Reisgids Eifel. Update: 2012 Euroreizen.be

Reisgids Eifel

Update: 2012 Euroreizen.be

Reisgids Eifel Een weekendje weg in de Eifel De Eifel in Duitsland is ideaal voor een korte vakantie. Het is kortbij, er is groen, er zijn veel toeristische voorzieningen, de meeste steden zijn niet overspoeld door toeristen, er is cultuur en je kan genieten van een rood wijntje in de Ahrvallei. Steden zoals Aken, Monschau, Altenahr en Bad Münstereifel klinken je wellicht bekend in de oren. Dit zijn dan ook de grote toeristische trekpleisters. Maar er is meer in de Eifel. Hellenthal is een groot wildpark met roofvogels, gelegen in de bossen en vrij rustig. Een attractie voor jong en oud is de 'Erlebniswelt am Nürburgring', een combinatie van automuseum, interactieve tentoonstellingen en simulatoren die je nergens elders vindt. Wist je dat de Eifel vroeger vulkanen had? De restanten zijn nog duidelijk te zien in de Vulkaaneifel met steden als Daun en Gerolstein. Deze laatste doet je waarschijnlijk denken aan dat bruisende bronwater? Ook Appolinaris is van de Eifel en dat zijn niet de enige bronnen. Bad Münstereifel is het kuuroord bij uitstek met vijf geneeskrachtige bronnen. In deze reisgids hebben we ook nog aandacht voor de stad Aken, net op de rand van de Eifel maar te belangrijk om links te laten liggen. We verkennen Aken met een wandelroute net zoals Monschau. Je verkent de Noordeifel in een 3-daagse autoroute.

Inhoud van deze reisgids van de Eifel              

Autoroute Noord-Eifel Monschau stadswandeling Schleiden, Blankenheim en Nurburgring Maria Laach en de Ahrvallei Bad Münstereifel en de Rurstausee Aken stadswandeling Autoroute Vulkaaneifel Wandeling Eishöhlen Wandeling Vulkaan Kalem Wandeling Gerolsteiner vulkaanlandschap Wandeling 3 meren Praktische informatie Taaltips Nederlands – Duits Nota’s, disclaimer

2

3 4 9 10 11 13 18 21 23 27 34 42 43 44

Euroreizen.be, de complete reisvoorbereiding © AT-Europe bvba

Reisgids Eifel Autoroute Noord-Eifel Deze 3-daagse door de Eifel brengt je langs alle bezienswaardigheden van het noorden van de Eifelstreek. Start en einde is voorzien in Monschau, de mooiste stad van de Eifel. Wil je een mooie wandeling maken in Monschau dan vind je de stadswandelroute op het einde van dit dossiertje. Verder bezoek je tijdens deze rondrit nog talrijke andere stadjes, een wildpark, een grote abdij, twee grote meren, een autocircuit en uiteraard wijngaarden met mogelijkheid om te degusteren. Je merkt het al dat het aanbod aan activiteiten zeer divers is en er keuzes zullen moeten gemaakt worden.

Dag 1: van Monschau naar Nürburg Vandaag is een zeer gevulde dag. Kom je van Eupen dan is Monschau de eerste Duitse stad over de grens. Meteen het startpunt en zeker en vast een hoogtepunt op deze driedaagse doorheen het noorden van de Eifel. Voorzie minstens 2 uur in Monschau, dus de ganse voormiddag. Er zijn daar ook eetgelegenheden voldoende voor een hapje of een lekkere lunch. Heb je tijd tekort vandaag dan kan je Monschau ook naar de laatste dag verplaatsen. In de namiddag rij je dan via Schleiden en de prachtige hagen naar Blankenheim. Heb je interesse voor de natuur en zeker leuk voor de kinderen dan wijk je in Schleiden even af van de route om naar het wildpark van Hellenthal te rijden. Blankenheim is eerder een rustig stadje met een museum, een burcht en de bron van de Ahr. Wil je liever wat actie dan is het eindpunt van de eerste dag zeker interessant: de Nürburgring. Monschau Monschau is ontstaan in 1205 toen in de buurt een nonnenklooster werd gesticht. Om dit klooster te beschermen werd in 1217 een burcht gebouwd. Hierrond rees een dorpje uit de grond. In 1366 werd het een stad. De textielnijverheid maakte dankbaar gebruik van het schone water van de Laufenbach en de Rur. Zo kwam een zekere Scheibler in de 18de eeuw naar Monschau en bracht nieuwe technieken aan voor een betere textielproductie. Monschau werd dé textielstad en had klanten over de ganse wereld. Met het fortuin dat Scheibler hiermee verdiende heeft hij het Rote Haus gebouwd. Hierin is nu het Scheiblermuseum gevestigd. Naast het Rote Haus heb je een protestantse kerk uit 1787. De protestanten werden in de 18de eeuw verdreven uit Aken en velen zijn gevlucht naar Monschau. Pas in 1787 kregen ze toestemming om een protestantse kerk te bouwen. De burcht is onopvallend als je in het centrum wandelt. In deze 13de eeuwse is nu een jeugdherberg gevestigd. Op de markt heb je dan de prachtige vakwerkhuizen naast het water.

3


Reisgids Eifel De charme van Monschau ontdekken Met deze korte wandeling kom je langs alle bezienswaardigheden van Monschau. Maar we hebben ook bijzondere aandacht voor de uitzichtspunten dat het stadje rijk is. Je zal langs talrijke romantische plekjes komen. Halfweg de wandelroute kan je genieten van een mooi terrasje met het kabbelende riviertje als achtergrondgeluid. Monschau is gebouwd tegen de oevers van de rivier de Laufenbach en daardoor zijn er nogal wat trappen of hellingen te doen. Daarom zijn kinderwagens of rolstoelen op bepaalde trajecten tijdens de wandeling niet mogelijk. > Afstand: 2 km > Vertrek en einde : Laufenstrasse, Monschau (komende van Eupen aan het rond punt de stad naar beneden rijden). Monschau heeft twee parkeerterreinen en ook twee mogelijkheden om de stad binnen te wandelen. Wij kozen voor deze wandeling het kleine parkeergebouw in de Laufenstrasse. Je kan ook in die straat parkeren of op een kleine parkeerplaats. Aan de andere kant van de stad is er ook een parking (aan de glasblazerij, punt C op de kaart), van daaruit kan je ook inpikken op de wandeling. > Aard: stadswandeling > Wegdek: verharde wegen > Reliëf: hellingen en trappen komen veelvuldig voor > Toegankelijk voor rolwagens: neen > Bewegwijzering: geen

> Legende: = wegwijzer = bezienswaardigheid

4


Reisgids Eifel ROUTEBESCHRIJVING STADSWANDELROUTE MONSCHAU

We vertrekken aan het parkeergebouw in de Laufenstrasse. Vanaf dit punt is er nog alleen lokaal verkeer toegelaten en zal je merken dat de toeristen meer op de rijbaan wandelen dan langs het te smalle voetpad. Wandel het centrum binnen tot aan het Rote Haus. Het Rote Haus Monschau is ontstaan in 1205 toen in de buurt een nonnenklooster werd gesticht. Om dit klooster te beschermen werd in 1217 een burcht gebouwd. Hierrond rees een dorpje uit de grond. In 1366 werd het een stad. De textielnijverheid maakte dankbaar gebruik van het schone water van de Laufenbach en de Rur. Zo kwam een zekere Scheibler in de 18de eeuw naar Monschau en bracht nieuwe technieken aan voor een betere textielproductie. Monschau werd dé textielstad en had klanten over de ganse wereld. Met het fortuin dat Scheibler hiermee verdiende heeft hij het Rote Haus gebouwd. Hierin is nu het Scheiblermuseum gevestigd. Als je het museum binnenkomt merk je al meteen de prachtige trap op. In dit museum zie je hoe de familie leefde en hoe de laken werd vervaardigd en verkocht. Het Haus Troistorff In de Laufenstrasse (huisnummer 18) dichtbij het Rote Haus zal je een lichtgroen huis zien dat meer luxe uitstraalt dan de anderen. Het was ook eigendom van een lakenfabrikant. Protestantse kerk Naast het Rote Haus heb je een protestantse kerk uit 1787. De protestanten werden in de 18de eeuw verdreven uit Aken en velen zijn gevlucht naar Monschau. Pas in 1787 kregen ze toestemming om een protestantse kerk te bouwen. Later in de wandeling komen we nog langs de voorkant van de kerk met de toegangsdeur.

Voorbij het Rote Haus neem je de trappen rechts en stap je zo de Kirchstrasse in. Hierin bevinden zich de oudste huizen van Monschau. De vakwerkhuizen kleven hier als het ware aan elkaar. We gaan steeds rechtdoor en komen aan een kerk. Het is hier meestal rustig om te wandelen want de toeristen nemen zelden dit traject.

5


Reisgids Eifel

Uiteraard moet er in de Kirchstrasse een kerk staan. Het is de mooie en eenvoudige parochiekerk. Ze is veelal open voor een bezoek te brengen.

Als je rechtdoor stapt kom je op die andere parking aan de glasblazerij. Hier gaan wij naar links tot aan de eerste straat (punt 4). Glasblazerij De Monschauer Glashütte is een grote winkel met artikelen gemaakt in glas. Je kan er ook een demonstratie van glasblazen bijwonen (betalend). Loont de moeite als je veel tijd hebt.

