Rapportage voorjaarsmeting 2013

Rapportage voorjaarsmeting 2013

Rapportage Ouderenplatform Panelronde voorjaar 2013

-2-

Colofon Onderzoek in opdracht van: Parnassia Den Haag Gemeente Den Haag, dienst OCW Onderzoeksuitvoering: WBK Marktonderzoek, Den Haag

-3-

INHOUD Samenvatting

5

1.

Inleiding 1.1 Achtergrond 1.2 Onderzoekverantwoording panelronde voorjaar 2013 1.3 Profiel panelleden

12 12 12 13

2.

Ervaringen in afgelopen maanden 2.1 Samengevat 2.2 Ervaringen op het gebied van wonen in eigen straat/wijk 2.3 Ervaringen op het gebied van de zorg 2.4 Ervaringen op het gebied creatieve/culturele activiteiten 2.5 Ervaringen op het gebied van persoonlijk leven

14 14 15 16 17 18

3.

Complimenten en kritische noten

19

4.

Veiligheid op straat en in de eigen wijk 4.1 Achtergrond 4.2 Situaties dat men zich vaker onveilig voelt 4.3 Concrete tips om veiligheidsgevoel in eigen wijk te verbeteren

22 22 22 23

5.

Thema voorjaarsmeting: Zelfredzaamheid 5.1 Personen in naaste omgeving met problemen met zelfredzaamheid 5.2 Redenen die het lastig maken om thuis te blijven wonen 5.3 Gezochte oplossingen om ouderen langer thuis te kunnen laten wonen 5.4 Zelf praktische zaken kunnen regelen 5.5 Wie zijn belangrijk bij het zoeken naar informatie 5.6 Gebruikte informatiebronnen 5.7 Beoordeling zoekproces 5.8 Rol bibliotheek bij informatiezoekproces

24 24 24 25 26 27 27 28 28

6.

Belemmeringen om naar buiten te gaan 6.1 Mate waarin ouderen moeite hebben om hun huis uit te komen 6.2 Belemmeringen: spontaan 6.3 Benodigde hulp om weer naar buiten te gaan 6.4 Wat zou men buitenshuis willen doen? 6.5 Negen mogelijke belemmeringen

30 30 30 31 32 32

7.

Passende hulp 7.1 Kent u iemand die gebruik maakt van professionele hulp en ondersteuning 7.2 De gebruikte hulp/ondersteuning 7.3 Tevredenheid met verkregen hulp/ondersteuning 7.4 Beoordeling hoeveelheid hulp/steun

33 33 33 34 35

-4-

8.

Betaalbaar houden van de zorg 8.1 Zorg die zeker behouden moet blijven 8.2 Zorg waar op kan worden bezuinigd 8.3 Zorg waarvoor men extra zou willen betalen

36 36 37 38

9.

Cultuur en cursusaanbod 9.1 Beoordeling zeven aspecten aanbod cultuur- en activiteiten 9.2 Bezoeken van culturele activiteiten 9.3 Zelf doen van culturele activiteiten 9.4 Bezoek Ouderensociëteit

39 39 40 41 42

10.

Computercursus voor senioren 10.1 Computercursussen 10.2 Beoordeling niveau van de cursus

43 43 43

11.

Ideeën voor de volgende panelronde

44

Bijlage 1: Onderzoeksverantwoording Bijlage 2: Vragenlijst

45 47

-5-

SAMENVATTING Door goed te luisteren naar de ervaringen en meningen van Haagse ouderen probeert het Haags Ouderenplatform een bron van informatie te zijn voor alle Haagse organisaties die zich bezig houden met wonen, leven en zorg voor ouderen. Hiervoor wordt drie keer per jaar een onderzoeksronde gehouden. Het onderzoek richt zich op de Haagse 65-84 jarigen, waarbij er is gekozen om ook een aantal 55-64 jarigen te laten meedenken over de onderwerpen, omdat een deel van hen voor hun ouders zorgen of hebben gezorgd. In maart-april 2013 hebben 661 panelleden deelgenomen aan de derde panelronde, de voorjaarsmeting 2013. Hier volgt een korte samenvatting:

H2. Ervaringen van de afgelopen maanden Tijdens de start van het Ouderenplatform gaven de ouderen gemiddeld cijfers tussen de 7,5 en de 8,0 voor allerlei onderwerpen die betrekking hebben op hun persoonlijk welzijn en het leven in Den Haag. Als een soort welkom, wordt elke meting gestart met hun positieve of mindere ervaringen over vier onderwerpen. In deze voorjaarsmeting laat de totale ervaring een negatief beeld zien, met name door een minder positief beeld van het eigen persoonlijk leven, mogelijk beïnvloedt door de lange winter. Ter vergelijking: In de eerdere metingen was meer een genuanceerd beeld te zien met een lichte positieve richting.

Voorjaar 2013

Herfst 2012

Zomer 2012

Tabel S2: Mensen die de afgelopen maanden een positieve of mindere ervaringen hebben gehad over 4 aspecten Positieve Negatieve Saldo Ervaring ervaring Wonen in eigen straat/wijk

-2

9%

11%

Vrijetijdsbezigheden, zoals hobby

+3

8%

5%

Zorg, bv. huisarts, tandarts, ziekenhuis, verpleeghuis, zorg aan huis

+3

9%

6%

0

9%

9%

Contact met uw straat-/buurtbewoners

+7

11%

4%

Zorg, bv. huisarts, tandarts, ziekenhuis, verpleeghuis, zorg aan huis

+ 10

14%

4%

-9

7%

16%

Uw eigen persoonlijk leven

-3

8%

11%

Wonen in eigen straat/wijk

-2

7%

9%

Aanbod creatieve/culturele activiteiten

-1

4%

5%

Zorg, bv. huisarts, tandarts, zieken-/verpleeghuis, zorg aan huis

+1

7%

6%

Uw eigen persoonlijk leven

-7

8%

15%

Uw eigen persoonlijk leven

Openbaar vervoer

H3. Complimenten en kritische noten Elke ronde krijgen de panelleden de mogelijkheid om een organisatie of instelling op het gebied van wonen, welzijn en zorg een compliment te geven of een kritische noot te plaatsen. Net als in de vorige twee metingen worden er meer complimenten uitgedeeld: 25% heeft een compliment, 14% een kritische noot. De complimenten en kritische noten zijn aan verschillende instellingen gericht en gaan over veel verschillende onderwerpen.

-6-

H4. Veiligheid op straat en in de eigen wijk Tijdens de herfstmeting 2012 gaven de ouderen aan dat ze veiligheid op straat en in de eigen wijk een belangrijk aandachtspunt vinden. Drie op de tien panelleden geeft aan zich wel eens onveilig te voelen in de eigen wijk, een op de tien heeft dit gevoel elke week wel. De ouderen die zich wel eens onveilig voelen, hebben in eigen woorden aangegeven in welke situaties ze zich onveilig voelen. Aan alle panelleden is daarnaast gevraagd naar tips om de wijk veiliger te houden. Tabel S4a: Redenen onveilig voelt in de eigen wijk 1. In de avond/nacht als het donker is (96x) 2. Als er inbraken/overvallen gepleegd worden (26x) 3. Hangjongeren (21x) 4. Door vreemde/verdachte personen die rondlopen (15x) 5. Als er wordt aangebeld (door onbekende mensen) (11x) 6. Verkeerssituaties (druk, hardrijden, fietsers) (7x) 7. Door vervelende situatie (zelf beroofd/overvallen) (6x) 8. Als ik alleen ben (thuis of buiten) (5x) 9. In/rondom het openbaar vervoer (5x) 10. Door (rare) verhalen die ik van anderen hoor (4x)

Tabel S4b: Tips voor veiliger wijk 1. Voldoende surveillance wijkagenten, handhaving (106x) 2. Deuren goed afsluiten, goede sloten (42x) 3. Afspraken met buren/op elkaar letten, sociale contact (41x) 4. Deur 's avonds niet zomaar opendoen (37x) 5. Verlichting rond huis, in straat en in wijk (36x) 6. Positiviteit uitstralen, niet bang zijn, aardig zijn (20x) 7. Alert blijven, je ogen open houden (18x) 8. ‘s Avonds in het donker niet naar buiten (16x) 9. Camera’s plaatsen (14x) 10. Aanspreken/handhaven gedrag hangjongeren (12x)

H5. Thema voorjaarsmeting: Zelfredzaamheid Allereerst is gekeken waar grenzen liggen bij zelfredzaamheid. De belangrijkste reden dat het voor kwetsbare ouderen lastig wordt om thuis te blijven wonen is de eigen gezondheid. In een kwart van de gevallen geven panelleden aan dat de belasting voor familie en/of andere zorgverleners hierbij (mede) een belangrijke rol speelt. Tabel S5a: Voorbeelden waarbij voor ouderen lastig wordt om thuis te blijven wonen 1. Lopen steeds moeilijker/slecht ter been 38x 2. Gezondheid neemt af 23x 3. Ouderdom/leeftijd 23x 4. Handicap/ ziekte/ Parkinson/artrose/ blind 19x 5. Huishouden/schoonmaken lukt niet meer 19x 6. Geestelijke achteruitgang, dementie, onvoorspelbaarheid 18x 7. Alles om zelfstandig te zijn neemt af 11x 8. Sociale vereenzaming/eenzaamheid wordt groter 11x

In bijna negen op de tien gevallen (87%) is gezocht naar oplossingen om het mogelijke te maken langer thuis te kunnen blijven wonen. De thuiszorg wordt hierbij veruit het vaakst genoemd, op afstand gevolgd door mantelzorg en hulpmiddelen. De gezochte oplossingen hebben in acht op de tien gevallen deels of helemaal geholpen. In zes op de tien gevallen is het uiteindelijk gelukt om thuis te blijven wonen. Onderstaande tabel geeft wat reacties van mensen die in deze situaties hebben meegedacht/meegekeken. Tabel S5b: Reacties over keuze thuis wonen of juist naar verpleeghuis gaan Wat helpt om thuis te kunnen blijven wonen: Extra zorg aan huis (7x), belang woningaanpassingen en hulpmiddelen (lift in flats, traplift, rollator, scootmobiel) (6x), extra huishoudelijke- en boodschappenhulp (5x), meer mantelzorg (4x), belang dat alle verzorgers goed weten van situatie (4x), wil van de ouderen zelf (3x), buurthulp (3x) Aandachtspunten om thuis te kunnen blijven wonen: Echt goede informatie is belangrijk, als omgeving reageren we vaak niet alert (3x), er wordt momenteel minder vergoed (2x), vaak te veel regelen, meer vaste thuiszorgers Waarom thuis wonen uiteindelijk niet gelukt: Moest gewoon naar verzorgingshuis. niet meer verantwoord, te oud en begon te dementeren, (12x), financieel is zorg aan huis ook gelimiteerd (2x), te belastend voor familie/professionele zorg (2x)

-7-

Zelf zaken regelen Voor zes praktische zaken (melding ongemak, regelen thuiszorg, vervoer, klusjesman en zoeken naar uitjes) is gevraagd in welke mate kwetsbare ouderen dit zelf nog kunnen regelen. Voor alle onderwerpen geldt dat ruwweg een derde van de ouderen dit nog zelf doet, een derde dit samen met een ander en een derde laat dit aan anderen over. Als de oudere hulp vraagt bij het regelen van deze praktische zaken of om informatie te zoeken, dan blijkt de eigen familie veruit het meest belangrijk, gevolgd door de huishoudelijke hulp, huisarts en thuiszorg. De kerk/geloofsgemeenschap, het buurthuis en de ouderenconsulenten worden relatief het minst vaak genoemd. Grafiek S5c: Wie zijn belangrijk voor de kwetsbare oudere bij het regelen van zaken en zoeken naar informatie Eigen familie (kinderen)

75%

Huishoudelijke hulp

12%

58%

Huisarts

20%

55%

Thuiszorg

19%

51%

Buren Vrienden Fysiotherapeut

31%

22%

De kerk of moskee 6% 7%

0%

30%

24% 31%

50% Redelijk

15%

28%

52% 25%

Belangrijk

8%

20%

66%

Ouderenconsulenten 2% 16%

12%

26%

59%

Buurthuis 3%8%

11%

29%

27%

10%

19%

34%

25%

12% 14%

17%

33%

9% 5%

75%

Niet (zo) belangrijk

100% NVT

Een kleine zestig ouderen kunnen zich een actueel probleem van de afgelopen maanden herinneren, zoals een medische vraag, een klus aan huis, belastingzaken, iets in de wijk of een activiteit waar men informatie over heeft gezocht. Om het antwoord te vinden, zochten ze het vaakst telefonisch contact met diverse instanties (48%), gevolgd door het onderwerp persoonlijk met iemand bespreken (38%) of op internet (34%) zoeken. Driekwart van de ouderen is tevreden met de informatie die men de laatste keer dat men zocht, vond, een kwart beoordeelt de informatie en/of het informatiezoekproces als onvoldoende. Hiervoor worden verschillende redenen allen 1 of 2 keer genoemd. Een op de tien panelleden bezoekt de bibliotheek wel eens voor antwoord of informatie over praktische vragen. Ongeveer een kwart van de panelleden denkt mee over de vraag hoe de bibliotheek haar bezoekers hierbij nog beter van dienst kan zijn. Ze geven de bibliotheek complimenten, maar geven ook aan dat de komst internet dat voor het zoeken naar informatie bibliotheek minder belangrijk wordt.

-8-

H6. Belemmeringen om naar buiten te gaan Van de oudere panelleden geeft 12% aan dat ze zelf (of hun partner) moeite hebben om hun huis uit te komen en nog eens drie op de tien geeft aan iemand te kennen die moeite heeft het huis uit te komen. Van negen voorgelegde belemmeringen geven de respondenten aan dat eigen lichamelijke handicaps de grootste belemmering leveren. Grafiek S6c: Belemmeringen om de deur uit te gaan (in % ouderen die moeite hebben het huis uit te komen) Eigen lichamelijk handicap (slecht lopen /zien/horen)

77%

Durf of wil niet alleen gaan Slecht onderhouden stoepen/wegen

30% 23%

17%

24%

46%

20%

54%

Geen vervoer beschikbaar van deur-tot-deur

20%

21%

59%

Niemand om samen dingen mee te doen

18%

25%

57%

Buiten onveilig voelen

14%

24%

54%

Geen aantrekkelijke omgeving om een eindje te gaan wandelen

6% 11%

83%

Te duur, geen activiteit met korting

6% 11%

83%

Er zijn te weinig leuke activiteiten in de buurt 5% 9%

6%

87%

0% 25% 50% Speelt zeker een rol Enigszins

75% 100% Speelt nauwelijks/ geen rol

Daarnaast is ook spontaan gevraagd naar belemmeringen om het huis uit te komen. Naast de hierboven genoemde factoren worden ook de gladheid in de winter, aanwezigheid van trappen in huis en zware toegangsdeuren in de flat genoemd. Om mensen te helpen meer naar buiten te gaan, worden met name sociale oplossingen genoemd, zoals iemand om samen ergens naar toe te gaan, gevolgd door vervoer, zoals een scootmobiel of rollator. Als het lukt om de genoemde belemmeringen op te lossen dan zou men vooral vaker gaan wandelen, zelf de eigen boodschappen doen of een activiteit ondernemen. Tabel S6b: Welke hulp is nodig om naar buiten te gaan 1. Iemand om mee te gaan 26% 2. (Extra) begeleiding 20% 3. Scootmobiel 12% 4. Rollator 11% 5. Thuishulp/zorg 7,5%

Tabel S6c: Wat vaker doen zonder belemmering 1. Wandelen 2. Zelf boodschappen doen 3. Activiteiten (museum, winkelen,) 4. Naar buiten (luchtje scheppen) 5. Andere mensen bezoeken

37% 30% 24% 13% 9%

H7. Passende hulp Twee op de tien panelleden maakt zelf gebruik van professionele hulp en ondersteuning en ruim vier op de tien kent iemand die hiervan gebruik van maakt. De gebruikte professionele hulp en ondersteuning betreft met name huishoudelijke hulp en een rollator en in mindere mate een scootmobiel, thuiszorg en hulp bij vervoer. Tabel S7a: Top 7 hulp/ondersteuning waar gebruik van wordt gemaakt (in % gebruikers hulp/ondersteuning) 51% 1. Huishoudelijke hulp 47% 2. Rollator 33% 3. Scootmobiel 29% 4. Thuiszorg 27% 5. Hulp bij vervoer (taxibus) 22% 6. Woningaanpassingen 21% 7. Traplift

-9-

In acht op de tien gevallen is men tevreden met de verkregen hulp en ondersteuning, 13% plaatst een kanttekening en 7% is niet tevreden. De ontevredenheid heeft oa te maken met het niet tijdig nakomen van afspraken, de energie en tijd die het aanvragen van voorzieningen kost, wisselende hulp, te weinig uren hulp en de kwaliteit van de hulp. In deze tijd dat er overal op de kosten gelet wordt, is het belangrijk dat alle kosten op een goede manier besteed worden. Bijna twee derde vindt de hulp die verkregen wordt op dit moment precies voldoende, 30% vindt de hulp te weinig en 7% vindt dat de hulp mogelijk ook minder kan. Tabel S7b: Beoordeling hoeveelheid hulp Precies voldoende

63%

Hulp is te weinig

30%

Hulp kan iets minder

7%

Zo behouden als het kan (11x), nu goed, zou niet met minder kunnen (10x), al veel huishoudelijke hulp wordt zelf betaald, al veel mantelzorg/ burenhulp (9x) Meer/ extra huishoudelijke hulp nodig (33x), meer tijd voor persoonlijke en geestelijke aandacht (13x), hogere kwaliteit huishoudelijke en verpleeghulp (6x) Goede controle, sommigen krijgen te veel hulp (5x), kritisch kijken naar uitgaven zoals scootmobiel/rollator (4x) minder tijd / geld naar management vd zorg, meer naar mensen die echt wat doen, werk kan efficiënter (4x)

100%

H8. Betaalbaar houden van de zorg Om de zorg betaalbaar te houden is de panelleden gevraagd welke zorg zeker behouden moet blijven, op welke zorg er bezuinigd kan worden en wat ouderen zelf eventueel meer kunnen betalen. De thuiszorg wordt met stip het meest genoemd als zorg die behouden moet blijven. Het is lastiger voor ouderen om mee te denken over zorg waar eventueel zuiniger mee omgegaan kan worden. Een klein deel geeft antwoord en er wordt een grote variëteit aan antwoorden gegeven. Van diegenen die aangeven eventueel extra te willen betalen voor zorg wordt de huishoudelijke hulp, thuiszorg en medische zorg in het algemeen het meest genoemd. Een deel geeft aan wel meer te willen betalen maar alleen voor betere zorg. Tabel S8: Drie vragen over betaalbaar houden van de zorg Zorg die voor u erg belangrijk is en die zeker behouden moet blijven 1. Thuiszorg 2. Huishoudelijke hulp 3. Huisarts 4. Buurtverpleging/wijkverpleging 5. Medische zorg iha 6. Betaalbare medische zorg 7. Verpleeghuizen/bejaardenhuizen/verzorgingshuis Zorg waar op kan worden bezuinigd 1. Hulpmiddelen (m.n. rollator, scootmobiel, betere controle, hergebruik) 2. Medicijnen/verbandverstrekking: alleen wanneer het echt nodig is, zuiniger mee omgaan 3. Vervoer: van/naar uitgaansgelegenheden, boodschappenbegeleidingsdienst, taxikosten 4. Huishoudelijke hulp 5. Thuiszorg Geestelijke gezondheidzorg (vaak is er weinig aan te doen) Salarissen in zorginstellingen, met name in de top kunnen salarissen omlaag, teveel managers Ziekenhuiszorg, in ziekenhuis wordt veel weggegooid, teveel onnodige handelingen Vermogenden meer laten bijdragen/dingen zelf laten betalen/ naar draagkracht mee laten betalen Alcohol- en drugsverslaafden Zorg waar u eventueel wel wat extra voor zou willen betalen 1. Huishoudelijke hulp 2. Thuiszorg 3. Medische zorg i.h.a. 4. Reiskosten, vervoer (ophaalservice, taxibus) 5. Fysiotherapie (aan huis), manuele therapie, osteopaat 6. (Eigen bijdrage) Hulpmiddelen (rollator/scootmobiel/praktische hulpmidd./luierbroeken) eigen bijdrage 7. Verpleging aan huis/pleegzorg/wijkzorg N= 419 panelleden hebben de kans gekregen mee te denken

