EEN COMPLEMEENTAIR C CULTUUR RBELEID INT TERNE STTAATSHEERVORMING Wat kan n Vlaanderen n leren van dee uitgevoerdde staatshervvorming in Denemarken?? Wat is belangrijk voo or het cultuu urbeleid in Vla laanderen? 1. Presentatie Lone Leth La arsen Lone Letth Larsen verrtelt over de verschuivinggen in Denem marken na de staatshervvorming van 2007:
V Van 14 provincies (Amte er) naar 5 reggio’s, die op dit ogenblik nog heel weeinig bestuurrskracht mter kunnenn zelf geen belastingen m meer innen). Van 275 gem meenten in zich hebbeen (bv. de Am naar 98 gem meenten
Lone Letth Larsen is D Departementtshoofd Culttuur van de sstad Kolding. Deze stad iss in feite een n verzameeling van vierr steden die na de fusie vvan 2007 in e elkaar opging gen onder dee naam Kolding. Ook voorheeen was de staad Kolding de e culturele trrekpleister voor de naburige gemeennten en dit iss ook vandaagg nog zo. Lone Leth Larsen benadruktt het belang van een evenwichtige sppreiding van het cultuuraanbod. Een sterk centrum met een rruim cultuuraaanbod hoefft een levenddige periferie e niet in wel gebeureen vanuit een n geïntegreerrde visie waaarbij de verschillende de weg tte staan. Maar dit moet w onderdeelen van de stad worden betrokken. D Dus: geen ovveraanbod in n het centrum m en een minimaal aanbod in de periferrie. Met de ffusieoperatiee was de stad d Kolding ge groeid van 6 60.000 naar 9 90.000 inwonners. Lone Le eth Larsen sttelt nu in de praktijk vastt dat de besttuurskracht o op allerhande vlakken zoo sterk is toegeno omen dat de steden mind der geneigd zzijn om nog ssamen te we erken, terwijll dit vaak lon nend kan oplossing hieervoor, alduss Lone Leth LLarsen, is hett nastreven vvan samenw werking op he et niveau zijn. De o van de in nstellingen zelf: laat bv. d de muziekschholen uit verrschillende steden samennwerken. Na de ko orte inleidingg over de situ uatie in Deneemarken vro oegen brainsttormen de aaanwezige deelnem mers over hett thema in klleinere groeppjes.
Derde p publieksmomen nt Cultuurforum m 2020 – de Waarande Turnhout – vrijdag 1 juuni 2012
2. Brainstorm Vijf experten uit de cultuursector begeleiden een creatieve ideeënuitwisseling binnen kleinere werkgroepjes:
An Vrancken, administrateur‐generaal Agentschap Sociaal‐Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen Tom Van Thienen, bestuursdirecteur ‘Mens’ provincie Limburg Michel Price, afdelingshoofd‐cultuurbeleidscoördinator stad Mechelen Jo Rombouts, diensthoofd Cultuur provincie Vlaams‐Brabant Bart Doucet, Cultuurbeleidscoördinator stad Gent
De brainstorm gebeurde aan de hand van enkele vooraf bezorgde vragen: Peil naar pro’s en contra’s 1) Welke positieve effecten zou je zien optreden? 2) Welke nadelen zouden er opduiken? Structuur/organisatie 3) Hoe zien jullie de verhoudingen en het overleg tussen de drie overheden: welke taakafspraken zijn wenselijk? Hoe moet de afstemming gebeuren? Vlaanderen = Denemarken? 4) Lone Leth Larsen sprak van een sterke participatieve invalshoek in Denemarken: zou dat ook in Vlaanderen mogelijk zijn? Of zijn er verschillen tussen Vlaanderen en Denemarken waardoor dit toch moeilijker zou kunnen liggen? Toekomst? 5) Zal meer autonomie voor lokale besturen geen Mattheuseffect veroorzaken? (groten worden sterker) 6) Lokale besturen krijgen meer autonomie in Vlaanderen. Hoe zien jullie het lokaal cultuurbeleid evolueren in de toekomst, bv. anno 2020? Wat zal er veranderen? 3. Terugkoppeling aan de hele groep Na afloop interviewde Lone Leth Larsen de vijf boegbeelden uit de cultuursector. Vraag: Welke belangrijke pro’s en contra’s van het Deense model toegepast op Vlaanderen, werden er geformuleerd?
PRO Het idee om naar de mensen toe stappen, de originele participatie‐acties
CONTRA Het idee van een fusie zal in de meeste Vlaamse gemeenten niet warm
Derde publieksmoment Cultuurforum 2020 – de Warande Turnhout – vrijdag 1 juni 2012
waren zeker positief. De efficiëntiewinst door de schaalvergroting per gemeente, gecombineerd met decentralisatie van aanbod (beweging in 2 richtingen). Het Deense vrijwilligersbeleid is zeer interessant, maar hierbij meteen de kritische kanttekening: kan dit wel in Vlaanderen? In Vlaanderen is er immers een sterke tendens tot ‘politisering’. Bv. in de samenstelling van beheersorganen van cultuurinstellingen. Dit wordt trouwens opgelegd door de regelgeving (bv. Gemeentedecreet, Cultuurpact). De grote fiscale impact van de gemeenten in Denemarken (gemeente heft 25% van de belastingen) is een krachtig instrument voor een lokaal bestuur.
onthaald worden. In Vlaanderen kennen we een ‘mobiliteitsprobleem’: mensen zijn niet bereid om binnen het grotere stedelijke gebied langere afstanden af te leggen, men wil alles echt bij de deur hebben.