Stap de brug over en je krijgt een uniek mooi plekje. Van hieruit moet je zeker naar de protestantse kerk wandelen. Ga daarna rechtdoor de Rurstrasse in tot aan punt 5, zo'n 100 meter.

Het uitzichtspunt dat je krijgt vanop die brug zijn de prachtige vakwerkhuizen langs de Laufenbach.

Hier neem je de steile helling rechts tot aan een smal huis.

Eerst nog een paar stappen rechtdoor gaan en je dan omkeren. Je krijgt nu een mooi zicht op de smalle vakwerkhuizen en meteen ook de reden waarom we jullie tot hier hebben gebracht. Stap nu terug naar beneden.

Beneden kom je op de markt en de derde kerk op je traject. Op de markt ga je naar rechts tot aan de eerste straat links waar je opnieuw een mooi uitzichtspunt krijgt op de brug over de Laufenbach.

6


Reisgids Eifel

De markt is kunstmatig ontstaan door een brand van een aantal vakwerkhuizen. Nu is het gedomineerd door het terras van een hotel. De Aukirche die je op je traject ziet is een katholieke kloosterkerk. Ze is dikwijls gesloten maar de mooiste kerken heb je al gezien.

Ga nu naar links in de Eschbachstrasse met opnieuw vele vakwerkhuizen. Van de meesten heb je al de achterzijde gezien langs de rivier. Stap de straat teneinde, de helling op, zo kom je terug aan het Rote Haus.

Ga nu naar rechts om vervolgens terug naar rechts, de Haller Mühlenley in.

Neem de trappen omhoog om vervolgens de eerste trappen terug naar beneden te nemen. Als je die niet zou nemen en verder zou stappen kom je aan de Haller ruïne.

De ruïne bied je een mooi uitzicht over de stad. Je zal daar ook opmerken dat er nog een burcht staat aan de andere kant van de stad. Deze is evenwel niet te bezichtigen.

Op het einde naar rechts en je komt terug aan de startplaats van deze wandeling.

7


Reisgids Eifel

8


Reisgids Eifel Schleiden Schleiden ligt aan de voet van een heuvel met een burcht. Het dankte zijn vroegere welvaart aan de ijzerindustrie. Zoals in Monschau werd er eerst een burcht gebouwd en kwam pas later de bewoning. De ijzerindustrie maakte gebruik van het hout en het water als krachtbron. In de 19de eeuw kwam deze nijverheid in verval. Het zal je wellicht opgevallen zijn tijdens het rijden door de regio dat de huizen beschermd zijn door hoge beukenhagen. Deze moeten bescherming bieden tegen de koude winden. Je ziet hier ook huizen waarvan het rieten dak tot op de grond reikt, ook als bescherming tegen het gure klimaat. In Hellenthal vind je een groot wildpark. Meer info op www.wildgehege-hellenthal.de Blankenheim Zoals vele steden in de Eifel maakt ook hier een burcht deel uit van het stadszicht. Doordat na de Franse Revolutie deze burcht geen functie meer had kwam ze in verval. In de restanten is nu een jeugdherberg gebouwd. Bezoek zeker de prachtige kerk met muur- en plafondschilderingen. Naast deze kerk gaan de meeste toeristen ook naar de Ahrquelle. Dat is de bron van de Ahr, een zeer bekende rivier. Het is een put gelegen midden in het dorp. Blankenheim is ook een aanrader voor zijn mooi gerestaureerd stadscentrum met zijn prachtige vakwerkhuizen en oude vestingspoorten. Eifelmuseum in Blankenheim: www.eifelmuseum-blankenheim.de Nürburgring Het autocircuit is één van de bekendste ter wereld en is jaarlijks het toneel van een Grand Prix. Het is al zeer oud en zou aangelegd zijn in de jaren twintig. Momenteel is het bijna 23 km lang, telt 14 grote bochten en hellingen tot meer dan 8%. Daar heb je natuurlijk niet veel aan als je het circuit zelf niet kunt bezoeken. Maar je kan de 'RING°WERK' bezoeken. Hier vind je op een oppervlakte van 15.000 m² interactieve tentoonstellingen en simulatoren die je de motor- en autosport doen beleven. Er is tevens een 4D-bioscoop over de Nürburgring: 'RING°KINO'. Je kan ook een Backstage-Tour maken waardoor je toch een blik kunt werpen op het circuit en veel meer verneemt over de werking van het circuit en de races. We raden aan om de Nürburgring niet te bezoeken als er races zijn. Een dagpas is het meest voordelig en neemt je de ganse dag mee op sleeptouw. Meer info op www.nuerburgring.de Foto: © Thorsten Harries | iStockphoto.com

9


Reisgids Eifel Dag 2: van Nürburg tot Mayschoss Vandaag spelen we op veilig. Het rustige houden we voor de voormiddag en we eindigen tussen de wijngaarden, met een degustatie. De abdij en het meer van Maria Laach zijn vandaag zeker de hoogtepunten. Daarna kom je in de Ahrvallei terecht met Bad-Neuenahr en Ahrweiler. Tenslotte kan je in Mayschoss dan proeven hoe die Eifelwijn smaakt. Het zal sowieso weer afwegen worden wat je wel of niet wil doen of zien. Sommigen zullen een ganse dag vertoeven aan het meer en de abdij, anderen hechten meer belang aan de rust van Bad-Neuenahr of aan het degusteren van wijnen. Maria Laach Maria Laach is bekend omwille van zijn Benedictijner abdij. Het is een mooi voorbeeld van Rijnlandse romaanse bouwstijl. De kerk dateert van de 11de eeuw maar werd pas afgewerkt in 1230. Vanaf dan was het voorportaal klaar, het grootste meesterwerk van deze kerk. Binnenin zie je een praalgraf van de graaf die het initiatief nam voor de bouw. Hij heeft een model van de kerk in zijn handen. De kerk werd wel gerestaureerd in de tweede helft van de vorige eeuw. Je kan ook een videovoorstelling van ca. 20 minuten bekijken over de abdij en er is ook nog een natuurmuseum. Ter plaatse kan je talrijke mooie wandelingen maken, zo ook naar de Laacher See. Vanop de parking loopt er een pad naar dat grote meer. De Laacher See is een restant van een vulkanische ontploffing en is meteen ook de grootste in zijn soort. Het is meer dan 300 hectaren groot en zou ontstaan zijn zo'n 12.000 jaar geleden. Er zijn twee kraters en is omgeven door vulkaanbergen. Deze reeds lang uitgedoofde vulkanen hebben evenwel nooit lava gespuwd. Er waren wel ontploffingen die ondermeer dit meer (Maare) hebben gevormd. Het waterpeil stond vroeger veel hoger. Om landbouwgronden te winnen deden ze het waterniveau kunstmatig zakken. Voorheen stond de abdij dan ook aan het meer zelf. Ahrvallei De Ahr is een betrekkelijk klein riviertje dat in Blankenheim ontspringt, nog wat stroompjes meeneemt om dan uit te monden in de Rijn. De Ahrvallei is wel speciaal doordat hier het meest noordelijk gelegen wijnbouwgebied ligt. Dit is ook meteen de belangrijkste bron van inkomsten. Uiteraard is dit niet voldoende om iedereen een inkomen te bezorgen, de stad Bonn is dichtbij gelegen en zorgt voor de nodige werkgelegenheid. Bad Neuenahr is de grootste stad in de Ahrvallei en bezit een kuuroord door zijn vijf bronnen. De meeste hebben een helende werking en dan zijn er de bekende Apollinarisbronnen die mineraalwater voortbrengt. Een kuuroord heeft altijd veel parken en dat is in Bad Neuenahr niet anders. Door zijn ligging geniet deze stad van een microklimaat. Ahrweiler: te midden het groen ligt een gezellig stadje dat de voorkeur geniet bij de wandelaars. Van hieruit kan je mooie wandelingen maken.

10


Reisgids Eifel Mayschoss: hier kom je voor een bezoek aan de grote wijnkelder. Zeer toeristisch en weinig persoonlijke sfeer: www.winzergenossenschaft-mayschoss.de Altenahr: dit is een typisch toeristenstadje uit vervlogen tijden. Je kan met de zetellift naar boven en er zijn een massa eetgelegenheden.

Dag 3: van Altenahr naar Monschau Vandaag bezoeken we twee locaties: Bad Münstereifel, een mooi stadje met veel wandelmogelijkheden en de Rurstausee, een meer met heel veel recreatie (bootje varen, wandelen, fietsen ...).

Bad Münstereifel Ook Bad Münstereifel is een stadje met mooie vakwerkhuizen, een burcht (nu restaurant) en een kerk die een bezoek waard is. Het was vroeger ook een ommuurd stadje en daarvan zijn er nu nog restanten te zien. Maar naar Bad Münstereifel gaan we vooral voor de wandelmogelijkheden rond deze stad. Het is gelegen in een dal tussen prachtige bossen. Bovendien kan je dit combineren met een verblijf in het kuuroord. Trouwens het park en zwembad zijn niet te versmaden.

Rurberg en de Rurstausee De Rurstausee is het grootste kunstmatige meer van Duitsland. Het is 8 km² groot. Rust gegarandeerd want geen enkele grote weg loopt langs dit meer. In Rurberg ligt er een rondvaartboot aangemeerd. Aan de andere kant van het meer ligt Heimbach. In dit stadje vind je het Mariawald Klooster: www.mariawald.com. Het is in feite een abdij dat gesticht werd in 1480 door de Cisterciënzers. Sinds 1860 is het bewoond door de trappisten. Twee dranken worden hier gebrouwen: de Trappisten Abtei Trofer en de Mariawalder Klöster Likör. Je kan alleen de abdijkerk bezoeken. In Heimbach vind je verder ook nog een kerk met een altaar van Antwerpse makelij en een burcht dat nu tot een hotel is omgebouwd.