133x 77x 37x 22x 22x 21x 20x 31x 7x 5x 4x 3x 3x 3x 3x 3x 3x 21x 19x 11x 7x 6x 5x 4x

- 10 -

H9. Cultuur en cursusaanbod Als de ouderen gevraagd wordt om zeven aspecten over het culturele en activiteitenaanbod te beoordelen, blijken de aspecten hoog te scoren. Vrijwel alle aspecten worden door meer dan negen op de tien ouderen met voldoende beoordeeld. Alleen de betaalbaarheid krijgt wat meer kritische kanttekeningen. Grafiek S9: Beoordeling zeven aspecten cultuuraanbod (n=661) Hoeveelheid mogelijkheden

39%

Kwaliteit van het aanbod

58%

28%

3%

68%

4%

Dag en tijdstip dat activiteiten gehouden worden

21%

Toegankelijkheid van de locaties

22%

70%

Vindbaarheid van informatie over het aanbod

23%

68%

9%

61%

12%

Bereikbaarheid vanaf uw huis

72%

27%

Betaalbaarheid 10%

68%

0% 25% 50% ruim voldoende voldoende

7% 8%

22% 75% 100% (ruim) onvoldoende

Bezoek culturele activiteiten Ruim zes op de tien ouderen heeft in de afgelopen 12 maanden een culturele activiteit bezocht, zoals het theater, een museum of de bibliotheek. Van alle culturele activiteiten die in het afgelopen jaar zijn bezocht, wordt een op de tien in de eigen wijk bezocht, 13% net iets verder weg, maar nog wel in het eigen stadsdeel, ruim de helft elders in Den Haag (vaak in het Centrum) en bijna een kwart buiten Den Haag. Van alle bezochte culturele activiteiten was een op de tien een culturele activiteit speciaal voor ouderen en negen op de tien voor iedereen toegankelijk. Bijna alle bezoekers van culturele activiteiten (97%) vinden de reistijd die men moet afleggen om er te komen acceptabel. Zelf doen van culturele activiteiten Ruim twee op de tien panelleden heeft in de afgelopen 12 maanden zelf een creatieve cursus of activiteit gedaan, zoals bijv. een schildercursus, zingen in een koor, toneel, fotoclub of 3D-kaarten maken. De meeste culturele activiteiten worden in het buurthuis of wijkcentrum gedaan, gevolgd door de kerk/moskee. Van alle culturele activiteiten die zelf worden ondernomen, vindt een derde in de eigen wijk plaats, twee op de tien iets verder weg, maar nog wel in het eigen stadsdeel, een derde elders in Den Haag en 13% buiten Den Haag. Van alle zelf ondernomen culturele activiteiten is drie op de tien speciaal gericht op ouderen en zeven op de tien voor iedereen toegankelijk. Des te ouder des te vaker speciale ouderenactiviteiten worden gedaan. Bezoek Ouderensociëteit Ouderensociëteiten zijn organisaties die specifiek voor ouderen (55-plus) activiteiten organiseren. Van alle panelleden geeft 9% aan in de afgelopen 12 maanden een Ouderensociëteit te hebben bezocht.

- 11 -

H10. Computercursussen voor senioren In Den Haag worden verspreid over stad door verschillende instanties en bedrijven computercursussen voor senioren gegeven. Van de panelleden geeft 16% aan zelf een computercursus gevolgd. Dit betreft met name basiscursussen omgaan met de PC. Vaak zijn deze cursussen speciaal voor senioren, maar regelmatig ook voor jong en oud. Een paar mensen noemt daarnaast een specifieke cursus, zoals een fotocursus. 75-plussers volgen vaker zo’n basiscursus dan 64-minners. Ruim negen op de tien cursisten geeft aan dat ze wat ze op de cursus hebben geleerd ook enigszins in de praktijk te gebruiken. De helft gebruikt het zelfs helemaal of grotendeels. Voor bijna driekwart van de cursisten was het niveau van hun computercursus precies goed, voor twee op de tien te moeilijk en voor een op de tien te gemakkelijk. H11. Ideeën voor de volgende panelronde Tot slot is aan de ouderen gevraagd welk onderwerp ze in de volgende panelronde aan de orde willen stellen. Ruim de helft van de ouderen noemt hierbij een onderwerp. Veiligheid, het verbeteren van sociale contacten, het onderhoud van de openbare ruimte en persoonlijke hulp worden het meest genoemd, maar ook bij de overige opmerkingen zitten soms aardige gedachten. Tabel S11: Ideeën voor de volgende panelronde Zorg in het algemeen (waaronder invloed bezuinigingen, in vloed eigen toekomst, komen vraag en aanbod nog wel overeen, betrouwbare informatie, beoordeling zorg, levenseinde (begeleiding, angst, euthanasie), wat kunnen ouderen voor elkaar doen (hoe krijgen we dit tot stand, wat is er voor nodig))

110x

Gemeente (tevredenheid, onderhoud bestrating en stoepen, overlast hondenpoep, schoon- en veilig houden van de wijk, problemen rondom parkeren)

64x

Activiteiten voor ouderen (mogelijkheden, betaalbaarheid, buurthuizen, vrijwilligerswerk, groepsactiviteiten)

40x

Veiligheid (oorzaak onveiligheidsgevoel in en buiten huis, hoe kan het gevoel van veiligheid verhoogd worden)

36x

Openbaar vervoer (bereikbaarheid, verbindingen, prijzen, veiligheid, toegankelijkheid, wachttijden, regio taxi)

33x

Financiële situatie (pensioenen, tevredenheid, gevolgen crisis, lukt het om rond te komen)

33x

Sociale contacten/eenzaamheid ouderen (bestrijden, buurtbewoners, buurthuizen, meer aandacht besteden)

32x

De wijk (leefbaarheid, activiteiten, saamhorigheid, veiligheid)

29x

Verkeer/parkeren (parkeerbeleid, parkeerproblemen, overlast, vergunningen, veiligheid)

21x

Cursussen (aanbod, betaalbaarheid, populariteit)

11x

- 12 -

1. INLEIDING

1.1 Achtergrond Door goed te luisteren naar de Haagse ouderen probeert het Haags Ouderenplatform een bron van informatie te zijn voor alle Haagse organisaties die zich bezig houden met wonen, zorg en welzijn van ouderen. Het onderzoek richt zich op de Haagse ouderen in de leeftijd van 65-84 jaar, waarbij er voor is gekozen om ook een aantal ouderen van 55-64 jaar te laten meedenken over de onderwerpen, omdat velen van hen ervaringen hebben vanuit de zorg voor hun ouders of elders in hun omgeving. De doelstelling is om drie keer per jaar ongeveer 500 ouderen te vragen hoe het met ze gaat en te vragen naar hun mening over actuele onderwerpen. Inmiddels zijn er drie vervolgrondes geweest in de zomer en herfst 2012 en het voorjaar van 2013. In dit rapport worden de resultaten 1 van de voorjaarsmeting 2013 gepresenteerd .

1.2 Onderzoeksverantwoording panelronde voorjaar 2013 De 566 panelleden die na de herfstmeting van 2012 hebben aangegeven deel te willen blijven nemen aan het Ouderenplatform, hebben half maart de samenvatting ontvangen van de herfstmeting met daarbij een uitnodiging om deel te nemen aan het vervolgonderzoek: Voorjaarsmeting 2013. Om de panelomvang op peil te houden zijn daarnaast 473 ouderen uit het bevolkingsbestand geselecteerd. Ook zij hebben een aankondigingsbrief gekregen met uitleg en een samenvatting en de vraag of ze in de komende jaren willen deelnemen aan het panel. Het veldwerk heeft plaatsgevonden van 18 maart t/m 10 april 2013. De panelleden zijn hiervoor telefonisch, per email, of schriftelijk benaderd, afhankelijk van hun voorkeur. Uiteindelijk hebben 2 661 ouderen meegedaan . De lengte van deze panelronde bedroeg ongeveer 15 minuten per gesprek. Tabel 1.2: Response Panelbestand bij start voorjaarsmeting 2013 3

566

Mensen die van het panel afzien

- 63

Telefonisch niet bereikt (3-5 pogingen), ook na herinnering geen reactie op e-mail/schriftelijk

- 76

Nu niet volgende keer wel

- 8

Doet mee

419

Nieuwe werving (242 van de 473)

242

Totale deelname voorjaarsmeting

661

Voor de volgende ronde die naar verwachting in de zomer van 2013 zal plaatsvinden, resulteren 745 panelleden (661+ 76+8).

1

rapporten zijn te vinden op: http://www.denhaag.nl/home/bewoners/actueel/to/Rapporten-Haags-Ouderenplatform.htm Voor de nieuwe panelleden is de vragenlijst licht aangepast. Zij hebben extra introductievragen beantwoord en om de lengte te waarborgen zijn drie van de negen onderwerpen van deze ronde met hen niet behandeld 3 door ziekte/ gehoorprobleem, geen interesse meer, te oud, overlijden in familie, verhuisd, overleden 2

- 13 -

1.3 Profiel panelleden Het panel is qua stadsdeel en etniciteit redelijk representatief voor de 65-plussers in Den Haag. Alleen de ouderen uit overige (veelal geïndustrialiseerde) landen zijn wat ondervertegenwoordigd. Tabel 1.3: Profiel deelnemers wervingsonderzoek en panel Deelname Populatie Voorjaars65-plussers meting (2011) (04-2013) 64.059 661 Absoluut Leeftijd 55-64 (schaduwgroep) ** Sekse 65-74 43% Man 41% 75-84 57% Vrouw 59% 100% 100% Stadsdeel Herkomst 82% Nederland 75% Loosduinen 5% Suriname 5% Escamp 4% Turkije 1,5% Segbroek 1% Marokko 1,5% Scheveningen 1% Antillen & Aruba 1% Centrum 7% Overige landen 16% Laak 100% 100% Haagse Hout Leidschenveen-Ypenburg

Populatie 65-plussers (2011)

61% 39% 100%

17% 24% 11% 14% 13% 5% 13% 3%

Deelname Voorjaarsmeting (04-2013) -

(22%)

58% (45%) 42% (33%) 100% (100%)

17% 24% 12% 16% 12% 3% 12% 4% 100%

*) bleken in augustus relatief vaak op vakantie **) qua representativiteit wordt vooral gekeken naar de leeftijdsverdeling van de groepen 65-85 jaar, 55-64 jarigen denken als schaduwgroep mee

- 14 -

2. ERVARINGEN IN AFGELOPEN MAANDEN

Tijdens de start van het Ouderenplatform gaven de ouderen gemiddeld tussen de 7,5 en 8,0 voor allerlei onderwerpen die betrekking hebben op hun persoonlijk welzijn en het leven in Den Haag. Elke meting wordt gestart met vier onderwerpen en de vraag of de panelleden op dit gebied in de afgelopen maanden positieve of mindere ervaringen hebben meegemaakt die van invloed zijn/waren op hun welbevinden. 2.1 Samengevat Dit voor jaar is gevraagd naar de ervaringen in de afgelopen maanden met het wonen in de eigen straat/wijk, het aanbod aan culturele activiteiten, de zorg en het eigen persoonlijk leven. De resultaten in dit voorjaar geven als geheel een licht negatief beeld zien. Met name over het eigen persoonlijk leven is men per saldo minder positief. De andere aspecten schommelen rond het nulpunt. In de komende vier paragrafen worden de onderwerpen afzonderlijk behandeld. Ter vergelijking; de vorige metingen van zomer en herfst 2012 gaven een licht positieve tendens te zien. Tabel 2.1: Mensen die de afgelopen maanden een positieve of mindere ervaringen hebben gehad over 4 aspecten Ja, nu Ja, nu Geen Saldo positiever negatiever verandering Zomermeting 2012 Wonen in eigen straat/wijk Vrijetijdsbezigheden, zoals hobby Zorg, bv. huisarts, tandarts, zieken-/verpleeghuis, zorg aan huis Uw eigen persoonlijk leven

-2 +3 +3 0

9% 8% 9% 9%

11% 5% 6% 9%

80% 87% 85% 82%

+7 + 10 -9 -3

11% 14% 7% 8%

4% 4% 16% 11%

85% 82% 76% 81%

-2 -1 +1 -7

7% 4% 7% 8%

9% 5% 6% 15%

84% 91% 87% 77%

Herfstmeting 2012 Contact met uw straat- en buurtbewoners Zorg, bv. huisarts, tandarts, zieken-/verpleeghuis, zorg aan huis Openbaar vervoer Uw eigen persoonlijk leven Voorjaarsmeting 2013 Wonen in eigen straat/wijk Aanbod creatieve/culturele activiteiten Zorg, bv. huisarts, tandarts, zieken-/verpleeghuis, zorg aan huis Uw eigen persoonlijk leven N=419

- 15 -

2.2 Ervaringen op het gebied van wonen in eigen straat/wijk Als gevraagd wordt naar de positieve en mindere ervaringen van de afgelopen maanden op het gebied van wonen in de eigen wijk geeft 7% aan een positieve ervaring en 9% een mindere ervaring te hebben gehad. Per saldo betekent dit dat er iets meer negatieve dan positieve ervaringen worden genoemd. Dit is vergelijkbaar met de resultaten van zomer 2012 toen dezelfde vraag is gesteld. Grafiek 2.2a: Ervaringen van invloed op wonen in de eigen straat/wijk ( n=419)

zomer '12

voorj '13

9%

11%

7% 9%

0% 25% positieve ervaring

80%

84%

50% negatieve ervaring

75% 100% geen verandering

De ervaringen variëren en hebben vaak te maken met onderhoud, overlast en sociale omgang. Te zien is dat ervaringen die door de ene oudere (in de ene wijk) juist als positief worden aangemerkt, soms in een andere wijk als mindere ervaringen wordt gekenschetst. Tabel 2.2b: Positieve of negatieve ervaringen die van invloed zijn op de beoordeling van het wonen in de eigen straat/wijk Positieve ervaringen (7%) Voorzieningen/onderhoud gepleegd (4x): gaskabels aangelegd, nieuwe riolering, straat is opgeknapt (nieuwe stoepen riolering parkeerplaatsen etc.), boomprojecten in de buurt zijn afgemaakt, geen rotzooi meer in de buurt Contact met buren verbeterd (3x): positiever contact met buren als gevolg van inbraak, andere soort mensen gekomen dus wonen is verbeterd, door een verhuizing naar meer sociale buurt is alles beter geworden Rustiger (2x): er is meer rust maar nu is het winter, de wijk is rustiger En verder: bij een val op straat werd ik meteen door een voorbijgaande autobestuurder geholpen (1x); Initiatief Buurt Bestuurt (1x); wonen is relaxed (1x) Mindere ervaringen (9%) Negatief over nieuwe buurtbewoners (9x): er wonen nu meer jonge mensen in het appartement dat is niet zo prettig omdat ze afstandelijk zijn, bezorgd over wie nieuwe buren in flat worden, (verwacht minder net publiek, meer fietsen op straat van nieuwe bewoners en midden op het trottoir, nieuwe buren zijn niet erg vriendelijk, overlast van kamerverhuur aan studenten die zich helemaal niets aantrekken van de omgeving en andere bewoners, groot verloop van medebewoners in omgeving, wisseling van diverse bewoners met andere opvattingen over samenleving, door de gezakte woningprijzen meer buitenlanders van een lager inkomensniveau in buurt) Onderhoud wegen (3x): onderhoud openbare weg, overlast omdat van Alkemadelaan is opgebroken, volop werkzaamheden waardoor tram niet meer rijdt, er veel afsluiting en zijn en je moet omlopen Achterstallig onderhoud (3x): Gemeente heeft nog steeds niet de afrastering van plantsoen Surinamestraat gerepareerd, voortgaande verloedering van Mariahoeve, ik woon tegenover braakliggend terrein: wordt vies Criminaliteit (3x): afgelopen jaar ben ik opgelicht aan de deur, ik heb een inbraak gehad, inbraken in mijn straat De buurt gaat achteruit (3x): teveel overlast, Dak- en thuislozencentrum is geopend, junks in de portiek Parkeerbeleid (2x): er zijn steeds meer irritaties in onze wijk over het parkeerbeleid en de gemeente doet er erg lang over om hier veranderingen in aan te brengen, het parkeren van (middelgrote) vrachtwagentjes (ook van de gemeente) waardoor het uitzicht wordt belemmerd en het aantal parkeerplaatsen verkleind. En verder: door terras Vlaamsch Broodhuys aan Weede van Dijkveldstraat worden voetgangers erg belemmerd (1x); moet nu zelf met huisvuil slepen naar container (minder service, zelfde prijs) (1x); ’s Avonds te weinig openbaar vervoer (1x); overlast stofdeeltjes door verbouwing (1x); veel appartementen staan te koop (1x)

- 16 -

2.3 Ervaringen op het gebied van de zorg Tijdens de nulmeting van december 2011 werden hoge cijfers gegeven voor de primaire gezondheidszorg (8,0), ziekenhuizen (7,8), en zorg aan huis (8,1) en een redelijk cijfer aan verzorg-/verpleeghuizen (7,2). In deze voorjaarsmeting worden per saldo vrijwel evenveel positieve als negatieve ervaringen genoemd. In eerdere metingen overheersten de positieve ervaringen. Grafiek 2.3a: Ervaringen van invloed op de beoordeling van zorg (n=419) zomer '12

