Reizigers en passanten als klant. Optima Farma. Verhaal achter de patiënt: leven met schizofrenie

Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers jaargang 26 NR 6 JUNI 2012

Verhaal achter de patiënt: leven met schizofrenie Onbezorgd op vakantie: medisch vakantieleed kan vaak voorkomen worden Toename agressie in de apotheek: preferentiebeleid grote boosdoener

O p ti ma Far ma

Apothekersassistenten Hetty Huisert en Suzanne Kortekaas

Internationale reizigersapotheek Schiphol

Reizigers en passanten als klant

jaargang 26 NR 6 JUNI 2012

Magna Clinical BV Neerbosscheweg 620, 6544 LL Nijmegen The Netherlands

T +31(0)85 90 20 532

O p ti ma Far ma

[email protected] www.magnaclinical.nl

“Echt Flexibel Werken op een vast contract en goede secundaire arbeidsvoorwaarden? Neem eens vrijblijvend contact op met ons.” Het detacheren en pay-rolling van apothekers en apothekersassistenten behoort tot onze specialiteiten.

colofon

in dit nummer

Optima Farma is een uitgave van de KNMP

Interview

Redactieadres Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax 070 346 49 26 [email protected]

Apothekersassistenten Hetty Huisert en Suzanne Kortekaas zorgen ervoor dat mensen verantwoord op reis kunnen. 10

Uitgever Marianne Verhoeven

PATIËNT

Hoofdredacteur Elma Stitzinger

Bennie Jolink, zanger van popgroep Normaal over rock&roll en astma. 16

Redactie Frits Baltesen Irene Berbee Marleen Gillissen René Groeneveld Marc de Leeuw Mike Nettekoven Froukje Wattel

Dossier ASTMA en COPD

Vormgeving Jaap Snijder

Behandeling van astma en COPD bestaat hoofdzakelijk uit het verfijnen van bestaande behandelingstrategieën.18

Fotografie Hans Oostrum Fotografie, Den Haag Druk Delthage B.V. Den Haag Adreswijzingen & abonnementen KNMP, t.a.v. redactie Optima Farma, Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02, fax 070 346 49 26 [email protected] Advertenties Monique Ruigrok tel. 070 373 74 07 [email protected] Jan Breeman tel. 06 460 961 50 [email protected]

4

Nieuws & actualiteiten

9 Het vak: apotheekteam goes International 12 Actueel: vaker agressieve klant voor

de apotheekbalie

21 Het vak: website voor patiënt én apotheek 22 De patiënt: leven met schizofrenie 24 Dossier: onbezorgd op vakantie 29 Verenigingsnieuws

Volgende Optima Farma 26 juli

FSC “dedicated people @ work”

Optima farma

bij dit nummer

Vakantiestress Je zou het niet zeggen als ik uit het raam van mijn kantoor in Den Haag naar buiten kijk; maar de zomervakantie staat weer voor de deur. Ook al kijken we al maanden uit naar de komende vakantieperiode; voor velen van ons gaat er een periode van intense stress aan vooraf. Nog snel de laatste voorbereidingen treffen, koffers inpakken, wie zorgt voor de poes/hond tijdens de vakantie, wie verzorgt de planten, hoe laten we het huis veilig achter, zijn de paspoorten nog geldig, welke inentingen moeten worden gehaald… zo kan ik nog wel een tijdje doorgaan. En dan heb ik het nog niet eens over reizigersstress; lange rijen aan de balie bij Schiphol, paspoorten die tóch vergeten zijn (Ja, jij zou toch...) enfin, we kennen allemaal onze eigen vakantiestress-verhalen. Wat is er daarom fijner dan iets van de stress wegnemen door klanten aan de balie te helpen met hun voorbereiding? In dit nummer alle informatie die je moet weten én een boodschappenlijstje om je te helpen bij je advies! Bij Optima Farma wensen we je alvast een stressvrije voorbereiding toe! Elma Stitzinger Hoofdredacteur 3

Nieuws & Actualiteiten Clotrimazol vrij verkrijgbaar

Probiotica helpt immuumsysteem Probiotica kan helpen om het immuumsysteem zo bij te sturen dat astma of eczeem vermindert. Dat ontdekte Sytze de Roock tijdens zijn promotieonderzoek aan de Universiteit Utrecht. Het zijn bepaalde probiotische bacteriestammen die ervoor zorgen dat zgn. regulatoire T-cellen de activiteit van het afweersysteem remmen, hetgeen een gunstig effect heeft op aandoeningen als astma. Maar helaas werkt niet iedere probiotische bacteriestam hetzelfde en het onderzoek toonde ook aan dat mensen verschillend reageren op dezelfde probiotische bacteriestam.

Sinds kort is clotrimazol voor vaginale schimmelinfectie vrij verkrijgbaar bij apotheek en drogist (UAD). Het gaat om clotrimazol vaginale tablet 500 mg en vaginale crème 10mg/g. De fabrikant levert de producten in vernieuwde doosjes met UAD-bijsluiter. De UADproducten worden niet meer vergoed door de zorgverzekeraar. Oude verpakkingen mogen nog wel worden gebruikt maar

Thuisapotheek maakt doorstart Begin april dit jaar ging de Thuisapotheek failliet. Vanaf 1 juni zal de Thuisapotheek, in afgeslankte vorm, weer in bedrijf zijn. Apothekers Hans Smit en Gerrit Jan Dannijs, hebben de Thuisapotheek overgenomen van de vorige eigenaar. Van de 120 medewerkers die begin april op straat stonden, heeft een deel weer werk gevonden bij de nieuwe Thuisapotheek, dat voorlopig met een team van 15 medewerkers van start zal gaan. De nieuwe eigenaren zeggen dat zij het imago van de Thuisapotheek willen oppoetsen. Zij streven naar meer zorg voor de patiënt en een strakkere bedrijfsvoering. Ook willen ze actief gaan samenwerken met collega apothekers. De Thuisapotheek draaide in 2011 een omzet van €12 miljoen, maar daar stond een verlies tegenover van bijna € 8 miljoen.

uitsluitend als UAD; zij zullen niet meer worden vergoed. Bij een oude verpakking is de apotheek overigens verplicht een UAD-bijsluiter mee te geven. Downloaden van de nieuwe bijsluiter kan op: www.cbg-med.nl Alle andere sterktes van clotrimazol vaginaal worden nog wel uitsluitend op recept verstrekt en worden ook nog vergoed door de zorgverzekeraar.

Nieuw: apotheek gespecialiseerd in luchtwegaandoeningen Nederland kent een nieuw fenomeen: de luchtwegaandoeningenapotheek. Aanleiding is de officiële geneeskundige status van zuurstof sinds 2011. Dit betekent dat apothekers verantwoordelijk zijn voor levering van medicinale zuurstof aan patiënten. Maar voor de ‘gewone’ apotheker is dat bijna geen doen; er gelden namelijk strikte regels voor de opslag en distributie van zuurstof. De Zorg op Maat Apotheek handelt daarom aanvragen van longspecialisten af en organiseert de levering van medicinale zuurstof aan huis door heel Nederland. Patiënten worden thuis bezocht en krijgen uitleg hoe ze de medicinale zuurstof moeten gebruiken. Gemiddeld worden zo’n tien patiënten thuis per dag bezocht.

42% van de 50plussers weet niet dat sporten de kans op

Purine-rijk voedsel belangrijke veroorzaker van jicht.

We worden overspoeld de laatste jaren met onderzoeken die uitwijzen dat sporten de beste preventie levert bij hart- en vaataandoeningen en kanker. Maar Amerikaans onderzoek wijst nu uit dat teveel sporten, en met name extreme sporten zoals een marathon, slecht zijn voor het hart. Een marathon zou het risico op hartritmestoornissen vervijfvoudigen. Amerikaanse vuistregel is: met 30 minuten sporten per dag blijf je gezond.

Onderzoekers van de Boston University School of Medicine onderzochten wat de oorzaak is van jicht. Zij ontdekten dat voedingsmiddelen met een rijk purinegehalte een belangrijke boosdoener is. Purine komt o.a. voor in vlees en zeevruchten.

verkleint. Regelmatig



bewegen vermindert de kans op



borstkanker bij vrouwen met 40% PlusMagazine onderzocht onder haar lezers hoe het staat met de kennis van en risico’s op verschillende soorten kanker. Van de 1022 ondervraagden 50plussers wist slechts een kleine meerderheid dat bewegen de kans op kanker verkleint. Zo hebben vrouwen die regelmatig bewegen tot 40% minder kans op borstkanker. Een betere voorlichting door de verschillende zorgverleners zou de kans op kanker onder ouderen flink kunnen verkleinen.

De kans op een jichtaanval vervijfvoudigd bij bestaande jichtpatiënten. Maar ook (nog) niet jichtpatiënten lopen een groter risico op een jichtaanval bij het eten van voeding met grote hoeveelheden purine.

10 jaar lang elke dag een

reep pure chocola eten van minimaal 70% cacao vermindert kans op hartaanval en beroerte Chocolade beter voor hartpatiënten dan medicijnen Dat concluderen Australische onderzoekers in de British Medical Journal. Waarschijnlijk is het gunstige effect te danken aan het hoge gehalte aan anti-oxidanten in zeer bittere chocolade. Overigens waarschuwen diezelfde

borst- of darmkanker

Onwetendheid belangrijke oorzaak van kanker

4

Teveel sporten slecht voor het hart

Ginseng helpt kankerpatiënten bij vermoeidheid Zo’n 90% van de kankerpatiënten heeft last van vermoeidheidsverschijnselen tijdens de behandeling. Uit onderzoek blijkt nu dat bij een dagelijkse dosis van 2gram ginsengwortel de vermoeidheidverschijnselen significant minder worden. Wel is de positieve werking van ginseng pas na acht weken merkbaar. Let op! Ginseng kan bijwerkingen veroorzaken bij diabetes, hart- en vaatziekten en hypertensie.