11


Reisgids Eifel

12


Reisgids Eifel Aken stadswandeling Aken ligt aan het drielandenpunt Duitsland-BelgiëNederland. Het is een officieel kuuroord, dit dankzij zijn minerale chloor- en zwavelhoudende bronnen. Deze bronnen zorgden ook voor de belangrijke uitbouw van de stad. Maar in deze stad draait alles rond de persoon van Karel de Grote! Aken was al in de Romeinse tijd een belangrijke nederzetting. Karel de Grote liet er in 778 zijn palts bouwen, dat zijn meest geliefde residentie werd. Hij verhief Aken tot hoofdstad van zijn rijk benoorden de Alpen in 794. Karel de Grote stierf op 28 januari 814 in Aken. Van 936 tot 1531 werden in de kathedraal (Dom) dertig prinsen tot keizer van het Duitse Rijk gekroond. In 1562 verloor het zijn privilege en gebeurde de kroning voortaan in Frankfurt. Toch bleef Aken een politiek belangrijke rol spelen, zo werden er hier van 1668 tot 1748 belangrijke vredesverdragen getekend.

      

Afstand: 2,1 km Vertrek : Elisenbrunnen, Kapuzinergraben - Aachen Aard: stadswandeling Wegdek: verharde wegen Reliëf: vlak Toegankelijk voor rolwagens: ja Bewegwijzering: geen

Openbaar vervoer: met de trein naar Aken en dan te voet (20 minuten) of met de bus naar de Friedrich-Wilhelm Platz of de Markt. Met de auto: er zijn heel wat parkeergebouwen langs de wandelroute. Onze voorkeur gaat uit naar de relatief grote parkings (2) in de Jesuitenstrasse. Je kan ook op je GPS de Kapuzinergraben ingeven en dan ben je op de kleine ring van Aken. Alle parkeergebouwen rond die kleine ring liggen niet ver van de wandelroute. Op hun website vind je een mooi kaartje hiervan (Wegeplan).

> Legende:

= wegwijzer

= bezienswaardigheid

Copyright foto’s in volgorde van publicatie: © Nikolaev | Dreamstime.com - © Oliver Malms | iStockphoto.com © Oliver Malms | iStockphoto.com

13


Reisgids Eifel ROUTEBESCHRIJVING De Elisenbrunnen Aken is een kuuroord, daar horen uiteraard bronnen bij. In dit gebouw liggen de Elisenbrunnen en is ook de toeristische dienst gehuisvest. Het gebouw dateert van 1822 en werd genoemd naar Elisabeth van Beieren. Binnenin zal je merken dat heel wat bekende figuren gingen kuren in Aken en hier een bezoek brachten aan de Elisenbrunnen.

We vertrekken aan de Elisenbrunnen met het gebouw van de toeristische dienst. Met je rug naar de toerische dienst ga je rechts de Hartmannstrasse in tot op het einde waar je naar links gaat. Meteen zie je recht voor je de Dom. Als je net voor je aan de Dom bent even rechts afslaat dan zie je de bekendste winkel van de lekkernij van Aken: Printe. Met of zonder chocolade je vindt het hier allemaal. We raden om het eerst eens te proeven, het is een soort zachte speculoos en zal niet iedereen bevallen. Dom of kathedraal De kathedraal (Dom) werd gebouwd onder Karel de Grote op het einde van de 8ste eeuw, maar werd regelmatig verbouwd. De voornaamste verbouwing was in 1355 toen men een gotisch koor eraan toevoegde (was pas af in 1414, bij de 600ste verjaardag van de dood van Karel de Grote). In de Dom staan o.a. de troon en het reliekschrijn van Karel de Grote.

Na je bezoek aan de Dom kan je onmiddellijk rechts de kerk meevolgen en kom je op de binnenkoer waar je rechts de toegang ziet tot de schatkamer van de Dom. Je kan ook een bredere bocht maken en via de toegangspoort (zo getekend op de kaart en het mooist) naar de toegang van de schatkamer gaan. De Domhof is inderdaad het best te bewonderen vanaf de toegangspoort in de Schmiedestraat. Na je bezoek aan de schatkamer ga je naar de toegangspoort en dan naar rechts. Je kruist de markt en stapt rechtdoor in de Kockerellstrasse.

14


Reisgids Eifel Schatkamer van de Dom Eerlijk toegegeven ik ben niet aan al dat goud maar dit is toch wel iets bijzonders. De Domschatzkammer is één van de rijkste van Duitsland. Je kan er o.a. een Lotharings gouden kruis bewonderen uit de 10de eeuw. Een marmeren sarcofaag uit de 2de eeuw, de relikwiebuste van Karel de Grote (1350) in goud en zilver en nog veel meer. Deze moet je zeker bezocht hebben en dit kan het best met de handige 'kleine wegwijzer' die je kan bekomen bij de kassa.

In de Kockerellstrasse neem je de eerste rechts (Augustinergasse). Op het einde van die gasse stap je naar rechts terug naar de Markt. Je komt nu voorbij het 'Grosses Haus' van Aken. In dit 16de eeuws gebouw is nu een dagbladmuseum ondergebracht. Er zijn zo'n 170.000 dagbladen in ondergebracht en is meteen de grootste collectie ter wereld.

Na je bezoek aan het stadhuis (sterk aanbevolen) ga je rechts van het stadhuis naar de achterzijde. Eenmaal aan de achterzijde volg je de gevel en kom je zo op een ander pleintje, de Hühnenmarkt waar je recht voor je het Couven Museum ziet. Stadhuis Het stadhuis is gotisch en werd gebouwd in de 14de eeuw, op de plaats waar de palts stond van Karel de Grote. De voorgevel is rijk versierd met beelden van Duitse koningen, reliëfs en wapens. De kroonzaal op het eerste verdiep is het meest indrukwekkende door zijn gewelven. De fresco's stellen de weldaden van Karel de Grote voor. Couven Museum Dit burgerwoonhuis, in Lodewijk XVI-stijl, uit het einde van de 18de eeuw was een apotheek. Je kan nu nog de apotheek uit die periode bewonderen en het meubilair en de huisraad uit de tijd van 1740 tot 1840. Soms worden er ook tijdelijke tentoonstellingen gehouden in het originele interieur.

Stap nu de Rethelstrasse in die langs de gevel van het Couven Museum gelegen is. Bij het kruispunt met Büchel ga je rechtdoor en komt zo in de Kleinkölnstrasse. Vanaf nu eindigt het historisch gedeelte en kom je terecht in het shoppinggedeelte. Op het einde kies je rechts meevolgen in de Grosskölnstrasse.

15


Reisgids Eifel

Op de ring (Kurhausstrasse) ga je naar rechts. Je blijft de hoofdweg volgen en kruist de grote ringweg (Peterstrasse) om in de Blondelstrasse terecht te komen. De blijf je volgen tot je aan een plein komt.

Op dit plein (zonder naam) volg je rechts mee en zo ben je in de Adalbertstrasse die je rechts blijft meevolgen. Nog een drukke winkelstraat. Zo kom je terug op de ringweg met links voor je ons startpunt van de wandeling: de Elisenbrunnen. Nog meer musea? Het andere belangrijke museum in Aken is het Suermondt museum. Dit bevindt zich in de Wilhelmstrasse 18, dit is thv. Punt 7 op de kaart in de Stiftstrasse stappen tot op de grote ringweg en daar naar rechts gaan (zie 'F' op de kaart). Het bevat een belangrijke collectie beeldhouwwerken van de 13de tot de 18de eeuw. Ook de Duitse en de Vlaamse primitieven zijn hier vertegenwoordigd met hun schilderijen. Alsook de Vlaamse en Hollandse school uit de 17de eeuw. Op het tweede verdiep zijn er 20-eeuwse glasramen te zien en een belangrijke collectie religieuze voorwerpen.

