Rapportage. Onderzoek aansluiting praktijkopleidingen. accountancy (AA, RA) op de praktijk

Rapportage Onderzoek aansluiting praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) op de praktijk

rapport

Uitgevoerd in opdracht van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants

Rapportage RAO-302.13.05

Tilburg, mei 2013

NBA onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants

pagina 2

Inhoudsopgave Inhoudsopgave ...................................................................................................................................... 3 0. Managementsamenvatting ................................................................................................................ 5 1. Inleiding .......................................................................................................................................... 15 1.1 Aanleiding ......................................................................................................................... 15 1.2 Onderzoeksvragen ............................................................................................................ 15 1.3 Inhoud rapport .................................................................................................................. 15 2. Onderzoeksopzet ............................................................................................................................ 16 3. Onderzoeksresultaten AA-trainees ................................................................................................. 18 3.1 Algemeen .......................................................................................................................... 18 3.2 De praktijkopleiding ........................................................................................................... 22 3.3 Verschillen naar werksetting ............................................................................................. 28 4. Onderzoeksresultaten RA-trainees ................................................................................................. 32 4.1 Algemeen .......................................................................................................................... 32 4.2 De praktijkopleiding ........................................................................................................... 36 4.3 Verschillen naar werksetting ............................................................................................. 43 5. Verschillen AA- en RA-trainees ....................................................................................................... 49 5.1 Werkzaamheden ............................................................................................................... 49 5.2 De praktijkopleiding ........................................................................................................... 50 6. Conclusies en aanbevelingen ......................................................................................................... 55 6.1 Samenvatting onderzoeksresultaten ................................................................................. 55 6.2 Conclusies ........................................................................................................................ 59 6.3 Aanbevelingen .................................................................................................................. 62 Bijlagen ............................................................................................................................................... 65 Bijlage 1 Online vragenlijst trainees .................................................................................................... 67 Bijlage 2 Aanvullende tabellen AA-trainees.......................................................................................... 77 Bijlage 3 Aanvullende tabellen RA-trainees ......................................................................................... 81


pagina 3


pagina 4

0. Managementsamenvatting De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) heeft aan Arbeid Opleidingen Consult (AO Consult) gevraagd een onderzoek uit te voeren naar (knelpunten in) de aansluiting van de praktijkopleidingen accountancy (AA en RA) op de praktijk. In het onderzoek staat de vraag centraal hoe de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk door trainees wordt ervaren. De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd: 1. Hoe ervaren trainees de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk gedurende hun praktijkopleiding? 2. Worden er knelpunten ervaren door trainees gedurende hun praktijkopleiding wat betreft de aansluiting tussen de praktijkopleiding op de praktijk? Zo ja: • In welke mate worden deze knelpunten ervaren door trainees? • Hoeveel trainees ervaren deze knelpunten? • Hoe belemmerend worden deze knelpunten ervaren in de praktijk? 3. In hoeverre is er sprake van verschillen in de ervaren aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn (omvang, RA, AA etc.)?

Onderzoeksopzet Om de (knelpunten in de) aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk in kaart te brengen, is een kwantitatief onderzoek (online vragenlijst) uitgevoerd onder de onderzoekspopulatie van trainees die op het moment van het onderzoek de praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) volgen. De online vragenlijst is per e-mail uitgezet onder de volledige populatie van 4.979 trainees. Van de e-mail adressen bleken 580 adressen onjuist (‘bouncers’). De netto populatie (exclusief onjuiste mailadressen) bestaat uit 4.399 trainees. Tabel 0.1 geeft de respons weer (totaal en uitgesplitst voor AA- en RA-trainees). De respons van 27,4% is redelijk voor een online onderzoek. De respons onder de AA-trainees (36,0%) is hoger dan de respons onder de RA-trainees (23,3%). Tabel 0.1. Respons kwantitatief onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants. Totaal AA-trainees 1 Bruto populatie 4.979 1.504 Onjuiste e-mailadressen 580 142 Netto populatie 4.399 1.362 Aantal ingevulde 1.204 491 vragenlijsten Responspercentage 27,4% 36,0%

RA-trainees 3.504 438 3.066 713 23,3%

1

De populatieomvang totaal is niet exact hetzelfde als de populatieomvang van de AA- en RA-trainees bij elkaar opgeteld. Reden hiervoor is dat 29 respondenten in de eerste vraag in de vragenlijst hebben aangegeven momenteel geen praktijkopleiding te volgen (zij hebben de vragenlijst daarom verder niet ingevuld). Deze respondenten zijn niet meegeteld bij de populatieomvang totaal, maar het was niet duidelijk of deze respondenten onder de populatie AA- of RA-trainees vallen. Deze respondenten zijn daarom wel meegeteld in de populatieomvang voor AA- en RA-trainees.