9% 6%

herfst '12

voorj '13

85%

14% 4%

82%

7% 6% 0%

87% 25%

positieve ervaring

50% negatieve ervaring

75%

100%

geen verandering

De negatieve ervaringen worden beduidend vaker toegelicht dan de positieve. Als negatieve ervaringen worden met name de bezuinigingen in de zorg, het (Leyenburg) ziekenhuis en de huisarts genoemd. Tabel 2.3b: Positieve of negatieve ervaringen die van invloed zijn op de beoordeling van de zorg Positieve ervaringen (7%) Positief over huisarts (2x): verhouding met de dokter is beter geworden, zorg huisarts beter, kortere wachttijden Positief over ziekenhuis (2x): Vaatoperatie aan benen heeft goed geholpen, in Haga Ziekenhuis correct en goed op tijd geholpen En verder: zeer tevreden over andere apotheek (1x), huishoudelijke hulp doet extra werk (1x), tandarts is verbeterd (1x) Mindere ervaringen (6%) Bezuinigingen (6x): de kosten voor gezondheidszorg stijgen fors, de zorg bezuinigt alleen maar, de zorg is minder omdat ze de uren inkorten, je moet er veel meer voor betalen en je krijgt steeds minder, terugtrekkende overheid, zorg aan huis is minder geworden omdat ik nu meer uit mijn eigen zak moet betalen Negatief over ziekenhuis (5x): Leyenburg (daar gaat het niet zo best, zoveel vervelende verhalen, arts ging niet netjes om met de patiënt, moeilijk te bereiken doordat het wordt verbouwd) (4x), Haga ziekenhuis (nazorg na operatie viel me tegen)(1x) Negatief over huisarts (5x): huisarts werkt nu met zorgcentra waardoor telkens een andere dokter en hierdoor relatie huisartspatiënt gaat verloren, huisarts bevalt me niet, nieuwe huisarts is voor ons een verslechtering, spreekuur bij huisarts neemt toe en het duurt veel te lang om een afspraak te maken voor het spreekuur, te lang wachten bij de huisarts door uitloop spreekuur. En verder: in procedure om een andere specialist (1x); foutje gemaakt bij afdeling urologie tijdens operatie (1x); apotheek Escamp werd afhaaldepot met beperking van de openingsuren dus over moeten stappen naar een andere apotheek (1x)

- 17 -

2.4 Ervaringen op het gebied creatieve/culturele activiteiten In deze panelronde wordt in hoofdstuk negen uitgebreid aandacht besteed aan het gebruik en de beoordeling van creatieve en culturele activiteiten voor ouderen. In dit kader is gevraagd naar hun ervaringen met deze activiteiten in de afgelopen maanden. Vrijwel evenveel ouderen weten een positieve ervaring als een negatieve ervaring te noemen. Grafiek 2.4a: Ervaringen van invloed op de beoordeling van creatieve/culturele activiteiten (n=419) 100%

91%

75% 50% 25% 4%

5%

positieve ervaring

negatieve ervaring

0% geen verandering

Mensen met positieve ervaringen geven aan dat er meer mogelijkheden zijn gekomen of dat ze zelf weer iets zijn gaan ondernemen. De mensen met mindere ervaringen noemen met name het verminderde aanbod van activiteiten bij hen in de buurt. Tabel 2.4b: Positieve of negatieve ervaringen die van invloed zijn op de beoordeling van creatieve/culturele activiteiten Positieve ervaringen (4%) Meer mogelijkheden (3x): er zijn meer mogelijkheden gekomen, het aanbod aan activiteiten is ruimer, nieuwe kantine bij voetbalvereniging voor hele buurt Onderneemt nieuwe activiteit (2x): ik doe weer aan Yoga nadat ik een tijdje was gestopt vanwege mijn gezondheid, we zijn weer gaan zingen Mindere ervaringen (5%) Minder aanbod (5x): aanbod activiteiten vermindert door financieel plaatje, buurt bibliotheek is gesloten wat heel jammer is voor ouderen, er wordt minder gedaan in de omgeving, er zijn niet veel creatieve activiteiten te doen, in het buurthuis zijn een aantal mensen ontslagen waardoor er minder activiteiten zijn Hoor te weinig over het aanbod (2x): lees weinig en hoor weinig over activiteiten in de buurt, ik hoor niks over het aanbod

- 18 -

2.5 Ervaringen op het gebied van persoonlijk leven Tijdens de nulmeting van december 2011 beoordeelden de ouderen hun eigen leven met een 7,8 en hun gezondheid met 7,3. De afgelopen maanden zijn er per saldo meer mindere ervaringen voor wat betreft het persoonlijk welzijn. Deze negatieve tendens is sterker dan in eerdere metingen. Grafiek 2.5a: Ervaringen van invloed op de beoordeling van persoonlijk leven (n=419) zomer '12

9%

9%

82%

herfst '12

8% 11%

81%

voorj '13

8%

0%

15%

77%

25%

positieve ervaring

50% negatieve ervaring

75%

100%

geen verandering

De mindere ervaringen hebben met name betrekking op het ouder worden en de teruglopende gezondheid. Tabel 2.5b: Positieve of negatieve ervaringen die van invloed zijn op de beoordeling van het persoonlijk leven Positieve ervaringen (8%) Ben getrouwd Gaat bijna met de VUT Personen waar je om geeft hebben soms goed nieuws Positiever door overlijdens in vriendenkring Mindere ervaringen (15%) Eigen gezondheid gaat achteruit (33x): noemt ziekte/kwaal (17x): verleden jaar iets gebroken (4x), moeilijk lopen (3x), ziet steeds slechter (waardoor moeite met lezen en schrijven) (3x), herseninfarct (2x), artrose, bronchitis, veel te hoge bloeddruk, ernstig ziek, recent gediagnosticeerde ziekte, erg ziek geweest gezondheid gaat met leeftijd langzaam achteruit, ouderdomskwaaltjes (14x) vaker ziek, meer onderzoeken in het ziekenhuis (2x) Last van de crisis (5x): Financieel plaatje is achteruit gegaan, last van (financiële) crisis, iedere dag geconfronteerd met crisis etc., financiële moeilijkheden, nog steeds geen nieuwe baan Ziekte partner/kind (4x): man is gehandicapt, ziekte van mijn man, ik heb een gehandicapt kind wat af en toe zwaar is, man heeft herseninfarct gehad Overlijden partner (2x): leven is moeilijker, bezig met herpakken eigen leven

- 19 -

3. COMPLIMENTEN EN KRITISCHE NOTEN

Elke ronde krijgen de panelleden de mogelijkheid om een organisatie of instelling op het gebied van wonen, welzijn en zorg een compliment te geven of een kritische noot te plaatsen. In deze panelronde geeft vier op de tien panelleden een compliment of kritische noot. Net als in eerdere metingen worden er iets meer complimenten dan kritische noten uitgedeeld. Tabel 3a: Compliment of kritische noot mbt organisaties of instelling op het gebied van wonen, welzijn en zorg Voorjaar Zomer Herfst 2013 2012 2012 25% Compliment 17% 22% 14% Kritische noot 12% 11% 61% Geen 71% 67% 100% 100% 100% N=661

De complimenten en kritische noten zijn aan verschillende instellingen gericht en gaan over veel verschillende onderwerpen. Net als in eerdere metingen betreffen de meeste opmerkingen welzijnsinstellingen, woningcorporaties, verzorgingshuizen, huisartsen en ziekenhuizen. Al deze instellingen krijgen meer complimenten dan kritische noten. Hierbij moet wel bedacht worden dat welzijnsinstellingen vaak “gratis” activiteiten aanbieden en sneller een compliment verdienen dan bijv. woningcorporaties waar soms ook een belangentegenstelling kan gelden. Op de volgende pagina’s worden de opmerkingen uitgebreid behandeld. Tabel 3b: Compliment of kritische noot mbt organisaties of instellingen op het gebied van wonen, welzijn en zorg Complimenten Zomer Herfst Voorj Kritische noten Zomer 26x Algemene zorg, gehele zorg dienstverl. Ziekenhuis 17x 6x 5x 19x Schoonhouden, wijkaanpak, groen, etc). Zorg in het algemeen 8x 13x 10x 19x Woningcorporaties Verzorgingshuizen 7x 13x 12x 17x Ziekenhuis Welzijnsinstellingen, buurtvereniging 18x 20x 5x 17x Gemeente (algemeen+parkeren) Huisarts 12x 10x 8x 14x Verzorgingshuizen Thuiszorg 9x 10x 4x 10x Huisarts Schoonhouden, wijkaanpak, groen, etc. 4x 3x 3x 10x Welzijnsinstellingen, buurtverenigingen Woningcorporaties 12x 17x 8x Openbaar vervoer Gemeente (algemeen) 4x 4x 5x 4x Politie (Veiligheid/ onrust in buurt) WMO 2x 4x 6x 3x Thuiszorg Fysiotherapeut 1x 1x 3x 3x WMO Politie (wijkagent) 1x 1x 0x Apotheek 2x 2x Verder (1x): Amerikaanse kerk, Ouderenplatform, HTM, Leger des Heils, Parnassia, Sportschool, Het Gilde, VVE, Zonnebloem, vrijwilligers, mantelzorg

6x

6x

12x

Verder (1x): Bureau bemiddeling, stadsverwarming, TNT post, financiële problemen, fietsenstalling

4x

Herfst 8x 6x 8x 2x 8x 4x 3x 3x 4x 1x 3x 2x

Voorj 14x 12x 10x 9x 8x 7x 6x 5x 4x 3x 2x 0x

4x

7x

- 20 -

Complimenten Om een gevoel te krijgen bij het soort complimenten die ouderen uitdelen geeft onderstaande tabel een overzicht met wat kernwoorden. Deze ronde wordt ziekenhuis Bronovo relatief veel genoemd met acht complimenten. Tabel 3c: Compliment mbt organisaties of instelling op het gebied van wonen, welzijn en zorg Ziekenhuizen (26x): Tevreden over (deskundigheid) Bronovo, is prima ziekenhuis (8x); Haga ziekenhuis (goed opgevangen, op je gemak gesteld, goede service, behulpzaam) (4x); dokter/neuroloog compliment wegens deskundige, goede behandeling (3x); Westeinde krijgt een compliment (3x); Rode Kruis ziekenhuis (vriendelijke personeel, goede verzorging) (2x); MCH Antoniushove in Mariahoeve geweldig/tevreden (2x); Leyenburg ziekenhuis, goede verpleging (1x); trombosedienst (1x) Zorg in het algemeen (19x): De zorginstellingen in Den Haag zijn prima (in het algemeen, wordt altijd netjes geholpen, maak vrijwel geen negatieve ervaringen mee) (8x); inzet medewerkers, welzijn en zorg (2x); aandacht voor ouderen op alle gebieden (1x); alles is duidelijk (1x); mogelijkheid om regelmatig zorg te ontvangen (die ik tot nu toe gelukkig niet nodig heb) (1x); er zijn veel organisaties die zich bezig houden met ouderen(1x) Verzorgingshuizen (19x): Florence (mijn moeder van 102 wordt goed verzorgd, bedankt!) (3x); Tabitha verzorgingshuis (daar gaat alles goed, bieden goede hulp, veel activiteiten) (3x); Lozerhof (mijn man wordt iedere dag gedoucht) (2x); Wijndalercentrum (goede verzorgers/compliment) (2x); Nolenshaghe (nieuw gebouw geopend) (1x), goed revalidatiecentrum (1x), bejaardenzorg bij verzorgingshuis Houthaghe (1x); compliment voor Humanitas, het Jacobshospice: sympathieke instelling (1x); verzorgingshuis: veel aandacht (1x); Humanitas zorg (1x); Coornhertcentrum (1x); er is in verzorgingshuizen vaak veel te doen voor ouderen (1x); Segbroekhof (1x); voortreffelijke zorgverlening door Sophia revalidatie (1x); verzorgingshuis: zij doen het erg goed en aardig personeel (1x); Willen Visserhuis (1x); WZH voor de goede opvang (1x); Zorgcentrum Duinrust (1x); A.S.B. (1x) Welzijnsinstellingen, buurtverenigingen (17x): Welzijn Scheveningen is een goede organisatie (doet veel voor ouderen in Scheveningen zelf, excellent in topzorg) (3x); buurtcentrum De Geest: ze hebben het leuk opgezet, jongeren koken onder begeleiding voor ouderen(1x); contactgroep Benoordenhout organiseert zeer veel (1x); Bartimeus voor slecht ziende ouderen (1x); er word veel voor de ouderen georganiseerd (1x); Escampade voorziet in vele activiteiten (1x); Haagse natuurvereniging is top (1x); ‘De vrienden van Den Haag' die doen goed werk en ondersteun ik (1x); Henri Couveehuis. Is zeer actief (1x); Het wijkcentrum - ik kreeg post voor ouderenactiviteiten, dat is leuk, ook al doe ik het niet (1x); Het Kalhuis: instelling die veel voor oudere mensen doet (1x); medewerkers in Duinhage (1x); Vrijwilligerswerk Prinsenhof (1x), wijkvereniging Scheveningen, die doen altijd veel voor de oudere mensen met weinig budget(1x); woensdag en donderdag bijeenkomsten Bokkenfort Houtwijk (1x), zorginstellingen die voor activiteiten zorgen zoals maaltijden enz. (1x) Huisarts (17x): Compliment (5x), erg vriendelijk (3x); snel afspraak kunnen maken (2x); word altijd prima geholpen (2x); goede uitleg wat er aan de hand is (2x); erg tevreden (2x); goede zorg en aandacht (1x) Thuiszorg (14x): Thuiszorg: genoemde organisaties: Respect, Eykenburg, Welzijn Toelichtingen: erg tevreden, handig, tevreden, ik hoor positieve verhalen hierover, fantastisch dat ze me helpen, ze zorgen altijd voor vervanging en tijdig bericht hierover Huishoudelijke hulp, tevreden (2x) Schoonhouden, wijkaanpak, groen (10x): schoonhouden wijk ( er wordt goed opgeruimd, 3 keer per week: top, Leyweg is aardig opgeknapt en het wordt goed schoon gemaakt) (3x); schoonhouden stad: het ziet er overal schoner uit, dus gemeente onze complimenten, er wordt veel gedaan aan schoonhouden stad en groenvoorziening, papierprikkers (3x); vuilnisophalen goed geregeld (2x); schoonmaak portiek (1x), er was eerst veel rotzooi op straat door de meeuwen nu is het veel beter met de vuilnis (1x) Woningcorporaties (10x): Haagwonen (goede wooncorporatie, compliment, regelt altijd alles prima, ben ik tevreden over) (5x); Omnia: erg tevreden over (1x); Staedion (1x); nieuw huis gekregen met alles er op en eraan, onlangs aangeboden weet niet door wie (1x); ); Huisbaas, ik word gehoord als er iets nodig is (1x) Gemeente algemeen (8x): Compliment i.h.a. voor de gemeente (ik heb geen reden tot klagen, ze doen goed hun werk, regelen alles goed) (2x); De wethouders doen hun best door overal aanwezig te zijn, dat werkt goed samen met de buurt (1x); Ooievaarspas (compliment iha, enorm pluspunt mbt gratis reizen) (2x); dat er schaken, bridge en klaverjassen wordt georganiseerd (1x); Scheveningen, het wordt erg mooi (1x); Stadsdeelkantoor Leyweg: heel vriendelijk (1x) WMO (4x): Ik ben tevreden over de woningaanpassingen! Veel gemakkelijker (1x); de taxibus vind ik erg fijn (1x); Instantie die trapliften plaatst, heeft snel gehandeld (1x) Fysiotherapeut (3x): tevreden Politie (3x): Een compliment voor de politie Haaglanden. Zij hebben mij goed geholpen (1x); wijkagent Loosduinen, let goed op en is een praatpaal (1x) Overig 12x): Amerikaanse kerk (daar voel ik me thuis en genoeg te doen)(1x); Ouderenplatform: fijn dat dit gedaan wordt (1x); tevreden over openbaarvervoer HTM (1x); Leger des Heils krijgt een compliment (1x); Parnassia is een hele goede instelling (1x) Sportschool in Houtrust is geweldig (1x); Stadswandeling met gids van Het Gilde was erg leuk (1x); veel buurtbewoners doen aan vrijwilligerswerk voor de ouderen in mijn flat (1x); zeer tevreden over VVE (1x); alle vrijwilligers (1x); Zonnebloem (1x); mantelzorg, vind ik wel heel fijn (1x)

- 21 -

Onderstaande tabel geeft een overzicht van de genoemde kritische noten. Tabel 3d: Kritische noot mbt organisaties of instelling op het gebied van wonen, welzijn en zorg Zorg in het algemeen (14x): Zorg gaat achteruit door bezuinigingen/geldgebrek (7x): zorg wordt duurder, de zorg wordt uitgekleed wat de ouderen angstiger maakt, zorg voor ouderen wordt afgebroken. De zorgverleners zelf: TOP, maar ze krijgen te weinig geld, het gaat allemaal minder in de zorg, je merkt dat er een geld kwestie is, niet blij met regering, zorg holt achteruit door div. oorzaken Kwaliteit zorg minder (6x): veiligheid/kans op diefstal in veel instellingen niet goed geregeld, er gaat veel fout bij de zorg, wat doen deze organisaties behalve salaris opstrijken via subsidiegelden?, geen marktwerking in de zorg maar kritisch onafhankelijk toezicht, zorg voor ouderen moet verbeterd worden Schoonhouden, wijkaanpak, groen (12x): Sneeuwvrij maken/houden van fietspaden/zijstraten, ook van kleien wijken (2x), straten niet goed onderhouden (fietspad vanaf rotonde Nieuwe Parklaan, losse straatstenen waar niets aan wordt gedaan ondanks herhaald verzoek)(2x); veel fietsen hier in de buurt die hier al jaren staan en niet worden weggehaald (1x); container achter mijn flat staat er al 15 maanden en niemand doet wat (1x); problemen met verstopte riolering (heeft 3 jr geduurd) (2x); planning van opgebroken straten is chaos (1x); wegwerkzaamheden duren erg lang (1x); wij hebben geen vuilnisbakken (1x); ophaaldienst van plastic wordt te weinig gedaan (1x); Groenbeheer (grote bomen beloofd, nu worden het kleintjes, bomen beter verzorgen) (2x) Woningcorporaties (10x): Haagwonen (de verwarmingen warmen niet goed op, slecht onderhoud huizen, wil ketel niet vervangen, reparaties voor het huis nog niet afgemaakt) (4x); Vestia (erg achteruit gegaan) (2x); er zijn mensen die 2500 euro betalen en direct aan een huis komen terwijl wij jaren bezig zijn (1x), particuliere huisbazen aanpakken, die doen slecht onderhoud (1x), ik ben 3 jaar bezig om een ketel te krijgen (1x); er worden appartementen gehuurd voor veel te hoge huren(1x) Ziekenhuizen (9x) Leyenburg (heeft een slechte naam, ontevreden met de artsen, veel mensen overlijden na hartoperaties dat hebben ze te lang stil gehouden, ik werd daar niet geholpen) (4x); Westeinde ziekenhuis (de huisartsenpost liet mij 2 uur lang wachten, ik ben heel erg ziek en ze zetten mij in een lange wachtrij) (2x); Bronovo ( ziekenhuis gaf mij een verkeerde diagnose, jammer dat de huisartsenpost wordt opgeheven) (2x); artsen of neurologen hebben geen aandacht voor je, ze vragen niet, ze doen gewoon wat echt dom (1x) Gemeente (algemeen+parkeren) (8x): Parkeren (3x): overlast dubbel parkeren, stadsbeheer let te weinig op auto’s die op stoep parkeren WOZ (2x): waardering van de WOZ schandalig, ze doen niet wat ze beloven te doen, WOZ verlagen ze niet besluit van de gemeenteraad over nieuw muziektheater (1x); gemeente is allemaal eigenbelang, ze vergeten je als ze in rode plus zitten (1x), gemeente vraagt buurt om inspraak maar ze luisteren niet en gaan hun eigen gang (1x) Verpleeghuizen (7x): Loosduinen: het eten is niet lekker (1x); tehuizen voor ouderen zijn erg vies (1x); verpleeghuis Nebo: doorliggen ouderen (1x); Verpleeghuis Westhof in Rijswijk: niet goed gehandeld met een kennis van mij (1x); zorgcentrum Houtwijk (1x); te weinig personeel (1x); revalidatie van mijn zus in verpleeghuis schiet niet op (1x) Huisarts (6x): gebruikt vaak moeilijke termen als hij tegen ons praat, heeft nog steeds geen oplossing gevonden voor ziektes, zit hele tijd te gapen tijdens het consult. we worden niet leuk verwelkomd bij de huisarts, onpersoonlijk, tegenstrijdige verhalen over medicijnen Welzijnsinstellingen, buurtverenigingen (5x): Inkrimpen/sluiten buurthuizen/wijkcentra (2x); hoor/lees te weinig over activiteiten buurthuis "De Landen" na verhuizing! (1x); stichting Mooi: 1 maal bezocht door 2 dames en nooit meer iets gehoord na enige beloftes (1x); er was een stichting die ieder jaar een driedaags fiets arrangement had en nu niet meer (1x) Openbaar vervoer (4x): doordat bus 20 weg is moet je 3 x overstappen (1x); te weinig trams en bussen in de avond, vooral voor ouderen i.v.m. veiligheid (1x), ik vind het jammer dat het buskaartje elektronisch gaat (1x); openbaar vervoer dat direct uitvalt als er sneeuw ligt (1x) Politie (3x): De politie reageert niet op klachten (1x), je ziet te weinig politie echt op straat (1x); politie moet meer in actie komen in de stad (1x) Thuiszorg (2x): Negatief over TSN (1x); elke keer een ander persoon 1x) Anders (7x): Bureau bemiddeling: ze beloven van alles, maar komen beloftes niet na, en ik krijg de schuld (1x); Eneco + gemeente Den haag: (stadsverwarming) erg duur! (1x); er is weinig belangstelling voor ouderen (1x); ik kan de huur niet meer betalen. Ik krijg 700 euro in de maand (1x); Je kunt je fiets niet meer stallen bij de Grote Marktstraat (1x); mijn inkomen is verminderd en kosten gaan omhoog (1x); postbezorging is vreselijk slecht, brieven komen in andere bussen terecht (1x)

