Veilig naar huis. Optima Farma. Pubers en therapietrouw. Longpunten

Vakblad voor apothekersassistenten, farmaceutisch consulenten en farmaceutisch managers jaargang 27 NR 5 MEI 2013

Dossier Astma / COPD: Pubers en therapietrouw Longpunten

O p ti ma Far ma

Infuustherapie in de ziekenhuisapotheek

Veilig naar huis

OF 5.indd 1

01-05-13 10:40

De weg naar stabiele tacrolimus-spiegels ... 1-4

...een leven lang!

LET OP !

• Onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde verwisseling van formuleringen van tacrolimus met directe of verlengde afgifte is onveilig5,6 • Patiënten dienen te blijven op dezelfde formulering van tacrolimus met het daarmee overeenkomende dagelijkse regime; wijzigingen in de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder scherp toezicht van een transplantatiespecialist ( par. 4.2)5,6 • Generieke substitutie van stoffen waarbij liever geen risico wordt genomen, vanwege veiligheid en effectiviteit, zijn stoffen met een smalle therapeutische breedte7 tacrolimus verlengde afgifte

250311-765

• Stabiele, consistente CNI-spiegels kunnen lange termijn resultaten verbeteren.8

Voor 1B-tekst en referenties zie elders in dit blad

OF 5.indd 2 hardlopenV8.indd 1 advertentie's

01-05-13 14:08 10:40 25-03-11

11 14:08

jaargang 27 NR 5 MEI 2013

O p ti ma Far ma colofon Optima Farma is een uitgave van de KNMP/ Optima Farma Redactieadres Postbus 30460, 2500 GL Den Haag tel. 070 373 73 02 fax 070 346 49 26 [email protected] Hoofd- en eindredactie Martine Boelsma Redactie Margo Briejer Edwin Bos Nike Everaarts Netty Roersma Froukje Wattel

in dit nummer Dubbelinterview Met infuustherapie sneller naar huis. 10

Dossier Astma/ COPD Hansje (14) vergeet steeds haar pufjes. 18

Vormgeving Jaap Snijder Fotografie Hans Oostrum Fotografie, Den Haag Druk Deltahage B.V. Den Haag Adreswijzigingen & abonnementen Administratie KNMP, Postbus 30460, 2500 GL Den Haag, tel. 070 373 71 41, e-mail: [email protected] Advertenties Monique Ruigrok Kevin Aniba tel. 070 373 74 07 [email protected] [email protected] Volgende Optima Farma 7 juni 2013

Dossier Astma/ COPD Longpunten helpen patiënt met therapietrouw. 20

4 Nieuws en actualiteiten 7 Zelfzorg: jouw advies bij vakantie 9 Het vak: leren omgaan met moeilijke vragen 12 Actueel: slikklachten 14 Foto-impressie Congres Optima Farma 24 Update: apotheek.nl ook aan de balie 25 Verenigingspagina

Optima farma

OF 5.indd 3

bij dit nummer

Astma en COPD Mensen met astma en COPD vinden het vaak vervelend elke dag te moeten ‘puffen’. Dat geldt voor iedereen, maar vooral bij pubers gaat het vaak mis met de therapietrouw. Ik kan me dat best voorstellen. Elke dag weer die medicijnen, óók als je je goed voelt; ga er maar aan staan. Toch schrok ik van het cijfer: 70 procent van de mensen met astma of COPD gebruikt de inhalatiemedicijnen niet goed. Als apotheekmedewerker kun je hierin een belangrijke taak vervullen: vraag eens hoe het gaat met het medicijngebruik. Wijs mensen op de mogelijkheid een inhalatie-instructie te krijgen van jou, of via een instructiefilmpjes op apotheek. nl. Nieuw zijn de Longpunten, een initiatief van het Longfonds, waar patiënten elkaar en hun zorgverleners kunnen ontmoeten. Allemaal manieren om de therapietrouw te bevorderen. Want zonder dat werken zelfs de beste medicijnen niet. Martine Boelsma Hoofdredacteur

3

01-05-13 10:40

Klasgenoten zetten tiener aan tot roken Medeleerlingen in de eerste klassen van de middelbare school hebben meer invloed op iemands rookgedrag dan vrienden in hogere klassen. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek van de University of Southern California. Het resultaat verraste de onderzoekers, omdat zij op basis van ontwikkelingsmodellen van kinderen dachten dat juist de oudere leerlingen meer invloed hadden op iemands rookgedrag. Ouders beïnvloeden hun kinderen overigens tijdens de hele schoolperiode.

Eén op vijf teken besmet, maar weinig Lyme

‘Appeltjes’: hoge bloeddruk in nieren

Van de ruim 3400 teken die het afgelopen jaar zijn opgestuurd naar het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) was 22% besmet met de Borrelia-bacterie. Slechts 3% van de mensen met een tekenbeet liep echter de ziekte van Lyme op. Om het aantal tekenbeten in kaart te brengen, had het RIVM een oproep gedaan via de website tekenradar.nl om teken op te sturen. De meeste tekenbeten kwamen voor in Drenthe, Groningen, Utrecht en Gelderland.

Door een hogere bloeddruk in de nieren hebben mensen met een appelvormig lichaam meer kans een nierziekte te ontwikkelen. Ook is er bij deze groep vaak sprake van een slechtere doorstroming van het bloed in de nieren en een lagere nierfunctie. Dat blijkt uit onderzoek van Arjan Kwakernaak van het UMC Groningen. Dat de vetverdeling rondom de buik een rol speelde bij nierziektes, was al langer bekend. Maar hoe dat kwam, was nog onduidelijk.

Haar voorspelt hart- en vaatziekten Of iemand veel stress heeft en dus een grotere kans ontwikkelt op hart- en vaatziekten, is af te lezen aan het haar. Daarin is namelijk te meten of die persoon een verhoogd cortisolniveau heeft. Dat blijkt uit een onderzoek van het Erasmus MC. Het stresshormoon kan overigens ook gemeten worden in het bloed, maar dat is een momentopname; in een haar is cortisol een paar maanden zichtbaar.

Beduidend meer diabeten

Sinds het jaar 2000 is het aantal mensen met diabetes type-2 fors toegenomen, stelt het Rijksinstituut voor Volksgezondheid (RIVM). Op 1 januari 2011 waren er bij de huisartsen ruim 800.000 diabetici bekend, maar volgens het RIVM moeten daar ten minste 200.000 patiënten bij worden opgeteld, omdat veel mensen de symptomen niet herkennen. Hoeveel het aantal diabetespatiënten precies is gestegen, is volgens het RIVM moeilijk te bepalen, omdat diabetici vroeger anders stonden geregistreerd. 4

OF 5.indd 4

01-05-13 10:40

Nieuws & Actualiteiten Mediq Goes-Zuid: verscherpt toezicht Mediq Apotheek Goes-Zuid is onder verscherpt toezicht gesteld. De Inspectie voor de Gezondheidszorg had in oktober 2012 verbeteringen gevraagd, maar die bleken onvoldoende te zijn doorgevoerd, waardoor de veiligheid van de patiënten nog steeds in het geding is. Bij controle bleek dat de apotheek verzuimde bij weekendrecepten een onafhankelijke controle te laten uitvoeren. Ook was er geen aantoonbare eindcontrole op de afhandeling van medicatiebewakingsignalen. Bovendien vroeg de apotheek geen compleet actueel medicatieoverzicht op van patiënten die niet bij de apotheek zijn ingeschreven.

Mensen in arme wijken slikken meer antidepressiva Mensen in probleemwijken slikken meer antidepressiva, kalmeringsmiddelen en slaappillen. Vooral in Arnhem, Leeuwarden, Utrecht en Deventer is het gebruik groot, zo blijkt uit een studie van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Opmerkelijk is dat het gebruik in Rotterdamse achterstandswijken lager is, terwijl het medicijngebruik in de arme wijken van Amsterdam (met uitzondering van de Bijlmer) fors is. Een verklaring geven de onderzoekers daar niet voor.

50.000 handtekeningen voor homeopathie Op homeopathische zelfzorgmiddelen moet weer vermeld worden waarvoor ze zijn bedoeld. Dat stelt de stichting Voor Vrije Keuze in de petitie ‘Handen af van de homeopathie’, die inmiddels door 50.000 mensen is getekend. De stichting Voor Vrije Keuze is een campagne gestart voor het behoud van informatie over homeopathische zelfzorgmiddelen. Minister van VWS Edith Schippers heeft onlangs bepaald dat op de verpakking van homeopathische middelen de werking niet langer mag worden vermeld. Wetenschappelijk bewijs stelt de minister als voorwaarde voor vermelding, omdat volgens haar dat nu eenmaal de essentie is van de geneesmiddelregelgeving: wanneer een fabrikant een werking claimt, moet die werking ook worden onderbouwd.

Optima farma

OF 5.indd 5

Eigen behandeling nodig voor elk type astma Omdat er diverse soorten astma zijn, moet elk type een eigen behandeling krijgen. Dat blijkt uit negentig Nederlandse onderzoeken. Op dit moment wordt bij patiënten nog een aantal behandelingen uitgeprobeerd om te kijken welke aanslaat. Dat leidt volgens directeur Michael Rutgers van het Longfonds niet altijd meteen tot het beste resultaat. De onderzoekers ontdekten onder meer verschillen in de mate van ontstekingen.

Jaarlijks zijn er 4500 gevallen van geweld in ziekenhuizen, 1200 keer zelfs fysiek Twaalf keer per dag geweld in ziekenhuis Personeel in ziekenhuizen heeft dagelijks te maken met geweld. Elk jaar zijn er 4500 gevallen van geweld, waarbij het 1200 keer zelfs gaat om fysiek geweld. Omgerekend naar alle 93 ziekenhuizen zijn dat twaalf gevallen per dag. Dat blijkt uit onderzoek van het AD. Vaak spelen drank en drugs een rol, maar soms gaat het om patiënten die boos zijn dat ze niet snel genoeg worden geholpen. “Volstrekt ontoelaatbaar”, reageert minister Edith Schippers van VWS. Zij roept op om aangifte te doen.