Optima farma

onderzoekers voor de bijwerkingen van deze therapie: ook bittere chocolade is een notoire vetmaker. Hoge concentraties anti-oxidanten wordt ook aangetroffen in groene thee en bepaalde fruitsoorten, zoals bessen, die een gezonder alternatief

vormen dan de chocolade. Maar, zo besluiten de onderzoekers, hartpatiënten eten vaker nu eenmaal liever chocolade dan fruit én als ze de chocoladetherapie combineren met bewegen is er, volgens de onderzoekers, niets aan de hand.

Patiënt centraal bij nieuwe Kwaliteitsinstituut voor de Zorg Er komt een kwaliteitsinstituut voor de zorg die ‘de ontwikkeling van kwaliteitscriteria in nauwe samenwerking met cliënten’ moet bewerkstelligen. Het nieuwe zgn. patiëntenperspectief neemt alle aspecten van geneesmiddelen die voor patiënten relevant zijn, zoals risico op bijwerkingen, eenvoud van inname en zelfmanagement mee in de beoordeling van nieuwe medicijnen. Het kwaliteitsinstituut wordt onderdeel van het College van Zorgverzekeringen (CvZ) van de overheid en zal in 2013 van start gaan.’ 5

Nieuws & Actualiteiten Toch anticonceptiepil voor mannen mogelijk

Waarschuw voor ‘rijgevaarlijk’ geneesmiddel

waargenomen. En ook niet onbelangrijk: na het stoppen van de pil bleek de spermaproductie gewoon weer op gang te komen. Nu moet nog onderzocht worden wat de lange-termijn effecten zijn. Het zal dan ook nog wel even duren voordat de anticonceptiepil voor mannen op de markt komt.

Jaarlijks zijn 33 tot 66 doden in het Nederlandse verkeer toe te schrijven aan het gebruik van ‘rijgevaarlijke’ geneesmiddelen. Dit blijkt uit een recente schatting van deskundigen van onder meer de Rijksuniversiteit Groningen en het Nederlands Forensisch Instituut. De onderzoekers adviseren apotheekmedewerkers om patiënten die rijgevaarlijke geneesmiddelen slikken hier op te wijzen. Ook raden ze betere bijsluiters aan.

De komst van een anticonceptiepil voor mannen is weer een stukje dichterbij: aan het Columbia Medical Center zijn positieve resultaten behaald op mannelijke muizen die door toediening van een vernieuwde pil geen spermaproductie meer kregen. Er werden geen vervelende bijwerkingen

In 2030 zal het aantal kankerpatiënten wereldwijd meer dan 22 miljoen zijn, dat is een toename van 75%

NSAID’s verkleinen risico op kanker Al eerder werd aangetoond dat NSAID’s de risico’s op kanker verkleinen. Nu blijkt ook uit Deens onderzoek dat NSAID beschermt tegen de vorming van kwaadaardige melanomen (huidkanker). Probleem is wel dat de beschermende werking alleen optreedt bij langdurig gebruik en veelvuldig slikken. En dat heeft weer andere nadelige gevolgen, zoals de kans op maagbloedingen. Onderzoekers zijn nog niet in staat de positieve beschermende werking van NSAID’s te isoleren zodat de negatieve bijwerkingen uitblijven.

Toename kankerpatiënten Volgens Franse onderzoekers zal het aantal kankerpatiënten tot 2030 wereldwijd flink stijgen met maar liefst 75%. In 2008 telden er wereldwijd nog 12,7 miljoen kankergevallen. In 2030 zullen dit er 22 miljoen zijn. De spectaculaire stijging wordt vooral toegeschreven aan mensen in ontwikkelingslanden die in toenemende mate de slechte westerse levensstijl overnemen.

Thee; het nieuwe wondermiddel?

6

Eigen bijdrage € 9 definitief van de baan

De voorgenomen eigen bijdrage van € 9 euro gaat definitief niet door. In het Lenteakkoord is deze bezuinigingsmaatregel niet opgenomen. Een topambtenaar van VWS meldde aan het Pharmaceutisch Weekblad eerder dat apothekers en patiënten ook geen vergelijkbare bezuinigingsmaatregel hoeven te verwachten.

conclusie door proefpersonen 750mm water te laten drinken en na 40 minuten een zelfcontrole test af te nemen. De proefpersonen met een volle blaas scoorden significant hoger op de zelfcontrole test dan proefpersonen met een lege blaas.

Hoofdluis toenemend resistent voor permetrine Uit Frans onderzoek blijkt dat hoofdluis in toenemende mate resistent wordt voor permetrine; ruim 14% van de luizen overleefde de behandeling. Verwacht wordt dan ook dat in de toekomst hoofdluis resistent zal zijn voor permetrine. Overigens bleek uit dezelfde test dat hoofdluis de behandeling met malathion niet overleeft. Malathion lijkt dan ook vooralsnog een goed alternatief voor permetrine.

Helft van de apotheken in financiële problemen

Aan de Universiteit Utrecht onderzochten ze of al die middeltjes tegen verkoudheid nu echt werken. Wat bleek? Van alle middelen werken alleen aspirine en neusspray verlichtend. Maar geen van de middelen heeft enige effect op de duur van de verkoudheid: of je nu wel of niet iets slikt: een verkoudheid duurt gemiddeld 10 tot 14 dagen. Gewoon uitzieken dus.

Al die mensen die liever niet zwemmen in een zwembad omdat ze het onhygiënisch vinden lijken gelijk te krijgen. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat maar liefst 1 op de 5 mensen plast in het zwembad en 7 van de 10 mensen niet douchet voordat ze het zwembad ingaan. Dat is wel nodig, want het chloorgehalte in het zwembad is te laag om alle ziektekiemen te doden.

Volgens onderzoekster Mirjam Tuk van de Universiteit Twente houden mensen bij het nemen van een beslissing meer rekening met de langetermij effecten op een volle blaas dan mensen die dezelfde beslissing moeten nemen op een lege blaas. Zij kwamen tot deze opmerkelijke

Jaarlijks krijgen ca. 240.000 kinderen in Nederland hoofdluis, dat is 15% van alle kinderen tussen 4 en 12 jaar

Alleen aspirine en neusspray helpen bij verkoudheid

Mensen plassen vaak in het zwembad

Belangrijke beslissing? Drink eerst je blaas vol!

Het stimuleert de vetverbranding, het ondersteunt de weerstand, het verlaagt het risico op kanker en nu ontdekten onderzoekers dat minimaal 4 kopjes thee drinken per dag ook beschermt tegen de kans op diabetes type 2. Thee is een bron van flavonoïden; dat zijn krachtige antioxidanten waarvan gedacht wordt dat zij kankerremmende eigenschappen hebben en een gunstige invloed op bloedvaten.

Optima farma

Volgens accountantsorganisatie Grant Thornton is het slecht gesteld met de toekomstperspectieven van Nederlandse apotheken: de helft van de apotheken zou kampen met financiële problemen. De voorspelling is dan ook dat dit jaar meer apotheken de deuren zullen moeten sluiten dan in 2011. Belangrijkste oorzaak is de terugloop in inkomsten sinds de invoering van het preferentiebeleid. Koepelorganisatie KNMP bevestigt de zorgwekkende financiële situatie van veel apothekers. 7

Het vak

De apotheek van het Diakonessenhuis verzorgt de geneesmiddelen op de klinische locaties Utrecht en Zeist en bewaakt en begeleidt de medicatie van de patiënten gedurende hun verblijf in het ziekenhuis. Vanaf oktober 2012 heeft het Diakonessenhuis in Utrecht ook een poliklinische apotheek waar patiënten onder andere direct hun medicijnen af kunnen halen na een polikliniekbezoek. Voor deze nieuwe poliklinische apotheek zijn wij op zoek naar een professioneel team van apothekersassistenten en een teamhoofd die het als een uitdaging zien om een succes te maken van deze nieuwe dienstverlening.

Per direct zoeken wij:

Collega’s die op een positieve manier een bijdrage willen leveren aan de veranderingen die momenteel in onze apotheek actueel zijn en patiëntenzorg, klantgerichtheid, kwaliteit en resultaatgerichtheid hoog in het vaandel hebben staan.

• Apothekersassistenten voor verschillende aandachtsgebieden en voor de poliklinische apotheek te Utrecht • Teamhoofd poliklinische apotheek Utrecht (gediplomeerd apothekersassistent)

Wat bieden we jou?

Ben jij op zoek naar een afwisselende functie in een dynamische werkomgeving? Wil je werken in een hecht team, met korte lijnen en veel persoonlijk contact? Dichtbij de patiënt, waar eigen inbreng wordt gewaardeerd? Waar je je verder kunt ontwikkelen op een manier die bij jou past?

Het apotheekteam goes international

Ga dan naar www.diakonessenhuis.nl. Klik op werken en leren en solliciteer direct via vacatures. Wil je eerst wat meer informatie? Neem dan telefonisch contact op met het secretariaat van de apotheek via telefoonnummer 088 250 6889 en vraag naar Mieke Bouhof, manager apotheek.

KNMP én FIP Congres voor apothekersassistenten

Over de apotheek van het Diakonessenhuis

De apotheek levert specialistische farmaceutische patiëntenzorg (FPZ) gericht op een effectieve en verantwoorde toepassing van geneesmiddelen voor de individuele patiënt en voldoet aan de vigerende kwaliteitsnormen (GMP-z, ZAS, NIAZ). Om de kwaliteit en efficiency te verbeteren zijn proces-sen waar mogelijk op vooruitstrevende wijze geautomatiseerd. Kijk voor meer informatie met uitgebreide beschrijving over de apotheek en het Diakonessenhuis op www.diakonessenhuis.nl/apotheek.

Apotheek Diakonessenhuis zoekt collega’s! Naamloos-46 1

12-06-12 17:36

In oktober is het weer tijd voor het traditionele KNMP Najaarscongres. Tegelijkertijd viert het 100-jarige FIP zijn verjaardag met een congres in Amsterdam. Een drukke week dus, want beide organisaties besteden ruim aandacht aan de rol van de apothekersassistent en het team. Froukje Wattel

De perfecte KNMP-mediamix! Ruim 30.000 zorgverleners binnen bereik

OptimaFarma 10x per jaar Oplage: 15.000 exemplaren Doelgroepen: apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten, farmaceutisch managers.