- 22 -

4. VEILIGHEID OP STRAAT EN IN DE EIGEN WIJK

Tijdens de herfstmeting van 2012 gaven de ouderen aan dat ze veiligheid op straat en in de eigen wijk een belangrijk aandachtspunt vinden. Daarom zijn in deze voorjaarsmeting hierover enkele vragen gesteld. 4.1 Achtergrond Drie op de tien panelleden geeft aan zich wel eens onveilig te voelen in de eigen wijk, een op de tien heeft dit gevoel elke week wel. Er lijkt weinig verschil tussen de verschillende leeftijdsgroepen. Grafiek 4.1: Mate van onveilig voelen in de eigen wijk (n=661)

Totaal

9%

55-64

10%

22%

65-74

9%

21%

70%

75-84

9%

21%

70%

0%

21%

70%

25% ja, elke week wel

68%

50% ja, soms

75%

100%

Voelt zich nooit onveilig

4.2 Situaties dat men zich vaker onveilig voelt Aan de mensen die zich wel eens onveilig voelen is gevraagd of ze in eigen woorden kunnen aangeven in welke situaties ze zich onveilig voelen. Van hen geeft de helft spontaan aan zich onveilig te voelen in de avond als het donker is. Dit wordt op afstand gevolgd door perioden dat er meer inbraken worden gepleegd en hangjongeren. Tabel 4.2a: Redenen waarom men zich wel eens onveilig voelt in de eigen wijk In de avond/nacht als het donker is Als er inbraken/overvallen gepleegd worden Hangjongeren Door vreemde/verdachte personen die rondlopen Als er wordt aangebeld (door vreemde/onbekende mensen) Door de verkeerssituatie (druk, hardrijdend- en fietsend verkeer) Sinds zich er een vervelende situatie heeft voor gedaan (zelf beroofd/overvallen, etc.) Als ik alleen ben (thuis of buiten) In/rondom het openbaar vervoer Door (rare) verhalen die ik van anderen hoor (over wat er allemaal speelt) Op een specifiek moment/plek Als er dronken/feestende buitenlanders op straat zijn Door de niet onderhouden fiets- en voetpaden Als ik ergens de politie bij zie staan Wanneer je nergens terecht kunt voor hulp Door geluidsoverlast Door samenzijn veel publiek/samenscholing Door slecht weer N=198 (ouderen die zich wel eens onveilig voelen)

96x 26x 21x 15x 11x 7x 6x 5x 5x 4x 4x 3x 3x 1x 1x 1x 1x 1x

- 23 -

Daarnaast zijn aan de ouderen die zich wel eens onveilig voelen ook zeven mogelijke situaties voorgelegd. Ook hier blijkt dat men zich ’s avonds in het donker het vaakst onveilig voelt. Grafiek 4.2b: Onveilig voelen in zeven situaties (n=198, grafiek in % van alle panelleden) ‘s Avonds in het donker

11%

In het algemeen in de wijk 2% 7%

In uw eigen straat 3% 6%

12% 13% 11%

Door hard rijdend verkeer

4%

6%

8%

Door slecht onderhouden stoepen/trottoirs

4%

7%

7%

Hangjongeren 4% 6% Overdag

5%

8%

3% 7% 0% vaak

soms

25% incidenteel

50%

4.3 Concrete tips om veiligheidsgevoel in eigen wijk te verbeteren Als de ouderen gevraagd wordt of ze concrete tips hebben voor medebewoners of instanties die kunnen helpen om het veiligheidsgevoel in de eigen wijk te verbeteren wordt er flink meegedacht. Surveillance en handhaving van de wijkagent, het goed afsluiten van de eigen woning en goed contact en afspraken met de buren worden het vaakst genoemd. Tabel 4.3: Concrete tips om veiligheidsgevoel in eigen wijk te verbeteren Voldoende surveillance wijkagenten, handhaving Deuren goed afsluiten, goede sloten (evt hulp van instellingen voor plaatsing sloten) Afspraken met buren: op elkaar letten, goede sociale contacten houden Deur 's avonds niet zomaar opendoen Verlichting rond huis, in straat en in wijk Positiviteit uitstralen, niet bang zijn, aardig zijn Alert blijven, je ogen open houden ‘s Avonds in het donker niet naar buiten Camera’s plaatsen Aanspreken/handhaven gedrag hangjongeren Buurtpreventieteams Controle op snelheid/ rijgedrag Alarm, alarminstallaties Verkeer(geen doorgaand vrachtverkeer in woongebied, sluitverkeer vrachtauto's), scherper opletten op druk verkeer, snelheidsmeter plaatsen op de Sportlaan, sociaal parkeren, voetoversteekplaatsen) Onderhoud trottoirs Bij onraad politie bellen Aangezicht schoner/netter/wijk schoon houden Overvallers vastzetten; bij overtreding niet alleen vermaning maar ook straffen Eigen huis goed beveiligen Zelf het goede voorbeeld geven (gedrag en opvoeding) Licht aanlaten/gordijnen dichtdoen als je weggaat Niet met teveel geld op straat lopen Galerijen in flats goed afsluiten/meelopers in flat vragen bij wie ze moeten zijn En verder: niet alleen op straat gaan lopen (3x), heggen lager (3x), amber alert van politie uitbreiden (3x), stoplicht plaatsen (2x), leegstand winkels terugdringen (2x), informatie (2x), toeloop buitenlanders/ Oost-Europeanen verminderen (2x), bewonerscommissies/wijkbijeenkomst (2x), op straat geen geld wisselen met onbekenden, hond nemen, afrit stoepen worden geblokkeerd door auto, parkeerwachters, met een paraplu lopen ( is gelijk een wapen), nooit je pincode doorgeven, onze huismeester doet goed zijn best, tas onder je jas doen, waarschuwingsstickers, uitlichting zebra's, mensen zijn zelf verantwoordelijk

106x 42x 41x 37x 36x 20x 18x 16x 14x 12x 11x 8x 8x 7x 7x 6x 6x 4x 4x 4x 4x 4x 4x

- 24 -

5. THEMA VOORJAARSMETING: ZELFREDZAAMHEID

In de vorige meting bleek dat de meeste ouderen het beleid ondersteunen om ouderen langer thuis te kunnen laten wonen. In deze meting willen we een gevoel krijgen van waar de grenzen liggen van het thuis kunnen blijven wonen. In welke situaties is het eigenlijk niet meer haalbaar om thuis te blijven wonen. Daarnaast wordt ingegaan op de mate waarin kwetsbare ouderen zelf nog praktische zaken kunnen regelen en informatie zoeken en of hierbij hulp nodig is. 5.1 Personen in naaste omgeving met problemen met zelfredzaamheid Vier op de tien panelleden kent situaties van ouderen waarbij het zelfstandig thuis wonen lastig is of is geweest. Van de panelleden geeft 7% aan dat dit momentelle bij hen zelf speelt, dit zijn – zoals te verwachten valt – vaker 75-plussers. Tabel 5.1: Bekendheid kwetsbare ouderen in naaste omgeving Ja, bij ikzelf of mijn partner Ja, nu bij iemand in mijn omgeving Ja, ken iemand waarbij het de afgelopen jaren gespeeld heeft Nee

Totaal 7% 26% 9% 59% 100%

55-64j. 3% 27% 10% 60% 100%

65-74j. 6% 26% 9% 60% 100%

75-84j. 9% 25% 8% 58% 100%

N=419

5.2 Redenen die het lastig maken om thuis te blijven wonen De belangrijkste reden dat het voor kwetsbare ouderen lastig wordt om thuis te blijven wonen is de eigen gezondheid. In een kwart van de gevallen geven panelleden aan dat de belasting voor familie en/of andere zorgverleners hierbij (mede) een belangrijke rol speelt. Tabel 5.2a: Redenen waardoor het lastig wordt om thuis te blijven wonen (meer antwoorden mogelijk) Gezondheid van de persoon zelf 93% Belasting familie /andere zorgverleners 26% N=167

Er worden met name lichamelijke beperkingen/gezondheidsproblemen genoemd als reden waarom het lastig wordt om zelfstandig thuis te kunnen blijven wonen. Door deze beperkingen is het vaak lastiger om de dagelijkse bezigheden te doen, voelt men zich vaker eenzaam en wordt de belasting voor de omgeving groter. Tabel 5.2b: Concrete voorbeelden die het thuis wonen lastig maakt(e) Gezondheid wordt minder Problemen met dagelijkse bezigheden Lopen steeds moeilijker/slecht ter been 38x Huishouden/schoonmaken Gezondheid neemt af 23x Alles om zelfstandig te zijn neemt af Ouderdom/leeftijd 23x Zichzelf schoon houden Handicap/ ziekte/ Parkinson/artrose/ blind 19x Boodschappen doen Geestelijke achteruitgang, dementie, onvoorspelbaarh 18x Het wassen en aankleden Vaak vallen in huis (soms moeilijk weer opstaan) 2x Woningonderhoud Doorligwonden 1x En verder: Vervoer/ mobiliteit (2x), werd een gevaar voor zichzelf, gas laten branden, ongelukjes in huis Hulp Sociale/psychische factoren Onvoldoende goede hulp, moeite om hulp te krijgen 7x Zorg voor partner te zwaar/veerkracht neemt af 5x Sociale vereenzaming/eenzaamheid wordt groter Te belastend voor familie 2x Hulpmiddelen afwijzen/verbreken contacten/ eigenwijs Onvoldoende hulp, want kan niet meer hulp betalen 2x Onrust door vele mensen/prikkels wordt te groot Tillift wordt te zwaar om te bedienen 2x Lukt persoon niet om zelf hulp te vragen/regelen 2x

19x 11x 6x 3x 3x 3x

11x 4x 2x

- 25 -

5.3 Gezochte oplossingen om ouderen langer thuis te kunnen laten wonen In bijna negen op de tien gevallen (87%) is gezocht naar oplossingen om het mogelijk te maken langer thuis te kunnen blijven wonen. De thuiszorg wordt hierbij veruit het vaakst genoemd, op afstand gevolgd door mantelzorg en hulpmiddelen. Tabel 5.3a: Oplossingen waar naar is gezocht (spontaan) Thuiszorg Mantelzorg Hulpmiddelen (traplift, alarmknop, verhoogd toilet, scootmobiel, woningaanpassing) Huishoudelijke zorg Tijdelijke opvang verzorgingshuis/dagopvang Psychiatrische begeleiding Burenhulp Veel communiceren en informeren om het transparant te krijgen, dingen opschrijven Verhuizen dichterbij kinderen Burenhulp En verder (allen 1x): Taxibus, eten brengen (tafeltje dekje), verhuisd naar beschermd wonen, PGB, privé begeleiding, wijkverpleging, 24-uurs zorg, service flat, ouderenconsulent

66x 23x 23x 9x 5x 4x 4x 3x 3x 2x

De gezochte oplossingen hebben in acht op de tien gevallen deels of helemaal geholpen. In zes op de tien gevallen is het uiteindelijk gelukt om thuis te blijven wonen. Tabel 5.3b: Hebben de oplossingen geholpen Zeker 57% Deels 24% Niet 18% 100% N=167

Tabel 5.3c Is het uiteindelijk gelukt om thuis te blijven wonen? Ja 61% Nee 30% Zit nu nog midden in het proces 9% 100%

Diegenen bij wie het gelukt is om thuis te blijven wonen zijn deels tevreden over de verkregen zorg en voorzieningen, maar noemen ook aandachtspunten voor de toekomst. Tabel 5.3d: Reacties over keuze thuis wonen of juist naar verpleeghuis gaan Wat helpt om thuis te kunnen blijven wonen

Aandachtspunten om thuis te kunnen blijven wonen

- Extra zorg bij je thuis helpt prima (7x) - Belang woningaanpassingen en hulpmiddelen (lift in flats, traplift, rollator, scootmobiel) (6x) - Extra huishoudelijke hulp helpt, boodschappenhulp (5x) - Kinderen zijn meer gaan bijdragen (4x) - Belang dat alle verzorgers goed weten van situatie (4x) - Oudere wil per se zelf thuis blijven, moet zelf willen (3x) - Genoeg mensen, buurthulp, contact met je buren om je heen hebben kan je zeker helpen (3x) - Stimuleren mensen te laten bewegen/ minder te laten eten - Zoeken naar andere invulling voor thuis als kinderen nog werken en weinig op zich kunnen nemen

- Echt goede informatie is erg belangrijk, als omgeving reageren we vaak niet alert (3x) - Eigen bijdrage voor de thuiszorg moet afgeschaft worden, er wordt momenteel minder vergoed (2x) - Je moet zoveel regelen om iets voor elkaar te krijgen - Meer vaste thuiszorg, steeds een ander is voor patiënt heel verwarrend - Soms wordt er iemand gemist bij kleine ongemakken - Belang van goede follow up van huisarts (thuis) - Vakantiehuis voor mantelzorgers om even bij te komen - Informatiepunt voor hulp en informatie (bijv. over zorg, wijkbus)

- 26 -

Diegenen bij wie het niet gelukt is om thuis te blijven wonen geven met name aan dat het op een gegeven moment niet anders kan. Tabel 5.3e: Waarom thuis wonen uiteindelijk niet gelukt - Moest gewoon naar verzorgingshuis. niet meer verantwoord, te oud en begon te dementeren, slechtziend, op een gegeven moment houdt het op met zorg en kan alleen opname uitkomst bieden, ernstig herseninfarct, zo lang mogelijk gerekt, anders moeder hele dag thuis aan haar lot overgelaten (12x) - Financieel zit er aan de hoeveelheid zorg aan huis wel een limiet (ook limiet aan PGB) (2x) - Te belastend voor familie en professionele zorg (2x) - Teveel hulpverleners geeft veel onrust - De thuiszorg was niet goed genoeg gecoördineerd, als het beter was geweest had ze thuis kunnen blijven - Meer en vollediger thuishulp was prettiger geweest - Belang dat echtparen in een verzorgingstehuis bij elkaar kunnen blijven - Te laat indicatie voor verzorgingshuis gekregen en particuliere verzorging was te duur

5.4 Zelf praktische zaken regelen Aan de panelleden die een kwetsbare oudere in gedachten hebben genomen (zichzelf of iemand anders) is voor zes onderwerpen gevraagd of de betreffende oudere dit zelf nog kan regelen, dit samen met iemand doet of dit overlaat aan anderen. Het gaat hierbij om het melden van een losse stoeptegel, het zelf regelen van vervoer, hulp, voorzieningen of een klusjesman of het zelf zoeken van een activiteit of uitje. Ruwweg kan voor alle onderwerpen gezegd worden dat een derde van de ouderen dit nog zelf doet, een derde dit samen met een ander en een derde laat dit aan anderen over. Tabel 5.4: In hoeverre kunnen kwetsbare ouderen een zestal onderwerpen nog zelf regelen

Melden bij gemeente van een losse stoeptegel

46%

Het regelen van een huishoudelijke hulp of de thuiszorg

33%

Het regelen van vervoer binnen Den Haag

28%

36%

Aanvragen van een rollator of een woningaanpassing

34% 0%

beetje hulp

35%

41%

20%

24% 25%

zelf

39%

27%

42%

Het regelen van een klusjesman voor een reparatie of klus

37%

29%

32%

Het zoeken van culturele uitjes en activiteiten

17%

38%

42%

50%

75%

overlaten aan iemand anders

100%

- 27 -

5.5 Wie zijn belangrijk bij het zoeken naar informatie Vervolgens is gevraagd welke mensen, dienstverleners of instellingen belangrijk zijn voor de oudere bij het (helpen) regelen van deze praktische zaken of om informatie te zoeken. Hierbij blijkt de eigen familie veruit het meest belangrijk, gevolgd door de huishoudelijke hulp, huisarts en thuiszorg. De kerk/geloofsgemeenschap, het buurthuis en de ouderenconsulenten worden relatief 4 het minst vaak genoemd . Grafiek 5.5: Wie zijn belangrijk voor de kwetsbare oudere bij het zoeken naar informatie Eigen familie (kinderen)

75%

Huishoudelijke hulp

58%

Huisarts

20%

55%

Thuiszorg

Vrienden

25%

Fysiotherapeut

30%

Ouderenconsulenten 2% 0%

24%

52% 25%

Belangrijk

28%

66%

16%

31% 50%

Redelijk

15% 20%

59%

Buurthuis 3% 8%

8%

29%

27%

6% 7%

12%

26%

31%

22%

11%

19%

34%

5%

10%

14%

17%

33%

9%

12%

19%

51%

Buren

De kerk of moskee

12%

75%

Niet (zo) belangrijk

100% NVT

5.6 Gebruikte informatiebronnen Van de 419 panelleden weten er 55 spontaan een vraag of probleem van de afgelopen maanden te herinneren, zoals een medische vraag, een klus aan huis, belastingzaken, iets in de wijk of een activiteit waar men informatie over heeft gezocht. Tabel 5.6a: Voorbeelden van praktische vragen uit de afgelopen maanden Medische vraag, gezondheidsprobleem, goed adres voor fysiotherapie 9x Klussen in huis (defecte verwarming, defecte geiser) 8x Belastingzaken, belasting aangifte 6x Afval, afvalcontainer, schone wijk 5x WMO aanvraag hulpmiddelen, rolstoel 5x Aanvragen invalidevervoer 3x Huisvesting, verhuizen 3x Ooievaarspas 3x Gebruik internet/computers 3x Meer zorg, 24 uurs zorg 3x Klachten 2x Alarm, alarmering 2x Uitkering, financiële zaken 2x Vraag over openingstijden 1x N=55 (mensen die afg. maanden een praktische vraag hebben gehad waarover ze informatie zochten)

4

Naast de in de grafiek genoemde mensen en instellingen heeft een deel van de respondenten nog anderen genoemd die helpen bij het regelen van praktische zaken en het zoeken naar informatie, namelijk: ambulante zorg, bezorgdiensten van winkels, buurtzorg, ergotherapie, medische specialisten, verpleging, mensen van de alarmcentrale, wijkverpleegkundige en vroegere collega’s.