5

01-05-13 10:40

OF 5.indd 6

01-05-13 10:40

Advies & Zelfzorg

Van reisziekte tot zonnebrand Jouw advies bij vakantieplannen De vakantieperiode breekt weer aan. Hoe kun je mensen helpen bij de voorbereiding? Natuurlijk adviseer je een eigen ‘reisapotheek’ mee te nemen. De inhoud daarvan hangt, naast een standaarduitrusting, af van de vakantiebestemming, het soort vakantie en of er kinderen meegaan. Door Nike Everaarts De meeste mensen weten het wel: op vakantie neem je iets mee tegen verstopping en tegen diarree. En, oh ja, jodium

en pleisters. Natuurlijk weet jij er meer van. De standaarduitrusting van iedere vakantieganger bestaat ten minste uit: • voldoende voorraad van de eigen medicijnen met een voldoende lange houdbaarheidsdatum; • pijnstillers; • ORS-poeder tegen uitdroging bij diarree; • middel tegen diarree; • middel tegen verstopping; • pleisters; • jodium; • thermometer; • eventueel een middel tegen reisziekte; • zonnebrandcrème. Daarnaast kun je verbandmiddelen adviseren, zoals steriele gaasjes met hechtpleisters, zwachtel met verbandklemmetjes, snelverband en fixatiewindsel, en een schaar, splinterpincet en tekentang.

Vakantiebestemming Maar je kunt nog meer betekenen met je advies. Het hangt van de bestemming af of vaccinaties en medische verklaringen nodig zijn. Dit moet de reiziger soms ver van tevoren halen bij apotheek, GGD of tropencentrum. In veel landen is een medische verklaring nodig voor middelen die onder de Opiumwet vallen. Dit zijn onder andere slaap- en kalmeringsmiddelen, sterke pijnstillers, een aantal anti-epileptica (zoals fenobarbital) en ADHD-middelen. Voor Schengenlanden is voor deze middelen een Schengenverklaring nodig. Voor niet-Schengenlanden is een Engelstalige verklaring nodig die door de ambassade moet worden goedgekeurd. Op www.farmatec.nl, een website van het ministerie van VWS, zijn beide verklaringen te vinden. Ook staat hier per land welk soort verklaring nodig is voor welke middelen. Het aanvragen kan vier weken duren, dus de cliënt moet er op tijd bij zijn. Optima farma

OF 5.indd 7

Soort vakantie Afhankelijk van het soort vakantie, kan de ‘reisapotheek’ uitgebreid worden. Denk bij zonvakanties en wintersport aan: zonnebrandcrème met een extra hoge factor, lipbalsem met UV-bescherming en aftersunmiddel. Bij stedentrips en vakanties in de natuur zijn daarnaast blarenpleisters handig. Gaan er kinderen mee? Als er kinderen mee op reis gaan, is het handig de ‘reisapotheek’ uit te breiden met pijnstillers voor kinderen (paracetamol), neusspray voor kinderen, anti-insectenmiddel voor kinderen, zonnebrandcrème met hoge factor (50), aftersun en ‘2e huid'-pleisters (deze voorkomen bijvoorbeeld dat er zand of vuil in de wond komt). Algemene adviezen Naast bovenstaande adviezen kun je nog het volgende doen: • geef een actueel medicatieoverzicht mee; • adviseer het etiket met de naam op de medicijnverpakking te laten zitten; • geef praktische tips over het vervoer; van medicijnen; • adviseer over het innemen van medicijnen bij tijdsverschillen. Voor meer informatie zie de folder ‘Medicijnen voor op reis’ van de KNMP en het thema ‘Medicijnen op reis’ op apotheek.nl. 7

01-05-13 10:40

Apothekersassistenten gezocht www.apothekersassistentgezocht.nl

Ons profiel De Stichting Apotheek der Haarlemse Ziekenhuizen (SAHZ) fungeert als apotheek voor een aantal zorginstellingen in de regio Kennemerland, waaronder een tweetal

De functie Wegens uitbreiding van het aantal medicatieverificatiegesprekken zijn wij op zoek naar klinisch werkende apothekersassistenten. De werkzaamheden bestaan uit medicatieverificatie, receptinvoer met medicatiebewaking en deelname aan projecten die bijdragen aan de medicatieveiligheid. Behalve contact met artsen en verpleging behoren ook opname- en ontslaggesprekken met patiënten tot het takenpakket.

topklinische ziekenhuizen. In totaal levert de SAHZ geneesmiddelen en farmaceutische patiëntenzorg aan ca. 2500 klinische en een groot aantal poliklinische patiënten met ruim 130 medewerkers.

Meer informatie is te vinden op www.sahz.nl

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Uw profiel Wij zoeken een zelfstandige, representatieve en enthousiaste collega. Je bent klantgericht en bent het gezicht en aanspreekpunt van de SAHZ naar de klant. Een diploma apothekersassistent is een vereiste. Wij bieden Het betreft een aanstelling voor minimaal 24 uur per week, beloning volgens CAO ziekenhuizen. Meer informatie Kijk voor de volledige vacaturetekst, onze andere vacatures en informatieen sollicitatiemogelijkheden op www.apothekersassistentgezocht.nl

Gediplomeerd Apothekersassistent

Referenties: 1. 1B tekst Spiriva Respimat. 2. Dalby RN et al. Int J Pharm 2004;283:1-9. 3. Hochrainer D et al. J Aerosol Med 2005;18(3):273-82. 4. Dalby RN et al. Int J Pharm 2004;283:1-9. 5. Schürmann W et al. Treat Respir Med 2005;4:53-61.

De faculteit Diergeneeskunde is voor haar Veterinaire Apotheek op zoek naar een gediplomeerd apothekersassistent (0,6 fte). De apotheek heeft de bekende (ziekenhuis)apotheektaken als productie, laboratorium, distributie en de balie. De apotheek geeft ook onderwijs aan diergeneeskunde studenten. We zoeken een enthousiaste en zelfstandige collega die basistaken van apothekersassistent uitvoert. Je hebt goede communicatieve vaardigheden en een klantgerichte houding en vindt het leuk om je te verdiepen in een heel ander vakgebied dat toch veel raakvlakken heeft met de humane farmacie. Het salaris bedraagt maximaal € 2.457,- bruto per maand bij een volledige aanstelling.

Meer informatie: Inge van Geijlswijk (hoofd apotheek), tel. 030-253 2066 Kijk op www.uu.nl/vacatures voor de uitgebreide vacaturetekst en om te solliciteren.

Naamloos-1 1 OF 5.indd 8

Verkorte productinformatie SPIRIVA® Respimat®

Samenstelling: Spiriva® Respimat ® bevat oplossing voor inhalatie en bevat per inhalatie 2,5 microgram tiotropium, overeenkomend met 3,124 microgram tiotropiumbromide monohydraat. Indicaties: Bronchusverwijder voor de onderhoudsbehandeling van chronische obstructieve luchtwegaandoeningen (COPD), ter verlichting van symptomen bij patiënten. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor tiotropiumbromide, atropine of derivaten zoals ipratropium of oxitropium, of voor een van de hulpstoffen (benzalkoniumchloride, dinatrium edetaat, gezuiverd water, zoutzuur). Farmacodynamische eigenschappen: Tiotropium is een langwerkend anticholinergicum en geeft een verbetering in longfunctie gedurende 24 uur. Tiotropium verbetert dyspneu, en de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven. Tiotropium vermindert COPD exacerbaties en COPD ziekenhuisopnames. Waarschuwingen en voorzorgen: Niet gebruiken als aanvangsbehandeling van acute episoden van bronchospasmen. Met voorzichtigheid gebruiken bij patiënten met nauwe-kamerhoek glaucoom, prostaathyperplasie of blaashalsobstructie. Geneesmiddelen voor inhalatie kunnen inhalatie-geïnduceerde bronchospasmen veroorzaken. Bij patiënten met matige tot ernstige nierinsufficiëntie (creatinineklaring van ≤ 50 ml/min) dient Spiriva® Respimat ® alleen te worden gebruikt indien de verwachte voordelen opwegen tegen het potentiële risico. Patiënten dienen erop gewezen te worden dat oogcontact met het geneesmiddel vermeden dient te worden. Spiriva® Respimat ® dient met voorzichtigheid te worden gebruikt bij patiënten die bekend zijn met hartritmestoornissen. De droge mond die wordt waargenomen bij de behandeling met anticholinergica zou op de lange termijn kunnen samengaan met cariës. Tiotropiumbromide dient niet vaker dan eenmaal daags te worden gebruikt. De patroon kan alleen worden gebruikt in de Respimat ® inhalator. Interacties: Gelijktijdige toediening van Spiriva ® Respimat ® en andere anticholinergica-bevattende geneesmiddelen is niet onderzocht en wordt daarom afgeraden. Vruchtbaarheid, zwangerschap en borstvoeding: Geen klinische gegevens beschikbaar; dient derhalve niet te worden gebruikt door zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven. Een niet-klinisch onderzoek met tiotropium heeft geen aanwijzing gegeven dat er schadelijke effecten op de vruchtbaarheid kunnen optreden. Bijwerkingen: De meest geziene bijwerkingen zijn anticholinerge bijwerkingen zoals droge mond, wat in gecontroleerde klinische studies bij ongeveer 3,2% van de patiënten voorkwam. Ernstige bijwerkingen overeenkomstig de anticholinerge effecten zijn onder andere glaucoom, obstipatie en darmobstructie waaronder paralytische ileus en urineretentie. De anticholinerge effecten kunnen met het stijgen van de leeftijd toenemen. Dosering en wijze van toediening: Eenmaal daags 5 microgram tiotropium, bestaand uit 2 inhalaties uit de Respimat ® inhalator, steeds op hetzelfde tijdstip van de dag. Registratie/afleverstatus: Spiriva® Respimat ® (2,5 microgram, oplossing voor inhalatie) RVG 34382 / U.R., Voor volledige product informatie wordt verwezen naar de geregistreerde 1B tekst (augustus 2012). Registratiehouder: Boehringer Ingelheim International GmbH, Duitsland. Voor inlichtingen: Boehringer Ingelheim bv, Comeniusstraat 6, 1817 MS Alkmaar, 0800-2255889

25-04-13 14:19 2013-04-19 bijsluiterad Respimat 91x133mm - TOT UW DIENST.indd 1

19-04-13 11:45 01-05-13 10:40

Het vak

Goed voorlichten is niet makkelijk Training helpt communicatie verbeteren

Goed je patiënten voorlichten is makkelijker gezegd dan gedaan. Patiënten komen met veel uiteenlopende vragen en je wilt als team dezelfde antwoorden geven en zo goed mogelijk helpen. Maar hoe doe je dat? Monique Dirven, senior adviseur bij het Instituut voor Verantwoord Medicijngebruik (IVM) houdt zich ook met deze vraag bezig. Bij het IVM is zij betrokken bij het ontwikkelen van trainingen voor onder andere apothekers en apothekersassistenten. “We zien dat er steeds meer van een apotheekteam wordt verwacht”, zegt Dirven. “De apotheekmedewerkers moeten uitleg kunnen geven over nieuwe geneesmiddelen of toedieningsvorm, vergoedingen, het preferentiebeleid en het verbeteren van de therapietrouw. En ze moeten tegenwoordig ook meer weten over medicatieoverdracht.”