KNMP.tv Live en on-demand geaccrediteerde discussieprogramma’s voor de eerstelijn.

Pharmaceutisch Weekblad 48x per jaar Oplage: 7.800 exemplaren Doelgroepen: Openbaar apothekers, ziekenhuisapothekers, industrie apothekers en 1x per maand 10.000 huisartsen.

PW online & PW e-nieuwsbrief Uitbreiding van uw bereik via de website, nieuwsbrieven en het PW.

KNMP Congres 2012 en FIP Centennial Van 3 tot 8 oktober gaan 5.000 (inter)nationale apothekers in gesprek over de toekomst van de farmacie. Locatie: RAI Amsterdam, gehost door de KNMP.

Ontdek nu de kracht van multimediale communicatie via de media van de KNMP en neem contact op met Jan Breeman of Monique Ruigrok via 070 - 37 37 407 of mail naar [email protected].

PW Media A5 liggende versie 2.indd 1

31-05-12 10:45

Voor de vierde keer organiseert het KNMP tijdens haar congres een Praktijkdag voor het apotheekteam. ‘Het ideale moment om je bij te scholen en met collega’s die je daar ontmoet over het vak te praten,’ zegt Henk Vermaat van de KNMP. De ochtend en de middag van de Praktijkdag van het KNMP Congres kunnen de bezoekers deelnemen aan plenaire sessies. Prof. dr. Marcel Bouvy geeft een samenvatting van de wetenschapsdag van het KNMP Congres. En KNMP-directeur Léon Tinke zal ingaan op actuele ontwikkelingen in de farmacie zoals overheidsbeleid, zorgverzekeraars en de relatie van de apotheker met andere zorgverleners en de patiënt. Daarnaast zijn er de nodige parallelsessies. Die zijn er in twee smaken: strategische en praktische. Een strategisch onderwerp is bijvoorbeeld: dilemma’s bij verantwoord medicijngebruik. Wat te doen als een patiënt een niet-vergoed middel wil? Bij de praktische onderwerpen gaat Optima farma

het onder meer om ‘sociale media in de door verantwoord medicijngebruik'. apotheek’ en ‘zorg verlenen aan de balie Voor de speciale AA-dagen op 3 en 4 oktober betekent dat veel aandacht in drie minuten’. voor de positie van de apothekersassistent wereldwijd. Hoe werkt een AA in FIP Congres nu ook voor AA’s Namibië? Hoe zit het met de MastersHet is dit jaar precies 100 jaar geleden opleiding in Portugal? Daarnaast wordat de International Pharmacy Fededen de uitkomsten bekend gemaakt van ration (FIP) werd opgericht in 1912. een wereldwijd Australisch onderzoek. Omdat de oprichting in Nederland De tweede dag (4 oktober) staat in het gebeurde, wordt het honderdjarig bestaan (Centennial) in 2012 ook in ons teken van patiëntveiligheid en de rol van AA daarin, met veel korte presentaland gehouden. Voor de eerste keer in ties uit verschillende landen gelegenheid de geschiedenis organiseert de FIP ook twee dagen voor apothekersassistenten tot discussie.‘Een unieke gelegenheid om wereldwijd van elkaar te leren en en het zogenaamde Pharmacy Support Workforce. Thema van het FIP Centen- ideeën uit te wisselen,’ vat Oliver van der Spek (FIP Organisatie) samen. nial is ‘verbetering van de gezondheid KNMP Apotheek Praktijkdag en FIP Congres voor AA’s Het FIP congres en de Apotheek Praktijkdag zijn uitstekende mogelijkheden om je vakkennis te verdiepen en je blik op de openbare farmacie te verbreden. Deelname kosten zouden ten laste kunnen komen van het scholingsbudget van de apotheek. Bespreek dit met de beherend apotheker de mogelijkheden. 3-4 oktober FIP Symposium for Pharmacy Technicians and Pharmacy Support Workforce Kosten: 200,- per persoon plus registratie voor FIP Congres accreditatiepunten: nee voertaal: Engels www.fip.org/amsterdam2012/Amsterdam/2041/Programme/ 6 oktober KNMP Congres Apotheek Praktijkdag Kosten: 75,- per persoon accreditatiepunten: ja www.knmp.nl/over-de-knmp/fip-centennial-en-knmp-najaarscongres Locatie: RAI, Amsterdam

9

Interview

Apotheek

ze. ‘En er zijn ook veel buitenlanders die op Schiphol overstappen. Zij verwachten dat ze tijdens de overstap hun koffer, met daarin hun medicijnen, terugkrijgen. Dat is niet zo, de koffer wordt vaak doorgelabeld en dus meteen in het volgende vliegtuig geladen. En dan zitten ze opeens zonder medicijnen.’ Veel reizigers denken dat je geen medicijnen mag meenemen in de handbagage. ‘Dat mag best, neem ze gewoon mee in het originele doosje met je naam erop, dan denkt de douane echt niet dat je drugs smokkelt,’ adviseren Huisert en Kortekaas. ‘Ook de insulinespuit mag mee aan boord. Doe de insuline niet in je koffer, het kan te koud zijn in het vrachtruim!’

op Schiphol

Engels, Duits en een vertaalmachientje Aan Huisert en Kortekaas dus de taak om deze patiënten te woord te staan. In het Nederlands, Engels of Duits. Of met hulp van collega’s van de eerste hulp of de Travel Clinic die Spaans, Frans of zelfs Chinees spreken. ‘Soms zoeken we samen met de patiënt in Google naar het juiste medicijn en maken we gebruik van de tolkentelefoon,’ zegt Huisert. ‘Meestal komen we er wel uit, al blijven medicijnstrips met Aziatische tekens lastig. Maar je wordt hier vanzelf vindingrijk!’ Patiënten krijgen een intakeformulier om hun medische geschiedenis in te vullen. Kortekaas: ‘We vragen wat ze nodig hebben en zonodig bellen we hun arts.

Ready for take off

I

Sinds: december 2007 Apothekersassistenten: Hetty Huisert (57) en Suzanne Kortekaas (28) Cliënten: reizigers uit de hele wereld, werknemers van Schiphol en airlines en patiënten van Travel Clinic en eerste hulp Meest gevraagde medicijnen: insuline en anticonceptiepil Werkzaamheden: medicijnverstrekking, klaarmaken medicijnkoffers en EHBO-koffers en –kasten Locatie: Airport Medical Services Schiphol, Vertrekhal 2, boven balierij 16 Openingstijden: 24 uur per dag, 7 dagen per week

Als dat vanwege tijdsverschil niet kan, schakelen we de dienstdoende arts van de Airport Medical Services in. Hij schrijft een recept, onderzoekt de patiënt of kijkt welk vervangend medicijn er in aanmerking komt als het om hier niet verkrijgbare medicijnen gaat.’ ‘Je krijgt natuurlijk niet zomaar alles mee,’ vult Huisert aan. ‘Het hangt van het medicijn af. Insuline of bloeddrukmedicatie, prima. Maar morfine? Dat doen we niet. Hier gaat het erom dat mensen verantwoord verder kunnen reizen.’

Froukje Wattel

Geen wachtrijen ‘We krijgen hier naast de werknemers van Schiphol en airlines voornamelijk passanten. Geen dag is hetzelfde,’ zegt Kortekaas. ‘De meeste tijd besteden we aan de medicatiekoffertjes die mee aan boord gaan van alle intercontinentale vluchten van KLM, Arke en Surinam Airways,’ legt Huisert uit. ‘Dat zijn een soort dokterstassen met onder meer pijnstillers, allergiemedicatie, infusen, gynecologiesetjes, Haldol enzovoort. Wij zorgen dat de koffers gevuld en aangevuld worden en dat ze op tijd terugkomen als er een vervaldatum in zicht is.’ Met ongeveer 100 medicatiekoffers en heel veel

De meeste reizigers die Luchthaven Schiphol aandoen weten niet dat er in Vertrekhal INTERVIEW 2 (boven balierij 16) een apotheek gevestigd is. Gelukkig maar, want dat betekent dat ze hun vakantievoorraad medicijnen niet vergeten zijn en geen spoedeisende hulp nodig hebben. Toch belanden heel wat mensen noodgedwongen wel bij Airport Medical Services op Schiphol.

Suzanne Kortekaas: "elke dag is anders, we hebben geen vaste klanten, alleen passanten”

Medicijnen mee in handbagage In Vertrekhal 2 (boven balierij 16) zitten de Spoedeisende Eerste Hulp van de luchthaven, de apotheek en de Travel Clinic, die onder meer vaccinaties

EHBO-koffers voor korte vluchten is dat een flinke klus. Daarnaast verzorgen Huisert en Kortekaas soortgelijke medische koffers voor de booreilanden.

Hetty Huisert: “mensen verantwoord verder laten reizen; daar draait het om”

24/7 Betekent de 24-uurs economie van de luchthaven dat de apothekersassistenten ook nacht- en weekenddiensten draaien? Kortekaas: ‘Nee, wij werken voornamelijk tijdens kantoortijd, op andere tijden nemen de collega’s van de eerste hulp het waar. Wij trainen de verpleegkundigen van de eerste hulp en ze lopen hier stage, zodat ze weten wat het werk inhoudt.’ Zo te horen is iedereen Ready for take off, en dat betekent in de apotheek: medicijnen niet vergeten en gewoon meenemen in de handbagage!

verzorgt. Wie medicijnen nodig heeft, komt terecht bij apothekersassistenten Hetty Huisert en Suzanne Kortekaas. ‘Vaak ontdekken mensen pas bij het inchecken dat hun insuline nog thuis in de ijskast ligt,’ vertellen 10

Airport Medical Services Apotheek in het kort

Optima farma

Optima farma

11

Actueel

Schelden en bedreigen, vooral door preferentiebeleid



Vaker agressieve klant voor apotheekbalie A

Apotheker Mathea Obster:“Wij zijn voor patiënten de

Frits Baltesen

boodschappers van het slechte nieuws.”