- 28 -

Om het antwoord te vinden, wordt het vaakst telefonisch contact gezocht met diverse instanties, gevolgd door het onderwerp met iemand bespreken of op internet zoeken. De telefoon wordt relatief vaker gebruikt voor het benaderen van de gemeente en andere instanties, het persoonlijk met iemand bespreken gebeurt vaker met familie en bekenden of met de huisarts, en via internet wordt relatief vaker gekeken op de site van de gemeente Den Haag en de Belastingdienst. Tabel 5.6b: Informatiebron voor praktische vragen (incl. voorbeelden) Gemeente Den Haag (10x), buren/vrienden (3x), woningcorporatie (2x), Bellen 48% Gemeentelijke Belastingdienst, klusserscentrale, Welzijn Scheveningen, particuliere vervoersdienst, ergotherapeut, Eneco, verzekering, leverancier huisarts (3x) buren/mensen in omgeving gesproken (3x), familie (2x), vrienden Met iemand bespreken 38% en kennissen (2x), ziekenhuis (2x), informatiebalie van gem. informatiecentrum, I-shop van de gemeente, klusserscentrale, wijkverpleegster, klusjesman www.denhaag.nl (7x), belastingdienst/belastingsite (3x), verlorenengevonden.nl, Op internet kijken 34% website bank, seniorweb, site rijksoverheid, site energiebedrijf, site bibliotheek Krant, folder van huisarts, afvalkalender Anders 20% N=55 (mensen die afg. maanden een praktische vraag hebben gehad waarover ze informatie zochten)

5.7 Beoordeling zoekproces Driekwart van de ouderen is tevreden met de informatie die men gevonden heeft, een kwart beoordeelt de informatie en/of het informatiezoekproces als onvoldoende. Hiervoor worden verschillende redenen allen 1 of 2 keer genoemd. Tabel 5.7: Beoordeling verkregen informatie na zoekproces (incl. enkele toelichtingen) Ruim voldoende 24% Alles is te vinden op het internet, goede telefonische dienstverlening medewerkers, huisarts, politie, redelijk goede ervaringen Voldoende 50% Vaak doorverwezen naar verschillende loketten, van kastje naar de muur, het is Onvoldoende 18% vaak veel regelen, mensen met een handicap die geen hulp kunnen krijgen, weet niet waar ik moet zijn voor zorg in huis, sommige instanties moeilijk bereikbaar, gebeld naar de gemeente voor scootmobiel, maar heb nog niks Ruim onvoldoende 8% gehoord, bibliotheek is weg en kan er nu geen informatie meer halen, soms langere wachttijden, veel wisseling van huisartsen, soms gevoel van natte vinger werk 100% N=55 (mensen die afg. maanden een praktische vraag hebben gehad waarover ze informatie zochten)

5.8 Rol bibliotheek bij informatiezoekproces De bibliotheek heeft vestigingen verspreid over heel Den Haag. In de herfstmeting was te zien dat vier op de tien ouderen wel eens de bibliotheek bezoekt. Een op de tien panelleden bezoekt de bibliotheek wel eens als ze antwoord of informatie zoekt over praktische vragen zoals in dit hoofdstuk aan de orde komen. Drie op de tien komt wel eens in de bibliotheek maar nooit voor antwoord op praktische vragen en de overige zes op de tien komt er nooit. Tabel 5.8: Bezoekt u wel eens de bibliotheek voor antwoord/informatie op praktische vragen (incl. voorbeelden) Internet (7x): Hulp bij computer/internet/PC-cursus (5x), internetten in bibl. (2x) Kranten lezen (5x): Posthoorn, Oude Hagenaar, vraag over een artikel Ja, bezoek voor antwoord op Boek over bepaald onderwerp (5x): reizen, vakanties, kookboeken, info voor het 10% praktische vragen werk, boek dat antwoorden geeft, tijdschriften lezen (2x), en verder achtergrond informatie, vragen over Ooievaarspas, antwoorden over het leven, vraag over instanties in Den Haag, meenemen folder over ouderenwerk, folder algemeen Nee, alleen voor uitleen/lezen

31%

Nee, kom er nooit

59% 100%

N=419

- 29 -

Meedenken met de bibliotheek Vervolgens is de panelleden gevraagd of ze willen/kunnen meedenken met de bibliotheek om de bezoekers nog beter van dienst te kunnen zijn voor informatie en antwoorden op vragen. Complimenten over bibliotheek en haar dienstverlening (15x) Goede ervaringen, ze doen al hun best, ze doen het geweldig, ze doen het goed, niets aan te merken, redelijke voorlichting Internet maakt bibliotheek deels overbodig (14x) Gebruik veel internet, dus kom steeds minder, op internet is alles te vinden (8x) Zoek mijn informatie op mijn eigen computer, pas als deze kapot is ga ik naar de bibliotheek Indien info nodig raadpleeg ik internet of bel met gemeente of instantie Met de komst van internet en de zoekprogramma's is de informatievoorziening ruimschoots voldoende Ik denk dat de meeste mensen toch internet gebruiken om aan informatie te komen. Zou willen dat het wat dichterbij was dan zou ik wel gaan Beter en gerichter informatie aan te bieden (8x) Laten weten dat je daar kunt zijn voor die vragen (3x) Door folders met informatie te plaatsen. Door informatiemolen Folders van instanties waar je als ouderen hulp van nodig hebt; vervoer, hulp Iets meer reclame ophangen in de bibliotheek. Huis aan huis bladen voor activiteiten voor ouderen Lezingen en een ontmoetingscentrum Minder vestigingen, te ver reizen (9x) Wijkbibliotheek in de buurt is opgeheven (3x) Kom er niet meer, nu te ver weg (3x) Geen vestigingen sluiten (2x) Ik ben niet goed ter been en kan er niet komen Meer filialen (Nog) prominenter zijn in internet beschikbaar stellen en computercursussen (4x) Computercursus aanbieden Dat doen ze al erg goed, erg vriendelijk daar en er staan computers waar je op kunt Internet beschikbaar stellen Overig Ik weet het te vinden indien nodig Als je direct ontvangen word zodat ze weten waarvoor je komt Meer aandacht voor bejaardenhuis Misschien op zondag open Te ouderwets instituut Bibliotheken moeten sluiten? Geef de gemeente meer informatiepunten Hoe vind je daar antwoord op je vragen? Vind de bibliotheek meer iets voor echt leesboekjes Liefde voor het vak is er niet Wat doen piano-cd's tussen de orgel-cd's? Het melden hiervan aan de balie haalt helaas niets uit

- 30 -

6. BELEMMERINGEN OM NAAR BUITEN TE GAAN

Voor sommige ouderen wordt het lastiger om naar buiten te gaan en activiteiten te ondernemen. Om een beeld te krijgen wat hierbij de belangrijkste belemmeringen zijn en welke hulp daarvoor mogelijk aangedragen kan worden, is ouderen gevraagd of ze zelf of iemand kennen die moeite heeft om naar buiten te gaan. 6.1 Mate waarin ouderen moeite hebben om hun huis uit te komen Van de oudere panelleden geeft 12% aan dat ze zelf (of hun partner) moeite hebben om uit hun huis te komen. Nog eens dertig procent geeft aan wel iemand te kennen die moeite heeft het huis uit te komen. Daarnaast kent 6% voor zichzelf belemmeringen waardoor ze minder naar buiten gaan dan ze zouden willen. Tabel 6.1: Kent u ouderen die moeite hebben om hun huis uit te komen Ja, bij mijzelf of mijn partner Ja, ik ken iemand Geen moeite om huis uit te komen, maar ga minder naar buiten dan ik zou willen Nee, geen belemmeringen Totaal N=661

Totaal 12% 30% 6% 52% 100%

55-64j. 8% 34% 3% 55% 100%

65-74j. 11% 28% 4% 57% 100%

6.2 Belemmeringen: spontaan De meest genoemde redenen voor ouderen die moeite hebben om hun huis uit te komen zijn het niet meer goed ter been zijn en andere gezondheidsklachten. In mindere mate worden psychische, omgevings- en sociale factoren genoemd. Bij psychische factoren gaat het om angst, onzekerheid en in mindere mate psychische problemen. Omgevingsfactoren hebben te maken met problemen die men ondervindt om het huis te verlaten (trappen, zware deuren) en de staat van de stoepen en wegen, met name in de winter. Daarnaast spelen sociale factoren een rol: een deel wil niet alleen ergens naar toe of wil de (zieke) partner niet alleen laten. Tabel 6.2: Belangrijkste belemmeringen om niet naar buiten te gaan Slecht ter been Niet (goed) kunnen lopen Verminderde mobiliteit Angst om te vallen

38% 6% 2%

Gezondheid

(Slechte/verminderde) gezondheidstoestand De leeftijd, ouderdom

35% 8%

Psychisch

Angst Onzekerheid Psychische toestand Angst om lastig gevallen te worden Geen wil om naar buiten te gaan

5% 2% 1% 1% 1%

Omgeving

Slechte weersomstandigheden (sneeuw, gladheid etc) Het is moeilijk om buiten te komen (teveel trappen lopen, zware portiekdeur etc) Slecht onderhouden stoepen en tegels

7%

Niet alleen willen/durven, niet (altijd) iemand die meegaat Partner is niet in staat om mee te gaan/slecht ter been

7% 2%

Anders

9%

Sociaal

4% 3%

75-84j. 17% 29% 11% 43% 100%

- 31 -

6.3 Benodigde hulp om weer naar buiten te gaan Om mensen te helpen meer naar buiten te gaan wordt met name sociale oplossingen genoemd, zoals iemand om samen ergens naar toe te gaan, gevolgd door vervoer, zoals een scootmobiel of rollator. In de vorige paragraaf kwam naar voren dat de meest genoemde redenen om niet naar buiten te gaan met het slecht ter been zijn/gezondheid te maken hebben en de minst genoemde reden sociale factoren zijn. Ter vergelijking: bij de genoemde hulp worden juist relatief vaker sociale oplossingen genoemd en relatief minder vaak psychische oplossingen. Tabel 6.3: Welke hulp heeft u/deze persoon nodigt om weer naar buiten te gaan Sociaal Iemand om mee te gaan (vrijwilligers, familie, maatje) (Extra) begeleiding

26% 20%

Slecht ter been

Scootmobiel Rollator Vervoer (eigen of dmv taxi of wijkbus) Rolstoel (elektrische) Beter en goedkoper openbaar vervoer Een stok Auto Een invalideparkeerkaart

12% 11% 5% 2% 1,5% 1% 1% 0.5%

Gezondheid

Thuishulp/zorg Medische hulp/zorg/operatie/revalidatie Een verzorgingshuis Fysiotherapie Een huisarts

7,5% 2% 1% 1% 1%

Omgeving

Woningaanpassingen of verhuizen naar gelijkvloers Lekker(der) weer Beter onderhouden van stoepen (tijdens slecht weer) Extra/afgebakende fietspaden

4,5% 2% 2% 1%

Psychisch

Doorzettingsvermogen Psychologische hulp (maatschappelijk werk, psycholoog) Politie

1% 1% 0.5%

Overig

Er kan niets (meer) aan gedaan worden Activiteiten/dagbesteding voor ouderen Betere informatie geven aan ouderen Anders

5% 1% 1% 7%

- 32 -

6.4 Wat zou men buitenshuis willen doen? Als het lukt om de genoemde belemmeringen op te lossen dan zou men vooral vaker gaan wandelen, zelf de eigen boodschappen doen of een activiteit ondernemen. Tabel 6.4: Wat zou u vaker buitenshuis doen als de belemmeringen zijn opgelost? Wandelen Boodschappen Activiteiten (museum, bioscoop, winkelen, ergens koffie drinken etc) Naar buiten (luchtje scheppen) Andere mensen bezoeken Er op uit gaan Fietsen Langer/verder van huis kunnen zijn Meer onder de mensen zijn Werken Tuinieren Brommer rijden Anders

37% 30% 24% 13% 9% 7% 3% 2% 2% 1% 1% 1% 7%

6.5 Negen mogelijke belemmeringen Om meer inzicht te krijgen in wat kwetsbare ouderen belemmert om de deur uit te gaan, zijn aan de respondenten negen soorten belemmeringen voorgelegd. Eigen lichamelijke handicaps leveren de grootste belemmering. Van de ouderen die moeite hebben om hun huis uit te komen geeft ruim negen op de tien aan dat dit enigszins of zeker een rol speelt. Dat er te weinig leuke activiteiten in de buurt zouden zijn, speelt het minst vaak een rol. Grafiek 6.5: Negen mogelijke belemmeringen om de deur uit te gaan (in % ouderen met belemmering)

Eigen lichamelijk handicap (slecht lopen /zien/horen)

77%

Durf of wil niet alleen gaan

30%

Slecht onderhouden stoepen/wegen

24%

23%

Geen vervoer beschikbaar van deur-tot-deur

Buiten onveilig voelen

14%

54%

21%

18%

59%

25%

57%

24%

54%

Geen aantrekkelijke omgeving om een eindje te gaan wandelen

6%

11%

83%

Te duur, geen activiteit met korting

6%

11%

83%

Er zijn te weinig leuke activiteiten in de buurt 5% 9% 0%

6%

46%

20%

20%

Niemand om samen dingen mee te doen

17%

87% 25%

Speelt zeker een rol

50% Enigszins

75%

100%

Speelt nauwelijks/ geen rol

- 33 -

7. PASSENDE HULP

De volgende vragen gaan over professionele hulp en ondersteuning voor ouderen. Dit kan zowel van een persoon zijn, zoals thuiszorg, een huishoudelijke hulp, maatschappelijk werk of een ouderenconsulent. Maar ook van voorzieningen, zoals een rollator, traplift, woningaanpassingen, scootmobiel of van ouderenvervoer, zoals de taxibus.

7.1 Kent u iemand die gebruik maakt van professionele hulp en ondersteuning Twee op de tien panelleden maakt zelf gebruik van professionele hulp en ondersteuning en ruim vier op de tien kent iemand die hiervan gebruik van maakt. Tabel 7.1: Gebruik professionele hulp en ondersteuning Totaal Ja, bij mijzelf of mijn partner Ja, ik ken iemand Nee

20% 44% 36% 100%

55-64 jaar 9% 47% 44% 100%

65-74 jaar 16% 46% 38% 100%

75-84 jaar 32% 39% 29% 100%

N=661

7.2 De gebruikte hulp/ondersteuning De gebruikte professionele hulp en ondersteuning betreft met name huishoudelijke hulp en een rollator en in mindere mate een scootmobiel, thuiszorg en hulp bij vervoer. Tabel 7.2: Soorten hulp/ondersteuning waar gebruik van wordt gemaakt Huishoudelijke hulp 51% Rollator 47% Scootmobiel 33% Thuiszorg 29% Hulp bij vervoer (taxibus) 27% Woningaanpassingen 22% Traplift 21% Wijkverpleegkundige 5% Andere hulp 5% Maatschappelijk werk 2% Ouderenconsulent 2% Andere voorzieningen 2% N=421 ouderen die iemand kennen (of zelf gebruik maken) die gebruik maakt van professionele hulp/steun

- 34 -

7.3 Tevredenheid met verkregen hulp/ondersteuning In acht op de tien gevallen is men tevreden met de verkregen hulp en ondersteuning, in 13% van de gevallen is men redelijk tevreden met een kleine kanttekening en 7% is niet tevreden. Tabel 7.3a: Tevredenheid hulp/ondersteuning Helemaal Redelijk tevreden zonder aantekening Redelijk tevreden maar met een aantekening Niet zo Helemaal niet

70% 10% 13% 6% 1% 100% N=421 ouderen die iemand kennen (of zelf gebruik maken) die gebruik maakt van professionele hulp/steun

In onderstaande tabel geven de panelleden hun toelichting waarom ze tevreden dan wel ontevreden zijn. De ontevredenheid heeft met name te maken met het nakomen van afspraken (met name te laat), de energie en tijd die het aanvragen van voorzieningen kost, steeds andere hulp, te weinig uren hulp en de kwaliteit van de hulp. Tabel 7.3b: Redenen tevredenheid steun/voorzieningen Redelijk tot helemaal tevreden (80%) Alles gaat tot nu toe goed, prima, ben er heel tevreden mee, hoor goede verhalen, perfect (62x) Goede lieve hulp, fantastische vrouwen, vriendelijke hulp, grandioos, laten me nooit in de steek, fijn dat ze Turks is (16x) Hoor geen klachten (11x) Makkelijker te been met rollator, zelf boodschapje doen (7x) Een hulp die ik al jaren heb, ik ken haar lang dat is fijn, geen instructie nodig, heerlijk vaste kracht (5x) Hulpmiddelen zijn prima, loop gemakkelijk weg met zo'n ding (5x) Tevreden met zijn/haar scootmobiel, lesje scootmobiel en elektrische fietsen ter voorkoming ongelukken (5x) Door traplift boven slapen, makkelijker naar boven (3x) Hulp/helpen bij boodschappen doen (3x) Taxibus en Valys komen op tijd, prettige chauffeurs (3x) Buurtzorg verdient een pluim, goed opgeleide verpleegkundige, gemeente regelt het goed Redelijk tevreden maar met kanttekening (13%) Steeds afhankelijker van thuiszorg, soms komen hulpen te laat, afspraken niet nakomen, denken niet mee (5x) Kost moeite om hulp te regelen, duurt zo lang en geeft veel stress. Veel onduidelijkheden in WMO, lang wachten (5x) Niet elke chauffeur verleent evenveel service, niet altijd op tijd, taxibus heeft moeite met tijd (4x) Het kan altijd meer, persoonlijke aandacht mist, veel te weinig personeel (3x) Steeds meer eigen bijdrage, uren inleveren (3x) Alles wat minder, nog moeite met acceptatie van alles (2x) Men gaat hoe langer hoe meer uit van hulp door mantelzorg, zal in toekomst nog erger worden (2x) Het is moeilijk om een vaste huishoudelijke hulp te krijgen, huidige hulp bevalt niet maar durf niet te veranderen (2x) Een enkele keer een beroving meegemaakt van een thuishulp Je kunt met rolstoel niet overal komen door slecht onderhoud van stoep Niet zo/helemaal niet tevreden (7%) Teveel verschillende (vreemde) mensen, geen vaste hulp, te veel wisselingen zorgpersoneel (6x) (Huishoudelijke) hulp doet haar best maar heeft weinig tijd om dingen goed te doen, het zijn geen professionals meer (5x) Soms moet ik heel lang wachten voor ik gehaald wordt (4x) Aanvraagtrajecten zijn een ramp. De indicatie is vaak vaag, lange procedures terwijl noodzaak acuut is (4x) Alles wordt te duur: rollator krijgen ze niet meer en taxibus is ook duurder (2x) Extra thuiszorg of huishoudelijk acuut nodig (2x) Thuiszorg is niet meer stipt op tijd (2x) Iets tegen eenzaamheid, vrijwilliger die praatje met ze houdt /mee naar buiten gaat. Lastig dat familie (zus) komt schoonmaken; soms lastig om dingen eerlijk aan te geven (behoeften) Niet tevreden over huishoudelijke hulp maar ook bang om weer iemand anders over de vloer te krijgen Vervoer bij boodschappen doen zou op een betaalbare wijze te regelen moeten zijn (niet alle buurtsupers saneren)

