan

om een effectieve communicatie tussen

Chemiebedrijven publiceren deze informatie

geen uniek identificatienummer is gegeven

partijen in een productketen en om goede

eveneens op hun websites. Jaarlijks rap-

in de ECHA-database - is informatie

informatie over eigenschappen van stoffen

porteert de VNCI over de voortgang van de

verkregen van de registrerende onderneming.

en het gebruik ervan. Dit is onder meer

uitvoering door lidbedrijven van GPS.

verankerd in de Reach-verordening. Voor

De afgelopen jaren heeft de VNCI steeds

Uit deze gegevens kan worden geconclu

actuele ontwikkelingen op Reach-gebied

gerapporteerd op basis van de informatie

deerd dat 180 van de 734 stoffen (24,8 procent)

zie het jaarverslag*.

van lidbedrijven zelf. Omdat het Europees

zijn voorzien van een GPS Summary Sheet.

Chemicaliën Agentschap (ECHA) in 2012 de

Op basis van de vergelijking is een over-

Een van de manieren waarop chemiebe-

gegevens van geregistreerde stoffen openbaar*

zicht gemaakt van ondernemingen die nog

drijven wereldwijd het beheer van chemische

maakte, is het nu mogelijk om de gegevens

geen Summary Sheets via de GPS Portal

producten verbeteren is via de Global Product

in de database van ECHA en op de website

beschikbaar hebben gesteld. Het komende

Strategy (GPS). Het doel hiervan is om

van ICCA met elkaar te vergelijken. Om deze

jaar is de VNCI van plan deze ondernemin-

afnemers van chemische producten via een

vergelijking te kunnen maken werd een selec-

gen actief te benaderen met het verzoek

zogeheten Safety Summary Sheet kort en

tie gemaakt (peildatum 31 december 2012)

alsnog sheets beschikbaar te stellen.



« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Emissies naar lucht

Nanotechnologie


Biodiversiteit


Voorwoord

Voorwoord

Nanotechnologie

Responsible Care

Responsible Care Nanotechnologieën zijn belangrijk voor Nederland. Zij dragen bij aan de versterking van onze economi-


sche structuur en de concurrentiepositie en zij


bieden mogelijke oplossingen voor problemen op het gebied van bijvoorbeeld het milieu, de volksgezond-


heid, voeding, een duurzamere energievoorziening


en veiligheid. Nederland draagt zelf via onderzoek, ontwikkeling en productie actief bij aan het vinden



en realiseren van dergelijke oplossingen. Maar er zijn ook maatschappelijke zorgen over het omgaan

Transport

Transport

met stoffen in nanovorm. De komende jaren zal specifieke Reach-regelgeving worden ontwikkeld.

Product Stewardship

Product Stewardship

De afgelopen jaren heeft de VNCI als lid van het Klankbord Reach actief deelgenomen aan het

Milieu

Milieu

maatschappelijke debat over risico’s van stoffen in nanovorm. Daarnaast was de VNCI betrokken

Energie en klimaat

Energie en klimaat

bij de ontwikkeling van een aantal instrumenten die gericht zijn op het beheersen van risico’s van

RC-Prijs

RC-Prijs

nanodeeltjes, met name op de werkvloer. In de RC-enquête over 2012 zijn enkele vragen opgenomen



Emissies naar lucht

gebied van risico’s van nanodeeltjes. Hierover


wordt volgend jaar gerapporteerd.

Colofon

Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes Colofon

In Europa is afgesproken om per lidstaat emissieplafonds voor NOx,

Ook voor fijn stof wordt een plafond vastgesteld.

SO2, PM2.5, NH3 en VOS te handhaven. Deze emissieplafonds

Mede door de inspanningen van de chemische industrie heeft

(of: National Emission Ceilings - NEC) vormen de basis voor

Nederland de emissieplafonds voor SO2, NMVOS en NH3 gehaald*.

Nederlands luchtbeleid. In 2012 zijn nieuwe emissieplafonds voor

De Nederlandse chemie-industrie heeft een bijdrage geleverd aan

2020 vastgesteld in het Göteborg-protocol. In 2013, aangemerkt als

het reduceren van emissies van alle NEC-stoffen. De grafieken 11a

‘Jaar van de lucht’, herziet de Europese Commissie het strategisch

en 11b geven voor al deze stoffen een dalende trend vanaf 2000 weer.