Een jaar geleden kwam een vrouw met een zieke kat bij apotheek Tegelen, vlakbij Venlo. Ze was al weggestuurd door actueel haar eigen apotheek. “Ze wilde capsules voor haar kat, maar die maken we niet meer”, zegt apotheker Mathea Obster. Haar assistent probeerde dat een paar keer uit te leggen: vergeefs. Het meisje werd woedend: ‘Als mijn kat doodgaat, is dat jouw schuld!’, zei ze steeds. Het maakte enorme indruk op de assistent. Ze stopte kort erna: ze werkt nu bij een andere apotheek achter de schermen. Ze wil geen contact meer met klanten. Het komt gemiddeld vijf à acht keer per maand voor bij bijna elke apotheek: verbaal geweld van klanten. Op hoge toon eisen ze bepaalde medicijnen, méér geneesmiddelen of andere pillen. Of ze willen snellere service, begrijpen niet waarom ze per se een preferent middel krijgen of moeten betalen. Obster: “Je schrikt als iemand zegt: ‘Ik weet waar je woont!’ Dat soort bedreigingen komt in mijn apotheek één of twee keer per jaar voor. Dat lijkt niet veel, maar als je het een keer hebt meegemaakt, krijg je een flinke tik.” Agressie en geweld aan de apothekersbalie neemt toe. Het SBA begon drie jaar geleden een meldpunt voor dit soort 12

incidenten. In 2010 kwamen 68 meldingen binnen bij dit Steunpunt Risico Inventarisatie & Evaluatie. Vorig jaar steeg het aantal meldingen met 16% naar 79 en projectleider arbeidsmarktzaken bij de SBA, Freek Brouwer, verwacht dat dit cijfer in de eerste maanden van dit jaar verder is opgelopen. “Dat komt door het nieuwe preferentiebeleid dat in januari is ingegaan.” Dit jaar gaf het SBA al trainingen aan zeventien apotheekteams: bijna net zo veel als in het hele vorige jaar (21 trainingen).

Klanten in de apotheek zijn steeds mondiger. Soms escaleert dat tot schelden en bedreigingen. Dat heeft grote impact op de assistenten. Het aantal trainingen aan apothekers om te leren omgaan met boze klanten neemt toe. “Want je schrikt als iemand zegt: ik weet wel waar je woont!” Optima farma

Optima farma

Escaleren Je hebt vervelende klanten in alle soorten en maten, weet Peter Felen van trainingsbureau Felen & Partners. Sommigen stellen snel eisen – ‘Het duurt vrij lang en de vorige keer hielp u mij ook al niet goed!’ – en tijdens zo’n gesprek kan elke onschuldige mededeling de emoties verder laten escaleren. Nog een keer iets uitleggen aan de patiënt helpt dan bijna niet meer. Een andere categorie lastpakken, zegt Felen, zijn klanten die vanwege hun ziekte agressief (kunnen) zijn.

Zo heeft apotheker Obster in Tegelen soms last van junks: “Die zijn onberekenbaar. Ze hebben dan iets niet gehad, terwijl je wel getekend hebt. Ze schelden vaak, aan de balie raken ze hun woede blijkbaar kwijt.” De pech met junks is ook dat ze door hun verslaving vaak in de apotheek komen en meestal voor vele jaren. “Goed dat er aandacht is voor de agressie in de apotheek”, zegt Obster, “want het is een toenemend probleem.” Dit terwijl assistenten al veel gewend zijn, merkt de SBA tijdens de trainingen. Assistenten beoordelen gedrag van klanten niet snel als grensoverschrijdend. Stemverheffing wordt door hen niet snel gezien als ongepast. Onderzoek van de SBA en de Radboud Universiteit in Nijmegen wees in 2007 uit dat assistenten de mondigheid van patiënten als de grootste verandering binnen hun werk ervoeren. Die toegenomen mondigheid kon daarom ook leiden tot meer ‘claimend gedrag en agressie’ aan de balie, schreven de drie onderzoekers. Gevolg is dat steeds meer personeel last had van stress. Grote veroorzakers van de agressie waren de overheid en de apothekers zelf, vonden de schrijvers. Uit bovenstaand onderzoek bleek dat de oorzaak van de meeste verbale en fysieke agressie het vergoedingsbeleid van de overheid en zorgverzekeraars was. Nu ervaren apothekers het preferentiebeleid als reden nummer één. Obster: “Wij zijn voor patiënten de boodschappers van het slechte nieuws.” Junks, zo bleek uit het onderzoek, zorgden voor de meeste fysieke agressie in de apotheek. Vaak menen mensen ook dat ze het na een kwartier googelen beter weten, om vervolgens in een ongemakkelijke discussie met de apothekers assistent terecht te komen. Bijsluiters Ook Felen vindt dat apothekers zelf meer kunnen doen om de agressie terug te dringen. “Soms wachten klanten ook echt te lang of ligt het medicijn niet klaar, terwijl dat wel was beloofd.” Ook de uitleg kan beter. Felen moest zelf een keer naar de apotheek voor een longontsteking en kreeg vier verschillende medicijnen mee. Toen hij vroeg hoe hij die moest gebruiken, zei de assistent: ‘D’r zitten bijsluiters bij hoor!’ Felen verzorgt trainingen voor apothekers en assistenten die de fysieke en verbale agressie moeten verminderen: “De opleiding heeft er wel aandacht

13

Actueel voor, maar in de praktijk is het toch moeilijker dan je denkt.” In de apotheek is de werkdruk hoog, door bezuinigingen en preferentiebeleid, en dat is volgens Felen een belangrijke factor: klanten zijn geïrriteerder dan vroeger en de apothekers hebben minder tijd dan ooit om uitleg te geven. Terwijl tijd nemen voor die boze klant juist dan het belangrijkste is wat je kunt doen, meent Felen. Een paar tips van Felen: blijf altijd rustig en beheers je ademhaling. Probeer mee te leven met de klant (‘Ik kan me goed voorstellen dat u hierover kwaad bent’). Denk daarbij aan je stemgebruik: “Laat horen dat je dit meent en niet dat je een getrainde zin opdreunt”, benadrukt Felen. Leg kort uit wat er mis is gegaan. Kort, want anders kan er weer discussie ontstaan over de feiten. Besteed daarna de meeste tijd aan wat je wél kunt doen voor de klant, adviseert hij. Essentie: niet discussiëren met een klant, maar een oplossing geven. Felen: “Het beste is om twee oplossingen aan te bieden, waardoor deze klant moet nadenken en de energie even richt op iets anders.”

een lastige patiënt de afspraak is gemaakt dat hij voorafgaande aan een bezoek de politie moet bellen. “Die had dus een soort stadionverbod, maar dan voor zijn apotheek.” Grond “Ik zorg ervoor dat je onder de grond terechtkomt!” kreeg apothekersassistent Feby Wessels van Apotheek Ewijk – bij Nijmegen – twee jaar geleden te horen. Er ontstond een lange discussie, omdat een man dacht dat híj aan de beurt was aan de balie. Wessels: “Het duurde tien minuten. Hij was erg kwaad. Het kwam dreigend over.” Hij was van Italiaanse afkomst en

zei: “Als dit in mijn land was gebeurd, hadden ze je afgemaakt.” Wessels was niet bang, ze bleef rustig en reageerde: “Maar goed dat we niet in Italië wonen.” Een paar weken later kwam dezelfde man binnen en begon hij wéér over het voorval. Zelfs een jaar later refereerde hij bij haar collega Karin Teunissen er nog aan: “We hadden hem gediscrimineerd, zei hij. Hoewel hij van alles zegt en denkt dat het daarbij blijft, zijn we toen toch naar de politie gegaan. Daarna is hij niet meer in de apotheek geweest. Zijn vrouw haalt nu zijn medicijnen. Wessels: “Ik kom hem nog wel eens tegen op straat en dan groet ik hem. En dan zegt hij ook gewoon gedag terug.”

Als de klant boos blijft, is het niet verstandig de argumenten of de oplossing te veranderen: dat geeft die patiënt alleen maar munitie om boos te blijven. Blijf de oplossing herhalen, raadt hij aan. En zeker niet zeggen: ‘Daar kan ik ook niets aan doen!’. Sommige klanten blijven agressief, hoe redelijk de apothekersassistent ook is. Felen vindt dat de apotheker in dat geval gewoon de politie moet bellen en de apotheek kan die man of vrouw eventueel voortaan weigeren als patiënt: wettelijk mag dat. Hij kent een geval waarbij met



Het beste is de boze klant 2 oplossingen aan te bieden, waardoor deze moet nadenken

Tips bij boze en geïrriteerde klanten

• Blijf rustig. • Geef toe aan de eisen van de klant (jouw veiligheid en die van collega’s is belangrijker). • Probeer goed te observeren, zodat je de politie goed kunt vertellen wat er gebeurde. • Schakel altijd de politie in. • Bespreek het voorval met elkaar, met je partner, met iedereen. Opkroppen heeft geen zin. Indien je last houdt, schakel professionele hulp in. • Bagatelliseer je gevoel nooit. • Probeer empathisch te luisteren (je kunt je voorstellen dat de klant boos is). • Haal mensen uit hun anonimiteit door even hun naam te noemen. • Besef dat het voor de klant tijd kost om vanuit boosheid naar rust te komen. Ga daarom niet te snel in discussie, maar blijf begripvol. • Maak er een sport van om van een vervelende patiënt een tevreden klant te maken.

Optima farma

15



De patiënt

‘Oerend hard leven met astma’

Sinds die tijd treedt Normaal de helft van de tijd op in theaters, dat is fysiek minder inspannend. Ook last de groep telkens minimaal een dag rust in tussen concerten en halverwege de avond zingt een groepslid een nummer, zodat Jolink even buiten de zaal of de tent een frisse neus kan halen. Verder heeft hij zijn muzikanten verboden om te roken. En het helpt enorm dat zijn

“Maar ik ben een doorzetter. Ik heb in mijn carrière misschien maar vier of vijf concerten moeten afzeggen vanwege mijn astma.”