- 35 -

7.4 Beoordeling hoeveelheid hulp/steun In deze tijd dat er overal op de kosten gelet wordt, is het belangrijk dat alle kosten op een goede manier besteed worden. Bijna twee derde vindt de hulp die verkregen wordt op dit moment precies voldoende, 30% vindt de hulp te weinig en 7% vindt dat de hulp mogelijk ook minder kan. Tabel 7.4a: Beoordeling hoeveelheid hulp Precies voldoende Hulp is te weinig Hulp kan iets minder

63% 30% 7% 100% N=421 ouderen die iemand kennen (of zelf gebruik maken) die gebruik maakt van professionele hulp/steun

In onderstaande tabel lichten de panelleden hun antwoord toe. Tabel 7.4b: Toelichting op beoordeling hoeveelheid steun/voorzieningen Hulp is precies voldoende (63%) -

Precies voldoende, zo behouden als het kan (11x) Nu goed, zou niet met minder kunnen (als PGB, maar behouden blijft), De tijden veranderen. Het is goed op dit moment. Minder moet het niet worden, dus minder kan echt niet en doe zoveel mogelijk zelf (10x)

-

Veel huishoudelijke hulp wordt zelf betaald, veel mantelzorg, familie helpt mee, voldoende burenhulp (9x)

-

Ik red mij zelf nog. Voor mij is het voldoende, ik kan niet in de toekomst kijken (7x)

-

Het is goed zo. Ik ben tevreden (7x)

-

Ik heb me erbij neergelegd, geaccepteerd dat dit het maximale is, ondanks alle bezuinigen doen we het nog redelijk (3x)

-

Bezuinigen op dingen waar het nodig is, verstandig omgaan met het uitgeven van geld (3x)

-

Vergeleken met vroeger is de hulp beter (2x)

Hulp is te weinig (30%) -

Meer/ extra hulp nodig: huishoudelijk hulp, uren zijn teruggebracht door bezuinigingen, schoonmaken, boodschappen doen, anders houdt je ouderen niet zelfredzaam, etc. (33x) Meer tijd voor persoonlijke en geestelijke aandacht, lichamelijke verzorging, samen doen, verzorgende hulpen, liefde, sociale aandacht, sociale activiteiten, je verhaal kunnen doen (13x) Huishoudelijke en verpleeghulp: beter op tijd, te onregelmatig, secuurder werken, vaste werktijden, personeel beter informeren over taken (6x)

-

Ouderen met een laag inkomen zullen problemen krijgen, niet alle medicijnen vergoed (5x) Mensen die het hard nodig hebben krijgen niet de hulp die ze nodig hebben (inkomensafhankelijk maken ), hoge inkomens kunnen meer zelf doen, niet mensen met grote mond voortrekken (5x)

-

De kosten zijn erg hoog. Het mag juist goedkoper! Alles wordt duurder (4x)

-

Meer inzet taxibus, transport buitenshuis, op tijd rijden (niet in donker wachten) (4x)

-

goede controles uitoefenen, verdeling kan beter: de een krijgt teveel, en de ander te weinig, (2x)

-

Kritisch bekijken wie wel/geen recht heeft op Ooievaarspas

-

Het verstrekken van voedsel via bijv. de voedselbank zou eigenlijk niet nodig moeten zijn

-

Nu bijna terminaal-situatie met 24 uurs zorg, cliënt heeft nu opleving, zou meer van huisarts verwachten

Hulp kan wel iets minder (7%) -

Goede controle, hebben mensen hulp echt nodig of niet. Checken!, sommigen krijgen te veel hulp (5x)

-

Uitgave van scootmobiel/rollator/woningaanpassingen, kritisch naar kijken wie het echt nodig heeft en wie niet (4x) Management vd zorg moet minder aandacht krijgen, maar de mensen die echt wat doen, minder ambtelijke molens, het werk kan efficiënter (4x)

-

Sommige dingen kunnen mensen zelf bekostigen, zoals medicijnen (4x)

-

Voor rijke mensen wordt soms teveel aangereikt, en juist de wat armere mensen vinden het wel fijn (3x)

-

Rollator, scootmobiel e.d. meer hergebruiken (3x)

-

Er moet 1 persoon zijn die alle taken doet en niet drie, bijv. geven injecties en medische verzorging door 1 persoon (2x)

-

Invalideplaatsen worden te snel verstrekt: ook aan relatief jonge mensen

-

Niet te hoge eisen stellen, ik vind het niet erg wanneer mijn ramen een beetje vies zijn bv.

-

Sommige hulp overbodig: je kunt veel ook met je buren regelen ipv met instantie, is nog makkelijker

-

Men krijgt vaak zaken omdat men er volgens de regels recht op meent te hebben, niet omdat het nodig is

- 36 -

8. BETAALBAAR HOUDEN VAN DE ZORG

De volgende drie vragen gaan over het betaalbaar houden van de zorg. Om dit te bewerkstelligen zal er in de komende jaren goed gekeken worden, wat zeker behouden moet blijven, op welke zorg er bezuinigd kan worden en waarvoor ouderen zelf eventueel meer kunnen betalen. Om enig inzicht te krijgen in de gedachten van de ouderen zelf, hebben de panelleden in deze meting meegedacht. Sommige ouderen worden door de (bezuinigings)vraag overvallen, anderen denken goed mee. 8.1 Zorg die zeker behouden moet blijven Bijna driekwart van de respondenten noemt zorg of andere hulp die voor hen erg belangrijk is en zeker behouden moet blijven. De thuiszorg wordt met stip het meest genoemd als zorg die behouden moet blijven. Daarnaast worden vele andere vormen van zorg genoemd die voor respondenten erg belangrijk zijn. Tabel 8.1: Zorg die voor u erg belangrijk is en die zeker behouden moet blijven Zorg Thuiszorg Huisarts Buurtverpleging/wijkverpleging Medische zorg iha Verpleeghuizen/bejaardenhuizen/verzorgingshuis Alle zorg Ziekenhuis Apotheek, medicijnen Specialistenzorg Fysiotherapie Ouderenzorg Psychische hulp/geestelijke bijstand/Parnassia Basiszorg Tandarts Zorg/voorzieningen in de buurt Als je hulp of zorg nodig hebt, dat je die dan krijgt

133x 37x 22x 22x 20x 12x 11x 10x 10x 8x 6x 5x 5x 4x 3x 2x

Overige hulp Huishoudelijke hulp Sociale contacten/activiteiten voor ouderen/praatje maken Mantelzorg Boodschappendienst Burenhulp Koken/maaltijden Maatschappelijke hulp/werk Hulp bij financiën Bereikbaarheid instanties/activiteiten

77x 6x 3x 2x 2x 2x 2x 1x 1x

Voorzieningen Vervoer: taxi/wijkbussen voor ouderen, ov, scootmobiel Woningaanpassingen Hulpmiddelen Persoonsalarm Dat er een lift is

11x 7x 3x 2x 1x

Betaalbaarheid/financiering Betaalbare medische zorg Pensioen/AOW (niet omlaag) PGB N=305 van de 419 panelleden die deze vraag kregen, denken mee

21x 3x 2x

- 37 -

8.2 Zorg waar op kan worden bezuinigd Het is lastiger voor ouderen om mee te denken over zorg waar eventueel zuiniger mee omgegaan kan worden. Hier weet twee op de tien iets te noemen en een op de tien geeft spontaan aan dat er nergens op bezuinigd mag worden. Er wordt een grote variëteit aan antwoorden gegeven. Onderstaand tabel geeft een overzicht. Bezuinigingen op hulpmiddelen zoals een rollator of e scootmobiel worden het meest genoemd. Die kunnen zelf (2 hands) worden aangeschaft of er kan beter worden gecontroleerd op daadwerkelijk gebruik/noodzaak. Tabel 8.2: Zorg die (voor u) minder belangrijk is en waar mogelijk wel iets zuiniger mee om gegaan kan worden Voorzieningen: - Hulpmiddelen (m.n. rollator, scootmobiel, als je fiets of auto kunt kopen kun je ook (2e hands) rollator of scootmobiel kopen, betere controle of mensen ze wel gebruiken/echt nodig hebben, check of ze wel op scootmobiel durven (proefles)); 1x pruiken/braces: niet te dure hulpmiddelen - Vervoer: van/naar uitgaansgelegenheden, boodschappenbegeleidingsdienst, taxikosten - Woningaanpassingen

37x

31x 5x 1x

Gebruik zorg verminderen - Medicijnen/verbandverstrekking: alleen wanneer het echt nodig is, zuiniger mee omgaan - Niet zo snel doorsturen naar specialist, niet steeds naar specialist als er niks aan te doen is - Mensen moeten minder veeleisend zijn - Niet te snel naar de dokter - Eindeloos rekken van levens bij bijv kanker - Betere controle of mensen de hulp echt nodig hebben

16x

Hulp aan huis kan minder/efficiënter - Huishoudelijke hulp - Thuiszorg - Geen boodschappen doen voor mensen die nog kunnen lopen - Huishoudelijke hulp en thuiszorg moeten beter samenwerken, dan blijft er geld over - Flauwekuldingen die mensen nog zelf kunnen

12x

Bezuinigingen in zorg/welzijn die niet specifiek met ouderen te maken hebben - Alcohol- en drugsverslaafden, comazuipers: kost veel geld en doe je zelf - Kosten adhd (vroeger waren er ook drukke kinderen en die werden gewoon stevig aangepakt) - IVF: leeftijdsgrens invoeren - Vervoer kinderen met taxi/busjes naar school

6x

Minder zorg/vergoedingen - Geestelijke gezondheidzorg (vaak is er weinig aan te doen; bij Parnassia teveel testjes door verschillende instanties, 1 is genoeg)) - Fysiotherapeut (vervangen door sportschool) - Specialistenhulp, tandheelkundige zorg - Minder uitstapjes met ouderen: is onzin, minder subsidies buurthuizen - Controle op rekeningen

10x

Oplossingen - Salarissen in zorginstellingen, met name in de top kunnen salarissen omlaag, teveel managers - Ziekenhuiszorg, in ziekenhuis wordt veel weggegooid, teveel onnodige handelingen - Meer buurtgerichte zorg, meer mantelzorgers werven of werkzoekenden inzetten - Teveel formulieren en tussenpersonen: kan minder

9x

Eigen bijdragen/financiering - Vermogenden meer laten bijdragen/dingen zelf laten betalen/ naar draagkracht mee laten betalen - Eigen bijdrage ziekenhuis per dag invoeren (thuis moet je ook eten) - PGB - Ooievaarspas gerichter uitgeven

6x

Noemt spontaan: juist geen bezuinigingen (eerder meer zorg dan minder, minder naar Europa) N=125 van de 419 panelleden die deze vraag kregen, denken mee

7x 2x 2x 2x 1x 2x

4x 3x 1x 1x 1x

3x 1x 1x 1x

3x 2x 2x 2x 1x

3x 3x 2x 1x

3x 1x 1x 1x 35x

- 38 -

8.3 Zorg waarvoor men extra zou willen betalen Op de vraag voor welke zorg ouderen eventueel wel meer zouden willen betalen, wordt door bijna vier op de tien respondenten meegedacht, waarbij 24% zorg/hulp noemt waarvoor men extra zou willen betalen en 14% geeft aan niet meer te willen en/of kunnen betalen. Van diegenen die aangeven eventueel extra te willen betalen voor zorg wordt de huishoudelijke hulp, thuiszorg en medische zorg in het algemeen het meest genoemd. Een deel geeft aan wel meer te willen betalen maar alleen voor betere zorg. Tabel 8.3: Zorg waar u eventueel wel wat extra voor zou willen betalen Meer betalen voor zorg iha Thuiszorg Medische zorg i.h.a. Fysiotherapie (aan huis), manuele therapie, osteopaat Verpleging aan huis/pleegzorg/wijkzorg Verzorgingshuis/verpleeghuis/bejaardenhuis: dat ze blijven bestaan Huisarts Medicijnen Eigen bijdrage bij ziekenhuisopname per dag (of eten/handdoeken betalen) (Zwaar)gehandicapten Zorg voor dementerenden Kankerbestrijding Geestelijke opvang Opvang logeerplek voor mensen die mantelzorg nodig hebben

56x 19x 11x 6x 4x 3x 2x 2x 2x 2x 2x 1x 1x 1x

Meer betalen voor overige hulp Huishoudelijke hulp Boodschappen Iemand die meegaat naar de arts e.d. Buurtzorg/buurtzorg

25x 21x 1x 1x 2x

Meer betalen voor voorzieningen Reiskosten, vervoer (ophaalservice, taxibus) Hulpmiddelen (rollator/scootmobiel/praktische hulpmidd./luierbroeken) eigen bijdrage of zelf aanschaffen Directe alarmering Maaltijdservice Administratieve hulp Woningaanpassingen Activiteiten buiten de deur, eenzaamheid tegengaan

19x

Meer betalen voor betere zorg Verzorgingshuis/verpleeghuis/bejaardenhuis: dat er meer personeel komt/voor betere zorg Bereid meer te betalen, maar dan wel goede zorg/extra zorg Snelle behandeling/ in minder afspraken zorgen voor een diagnose Eigen kamer in ziekenhuis Alleen als meer persoonlijke aandacht/persoonlijke hulp/iedere dag dezelfde persoon Geld betalen om NIET naar tehuis te gaan Als de wet het toestaat zou ik zelf het liefste als de nood aan de man is een au pair in huis nemen en dit uiteraard zelf betalen Meer betalen voor GOEDE mensen in thuiszorg

11x

Overig: Naar draagkracht betalen, inkomensafhankelijk

4x

Wil/kan niet meer betalen: betaal al genoeg (premie is hoog, hoge eigen bijdrage), kan ik niet betalen) N=161 van de 419 panelleden noemt zorg waar ze eventueel extra voor zouden willen betalen

7x 5x 1x 1x 1x 1x 3x

2x 2x 2x 1x 1x 1x 1x 1x

60x

- 39 -

9. CULTUUR EN CURSUSAANBOD

Den Haag is rijk aan cultuur en culturele mogelijkheden, zoals theater, musea en bibliotheken, maar ook aan een uitgebreid cursusaanbod. De wens is om deze culturele mogelijkheden ook voor kwetsbare ouderen bereikbaar en toegankelijk te houden. 9.1 Beoordeling zeven aspecten aanbod cultuur- en activiteiten Als de ouderen gevraagd wordt om zeven aspecten over het culturele- en activiteitenaanbod te beoordelen, blijken de aspecten hoog te scoren. Vrijwel alle aspecten worden door meer dan negen op de tien ouderen met voldoende beoordeeld. Alleen de betaalbaarheid krijgt wat meer kritische kanttekeningen. Grafiek 9.1a: Beoordeling zeven aspecten cultuuraanbod (n=661) Hoeveelheid mogelijkheden

39%

Kwaliteit van het aanbod

58%

28%

3%

68%

4%

Dag en tijdstip dat activiteiten gehouden worden

21%

Toegankelijkheid van de locaties

22%

70%

Vindbaarheid van informatie over het aanbod

23%

68%

9%

61%

12%

Bereikbaarheid vanaf uw huis

72%

27%

Betaalbaarheid 10%

68%

0% 25% 50% ruim voldoende voldoende

7% 8%

22% 75% 100% (ruim) onvoldoende

Onderstaande tabel geeft de redenen waarom mensen een aspect lager beoordelen. Tabel 9.1b: Toelichtingen van mensen die aspecten met onvoldoende beoordelen Aanbod neemt af, allerlei centra sluiten, wijkbibliotheken hebben weinig (voor ouderen) in huis, Hoeveelheid mogelijkheden (3%) alles (oa. het Koorenhuis) wordt wegbezuinigd, een aantal buurthuizen sluit, mensen zullen niet geneigd zijn ver te lopen voor activiteiten, weinig in de wijk en vooral in de avond Activiteiten worden wel steeds minder, kwaliteit van het aanbod verschilt per aanbod, muziekaanbod is niet zo goed in Den Haag, tentoonstellingen zijn niet innoverend genoeg, Kwaliteit aanbod (4%) concertaanbod loopt achter op A'dam en R'dam Dag en tijdstip dat activiteiten worden gehouden (7%) Toegankelijkheid locaties (8%)

Vindbaarheid van informatie over het aanbod (9%)

Bereikbaarheid (12%)

Betaalbaarheid (22%)

Activiteiten voor ouderen vaker 's middags/overdag (6x), overdag moeten de activiteiten zijn anders wordt je bang ('s avonds ouderen de deur niet uit) (4x) Als je oud bent en hebt je al zoveel moeite met lopen dan is het binnenkomen sowieso vaak lastig (3x), met een rolstoel blijft het soms lastig (3x), hangt er erg vanaf (maar meeste gelegenheden hebben tegenwoordig een lift, met een rollator kom je nog veel drempels tegen) Alle informatie staat op internet: voor ouderen is dat soms moeilijk (4x); ouderen zijn vaak afhankelijk van de kranten en bladen (3x); bioscoopprogramma staat niet meer in de Posthoorn, graag boekjes in je bus met mogelijkheden (1x per jaar); activiteiten benoemen in de Posthoorn of folders wat er allemaal te doen is; info in PEP of Haagse seniorengids; voor ouderen betere uitleg, gemakkelijker maken voor ouderen OV is in avond beperkt/lastig (5x), busverbindingen nemen af (3x), woon ver van OV-halte (2x), autobereikbaarheid in centrum is lastig (2x), parkeren centrum is niet te doen (2x), heb geen eigen vervoer, dus lastig (2x), kan niet altijd vervoer regelen, steeds taxi is prijzig, niet alle zalen gemakkelijk bereikbaar, vervoer rijd maar tot half 12 ofzo, sluit niet aan op de activiteiten Duur(geworden), kaartjes te duur (26x); Schouwburg, danstheater, musicals, concerten (€ 75 is absurd) prijzig (11x); voor mensen met een klein inkomen/ AOW te duur (7x); maak gebruik van aanbiedingen (graag meer kortingsacties!) (3x); prijzen omlaag voor ouderen (3x), duur als je geen Ooievaarspas hebt (3x); ga nu minder vanwege kosten (3x); betaald parkeren duur (2x)