pagina 5

Samenvatting onderzoeksresultaten Werkzaamheden trainees • AA-trainees en RA-trainees verschillen wat betreft de werkzaamheden die zij uitvoeren: o De meest voorkomende werkzaamheden van AA-trainees bevinden zich op het vlak van advisering. Deze werkzaamheden worden meestal zelfstandig uitgevoerd, met uitzondering van belastingadvies (onder begeleiding). Assurance/controlewerkzaamheden komen zelden voor bij AA-trainees. Als deze werkzaamheden voorkomen, gebeurt dat meestal onder begeleiding. o RA-trainees voeren werkzaamheden op het gebied van assurance/controle het meest frequent uit (met name wettelijke en vrijwillige controles). Wettelijke controles vinden meestal onder begeleiding plaats, terwijl vrijwillige en aan assurance verwante werkzaamheden voornamelijk zelfstandig worden uitgevoerd door trainees. Adviseringswerkzaamheden komen bij de grootste groep RA-trainees nooit voor. Als deze werkzaamheden voorkomen, is dat meestal onder begeleiding. Hierbij moet worden opgemerkt dat de RA-trainees behoorlijk verdeeld zijn in de mate waarin men werkzaamheden zelfstandig uitvoert. • Bij zowel AA-trainees als RA-trainees komen financierings- en waarderingsvraagstukken zelden tot nooit voor in hun werkzaamheden. Als trainees deze werkzaamheden al uitvoeren, doen zij dat meestal onder begeleiding. Werkgever • De meeste AA- en RA-trainees zijn tevreden over de houding van de werkgever ten aanzien van de praktijkopleiding. Een ruime meerderheid van trainees (zowel AA als RA) vindt dat de werkgever hun praktijkopleiding belangrijk vindt, hen stimuleert in het goed doorlopen van de praktijkopleiding en voldoende ruimte biedt voor de praktijkopleiding, voldoende tijd beschikbaar stelt voor de begeleiding. AA-trainees zijn meer tevreden dan RA-trainees over de ruimte die zij krijgen van de werkgever voor de praktijkopleiding. • Relatief het minst tevreden zijn de AA-trainees over de door de werkgever beschikbaar gestelde tijd voor de praktijkopleiding en de RA-trainees over het stimuleren van de trainee in het goed doorlopen van de praktijkopleiding. Praktijkopleiding • Een meerderheid van AA-trainees is over het algemeen tevreden over aspecten van de praktijkopleiding. Men is het meest tevreden over de combinatie van de praktijkopleiding met reguliere werkzaamheden, de verdeling van studielast en de ruimte voor individuele en specifieke leerbehoeften in de praktijkopleiding (zie tabel 0.2). Het minst tevreden zijn de AA-trainees over de mate waarin de praktijkopleiding overeenkomt met de verwachting die zij er vooraf van hadden en de opbouw van de praktijkopleiding. Ongeveer een kwart van de AA-trainees is hierover ontevreden. • Over de praktijkopleiding zijn de meningen enigszins verdeeld onder de RA-trainees. Het meest tevreden is men over de opbouw van de praktijkopleiding, de combinatie van de praktijkopleiding met reguliere werkzaamheden en de aansluiting van de praktijkopleiding op de theoretische opleiding. Het minst tevreden zijn de RA-trainees over de verdeling van de studielast en de afwisseling in de praktijkopleiding. Ongeveer een derde van de RA-trainees is hier ontevreden over. • Er zijn enige verschillen tussen de AA- en RA-trainees. De AA-trainees zijn over het algemeen positiever dan de RA-trainees over de afwisseling, de verdeling van studielast, de combinatie met


pagina 6

reguliere werkzaamheden en de ruimte voor specifieke leerbehoeften. De RA-trainees zijn juist positiever dan de AA-trainees over de opbouw van de praktijkopleiding. Tabel 0.2. Top 3 stellingen over de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘(helemaal) eens’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees De praktijkopleiding: De praktijkopleiding: 1. is goed te combineren met mijn reguliere kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw werkzaamheden (61,7%) (55,5%) 2. heeft een goede verdeling van studielast (52,5%) is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden (49,8%) 3. biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en sluit goed aan op de theoretische opleiding specifieke leerbehoeften (51,8%) (49,7%)

Beroepssituaties (AA) en praktijkopleidingseisen (RA) • Een redelijke groep AA-trainees heeft onvoldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten en situaties van adviesopdrachten (zie tabel 0.3a). Maar liefst één op de drie van hen heeft onvoldoende mogelijkheid op het gebied van situaties van assuranceopdrachten. • RA-trainees ervaren relatief het vaakst onvoldoende mogelijkheid om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen ‘voldoende spreiding in bedrijfstypen’ en ‘voldoende spreiding in soorten opdrachten’. Ongeveer één op de tien krijgt hiervoor onvoldoende mogelijkheid. Tabel 0.3a. Top 3 onvoldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met beroepssituaties (AA) of te voldoen aan de praktijkopleidingseisen (RA), AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘onvoldoende mogelijkheid’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Situaties van assuranceopdrachten (36,1%) Voldoende spreiding in bedrijfstypen (12,8%) 2. Situaties van adviesopdrachten (20,9%) Voldoende spreiding in soorten opdrachten (11,0%) 3. Situaties van fiscale dienstverlening (5,5%) Controlecyclus in laatste stagejaar (6,9%)

•

•

•

Een derde van de AA-trainees, die aangeven dat zij bij hun werkgever onvoldoende mogelijkheid hebben om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten, ervaart dit als grote mate als knelpunt (zie tabel 0.3b). Ongeveer één op de tien RA-trainees, die bij de eigen werkgever onvoldoende mogelijkheid heeft om te voldoen aan de praktijkopleidingseis controlecyclus in het laatste stagejaar, ervaart dit in grote mate als knelpunt. AA-trainees en RA-trainees ervaren met betrekking tot de andere beroepssituaties en praktijkopleidingseisen nauwelijks (grote) knelpunten.