Ik dacht: ‘O ik sport het er morgen wel uit’

P

Frits Baltesen

Drie jaar geleden ging het almaar slechter met zanger Bennie Jolink patiënt (65) van popgroep Normaal. “Ik sportte verkeerd en gebruikte de medicijnen tegen astma veel te slordig. In het busje naar de optredens zaten twee muzikanten die kettingrokers waren. Ik veronachtzaamde mijn gezondheid. Ik dacht: ‘O, ik sport het er morgen wel uit’.” Maar in de zomer van 2010 ging het mis met Jolink.

Hij was net druk met de voorbereidingen van het 35-jarig jubileumconcert. Maar liefst 7.500 kaarten waren verkocht aan de fans van de dialectgroep uit de Achterhoek, die alle hits uit die periode nog een keer wilde horen, zoals ‘Deurdonderen’, ‘Ik bun moar een eenvoudige boerenlul’, ‘Hoken kreng’, ‘Bier bier bier’, ‘Hendrik Haverkamp’ en natuurlijk ‘Oerend hard’. Toen moest Jolink acuut naar het ziekenhuis vanwege ernstige astmaklachten. Zijn longarts verbood hem op te treden. Nu zegt hij dat hij te lang ongezond leefde. “Ik ben iemand van doorgaan, doorgaan, doorgaan. Ik geef nooit op. Ik had vanaf mijn geboorte astma, maar fietste toch elke dag tegen de wind in zes kilometer 16

Met zware astma kun je toch succesvol zanger zijn, toont Bennie Jolink van popgroep Normaal al 37 jaar aan. “Door te zingen, leer je je adem beheersen”. Toch werd hij twee jaar geleden acuut opgenomen in het ziekenhuis, want hij verwaarloosde zijn ziekte. Nu gaat het veel beter, omdat hij op tijd zijn medicijnen inneemt. Het verhaal achter de patiënt.

vrouw Liesbeth apotheker is: zij wijst hem steeds maar weer op het belang van therapietrouw. Dus zit hij nu elke ochtend een half uur aan het nevelapparaat met Ventolin. Hij slikt daarna Aerius en Singulair en corticosteroïden “Deze aanpak werkt heel goed”, zegt Jolink. Normaal legt de laatste hand aan een nieuwe cd die in september uitkomt. Ook is er een tenttour en een theatertour gepland met in totaal zeventig optredens. Over ophouden denkt hij al helemaal niet meer. Jolink: “Het gaat fantastisch. Ik voel me veel beter dan toen ik 45 jaar was.”l

naar school. Ik was vaak ziek.” Na de kunstacademie was hij kort beeldend kunstenaar, maar toen hij de gitaar van zijn zus probeerde, wist hij het: hij wilde muzikant worden. “Het was de tijd van de Rolling Stones, Beatles, Byrds, The Who en Kinks. Na een concert hoor je meteen ‘boe’ of applaus. Dat trok me aan.” Jolink had snel succes. Met de opbrengst van zijn monsterhit uit 1977, ‘Oerend Hard’, kocht hij een motor, zijn andere passie. Voordeel daarvan was dat daarvoor een ijzersterke conditie nodig is. Dat kwam van pas bij zijn astma: “Het helpt bij astma heel erg als je gezond leeft, verstandig sport en uithoudingsvermogen hebt. Dus niet roken en drinken.” Aan die laatste dingen heeft hij zich niet altijd gehouden, vertelt hij in zijn studio annex schildersatelier die diep verscholen ligt in de bossen van het Twentse Haaksbergen. Maar vlakbij zijn roots - hij staat op en wijst: “Achter die rij bomen, daar begint de Achterhoek”. Een ruig leven als popmuzikant, met veel optredens in rokerige zalen, veel reizen en drank: ligt dat voor de hand als je astma hebt? Kun je zanger zijn met astma? “Heel Optima farma

goed”, vindt Jolink. “Ik raad zelfs elke astmapatiënt aan te zingen. Zingen is ademhalingstechniek, je leert je adem te beheersen. Je moet zover mogelijk uitademen.” Zinnen in de liedjes van Normaal zijn niet korter om Jolinks adem te sparen. Integendeel: hij suggereerde een keer tijdens het componeren van ‘Alie’ (“Altied als ik heur tegenkom, dan geht mien rikketik bommerdebom”) een tussenstuk met de elektrische gitaar. Op een gegeven moment zei de gitarist tegen Jolink: ‘Doe het maar zelf’. Sindsdien zingt Jolink bij bijna elk concert dat intermezzo: Wiediediew wiediediew wiediediew wiediediew Wiediediew wiediediew wiediediew wiediediediewdiediediew Wiediediew wiediediew wiediediew wiediediew Wiediediew wiediediew wiediediew wiediediediewdiediediew De muzikanten stonden perplex: ‘Tsjee! Waar haal jij die lucht vandaan?’ De meeste optredens van Normaal zijn in tenOptima farma

ten. “Daar zitten altijd wel gaten in, dus ik krijg geen tekort aan zuurstof”, lacht Jolink. Bij die concerten hangt de groep in de nok van de tent vier grote ventilatoren op, die met slangen verse lucht van buiten aanvoeren en gericht blazen naar het podium. Eén keer ging het mis: toen lagen de slangen die frisse lucht moesten aanvoeren naast de uitlaat van de aggregaten. “Het scheelt dat ik ’s avonds optreed. Astma is ’s ochtends het ergst en ’s avonds het minst.” Hij bezoekt drie of vier keer per jaar de longarts, ziet bijna elke maand zijn huisarts en is kind aan huis bij de apotheek. Hij volgt zeven à acht antibioticumkuren per jaar. “Maar ik ben een doorzetter. Ik heb in mijn carrière misschien maar vier of vijf concerten moeten afzeggen vanwege mijn astma.”

PASPOORT: Naam: Bennie Jolink Leeftijd: 65 jaar Opleiding: kunstacademie Beroep: Zanger en gitarist popgroep Normaal, in 1975 opgericht Medicijnen: Ventolin, Aerius, Singulair, corticosteroïden

De laatste annuleringen waren tijdens zijn ziekenhuisopname in 2010. In die week gedwongen rust besefte Jolink dat hij zijn leven rigoureus moest omgooien. Het ging daarvoor al niet geweldig en hij had zich daarom voorgenomen om in 2011 te stoppen, maar nu moest hij meteen veranderen. “Ik leefde niet gezond, ik was te dik en vooral: ik nam mijn geneesmiddelen niet goed in. Ik was niet therapietrouw.” 17

Dossier

D

Marc de Leeuw

Wereldwijd lijden ongeveer 300 miljoen mensen aan astma. Het aantal astmapaDossier tiënten neemt nog steeds toe, vooral onder kinderen. Uit onderzoek blijkt dat wereldwijd gezien bij veel astmapatiënten hun aandoening onvoldoende onder controle is. Chronisch obstructieve longziekte (COPD) is een belangrijk oorzaak van voortijdige sterfte. Wereldwijd lijden ongeveer 600 miljoen mensen hieraan. Ook het aantal COPDpatienten neemt – wereldwijd gezien - toe, hoofdzakelijk doordat steeds meer mensen gaan roken. “COPD is momenteel de enige chronische aandoening met toenemende sterfte”, zegt prof. dr. Dirkje Postma, hoogleraar Longziekten aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Onderscheid Qua ziektebeeld zijn er zowel verschillen als overeenkomsten tussen astma en COPD. Onderscheid maken tussen deze aandoeningen is daarom niet altijd even makkelijk. Bij beide ziekten is sprake van een chronische ontsteking van de luchtwegen. Een verschil met COPD is dat astma vaak gepaard gaat met allergie. Oorzaken van astma zijn onder meer roken (tijdens de zwangerschap) en overgewicht. Emfyseem en chronische bronchitis zijn twee belangrijke verschijnselen van COPD. Roken speelt een grote rol in het ziekteproces bij COPD. Bij COPD worden de longen minder elastisch. Goed uitademen bij inspanning wordt bijvoorbeeld moeilijker waardoor benauwdheid ontstaat. Daarnaast hoest de patiënt slijm op. Een belangrijk verschil met astma is dat bij COPD de vermindering van longfunctie niet meer is te herstellen. Therapieën bij astma en COPD De eerste stap in de behandeling van zowel astma als COPD is het vermijden van factoren die deze aandoening uitlokken, bijvoorbeeld tabaksrook en irriterende stoffen. Ook medicatie kan een rol spelen. De basis van de geneesmiddelbehandeling vormen de verlichters (bronchusverwijders) en medicatie die de aandoeningen onder controle houdt (ontstekingsremmers). Ook is van belang om andere ziekten die de patiënt eventueel heeft te behandelen. Op dit moment is er nog geen medicatie die COPD afremt. Stoppen met roken is het voornaamste. Medicatie bestrijdt alleen de symptomen van COPD. De belangrijkste ontwikkeling op het gebied van COPD is dat er recent, december 2011, een nieuwe GOLD-richtlijn is 18

Verfijning behandeling inzet bij astma en COPD

Richtlijn COPD vernieuwd

verschenen, zegt prof. dr. Dirkje Postma. “Belangrijk punt daarin is dat niet alleen naar het stadium van COPD gekeken wordt (de longfunctie), maar ook naar toekomstige schade door exacerbaties en kwaliteit van leven.” De GOLD-richtlijn beschrijft dat de longfunctie niet altijd samenhangt met de kwaliteit van leven. Zo zijn er mensen met een sterk verminderde longfunctie en relatief weinig klachten naast mensen met een minder ernstig verminderde longfunctie en relatief veel klachten. Ook bij astma zijn er nieuwe inzichten. Postma noemt een voorbeeld. “Vroeger was er het idee dat alleen bèta-2-mimetica (bijvoorbeeld salmeterol) werkten bij astma, niet de anticholinergica zoals tiotropium. Maar anticholinergica werken ook. Tiotropium is als derde stap zinvol bij ernstig astma. Tiotropium wordt dan toegevoegd aan de behandeling met een inhalatiecorticosteroïde (ICS) en een bèta2-mimeticum.” Nieuwe middelen Een nieuw middel dat beschikbaar is voor COPD is indacaterol. “Dat is een bèta2-mimeticum dat 24 uur werkt. Het werkt langer dan salmeterol, dat ongeveer 12 uur werkt. In studies bleek dit effectief te zijn. Maar de plaats in de behandeling is nog niet duidelijk”, zegt Postma.