- 40 -

9.2 Bezoeken van culturele activiteiten Ruim zes op de tien ouderen heeft in de afgelopen 12 maanden een culturele activiteit bezocht, zoals het theater, een museum of de bibliotheek. Twee op de tien komt hier minimaal eens per maand, ruim vier op de tien minder frequent. 75-plussers bezoeken minder vaak en ook minder frequent een culturele activiteit. Tabel 9.2a Bezoek culturele activiteiten Totaal Ja, 1 of meerdere keren per week Ja, 1 of 2 keer per maand Ja, 5-9 keer in afgelopen 12 maanden Ja, 3-4 keer in afgelopen 12 maanden Ja, 1-2 keer in afgelopen 12 maanden Nee, niet gedaan

3% 16% 15% 15% 13% 38% 100%

55-64 jaar 2% 18% 16% 14% 17% 32% 100%

65-74 jaar 6% 19% 15% 15% 11% 35% 100%

75-84 jaar 1% 12% 13% 15% 12% 45% 100%

N=661

Van alle culturele activiteiten die in het afgelopen jaar zijn bezocht, wordt een op de tien in de eigen wijk bezocht, 13% net iets verder weg, maar nog wel in het eigen stadsdeel, ruim de helft elders in Den Haag (vaak in het Centrum) en bijna een kwart buiten Den Haag. 75-plussers bezoeken relatief vaker een culturele activiteit in hun eigen stadsdeel en minder vaak buiten Den Haag. Tabel 9.2b Waar bezoekt men culturele activiteiten Totaal 11% 13% 35% 19% 23% 100% N=411 (ouderen die wel eens culturele activiteiten bezoeken) Uw eigen wijk In uw eigen stadsdeel (buiten uw wijk) In het Centrum van Den Haag Elders in Den Haag Buiten Den Haag

55-64 jaar 12% 14% 34% 13% 27% 100%

65-74 jaar 8% 10% 32% 24% 25% 100%

75-84 jaar 13% 17% 39% 13% 17% 100%

Van alle bezochte culturele activiteiten was een op de tien een culturele activiteit speciaal voor ouderen en negen op de tien voor iedereen toegankelijk. Opvallend is dat 75-plussers relatief minder vaak speciale culturele ouderenactiviteiten bezoeken. Tabel 9.2c Bezoekt men culturele activiteiten speciaal voor ouderen of voor iedereen toegankelijk 55-64 65-74 75-84 Totaal jaar jaar jaar 10% Activiteiten speciaal voor ouderen 10% 11% 7% 90% Activiteiten voor iedereen toegankelijk 90% 89% 93% 100% 100% 100% 100% N=411 (ouderen die wel eens culturele activiteiten bezoeken)

- 41 -

Bijna alle bezoekers van culturele activiteiten (97%) vinden de reistijd die men moet afleggen om er te komen acceptabel. Tabel 9.2d: Vindt u gemiddeld genomen de reistijd acceptabel5 Totaal 97% 3% 100% N=411 (ouderen die wel eens culturele activiteiten bezoeken) Ja Nee

55-64 jaar 96% 4% 100%

65-74 jaar 96% 4% 100%

75-84 jaar 98% 2% 100%

9.3 Zelf doen van culturele activiteiten Ruim twee op de tien panelleden heeft in de afgelopen 12 maanden zelf een creatieve cursus of activiteit gedaan, zoals een schildercursus, zingen in een koor, toneel, fotoclub of 3D-kaarten maken. Van diegenen die zelf dit soort culturele activiteiten hebben gedaan, doet ruim de helft dit minimaal wekelijks en de rest doet dit minder frequent. 65-plussers doen vaker een culturele activiteit dan 55-64 jarigen. Tabel 9.3a Zelf doen culturele activiteiten Totaal Ja, 1 of meerdere keren per week Ja, 1 of 2 keer per maand Ja, 5-9 keer in afgelopen 12 maanden Ja, 3-4 keer in afgelopen 12 maanden Ja, 1-2 keer in afgelopen 12 maanden Nee, niet gedaan

13% 4% 3% 1% 1% 78% 100%

55-64 jaar 9% 3% 3% 1% 1% 82% 100%

65-74 jaar 15% 5% 3% 1% 1% 75% 100%

75-84 jaar 12% 5% 2% 0% 0% 79% 100%

N=661

De meeste culturele activiteiten worden in het buurthuis of wijkcentrum gedaan, gevolgd door de kerk/moskee. Tabel 9.3b: In welk gebouw worden deze eigen culturele activiteiten gedaan Buurthuis of wijkcentrum Kerkgebouw/moskee Museum Culturele instelling (bijv. Het Koorenhuis) Bibliotheek Bij elkaar thuis (om en om), mensen stellen hun eigen huis open, om beurt Sportkantine (bij handbal, voetbal, manege) Verzorgingshuis Ouderensociëteit Buiten Den Haag Muziekcentrum /muziekstudio Tuincentrum/tuinvereniging Zwembad Anders (1x): Nationaal archief, Kookstudio, Natuurinstelling, Ruimte (PEP), schoolgebouw, atelier, Uithof, Vrije Universiteit, wisselende zalen N=144 (ouderen die zelf eigen culturele activiteiten doen)

5

31% 16% 8% 7% 6% 6% 5% 4% 3% 2% 2% 2% 2%

Extra opmerkingen over de bereikbaarheid en de toegankelijkheid (n=ca 150): Pluspunten bereikbaarheid (89x): goed OV, alles goed te bereiken met tram/bus (34x), ga overal met auto naar toe, dus geen probleem (8x), makkelijk met taxi(bus) (6x), woont in centrum, alles dichtbij/goed bereikbaar (4x), gaat op fiets (2x), rijdt mee (met kinderen) (1x) Verbeterpunten bereikbaarheid (46x): opm over OV (met OV veel overstappen, 's avonds niet frequent genoeg/lang wachten, toch nog ver lopen) (27x); centrum met auto niet goed bereikbaar, lastig parkeren/betaald parkeren, te weinig invalideparkeerplaatsen (9x); geen theatertaxi meer (1x); heel ver fietsen (1x) Toegankelijkheid (4x): Toegankelijkheid niet goed (geen lift, krappe paden, trappen) (3x)

- 42 -

Van alle culturele activiteiten die zelf worden ondernomen, vindt een derde in de eigen wijk plaats, twee op de tien iets verder weg, maar nog wel in het eigen stadsdeel, een derde elders in Den Haag en 13% buiten Den Haag. Des te ouder de respondenten, des te vaker de activiteiten in de eigen wijk worden gedaan. Tabel 9.3c: In welk gebied doet men zelf culturele activiteiten Totaal Uw eigen wijk In uw eigen stadsdeel (buiten uw wijk) In het Centrum van Den Haag Elders in Den Haag Buiten Den Haag

34% 20% 12% 21% 13% 100%

55-64 jaar 26% 29% 18% 22% 5% 100%

65-74 jaar 34% 18% 11% 24% 14% 100%

75-84 jaar 41% 18% 11% 16% 14% 100%

N=144 (ouderen die zelf eigen culturele activiteiten doen)

Van alle zelf ondernomen culturele activiteiten is drie op de tien speciaal gericht op ouderen en zeven op de tien voor iedereen toegankelijk. Des te ouder de respondenten des te vaker speciale ouderenactiviteiten worden gedaan. Tabel 9.3d Doet men de eigen culturele activiteiten in groepen speciaal voor ouderen of voor iedereen toegankelijk 55-64 65-74 75-84 Totaal jaar jaar jaar 29% activiteiten speciaal voor ouderen 25% 28% 31% 71% activiteiten voor iedereen toegankelijk 75% 72% 69% 100% 100% 100% 100% N=144 (ouderen die zelf eigen culturele activiteiten doen)

9.4 Bezoek Ouderensociëteit Ouderensociëteiten zijn organisaties die specifiek voor ouderen (55-plus) activiteiten organiseren. Het kan zowel gaan om educatieve of recreatieve activiteiten die regelmatig (bijvoorbeeld wekelijks) plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld een sportclub 55-plus, een bridgevereniging, zangkoor, taalles of wandelclub, maar ook avondjes van bijvoorbeeld een vrouwenclub in Scheveningen of een bewonersvereniging die op de begane grond van de flat een ontmoetingsruimte runt met koffieavondjes etc. Van alle panelleden geeft 9% aan in de afgelopen 12 maanden een Ouderensociëteit te hebben bezocht. Tabel 9.4 Bezoek Ouderensociëteit Totaal Ja, 1 of meerdere keren per week Ja, 1 of 2 keer per maand Ja, 1-9 keer in afgelopen 12 maanden Nee, niet gedaan N=661

3% 2% 4% 91% 100%

55-64 jaar 2% 3% 1% 94% 100%

65-74 jaar 4% 2% 1% 92% 100%

75-84 jaar 2% 3% 9% 86% 100%

- 43 -

10. COMPUTERCURSUSSEN VOOR SENIOREN

In Den Haag worden op locaties verspreid over de hele stad cursussen omgaan met de PC voor senioren gegeven door verschillende instellingen, zoals de openbare bibliotheekvestigingen, buurtcentra, SeniorWeb, ROC, Volksuniversiteit en diverse particuliere aanbieders. 10.1 Computercursussen Van de panelleden heeft 16% zelf een computercursus gevolgd en 14% kent iemand ander die zo’n cursus heeft gevolgd. De cursussen worden relatief vaker door 75-plussers gedaan dan door 64-minners. Het gaat in het merendeel van de gevallen om een basiscursus omgaan met de PC. Dit betreft zowel cursussen specifiek voor ouderen als voor iedereen (jong en oud) toegankelijk. Minder dan een op de tien noemt een andere cursus, vaak heeft deze met hobby (fotocursus) te maken (7x), een gevorderdencursus (2x), men begeleidt zelf ouderen op de PC (2x), heeft hulp aan huis met de PC (1x) of een schriftelijke cursus gedaan (1x). Tabel 10.1: Heeft u zelf een computercursus gedaan of kent u iemand anders Totaal 55-64j. 16% Ja, ikzelf 9% 14% Ja, iemand anders (ikzelf niet) 13% 70% Nee 78% 100% 100% N=661

65-74j. 16% 14% 70% 100%

75-84j. 20% 15% 65% 100%

10.2 Beoordeling niveau van de cursus Ruim negen op de tien cursisten geeft aan dat wat ze op de cursus hebben geleerd ook enigszins in de praktijk te gebruiken. De helft gebruikt het zelfs helemaal of grotendeels. Tabel 10.2a: Wordt wat op de cursus is geleerd ook echt in de praktijk gebruikt Ja, helemaal of grotendeels 47% Ja, deels 33% Ja, een klein beetje 12% Nee 8% 100% N=193 (mensen die zelf of van wie een naaste een computercursus heeft gevolgd)

Voor bijna driekwart van de cursisten was het niveau van hun computercursus precies goed, voor twee op de tien te moeilijk en voor een op de tien te gemakkelijk. Als extra tips is genoemd dat een vervolgcursus prettig zou zijn (2x), er meer promotie voor zou kunnen worden gemaakt (2x), er meer mogelijkheden zouden moeten zijn om zo’n cursus te volgen, en de cursus helaas niet meer in het dienstencentrum wordt gehouden omdat dat dicht is. Tabel 10.2b: Beoordeling niveau van de cursus Goede, leuke cursus, goed te doen, geduldige begeleiding, gezellig, we zijn nu actief bezig Precies goed 73% met de computer, dingen opzoeken en mailen e.d. (14x), je moet thuis wel veel herhalen (4x), Liever 1 op 1 begeleiding want iedereen wil wat anders leren (1x), betaalbaar (1x) Behoefte aan meer herhalingen via extra lessen/vragenuurtje (5x); lastig voor ouderen (3x); En verder (1x): moeilijk taalgebruik, cursus werd chaotisch gegeven, ongemotiveerde Te moeilijk 19% cursusleider, duur, ik kon het thuis niet oefenen want ik heb zelf geen pc, meer aandacht nodig om het te begrijpen, eigen pc laten gebruik want iedere pc is toch anders Te gemakkelijk 9% 100% N=193 (mensen die zelf of van wie een naaste een computercursus heeft gevolgd)

- 44 -

11.

IDEEËN VOOR DE VOLGENDE PANELRONDE

Tot slot is aan de ouderen gevraagd welk onderwerp ze in de volgende panelronde aan de orde willen stellen. Ruim de helft van de ouderen noemt een onderwerp, waarbij het opvalt dat er allerlei verschillende onderwerpen worden genoemd. De onderwerpen zijn in tien hoofdonderwerpen onderverdeeld en worden hieronder kort besproken. Het onderwerp zorg wordt veruit het meest genoemd. Tabel 11. Top 10 onderwerpen voor volgende panelronde Zorg in het algemeen, waaronder… Bezuinigingen (welke zorg behouden/schrappen, betaalbaarheid, gevolgen voor ouderen ) (21x) Toekomst (wegvallen partner, wanneer naar verzorgingshuis, wat als ik ziek wordt, erfenisproblemen) (13x) Wat hebben ouderen nodig aan zorg en wat krijgen ze (komt dit overeen, wat is er nodig om het overeen te laten komen) (12x) Betrouwbare informatie (kwaliteit ziekenhuizen, medische specialisten) (8x) Beoordeling overige zorg (verpleeghuizen, bejaardencentra, huisartsen etc) (7x) Levenseinde (begeleiding, angst, euthanasie) (5x) Beoordeling ziekenhuizen (tevredenheid, kwaliteit, veiligheid, bereikbaarheid, wachttijden) (4x) Wat kunnen ouderen voor elkaar doen (hoe krijgen we dit tot stand, wat is er voor nodig) (2x) Zo lang mogelijk zelfstandig blijven (woningaanpassingen) (2x) Samenwerking van de verschillende hulporganen ( verloop, tevredenheid, onderling verwijzen) (2x)

110x

2.

Gemeente (tevredenheid, onderhoud bestrating en stoepen, overlast hondenpoep, schoon- en veilig houden van de wijk, problemen rondom parkeren)

64x

3.

Activiteiten voor ouderen (mogelijkheden, betaalbaarheid, buurthuizen, vrijwilligerswerk, groepsactiviteiten)

40x

4.

Veiligheid (oorzaak onveiligheidsgevoel in en buiten huis, hoe kan het gevoel van veiligheid verhoogd worden)

36x

5.

Openbaar vervoer (bereikbaarheid, verbindingen, prijzen, veiligheid, toegankelijkheid, wachttijden, regio taxi)

33x

6.

Financiële situatie (pensioenen, tevredenheid, gevolgen crisis, lukt het om rond te komen)

33x

7.

Sociale contacten/eenzaamheid ouderen (bestrijden, buurtbewoners, buurthuizen, meer aandacht besteden)

32x

8.

De wijk (leefbaarheid, activiteiten, saamhorigheid, veiligheid)

29x

9.

Verkeer/parkeren (parkeerbeleid, parkeerproblemen, overlast, vergunningen, veiligheid)

21x

1.

10. Cursussen (aanbod, betaalbaarheid, populariteit)

11x

- 45 -

BIJLAGE 1: ONDERZOEKSVERANTWOORDING

In de winter van 2011 hebben 1174 Haagse ouderen meegedaan aan een eerste telefonisch onderzoek. De deelnemers hebben in een gesprek van ruim een kwartier hun mening gegeven over vele aspecten die betrekking hebben op het welzijn van ouderen, zoals het wonen in Den Haag, de woonomgeving, gezondheid, sport en bewegen, contacten met buurtgenoten en de tevredenheid met bijvoorbeeld huisartsen, apotheken en ziekenhuizen. Tijdens dit onderzoek hebben veel ouderen zich bereid verklaard ook in de komende jaren enkele keren per jaar mee te willen blijven denken met onderwerpen die te maken hebben met het wonen, leven en de zorg voor ouderen in Den Haag. De doelstelling is om drie keer per jaar ongeveer 500 ouderen te vragen hoe het met ze gaat en te vragen naar hun mening over actuele onderwerpen. Inmiddels zijn er drie vervolgrondes geweest in de zomer en herfst van 2012 en het voorjaar van 2013. De 566 panelleden die na het eerste jaar aangeven deel te willen blijven nemen aan het Ouderenplatform, hebben half maart de samenvatting ontvangen van de herfstmeting met daarbij een uitnodiging om deel te nemen aan het vervolgonderzoek. Om de panelomvang op peil te houden zijn er daarnaast 473 ouderen uit het bevolkingsbestand geselecteerd. Ook zij hebben een aankondigingsbrief gekregen met uitleg en een samenvatting en de vraag of ze in de komende jaren willen deelnemen aan het panel. Het veldwerk heeft plaatsgevonden van 18 maart t/m 10 april 2013. De panelleden zijn hiervoor telefonisch, per email, of schriftelijk benaderd, afhankelijk van hun voorkeur. Uiteindelijk hebben 6 661 ouderen meegedaan . De lengte van deze panelronde bedroeg ongeveer 15 minuten per gesprek. Tabel B1a: Response

Tabel B1b: Deelname naar onderzoeksmethode

Totaal bestand winter 2011/2012

Telefonisch

451

Email

191

566

Schriftelijk

19

Mensen die van het panel afzien

- 63

Totaal

661

Telefonisch niet bereikt (3-5 pogingen), ook na herinnering geen reactie op e-mail/schriftelijk

- 76

Na 1 jaar verhuisd/overleden/mensen die voor of na meting aangaven van panel af te zien Beginbestand voorjaar 2012 7

6

800 - 234

Nu niet volgende keer wel

- 8

Deelgenomen uit bestaande panel

419

Panelbestand volgende ronde (zomer ‘13)

Nieuwe werving (242 van de 473)

242

Panel voor zomermeting

Totale deelname voorjaarsmeting

661

745

Voor de nieuwe panelleden is de vragenlijst licht aangepast. Zij hebben extra introductievragen beantwoord en om de lengte te waarborgen zijn drie van de negen onderwerpen van deze ronde met hen niet behandeld 7 door ziekte/ gehoorprobleem, geen interesse meer, te oud, overlijden in familie, verhuisd, overleden

- 46 -

Profiel panelleden Het panel is qua stadsdeel en etniciteit redelijk representatief voor de 65-plussers in Den Haag. Alleen de ouderen uit overige (veelal geïndustrialiseerde) landen zijn wat ondervertegenwoordigd. Tabel B1c: Profiel deelnemers wervingsonderzoek en panel

Absoluut Sekse Man Vrouw Leeftijd 55-64 (schaduwgroep) ** 65-74 75-84 Herkomst Nederland Suriname Turkije Marokko Antillen & Aruba Overige landen

Stadsdeel Loosduinen Escamp Segbroek Scheveningen Centrum Laak Haagse Hout Leidschenveen-Ypenburg

800

Deelname zomer panelronde (08-2012) 540

Deelname herfst panelronde (11-2012) 512

Deelname Voorjaars panelronde (04-2013) 661

40% 60% 100%

41% 59% 100%

41% 59% 100%

42% 58% 100%

43% 57% 100%

61% 39% 100%

61% 39% 100%

56% 44% 100%

-

- (20%)

-

75% 5% 1,5% 1,5% 1% 16% 100%

81% 8% 2% 1% 2% 7% 100%

80% 8% 2% 1% 1% 7% 100%

83% 8% 0,5%*) 0,5%*) 1,5% 7% 100%

83% 7% 2% 0,5% 1% 7% 100%

82% 5% 4% 1% 1% 7% 100%

17% 24% 11% 14% 13% 5% 13% 3% 100%

18% 21% 12% 16% 12% 4% 13% 5% 100%

18% 21% 13% 16% 12% 3% 12% 5% 100%

17% 20% 13% 18% 11% 2% 14% 5% 100%

18% 19% 14% 19% 12% 2% 12% 5% 100%

17% 24% 12% 16% 12% 3% 12% 4% 100%

Populatie 65-plussers (2011)

Deelname Werving (12-2011)

Aanmelding panel (12-2011)

64.059

1174

41% 59% 100%

(21%)

(22%)

55% (44%) 55% (44%) 58% (45%) 45% (35%) 45% (35%) 42% (33%) 100% (100%) 100% (100%) 100% (100%)

*) bleken in augustus relatief vaak op vakantie **) qua representativiteit wordt vooral gekeken naar de leeftijdsverdeling van de groepen 65-85 jaar, 55-64 jarigen denken als schaduwgroep mee

- 47 BIJLAGE 2: VRAGENLIJST OUDERENPLATFORM VOORJAAR 2013

8

B.

