Reflecties op (mini-)crises in Nederland
Paul ‘t Hart Universiteit Utrecht
Enkele observaties 1. Hoezo ‘mini’-crises? Geen correlatie tussen ‘ernst’ en ‘fuss’. Wat ‘klein’ is wordt va(a)k(er) ‘groot’ gemaakt.
Enkele observaties 2. Crisismanagement is steeds dieper geinstitutionaliseerd/geprofessionaliseerd geraakt: is het ook – in alle opzichten - ‘beter’ geworden? Scenario’s? Signalering? Sense-making? Slagvaardigheid? Schaling? Samenhang? Symboliek? Systeemverbetering?
Enkele observaties 3. Burgemeesters in branding: paradox of juist logisch? Blijft het daar wel bij na 3D’s? Schaal, bestuurskracht& resilience als thema (met of zonder ‘GRIPs’) - Dwang tot ‘being there’ - Publieke, politiek-bestuurlijke, ‘private’ CM rollen
Enkele observaties (2) 4. Tirannie van de veiligheidsutopie heeft geleid tot ‘lange schaduwen’ in de ‘politics of crisis’. - Bestuurders (en gemeentesecretarissen?) vallen vaker over crises. - Straks vast ook wethouders. - Wanneer worden we ook nog een claimcultuur? - Wat betekent dat voor risicoperceptie en – weging in regulering en toezicht?
Enkele observaties (2) 5. Van 2012-14 zien we landsbreed af en toe ‘herhaling’ van crisisscenario’s & ‘herhaling’ van geimproviseerde reacties.
- Wat zeggen cases als Shell Moerdijk over ons institutioneel leervermogen? - Preventie, preparatie, respons? - Single loop vs double loop?
Enkele observaties (2) 6. Crisismanagement doen we in NL primair voor de burger. Doen we het wel vaak en slim genoeg met de burger?
“Hoe komt dat nu allemaal”
Het 21e eeuwse décor voor CM: Turbulente netwerksamenleving • Vervluchtiging van bindingen & identiteiten (Bauman)
• Vervaging van lands-, sector- en organisatiegrenzen (Castells) • Verschilversterking via opleiding/kapitaal (Piketty; WRR) • Versnelling van communicatie & innovatie (Gleick) • Verkorting van tijdshorizons (Dror)
• Verplatting van gezagsverhoudingen (Freedman)
CM in overgangstijd Einde van een bestuurlijk paradigma? Het Nederlandse model: paternalistisch
• • • • • • • • • •
Verzuilde samenleving Pacificatiepolitiek Overlegbestuur: geduld Feitenpolitiek: expertise Vertrouwen als basis Institutioneel gezag: fundament en smeerolie Een dominant verhaal Primaat van de politiek Verzorgingsstaat Centraal tenzij
CM in overgangstijd Einde van een bestuurlijk paradigma? Het Nederlandse model: paternalistisch
Nieuwste contouren: post-paternalistisch
• • • • • •
• • • • • •
• • • •
Verzuilde samenleving Pacificatiepolitiek Overlegbestuur: geduld Feitenpolitiek: expertise Vertrouwen als basis Institutioneel gezag: fundament en smeerolie Een dominant verhaal Primaat van de politiek Verzorgingsstaat Centraal tenzij
• • • •
Netwerksamenleving Profileringspolitiek Resultaatbestuur: haast Emotiepolitiek: beelden Verantwoording als noodzaak Performatief gezag: onder vergrootglas Strijd tussen frames Primaat van het vraagstuk ‘Terugtredend’/‘gulzig’ bestuur Decentraal waar mogelijk
Veranderende relationele contracten overheid-burgers Tijdperk/Type
Relatie overheid-burger
Paternalistisch: 20e eeuw • Age of Tell
Paternalistisch: 20e eeuw • Regent Onderdaan
• Age of Sell
• Zender Ontvanger
• Age of Consult
• Raadpleger Input gever
Interactief: 21e eeuw • Age of Engage
Interactief: 21e eeuw • Partner Co-producent
• Age of Empower
• Facilitator Maker
Wat betekent die paradigmaverschuiving voor crisismanagement?
Good business voor de ‘industrie’….
Enkele speculaties I. Performatief crisis management wordt noodzaak: presteren en je prestaties ‘presenteren’ II. De crisis komt naar je toe! Grenzenloze crises en de tragiek van het begrensde bestuur III. Lange of korte schaduwen? IIIa. Escalatiereflex: Twee logica’s: crisisbeheersing en crisisexploitatie IIIb. Gewenning en fatalisme: van management van verwachtingen tot ‘shit happens’ IV. Crisismanagement wordt ‘slimmer’ naarmate het ‘postpaternalistischer’ wordt – in alle fasen
De grote CM leiderschapsopgave
“Disappointing people at a rate they can stand”