16


Reisgids Eifel

17


Reisgids Eifel Vulkaaneifel: autoroute met 4 luswandelingen De vulkaaneifel kan je uiteraard het best verkennen door de combinatie van een autoroute met luswandelingen. Zo kan je deze bijzondere natuurpracht van dichtbij bekijken. Je rijdt via mooie kronkelende landschappen van Kyllburg tot Gerolstein, met twee wandelingen in Birresborn. De route gaat verder naar Daun voor een uniek zicht op 3 vulkaanmeren. In Manderscheid verneem je nog meer over de oude vulkanen van de Eifel. Daarna heb je de gelegenheid om een bezoekje te brengen aan de Nürburgring om vervolgens te eindigen aan het grootste vulkaanmeer: de Laacher See met abdij. Een route vol afwisseling met ruime keuzemogelijkheden om zelfs bij slecht weer toch te kunnen genieten van de Vulkaaneifel. En de kinderen zijn we uiteraard niet vergeten want het is een kindvriendelijke en leerrijke autoroute. Hoe lang naar de Vulkaaneifel? Als je deze autoroute volledig wil rijden en de 4 wandelingen wilt maken met bezoeken aan voorgestelde plaatsjes en musea, dan heb je minstens 5 dagen nodig. Wie een weekje erop uit wil in de Vulkaaneifel zal zich zeker niet vervelen! Voor een weekendje weg van 3 dagen kan je zich het best beperken tot het traject van Kyllburg tot aan de 3 meren nabij Daun. Dan heb je ook alle aspecten en hoogtepunten gezien van de Vulkaaneifel. Even weg van het massatoerisme Sommige van deze wandelroutes zijn weg van het massatoerisme en het is best mogelijk dat je geen andere wandelaars ziet. Uiteraard leuk maar best een paar voorzorgen nemen. We raden dan ook steeds aan om je GSM voldoende op te laden want het signaal is soms zwak en je mobieltje is voortdurend aan het zoeken naar een goede verbinding en dat kost energie. Neem steeds drinken mee want tijdens alle wandelingen zijn er geen dranken eetgelegenheden. De wandeling in Gerolstein en de vulkaanwandeling in Birresborn gaan soms door een open vlakte. Bij zonnig weer is zonnebrandcrème dan ook geen overbodige luxe. Waar te overnachten? Op Euroreizen.be is er een aanbieding van het Wolffhotel in Kopp bei Gerolstein nabij Birresborn, dus centraal in de Vulkaaneifel nabij Gerolstein. De promotie in het Wolffhotel*** bied je half pension en gratis toegang tot de sauna. Dit populair hotel krijgt van onze klanten een score van 8,5/10. Meer informatie op Euroreizen.be via de directe link www.vakanties-eifel.be

18


Reisgids Eifel Met een camper in de Vulkaaneifel   



Gerolstein (D-54568) Raderstrasse 20 - aan het zwembad: N50°13’16.17” - E06°39’20.03” 10 plaatsten, +/- 10 € dag: geen elektriciteit, wel lozingsmogelijkheid Gillenfeld (D-54558) Via B421 en L16 aan het Pulvermaar (meer) - N50°08’04.00” - E06°55’50.71” +/- 20 plaatsen: elektriciteit, water en lozing Mayen (D-56727) Polcherstrasse (aan de Viehmarkt) = op de L82: N50°19’18.60” - E07°13’44.41” 6 plaatsen onder de bomen - gratis, maximum verblijf 3 dagen !! half oktober is deze plaats afgesloten vanwege de “Lukasmarkt” Mendig: aan het vulkaanmuseum zijn er 30 plaatsen maar deze zijn heel vaak ingenomen door de personenwagens van de bezoekers.

Bron: Zwerfautoclub “De Zwervers regio Vlaanderen”: www.pasar.be/ZwerversRegioVlaanderen Praktisch:      

Afstand: 155 km (van begin- tot eindpunt) Vertrekplaats: Kyllburg Einde: Maria Laach aan de Laacher See Aard: autorondrit met luswandelingen Bewegwijzering: geen (zie kaart in dit dossier) Meenemen op deze reis: goede stapschoenen en een zaklamp (voor de grotten).

Groene luswandelroutes in deze route opgenomen:    

Birresborn ijsgrotten: 4,8 km Birresborn vulkaan Kalem: 3,6 km Gerolsteiner vulkaanlandschap: 6,3 km Daun-Gemünden: 3 merenwandeling: 4 km

Voor kinderen:    

uiteraard de wandelroutes met de ijsgrotten als hoogtepunt het dierenpark in Gerolstein, aan het startpunt van de wandelroute het dierenpark in Daun het Vulkaanmuseum in Daun of het Maarmuseum in Manderscheid (beiden interactief)  de Nürburgring met 4D-cinema en groot themapark Aanbeveling: op de pagina van deze 3-daagse rondreis op Reisroutes.be kan je doorklikken naar een grote kaart. Daarop kan je inzoomen om duidelijk de straten te zien die je moet volgen. Deze kaarten in detail kan je uitprinten door te kiezen voor ‘afdrukvoorbeeld’ in je browsermenu en dan te printen. Een overzichtskaart van deze route vind je achteraan dit dossier. Gebruik GPS: je kan de GPX-bestanden en ITN-bestanden (TomTom) voor je GPS downloaden op Euroreizen.be. 19


Reisgids Eifel Wat is de Vulkaaneifel? Misschien klinkt het wel eigenaardig, oude vulkanen zo dicht bij huis. We moeten eerder spreken over vulkanische activiteiten. Er waren weinig erupties van lava maar wel gasexplosies. De gevolgen van deze ontploffingen kan je nog altijd zien onder de vorm van meren. Deze specifieke meren noemt men 'Maare'. De grootste is de Laacher See en zou ontstaan zijn rond 10.000 voor Christus, de ontploffing zou een asregen veroorzaakt hebben tot 150 km ver. In Manderscheid vind je een museum over dit natuurfenomeen. Deze vulkanische activiteiten hebben als bijkomend nevenverschijnsel dat er koolzuurbronnen ontstonden. Meteen zijn we dan aangekomen bij het stadje dat je in de Vulkaaneifel zeker moet bezoeken: Gerolstein. Die naam klinkt je al niet onbekend in de oren al was het maar door het bronwater dat je kan kopen met dezelfde naam. Er zijn in Gerolstein nog een viertal andere bronnen met minder bekende namen. Meer informatie over Gerolstein wat verderop in dit dossier. Ook de Romeinen wisten dit bronwater te waarderen en zij hebben hier dan ook een nederzetting gehad. Er zijn nog restanten te zien van deze periode in een museum en er werd een Romeinse villa opgegraven. Maar bovenal zal de natuur je verrassen. Geologen kunnen hier rustig een paar weken verblijven. Er is nog een vulkanische krater, de Papenkaul en de rotsformaties hebben wel een bijzondere geschiedenis. Wil je de werking van de vulkanen en hun gevolgen zien dan doe je best de vulkaanwandeling in Birresborn (zie verder) en bezoek je het Vulkaanmuseum in Daun of het Maarmuseum in Manderscheid.

ROUTEBESCHRIJVING Op de A60 neem je de afrit Kyllburg. Je volgt de pijlen naar Kyllburg en daalt af naar het centrum want daar neem je dan de weg naar Gerolstein via de prachtige vallei van de Kyll. Aan een kruispunt in het centrum moet je richting Wittlich maar niet voor lang want 200 meter verder zie je al een pijl om linksaf te gaan naar Gerolstein. Je bevindt zich nu op de Deutsche Wildstrasse. De weg kronkelt zich door bossen en valleien. Je komt langs kastelen (Mürlenbach) en andere historische gebouwen. Uiteraard liggen er ook houtzagerijen langs de route. Je zal merken dat de boomstammen soms besproeid worden met water om te voorkomen dat de 20


Reisgids Eifel houtworm in het hout kruipt. Deze beestjes blijven in de boomschors als die vochtig genoeg is. En dan kom je aan in Birresborn. Daar kan je halt houden voor een bezoek aan de ijsgrotten en twee wandelroutes. Je eerste onvergetelijke kennismaking met de natuurpracht van de Vulkaaneifel. Birresborn Birresborn verdient een tussenstop of zelfs een ganse wandeldag! Zijn Eishöhlen of ijsgrotten zijn iets heel speciaals en gelegen in een prachtige omgeving. Zijn vulkaangesteente zorgt voor nog meer verrassingen op de Kalem. Om niets te missen en te genieten van deze schoonheid hebben we twee wandelroutes gemaakt. De Eishöhlen kan je ook bezoeken zonder veel te moeten wandelen. De beschrijving vind je wat verderop en er is een kaartje bijgevoegd opdat je zeker je weg niet zou verliezen. Birresborn is een van de oudste nederzettingen in de Eifel en niet zo toeristisch. Dus ideaal om mooie wandelingen te maken ver weg van het massatoerisme. Wil je nog meer wandelen dan deze twee wandelingen, koop dan bij de toeristische dienst van Gerolstein een plannetje 'Geo-Rundwege' en je bent weg voor meer dan 10 km. Onze twee wandelingen zijn goed voor 8 kilometer wandelplezier.

Wandelroute en bezoek Eishöhlen Eerst verken je de Eishöhlen. Je kan die bereiken met de wagen of je parkeren beneden in het centrum. We hebben de route daarom ook uitgetekend vanaf de parking in het centrum. Als je die parking gebruikt moet je dan wel rekening houden dat je een eindje langs een verkeersluwe weg moet wandelen (tot aan punt 2 op de kaart). Campers kunnen rijden tot aan punt 2 (Grillhütte) van waaruit ze de wandeling aanvatten.

Praktisch:    

21

Vergeet je zaklamp niet en degelijke wandelschoenen! Afstand 4,8 km vanaf de parking beneden in het centrum (Fischbachstrasse) Rolwagens: niet mogelijk, ook niet vanaf de parking boven Moeilijkheidsgraad: licht, maar wel lange en niet steile klimpartijen


Reisgids Eifel

Als je in het centrum van Birresborn komt sla je linksaf bij een pijl naar 'Parkplatz'. Na 50 meter kom je reeds aan de parking waar je naar links gaat en blijft rechtdoor rijden tot je aan een plaats komt waar je een houten pijltje ziet naar 'Eishöhlen'. Je blijft die richting volgen.

Aan een parking met een Grillhütte moet je scherp linksaf. Er staat wel een bord dat het verboden richting is behalve voor wie naar de Eishöhlen rijdt, nu nog 2 km te rijden. Voor wie wandelt vanaf het centrum gaat het hier rechtdoor en je komt dan in het bos aan de Eishöhlen.