Tabel 0.3b. Top 3 Knelpunten met betrekking tot mogelijkheid om ervaring op te doen met beroepssituaties (AA) of te voldoen aan de praktijkopleidingseisen (RA), AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘in grote mate een knelpunt’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Situaties van assuranceopdrachten (33,3%) Controlecyclus in laatste stagejaar (9,6%) 2. Situaties van adviesopdrachten (6,7%) Voldoende spreiding in bedrijfstypen (7,7%) 3. Situaties van aan assurance verwante opdrachten Voldoende spreiding in soorten opdrachten (4,0%) (2,2%)


pagina 7

Simulatieopdrachten (AA) en buitenstage (RA) • Als het niet mogelijk is om bij de eigen werkgever voldoende ervaring op te doen met de beroepssituaties, kunnen AA-trainees simulatieopdrachten uitvoeren. Slechts een klein deel van AA-trainees heeft simulatieopdrachten gedaan of verwacht dit te doen. Degenen die simulatieopdrachten hebben gedaan, zijn behoorlijk positief over deze opdrachten: de simulatieopdrachten zijn een goed alternatief als het niet mogelijk is een opdracht bij de eigen werkgever uit te voeren, de simulatieopdrachten zijn realistisch en goed uitvoerbaar. • RA-trainees kunnen een buitenstage volgen of ervaring opdoen bij een andere afdeling bij het bedrijf als zij op hun eigen afdeling niet kunnen voldoen aan de praktijkopleidingseisen. Van de RA-trainees heeft eveneens een zeer klein deel een buitenstage gedaan of ervaring opgedaan bij een andere afdeling. Degenen die dit hebben gedaan, zijn van mening dat een buitenstage bijdraagt aan een goede praktijkopleiding, maar geven aan dat het moeilijk is om een buitenstage te vinden en dat het lastig is een buitenstage goed te combineren met werkzaamheden bij de eigen werkgever. Toepasbaarheid kennis in de praktijk • AA-trainees zijn het meest tevreden over de toepasbaarheid van de verworven kennis in de praktijkopleiding op het gebied van boekhouden, externe verslaglegging en financieel management/financiering (tabel 0.4a). Zij zijn het minst tevreden over de toepasbaarheid van de kennis op het gebied van corporate governance, management & organisatie en bestuurlijke informatievoorziening (tabel 0.4b). • RA-trainees zijn het meest tevreden over de toepasbaarheid van de kennis op het gebied van auditing & assurance, externe verslaglegging en boekhouden (tabel 0.4a). Zij zijn het minst tevreden over de toepasbaarheid van de verworven kennis op het gebied van corporate governance, management & organisatie en financieel management/financiering (tabel 0.4b). Tabel 0.4a. Top 3 vakgebieden waarvan de verworven kennis in de praktijkopleiding het beste kan worden toegepast in de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘ja, goed toepasbaar in de praktijk’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Boekhouden (93,7%) Auditing & Assurance (91,5%) 2. Externe verslaglegging (82,9%) Externe verslaglegging (84,7%) 3. Financieel management/ financiering (53,5%) Boekhouden (82,6%) Tabel 0.4b. Top 3 vakgebieden waarvan de verworven kennis in de praktijkopleiding het minst goed kan worden toegepast in de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘nee, niet toepasbaar in de praktijk’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Corporate governance (30,0%) Corporate governance (19,5%) 2. Management & organisatie (12,8%) Management & organisatie (14,8%) 3. Bestuurlijke informatievoorziening (10,4%) Financieel management/ financiering (12,0%)

Aandacht voor vaardigheden accountancy • Een ruime meerderheid van zowel AA-trainees als RA-trainees vindt dat er in de opleiding precies genoeg aandacht wordt besteed aan de professioneel kritische instelling, ethiek en persoonlijke ontwikkeling (tabel 0.5a). • AA-trainees als RA-trainees zijn het minst tevreden over de aandacht die in de praktijkopleiding wordt besteed aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden. Bijna de helft van de RAtrainees vindt eveneens dat er te weinig aandacht wordt besteed aan sociaal-communicatieve vaardigheden (zie tabel 0.5b).