Maar dat is niet alles. Dirven merkt ook dat het zoeken naar een oplossing als een patiënt problemen heeft met het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, een belangrijke taak is van het apotheekteam. En natuurlijk het wegnemen van de weerstand bij patiënten bij het moeten gebruiken van bepaalde geneesmiddelen. Training voor apotheekteams Goed voorlichting geven is al ingewikkeld, en het wordt steeds lastiger, vindt Dirven. “Er komt veel emotie bij kijken vanuit de patiënt en daar moet je rekening mee houden. Bij elke patiënt is het weer anders hoe je hem of haar informeert. Immers, bij iedereen is de situatie anders. Je krijgt als assistent soms flink wat te verduren, want niet iedere patiënt is even beleefd. En je wilt als team vergelijkbare informatie geven, anders wordt de verwarring alleen maar groter.” Het IVM heeft daarom speciaal voor apotheekteams een training ontwikkeld om ze te helpen de communicatie met de patiënt en de kwaliteit van de voorlichting te verbeteren. Dirven: “Het IVM schoolt apotheekteams in enerzijds

'Door de training kan ik beter uitleggen' “Met de vragen over het preferentiebeleid had ik het lastig”, zegt Samira Benzakour, apothekersassistente in Utrecht. "Patiënten worden overgezet op een ander medicijn en vragen ons waarom dat zo is. Ze denken dat het onze schuld is dat ze andere medicijnen krijgen die voor hen niet altijd even goed werken als de medicijnen die ze voorheen kregen. En als ze ineens moeten betalen voor de medicatie, is er vaak nog meer ergernis en onbegrip.” Samira kreeg daarom samen met haar collega's een training van het IVM om de communicatie te verbeteren. “Nu kan ik beter uitleggen waarom mensen andere medicatie krijgen en durf ik door te vragen, zodat ik een beter beeld krijg van het probleem. Mijn werk is nu makkelijker. Als je het maar goed uitlegt, dan is er ook begrip. Een verbetering is ook dat we als team nu afspraken hebben gemaakt over hoe we voorlichten. Zo kunnen we onze patiënten toch echt beter helpen.”

Optima farma

OF 5.indd 9

Monique Dirven van het IVM

individuele voorlichtingsvaardigheden en anderzijds het verbeteren van het team. Dat gebeurt op een zodanige manier dat de opgedane vaardigheden in alle veelvoorkomende gesprekssituaties toegepast kunnen worden.” De nascholing duurt een halve dag en kan in de apotheek worden gegeven. Ook organiseert het IVM de nascholing regelmatig op een centrale locatie in Utrecht voor individueel geïnteresseerden. Kijk voor meer informatie op www.medicijngebruik.nl/nl/ nascholing-voorlichten-in-deapotheek.

9

01-05-13 10:40

Infuustherapie in de ziekenhuisapotheek Veilig naar huis met thuistherapie

I

Froukje Wattel

Infuustherapie thuis raakt steeds meer ingeburgerd in ziekenhuizen. De medische staf, INTERVIEW transferverpleegkundigen en de apotheek zorgen samen dat patiënten veilig naar huis kunnen met de juiste infuusmedicijnen. Apothekersassistente Mascha Bos en transferverpleegkundige Anita Koerts vertellen hoe dat gaat in het Amsterdamse Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG).

Mascha Bos: ‘Thuistherapie heeft nu de voorkeur. Patiënten revalideren thuis beter. En ze vinden het ook prettiger’ Heel vaak zien ze elkaar niet. Het contact tussen Mascha Bos, apothekersassistente bereiding in de OLVG-ziekenhuisapotheek, en transferverpleegkundige Anita Koerts verloopt meestal per fax. 10

OF 5.indd 10

Optima farma

01-05-13 10:40

Interview

e

Het recept voor infuustherapie wordt verstuurd naar de ziekenhuisapotheek als een patiënt het ziekenhuis mag verlaten, maar thuis nog een infuus nodig heeft. “Meestal gaat het dan om antibiotica of pijnstilling, zoals morfine”, vertelt Bos. “Patiënten kunnen medicijnen meekrijgen voor de totale periode, of alleen voor de eerste dag, waarna de stadsapotheek het overneemt.” Met infuus naar huis Als een patiënt op het punt staat het ziekenhuis te verlaten, komt Koerts of een van haar vijf collega’s langs om de juiste zorg voor thuis te bespreken. “Wij maken de vertaalslag naar de thuissituatie”, legt ze uit. “Daarbij bespreken we onder meer de rol van de specialistisch verpleegkundige van de thuiszorg en de rol van de apotheek. De arts bepaalt de dosering en frequentie van de medicatie. Transferverpleegkundigen buigen zich over vragen als: hoe vaak moet het middel toegediend worden, bestellen we een elektronische pomp of een zelfledigend systeem?” Het recept voor de thuismedicijnen gaat per fax naar de ziekenhuisapotheek van het OLVG, waar zeventig mensen werken. Acht apothekersassistenten van dit

team houden zich, net als Bos, bezig met de bereiding. “Wij controleren de recepten en hoeveelheden, we bereiden en maken de cassettes klaar, zowel voor de patiënten in het ziekenhuis als voor degenen die naar huis gaan. De apotheker controleert alles en zoekt uit hoe het met de vergoedingen zit. Soms adviseren we de voorschrijvende arts een ander middel te kiezen. Bijvoorbeeld als het om medicijnen gaat die maar erg kort houdbaar zijn.” Is de patiënt eenmaal thuis, dan wordt hij verder geholpen door het specialistisch team van de thuiszorg. Vaker thuistherapie “Thuistherapie heeft tegenwoordig de voorkeur. Patiënten vinden het fijner en ze revalideren thuis ook beter”, aldus Bos. Bovendien is het goedkoper dan een ziekenhuisverblijf. Infuustherapie voor thuis kwam ongeveer vijftien jaar geleden op gang. “Vroeger moesten intraveneuze patiënten tijdens de hele toedieningsperiode in het ziekenhuis blijven liggen”, zegt Koerts. “Toen vervolgens de thuistherapie opkwam, moesten de artsen eerst vertrouwen in de deskundigheid van de thuiszorg krijgen. Dat duurde een tijdje, maar tegenwoordig komt infuustherapie thuis voor OLVG-patiënten jaarlijks bijna tweehonderd keer voor.” Infuustherapie is overigens niet voor elke patiënt geschikt. De patiënt of mantelzorger moet goed kunnen handelen in geval van een calamiteit, dus bellen met de thuiszorg als er iets mis is. De transferverpleegkundige informeert de patiënt en de familie daarom eerst uitgebreid hoe alles werkt. Hoe vaak de thuiszorg komt voor toediening, wie de vervolginfusen levert (ziekenhuis of stadsapotheek) en of die worden bezorgd of afgehaald. Transmurale apotheek “Als wij voor meerdere dagen medicijnen leveren, spreken we af wanneer de medicijnen hier afgehaald kunnen worden”, vertelt Bos. Medicijnen bezorgen

Anita Koerts: ‘Vroeger moesten patiënten in het ziekenhuis blijven. Nu komt thuistherapie tweehonderd keer per jaar voor’ gebeurde tot voor kort niet. Maar sinds eind maart van dit jaar is er naast de ziekenhuisapotheek ook een transmurale, poliklinische apotheek in de centrale hal van het OLVG. Zodat patiënten voortaan ook daar hun medicijnen kunnen afhalen, of laten bezorgen. “Het is al met al wel een arbeidsintensief traject voor iedereen”, geven Bos en Koerts volmondig toe. “Elke patiënt is anders en voor iedereen is de juiste afstemming nodig. Zeker omdat er naast de medicijnen ook nog allerlei andere materialen bijkomen, zoals infuuspompen, koelelementen, verband, naalden enzovoorts. Maar het gaat erg goed.” “En het is goed voor de patiënten”, zegt Bos. “We merken dat ze er erg blij mee zijn, dus wij zorgen graag dat ze veilig naar huis kunnen.” l Optima farma

OF 5.indd 11

11

01-05-13 10:40

Onderzoek naar slikproblemen

Tien, vijftien keer slikken voor een tablet weg is A

Netty Roersma

Mensen bij wie het strottenhoofd is veractueel wijderd, samen met de stembanden en het strottenklepje, zijn niet alleen hun eigen vertrouwde stem kwijt, maar hebben ook slikproblemen. Guusta van der Sluijs-Vialle heeft zo’n laryngectomie ondergaan en spreekt nu met een stemprothese. “Meer voorlichting zou helpen.”

gescheiden zijn, is haar keeldoorgang veel kleiner geworden. Daardoor heeft Guusta slikproblemen, en vele stembandlozen met haar. Niet alleen eten is een crime, maar ook het slikken van noodzakelijke medicijnen. En daarover ontbreekt in veel apotheken nog informatie. Ze neemt daarom deel aan een promotieonderzoek naar slikproblemen in het Maastrichts Universitair Medisch Centrum. Ook is Guusta vrijwilliger bij de patiëntenvereniging voor stembandlozen (NSvG). “Met het verlies van mijn stem was ik ook mezelf een beetje kwijtgeraakt. Met het werk voor de vereniging wil ik mijn steentje bijdragen om het leven van medepatiënten gemakkelijker te maken.” De vereniging heeft een landelijk team van voorlichters samengesteld dat nieuwe patiënten gaat voorlichten.