Met je auto kom je uit op een plateau met heel wat pijlen. Je gaat rechtdoor en de weg verslecht maar na zo'n 200 meter zie je dan rechts een pijl naar de parking van de Eishöhlen. Op het einde van die parking heb je een informatiebord. Aan dat bord stap je het bos in. De Eishöhlen liggen aan de linkerkant. Eerst zijn het wat kleinere grotten en als je erin stapt merk je het enorme temperatuurverschil. Je blijft deze kant van het bos en gaat nog wat verder door. Bij de interessantste Eishöhlen staat een informatiebord. Je kan die Eishöhlen wat dieper verkennen maar uiteraard alleen met zaklamp. Eishöhlen of ijsgrotten Voor alle duidelijkheid, deze grotten zijn niet natuurlijk ontstaan maar wel door de winning van vulkaangesteente. Dat gesteente werd gebruikt voor molenstenen tot de 19de eeuw. Daarom werden ze ook eerst Molensteengrotten (Mühlensteinhöhlen) genoemd. Waarom worden ze dan nu ijsgrotten genoemd? Omdat de gangen veelal maar één ingang hebben en neerwaarts in de bergen gegraven zijn, op zoek naar het beste vulkaangesteente. In de winter valt de koude lucht erin maar kan tijdens de zomermaanden er niet meer uit. Zo is het mogelijk dat condenswater zelfs tijdens het voorjaar in de grot bevriest. De temperatuur bedraagt in de zomer ca. 5 à 7 graden. Momenteel is het een geliefkoosde verblijfplaats voor vleermuizen. Je bent dus gewaarschuwd als je de grotten instapt!

22


Reisgids Eifel

Daarna keer je terug naar de parking boven of naar de parking beneden in het stadje. Met de auto rij je dan terug naar het centrum. Onderweg krijg je een prachtig zicht over Birresborn. Voor de volgende wandeling ga je vanaf de centrumparking naar links richting Büdesheim. De kaart vind je wat verderop.

Wandelroute Vulkaan Kalem Met deze wandeling kom je langs basaltstromen, ontginning van vulkaangesteente, de krater van de vulkaan Kalem en doorheen een prachtig stukje natuurgebied. De startplaats van deze wandeling is op de route naar Büdesheim. Onderweg zal je een parkeerruimte zien voor 2 auto's, een zitbank en een bruin pijltje naar Kalem. Opgepast je bent er zo voorbijgereden! Als daar geen parkeerplaats meer is kan je je wagen een kilometer verder kwijt in de straat Vulcanhof. Je moet dan wel dat heel eind terug naar de vertrekplaats van de wandeling. Praktisch:      

Degelijke wandelschoenen vereist! Afstand 3,6 km vanaf de parking op de route naar Büdesheim (K77). Rolwagens: niet mogelijk Moeilijkheidsgraad: licht Vanaf de Vulkaan Kalem (punt 7 op de kaart) is het aan te raden om kinderen aan de hand te houden: afgronden, smalle en oneffen paden, steile afdalingen. Gevaarlijk is het niet mits de nodige voorzorgen. Drank en eten: totaal afwezig

Op deze plaats wandel je het bos in en stapt steeds rechtdoor (het pad wordt smaller) tot je in een weide terecht komt waar je rechtdoor moet. Aan de rechtse zijde van de weide is het gemakkelijkst om te wandelen. Op de rijbaan ga je naar links en die volg je tot aan een scherpe bocht naar links. Daar moet je rechtsaf. Dat is punt 6 op de kaart.

23


Reisgids Eifel

Basaltblokken Onderweg ben je langs grote basaltblokken gewandeld. Dikwijls zijn ze begroeid met mos en groen. De vulkaan Kalem moet zo'n 600.000 jaar geleden uitgebarsten zijn. Die grote stenen zijn ontstaan door erosie en inwerking van de temperatuur. Het is dus niet zo dat die stenen door een grote explosie van de vulkaan hier zouden terecht gekomen zijn. De explosies gaven wel een dikke laag lava dat dan door de honderdduizenden jaren inwerking van de natuur omgevormd werd tot een gril landschap met steenblokken.

Zoals eerder aangegeven neem je hier de landbouwweg rechts van de rijbaan. Je wandelt langs een GSM-zendmast om uiteindelijk op een T-kruispunt aan te komen. Recht voor je ligt er een ontginningsgroeve van vulkaangesteente. Je mag niet rechtdoor om ze van nader te bekijken wegens gevaarlijke afgronden. Straks op de wandelroute krijg je wel een uniek panorama over deze steengroeve. Op die T ga je naar links en vergeet zeker niet naar rechts te kijken in de steengroeve. Basaltstroom Deze steengroeve van vulkaansteen is de grootste in de Eifel. De vulkaan Kalem heeft een lavastroom gemaakt van meer dan één kilometer breed, 40 meter dik en 3 kilometer lang (tot Lissingen). Dit kon omdat de lavastroom in een oude vallei liep van de Kyll. Vulkaansteen kent allerlei toepassingen maar vind je vooral terug bij het aanleggen van tuinen. Je vindt het ook terug in de lokale bouwnijverheid. Er worden eveneens moderne toepassingen mee gemaakt zoals Barotex. Dit is hoogtechnologisch en duurzaam materiaal dat licht is van gewicht en zeer sterk is. Je vindt dit terug in ondermeer de vliegtuigtechniek, sportbranche en de wapenindustrie. Wandel voorbij de steengroeve en dan kom je aan een Y-splitsing. Daar ga je naar links. Na een lichte klim aan een T-kruispunt kies je voor rechts richting 'Vulcan Kalem'. Zo'n 150 meter verder ga je naar links (volg pijl 'Vulcan'). Je wandelt door een weide met op het einde de vulkaan! Je bent nu aan punt 7 aangekomen.

24


Reisgids Eifel Vulkaan Kalem Geen paniek, de laatste vulkaanuitbarsting dateert van 600.000 jaar geleden en ze is niet van plan nog eens een uitbarsting te veroorzaken. Het is een van de oudste en grootste vulkanen van de Eifel, maar zo dood als een pier.

Daar ga je naar links via het pad (rechts van de prikkeldraad) waar je een uitzicht hebt op de vulkaan. Dus niet aan de andere kant van de afsluiting (kant grasveld) want dan kan je het pad niet blijven volgen. Opgepast met kinderen want er is geen veiligheidsvoorziening, de krater ligt letterlijk aan je voeten. Gevaarlijk is het niet mits de nodige voorzorgen. Ook verderop in de wandeling is het met kinderen oppassen geblazen.

Waar het wandelpad zich aan een steenmassa splitst in twee, ga je rechts meevolgen. Aan een volgende splitsing opnieuw naar rechts. Je volgt dan rechtdoor aan een volgend kruispunt. Daar zal je ook een bordje 'G' zien. Dat volgen we. Je wandelt langs vulkanische stenen. Aan een volgend T-kruispunt moet je naar rechts. Dan kom je langs een ander bizar vulkaangesteente, een slakkenkegel van de vulkaan. Dit is de rand geweest van de vulkaan waarover lava naar beneden liep en vermengd werd met as van de uitbarsting.

Je volgt voortdurend het pad en je komt een verdiep lager te wandelen met een infobord. Aan dat bord ga je naar rechts en je volgt opnieuw de 'G'. Na dat smalle pad kom je op een breder pad en daar moet je dan naar rechts om opnieuw naar de parkeerplaats te stappen.

25


Reisgids Eifel

26


Reisgids Eifel Keer nu terug naar Birresborn centrum en volg dan Gerolstein. Onderweg (iets meer dan 1 km voorbij Birresborn) zal je een 'bronnenhuisje' zien aan je linkerzijde: de Lindenquelle. Lindenquelle Je kan er van de bron drinken. Dit gebouw zou bijna 200 jaar oud zijn maar vrij recent grondig gerestaureerd. De bron zelf is vele eeuwen ouder en werd voor het eerst beschreven in de 18de eeuw. Uiteraard zou dit water ook geneeskrachtige eigenschappen hebben. Eind 19de eeuw was dit bronwater zo populair dat het talrijke buitenlandse prijzen won. Het werd zelfs verscheept naar de andere kant van de wereld. Maar begin de jaren '60 van de vorige eeuw kwam de bron bijna droog te staan. Alle commerciële activiteit werd gestopt en ze werd officieel beschermd. Vervolg je weg naar Gerolstein. Als je aankomt in Gerolstein zal je rechts de villa Sarabodis zien. Je komt aan een kruispunt waar je links een wegwijzer ziet naar de Kasselburg. Dat is de plaats waar onze volgende wandeling start. Maar misschien wil je eerst even naar de toeristische dienst? Die is gelegen op een groot plein met parking en openbare toiletten (naast de toeristische dienst). Hiervoor rij je de brug over en volg je mee tot aan de eerste verkeerslichten waar je rechtsaf gaat. Voor de wandeling in het vulkaanlandschap van Gerolstein volg je de pijl naar Kasselburg die je bij het binnenrijden hebt gezien. Je blijft die bruine of witte pijl volgen naar Kasselburg. Bovenop het plateau zie je de grote fabriek van het Gerolsteiner water (kan bezocht worden, zie verder). Je rijdt tot aan de parking van de Kasselburg waar de wandeling start.