De voornaamste wijzigingen bij de behandeling van astma en COPD bestaan uit verfijning van de bestaande behandelingstrategieën. Zo verscheen er recent een update van de GOLD-richtlijn COPD. Verder is gebleken dat anticholinergica ook werken bij astma. Optima farma

Indacaterol (Onbrez) is vorig jaar in Europa en de Verenigde Staten geïntroduceerd en is op dit moment alleen geregistreerd voor de behandeling van COPD. In studies vertoonde dit middel geen tachyfylaxie. Momenteel zijn verschillende ultralangwerkende bèta-2-mimetica in ontwikkeling, zoals carmoterol, vilanteroltrifenaat, olodaterol, GSK-159797 en GSK-642444. Deze middelen hebben een werkingsduur tot 24 uur en maken eenmaal-daagse dosering mogelijk. Recent is de fosfodiësterase-4 (PDE-4)remmer roflumilast (Daxas) ter beschikking gekomen. Roflumilast is de eerste uit een nieuwe klasse geneesmiddelen van remmers van PDE-4, een pro-inflammatoir enzym dat aanwezig is in verschillende cellen, betrokken bij de pathogenese van COPD. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat roflumilast leidt tot een afname van het aantal neutrofiele granulocyten in het sputum van COPD-patiënten. Roflumilast is sinds juli 2010 in Europa geregistreerd voor de onderhoudsbehandeling van patiënten met ernstig COPD (GOLD-stadia III-IV) plus chronische bronchitis en een voorgeschiedenis van frequente exacerbaties, als toevoeging aan een behandeling met bronchusverwijders. “Maar in Nederland is het niet geregistreerd”, zegt Postma. Optima farma

23,7% van de 40-plussers heeft COPD, bij 70-plussers is dat zelfs

41,6%

Tiotropium Prof. dr. Dirkje Postma schetst nog een ontwikkeling. “De toepassing van anticholinergica zoals tiotropium is in opkomst bij de behandeling van de COPD. Vroeger werd deze medicatie alleen gebruik als symptoombestrijding, maar het blijkt dat deze ook de overleving van COPD-patiënten kan verbeteren.” Ze verwijst naar een recente studie van Tashkin. “Aangenomen werd dat tiotropium alleen bij ernstige COPD-patiënten met een FEV1 < 60% van de voorspelde waarde gunstig werkte op de overleving en exacerbaties. Uit deze studie blijkt dat dit middel ook de overleving verbetert en het aantal exacerbaties vermindert bij patiënten met minder ernstig COPD, met een FEV1 van meer dan 60% van de voorspelde waarde. Dit inzicht is ook meegenomen in de nieuwe GOLD-richtlijn.” Verder vindt veel onderzoek plaats naar nieuwe combinaties van bestaande therapieën bij astma en COPD. “Daarover is op dit moment niet veel nieuws te melden”, zegt Postma. l

Veel COPD bij 40-plussers COPD komt veel meer voor dan gedacht. De ziekte blijft bij de meeste personen echter onbehandeld. Dat blijkt uit een steekproef gehouden door longarts Lowie Vanfleteren en collega’s onder de bevolking van Maastricht. Van de mensen ouder dan veertig jaar heeft 23,7% COPD. Bij 70-plussers is dat zelfs 41,6%. Dit onderzoek toont dat deze aandoening veel meer voorkomt dan wordt aangenomen. Het RIVM schat de incidentie op slechts 1,8% van alle mannen en 1,6% van alle vrouwen. Door de toenemende vergrijzing en het blijvend gebruik van rookwaren blijft het aantal mensen met COPD de komende decennia stijgen. Daarmee stijgt ook de belasting voor de maatschappij, stellen de onderzoekers. De verwachting is dat COPD in 2020 de derde doodsoorzaak wereldwijd zal zijn.

19

Leven met een longziekte in plaats van een longpatiënt zijn

Het Vak

Website voor patiënt én apotheek Nuttige patiënteninformatie aan de balie

Naast de juiste medicatie is ook het juiste gebruik essentieel1

www.apotheek.nl is meer dan alleen een website voor patiënten. Je kunt apotheek.nl ook gebruiken ter ondersteuning van de zorgverlening in de apotheek. En je kunt de informatie op de eigen apotheekwebsite plaatsen. Marleen Gilissen

Welke informatie bevat apotheek.nl?

Zelfmanagement vraagt om een gedeelde inspanning

Instructiefilmpjes

Longpas app

Turbuhaler-hoesjes

Kleur je Turbuhaler-stickers

Kijkt u ook op www.turbuhaler.nl voor meer informatie 1. Goed gebruik inhalatiemedicatie bij astma en COPD december 2011.

health connects us all

Apotheek.nl bestaat uit verschillende onderdelen. In het onderdeel Medicijnen staat informatie over zo’n 950 werkzame stoffen. Deze medicijnteksten zijn een aanvulling op de bijsluiter. Ze beantwoorden praktische vragen van de patiënt. Deze medicijnen worden gebruikt bij ongeveer 250 aandoeningen, beschreven in het onderdeel Klachten & ziektes. De meeste aandoeningsteksten zijn geschreven door het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Aandoeningen uit de Standaarden voor Zelfzorg zijn geschreven door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Verder zijn er Thema’s over uiteenlopende onderwerpen gerelateerd aan aandoeningen, medicijnen of de apotheek. De thema’s besteden aandacht aan de toegevoegde waarde van de apotheek. Op apotheek.nl staan bovendien de volgende instructiefilmpjes. • Inhalatie-instructies. • Meten van bloedglucose en spui ten van insuline. • Toedienen van oogdruppels. • Toedienen van tabletten en capsules. • Toedienen van zetpil of klysma. Ook kun je de dichtstbijzijnde apotheek met zijn kwaliteitsprofiel vinden.

Optima farma

Waarom patiënten wijzen op apotheek.nl? De informatie op apotheek.nl is eenvoudig geschreven en dus makkelijk te lezen en te begrijpen. En het is praktische informatie. Er staat bijvoorbeeld niet alleen een opsomming van bijwerkingen of interacties. Maar het vertelt ook wat je kunt doen om dit te voorkomen of wanneer je contact moet opnemen met een apotheek of huisarts. Door de informatie te bekijken, vergroot de patiënt zijn kennis en weet hij wat hij moet doen in bepaalde situaties. De instructiefilmpjes vergemakkelijken en verbeteren de inname van de medicijnen. Ook kan de patiënt via de website zelf een vraag stellen over zijn medicijnen. Deze vragen worden beantwoord door apothekers. Genoeg redenen dus om patiënten te wijzen op apotheek.nl. Hoe kun je apotheek.nl gebruiken in de apotheek? De informatie kan ter ondersteuning worden gebruikt in een gesprek met een patiënt. Voor apothekersassistenten is het prettig dat de medicijninformatie eenvoudig is geschreven en daardoor goede ondersteuning biedt aan de

balie tijdens uitleg aan de patiënt. Het instructiefilmpje ‘Inhalatie-instructies’ kan dienen ter ondersteuning bij een uitleg of controle van het gebruik van een inhalator. Vergelijkbaar geldt dit voor het instructiefilmpje ‘Meten van bloedglucose en spuiten van insuline’. Heeft een patiënt problemen met de toediening van een oogdruppel, tablet, capsule, zetpil of klysma? Ga dan na of de techniek kan worden verbeterd. Dit scheelt soms het zoeken naar andere oplossingen. Wat houdt het abonnement ‘Apotheek.nl teksten’ in? Met een abonnement op de teksten van apotheek.nl kun je de teksten uit de volgende onderdelen op de eigen apotheekwebsite plaatsen. • Medicijnen. • Klachten & ziektes. • Thema’s. Het abonnement valt onder de zakelijke contributie van apothekers van de KNMP.

www.apotheek.nl

21

De patiënt

Almeerse legt stemmen zwijgen op

haar collega op het bureau van de vereniging Anoiksis. “Voor we hier weggaan, zijn we alles aan het controleren. Dat noemen we het Leponex-moment.” Carola neemt verder Seroxat, tegen depressie en dwang. Sinds een jaar krijgt zij bovendien Dogmatil als tweede antipsychoticum. “Dat maakt me toch veel minder gese-

“Soms kom ik medicatie ophalen en dan is de helft of niets geleverd. Ik hoop niet dat ze zo omgaan met hartmedicatie voor mensen.”

‘Ik moet opletten dat ik me niet druk maak’

P

René Groeneveld

Carola werd op haar zestiende voor het eerst psychotisch. “Ik hoorde stemmen”, legt ze uit. “Zij patiënt gaven mij opdracht mezelf iets aan te doen. Ik werd suïcidaal en kreeg de opdracht er niet met mijn ouders over te praten. Gelukkig kreeg ik hulp van een lerares. Zij heeft mij er echt doorheen gesleept.”