pagina 8

Tabel 0.5a. Top 3 vaardigheden waarvoor precies genoeg aandacht is in de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘precies genoeg aandacht’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Professioneel kritische instelling (81,0%) Professioneel kritische instelling (74,6%) 2. Ethiek (79,2%) Ethiek (72,0%) 3. Persoonlijke ontwikkeling (78,7%) Persoonlijke ontwikkeling (71,3%) Tabel 0.5b. Top 3 vaardigheden waarvoor te weinig aandacht is in de praktijkopleiding, AA-trainees en RAtrainees, percentage ‘te weinig aandacht’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. ICT-vaardigheden (58,8%) ICT-vaardigheden (61,4%) 2. Managementvaardigheden (47,5%) Managementvaardigheden (57,2%) 3. Cultuur (21,4%) Sociaal-communicatieve vaardigheden (48,2%)

Aansluiting opleiding op de praktijk • Over de aansluiting van de opleiding op de praktijk is een meerderheid van zowel AA-trainees als RA-trainees positief. • AA-trainees zijn het meest positief over de toepassing van de verworven theorie in de praktijk; RA-trainees zijn het meest positief over het kunnen vervullen van alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever (zie tabel 0.6). • Hoewel een meerderheid van AA-trainees positief is over het kunnen vervullen van alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever, geeft ongeveer een kwart van de AA-trainees aan dat zij niet alle opdrachten bij de eigen werkgever kunnen vervullen. AA-trainees geven dit significant vaker aan dan RA-trainees. Tabel 0.6. Top 3 stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘(helemaal) eens’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. De verworven theorie in de opleiding kan ik goed Alle opdrachten in het kader van de toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever (70,0%) vervullen (86,5%) 2. Alle opdrachten in het kader van de De verworven theorie in de opleiding kan ik goed praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk vervullen (64,9%) (78,0%) 3. Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk (61,3%) bij mijn werkzaamheden in de praktijk (65,2%)

Knelpunten • Van de AA-trainees ervaart ongeveer één op de drie trainees in grote mate knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding (tabel 0.7). RA-trainees ervaren minder knelpunten op deze gebieden. • Van de RA-trainees ervaart ongeveer één op de vijf trainees in grote mate knelpunten met het schrijven van de praktijkscriptie en de studielast van de praktijkopleiding. AA-trainees ervaren minder knelpunten op deze gebieden.


pagina 9

Tabel 0.7. Top 3 ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘In grote mate een knelpunt’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Het maken van voldoende controle-uren (35,9%) Het schrijven van de praktijkscriptie (21,8%) 2. De verhouding assurancewerkzaamheden en De studielast van de praktijkopleiding (19,8%) andere opdrachten in de praktijkopleiding (33,5%) 3. De aansluiting van de praktijkopleiding op de De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijk (10,5%) praktijkopleiding (8,6%)

Conclusies Onderzoeksvraag 1: Hoe ervaren trainees de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk gedurende hun praktijkopleiding? RA- en AA-trainees geven de praktijkopleiding ongeveer hetzelfde cijfer: een 6,2. Wanneer wordt gekeken naar de verschillende aspecten van de praktijkopleiding, valt op dat zowel AA- als RAtrainees over het algemeen vrij positief zijn over de rol van de werkgever bij de praktijkopleiding en over verschillende aspecten van de praktijkopleiding zelf. Er zijn enige verschillen tussen de trainees. De AA-trainees zijn over het algemeen positiever dan de RA-trainees over de afwisseling, de verdeling van studielast, de combinatie met reguliere werkzaamheden en de ruimte voor specifieke leerbehoeften. De RA-trainees zijn juist positiever dan de AA-trainees over de opbouw van de praktijkopleiding. Kunnen de trainees in de praktijk voldoende ervaring opdoen voor de opleiding? Van de RA-trainees heeft een zeer ruime meerderheid voldoende mogelijkheden om aan de praktijkopleidingseisen te voldoen. Ook voor verreweg de meeste AA-trainees geldt dat zij voldoende in de mogelijkheid worden gesteld ervaring op te doen met zowel ‘situaties van aan assurance verwante opdrachten’ als met ‘situaties van fiscale dienstverlening’. Over het algemeen is de kennis die wordt aangeboden in de praktijkopleiding volgens de AA- en RAtrainees goed toepasbaar in de praktijk. AA-trainees en RA-trainees verschillen wat betreft het vakgebied waarvan de kennis het beste kan worden toegepast in de praktijk. AA-trainees kunnen de kennis over ‘boekhouden’ het beste toepassen en kunnen kennis over ‘auditing & assurance’ en ‘bestuurlijke informatievoorziening’ juist minder goed toepassen, terwijl RA-trainees de kennis over ‘auditing & assurance’ in de praktijk juist goed kunnen toepassen, terwijl dit minder geldt voor kennis over ‘boekhouden’ en ‘management accounting’. Zowel door AA-trainees als bij RA-trainees wordt ‘corporate governance’ het vaakst genoemd als vakgebied waarvan de kennis niet toepasbaar is in de praktijk. Over de aandacht voor vaardigheden voor accountancy zijn de AA-trainees en RA-trainees over het algemeen tevreden, waarbij geldt dat AA-trainees hier over het algemeen meer tevreden over zijn dan RA-trainees. Aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden wordt volgens de trainees echter te weinig aandacht besteed in de praktijkopleiding.