« VORIGE

VOLGENDE »

beleid voor luchtkwaliteit. De Commissie gebruikt de Göteborgplafonds bij het vaststellen van nieuwe NEC-plafonds voor 2020.

over het (arbo)beleid van ondernemingen op het



« VORIGE

VOLGENDE »

Emissies naar lucht

Emissies naar lucht

Biodiversiteit



Grafiek 11A: Emissies NEC-stoffen naar lucht

Voorwoord

De grafieken tonen tot 2010 de emissies van bedrijven die meestaan de emissies van de VNCI-leden die een milieujaarverslag

Totaal NOx - convenant

Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security Transport Product Stewardship

NOx - Leden

Totaal NMVOS rest - convenant

18 NMVOS - Leden

Totaal SO2 - convenant

Voorwoord

deden aan het Milieuconvenant, dat toen afliep. In een tweede lijn


kleine verschil verklaart.

SO2 - Leden


16 14

De emissietrend van SO2 is in 2011 dalend ten opzichte van 2008.

12

De jaren 2009 en 2010 lieten een kleine trendbreuk naar beneden zien.

10

Oorzaken daarvan waren tijdelijke emissiereducties door lagere

8

productie als gevolg van onderhoud of de verslechterde economische

6

omstandigheden. Blijvende reducties zijn in 2011 gerealiseerd door

4

ingebruikname van een nieuw kraakfornuis dat een laagzwavelige voeding aankan en door feedstock-verschuiving.

2

Responsible Care

hebben ingeleverd. De populaties zijn niet helemaal gelijk, wat het

Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security Transport

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

dalende trend. In 2009 was sprake van lagere producties door de

Grafiek 11B: Emissies NEC-stoffen naar lucht

Milieu

Product Stewardship

RC-Prijs

Totaal NH3 - convenant

De VNCI concludeert dat de dalende emissietrend wordt gerealiseerd

NH3 - Leden

3

aan Best Beschikbare Technieken. 2

Colofon

Energie en klimaat RC-Prijs

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Bron: Milieujaarverslagen via Fugro-Ecoplan en o-industries voor cijfers NMVOS 2000/2001/2002 (voor uitleg over validatie zie appendix 1)


2030 de ecologische voetafdruk van Nederkan en wil daarin een sleutelrol spelen. belangrijk deel in het teken van vergroting van de bewustwording van het belang van

de huidige hindernissen en de kortetermijn

versiteit om inzicht te verwerven in

biodiversiteit en het identificeren van de

doelstellingen identificeren. Daarnaast zal

de voortgang van de integratie van het

rol die de chemische industrie daarin kan

een workshop de leden helpen om een

onderwerp biodiversiteit in bestaande

waar de NH3-emissie substantieel groter is.

spelen. Dat dit relevant is blijkt ook uit

Biodiversiteits Actie Plan op te zetten en

management systemen. Voor meer infor-

In de emissies van fijn stof is geen trend waarneembaar doordat de

grafiek 1 Belang diverse aandachtsgebieden

een ‘No Net Loss’ inventarisatie uit te voeren.

matie zie ons jaarverslag*. Hier vindt u

nauwkeurigheid van de meting van fijnstofemissies nu nog onvol-

voor duurzaamheid.

In de RC-enquête over 2012 zijn bovendien

ook meer informatie over andere

doende is. De belangrijke relatie tussen fijn stof en gezondheid, het

In 2013 zal een groep van deskundige leden

aanvullende vragen opgenomen over biodi-

ontwikkelingen op milieugebied.

reductie van NH3 richt zich vrijwel uitsluitend op de landbouw,

2003

overheid is om in 2020 het verlies aan

Het jaar 2012 stond bij de VNCI voor een Appendix 1 - Rapportageprincipes

afkomstig van de kunstmestfabrikanten. Overheidsbeleid voor emissie

0

daarmee te maken. De doelstelling van de

land te halveren. De chemische industrie

De NH3-emissie van de chemische industrie is in grote meerderheid

1

het voortbestaan van ons leven. Dat is een

biodiversiteit tot staan te brengen en in

door de continue aandacht van de productielocaties voor het voldoen


Milieu

industrie heeft vanaf 2000 een grote emissiereductie ingezet.