Guusta haalt adem via een opening voor in haar hals. Door met een vinger het filter op haar halsstoma dicht te drukken, wordt lucht vanuit de longen via het spreekventiel naar haar keel gestuurd en kan zij met het bovenste deel van haar slokdarm geluid maken. Maar doordat de luchtpijp en de voedselweg door de operatie van elkaar

Hoesten Guusta: “Veel mensen kunnen bijvoorbeeld geen sla eten, dat krijgen ze echt niet weggeslikt. Bij alles wat je eet of drinkt, moet je nadenken. Je krijgt een enorme hoestbui als er ook maar één druppeltje langs je prothese kruipt. Dat hoesten vind ik zelf geen groot probleem, maar andere

12

OF 5.indd 12

mensen schrikken er erg van. Daardoor ervaar ik het toch als een lastige handicap.” Ook de smaak en de reuk is minder wanneer je gelaryngectomeerd bent, doordat de ademhaling niet meer via de neus en mond gaat. Volgens Guusta is medische voeding meestal geen oplossing. Vooral yoghurtachtige producten hebben de neiging langs de prothese te kruipen en dat veroorzaakt weer hoestprikkels. Ze gebruikt af en toe een codeïnetabletje om de hoestprikkel te dempen. “Ik heb ze voor noodgevallen altijd bij me, dat geeft rust.” Moeilijk praten De aanleiding voor een laryngectomie is meestal kanker in of in de buurt van het strottenhoofd. Zo ook bij Guusta. Na haar operatie heeft ze leren spreken met de stemprothese. “Niemand kan je van tevoren vertellen hoe het is om wakker te worden zonder stem. Mijn man zei vroeger: ‘Mijn vrouw praat nog met een lantaarnpaal’. Als we boodschappen gingen doen, bleef ik altijd wel ergens hangen. Niet kunnen spreken was echt een hel voor me. Twee keer in de week ging ik naar de logopedist. Na drie maanden letters oefenen, was ik eindelijk toe aan

Optima farma

01-05-13 10:40

Actueel

hele zinnetjes. Ik heb me suf geoefend.” Guusta lijkt nu gemakkelijk te spreken, weliswaar klinkt haar stem wat laag en schor, maar ze heeft nog steeds haar Limburgse tongval. “Je hebt wel een goede conditie nodig, want het spreken kost veel energie. Mensen moeten je ook de ruimte geven, in een groep is het bijvoorbeeld lastig om ertussen te komen. En als je geëmotioneerd raakt, kun je niet spreken.” Maagzuurremmer Dat probleem ondervond Guusta al vrij snel in de apotheek. Net als veel stembandlozen slikte ze een maagzuurremmer, maar de nieuwe, grotere capsules (Esome-

prazol Mylan 20 mg) kreeg ze niet weg. Verdrietig en boos tegelijk lukte het haar niet om de apothekersassistent uit te leggen waarom ze die nieuwe tabletten niet ‘net als iedereen’ kon slikken. Uit het veld geslagen vertrok ze maar weer. Guusta kreeg geen informatie over hoe ze haar medicijnen het beste kon innemen, evenmin over het gevaar van granulatie. Door de medicijnen ontstond na verloop van tijd een soort ballon van korrelig weefsel bij haar halsstoma en dat bemoeilijkte het spreken. De granulatie moest in het ziekenhuis verwijderd worden. Uiteindelijk is Guusta overgestapt naar de apotheek waar een vriendin van haar

Guusta van der Sluijs-Vialle

Informatie en advies bij slikproblemen Informatie en advies voor mensen met slikproblemen vind je op www.apotheek.nl in het Thema: moeite met slikken van medicijnen. Daar is onder meer te vinden dat de tabletten in water uiteen mogen vallen of dat de capsules mogen worden opengemaakt, zolang de korreltjes maar heel worden doorgeslikt. Ook belangrijk: één keer of vier keer per dag een tablet, dat maakt veel uit als je moeilijk kunt slikken. Beter één keer een iets dikkere tablet, dan vier keer een normale. Soms kan een andere manier van toedienen de oplossing zijn, maar dat verschilt per persoon. Zoek daarom samen met de cliënt en de voorschrijver naar de beste oplossing.

werkt. “Zij heeft het team uitgelegd wat er met mij aan de hand is. Ook heb ik een brief gekregen van de specialist, waardoor ik aan de balie nu ook geen discussies meer hoef te voeren.” Inmiddels gebruikt ze weer de oude maagzuurremmer, Nexium. De dosering is echter verhoogd naar 40 mg, waardoor ze maar één tablet per dag hoeft te slikken. Nu heeft ze veel minder last van granulatie. “Dat is weliswaar een dikkere pil, maar ik hoef er gelukkig maar één per dag te slikken.” Verder gebruikt ze Euthyrox. “Dat is een klein tabletje, dat krijg ik wel weg.”

'Met het verlies van mijn stem was ik ook mezelf een beetje kwijtgeraakt' Optima farma

OF 5.indd 13

Onderzoek Guusta heeft hoge verwachtingen van het promotieonderzoek. Volgens haar lijkt het erop dat het niet alleen de kleinere doorgang in haar hals is die de slikproblemen veroorzaakt. “Door het hechten is ook een soort vensterbankje ontstaan waarop voedsel, maar ook een tablet blijft liggen. Ik moet wel tien, vijftien keer slikken voor een tablet weg is. En het komt zelfs voor dat ik hem een halfuur later toch opnieuw in mijn mond heb. Een andere manier van hechten kan dat misschien voorkomen.” Aan het eind van dit jaar worden de resultaten verwacht. l Kijk op www.nsvg.nfk.nl voor meer informatie over de patiëntenvereniging NSvG voor stembandlozen.

13

01-05-13 10:41

O p ti ma Far ma CONGRES

Terugblik op een suc

Leerzaam, gezellig, en voor herhaling vatbaar. Dat waren veelgehoorde opmerkingen tijdens het Optima Farma Congres, zaterdag 20 april in de Jaarbeurs in Utrecht. De sprekers over het thema infectieziekten vonden veel gehoor bij het publiek, het toekomstige bestuur van de vereniging Optima Farma werd voorgesteld en in de pauzes was er volop ruimte voor ontmoetingen met collega’s, standbezoek en natuurlijk: een hapje en een drankje.

14

OF 5.indd 14

Optima farma

01-05-13 10:41

succesvolle congresdag

Optima farma

OF 5.indd 15

15

01-05-13 10:41

TOT UW DIENST...

Zo eenvoudig kan innovatie zijn1 Respimat is een effectieve inhalator:

2 D D 1 S E I T A L A H

IN

• Makkelijk coördineren en rustig inhaleren2-4 • Hoge longdepositie1 • Eenvoudig in gebruik5 Wel even ‘SPIRIVA Respimat’ vermelden op uw recept.

Respimat

®

Soft Mist Inhaler TM

www.spiriva.nl/ uploads/r_p.swf

SPIRIVA® was developed by Boehringer Ingelheim. © Boehringer Ingelheim International GmbH. All rights reserved. Meer productinformatie elders in deze uitgave.

OF 5.indd 16 2013-04-17 Adv Respimat A4 - TOT UW DIENST.indd 1

01-05-13 10:41 19-04-13 11:49

13 11:49

Apothekersassistenten gezocht www.apothekersassistentgezocht.nl

Ons profiel De Stichting Apotheek der Haarlemse Ziekenhuizen (SAHZ) fungeert als apotheek voor een aantal zorginstellingen in de regio Kennemerland, waaronder een tweetal

De functie Wegens zwangerschapsverloven zijn wij op zoek naar apothekersassistenten die de komende zomermaanden ons poliklinische team willen komen versterken. Naast het klaarmaken van recepten behoren ook het bijhouden van de actuele voorraden, het verlenen van service aan de balie, het telefonisch adviseren van patiënten en intercollegiale contacten tot de werkzaamheden.

topklinische ziekenhuizen. In totaal levert de SAHZ geneesmiddelen en farmaceutische patiëntenzorg aan ca. 2500 klinische en een groot aantal poliklinische

Uw profiel Wij zoeken een zelfstandige, representatieve en enthousiaste collega. Je bent klantgericht en bent het gezicht en aanspreekpunt van de SAHZ naar de klant. Een diploma apothekersassistent en werkervaring met Aposys zijn een vereiste.

patiënten met ruim 130 medewerkers.

Meer informatie is te vinden op www.sahz.nl

Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Wij bieden Het betreft een tijdelijke aanstelling voor minimaal 24 uur per week, beloning volgens CAO ziekenhuizen. Meer informatie Kijk voor de volledige vacaturetekst, onze andere vacatures en informatieen sollicitatiemogelijkheden op www.apothekersassistentgezocht.nl

ALS JOU IETS OVERKOMT, VERWACHT JE TOCH OOK DAT JE BLOED KRIJGT? Word nu bloeddonor. Je bent nodig. Meld je aan op www.ikgeefbloed.nl

OF 5.indd 17

01-05-13 10:41

‘Pufjes zitten niet in mijn gedachten’

O p ti ma Far ma DOSSIER

Therapietrouw: in de puberteit gaat het vaak mis

P

Martine Boelsma

Ze heeft al astma zo lang ze zich kan herinneren, en ze weet ook niet beter dan dat ze ‘altijd’ medicijnen heeft gebruikt. Hansje Veen (14) vindt het desondanks heel lastig om trouw elke dag te ‘puffen’, zeker nu ze ouder wordt. “Toen ik nog klein was, deden mijn ouders het samen met mij. Sinds ik op de middelbare school zit, doe ik het zelf. De astmaverpleegkundige vindt ook dat ik het zelf moet leren.” Wennen doet het nooit, zegt ze. “Ik doe alles wat ik wil. Maar ik ben best vaak benauwd. Bijvoorbeeld als er katten in de buurt zijn, want daar ben ik allergisch voor. Maar ook als ik naar school heb gefietst, kom ik heel kortademig de klas binnen. Dan duurt het soms een uur voordat het weer beter gaat. Na gym heb ik dat ook. Ik doe er dan lacherig over tegen m’n vriendinnen. Dan zeg ik: oh let maar niet op mij, astma-aanvalletje! Ik wil niet dat ze denken dat het iets heel ergs is. Maar nu ik er zo over praat, denk ik: eigenlijk is het best wel erg.” Het gaat dus niet zo goed momenteel. De oorzaak: Hansje vergeet heel vaak haar

patiënt

18

OF 5.indd 18

Therapietrouw is belangrijk bij astma. Als kinderen in de puberteit komen, gaat het vaak mis. Hansje Veen (14) vindt het ondanks de hulp van haar moeder en de steun van de longverpleegkundige nog steeds lastig. “Die pufjes zitten gewoon nooit in mijn gedachten.” Het verhaal achter de patiënt.