pagina 10

Onderzoeksvraag 2: Worden er knelpunten ervaren door trainees gedurende hun praktijkopleiding wat betreft de aansluiting tussen de praktijkopleiding op de praktijk? Knelpunten ervaren AA-trainees met name op het gebied van de controle- en assurancewerkzaamheden, terwijl RA-trainees vooral knelpunten ervaren op het gebied van de studielast en het schrijven van de praktijkscriptie. Slechts weinig RA-trainees ervaren knelpunten met het maken van voldoende controle-uren. Ruim een derde van de AA-trainees blijkt onvoldoende mogelijkheid te hebben om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Van deze trainees ervaart een ruime meerderheid dit ook als groot knelpunt. Het is de vraag of eisen ten aanzien van de situaties van assuranceopdrachten aansluiten op de beroepspraktijk van de AA-accountants: de meeste AAtrainees verrichten deze werkzaamheden jaarlijks (wettelijke controles) of nooit (vrijwillige controles).

Onderzoeksvraag 3: In hoeverre is er sprake van verschillen in de ervaren aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn (omvang, RA, AA etc.)? Er bestaan significante verschillen tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn, namelijk verschillen naar: - type praktijkopleiding (AA of RA) - omvang van het bedrijf - het type (kandidaat)accountant (geldt alleen voor RA-trainees) - het type bedrijf waarvoor de trainee werkzaamheden verricht De verschillen zijn uitgebreid toegelicht in paragraaf 3.3, 4.3 en hoofdstuk 5. Hieronder worden enkele opvallende conclusies ten aanzien van de verschillen uitgelicht. AA-RA Het type werkzaamheden dat AA-trainees en RA-trainees verrichten, verschilt aanzienlijk. AAtrainees verrichten voornamelijk advieswerkzaamheden, terwijl RA-trainees vooral assurance-/ controlewerkzaamheden verrichten. AA-trainees verrichten zelden assurance-/ controlewerkzaamheden, waardoor een relatief grote groep AA-trainees knelpunten ervaart om voldoende ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Een derde van de AAtrainees ervaart zelfs in grote mate een knelpunt met de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. RA-trainees ervaren juist significant vaker dan AA-trainees knelpunten met de studielast van de praktijkopleiding, het schrijven van de praktijkscriptie en de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding. Omvang bedrijf AA-trainees: hoe groter het bedrijf, des te vaker voeren AA-trainees controlewerkzaamheden uit en des te minder knelpunten ervaren zij op het gebied van assurance en controle. Echter: hoe groter het bedrijf, des te meer knelpunten AA-trainees met de studielast van de praktijkopleiding en met het opdoen van ervaring op het gebied van situaties van fiscale dienstverlening en adviesopdrachten. AA-trainees in grote bedrijven ervaren minder knelpunten op het gebied van het maken van voldoende controle-uren in vergelijking met AA-trainees.


pagina 11

RA-trainees: hoe groter het bedrijf, des te minder positief zijn RA-trainees over de ruimte die zij van hun werkgever krijgen, verschillende aspecten van de praktijkopleiding, de duur van de praktijkopleiding en de aansluiting van het niveau van de opleiding op de werkzaamheden in de praktijk. Hoe groter het bedrijf, des te minder knelpunten ervaren RA-trainees om te voldoen aan de eis van 1.000 controle-uren, maar des te meer knelpunten ervaren zij op het gebied van de studielast, de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk, de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en het schrijven van de praktijkscriptie. Type (kandidaat)accountant Omdat vrijwel alle AA-trainees het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf en slechts enkelen werkzaamheden verrichten voor andere typen bedrijven, was het niet mogelijk om verschillen tussen verschillende typen (kandidaat)accountants te toetsen op significantie. Voor de meeste RA-trainees geldt dat zij werkzaam zijn als openbaar accountant bij een accountantskantoor en slechts enkele RA-trainees zijn werkzaam als een ander type accountant. Alleen de groep RA-trainees, werkzaam als overheidsaccountant, bleek groot genoeg om te toetsen in hoeverre deze groep significant verschilt van de overige RA-trainees. RA-trainees: RA-trainees die werkzaam zijn als overheidsaccountant (bij een accountantsafdeling van de overheid of de belastingdienst) voeren in vergelijking met andere RA-trainees vaker wettelijke en vrijwillige controles uit. Daarnaast zijn zij positiever over de ruimte en tijd die hun werkgever in hun praktijkopleiding investeert. Als RA-trainees werkzaam als overheidsaccountants onvoldoende mogelijkheid hebben om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen met betrekking tot de controleuren en de controlecyclus in het laatste stagejaar, ervaren zij dit in grotere mate als knelpunt dan andere RA-trainees. Overheidsaccountants ervaren minder knelpunten met betrekking tot de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en meer knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren. Type bedrijf waarvoor de trainee werkzaamheden verricht AA-trainees: AA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen, voeren in vergelijking met andere AA-trainees relatief vaker controlewerkzaamheden uit en hebben vaker de mogelijkheid om voldoende ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Zij ervaren dan ook minder knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding dan overige AAtrainees. Zij geven de praktijkopleiding ook een significant hoger rapportcijfer. RA-trainees: RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf, ervaren in vergelijking met andere RA-trainees meer problemen om te voldoen aan de praktijkopleidingseis met betrekking tot de spreiding in bedrijfstypen. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf nationaal, ervaren in vergelijking met andere RA-trainees minder vaak problemen om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen met betrekking tot het maken van 1.000 controle-uren en de spreiding in soorten opdrachten en bedrijfstypen. Zij ervaren juist wel meer knelpunten met betrekking tot de studielast en het schrijven van de praktijkscriptie. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf internationaal, zijn in vergelijking met andere RA-trainees minder positief over de werkgever en de praktijkopleiding en ervaren vaker knelpunten met betrekking tot de studielast, de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk, de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en het schrijven van de praktijkscriptie.