Fijn stof - Leden

de activiteiten van de mens. Het behoud

feit, en ook de chemische industrie heeft

is licht dalend. In 2012 is het Nationaal Reductie Plan VOS van het ministerie van Infrastructuur & Milieu afgerond. De chemische

Totaal Fijn stof (<10 micrometer) - convenant

diersoorten in hoog tempo af. De belang-

Europese Commissie en de Nederlandse

De trend van NMVOS-emissies voor de totale chemische industrie

4

Wereldwijd neemt het aantal planten- en

van biodiversiteit is een voorwaarde voor

De emissie van NOx in 2010 en 2011 vervolgt na een dip in 2009 de

0

Biodiversiteit

rijkste oorzaak voor het verlies vormen

crisis, wat direct invloed had op de NOx-emissies.

Energie en klimaat

Biodiversiteit

Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes Colofon

beleid dat daarvoor wordt ontwikkeld en de toekomstige NEC-doelen zijn voor de VNCI aanleiding om ook deze emissies te presenteren.

« VORIGE

VOLGENDE »



« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Routekaart

Energie- convenanten

Ecologische impact chemische industrie

Energieverbruik

CO2-emissie

Inleiding



Voorwoord

Voorwoord

Responsible Care

Responsible Care

Routekaart



Energieverbruik

CO2-emissie

Routekaart De VNCI heeft in 2012 de Routekaart Chemie



2030* vervaardigd. De chemische industrie heeft de sleutel in handen om een substantiële bijdrage te leveren aan de verduurzaming



en CO2-reductie in de eigen maar ook in andere sectoren. De Routekaart is een concrete uitwerking van de manier waarop



de chemische industrie die sleutelrol wil waarmaken. Zij geeft een beeld van de

Transport Product Stewardship Milieu Energie en klimaat RC-Prijs Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes

Transport

Energie en Klimaat

CO2-reductiepotentie tot 2030 en inzicht in verschillende oplossingen naar duurzaam-

Product Stewardship

heid en vitaliteit voor de sector. Dit gebeurt door actief te werken aan randvoorwaarden

Milieu

De chemische industrie verbruikt veel energie. Dit is eigen aan de sector,

en risico’s en door innovatie te sturen en te monitoren. Binnen de sector zijn projecten

die vaak op hoge temperaturen chemische producten maakt. Leden van de

Energie en klimaat

VNCI zijn zich bewust van hun verantwoordelijkheid om de chemie te laten

RC-Prijs

geïdentificeerd die op verschillende niveaus gaan bijdragen aan deze reductie. Na de in-

bijdragen aan een duurzame en energie-efficiënte wereld. Zie het jaarverslag*


troductie van de Routekaart is de VNCI actief aan de slag gegaan met bedrijven, onder meer

Chris Buijink (secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken ontvangt de

om de mogelijkheden van CO2-reductie door

Routekaart Chemie 2030). Vlnr: Chris Buijink, Gerard van Harten, Colette Alma en Reinier Gerrits

inzet van biocokes, verwaarding van propaan

voor de ontwikkeling op dit gebied.


Colofon

Colofon

en certificering van biogas te onderzoeken.

De Routekaart gaat uit van zes oplossingsrichtingen:

• energie-efficiency (bestrijding van


« VORIGE

VOLGENDE »


• bijdragen aan ontwikkeling van

door hernieuwbare brandstoffen

duurzame producten voor eindge-

(biomassa);

bruikers;

• CO2-afvang en -opslag of

• sluiting van de keten voor materialen;

energieverspilling in industriële processen);

• vervanging van fossiele brandstoffen

-hergebruik;

• bevordering van hernieuwbare energie (genereren, deelnemen aan of kopen van hernieuwbare energie).


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Routekaart



Energieverbruik

CO2-emissie

Inleiding


Responsible Care en duurzaamheid Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security Transport Product Stewardship Milieu Energie en klimaat RC-Prijs Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes Colofon



Energieverbruik

CO2-emissie


Energieconvenanten

veroorzaakt doordat er verschuivingen zijn in productie

Voorwoord

volumes tussen energie-intensievere en minder Responsible Care

Routekaart

De Nederlandse chemie neemt in zowel de meerjaren

energie-intensieve producten tussen 2010 en 2011,

afspraken energie-efficiency MJA-3 als MEE (voor ETS-

naast de energie-efficiencyverbetering die in de

ondernemingen) deel, en vertegenwoordigt in beide

convenanten wordt vermeld.