onderhoudsmedicatie te gebruiken. “Ik snap best waarom het moet: door de bruine puf komt er een beschermlaagje in mijn longen. En daardoor worden mijn longen minder gevoelig voor prikkels. Maar dat werkt alleen als ik het volhoud.” Chaos En dat is nu net het punt. “Volwassenen begrijpen denk ik niet hoe lastig het is. Ik heb het heel druk met school en doe ook buiten school nog veel dingen, zoals een musicalgroep, Italiaanse les en gitaarles. Mijn moeder zegt: leg het pufje bij je tandenborstel, dan vergeet je het niet. Maar tijdens het tandenpoetsen zit ik vaak op m’n mobiel te kijken. Dan krijg ik een bericht en ben ik alles om me heen weer vergeten. Bovendien ren ik ’s morgens heen-en-weer tussen mijn slaapkamer en de badkamer. Ik moet mijn haar doen en mijn gezicht en ik weet soms niet wat ik aan moet trekken. Pufjes zitten niet in mijn gedachten. Nooit eigenlijk.” Dat komt vooral omdat ze er niet meteen profijt van heeft. “Mijn haar, mijn kleren, vriendinnen, dat is allemaal meteen belangrijk. De onderhoudsmedicijnen zijn

Optima farma

01-05-13 10:41

De patiënt

‘Als ik in bed lig, vraagt mijn moeder: heb je gepuft? Dan heb ik geen zin om weer uit bed te gaan en zeg ik: já mam’

ook wel belangrijk, maar dat is voor later. En aan later denken vind ik moeilijk. Met huiswerk heb ik daar ook last van. Dat kan ik niet zo goed plannen. En met opruimen ook. Het is vaak een chaos op mijn kamer, doordat ik altijd haast heb en alles op het laatste moment doe.” App En ’s avonds puffen in plaats van ’s ochtends? “Dat heb ik ook geprobeerd. Maar ook dan vergeet ik het vaak. Ik ben ’s avonds zó moe. Soms lig ik al in bed en dan vraagt mijn moeder: heb je gepuft? Dan heb ik geen zin om weer uit bed te gaan en zeg ik: já mam.” Sinds kort gebruikt Hansje een app die haar elke avond een herinnering stuurt dat ze moet puffen. “Dat werkt geloof ik wel, ik heb het al een paar avonden achter elkaar trouw gedaan. Nu moet ik wel oppassen dat ik de herinnering pas wegklik als ik gepuft heb en niet eerder. Het blijft verleidelijk om te denken: ja dág, nu effe niet hoor!”l

Optima farma

OF 5.indd 19

PASPOORT: • Naam: Hansje Veen • Leeftijd: 14 jaar • Aandoening: astma • Medicatie: Qvar aërosol 100 mcg/ dosis eenmaal daags, Airomir autohaler zo nodig, fluticason 50 mcg/dosis neusspray eenmaal daags, tabletten desloratadine 5 mg, eenmaal daags • Medisch hulpmiddel: app Medalert • Bezoek apotheker: “Dat doet mijn moeder, ongeveer eens per twee maanden.”

‘Preken heeft geen zin’ “Therapietrouw bij astmamedicatie is voor iedereen moeilijk”, zegt longverpleegkundige Joke Overweel van het Erasmus MC/ Sophia in Rotterdam. “Het gaat immers om medicatie die je elke dag moet gebruiken, ook als je je goed voelt. Maar bij pubers zien we in de praktijk dat het voor hen extra lastig is. Ze krijgen behoefte aan zelfstandigheid en verzetten zich tegen toezicht van de ouders. Bovendien verandert er heel veel tegelijk in hun leven en hebben ze het hartstikke druk. Tegelijkertijd moet je het kind geleidelijk meer verantwoordelijkheid geven.” Haar advies voor gesprekken met pubers over medicatie: “Richt je in eerste instantie tot het kind zelf in plaats van tot de ouders. Ik neem pubers serieus, vraag naar hun mening en ervaring. Preken heeft geen zin. En alle oplossingen voor hen bedenken, helpt ook niet. Je kunt ze beter uitdagen om zelf oplossingen te bedenken. Hansje heeft bijvoorbeeld bedacht dat een app haar kan helpen. Daar kan ze trots op zijn. Voor haar is dat fijner dan wanneer ze het gevoel heeft dat ze ‘moet’ puffen van een volwassene. Een andere tip: stel kleine, haalbare doelen. Als een kind bijvoorbeeld kortademig is bij gym, kun je voorstellen dat ze vóór de gymles een luchtwegverwijder gebruikt. Dat maakt op korte termijn een groot verschil en dat is bemoedigend. En maak op korte termijn een vervolgafspraak om het effect te bespreken. Maar leg ook uit dat er altijd weer een terugval kan komen bij astma, bijvoorbeeld bij een verkoudheid. Maak samen een plan wat de puber dan kan doen, welke medicijnen er extra genomen moeten worden en hoeveel. Het is jammer als een kind bij een terugval denkt: zie je wel, het helpt toch niks dus ik stop maar weer met de medicijnen.”

'Je kunt pubers beter uitdagen om zelf oplossingen te bedenken'



19

01-05-13 10:41

D

Edwin Bos

Patiënten met een longziekte en zorgverleners moeten regelmatig bij elkaar komen. Dat was Dossier voor het Longfonds – voorheen het Astma Fonds – de aanleiding om in 2010 te starten met Longpunten. Een Longpunt is een groepsbijeenkomst waar patiënten elkaar kunnen ontmoeten en waar zorgverleners aanwezig zijn en informatie geven over bijvoorbeeld medicatie, zuurstof en voeding. Inmiddels zijn er 43 Longpunten, verspreid over het hele land. Per locatie vinden gemiddeld zo’n acht tot tien bijeenkomsten per jaar plaats. Zorgverleners zoals longartsen, apothekers of praktijkondersteuners verzorgen de lezingen. Larissa Exalto, projectleider van Longpunten: “We organiseerden veel bijeenkomsten voor lotgenoten, maar we wilden een setting waarbij zorgverleners voorlichting kunnen geven en patiënten direct vragen kunnen stellen.” Presentatie Volgens Exalto is het heel belangrijk dat patiënten niet alleen kennis hebben over bijvoorbeeld de toediening van inhalatiemedicatie, maar ook ervaringen kunnen uitwisselen. “Een longverpleegkundige of apotheker kan de voorlichting geven, maar een patiënt kan op zo’n moment denken ‘jij weet niet hoe het echt is’. In het contact met andere patiënten speelt dit niet. Een Longpunt begint met een presentatie door bijvoorbeeld een apotheker. Vervolgens vraagt de apotheker de patiënten naar hun ervaringen. Zodoende ontstaat vrij snel een groepsgesprek. “De zorgverleners die meewerken, geven aan dat ze nu veel beter op de hoogte zijn van de problemen waar patiënten in hun dagelijkse leven tegenaan lopen”, aldus Exalto. Volgens apotheker Julian Hupperetz van Apotheek Hupperetz in Weert ontstaan tijdens de discussies in de zaal soms ‘zeer leerzame situaties’. “Ik was in de veronderstelling dat een vernevelaar heel handig is, maar patiënten blijken toch veel moeite te hebben om dit in te bouwen in hun dagelijkse leven. Daarom vind ik de interactie met de patiënt zo belangrijk.” Hupperetz geeft geregeld lezingen tijdens Longpunt Weert, omdat hij op die manier contacten onderhoudt met longpatiënten in de regio. “Verder vind ik dat je als apotheker moet laten zien wat je allemaal kunt doen.” Corticosteroïden Apothekers zijn niet tijdens alle bijeenkomsten van Longpunten aanwezig, maar worden gevraagd voor bijvoorbeeld 20

OF 5.indd 20

O p ti ma Far ma

Longpunt: zorgverleners en patiënten ontmoeten elkaar

DOSSIER

Help longpatiënt zijn ziekte te managen

Bijna driekwart van de longpatiënten gebruikt inhalatiemedicatie niet goed. Bij een van de 43 Longpunten van het Longfonds kunnen ze leren over hun ziekte en ervaringen uitwisselen. Apotheker Julian Hupperetz geeft lezingen over medicatie. “Ik vertel patiënten dat ze zelf hoofdbehandelaar zijn.” Optima farma

01-05-13 10:41

Dossier

s

nt

een presentatie over medicatiegebruik. Onder longpatiënten leven volgens Exalto veel vragen over medicatie. “Maar ook vragen over bijvoorbeeld vervoer van zuurstof naar een vakantiebestemming, het preferentiebeleid en de vergoeding van geneesmiddelen.”

In een groepsgesprek komen

Hupperetz probeert in zijn lezing patiënten meer begrip bij te brengen over de werking van geneesmiddelen en de wijze waarop geneesmiddelen ingrijpen in hun leven. “Sommige patiënten vinden geneesmiddelen allemaal troep. Corticosteroïden vinden ze vaak een beetje eng, ‘omdat het met hormonen te maken heeft’. In een groepsgesprek komen ze vaak gezamenlijk over die angst heen. Dat is mooi om te zien.” Hupperetz wijst patiënten ook op het feit dat ze zelf hoofdbehandelaar zijn. “Patiënten kunnen zelf ‘spelen’ met bepaalde soorten inhalatiemedicatie: met koud weer iets meer of juist wat minder.” Na afloop van een Longpunt melden zich veel patiënten bij Hupperetz voor een gesprek over hun medicatie. Verkeerd gebruik van de inhalatiemedicatie is een veelvoorkomend probleem. Van de longpatiënten gebruikt 70% de inhalatiemedicatie niet goed (zie kader pagina 23).

angst voor corticosteroïden heen

Zorgplannen Volgens Exalto is voor patiënten niet altijd duidelijk tot wie zij zich moeten richten voor een inhalatie-instructie: de apotheker, praktijkondersteuner of longverpleegkundige. “Gelukkig voeren steeds meer zorgverleners individuele zorgplannen in voor deze patiënten. Daardoor weten ze beter bij wie ze voor wat moeten zijn.” Het is van belang dat inhalatie-instructies regelmatig wordt herhaald door verschillende zorgverleners, benadrukt Hupperetz. “Daar wijs ik heel nadrukkelijk op in mijn lezing tijdens het Longpunt.” Veel ouderen zijn te afwachtend, vult Exalto aan. Ze stappen niet zelf naar de apotheek om te vragen om een nieuwe inhalatie-instructie. “We proberen deze patiënten te activeren om die stap toch te zetten.” Zelfmanagement De opkomst tijdens een Longpunt varieert tussen de 25 en ruim honderd longpatiënten. Tijdens het Longpunt in AmsterdamWest van enkele weken geleden waren er zelfs 130 mensen aanwezig. Om vast te stellen of de Longpunten voldoen aan de verwachtingen van patiënten, heeft het Longfonds in 2012 onderzoek gedaan onder bezoekers en zorgverleners: 92% van de bezoekers geeft aan een Optima farma