pagina 12

RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor overheidsinstellingen, ervaren minder vaak dan overige RA-trainees knelpunten met betrekking tot de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk en het schrijven van de praktijkscriptie. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen, ervaren vaker dan overige RA-trainees knelpunten met betrekking tot de studielast van de praktijkopleiding maar minder vaak knelpunten met betrekking tot de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding.

Aanbevelingen Praktijkopleiding AA Aanbeveling 1. Verbeter de aansluiting van de praktijkopleiding voor AA-trainees m.b.t. controle/assurance AA-trainees verrichten zelden tot nooit controle-/assurancewerkzaamheden in de praktijk, terwijl er in de praktijkopleiding wel de nodige eisen worden gesteld op het gebied van controle en assurance. Een relatief grote groep AA-trainees ervaart dan ook knelpunten om aan deze eisen te voldoen. Zo ervaart ongeveer een derde van de AA-trainees in grote mate een knelpunt met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en een ongeveer even grote groep ervaart een knelpunt ten aanzien van de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. In bedrijven/vestigingen met 1-9 medewerkers ervaart zelfs twee derde van de AA-trainees in grote mate een knelpunt als het gaat om het maken van voldoende controle-uren. Overweeg om de eisen ten aanzien van controle/assurance in de praktijkopleiding naar beneden bij te stellen, waarbij wel bepaalde minimumeisen worden gehandhaafd die passen bij de beroepspraktijk van AA-accountants en aansluiten bij de geldende wet- en regelgeving. De ruimte die hierdoor ontstaat kan mogelijk worden ingezet voor adviseringsopdrachten, omdat advieswerkzaamheden juist zeer frequent voorkomen in de praktijk van AA-accountants. Aanbeveling 2. Stimuleer het gebruik van simulatieopdrachten AA-trainees Zelfs als de eisen ten aanzien van controle/assurance naar beneden worden bijgesteld, blijft het naar verwachting voor een groep AA-trainees (met name in kleine bedrijven) problematisch om hieraan te voldoen: een ruime meerderheid van AA-trainees voert nooit of jaarlijks controlewerkzaamheden uit. Momenteel wordt er nauwelijks gebruik gemaakt van simulatieopdrachten, terwijl deze opdrachten volgens de trainees die ervaring hebben met simulatieopdrachten - wel een goed alternatief zijn als het niet mogelijk is opdrachten bij de eigen werkgever uit te voeren. Daarnaast geeft deze groep AAtrainees aan dat de simulatieopdrachten realistisch en goed uitvoerbaar zijn. Stimuleer daarom het gebruik van simulatieopdrachten door AA-trainees. Dit kan bijvoorbeeld door de simulatieopdrachten toegankelijker te maken door de benodigde tijdsinvestering te reduceren en de kosten te verlagen. De omvang en complexiteit van de simulatieopdrachten kan mogelijk naar beneden worden gesteld als er lagere eisen worden gesteld aan AA-trainees op het gebied van controle/assurance. Praktijkopleidingen AA en RA Aanbeveling 3. Creëer meer ruimte in de praktijkopleidingen Er bestaan belangrijke verschillen tussen trainees die in verschillende werksettings werkzaam zijn (omvang bedrijf, type functie, en type bedrijven waarvoor men werkt). Naar gelang de werksetting verschilt het type werkzaamheden en (ervaren knelpunten met betrekking tot) de aansluiting tussen