Responsible Care Tijdens de Stakeholdersdialoog van de VNCI in 2010 kwam de wens Responsible Care en duurzaamheid

als individuele sector het grootste energieverbruik. De rapportages over 2011 van de convenanten MJA-3

In 2012 is een start gemaakt met het evalueren van de

en MEE vermelden de efficiencyverbetering van door

energieconvenanten MJA3 en MEE. De convenanten

de bedrijven gerapporteerde energiebesparende

staan politiek onder druk omdat een aantal partijen

maatregelen. Volgens de huidige in het convenant

in de Tweede Kamer hogere energiebesparingscijfers

gehanteerde projectenmonitoringmethodiek is er

(2 procent per jaar) verwacht dan dat een aantal

over 2011 voor 1,5 procent efficiencyverbetering aan

sectoren, waaronder de chemiedeelnemers aan het

energiebesparende maatregelen gerapporteerd door

MEE-convenant, kan waarmaken. In het MJA-3-conve-

de MEE-bedrijven, met daarnaast 0,8 procent aan

nant wordt dit percentage over de jaren heen gehaald,

besparende maatregelen in de keten. De MJA-

maar niet bij de deelnemers van het MEE-convenant.

bedrijven hebben gezamenlijk voor 1,9 procent

Daarbij wordt opgemerkt dat het behalen van 2 procent

efficiencyverbetering aan energiebesparende

efficiencyverbetering per jaar geen voorwaarde of

maatregelen gerapporteerd.

doelstelling van het MEE-convenant is en sterk

De convenanten MJA-3 en MEE monitoren de jaarlijks

afhankelijk is van hoe efficiënt bedrijven al zijn en in

genomen energiebesparende maatregelen. Om over

hoeverre de benodigde technologie en investeringen

langere periode te kunnen zien hoeveel de chemische

voor een additionele verbetering gerealiseerd kunnen

industrie gerealiseerd heeft op energie-efficiency,

worden.

Ecologische impact Nederlandse chemische industrie van deelnemers naar voren om een beter inzicht te krijgen in de ecologische voetafdruk van de Nederlandse chemische industrie. De sector is daarin uiteraard ook zelf geïnteresseerd, aangezien


het duidelijk maakt waar belangrijke verbeteringen mogelijk zijn. In 2012 kwamen de eerste resultaten van onderzoek beschikbaar in het rapport The environmental impact of the Dutch chemical industry.


In 2013 wordt een stakeholderdialoog georganiseerd om dit onderzoek te bespreken.

het specifiek energieverbruik: volumeverschuivingen tussen ener-

Transport Product Stewardship Milieu

Energieverbruik


Cefic-vragenlijst voor Responsible Care - de ontwikke-

De sector ervaart beide convenanten als positief.

ling van het specifiek energieverbruik (energieverbruik

Ze bieden ook een goed platform om met de overheid

per ton product). Grafiek 12 met de ontwikkelingen van

te overleggen over de randvoorwaarden en belem

energieverbruik van de chemische industrie laat een

meringen voor investeringen in energie-efficiency.

positiever beeld zien dan de monitoring van MJA-3- en

Een van de onderwerpen die in de sector als

MEE, namelijk een verbetering van ongeveer

onderdeel van de convenanten is opgepakt in 2012,

in de sector. Dit wordt weergegeven door de blauwe lijn en is af te

Specific energy consumption (ratio)

8500

0,2

8000

0,15

7500

0,1

7000

0,05

lezen op de rechter-as. De over het geheel dalende lijn duidt op een daling van het gemiddelde

Colofon

Tonnes of oil equivalent, toes

energie per ton product (ook wel ‘specifiek energieverbruik’ genoemd) is het energieverbruik gedeeld door het geproduceerde tonnage


0,25

9000

rekenen naar een verbruik in tonnen olie (vandaar de toevoeging ‘equivalent’ en 1 kToe = 1000 ton olie equivalent). De hoeveelheid

rapporteren we - op basis van CBS-cijfers conform de

Grafiek 12: Energieverbruik chemische industrie

schillende manieren worden weergeven. Op deze plaats is ervoor gekozen om alles (bijvoorbeeld ook elektriciteitsverbruik) terug te

RC-Prijs

gie-intensieve producten en minder energie-intensieve producten.