OF 5.indd 21

patiënten gezamenlijk over hun

volgende keer weer naar een Longpuntbijeenkomst te gaan. Door hun bezoek aan Longpunten hebben de patiënten niet minder gezondheidsklachten. Wel geven de deelnemers aan dat ze zich beter voelen door de adviezen die ze krijgen. Uit onderzoek van vorig jaar door onderzoeksbureau Nivel blijkt dat zelfmanagement voor mensen met astma en COPD nog niet vanzelf gaat. Patiënten zijn wel gemotiveerd, maar weten niet goed hoe ze het moeten aanpakken. Ook om deze reden is het Longfonds gestart met Longpunten. Daarnaast probeert het Longfonds zelfmanagement te bevorderen door het beschikbaar stellen van patiëntenversies van zorgstandaarden en praktische informatie en ervaringen via het ledenblad Longwijzer. Zelfmanagement voor patiënten wordt vaak gezien als een apart onderdeel van de

behandeling, wat volgens Exalto eigenlijk vreemd is. “Elke longpatiënt brengt zelfmanagement dagelijks in de praktijk door te leven met een chronische ziekte. “Bijvoorbeeld de verdeling van energie over de dag, dat is ook een vorm van zelfmanagement.” Apothekers Het Longfonds vraagt apotheekmedewerkers in de omgeving van een Longpunt of ze de longpatiënten in hun apotheek een flyer willen meegeven. “Meestal gaat dat via een longverpleegkundige die een apotheker kent.” Toch zijn apotheken hier niet altijd toe bereid, aldus Exalto. “In hun apotheek hebben ze vaak al heel veel folders, dus dat begrijp ik wel. Maar ik ben heel blij als apotheekmedewerkers een flyer van Longpunt toch willen meegeven na bijvoorbeeld een controle.” 21

01-05-13 10:41

Referenties: 1. Florman S, Alloway R, Kalayoglu M, et al. Transplant Proc. 2005;37(2):1211-1213. 2. Alloway R, Steinberg S, Khalil K, et al. Transplant Proc. 2005;37(2):867-870. 3. Florman S, Alloway R, Kalayoglu M, et al. Transplantation. 2007;83(12):1639-1642. 4. van Hooff JP, Alloway RR, Trunecka P, et al. Clin Transplant 2011: 25: E1–E12 5. SmPC Prograft 6. SmPC Advagraf 7. Handleiding geneesmiddelsubstitutie KNMP/Winap, april 2010 8. Kahan BD, Welsh M, Urbauer DL, et al. J Am Soc Nephrol. 2000;11(6):1122-1131.