pagina 13

de opleiding op de praktijk. Zo voeren trainees in grote bedrijven vaker wettelijke en vrijwillige controles uit en ervaren zij minder vaak knelpunten met het maken van voldoende controle-uren in vergelijking met trainees in kleine bedrijven, maar voeren zij minder vaak werkzaamheden uit op het gebied van bedrijfseconomische advisering en financieringsvraagstukken. Dit geldt in sterkere mate voor de RA-trainees, waar er relatief meer variatie is tussen trainees wat betreft de werksetting (type accountant, type bedrijven waarvoor men werkzaamheden verricht). Overweeg daarom om meer ruimte te creëren in de praktijkopleidingen, die het mogelijk maakt om de praktijkopleiding beter af te stemmen op de werksetting van de trainee. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een opleiding met een brede basis en een aantal verschillende uitstroomvarianten. Aanbeveling 4. Besteed in de praktijkopleidingen meer aandacht aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden (AA en RA) en sociaal-communicatieve vaardigheden (RA) Uit het onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de trainees (AA en RA) vindt dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht wordt besteed aan ICT-vaardigheden en ongeveer de helft van de trainees (AA en RA) vindt dat er te weinig aandacht wordt besteed aan managementvaardigheden. Zorg ervoor dat deze vaardigheden meer aan bod komen in de praktijkopleidingen AA en RA. Van de RA-trainees vindt daarnaast bijna de helft van de trainees dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht wordt besteed aan sociaal-communicatieve vaardigheden. Het is daarom van belang om in de praktijkopleiding RA meer aandacht te besteden aan sociaal-communicatieve vaardigheden. Aanbeveling 5. Maak werkgevers alert op de benodigde ruimte voor de praktijkopleiding Een relatief grote groep trainees ervaart problemen met de studielast en de ruimte en tijd die zij van hun werkgever krijgen voor de praktijkopleiding. Eén op de drie RA-trainees en één op de vier AAtrainees ervaren enigszins of in grote mate een knelpunt met betrekking tot de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding. Dit geldt met name voor trainees die bij grote bedrijven werken en trainees die niet bij overheidsinstellingen werken. Maak daarom werkgevers alert op de benodigde ruimte voor trainees en hun begeleiders voor de praktijkopleiding, bijvoorbeeld door middel van voorlichting.


pagina 14

1. Inleiding 1.1 Aanleiding De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) is momenteel bezig met een heroriëntatie op het opleidingsmodel voor de accountantsopleidingen. De eindtermen zijn momenteel sterk gericht op de controlerende functie van de accountant, terwijl dit niet optimaal lijkt aan te sluiten bij de beroepspraktijk. Er zijn in het kader van de heroriëntatie op het opleidingsmodel onlangs twee rapporten verschenen: een rapport van de NBA ('Op de toekomst voorbereid') en een rapport van de Adviescommissie Herziening Eindtermen CEA onder voorzitterschap van professor Dassen (http://www.ceaweb.nl/). Knelpunten in de opleidingen lijken zich vooral voor te doen in het praktijkdeel. In het licht van de discussie ten aanzien van de accountantsopleidingen wil de NBA graag in kaart brengen wat de belangrijkste knelpunten in de huidige praktijkopleidingen (AA, RA) zijn met betrekking tot de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk. De NBA heeft aan Arbeid Opleidingen Consult (AO Consult) gevraagd een onderzoek uit te voeren naar (knelpunten in) de aansluiting van de praktijkopleidingen accountancy (AA en RA) op de praktijk. Deze rapportage beschrijft de resultaten van het onderzoek.

1.2 Onderzoeksvragen In dit onderzoek staat de vraag centraal hoe de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk door trainees wordt ervaren. De volgende onderzoeksvragen zijn geformuleerd: 1. Hoe ervaren trainees de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk gedurende hun praktijkopleiding? 2. Worden er knelpunten ervaren door trainees gedurende hun praktijkopleiding wat betreft de aansluiting tussen de praktijkopleiding op de praktijk? Zo ja: • In welke mate worden deze knelpunten ervaren door trainees? • Hoeveel trainees ervaren deze knelpunten? • Hoe belemmerend worden deze knelpunten ervaren in de praktijk? 3. In hoeverre is er sprake van verschillen in de ervaren aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn (omvang, RA, AA etc.)? Onderzoekspopulatie De onderzoekspopulatie voor dit onderzoek bestaat uit trainees die op het moment van het onderzoek de praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) volgen (ca. 5.000 trainees).

1.3 Inhoud rapport Hoofdstuk 2 beschrijft de onderzoeksopzet. Aansluitend geeft hoofdstuk 3 de resultaten weer van het onderzoek onder AA-trainees. In hoofdstuk 4 worden de resultaten van het onderzoek onder RAtrainees beschreven. Hoofdstuk 5 biedt aansluitend inzage in de belangrijkste en relevante verschillen tussen AA-trainees en RA-trainees. Tot slot presenteert hoofdstuk 6 de conclusies en aanbevelingen.