De staafjes in grafiek 12 geven het totale energieverbruik van de chemische industrie per jaar weer. Energieverbruik kan op ver-

Energie en klimaat

Daarnaast is de samenstelling van de sector eveneens van invloed op

energieverbruik per geproduceerde ton product door de sector. De kleine stijging in 2009 is te verklaren door onvolledige bezetting

7 procent ten opzichte van 2010. Dit verschil wordt

is het CARE+-project, dat zich richt op energie

(zeer lage productie in 2009) van de productielijnen. De structurele

naast het verschil in monitoringmethodiek mogelijk

managementsystemen in de chemie.

daling van het specifieke energieverbruik wordt veroorzaakt door

0

6500 2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: CBS (voor uitleg over validatie zie appendix 1)

het nemen van energie-efficiencymaatregelen over de jaren heen.


« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

Inleiding

Routekaart



Energieverbruik

CO2-emissie



CO2-emissie

Responsible Care Grafiek 13 toont de directe en indirecte CO2-emissies. De totale Responsible Care en duurzaamheid

CO2-emissies zijn in 2011 gedaald door een combinatie van verbetering van de energie-efficiency en over de gehele sector

Voorwoord

Grafiek 13: CO2-emissie chemische industrie in Nederland (leden en niet-leden)

Responsible Care De Responsible Care-prijs* is dé prijs voor

25 directe CO2 emissie

indirecte CO2 emissie


gemiddeld licht afnemende productie (binnen de sector zijn er op Responsible Care en managementsystemen

bedrijfsniveau verschillen in de productievolumeontwikkelingen).



prestaties voor veiligheid, gezondheid, milieu, steeds verder verbeteren. Initiatiefnemer VNCI reikt sinds 1999 elk jaar de prijs uit aan het meest inspirerende en aanspreken-

15

komen tot stand door de inkoop van energie uit andere bronnen.


de project. In 2012 werden drie projecten genomineerd. Voor het eerst in het bestaan

10

Transport

Transport

van de prijs werden twee inzendingen tot

Product Stewardship

project ‘Duurzaam ontvetten en ontwateren van dierenhuiden’ en Teijin Aramid met een

0

Milieu

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: CBS (voor uitleg over validatie zie appendix 1)

Energie en klimaat

De winnaars van de RC-prijs 2012

winnaar uitgeroepen: AkzoNobel met het

5

Product Stewardship

projecten in de chemische industrie die de duurzame ontwikkeling en ketenbeheer

20

Directe emissies zijn het resultaat van het verbruiken van brandstof voor de productie van warmte en elektriciteit. Indirecte emissies

RC-prijs

RC-Prijs

Milieu Energie en klimaat RC-Prijs


Er was een eervolle vermelding voor SABIC,

Teijin Aramid bouwt in Arnhem en Emmen

bijvoorbeeld leer of voeding van gemaakt

dat in het project Matchback zorgde voor

aan een fabriek en een wereldwijde infra-

kan worden. Traditioneel gebeurt dit op

efficiënt vervoer van chemicaliën. AkzoNobel

structuur om overgebleven Twaron®, de

milieuonvriendelijke wijze: er zijn veel

won later in het jaar ook de Europese

supersterke en lichte kunstvezel uit eigen

energie, water en chemicaliën bij nodig.

Responsible Care-award 2012.

koker, terug te halen en te verwerken tot

AkzoNobels technologie is vriendelijker

nieuwe producten. Deze aramidevezel wordt

voor het milieu, bespaart afvalwater,

In totaal waren er in 2012 vijftien inzendingen

onder andere gebruikt in kogelwerende ves-

en levert waardevoller vet op. Momenteel

en kon het publiek meestemmen via een

ten, brandwerende kleding en autobanden.

werkt het chemiebedrijf aan de fabriek

online verkiezing. De onafhankelijke jury,

Het recyclingprogramma zorgde in de af-

waar de technologie wordt toegepast.

bestaande uit vertegenwoordigers

gelopen jaren onder meer voor ruim 50.000

SABIC zorgt er samen met Markiezaat

van overheid, MVO Nederland en chemie-

ton minder CO2-emissie.