Verkorte product informatie Advagraf® Naam van het geneesmiddel: Advagraf 0,5 mg, 1 mg, 3 mg en 5 mg capsules met verlengde afgifte, hard, bevatten respectievelijk 0,5 mg, 1 mg, 3mg en 5 mg tacrolimus (als monohydraat). Indicaties: Profylaxe van transplantaat-afstoting bij volwassen allogene niertransplantaat- of levertransplantaat ontvangers. Behandeling van afstoting van allogene transplantaten bij volwassen patiënten die eerder zonder succes met andere immunosuppressieve geneesmiddelenwerden behandeld Farmacotherapeutische groep: Macrolide immunosuppressief middel, ATC-code: L04A A05. Dosering en wijze van toediening: Advagraf is een eenmaal daagse orale formulering van tacrolimus. Advagraf capsules dienen direct na uitname uit de blisterverpakking te worden ingenomen. De capsules dienen in zijn geheel met vloeistof (bij voorkeur water) te worden ingenomen (liefst in de ochtend) op een lege maag of ten minste 1 uur vóór of 2-3 uur na de maaltijd . Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor tacrolimus of andere macroliden of één of meer van de hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen en voorzorgen bij gebruik: Er zijn medicatiefouten gemeld, waaronder onbedoelde, ongewilde of zonder toezicht uitgevoerde substitutie van tacrolimus formuleringen met directe of verlengde afgifte. Dit heeft geleid tot ernstige ongewenste voorvallen, waaronder transplantaatafstoting, of andere bijwerkingen die mogelijk het gevolg zijn van ofwel onvoldoende ofwel overmatige blootstelling aan tacrolimus. Patiënten dienen op dezelfde formulering van tacrolimus te blijven met het daarmee overeenkomende dagelijkse doseringsregime; wijzigingen in de formulering of het regime dienen uitsluitend plaats te vinden onder scherp toezicht van een transplantatiespecialist. Advagraf wordt niet aanbevolen voor gebruik bij kinderen jonger dan achttien jaar vanwege gelimiteerde gegevens over veiligheid en/of effectiviteit. Gedurende de vroege fase post transplantatie dient controle van de volgende parameters routinematig te worden uitgevoerd: bloeddruk, ECG, neurologische- en visuele status, nuchtere bloedglucosespiegels, bloedwaarden elektrolyten (met name kalium), lever- en nierfunctietesten, hematologische parameters, bloedstollingsbepalingen en plasma-eiwitbepalingen. Fytotherapeutica die Sint Janskruid (Hypericum perforatum) bevatten dienen gedurende therapie met Advagraf te worden vermeden.. Gecombineerde toediening van ciclosporine en tacrolimus dient te worden vermeden en voorzichtigheid is geboden bij toediening van tacrolimus aan patiënten die voorheen met ciclosporine zijn behandeld. Het gebruik van grote hoeveelheden kalium of van kaliumsparende diuretica dient te worden vermeden. Bepaalde combinaties van tacrolimus met geneesmiddelen waarvan nefrotoxische of neurotoxische effecten bekend zijn kunnen het risico van deze effecten versterken. Immunosuppressiva kunnen effect hebben op de reactie op vaccinatie, en vaccinatie gedurende gebruik van tacrolimus kan minder effectief blijken. Het gebruik van levende, verzwakte vaccins dient te worden vermeden. Omdat de bloedspiegels van tacrolimus aanzienlijk kunnen veranderen tijdens episoden van diarree wordt extra monitoren van de tacrolimus concentratie aangeraden tijdens episoden van diarree. Risicopatiënten op ventriculaire- en septumhypertrofie die een substantieel hogere dosis immunosuppressiva krijgen, dienen regelmatig gemonitord te worden. Indien zich afwijkingen voordoen, dient dosisverlaging van Advagraf of overschakeling op een ander immunosuppressivum te worden overwogen. Tacrolimus kan het QT interval verlengen maar substantieel bewijs dat Torsades de Pointes veroorzaakt kan worden ontbreekt. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met de diagnose, of verdenking op congenitaal verlengd QT-syndroom. Er is melding gemaakt van de ontwikkeling van EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Een combinatie van immunosuppressiva, zoals het gelijktijdig geven van antilymfocytische antilichamen, verhoogt het risico op EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen. Bij EBV-virus capside antigen (VCA)-negatieve patiënten is melding gemaakt van een verhoogd risico op het ontwikkelen van lymfoproliferatieve afwijkingen. Daarom dient bij deze patiëntengroep de EBVVCA serologie bekend te zijn voordat de Advagraf behandeling wordt gestart. Tijdens de behandeling wordt het nauwkeurig volgen met EBV-PCR aangeraden. Zoals met andere immunosuppressiva dient, met het oog op potentiële risico’s op maligne veranderingen van de huid, blootstelling aan zon- en UV-licht beperkt te blijven door beschermende kleding te dragen en door zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Zoals bij andere potente immunosuppressieve middelen is het risico op secundaire kanker onbekend. Patiënten die behandeld worden met immunosuppressiva, waaronder Advagraf, hebben een verhoogd risico op opportunistische infecties (viraal, bacterieel, fungaal en protozoaal). Hieronder vallen BK-virus geassocieerde nefropathie en JC-virus geassocieerde progressieve multifocale leuko-encefalopathie (PML). Bij patiënten die behandeld zijn met tacrolimus is melding gemaakt van de ontwikkeling van posterior reversibel encefalopathy syndroom (PRES). Indien patiënten die tacrolimus gebruiken symptonen hebben die mogelijk duiden op PRES, dient een radiologisch onderzoek uitgevoerd te worden. Er is beperkte ervaring bij non-blanke personen en patiënten met een verhoogd immunologisch risico. Capsules bevatten lactose. De printinkt gebruikt voor opdruk van de Advagraf capsules bevat soja lecithine. Interacties: Tacrolimus wordt gemetaboliseerd via CYP3A4 in de lever en in de darmwand. Zie de complete SPC tekst voor een overzicht van geneesmiddelen waarmee een interactie bestaat. Zwangerschap, borstvoeding en vruchtbaarheid: Tacrolimus kan worden overwogen bij zwangere vrouwen indien er geen veiliger alternatief beschikbaar is. Zie volledige SPC tekst voor verdere toelichting. Bijwerkingen: Veel van de hieronder weergegeven bijwerkingen zijn reversibel en/of reageren op dosisverlaging. Volgende bijwerkingen deden zich vaak (≥ 1/100 tot < 1/10) tot zeer vaak (≥ 1/10) voor (zie de volledige SPC tekst voor de bijwerkingen met incidentie soms; zelden; zeer zelden, niet bekend). Zeer vaak: hoofdpijn, tremor, diarree, misselijkheid, nierfunctiestoornissen, diabetes mellitus, hyperglycemie, hyperkaliemie, hypertensie, abnormale resultaten leverfunctie test, slapeloosheid. Vaak: ischemische coronaire arterie aandoeningen, tachycardie, anemie, thrombocytopenie, leukopenie, afwijkende rode bloedcel analyse, leukocytose, zenuwstelselaandoeningen, convulsies, verminderd bewustzijn, perifere neuropathie, duizeligheid, sensibiliteit- en gevoelsstoornissen, verminderd vermogen tot schrijven, oogaandoeningen, wazig zien, fotofobie, oorsuizen, parenchymale long afwijkingen, dyspnoe, pleurale effusie, hoesten,faryngitis,neusverstopping en ontstekingen, maagdarm klachten, braken, gastrointestinale en abdominale pijn, ontstekingsreacties van het maagdarmstelsel, gastrointestinale bloedingen, gastrointestinale ulceratie en perforatie, ascites, stomatitis en zweervorming, constipatie, tekenen en symptomen van slechte spijsvertering, flatulentie, opzwelling en vergroting, zachte ontlasting, nierfalen, acuut nierfalen, toxische nefropathie, tubulair necrose, problemen met urineren, oligurie, blaas en urethra symptomen, uitslag, pruritis, alopecia, acne, toenemend zweten, gewrichtspijn, rugpijn, spierkrampen, pijn in de ledematen, anorexia, metabole acidosis, andere stoornissen in de electrolythuishouding, hyponatremie, hypervolemie, hyperuricemie, hypomagnesemie, hypokaliemie, hypocalciemie, verminderde eetlust, hypercholesterolemie, hyperlipdemie, hypertriglyceridemie, hypofosfatemie, primaire transplantaat dysfunctie, thromboembolische en ischemische voorvallen, vasculair hypotensieve aandoeningen, bloedingen, perifeer vasculaire aandoeningen, koorts, pijn en onbehagen, asthenie, oedeem, verstoorde gewaarwording van de lichaamstemperatuur, verhoogd alkalische fosfatase in het bloed, gewichts toename, galgang aandoeningen, hepatocellulaire schade en hepatitis, galstuwing en geelzucht, verwardheid en desoriëntatie, depressie, symptomen van angst, hallucinaties, geestelijke gestoordheid, depressieve gevoelens, stemmings-afwijkingen en stemmingswisselingen, nachtmerries. Neoplasmata, benigne, maligne en niet-gespecificeerd Patiënten die immunosuppressieve therapie ondergaan lopen een verhoogd risico op maligniteiten. Zowel benigne als maligne neoplasmata, inclusief EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen en huidmaligniteiten zijn gerapporteerd. Afleveringstatus UR Inschrijving Advagraf 0,5 mg capsules (EU/1/07/387/002); Advagraf 1 mg capsules (EU/1/07/387/004); Advagraf 3 mg capsules (EU/1/07/387/012); Advagraf 5 mg capsules (EU/1/07/387/008). Vergoeding Advagraf wordt volledig vergoed; voor prijzen zie G-standaard. Volledige productinformatie is op aanvraag verkrijgbaar bij: Astellas Pharma B.V. Sylviusweg 62, 2333 BE Leiden. PO Box 344, 2300 AH Leiden. Tel: +31(0)71 545 57 45. Fax: +31(0)71 545 58 00. Datum: November 2011 Verkorte product informatie Prograft® Samenstelling: Capsules met 0,5 mg, 1 mg en 5 mg tacrolimus, concentraat voor infusie met 5 mg tacrolimus per ml. Indicaties: profylaxe van transplantaat afstoting bij allogene lever, nier of hart transplaat ontvangers. Behandeling van afstoting van allogene transplantaten die eerder zonder succes met andere immunosuppressieve geneesmiddelen werd behandeld. Contra-indicaties: Overgevoeligheid voor tacrolimus of andere macroliden of één der hulpstoffen. Bijzondere waarschuwingen: Gedurende de vroege fase post transplantatie dient controle van de volgende parameters routinematig te worden uitgevoerd: bloeddruk, ECG, neurologische- en visuele status, nuchtere bloedglucoseconcentraties, bloedwaarden elektrolyten (in het bijzonder kalium), lever- en nierfunctietesten, hematologische parameters, bloedstollingsbepalingen en plasma-eiwitbepalingen. Indien klinisch relevante afwijkingen van deze parameters worden waargenomen, dient aanpassing van het immunosuppressieve regiem te worden overwogen. Tijdens episodes van diaree dienen de tacrolimus bloedspiegels te worden gemonitord. Fytotherapeutica die Sint Janskruid (Hypericum perforatum) bevatten of andere fytotherapeutica dienen gedurende therapie met Prograft te worden vermeden Ventriculaire- en septumhypertrofie zijn in zeldzame gevallen waargenomen. Het merendeel was reversibel en betrof doorgaans kinderen met tacrolimus bloeddalconcentraties die veel hoger waren dan de maximale aanbevolen waarden. Tacrolimus kan het QT interval verlengen, bewijs voor het veroorzaken van Torsades de Pointes ontbreekt. Voorzichtigheid is geboden bij patiënten met de diagnose, of verdenking op congenitaal verlengd QT syndroom. Er zijn meldingen van de ontwikkeling van Epstein-Barr virus (EBV) gerelateerde lymfoproliferatieve ziekten bij met Prograft behandelde patiënten. Patiënten overgezet naar Prograft dienen geen gelijktijdige antilymfocyten behandeling te ondergaan. Van zeer jonge (< 2 jaar) EBV-VCA- negatieve kinderen is gerapporteerd dat zij een groter risico op de ontwikkeling van een lymfoproliferatieve ziekte lopen. Daarom dient in deze patiëntengroep de status van de EBV-VCA serologie te worden vastgesteld alvorens met de Prograft behandeling te beginnen. Zorgvuldige monitoring met behulp van EBV-PCR gedurende de therapie wordt aanbevolen. Een positieve EBV-PCR kan gedurende maanden aanwezig zijn maar hoeft niet persé een indicatie van een lymfoproliferatieve ziekte of lymfoom te zijn. Blootstelling aan zon- en UV-licht dient beperkt te blijven door beschermende kleding te dragen en door zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Prograft bevat lactose. Extra voorzichtigheid dient te worden betracht bij patiënten met zeldzame erfelijke aandoeningen als galactoseintolerantie, Lapp-lactase-deficiëntie of glucosegalactose-malabsorptie. Interacties: Tacrolimus wordt gemetaboliseerd via CYP3A4. Zie de complete SPC tekst voor een overzicht van geneesmiddelen waarmee een interactie bestaat. Zwangerschap en borstvoeding: Tacrolimus kan de placenta kan passeren. Prograft behandelde patiënten dienen geen borstvoeding te geven. Zie volledige SPC tekst voor verdere toelichting. Beïnvloeding van de rijvaardigheid en het vermogen om machines te bedienen: Tacrolimus kan visuele en neurologische stoornissen veroorzaken. Dit effect kan worden versterkt in combinatie met alcohol. Bijwerkingen: Immunosuppressie verhoogt de kans op infecties en kan het verloop van reeds bestaande infecties verergeren. Bovendien wordt het risico op maligniteiten verhoogd. Zowel benigne als maligne neoplasmata, inclusief EBV-geassocieerde lymfoproliferatieve afwijkingen en huidmaligniteiten zijn in verband met tacrolimustherapie gerapporteerd. Een aantal bijwerkingen is dosisafhankelijk en reageert op dosisreductie. Volgende bijwerkingen deden zich vaak tot zeer vaak voor (zie voor de bijweringen met incidentie soms, zelden, zeer zelden en niet bekend de geregistreerde 1B-1 tekst).. Zeer vaak: hyperglycemie, diabetes mellitus, hyperkaliemie, slapeloosheid, tremor, hoofdpijn, hypertensie, diarree, misselijkheid, nierfunctiestoornissen Vaak: anemie, leukopenie, thrombocytopenie, leukocytose, afwijkende rode bloedcel analyse, hypomagnesemie, hypofosfatemie, hypokaliemie, hypocalciemie, hyponatremie, hypervolemie, hyperuricemie, verminderde eetlust, anorexia, metabole acidosis, hyperlipidemie, hypercholesterolemie, hypertriglyceridemie, andere stoornissen in de electrolythuishouding, symptomen van angst, verwardheid en desoriëntatie, depressie, depressieve gevoelens, stemmingsafwijkingen en stemmingswisselingen, nachtmerries, hallucinaties, geestelijke gestoordheid, convulsies, verminderd bewustzijn, sensibiliteit- en gevoelsstoornissen, perifere neuropathie, duizeligheid, verminderd vermogen tot schrijven, zenuwstelselaandoeningen, wazig zien, fotofobie, oogaandoeningen, oorsuizen, ischemische coronaire arterie aandoeningen, tachycardia, bloedingen, thromboembolische en ischemische voorvallen, perifeer vasculaire, dyspnoe, parenchymale long afwijkingen, pleurale effusie, faryngitis, hoesten, neusverstopping en ontstekingen, ontstekingsreacties van het maagdarmstelsel, gastrointestinale ulceratie en perforatie, gastrointestinale bloedingen, stomatitis en zweervorming, ascites, braken, gastrointestinale en abdominale pijn, tekenen en symptomen van slechte spijsvertering, constipatie, flatulentie, opzwelling en vergroting, zachte ontlasting, maagdarm klachten, lever enzym en functie afwijkingen, galstuwing en geelzucht, hepatocellulaire schade en hepatitis, galgangontsteking, pruritis, uitslag, alopecia, acne, toenemend zweten, gewrichtspijn, spierkrampen, pijn in de ledematen, rugpijn, nierfalen, acuut nierfalen, oligurie, tubulair necrose, toxische nefropathie, problemen met urineren, blaas en urethra symptomen, asthenie, koorts, oedeem, pijn en onbehagen, verhoogd alkalische fosfatase in het bloed, gewichts toename, verstoorde gewaarwording van de lichaamstemperatuur, primaire transplantaat dysfunctie. Inschrijving: Prograft 0,5 mg capsules (RVG 22236); Prograft 1 mg capsules (RVG 18107); Prograft 5 mg capsules (RVG 18108); Prograft infusieconcentraat 5 mg/ml (RVG 18109). Vergoeding: Prograft wordt volledig vergoed, voor prijzen zie G-standaard. Volledige productinformatie is op aanvraag verkrijgbaar bij: Astellas Pharma B.V. Sylviusweg 62, 2333 BE Leiden. PO Box 344, 2300 AH Leiden. Tel: +31(0)71 545 57 45. Fax: +31(0)71 545 58 00. Datum: Oktober 2011

OF 5.indd 22

01-05-13 10:41

Dossier Het bereiken van nieuwe mensen is een belangrijk doel van het Longfonds. In Nederland wonen ruim een miljoen mensen met een longziekte, zoals astma, COPD of een zeldzame longziekte. “De mensen die naar een Longpunt komen, zijn al gemotiveerd. We willen juist de mensen bereiken die nog te weinig betrokken zijn bij hun ziekte.” Het Longfonds is heel blij met de inzet van de vele apotheken bij de Longpunten, maar zou graag nog meer apothekers verwelkomen die een presentatie willen geven. Maar Hupperetz stelt dat het apotheekteam op verschillende manieren longpatiënten kan voorlichten. “Bijvoorbeeld ook door zelf een avond te organiseren.” Zorgverleners die Longpunten willen ondersteunen kunnen een e-mail sturen naar: [email protected] of bellen met 0334341212.