Via de schoolarts belandde Carola bij het Riagg in Leiden. “Ik had daar gesprekken met een maatschappelijk werker die heel erg op de jaren-zeventig-toer zat. Hij zei dat ik stemmen hoorde omdat ik niet aan de relatie met mijn vader wilde werken.” Carola stopte met haar bezoeken aan het Riagg toen zij op een medeleerling verliefd werd. “Het ging wat beter met mij. Alleen hing de persoon op wie ik verliefd was, zichzelf op. Daarop ging het weer slechter en kwam ik in contact met iemand die beweerdde paranormaal te zijn. Zij zei dat ik erg gevoelig was en onder invloed was van geesten. Na een tijdje besefte ik dat deze vrouw een slechte invloed op mij had. Ik brak met haar.” Weer een moeilijke periode brak aan. “Ik was weer suïcidaal. Ik had het gevoel dat ik de belangrijke instrumenten om het 22

Carola van Alphen (35) uit Almere lijdt sinds haar zestiende aan schizofrenie. Het duurde jaren voordat de deskundigen een diagnose stelden. Na het uitproberen van diverse geneesmiddelen, heeft ze nu met een combinatie van Leponex en Dogmatil de stemmen in haar hoofd het zwijgen opgelegd. Het verhaal achter de patiënt.

leven te leiden, miste. In die tijd maakte ik een reis met mijn studievereniging. Ik was zo bang dat ik dacht dat ik mijzelf van de boot zou werpen. Tijdens de reis overleed de vader van een meisje dat ik in vertrouwen had genomen. De stemmen in mijn hoofd gaven mij de schuld. Natuurlijk raakte ik heel erg in de war.” Haar situatie verslechterde. Carola was toen begin twintig. Tijdens een weekend ging ze op zoek naar kalmeringsmiddelen. Zo kwam zij terecht bij de crisisdienst van het Riagg. “Daar concludeerden ze dat ik misschien schizofrenie had. Ik werd verwezen naar het UMC Utrecht. Daar kwam ik onder behandeling en werd ik later een tijdje opgenomen.” ‘Halfdol’ Carola kreeg voor het eerst geneesmiddelen tegen haar net ontdekte aandoening. “Als eerste kreeg ik Haldol. Ik zeg altijd dat ik er ‘halfdol’ van werd. Ik had veel bijwerkingen, zoals heel erg trillen. Ook werd ik heel stijf en ging ik er raar van lopen. Bovendien voelde mijn gezicht als beton waar geen emotie doorheen kon komen. Ik kreeg wel Akineton tegen de bijwerkingen, maar daar kreeg ik ook weer bijwerkingen van, zoals wazig zien.” Optima farma

Ze stapte vervolgens over op Zyprexa. “Van dit middel ben ik erg aangekomen, zo’n veertig kilo. Maar goed, vergeleken met de hel van een psychose is dat van mindere zorg.” En al met al ging het een tijd beter met Carola door de Zyprexa. Toch raakte Carola in een latere periode weer in de psychose. Met haar arts koos zij toen voor Leponex. “Ik gebruik het nog steeds. Het is een heel sterk middel, waar

ik ook weer bijwerkingen van heb. Ik heb er een controledwang aan overgehouden. Als ik de deur uitga, check ik wel acht keer of de deur op slot zit. Inmiddels heb ik cognitieve gedragstherapie en dat lijkt te helpen. Verder val ik niet echt af van Leponex.” Leponex-moment Die controledwang herkent ze ook bij

deerd en ook helderder. Het bevalt heel goed.”De stemmen zijn verdwenen. “Maar ik moet wel echt opletten dat ik mijzelf niet te druk maak. Daarom heb ik ook geen betaalde arbeid, want dan ligt een psychose op de loer. Ik heb last van positieve symptomen, zoals ze dat noemen. Op zulke momenten voel ik mij erg open. Alsof ik mijn eigen hersenen kan voelen dwars door mijn schedel. Alle indrukken komen binnen. Heel naar.” De apotheker spreekt Carola zelden. “Ik heb niet echt vragen over mijn medicatie. Ik weet dat mijn apotheek een overzicht heeft van alles dat ik gebruik. Zij waken ervoor dat ik niet gelijktijdig medicijnen gebruik die niet met elkaar samen kunnen. Daar heb ik wel vertrouwen in.” Minder goed gaat het soms met de levering van medicijnen. “Ik krijg mijn medicijnen van gezondheidscentrum De Compagnie, terwijl ik zelf bij gezondheidscentrum Zephyr ben. Soms kom ik ze ophalen en dan is de helft niet geleverd of is er niets geleverd. Het is vaak een beetje rommelig. Ik hoop niet dat ze zo omgaan met de hartmedicatie van mensen.”l

Let op de privacy Carola van Alphen geeft namens de vereniging Anoiksis jaarlijks voorlichting aan apothekers. “Wat ik dan altijd meegeef is: besef dat schizofrenie nog een taboeonderwerp is. Mensen van onze vereniging maken mee dat in de apotheek op luide toon iets wordt geroepen over een schizofreniemiddel. Dat is inbreuk op de privacy. Bij mensen met

Optima farma

schizofrenie bestaat vaak een bepaalde schaamte over hun aandoening.” Zelf heeft Carola daar geen last van. “Ik ben er open over. Ik hoop dat het uiteindelijk steeds meer een normale ziekte wordt. Dat het stigma er afgaat. Het is toch vreemd dat mensen die een geluid horen een neurologische aandoening hebben en mensen die een stem horen gek zijn.”

23

Dossier

Onbezorgd op vakantie? Eerst langs de apotheek!

de vakantie mee door te komen en of hij bijwerkingen ervaart. . Verklaring Opiumwet Voor middelen die onder de Opiumwet vallen is een speciale verklaring nodig om die te mogen meenemen naar het buitenland (zie kader). Zo’n verklaring laat soms een paar weken op zich wachten; patiënten moeten deze dus op tijd regelen. Er zijn apotheken die bijvoorbeeld klanten die ADHD-medicatie slikken, ruim voor de vakantieperiode aanschrijven om ze aan deze verklaring te herinneren. Vaccinaties Steeds vaker gaan mensen naar exotische oorden op vakantie. Landen waar vaak vaccinaties en andere voorzorgsmaatregelen nodig zijn, bijvoorbeeld muggenwerende maatregelen. Maar niet alleen bij de hele verre bestemmingen moet men zich vaccineren. Wat veel mensen niet weten is dat je ook vaccinaties nodig hebt als je op vakantie gaat naar landen als Turkije of Tunesië (namelijk DTP en hepatitis A). Sommige apotheken spelen hierop in

door klanten een compleet reisadvies aan te bieden. Hiervoor vullen klanten een vragenformulier in waarop ze onder meer aangeven waar ze naar toe gaan, hoe lang ze gaan en wat voor soort reis ze gaan maken. Ook komt aan de orde wat de gezondheidstoestand van de patiënt is en welke vaccinaties hij in het verleden heeft gehad. Hiermee en met behulp van een naslagwerk zoals de Travel Alert Guide (die ook op de KNMP Kennisbank staat) kan dan een individueel advies worden gegeven. Zo’n advies is bijvoorbeeld dat iemand vaccinaties nodig heeft en malariatabletten. Dit wordt doorgegeven aan de huisarts die dan voor recepten zorgt. Met de praktijkondersteuner van de huisarts kan soms worden afgesproken dat zij een dagdeel per week in de apotheek gaat zitten om de vaccinaties bij de patiënten te zetten. Zo hoeft de patiënt niet nog eens terug te komen en is hij in een keer klaar. Apotheekteams die geïnteresseerd zijn om deze zorg te verlenen, kunnen hun kennis verbreden door een cursus te volgen bij bijvoorbeeld de eerdergenoemde Travel Alert of bij Service Apotheek.

Tropenassistente Meestal zie je dat per team één assistente in reisadvies is gespecialiseerd: de zogenaamde tropenassistente. Naast advies over vaccinaties en malariaprofylaxe geeft de tropenassistente ook advies over hoe om te gaan met inname- of toedienschema’s van medicijnen als iemand bijvoorbeeld op vakantie gaat naar een land met een andere tijdzone. Want hoe laat moet iemand haar volgende anticonceptiepil innemen als ze na een lange vlucht aankomt in Thailand, waar het in de zomer vijf uur later is dan in Nederland? Zeker voor insulines is het belangrijk hier vooraf over na te denken. Vergeet ten slotte niet, indien je advies geeft over medicijnen of vaccinaties op reis, om dit ook in het apotheeksysteem vast te leggen. Het kan zijn dat de apotheek van de zorgverzekeraars hier een extra vergoeding voor krijgt. Het betreft hier twee verschillende zorgprestaties: advies over het gebruik van receptgeneesmiddelen op reis en advies over vaccinaties of malariaprofylaxe.

Mike Nettekoven

Als de tas met medicijnen zoek raakt in het buitenland kan een medicijnpaspoort veel ongemak voorkomen

Mike Nettekoven

D

Informatie over vaccinaties, over medicijninname bij tijdsverschillen of over het bewaren van Dossier medicatie in de warmte: de apotheek is dé plek voor vakantiegangers om deskundig advies te krijgen. Toch gaan veel mensen even langs de drogist voordat ze op vakantie gaan en weten ze de apotheek niet te vinden voor reisadviezen, zegt de KNMP. Sinds deze maand loopt daarom een speciale campagne die vakantiegangers wijst op de voordelen van de apotheek. Apotheekteams worden in de campagne gestimuleerd om zelf ook actief bezig te zijn met voorlichting aan reizigers, of zij nu medicijnen gebruiken of niet. De campagne is er voor mensen die een gewone reisapotheek willen aanschaffen, maar ook voor mensen die medicijnen gebruiken en dus vaker in de apotheek komen. 24

Medicijnpaspoort

‘Ik ga op vakantie en ik neem mee: een complete reisapotheek en verklaringen voor mijn medicijnen.’ Zo zouden we het graag horen, maar veel vakantiegangers gaan niet goed voorbereid op reis. Daarom is de KNMP gestart met de campagne: Onbezorgd op vakantie? Eerst even langs de apotheek.

Dat ook een medicijnpaspoort erg handig is om mee op reis te nemen, beseft nog niet iedereen. Als je naar het buitenland gaat maar ook als je lekker in eigen land blijft. In noodgevallen, bijvoorbeeld als iemand plotseling in het ziekenhuis opgenomen moet worden of wanneer de tas met medicijnen zoek raakt, kan een medicijnpaspoort veel ongemak voorkomen. Adviseer patiënten dan ook om het medicijnpaspoort altijd bij zich te dragen op reis. Een medicijnpaspoort kan een uitdraai uit de computer zijn, maar mooier is om een speciale kaart samen met de patiënt in de apotheek in te vullen. Het invullen hiervan biedt de apotheekmedewerker een mooie gelegenheid om met de patiënt in gesprek te gaan. Zo kan bijvoorbeeld worden gevraagd of alle medicatie nog actueel is, of hij nog voldoende op voorraad heeft om Optima farma

Cijfers Elk jaar blijkt dat Nederlanders niet goed voorbereid op reis gaan. Ruim 70 procent van de vakantiegangers naar Turkije en Egypte gaat zonder vaccinatie, terwijl die wel geadviseerd wordt. Dat bleek in 2011 uit onderzoek. Duizenden Nederlanders komen van zo’n vakantie terug met Hepatitis. Cijfers uit 2009 laten zien dat 10 procent van de reizigers naar hoogrisicogebieden als Gambia geen maatregelen neemt tegen malaria. Jaarlijks krijgen meer dan een miljoen Nederlanders last van voedselvergiftiging op reis, met diarree, uitdroging, overgeven en soms zelfs ziekenhuisopname als gevolg. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat Nederlanders wel netjes anti-muggenspul en diarreeremmers meenemen.