Container Terminal voor dat containers niet

bedrijven, nam deze uitslag mee in haar

AkzoNobel heeft een nieuwe methode

onnodig leeg vervoerd worden. Sinds SABIC

uiteindelijke beslissing.

ontwikkeld om dierenhuiden te ontdoen van

de containers efficiënter gebruikt, is er al

vet en water. Deze stap is nodig voordat er

700 ton CO2-emissie bespaard.




Colofon

Colofon

De winnende projecten

‘Proactief recyclingprogramma’.



« VORIGE

VOLGENDE »


« VORIGE

VOLGENDE »

De scope van dit verslag

Rapportageproces

Verantwoording totstandkoming

Definities

Volledigheid

Nauwkeurigheid en validatie

De scope van dit verslag


De scope van dit verslag De Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) is

Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security Transport Product Stewardship

Verantwoording totstandkoming en keuze van de onderwerpen

RC-Prijs

Voorwoord

Definities


De VNCI rapporteert jaarlijks de Responsible Care-indicatoren

De nauwkeurigheid van de data uit de RC-enquête wordt aan de

(KPI’s – key performance indicators) aan Cefic en de International

basis bepaald door de definities van ICCA en Cefic. Uit de praktijk

Council of Chemical Associations (ICCA). De definities van deze

blijkt dat bedrijven de definities niet altijd volledig (kunnen) volgen.

indicatoren zijn vastgelegd in de ICCA Guidance for Reporting

Het is belangrijk de informatie in dit licht te beschouwen. Daardoor

Performance* (november 2010). De gebruikte CBS-gegevens zijn

geven de grafieken een indicatie voor de geleverde performance en

afkomstig van CBS Statline en gebaseerd op de officiële nomencla-

laten ze vooral trends zien of de relatieve ontwikkelingen.

Responsible Care is het wereldwijde initiatief van de chemische industrie om continu haar prestaties op het gebied van veiligheid,

product vertegenwoordigt de VNCI de bedrijven die met behulp van

gezondheid en milieu te verbeteren. Het programma streeft deze

chemische processen hun producten maken. De vereniging wil op-

doelstelling na door op vrijwillige basis initiatieven in te voeren voor

timale voorwaarden creëren voor het functioneren van de chemische

samenwerking met de overheid en andere stakeholders. De VNCI

sector om zijn groei en kwaliteit te bevorderen. Het VNCI-bureau in

heeft zich in 1992 aangesloten bij het Responsible Care-initiatief,

Den Haag voert de besluiten van de leden uit en ondersteunt hen

dat inmiddels in meer dan 53 landen is ingevoerd. Sinds 2006 ligt

waar mogelijk. Deze rapportage maakt inzichtelijk hoe de VNCI-

het accent meer op duurzaam ondernemen, een verbeterd

De indicatoren zoals bevraagd in de transportincidenten- en

Dit betekent dat de VNCI steekproefsgewijs de aangeleverde

leden in de dagelijkse praktijk invulling geven aan het RC-program-

ketenbeheer en transparantie. De hoofdstukken in dit rapport zijn

arbeidsveiligheidsenquête van de VNCI zijn gedefinieerd volgens

data controleert op anomalieën (fouten bij invullen, eenheden die

ma en welke doelstellingen de vereniging zelf nastreeft met het

gebaseerd op de belangrijkste pijlers van Responsible Care (Global

hieronder genoemde definities:

niet kloppen) en een vergelijking op bedrijfsniveau maakt met de

programma. Vanwege de continue aandacht voor het thema veilig-

Charter), aangevuld met actuele informatie die relevant is voor

heid krijgt het in dit rapport net als vorig jaar veel aandacht.

Responsible Care.


tuur. De milieugegevens zijn afkomstig van Fugro-Ecoplan B.V. De RC-data worden alleen op VNCI-niveau gevalideerd.


data van vorige jaren. Daarnaast wordt nauw samengewerkt met

Product Stewardship Milieu

LoPC Cefic* - definitie

de inhoudelijk deskundigen die de relevante data en analyses

LoPC CCPS/ API* - definitie

aangeleverd krijgen. Eventuele bijzonderheden worden terug gekoppeld en onderzocht.