Lone Leth Larsen besluit dat het goed is om het Deense model te bestuderen, maar dat een vertaling naar de Vlaamse context en cultuur zeker nodig is.
Vraag: welke taakafspraken zijn wenselijk in Vlaanderen tussen de verschillende beleidsniveaus? Volgende conclusies werden opgetekend in de werkgroepen:
Noodzaak tot een regionaal ‘tussen‐niveau’. Een niveau tussen het lokale (stad/gemeente) en Vlaanderen. Ook in Denemarken stelt men immers vast dat de grotere stedelijke kernen moeilijk met elkaar samenwerken. Eén van de werkgroepen had ook een vraag voor Lone Leth Larsen: Wat was vroeger precies de rol van de vroegere provincies (Amter) in het cultuurbeleid? Lone Leth Larsen antwoordde dat de Amter vroeger een eigen cultuurbudget hadden (ongeveer 13%) en dat er vooral een aantal grotere instellingen met regionale uitstraling werden gesubsidieerd: een aantal musea, een aantal orkesten… Zij hadden ook een functie in de ontwikkeling van ‘samenhang’, uitbouw van een regionale culturele identiteit. Het maatschappelijke debat over de vorming van grotere gehelen is zeker aangezwengeld door het Witboek. Toch zijn er nog vele kleine gemeenten in Vlaanderen. Vandaar dat één van de werkgroepen stelt dat initiatieven tot intergemeentelijke samenwerking volop groeikansen moeten krijgen. Er is nood aan betere afspraken tussen bestuursniveaus over wie wat subsidieert. Derde publieksmoment Cultuurforum 2020 – de Warande Turnhout – vrijdag 1 juni 2012
Het Vlaamse niveau mag niet langer worden gezien als een keurmerk. Soms heerst er nog de opvatting dat alleen iets wat op Vlaams niveau wordt gesubsidieerd, ook goed is. Een pleidooi dus voor een gedifferentieerd subsidiebeleid waar de Vlaamse overheid eerder algemene standaarden kan bepalen, maar waar de concrete invulling ervan op een lokaal niveau zou moeten gebeuren. Voorbeeld: Vlaanderen kan zeggen dat elke gemeente een bibliotheek moet hebben. Maar hoe die bibliotheek er dan precies uitziet, dat is aan het lokale niveau om dit in te vullen. Het is positief dat provincies ook nadenken over hun mogelijke rol. Een nieuwe rol voor de provincies zou kunnen liggen in het stimuleren van gemeenten tot samenwerking.
Vraag: wat kan de cultuursector doen in het kader van de interne staatshervorming? Lone Leth Larsen poneert dat de culturele actoren het proces van de interne staatshervorming niet louter mogen ondergaan. Het is precies de cultuur die vanuit de eigen sterkte meer het debat zou moeten bepalen: cultuur is de sterkste kracht in een samenleving, cultuur is ook de meest creatieve kracht. Gebruik die en laat een staatshervorming niet enkel over aan juristen. Want is het niet de cultuursector die het meest voeling heeft met wat mensen denken en voelen?
Belangrijk bij een samengaan van meerdere gemeenten: respecteer de identiteit van de verschillende lokale kernen. Lone Leth Larsen pleit ook voor een ‘tabula rasa’ in het denken: teken alles een keertje opnieuw uit. Wat is er nodig om opnieuw goed te kunnen samenleven? Welke cultuur hebben we nodig? Welke participatie is er nodig? Welke infrastructuur is er nodig? …
Vraag uit het publiek:
Voor het uittekenen van het cultuurbeleid in Kolding ging men uitermate laagdrempelig en participatief te werk. Maar… in hoeverre was de bevraging representatief?
Lone Leth Larsen:
We wilden bewust breder gaan dan het georganiseerde middenveld van mensen die al sterk cultureel betrokken waren. Wel hebben we erover gewaakt om verschillende lagen van de bevolking te bereiken, ook demografische spreiding (dus: er werden wel degelijk doelgroepen afgebakend). In onze vraagstelling hebben we bewust ook het woord ‘cultuur’ niet altijd gebruikt. Soms spraken we eerder over ‘vrije tijd’. Belangrijk was vooral open vragen te stellen: Wat wil je voor je stad? Wat is voor jou belangrijk in cultuur? Nadien werden ook verenigingen betrokken. Heeft dit proces tot een andere conclusie geleid? Verbazend was dat iedereen wil ‘samen zijn’. Op basis van de resultaten hebben de directies van de culturele instellingen een visie gevormd. Het overleg, het praten is gebleven… Derde publieksmoment Cultuurforum 2020 – de Warande Turnhout – vrijdag 1 juni 2012
Verslag: Andy Vandervoort Meer info? Filip Libin:
[email protected]
Derde publieksmoment Cultuurforum 2020 – de Warande Turnhout – vrijdag 1 juni 2012