Optima farma

25

ADVERTORIAL

Dossier

Geaccrediteerde webcast beschikbaar voor apothekers

Tips • Medicijnen het liefst in de originele verpakking mee op reis

Psychose en het belang van medicatietrouw Het trouw innemen van medicijnen is voor veel patiënten een probleem. Voor patiënten met chronische psychiatrische aandoeningen (in het bijzonder psychotische stoornissen zoals schizofrenie) is dit probleem nog groter. Zij nemen nog vaker dan anderen hun medicijnen niet in, terwijl het niet innemen juist voor deze patiënten zeer ernstige gevolgen kan hebben. Tijdens een psychotische episode hebben patiënten vaak wanen en hallucinaties. Om die tegen te gaan – of te laten verdwijnen – zijn antipsychotica de belangrijkste behandelmogelijkheid. Deze medicatie wordt echter lang niet altijd ingenomen zoals het hoort. Uit onderzoek blijkt dat de medicatieontrouw bij patiënten met psychotische aandoening wel 50% kan zijn.

Waardoor? Enerzijds zien de patiënten vaak zelf niet in dat ze een behandeling nodig hebben, anderzijds is het zo’n chaos in hun hoofd dat ze de medicijnen gemakkelijk vergeten. Maar ze kunnen ook met de medicijnen

stoppen omdat ze last hebben van bijwerkingen, of denken dat iemand hen probeert te vergiftigen.

Ernstige gevolgen Als patiënten hun antipsychotische medicatie niet innemen zoals voorgeschreven, lopen ze een aanzienlijk grotere kans op een nieuwe psychose. Psychoses voelen niet alleen erg bedreigend voor de patiënt; ze kunnen leiden tot gedrag met ernstige gevolgen. Daarom is het extra belangrijk om juist bij deze patiënten te streven naar goede therapietrouw.

Hoe verbeter je therapietrouw? De vraag die voor de hand ligt, is dus hoe de medicatietrouw vergroot kan



nemen. Zo is het duidelijk dat het om een geneesmiddel gaat en dat het medicijn niet als genotmiddel wordt gebruikt. • Medicijnen hebben bij extreme condities vaak een kortere houdbaarheid. De houdbaarheid van medicijnen is gebaseerd op een temperatuur van 25°C. De vuistregel is dat bij elke temperatuurstijging van 10°C de chemische ontleding van de werkzame stof zo’n twee tot vier keer sneller gaat. Naast de temperatuur heeft ook de luchtvochtigheid invloed op de houdbaarheid van geneesmiddelen. Uiteraard geldt de kortere houdbaarheid ook bij een hittegolf in Nederland. • Bij voorkeur medicijnen die op reis zijn meegegaan thuis niet lang meer bewaren. Zeker als er twijfel is over de bewaartempera tuur en de daardoor kortere houdbaarheid. • Zetpillen en koelkastartikelen zoals insulines moeten het liefst koel bewaard worden tijdens de reis. Dat zal in de praktijk niet altijd lukken. Er bestaan speciale koeltasjes voor medicijnen die apotheken kunnen verkopen. De meeste insulines zijn trouwens bij kamertemperatuur (15 tot 25°C) vier weken houdbaar. • Medicijnen het liefst altijd in de handbagage meenemen. Koffers raken soms zoek. Kleren zijn makkelijk vervangbaar, medicijnen daarentegen niet. Insulines mogen in geen geval in de koffer. Door de extreem lage temperaturen in het bagageruim tijdens de vlucht kunnen insulines bevriezen en daardoor hun werkzaamheid verliezen.

worden. Daarvoor moet je eerst weten waardoor iemand de medicijnen niet trouw inneemt. • Is dat met opzet (intentioneel), omdat de patiënt denkt dat hij het medicijn niet nodig heeft, omdat hij last heeft van bijwerkingen en/of omdat hij te weinig van het gunstige effect bemerkt? • Is dat per ongeluk (niet-intentioneel), bijvoorbeeld doordat de patiënt zijn tabletten gewoon vergeet? Deze niet-intentionele medicatieontrouw kan op verschillende manieren worden opgelost. Bijvoorbeeld met herinneringsmethoden zoals een alarm (een sms), door een lagere doseringsfrequentie of door de tabletten te baxteren.



Als apotheker kunt u een belangrijke bijdrage leveren aan het verbeteren van de medicatietrouw van patiënten met psychiatrische ziekten en psychotische aandoeningen in het bijzonder. Wit u hier meer over weten, volg dan de geaccrediteerde webcast ‘Psychiatrie in de apotheek’ op www.AZpsychiatrie.nl.

Geaccrediteerde e-learning Psychiatrie in de apotheek Via de geaccrediteerde webcast Psychiatrie in de apotheek* leert u aan de hand van een casus schizofrenie meer over de rol van de apotheker bij de behandeling van psychiatrische patiënten met antipsychotica. Via deze webcast krijgt u inzicht in: – psychiatrische aandoeningen en de gevolgen voor een patiënt; – wat kan helpen bij de medicatiebegeleiding bij antipsychotica; – oorzaken van therapieontrouw en hoe u hierop kunt inspelen tijdens contact met de patiënt; – de verschillen tussen preparaten met gereguleerde afgifte en preparaten met directe afgifte; – wanneer welke vorm toepasbaar is. Wilt u hier meer over weten, volg dan de geaccrediteerde webcast Psychiatrie in de apotheek* op www.AZpsychiatrie.nl. * Deze webcast is bedoeld voor apothekers en door de KNMP geaccrediteerd met 1 punt onder nummer 121023.

Speciale verklaring nodig voor onder meer Ritalin Sommige mensen gebruiken medicijnen die onder de Opiumwet vallen. Denk bijvoorbeeld aan sterke pijnstillers zoals morfinetabletten of fentanylpleisters, maar ook medicinale cannabis of methylfenidaat (Ritalin) vallen daaronder. Deze middelen mogen niet zonder meer naar het buitenland mee worden genomen. In veel landen is het bezit en gebruik van opiaten verboden. Voor reizen binnen de Schengenlanden is een zogenaamde Schengenverklaring nodig. De huisarts moet deze ondertekenen en de verklaring moet vervolgens naar de Inspectie voor de Gezondheidszorg worden opgestuurd ter goedkeuring. Dit kan enkele weken duren. Voor vakanties buiten de Schengenlanden moet ruim van te voren toestemming worden gevraagd bij de ambassade van het betreffende land.

WWW

kijk apotheek.nl voor meer informatie over vakantie en de apotheek.

Wat veel mensen niet weten is dat je ook vaccinaties nodig hebt voor Turkije of Tunesië

Veel ouders van kinderen met ADHD, om een voorbeeld te noemen, beseffen niet dat zij zo’n formulier nodig hebben als zij op reis gaan. De apotheek kan mensen hierover voorlichten en bijvoorbeeld een blanco formulier meegeven. Zonder zo’n verklaring riskeren mensen strenge straffen als zij in het buitenland gecontroleerd worden.

Optima farma

27

Verenigingsnieuws

O p ti ma Far ma

Optima Farma vakantietip

Optima Farma Voor vragen over je beroep of de vereniging Optima Farma kun je contact opnemen met Margo Briejer, ambtelijk secretaris. KNMP – Optima Farma t.a.v. Margo Briejer Postbus 30460 2500 GL Den Haag telefoon: 070 373 72 15 e-mail: [email protected]

Agenda 5 t/m 26 juni 2012 SBA Roadshow ‘Verandering’ sbaweb.nl Vanaf 11 juni 2012 KNMP campagne ‘Vakantie en medicijnen’ Apotheek.nl Open dag opleiding Farmaceutisch consulent Saxion Next 23 juni 2012 Saxionnext.nl 3 en 4 oktober 2012 FIP Centennial 2012, RAI Amsterdam Najaarscongres KNMP met teamdag voor het hele apotheekteam i.s.m. Optima Farma 6 oktober 2012, RAI Amsterdam Optima farma

Ook bij Optima Farma zijn we helemaal in vakantiestemming als we dit nummer doorbladeren. En voor advies aan de balie hebben we nog een tip voor al die collega’s die mensen een reisadvies geven; het vakantieboodschappenlijstje. Als je het lijstje volgt, weet je zeker dat je de klant aan de balie van een juist advies voorzien hebt! Het lijstje is tevens je reminder waar je bij de inkoop van zelfzorgartikelen voor de zomer aan kunt denken zoals klamboes! Voor een aantal vakantieleedproblemen zoals muggensteken kun je ook denken aan vitamine B. Vitamine B heeft een onaangename geur die via de huid wordt uitgescheiden en muggen op een afstand houdt. Het liefst twee weken voor de reis beginnen met 100 mg per dag en stoppen met slikken bij thuiskomst. Kijk voor meer tips op apotheek.nl

Kom ook naar het 1e wereldwijde symposium voor apothekersassistenten Het vak van apothekersassistent is volop in beweging, niet alleen in Nederland maar ook wereldwijd! Hoe kun je een bijdrage leveren aan goede, veilige farmaceutische patiëntenzorg? Dát komt o.a. aan bod tijdens het FIP. FIP staat voor International Pharmaceutical Federation waar 127 organisaties wereldwijd aangesloten zijn, waaronder de KNMP. FIP wordt door de World Health Organization (WHO) erkend en is in 1912 opgericht in Nederland. Dit jaar viert FIP dus haar Centennial in Amsterdam. Kom ook en praat mee over de toekomst van jouw vak tijdens de apothekersassistenten dagen op 3 en 4 oktober dit jaar in de RAI in Amsterdam.

29