A.

Veranderingen sinds vorige meting

1.

Allereerst komen we terug op het eerste onderzoek. Ouderen gaven toen gemiddeld een 7,5 voor wonen, welzijn en het zorgaanbod in Den Haag. Hieronder staan vier onderwerpen. Heeft u hier in de afgelopen maanden ervaringen mee gehad, waardoor u hier nu positiever of negatiever over denkt?

In de vorige ronde kwam als aandachtspunt de veiligheid op straat en in de eigen wijk naar voren.

Ja, nu positiever

Ja, nu negatiever

1.

Voelt u zich wel eens onveilig in uw eigen wijk? Zo ja, hoe vaak?  Ja, meerdere keren per week  Ja, ongeveer wekelijks  Ja, 1-3 keer per maand  Ja, enkele malen per jaar  Nee, eigenlijk nooit  naar vraag B4

2.

In welke situaties voelt u zich onveilig in uw eigen wijk?

Nee

a. Wonen in eigen straat/wijk







b. Aanbod aan creatieve en culturele activiteiten







c. De zorg van bijv. huisarts, tandarts, ziekenhuis, verpleeghuis of zorg aan huis







d. Uw eigen persoonlijk leven





 3.

Als u over een van deze onderwerpen nu positiever of negatiever denkt, dan kunt u dit hieronder toelichten.

2.

Elke meting vragen we u of u een Haagse organisatie of instelling op het gebied van Wonen, Welzijn en Zorg een compliment wilt geven of een kritische noot wilt plaatsen waar we van kunnen leren.  Compliment  Toelichting:  Kritische noot   Nee, geen van beiden

4.

8

Aandachtspunten uit vorige panelronde

Dit is de schriftelijke vragenlijst. In de internet- en telefonische vragenlijst zijn de vragen iets anders gesteld, toegesneden op betreffende onderzoeksmethodiek.

Onveiligheid in de eigen wijk kan betrekking hebben op meerdere situaties. Kunt u voor onderstaande situaties aangeven of u zich hier wel eens onveilig voelt? Vaak Soms Incidenteel Nooit onveilig onveilig onveilig onveilig

Weet niet

a.

In het algemeen in de wijk











b.

In uw eigen straat











c.

‘s Avonds in het donker











d.

Overdag











e.

Door slecht onderhouden stoepen/trottoirs











f.

Hangjongeren











g.

Door hard rijdend verkeer











Heeft u concrete tips voor medebewoners of instanties die kunnen helpen om het veiligheidsgevoel in uw eigen wijk te verbeteren?

- 48 -

C.

Zelfredzaamheid (vervolg van vorige panelronde)

D. Thema van deze ronde: Het regelen van praktische zaken

In de vorige meting bleek dat de meeste ouderen het beleid ondersteunen om ouderen langer thuis te kunnen laten wonen. In deze meting willen we een gevoel krijgen van waar de grenzen liggen van het thuis kunnen blijven wonen. Denk hierbij aan situaties waarin het eigenlijk niet meer haalbaar is om thuis te blijven wonen en/of wanneer een zorginstelling zoals een aanleunwoning of zorgcentrum in zicht komt.

In de afgelopen rondes is uitgebreid ingegaan op het zelfstandig wonen. We zijn benieuwd waar kwetsbare ouderen die moeite krijgen met zelfstandig wonen tegen aanlopen als ze praktische zaken willen regelen of informatie daarover zoeken. Hierbij kunt u nog steeds dezelfde persoon als bij de vorige vragen in gedachten houden.

1.

Kent u situaties van ouderen waarbij het zelfstandig thuis wonen lastig is of van ouderen waarbij dit de laatste jaren het geval is geweest?  Ja, bij mijzelf of mijn partner  Ja, nu bij iemand in mijn omgeving  Ja, ken iemand waarbij het de afgelopen jaren gespeeld heeft  Nee  naar volgend blok D vraag 4

1.

2.

Is/was het met name de gezondheid van deze persoon zelf die het lastig maakt(e), of heeft/had dit ook te maken met de belasting voor de partner en familie of eventueel aanwezige zorgverleners?  Gezondheid van de persoon zelf  Belasting familie /andere zorgverleners  Beide

3.

Kunt u concrete voorbeelden geven, wat het thuis wonen in deze situatie lastig maakt/maakte?

4.

Is er gezocht naar oplossingen om het voor deze oudere mogelijk te maken langer thuis te kunnen blijven wonen?  Ja  Wat voor soort oplossingen?  Nee

2.



5.

6.

Heeft dit zeker, deels of niet geholpen?  Zeker  Deels  Niet

Is het uiteindelijk gelukt voor u/ deze persoon om thuis te blijven wonen?  Ja  Nee  Zit nu nog midden in het proces

Alles overziend, denkt u dat in deze situatie andere informatie, zorg of hulpmiddelen (hadden) kunnen helpen? Oftewel: wat heeft u gemist? 3.

Hieronder staan enkele praktische zaken. Kunt u aangeven of deze oudere dit zelf of samen met de partner nog zou kunnen regelen, dit met een beetje hulp zelf kan, of het aan iemand anders zou overlaten? Zelf Beetje Overlaten (eventueel hulp, aan Weet niet met maar zelf iemand partner) doen anders a. Melden bij gemeente van een losse stoeptegel









b. Het regelen van een huishoudelijke hulp of de thuiszorg









c.









d. Aanvragen van een rollator of een woningaanpassing









e. Het zoeken van culturele uitjes en activiteiten









f.









Het regelen van vervoer binnen Den Haag

Het regelen van een klusjesman voor een reparatie of klus

Kunt u aangeven of de volgende mensen of instellingen voor de oudere die u (en eventueel de partner) in gedachten heeft belangrijk, redelijk, niet zo of niet belangrijk zijn bij het helpen om deze praktische zaken te regelen of informatie zoeken? Redelijk Niet zo Niet Belangrijk Weet niet belangrijk belangrijk belangrijk a.

Eigen familie (kinderen)











b.

Buren











c.

Vrienden











d.

Huisarts











e.

Huishoudelijke hulp











f.

Thuiszorg











g.

De kerk of moskee











h.

Buurthuis











i.

Ouderenconsulenten











j.

Fysiotherapeut











Zijn er nog andere mensen of instanties belangrijk voor deze persoon of wilt u iets toelichten? (het gaat niet om de naam van een persoon, maar om de functie of instantie)

- 49 -

Aan iedereen: We zijn benieuwd of instanties of de gemeente u voldoende informatie geven als u vragen heeft over praktische zaken. 4. Heeft u in de afgelopen maanden een vraag of een probleem gehad, zoals bijv. een klus aan huis, een medische vraag, iets in de wijk of een activiteit waar u informatie over zocht?  Ja Waar ging uw vraag over?  Nee  vraag 7

5.

6.

7.

8.

9.

E. Belemmeringen om naar buiten te gaan

Voor sommige ouderen wordt het lastiger om naar buiten te gaan en activiteiten te ondernemen. 1.

Kent u ouderen die moeite hebben om hun huis uit te komen?  ja, ikzelf of mijn partner  Ja, ik ken iemand  Nee  Kent u voor uzelf belemmeringen waardoor u minder naar buiten gaat dan u misschien wel zou willen?  Ja  Nee  naar volgend blok F

2.

Wat zijn voor u/deze persoon de belangrijkste belemmeringen om niet naar buiten te gaan?

In hoeverre vond u de informatie die u hierover kon vinden voldoende?  Ruim voldoende  Voldoende  Onvoldoende  Ruim onvoldoende  Weet (nog) niet

3.

Welke hulp heeft u/deze persoon nodig om dit mogelijk te maken?

Heeft u goede of mindere ervaringen bij het zoeken naar informatie en het regelen van dit soort praktische zaken waar instanties en anderen van kunnen leren?

4.

Als het lukt deze belemmeringen op te lossen, wat zou u/deze persoon dan vaker buitenshuis doen?

5.

Kunt u aangeven of de volgende belemmeringen voor u/deze persoon zeker, enigszins of eigenlijk geen rol spelen om minder buiten te komen? Speelt Speelt zeker Enigsnauwelijks/ Weet niet een rol zins geen rol

Kunt u aangeven op welke manier u informatie heeft gezocht? (meerdere antwoorden mogelijk)  Gebeld met  Met wie, waar, op welke site?  Internet gekeken   Met iemand besproken   Anders 

De bibliotheek heeft vestigingen verspreid over heel Den Haag. Gaat u hier wel eens naar toe als u antwoord/informatie zoekt over zulke praktische vragen?  Ja Kunt u een voorbeeld geven?  Nee

Op welke manier zou de bibliotheek u in de toekomst nog beter van dienst kunnen zijn voor informatie en antwoorden op vragen?

a. Eigen lichamelijk handicap (slecht lopen /zien/horen)

❑

❑

❑

❑

b. Buiten onveilig voelen

❑

❑

❑

❑

c.

❑

❑

❑

❑

d. Slecht onderhouden stoepen/wegen

❑

❑

❑

❑

e. Geen vervoer beschikbaar van deur-tot-deur

❑

❑

❑

❑

f.

Geen aantrekkelijke omgeving om een eindje te gaan wandelen

❑

❑

❑

❑

g. Er zijn te weinig leuke activiteiten in de buurt

❑

❑

❑

❑

h. Niemand om samen dingen mee te doen

❑

❑

❑

❑

i.

❑

❑

❑

❑

Durf of wil niet alleen gaan

Te duur, geen activiteit met korting

- 50 -

F. Passende hulp

G. Betaalbaar houden van de zorg

De volgende vragen gaan over professionele hulp en ondersteuning voor ouderen. Dit kan zowel van een persoon zijn, zoals thuiszorg, een huishoudelijke hulp, maatschappelijk werk of een ouderenconsulent. Maar ook van voorzieningen, zoals een rollator, traplift, woningaanpassingen, scootmobiel of van ouderenvervoer, zoals de taxibus.

De volgende drie vragen gaan over het betaalbaar houden van de zorg. Om dit te bewerkstelligen zal er in de komende jaren goed gekeken worden, wat zeker behouden moet blijven, op welke zorg er bezuinigd kan worden en wat ouderen zelf eventueel meer kunnen betalen. Kunt u meedenken met deze drie vragen:

1.

Kent u iemand (van nabij) die van zulke voorzieningen gebruik maakt?  Ja, ikzelf (of partner)  Ja, ik ken iemand anders  Nee  naar volgend blok G

2.

Om welke hulp/ondersteuning gaat het? (meer antw. mogelijk)  Huishoudelijke hulp  Hulp bij vervoer (bijv. taxibus)  Thuiszorg  Rollator  Maatschappelijk werk  Traplift  Ouderenconsulent  Woningaanpassingen  Wijkverpleegkundige  Scootmobiel  Andere hulp ___________________  Andere voorzieningen __________________

3.

Is deze hulp helemaal, redelijk, niet zo of helemaal niet naar tevredenheid?  Helemaal  Redelijk  Niet zo  Helemaal niet  Weet niet Wat gaat goed en/of minder goed?

4.

In deze tijd dat er overal op de kosten gelet wordt, is het belangrijk dat alle kosten op een goede manier besteed worden. Denkt u dat de hulp die verkregen wordt precies voldoende is, te weinig is of kan het mogelijk ook iets minder?  Precies voldoende  Hulp is eigenlijk nog te weinig  Hulp kan ook wel iets minder  Weet niet

5.

Welke hulp kan eventueel minder en welke hulp is meer nodig?

1.

Zorg die voor u erg belangrijk is en die zeker behouden moet blijven:

2.

Zorg die voor u minder belangrijk is en waar mogelijk wel iets zuiniger mee om gegaan kan worden:

3.

Zorg waar u eventueel wel wat extra voor zou willen betalen:

- 51 -

De volgende vragen gaan over culturele activiteiten die u zelf doet. H. Cultuur en cursusaanbod 6.

Heeft u in de afgelopen 12 maanden ZELF een creatieve cursus of activiteit GEDAAN, zoals een schildercursus, zingen in een koor, toneel, fotoclub of 3D-kaarten maken? Zo ja, hoe vaak ongeveer in de afgelopen 12 maanden?  Ja, meerdere keren per week  Ja, 1 keer per week  Ja, 1 of 2 keer per maand  Ja, 5-9 keer in afgelopen 12 maanden  Ja, 3-4 keer in afgelopen 12 maanden  Ja, 1-2 keer in afgelopen 12 maanden  Nee, niet gedaan naar vraag 9

7.

Waar doet u deze cursus of activiteit? (meerdere antwoorden mogelijk)  Bibliotheek  Buurthuis of wijkcentrum  Ouderensociëteit  Museum  Culturele instelling (bijv. het Koorenhuis)  Anders, nl: _________________

8.

Hieronder staan 5 gebieden van dichtbij huis tot steeds verder weg. Kunt u aangeven hoe vaak u deze creatieve cursussen of activiteiten in de afgelopen 12 maanden gedaan heeft in …..

Den Haag is rijk aan cultuur en culturele mogelijkheden, zoals theater, musea en bibliotheken, maar ook aan een uitgebreid cursusaanbod. De wens is om deze culturele mogelijkheden ook voor kwetsbare ouderen bereikbaar en toegankelijk te houden. 1.

In hoeverre vindt u de volgende aspecten van het aanbod aan cultuur en activiteiten voor uzelf in Den Haag voldoende? Ruim VolOnvolRuim on- Weet voldoende doende doende voldoende niet a. Hoeveelheid mogelijkheden      b. Kwaliteit van het aanbod      c. Bereikbaarheid vanaf uw huis      d. Dag en tijdstip dat de activiteiten gehouden worden      e. Toegankelijkheid van de locaties      f. Betaalbaarheid      g. Vindbaarheid van informatie over het aanbod     

Culturele activiteiten kunt u bezoeken of zelf doen. De volgende vragen gaan over culturele activiteiten bezoeken. 2.

3.

Heeft u in de afgelopen 12 maanden een culturele activiteit BEZOCHT, zoals een museum, tentoonstelling, concert of theatervoorstelling? Zo ja, hoe vaak ongeveer?  Ja, meerdere keren per week  Ja, 1 keer per week  Ja, 1 of 2 keer per maand  Ja, 5-9 keer in afgelopen 12 maanden  Ja, 3-4 keer in afgelopen 12 maanden  Ja, 1-2 keer in afgelopen 12 maanden  Nee, niet bezocht  naar vraag 5 Hieronder staan 5 gebieden van dichtbij huis tot steeds verder weg. Kunt u aangeven hoe vaak u deze culturele activiteiten in de afgelopen 12 maanden bezocht heeft in …. … uw eigen wijk ____ keer … in uw eigen stadsdeel (buiten uw wijk) ____ keer … in het Centrum van Den Haag* ____ keer … elders in Den Haag ____ keer … buiten Den Haag ____ keer * ‘in het centrum van Den Haag’ mag u overslaan als dit uw eigen stadsdeel is Hoe vaak ging het om activiteiten speciaal voor ouderen en hoe vaak om activiteiten voor iedereen toegankelijk? … activiteiten speciaal voor ouderen ____ keer … activiteiten voor iedereen toegankelijk ____ keer

4.

Vindt u de reistijd die u gemiddeld genomen moet afleggen om deze culturele activiteiten te bezoeken acceptabel?  Ja  Nee  Weet niet

5.

Wilt u iets toelichten over de bereikbaarheid en toegankelijkheid van culturele activiteiten?

… uw eigen wijk

____ keer

… in uw eigen stadsdeel (buiten uw wijk)

____ keer

… in het Centrum van Den Haag*

____ keer

… elders in Den Haag

____ keer

… buiten Den Haag

____ keer

* ‘in het centrum van Den Haag’ mag u overslaan als dit uw eigen stadsdeel is Hoe vaak ging het om activiteiten speciaal voor ouderen en hoe vaak om activiteiten voor iedereen toegankelijk? … activiteiten speciaal voor ouderen

____ keer

… activiteiten voor iedereen toegankelijk

____ keer

9.

Wilt u iets toelichten over de bereikbaarheid, toegankelijkheid en het aanbod van creatieve cursussen en activiteiten?

10.

Heeft u in de afgelopen 12 maanden wel eens een ouderensociëteit bezocht? Zo ja, hoe vaak ongeveer in de afgelopen 12 maanden?  Ja, meerdere keren per week  Ja, 1 keer per week  Ja, 1 of 2 keer per maand  Ja, 5-9 keer in afgelopen 12 maanden  Ja, 3-4 keer in afgelopen 12 maanden  Ja, 1-2 keer in afgelopen 12 maanden  Nee, niet bezocht

- 52 -

I. Computercursussen voor senioren

De volgende vragen gaan over computercursussen voor senioren. 1.

Heeft u zelf of kent u iemand in uw naaste omgeving in Den Haag die een computercursus heeft gedaan?  Ja, ikzelf  naar vraag 1a  Ja, iemand anders (ikzelf niet)  naar vraag 1a  Nee  naar blok J

1a. Wat voor soort cursus betrof het?  Basiscursus omgaan met de PC speciaal voor senioren  Anders, nl ______________________________

2.

Gebruik u/deze persoon wat op de cursus is geleerd ook echt in de praktijk?  Ja, helemaal of grotendeels  Ja, deels  Ja, een klein beetje  Nee

3.

Vond u/deze persoon het niveau van de cursus te makkelijk, precies goed of te moeilijk?  Te makkelijk  Precies goed  Te moeilijk

4.

Heeft u tips hoe zo’n computercursus in de toekomst (nog) beter te maken?

J. Slot

1.

De volgende panelronde is in de zomer van 2013. We willen proberen steeds een onderwerp dat Hagenaars zelf belangrijk vinden te bespreken in de volgende ronde van het platform. Welk onderwerp zou u in de volgende panelronde aan de orde willen stellen?

2.

Dit waren alle vragen. Hieronder is ruimte voor eventuele opmerkingen.

Hartelijk dank voor uw medewerking. U kunt de vragenlijst in de bijgevoegde portvrije envelop naar ons terugsturen (Ouderenplatform, Antwoordnummer 61211, 2506 WB Den Haag). Een postzegel is dus niet nodig. De uiterste instuurdatum is 7 april 2013.