Wandeling vulkaanlandschap Gerolstein In Gerolstein kan je letterlijk door de eeuwen wandelen. Je kan zelfs verder terug in de tijd: toen de vulkanen het landschap vormden. In de Vulkaaneifel stak Moeder Aarde meer dan een handje toe bij de vorming van het landschap. Talloze vulkaanuitbarstingen modelleerden in het landschap ook nu nog herkenbare vormen. Er zijn niet alleen diverse vulkaantypes te bespeuren in het landschap, je kan bijvoorbeeld ook nu nog met eigen ogen aanschouwen waar duizenden jaren geleden de lava stroomde of hoe gesteenten gevormd werden onder invloed van het geweld van de natuur.

27


Reisgids Eifel Een grot, een krater en een mooi landschap zijn de ingrediënten van deze wandelroute. Daarbij mag je uiteraard het mooie zicht op Gerolstein niet vergeten. De wandeling start aan de parking van het kasteel Kasselburg. Op deze parking ligt ook de toegang voor het Adlerund Wolfspark Kasselburg. Praktisch:      

Lengte wandeling: 6,3 km Zaklamp niet vergeten voor een bezoek aan de grot. Stevige wandelschoenen zijn noodzakelijk, vooral bij de klim naar de grot Alleen een dranken eetgelegenheid bij het begin van de wandeling, dus best drank meenemen. Niet geschikt voor rolstoelen of kinderwagens Moeilijkheidsgraad: middelmatig tot halfzwaar (soms een paar steile hellingen)

Adler- und Wolfspark Kasselburg Zowel volwassenen als kinderen kunnen hier een aangename dag doormaken met als centrale plaats het kasteel van Kasselburg. Het park is 10 hectaren groot en gedomineerd door de 12de eeuwse ruïne van de Kasselburg. Meteen een ideaal decor voor een roofvogelshow. Maar er is nog meer te beleven zoals het wolvenpark. Meer info op www.adler-wolfspark.de

Vanaf de parking ga je naar rechts en zo'n 150 meter verder ga je linksaf. Er staat een wandelpaal met ondermeer de 'G' als aanduiding. Na een asfaltwegje kom je in het bos terecht met vulkanische rotsen. Wat verder kom je langs een hekken van een steengroeve van vulkaansteen. Ook daar blijf je rechtdoor stappen. Aan een volgend kruispunt ga je rechtdoor over het gras. Aan een volgend kruispunt op de weide ga je rechtdoor. Dan kom je langs zitbanken bij een uitzichtspunt. Wat verder ligt een Y-splitsing. Je bent nu aan punt 2 op de kaart aangekomen.

Ga hier naar rechts. Bij de volgende splitsing kom je aan de Papenkaul Krater, daar ga je naar links. Wat verder zie je links een smal steil pad naar boven dat de vorm van een natuurtrap heeft gevormd door boomwortels. Nog 500 meter tot aan de ingang van de Buchenloch Höhle (grot). 28


Reisgids Eifel Een paar steile klimpartijen. Je komt langs een infobord over het bijzondere fenomeen van de 'Hagelskaule'. Dit is lava die uit rotsspleten naar boven kwam. Door de hoge druk en de smalle doorgang kwam het er schuimend uit. Vandaar dat die versteende lava zeer poreus is. Je kan hem zonder probleem van de wand krabben.

Papenkaul krater Je bevindt zich in een gebied dat hoge vulkanische activiteit gekend heeft zo'n 30.000 jaren geleden. Er waren verschillende uitbarstingen op diverse plaatsen rond Gerolstein. Eentje daarvan heeft deze krater gevormd van 80 meter doorsnede en 20 meter diepte. Voorheen was het gewoon landbouwgrond (zeer vruchtbaar) maar nu is het beschermd natuurgebied.

Buchenloch grot Deze grot heeft niets te maken met de vulkanische activiteit. Het is een Karstgrot. Een Karstplateau is rijk aan spleten en holen of grotten. Deze zijn ontstaan door het oplossen van kalksteen door waterdoorsijpeling. Deze grot zou al zeer oud zijn en zelfs tijdens de ijstijden gebruikt zijn als schuilplaats voor mensen (Neanderthalers) en dieren (vooral beren). Je kan in deze grot wandelen met zaklamp.

Bij het verlaten van de grot keer je terug tot aan de krater van de Papenkaul. Als je daar aankomt ga je naar links en wandel je rond de krater: rechts meevolgen. Aan een grillhütte bij een kruispunt ga je naar links. Deze weg blijf je nu volgen tot aan een Y-kruising waar je links meevolgt dus op de asfalt blijft. Dan kan je al de heuvel zien van het Juddekirchhof. Aan de pijl naar het kerkhof ga je rechtsaf.

29


Reisgids Eifel Jodenkerkhof Dit tempelcomplex werd in het jaar 124 gebouwd door Marcus Victorius Pollentius ter ere van de godin Caiva, een KeltischRomeinse moedergodin. Zoals geweten legden de Romeinen in de veroverde gebieden meestal niet hun eigen godsdienst op, maar ontstond eerder zoiets als een vermenging van de Romeinse en de lokale godsdienst. Vandaar dat een Romein het zich kon permitteren een tempel te bouwen voor een godin van Keltische oorsprong. De tempel werd in de 6de eeuw verwoest door de Franken, zodat vandaag nog alleen de ruïnes ervan te bezichtigen zijn.

Je vervolgt de weg die je bent ingestapt voor het kerkhof. Je komt in een bosje waar je naar links stapt en meteen herken je zich want dit pad heb je reeds genomen. Je keert dus gewoon terug via hetzelfde pad tot aan de parking. Heel eenvoudig: steeds rechtdoor en op de rijbaan naar rechts richting burcht Kasselburg. Tip: terug aan de parking aangekomen kan je nog wat verder doorwandelen tot aan de burcht. Daar heb je ook een mooi zicht over Gerolstein.

30


Reisgids Eifel

31


Reisgids Eifel Gerolstein Bezienswaardigheden in het centrum van Gerolstein In de toeristische dienst kan je een wandelkaartje kopen die alle bezienswaardigheden in het centrum met elkaar verbindt: Gerolsteiner Stadspaziergang (alleen in het Duits verkrijgbaar). Villa Sarabodis Zo’n tweeduizend jaar geleden, sloegen de Romeinen hier hun kampen op. Gerolstein ligt immers op de route naar Trier, een zeer belangrijke stad indertijd. Kort na de militairen duiken meestal de handelaars op om zaken te doen met de lokale bevolking en het leger. Eén van de meest succesvolle onder hen was ongetwijfeld ene Sarabodis, die zich kon permitteren een luxueuze villa te laten bouwen. De villa werd herontdekt tijdens graafwerken in 1907 en inmiddels op basis van de fundamenten deels heropgebouwd. Het meest indrukwekkende gedeelte van de villa is het deels gereconstrueerde verwarmingssysteem. In het bijhorende museum vind je een schat aan vondsten uit het verre verleden. Erlöserkirche Vlakbij de Villa Sarabodis bevindt zich de prachtige “Erlöserkirche”, ingehuldigd in 1913 door de toenmalige keizer. De kerk, in neo-romaanse bouwstijl, bevat grote hoeveelheden werkelijk prachtige goudmozaïek, gemaakt naar Byzantijns voorbeeld. Met deze rijkelijk versierde kerk gaf de toenmalige keizer (Wilhelm II) niet alleen uiting aan zijn religieuze ideeën, maar vooral wilde hij zijn macht en rijkdom illustreren. Op woensdag en zaterdag zijn er geleide bezoeken. Burcht Löwenburg Ook de ruïne van de burcht Löwenburg illustreert macht en rijkdom, maar dan wel die van Gerhard von Blankenheim in de eerste helft van de 14de eeuw. Het wellicht fraaie kasteel werd op het einde van de 17de eeuw verwoest en nooit meer heropgebouwd. De ruïnes geven een idee van hoe krachtig de burcht ooit moet geweest zijn. Vandaag kan je er ook nog steeds genieten van een bijzonder fraai uitzicht over Gerolstein en het Kylltal. Natuurhistorisch Museum Nabij de Löwenburg staat het Natuurhistorisch Museum dat zich verdiept in de prehistorie, geologie, archeologie en vulkanologie. De inkom is laag en het is ook relatief kindvriendelijk. Maar voor meer kennis over de vulkanen in de Eifel kan je toch beter terecht in het Vulkaanmuseum in Daun of het Maarmuseum in Manderscheid.

32


Reisgids Eifel Gerolsteiner Wasser Wie de naam van het aangename stadje uitspreekt denkt automatisch aan het gelijknamige water, dat vooral door de prestaties van de gelijknamige wielerploeg een zeer sterke groei van haar naambekendheid kon noteren. Op enkele plaatsen in de stad komt het Gerolsteiner water gewoon opgeborreld uit bronnen in de vulkanische ondergrond. Het is die ondergrond die zorgt voor de grote rijkdom aan mineralen in het water. Iedere inwoner of bezoeker is vrij van de openbare bronnen gebruik te maken. Op mooie dagen schuiven fietsers en wandelaars al van ’s morgens aan bij deze bronnen. Het bedrijf dat het water bottelt (ongeveer 7 miljoen hectoliter per jaar) en op de markt brengt is van maandag tot vrijdag gratis te bezoeken om 15 uur. Meld je daarvoor aan in het Besucherzentrum. Behalve diverse waters produceert het bedrijf ook “Apfelschorle”, een mengsel van appelsap en water. Meer info: www.gerolsteiner.de (ga naar 'Unternehmen'). Nog meer Gerolstein Wie nog een eerder ongewoon museum wil bezoeken kan in Gerolstein terecht in het “Telefonmuseum” (nabij Natuurhistorisch Museum), dat zo’n 500 telefoons toont evenals een paar honderd radio’s. Nog veel meer tips vind je op www.gerolsteiner-land.de Vervolg autoroute Je keert vanop de parking aan de Kasselburg niet terug van waar je komt maar je rijdt voorbij de burcht steil naar beneden. Je komt dan op een drukke verbindingsweg. Hier heb je de keuze. Wil je verder Gerolstein bezoeken dan sla je rechtsaf naar het centrum. Wil je verder je weg vervolgen dan volg je de richting van Neroth. Onderweg krijg je een prachtig uitzicht in een korte bocht, beneden ligt Neroth.