70% patiënten gebruikt inhalatiemedicatie niet goed Binnen vijf jaar moet het aantal ziekenhuisopnamen door longziekten met 25% omlaag. Ook moet het aantal doden door astma en COPD met 10% verminderd zijn. Dat zijn twee van de doelstellingen uit het Nationaal Actieprogramma Chronische Longziekten van de Long Alliantie Nederland (LAN), een samenwerking van partijen die zich inzetten voor longzorg. Om deze twee doelstellingen te bereiken, moet volgens deze alliantie onder meer beter volgens de richtlijnen en protocollen worden gewerkt. Ook de communicatie met het ziekenhuis bij ontslag kan veel beter. Aan het geneesmiddelengebruik van longpatiënten kan nog veel verbeteren. 70% van de patiënten gebruikt de inhalatiemedicatie niet goed. Ook wordt veel gewisseld voordat het juiste middel voor de individuele patiënt gevonden is. Volgens apotheker Marnix Westein van de KNMP is op het gebied van effectieve en efficiënte toediening van inhalatiemedicatie nog ‘enorm veel winst te boeken’. Voor de inhalatie-instructie zou het ook goed zijn als apothekers, apotheekmedewerkers, praktijkondersteuners en longverpleegkundigen beter samenwerken en hun werk op elkaar afstemmen. Andere doelstellingen uit het actieprogramma van LAN zijn: 15% minder verloren arbeidsdagen door astma en COPD en 25% minder kinderen onder de 18 die gaan roken. Alle longziekten bij elkaar kosten de maatschappij jaarlijks € 2,6 miljard.

‘We willen juist de mensen bereiken die nog te weinig betrokken zijn bij hun ziekte’

Optima farma

OF 5.indd 23

23

01-05-13 10:41

Update

Apotheek.nl voor patiënt én apotheek



Praktische en begrijpelijke informatie maakt website populair Apotheek.nl is dé website met betrouwbare geneesmiddelinformatie voor patiënten. Maar de site is er ook voor jou. Je kunt hem gebruiken aan de balie. Er staan bijvoorbeeld handige instructiefilmpjes voor verschillende toedieningsvormen van medicijnen op. Nike Everaarts

Wat vind je op apotheek.nl? • Medicijnteksten: informatie over meer dan 1000 werkzame stoffen, geschreven door apothekers van het Geneesmiddel Informatie Centrum (GIC) van de KNMP. Je kunt er informatie vinden die niet in de bijsluiter staat. • Klachten & ziektes: teksten over ongeveer 250 aandoeningen, geschreven door het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Zelfzorgklachten zijn beschreven door het GIC. • Instructiefilmpjes: voor inhaleren, innemen van capsules en tabletten, oogdruppelen, inbrengen van zetpil of klysma en bloedsuiker meten. Binnenkort ook over oog- druppelen bij kinderen. • Thema’s over uiteenlopende onder werpen zoals de dienstverlening van de apotheek, vergoeding van medicij- nen, veelvoorkomende aandoenin gen, verkeersdeelname en vitami nes. Elke maand krijgt een thema extra aandacht op de openings pagina, waarbij rekening wordt gehouden met actualiteit en seizoenen. De informatie is makkelijk te lezen en te begrijpen. En het is praktisch. Er staat 24

OF 5.indd 24

bijvoorbeeld niet alleen een opsomming van bijwerkingen of interacties, maar ook wat je kunt doen om dit te voorkomen of wanneer je contact moet opnemen met een apotheker of huisarts. De instructiefilmpjes vergemakkelijken en verbeteren de inname van de medicijnen. Er zijn bepaalde thema’s die informatie geven over wat er in de apotheek allemaal gedaan wordt, ook is er informatie over vergoedingen. Dat zijn zaken die veel tijd kosten om aan de balie uit te leggen en die de patiënt thuis in alle rust kan lezen. Genoeg redenen dus om patiënten te wijzen op apotheek.nl. Instructiefilmpjes Met de instructiefilmpjes kun je samen met de patiënt nagaan of de manier waarop hij het medicijn gebruikt, verbe-

terd kan worden. Dit kan je het zoeken naar andere oplossingen besparen. Veel patiënten hebben bijvoorbeeld moeite met het innemen van een tablet. Het filmpje laat zien hoe je dit kunt doen zonder dat de tablet in je keel blijft steken. Als de patiënt het thuis niet meer precies weet, kan hij zelf nog eens op apotheek.nl kijken. Abonnement Het abonnement op 'Apotheek.nl teksten' houdt in dat de informatie uit de rubrieken Medicijnen, Klachten en ziektes en Thema’s op de eigen apotheekwebsite geplaatst kan worden. Het abonnement valt onder de zakelijke contributie. Wil jouw apotheek gebruikmaken van de teksten? Stuur dan een mail naar [email protected].

Wist je dat.. • apotheek.nl in 2012 bijna 12 miljoen bezoeken heeft gehad? • het aantal bezoeken op apotheek.nl blijft stijgen? • apotheek.nl in het laatste kwartaal van 2012 bijna 40.000 bezoeken per dag had? • uit een onderzoek onder bezoekers in 2012 bleek dat 91% van de bezoekers tevreden is over apotheek.nl en dat bezoekers een gemiddeld rapportcijfer van 7,8 gaven? • naar aanleiding van dit onderzoek op apotheek.nl een aantal vernieuwingen is ingevoerd die informatie gemakkelijker vindbaar maakt? • alle apotheken met een zakelijke contributie bij de KNMP, apotheek.nl-teksten gratis op hun eigen website mogen plaatsen?

Optima farma

01-05-13 10:41

Verenigingsnieuws

O p ti ma Far ma

Geslaagd Optima Farma Congres 2013

Optima Farma Voor vragen over je beroep of de vereniging Optima Farma kun je contact opnemen met Margo Briejer, ambtelijk secretaris. KNMP – Optima Farma t.a.v. Margo Briejer Postbus 13166 2500 ED Den Haag telefoon: 070 373 72 15 e-mail: [email protected]

Agenda Woensdag 5 juni, vrijdag 7 juni en zaterdag 8 juni Vogel vriendinnendagen Voor meer informatie en het aanmeldformulier: www.avogel.nl/vriendinnendagen

Het was zaterdag 20 april opnieuw een geslaagd congres, met twee interessante lezingen over antibiotica en diverse parallelsessies. Dit jaar was het congres voor het eerst in het voorjaar en gezien de vele positieve reacties die we hebben gekregen was dat een goede keuze. Uiteraard hopen we volgende keer nog weer meer collega’s te ontmoeten en te spreken. De datum van het congres in 2014 is nog niet bekend, maar zodra we meer weten laten we het jullie zo snel mogelijk horen. Het bestuur van de beroepsvereniging Optima Farma heeft intussen ook niet stil gezeten en is de afgelopen tijd druk bezig geweest de beroepsvereniging Optima Farma sterker en ook met (nog) meer inhoud neer te zetten. Denk hierbij bijvoorbeeld maar eens aan het gesprek met de commissie Rinnooy Kan waarbij we de apothekersassistenten goed hebben kunnen vertegenwoordigen. En verder, ook mede dankzij de samenwerking met de KNMP, kunnen we de beroepsvereniging nog verder professionaliseren. Op het congres zijn ook de toekomstige nieuwe bestuursleden voorgesteld (zie foto: Jose van Engelen, Marian Ottens, Sharda Jhanjhan en Trudy van Geffen). En net als bij de NVFZ is onze beroepsvereniging aan verandering onderhevig. Optima Farma gaat nu een overgangsfase in waarbij het nu nog zittende bestuur zaken zal afronden en zich gaat bezighouden met het inwerken van de nieuwe toekomstige bestuursleden. De nieuwe mensen gaan zich bezighouden met alles rondom de inhoud van het vak en met alle veranderingen die daarbij gaande zijn. Zij zullen bijvoorbeeld nieuwe contacten leggen met aanpalende beroepsverenigingen zoals die van de doktersassistenten, want ook in die tak van de gezondheidszorg is van alles aan de hand. Natuurlijk wordt er ook gekeken naar waar Optima Farma als beroepsvereniging naartoe wil en hoe wij de toekomst van het apotheekteam zien. Ook kijken wij naar welke activiteiten wij nog meer kunnen ontplooien om jullie te ondersteunen in jullie werkzaamheden. Ook belangrijk, zeker gezien alle ontwikkelingen en veranderingen die in de farmacie en gezondheidszorg gaande zijn. Al met al staat ons de komende tijd weer een drukke en spannende tijd te wachten zowel voor jullie allen in de apotheek als bij de beroepsvereniging zelf. We houden jullie op de hoogte!

De VAZ heet voortaan NVFZ Tijdens het symposium op zaterdag 23 maart is de nieuwe naam bekendgemaakt van de Vereniging voor apothekersassistenten in ziekenhuizen (VAZ): de Nederlandse Vereniging voor Farmaciemedewerkers in Ziekenhuizen (NFVZ). Deze vereniging behartigt de belangen van alle medewerkers in ziekenhuizen. Hierbij moet worden gedacht aan belangen van apothekersassistenten, farmaceutische medewerkers, farmaceutische consulenten, logistieke medewerkers en analisten werkzaam in de ziekenhuisapotheek. Daarbuiten signaleert de NVFZ knelpunten en speelt in op nieuwe ontwikkelingen. Zij dient als vraagbaak en onderhoudt contacten met

Optima farma

OF 5.indd 25

vakorganisatie en de politiek. Zo kan bijvoorbeeld indirect invloed worden uitgeoefend op de CAO-onderhandelingen en de beroepsinhoud. Daarnaast onderhoudt de vereniging intensief contact met samenwerkende zorgpartners, openbare apotheken, poliklinische apotheken, Optima Farma en de NVZA (Nederlandse vereniging voor ziekenhuisapothekers). De NFVZ is ook de beroepsvereniging waar kennis, ervaringen en vakinformatie uitgewisseld kunnen worden via symposia, diverse bijeenkomsten en de website. Voor meer informatie kijk op de website www.nvfz.nl

25

01-05-13 10:41

Dit beeld is opgebouwd uit 6.989 sigaretten. Daar doe je ongeveer een jaar mee*. Voor hetzelfde geld wordt Mr. Choo je nieuwe beste vriend. Wat loop jij mis? *bij 20 sigaretten per dag

Stivoro_190x133mm_AW.indd 3

OF 5.indd 26

Stop vandaag nog met roken! Ga naar www.stoppenwatkiesjij.nl

15/03/2012 16:44

01-05-13 10:41

OF 5.indd 27

01-05-13 10:41

Gloup slik weg!

®

Pillen slikken lastig? Niet met Gloup ! ®

Gloup® is een universele gel die helpt bij het doorslikken van vaste geneesmiddelen • Leg de pil op een lepel • Knijp wat Gloup® over de pil heen • Slik alles in één keer door Wilt u meer informatie? Kijk dan op www.gloup.nl.

OF 5.indd 28 23818_Gloup_Adv_A4_v2.indd 1

01-05-13 10:41 28-03-13 15:13