Rapportageproces

Energie en klimaat

Voor het rapport maakt de VNCI gebruik van informatie afkomstig

RC-Prijs

chemie. Daarnaast is een deel van de informatie afkomstig van

Definities van LTI, GPS en Transport zijn hier* te vinden.

Volledigheid

Appendix 1 - Rapportageprincipes Van drie VNCI-leden zijn de RC-enquêteresultaten niet ontvangen.

denten en arbeidsveiligheid is gebaseerd op jaarlijks door de leden


verstrekte informatie. Belangrijk om te vermelden is dat de data

Deze drie bedrijven vertegenwoordigen slechts 1,5 procent van de omzet van de VNCI-leden. De bedrijven in kwestie zijn benaderd en in overleg met het VNCI-management worden afspraken gemaakt

die de basis vormen van dit verslag afkomstig zijn van verschillende Colofon


industrie in Nederland. In de gehele keten van grondstof tot eind-

Fugro-Ecoplan B.V.* De rapportage van bijvoorbeeld transportinciAppendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes

Volledigheid

Responsible Care

van onder meer het CBS. Deze informatie omvat de gehele sector Appendix 1 - Rapportageprincipes

Definities

al meer dan negentig jaar de branchevereniging van de chemische

®


Verantwoording totstandkoming



Rapportageproces

bronnen met elk een eigen scope. Per grafiek is de bron aangegeven.

Colofon

over de aanlevering van de gegevens.



« VORIGE

VOLGENDE »



« VORIGE

VOLGENDE »

Kernprincipes

Sleutelelementen

Kernprincipes


Onafhankelijk assurance-rapport In het RC-rapport van 2011 is de werking en opzet van het RC-systeem toegelicht. In onderstaande tabel staat de invulling van

Voorwoord Responsible Care Responsible Care en duurzaamheid Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security Transport

Sleutelelementen

de kernprincipes en de sleutelelementen.

In het RC-rapport van 2011 is de werking en opzet van het RC-systeem toegelicht. In onderstaande tabel staat de invulling van Voorwoord

Kernprincipes1

invulling1

1. Voortdurend de kennis van en de prestatie voor veiligheid, gezondheid en milieu van onze technologieën, processen

Grafieken met onder meer LTI, LoPC en Sterfgevallen staan weergegeven in onderliggend RC-rapport.


en producten tijdens hun gehele levenscyclus verbeteren om schade aan mensen en het milieu te voorkomen.

de kernprincipes en de sleutelelementen.

Sleutelelementen1

invulling1

1. De Beleidsprincipes van de nationale Responsible

Voor 2012 conform RC-rapport 2010 en 2011.

Care-programma’s invoeren. 2. Z ich committeren aan bevordering van duurzame

Dit wordt onder andere onderbouwd in de Visie 2030-2050,

ontwikkeling.

2. Efficiënt gebruikmaken van de hulpbronnen en het afval

Deze ambitie is vastgelegd in de Routekaart Chemie* en zal moeten resulteren in een daling van de CO2-emissie.

tot een minimum beperken 3. Op een open wijze verslag uitbrengen over de prestaties,


zaamheidsrapport. 3. V oortdurend de prestaties verbeteren en er verslag

Zie onderliggend RC-rapport.

van doen. Veiligheid, gezondheid en security

Zie onderliggend RC-rapport.

in de Routekaart Chemie en door het uit te brengen Duur-

4. W ereldwijd het beheer van chemische producten verbeteren via Product Stewardship.

resultaten en tekortkomingen.

Transport

5. D e uitbreiding van het Responsible Care-programma in de Veiligheid Voorop, levenscyclus-analyses, ketenstudies en ook het Safety Quality Assesment System* (SQAS) zijn hier

hele waardeketen van de industrie bevorderen. Product Stewardship Milieu

4. Naar mensen luisteren, zich voor hen inzetten en met

Zie onderdeel over Product Stewardship.

Tweejaarlijks doet Cefic een onderzoek naar het imago van

hen samenwerken om hun zorgen en verwachtingen te

de chemische industrie: The Pan-European Public Opinion

begrijpen en te adresseren.

Survey (PES), de resultaten zijn per land uitgesplitst. Dit is

6. A ctief nationale en internationale beheersprocessen voor Milieu

als indicator opgenomen in het VNCI Beleidsplan 2011-2015. Energie en klimaat

Verder past een groot deel van de VNCI-activiteiten bij dit

RC-Prijs

holderdialogen georganiseerd door bedrijven en de VNCI.

principe, zoals Veiligheid Voorop*, open dagen en ook stake-

voorbeelden van.