Neroth Museum met de muizenvallen Het “Mausefallenmuseum” in Neroth, een deelgemeente van Gerolstein, ontstond uit een belangrijke huisnijverheid die heel wat mensen een inkomen bezorgde in de 19de eeuw en de eerste helft van de 20ste eeuw, namelijk producten op basis metaaldraad. Muizevallen zijn veruit het meest gekende eindproduct van deze huisnijverheid, maar er werden ook andere voorwerpen uit metaaldraad vervaardigd: manden voor het opbergen van eieren, schuimspanen, bloemenkorven, muilkorven voor dieren, bijenmaskers, onderleggers voor strijkijzers of hete kookpotten, kapstokken, eikloppers, vruchtkorven, enz…. Het volstond niet om deze ijzerwaren in grote hoeveelheden te produceren, ze moesten ook aan de man gebracht worden. Dat was de taak van de zogenaamde “Hausieren”, meestal huisvaders, die maandenlang te voet van deur tot deur rondtrokken, door gans het huidige Duistland, maar ook naar Slovakije, Zwitserland en zelfs Hongarije. Meer info: www.mausefallendorf.de Onze volgende bestemming is Daun. Volg de pijlen nar Daun. Je zal ook nog een pijl zien naar het wildpark van Daun.

33


Reisgids Eifel Daun Wild- und Erlebnispark Daun Apen, roofvogels, herten, everzwijnen ... het zijn allemaal inwoners van dit wildpark van 6 hectaren. Er is een mooie wandelroute die je langs al de dieren brengt. Centraal is er een speeltuin, een zomerrodelbaan en zijn er vogelshows te zien. De ingangprijs van 7 euro per volwassene (in 2011) is natuurlijk niet onbelangrijk om te beslissen of je dit gaat opnemen in je programma. Meer info op www.wildpark-daun.de Volg de pijlen naar het centrum van Daun. Bij de toeristische dienst ligt het Vulkaanmuseum. Parkeren doe je best op het centrale plein Daun en het Vulkaanmuseum Daun is vooral een kuuroord door zijn talrijke bronnen. Zoals elk stadje in de Eifel heeft het restanten van een burcht, is er een bezienswaardige kerk en bezit het een museum over de geologie van de Vulkaaneifel. Dat laatste is het 'Eifel Vulkanmuseum Daun', absoluut niet saai, zeer interactief en leerrijk. Touch screens loodsen je doorheen die wondere wereld van de vulkanen, maquettes maken het allemaal echter en worden ondersteund door computersimulaties. Meer info op www.eifel-vulkanmuseum.de Vanuit Daun rijden we naar Gemünden voor een unieke wandeling met zicht op 3 vulkaanmeren. Vanuit het centrum van Daun volg je richting Manderscheid. Je zal dan na 2 km bruine pijlen zien naar het Weinfelder Maar (linksaf). Je neemt de eerste parking die links ligt (de andere is van de luchthaven).

Wandeling 3 meren Deze wandeling van 4 kilometer geeft je een mooi zicht op de drie meren van Gemünden en Daun: het Weinfelder Maar (Totenmaar), het Gemündener Maar en het Schalkenmehrer Maar. In Daun kan u een wandelkaart kopen waarmee je deze wandelroute kunt uitbreiden. Op die kaart staan alleen de bewegwijzerde routes en niet alle paden en dat zorgt voor verwarring. Deze wandelroute kan niet met rolstoelen en/of kinderwagens afgelegd worden.

34


Reisgids Eifel Praktisch:     

Start en eindpunt wandeling: parking in de Maarstraat in Gemünden (zie kaart). Afstand: 4 km volgens het getekende traject Hellingsgraad: licht Tot aan de uitzichtstoren is het schaduwrijk, het laatste deel is er evenwel geen bescherming tegen de zon. Hapje en drankje: niet aanwezig, dus bij warm weer zeker drank meenemen. Alleen tijdens de zomerse weekends staan er op de parking mobiele verkooppunten van drank en ijsjes.

Opmerking: Op zondag is het vrij druk aan het meer. De parking is dan dikwijls volzet bij mooi weer. Stil is het dan ook niet want op de luchthaven gonst het dan van de activiteiten. Die sportvliegtuigjes kunnen nogal wat lawaai maken maar soms zie je ook wel eens een stuntvlieger oefenen.

Vanop de parking ga je naar de overkant van de straat. Je zal merken dat er pijlen staan om de wandeling te starten en dat is naar rechts op het pad. Je volgt dan rechts mee, richting Dronketurm. Dit pad zal geleidelijk iets breder worden en geeft je dan de gelegenheid om naar de kapel te stappen die omzoomd is door een mooi kerkhof. Op het wandelpad zie je een informatiebord over de Weinfelder Kapelle of 'kapel zonder dorp'. Kapel Het dorp Weinfeld verdween in de 16de eeuw toen alle inwoners gevlucht waren voor de pest. Zelfs de kapel werd mee verhuisd naar deze locatie. Maar ze werd een ruïne. Het zijn de bewoners van het naburige Schalkenmehren die de kapel hebben gerestaureerd in 1887. Wie dat wil mag de klok van de kapel luiden door aan de touwen te trekken.

Als je uit de kapel stapt ga je rechtdoor door de kerkhofmuur, dan kom je aan een kruispunt van wandelwegen: ga daar links naar beneden. Wat verder volg je rechts mee. Je wandelt nu een heel eind langs de Weinfelder Maar tot je aan het andere eind met prachtig zicht over het meer aan een Ysplitsing komt.

35


Reisgids Eifel

Je neemt nu het smal kronkelend pad rechts dat je naar boven brengt (opnieuw prachtig zicht). Daar steek je de straat over dan krijg je een uniek beeld van de Schalkenmehrer Maar. Werkelijk onvergetelijk bij mooi weer. Keer dan terug op je stappen.

Je hebt nu 3 mogelijkheden om naar links te stappen: neem de middelste waar een paaltje staat met het nummer 5 op. Je wandelt nu een stukje paralel met de wandelweg van waar je komt maar wel een stuk hoger. Je wandelt een beetje onder de bomen en het begint te klimmen. Daarna wandel je in een open ruimte maar het bordje met nr. 5 stelt je gerust dat je nog juist zit. Waar je kan kiezen aan een Ysplitsing ga je naar rechts met het nr. 4 en bij de volgende splitsing naar links met het nr. 5. Je komt op een open vlakte en dan krijg je een prachtig zicht over de Hunsrück en aan de toren op het Gemündener Maar. Je hoeft niet echt op de toren te klimmen om het Gemündener Maar te zien, het kan ook even voorbij de toren (zie rood traject op de kaart). Dronketurm De Dronketurm staat op een hoogte van 561 meter. Je bevindt zich op de Mäuseberg. Die toren is 11 meter hoog en is in feite een monument ter ere van Dr. Adolf Dronke. Hij was de eerste voorzitter van het Eifelverein. Dat is een vereniging die zich enerzijds inzet om de natuur van de Eifel te beschermen en anderzijds faciliteiten voorziet opdat elke bezoeker optimaal kan genieten van die prachtige natuuromgeving. Alle info op www.eifelverein.de .

36


Reisgids Eifel

Met de ingang van de toren recht voor je neem je het brede wandelpad rechts van de toren. Je komt nu in een open vlakte en je kruist een skipiste die uiteraard in de zomer moeilijk te herkennen is. Op het einde, aan een kruispunt, ga je naar rechts en kort daarna opnieuw naar rechts. Je wandelt nu paralel met een rijbaan. Aan het einde ga je opnieuw naar rechts. Zo kom je uit aan het kruispunt van wandelwegen bij de Weinfelder Kapel. Zo kan je dan terug naar de parking wandelen.