Product Stewardship

Energie en klimaat

Voor 2012 conform tekst RC-rapport 2011.

Responsible Care steunen. 7. D e verwachtingen van de stakeholders over de activiteiten

Tweejaarlijks doet Cefic een onderzoek naar het imago van

en de producten van de chemische industrie managen.

de chemische industrie: Pan-European Public Opinion Survey (PES), de resultaten zijn per land uitgesplitst. Dit is als

RC-Prijs

indicator opgenomen in het VNCI Beleidsplan 2011-2015. Verder past een groot deel van de VNCI-activiteiten bij dit


5. Samenwerken met overheden en organisaties voor

- Geborgd door deelname van de VNCI aan de LAT RB

de ontwikkeling van doeltreffende wetten en normen.

element, zoals Veiligheid Voorop*, contacten met overheden


(Landelijke Aanpak Toezicht Risicobeheersing Bedrijven) en de Regiegroep) (2012).


- Volgen van regelgevingstrajecten in 2012 door juridische

en ook stakeholdersdialogen georganiseerd door bedrijven

afdeling VNCI.

vaak de resultaten van de stakeholderdialogen weer. 8. R elevante middelen inzetten om Responsible Care

Colofon

Colofon 6. Hulp en advies geven om een verantwoord beheer van

en de VNCI. In duurzaamheidsverslagen geven bedrijven

Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes effectief in te voeren.

RC-coördinatie is belegd bij lidbedrijven en bij VNCI-medewerker. Budget RC is gelijk gebleven ten opzichte van 2011.

Zie onderdeel over Product Stewardship in dit RC-rapport.

chemische stoffen te bevorderen voor iedereen die ermee in aanraking komt en de stoffen gebruikt in de productketen. 1 In deze tabel is een aantal relevante voorbeelden opgenomen; het gaat hierbij niet om een uitputtend overzicht.



« VORIGE

VOLGENDE »

1 In deze tabel is een aantal relevante voorbeelden opgenomen; het gaat hierbij niet om een uitputtend overzicht.



« VORIGE

VOLGENDE »

Onafhankelijk assurance-rapport Voorwoord Responsible Care

Colofon Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) Postbus 443


2260 AK Leidschendam Telefoon: +3170 337 87 87 E-mail: [email protected]*


www.vnci.nl* mei 2013


Projectleiding: Arnout Schikhof Vormgeving: Picard - merkmeesters

Transport

Teksten: VNCI, Jos de Gruiter Eindredactie: Marloes Hooimeijer Teksten

Product Stewardship

Foto’s: Robert Heezen, Casper Rila, Shutterstock, Charlotte Grips Fotografie, VNCI.

Milieu Hoewel bij deze publicatie uiterste zorg is nagestreefd, kan voor Energie en klimaat

eventuele fouten en onvolledigheden niet worden ingestaan en aanvaarden auteur(s), redacteur(en) en uitgever deswege geen

RC-Prijs

aansprakelijkheid, noch voor schade, van welke aard ook, die het directe of indirecte gevolg is van handelingen en/of beslissingen die


(mede) gebaseerd zijn op de informatie uit deze uitgave. © Copyright 2013, VNCI, Leidschendam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden

Colofon

verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever: VNCI, Postbus 443, 2260 AK Leidschendam.



« VORIGE

VOLGENDE »



« VORIGE

VOLGENDE »

Onafhankelijk assurance-rapport Voorwoord Responsible Care Responsible Care en duurzaamheid Responsible Care en managementsystemen Veiligheid, gezondheid en security Transport Product Stewardship Milieu Energie en klimaat RC-Prijs Appendix 1 - Rapportageprincipes Appendix 2 - Relaties met sleutelelementen en kernprincipes Colofon

Responsible Care Rapport 2012 VNCI Bezoekadres Castellum (ingang C), Loire 150, 2491 AK Den Haag Postadres Postbus 443, 2260 AK Leidschendam T 070 337 87 87 F 070 320 39 03 E [email protected] I www.vnci.nl

Responsible Care Rapport 2012 Our commitment to sustainability

Recommend Documents