37


Reisgids Eifel

38


Reisgids Eifel Vervolg autoroute Je keert nu terug naar het kruispunt waar je zopas bent afgeslagen want je moet nu naar Manderscheid. Je volgt de pijlen naar Manderscheid, onderweg vind je een mooi picknickplekje. Als je Manderscheid komt binnengereden zie je het Maarmuseum al liggen. Manderscheid Manderscheid is een zeer druk toeristisch plaatsje. Als je Manderscheid verlaat richting Gillenfeld zal je een prachtig zicht krijgen op de Ober- en Niederburg. De Franse Revolutie heeft deze burchten tot ruïnes teruggebracht maar de Niederburg kan je wel bezoeken. Daarvoor moet je naar beneden rijden. Het Maarmuseum Dit museum is veel moderner dan het gebouw laat vermoeden. Hier gaat de volle aandacht naar de vulkaanmeren of 'Maaren'. Hun ontstaan en wat er onder de grond beweegt is uitgelegd via simulaties en kan iedereen ook aansturen met touchscreens en andere doe-activiteiten. Het is zowel voor volwassenen als kinderen. Een aanrader. Meer info: www.maarmuseum.de Hierbij eindigen we onze rit doorheen de Vulkaaneifel. We geven nog de mogelijkheid om twee andere toppers te zien in dit gedeelte van de Eifel: de Nürburgring met zijn attractiepark en de Laacher See, het grootste vulkaanmeer van de Eifel en Duitsland. Voor het vervolg heb je twee keuzes: je rijdt terug naar Daun en volgt de Grüne Strasse tot aan de Nürburgring. Ofwel heb je nog niet genoeg van de meren dan volg je richting Gillenfeld. Net voorbij dit stadje ligt het Pulvermaar. Er staan voldoende pijlen maar er is te weinig parking tijdens de weekends. Er zijn wel voorzieningen voor campers. Dit meer is in tegenstelling tot de andere meren wel geschikt voor recreatieve watersporten. Je kan er ook bootje varen, zwemmen ... Om vanaf het Pulvermaar naar de Nürburgring te rijden volg je achtereenvolgens Mehren, Darscheid en Nürburgring. Bij aankomst volg je de pijlen naar 'infocenter', daar is er parking voorzien.

39


Reisgids Eifel Nürburgring Het autocircuit is één van de bekendste ter wereld en is jaarlijks het toneel van een Grand Prix. Het is al zeer oud en zou aangelegd zijn in de jaren twintig. Momenteel is het bijna 23 km lang, telt 14 grote bochten en hellingen tot meer dan 8%. Daar heb je natuurlijk niet veel aan als je het circuit zelf niet kunt bezoeken. Maar je kan de 'RING°WERK' bezoeken. Hier vind je op een oppervlakte van 15.000 m² interactieve tentoonstellingen en simulatoren die je de motor- en autosport doen beleven. Er is tevens een 4D-bioscoop over de Nürburgring: 'RING°KINO'. Je kan ook een Backstage-Tour maken waardoor je toch een blik kunt werpen op het circuit en veel meer verneemt over de werking van het circuit en de races. We raden aan om de Nürburgring niet te bezoeken als er races zijn. Een dagpas is het meest voordelig en neemt je de ganse dag mee op sleeptouw. Meer info op www.nuerburgring.de Foto: © Thorsten Harries | iStockphoto.com Je kan nog verder doorrijden naar de Laacher See en Maria Laach. Je doet dit via Mayen, een ander mooi stadje. Als je Mayen niet bezoekt blijf je altijd maar rechtdoor rijden. Als je de autosnelweg over gereden bent zal je rechts de Laacher See zien liggen. Vanaf de parking aan de abdij heb je alle faciliteiten van toiletten tot een winkeltje. Er is een wandelpad naar het meer en een ondertunneling brengt je tot bij de abdij. Er zijn ook voorzieningen voor campers op dit parkeerterrein. Laacher See en Maria Laach Maria Laach is bekend omwille van zijn Benedictijner abdij. Het is een mooi voorbeeld van Rijnlandse romaanse bouwstijl. De kerk dateert van de 11de eeuw maar werd pas afgewerkt in 1230. Vanaf dan was het voorportaal klaar, het grootste meesterwerk van deze kerk. Binnenin zie je een praalgraf van de graaf die het initiatief nam voor de bouw. Hij heeft een model van de kerk in zijn handen. De kerk werd wel gerestaureerd in de tweede helft van de vorige eeuw. In de onmiddellijke omgeving heb je de Laacher See. Dit is een restant van een vulkanische ontploffing en is meteen ook de grootste in zijn soort. Het is meer dan 300 hectaren groot en zou ontstaan zijn zo'n 12.000 jaar geleden. Er zijn twee kraters en is omgeven door vulkaanbergen. Deze reeds lang uitgedoofde vulkanen hebben evenwel nooit lava gespuwd. Er waren wel ontploffingen die ondermeer dit meer (Maare) hebben gevormd. Het waterpeil stond vroeger veel hoger. Om landbouwgronden te winnen deden ze het waterniveau kunstmatig zakken. Voorheen stond de abdij dan ook aan het meer zelf. Meer informatie Abdij Maria Laach: www.maria-laach.de 40


Reisgids Eifel

Einde rondrit. Je bent hier dichtbij de autosnelweg naar Aken.

41


Reisgids Eifel Praktische tips Duitsland Vereiste reisdocumenten voor Duitsland Als inwoner van een Europees land is een geldige identiteitskaart voldoende. Let vooral op de geldigheidsdatum! Het juiste uur in Duitsland: er is geen uurverschil. Reisperiode De winters zijn iets kouder dan in België en Nederland, de zomers dan weer iets warmer (landklimaat). Financiële informatie Ook de euro is in Duitsland het betaalmiddel - wisselkoersen berekenen Geldautomaten zijn er bij overvloed Kredietkaarten worden bijna overal aangenomen Belgische ambassade in Duitsland Jägerstrasse 52-53 10117 Berlin Tel: +49 (30) 206420 Website: www.diplomatie.be/berlinnl Nederlandse ambassade in Duitsland Klosterstrasse 50 10179 Berlijn Tel.: +49 30 20956-0 Website: http://bln.niederlandeweb.de/nl/content/Berlin/Home/start_html Feestdagen vaste feestdagen: 01/01 - 01/05 - 15/08 - 03/10 - 24/12 - 25/12 -26/12 - 31/12 feestdagen in sommige deelstaten: 06/01 - 31/10 - 01/11 variabele feestdagen: Goede Vrijdag - Pasen - tweede Paasdag (maandag) - O.L.Heer Hemelvaart (donderdag) - Pinksteren - tweede Pinksteren (maandag) variabele feestdagen in sommige deelstaten: Corpus Christi Douane Uitvoerregels zijn deze die van kracht zijn voor de Europese Unie: tabaksproducten: 800 sigaretten, 400 cigarillo's, 200 sigaren, 1 kilogram rooktabak . Alcoholische dranken: 110 liter bier, 90 liter wijn (waarvan max. 60 liter mousserende wijn), 20 liter aperitiefdrank, 10 liter sterke drank.

42


Reisgids Eifel Taaltips: Nederlands – Duits                             

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10: eins, zwei, drei, vier, fünf, sechs, sieben, acht, neun, zehn ja / neen: ja, nein dank u / alstublieft: danke, bitte goedemorgen / goedendag: Guten Morgen, Guten Abend ingang / uitgang: Eingang, Ausgang koud / warm: kalt, warm lepel / mes / vork: Löffel, Messer, Gabel links / rechts / rechtdoor: links, rechts, geradeaus open / gesloten: offen, geschlossen (gesperrt) maandag, dinsdag, …: Montag, Dienstag, Mittwoch, Donnerstag, Freitag, Samstag, Sonntag apotheek / dokter: Apotheke, Arzt bagage: Gepäck bakkerij: Bäckerei belegd broodje: belegtes Bröttchen boekhandel: Bücherei bier: Bier drinkwater: Trinkwasser hotel: Hotel huurauto: Mietwagen inkom (vrij / niet toegankelijk): Eintritt (freier Zutritt / Gesperrt) kamer: Zimmer kassa: Kasse kasteel: Burg kerk: Kirche kleingeld / wisselen: Wechselgeld / wechseln koffie / thee (met melk): Kaffee (mit Sahne) / Tee (mit Milch) luchthaven: Flughafen markt: Markt museum: Museum

                        

ontbijt: Frühstück politie: Polizei restaurant: Restaurant standbeeld: Statue, Standbild station: Bahnhof strand: Strand toeristische dienst: Fremdenvekehrsamt toilet: Toilette tram: Strassenbahn vegetarisch: vegetarisch winkelcentrum: Einkaufszentrum ziekenhuis: Krankenhaus zwembad: Schwimmbad Ik begrijp u niet: Ich verstehe Sie nicht Ik spreek geen Duits: Ich spreche kein Deutsch Heeft u nog een kamer vrij? Ist bei Ihnen noch ein Zimmer frei? Hoe laat gaan de winkels open / toe? Welche Öffnungszeiten haben die Geschäfte? Hoe laat is de voorstelling? Wie spät ist die Vorstellung? Hoeveel kost dit? Was kostet das? Kamer met ontbijt: Zimmer mit Frühstück Kan ik betalen met een creditcard? Kann Ich zahlen mit Kreditcarte? De rekening alstublieft: Die Rechnung bitte Spreekt u Engels of Frans? Sprechen Sie Englisch oder Französich? Verboden te roken: Rauchen verboten Waar is het internetcafé? Wo ist das Internetcafé?

Persoonlijke nota’s ……………………………………………………………………………………………. 43


Reisgids Eifel ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………….

Disclaimer: AT-Europe bvba haalt zijn informatie uit betrouwbare en zorgvuldig geselecteerde bronnen. Doch kan AT-Europe bvba niet verantwoordelijk gesteld worden voor eventuele foutieve informatie noch voor het gebruik van deze informatie en zijn eventuele nadelige gevolgen. Wij zouden het ten zeerste op prijs stellen indien je eventuele opmerkingen, aanvullingen of foutieve gegevens zou doorgeven via [email protected] Fotoverantwoording: © Images AT-Europe bvba tenzij anders vermeld Dit is een uitgave van AT-EUROPE BVBA. Redactie: Geert Van de Voorde Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, online publicatie, databanken of op welke wijze ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgeverij. Alle rechten voorbehouden.

44


Reisgids Eifel. Update: 2012 Euroreizen.be

Recommend Documents