pagina 15

2. Onderzoeksopzet Om de (knelpunten in de) aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk in kaart te brengen, is een kwantitatief onderzoek (online vragenlijst) uitgevoerd onder de onderzoekspopulatie van trainees die op het moment van het onderzoek de praktijkopleidingen accountancy (AA, RA) volgen (ca. 5.000 trainees). Het onderzoek is uitgevoerd in de volgende stappen: 1. Deskresearch; 2. Kwantitatieve gegevensverzameling; 3. Analyse en rapportage. Hieronder worden deze stappen kort toegelicht. Stap 1. Deskresearch In deze stap is relevant bronmateriaal bestudeerd ten behoeve van de ontwikkeling van de online vragenlijst (zie stap 2), waaronder het rapport van de NBA ('Op de toekomst voorbereid') en het rapport van de Adviescommissie Herziening Eindtermen CEA onder voorzitterschap van professor Dassen (http://www.ceaweb.nl/). Daarnaast zijn de uitkomsten van het beloningsonderzoek onder trainees bestudeerd. Stap 2. Kwantitatieve gegevensverzameling Op basis van stap 1 is een gestructureerde online vragenlijst ontwikkeld voor trainees die op dit moment de praktijkopleidingen (AA, RA) volgen. De vragenlijst is besproken met de opdrachtgever en bijgesteld. De definitieve vragenlijst is opgenomen als bijlage 1. Vervolgens is de online vragenlijst per e-mail uitgezet onder de volledige populatie van 4.979 trainees. Van de e-mail adressen bleken 580 adressen onjuist (‘bouncers’). De netto populatie (exclusief onjuiste mailadressen) bestaat uit 4.399 trainees. Tabel 1 geeft de respons weer (totaal en uitgesplitst voor AA- en RA-trainees). De respons van 27,4% is redelijk voor een online onderzoek. De respons onder de AA-trainees (36,0%) is hoger dan de respons onder de RA-trainees (23,3%). Tabel 1. Respons kwantitatief onderzoek aansluiting praktijkopleiding accountants. Totaal AA-trainees 2 Bruto populatie 4.979 1.504 Onjuiste e-mailadressen 580 142 Netto populatie 4.399 1.362 Aantal ingevulde 1.204 491 vragenlijsten Responspercentage 27,4% 36,0%

RA-trainees 3.504 438 3.066 713 23,3%

Stap 3. Analyse en rapportage De gegevens van de online vragenlijst zijn geanalyseerd met behulp van SPSS 19.0. Er zijn 2 beschrijvende analyses uitgevoerd. Daarnaast is met behulp van t-toetsen, Chi -toetsen en correlaties getoetst of er significante verschillen bestaan tussen trainees in verschillende 2

De populatieomvang totaal is niet exact hetzelfde als de populatieomvang van de AA- en RA-trainees bij elkaar opgeteld. Reden hiervoor is dat 29 respondenten in de eerste vraag in de vragenlijst hebben aangegeven momenteel geen praktijkopleiding te volgen (zij hebben de vragenlijst daarom verder niet ingevuld). Deze respondenten zijn niet meegeteld bij de populatieomvang totaal, maar het was niet duidelijk of deze respondenten onder de populatie AA- of RA-trainees vallen. Deze respondenten zijn daarom wel meegeteld in de populatieomvang voor AA- en RA-trainees.


pagina 16

werksettings (omvang bedrijf, type (kandidaat)accountant, type bedrijven waarvoor men werkzaamheden verricht) en tussen AA-trainees en RA-trainees. De resultaten van het onderzoek zijn verwerkt in onderhavige eindrapportage.


pagina 17

3. Onderzoeksresultaten AA-trainees Dit hoofdstuk beschrijft de uitkomsten van het onderzoek onder de AA-trainees. De online vragenlijst is uitgezet onder 1.504 AA-trainees die momenteel deelnemen aan de praktijkopleiding. 491 AAtrainees hebben de vragenlijst ingevuld (zijnde een respons van 32,6%), waarvan 416 AA-trainees de vragenlijst volledig hebben doorlopen.

3.1 Algemeen Deze paragraaf beschrijft de onderzoeksresultaten van het algemene deel van de vragenlijst. Verreweg de meeste respondenten onder de AA-trainees zijn man (65%, figuur 1). Figuur 1. Geslacht AA-trainees (n=460).

Geslacht AA-trainees

35% vrouw man 65%

Onderstaande tabel (tabel 1) biedt nader inzage in de specifieke respondentkenmerken. De gemiddelde leeftijd van de respondenten AA-trainees bedraagt 30 jaar. De jongste respondent is achttien jaar, de oudste respondent is 53 jaar. De AA-trainees zijn gemiddeld zo’n 2,5 jaar bezig met de praktijkopleiding en zij schatten gemiddeld in nog ruim anderhalf jaar nodig te hebben alvorens de praktijkopleiding af te ronden. AA-trainees zijn over het algemeen reeds redelijk lang werkzaam bij de huidige werkgever: het gemiddelde aantal jaren dat zij in dienst zijn bij de huidige werkgever bedraagt bijna 5,5 jaar.


pagina 18

Tabel 1. Beschrijvende analyses respondentkenmerken voor AA-trainees. n Minimum Maximum waarde waarde Leeftijd 463 18 53 Aantal maanden bezig met 457 0 360 praktijkopleiding Verwacht aantal maanden tot 442 1 85 afronding praktijkopleiding Aantal maanden werkzaam 455 0 252 bij huidige werkgever

Gemiddelde 29,83 30,85

Standaarddeviatie 5,43 25,19

21,20

12,40

65,95

37,87

Verreweg de meeste AA-trainees vervullen de functie van ‘openbaar accountant bij een accountantskantoor’ (90,6%, zie tabel 2). Tabel 2. Als welk type (kandidaat)accountant bent u werkzaam (meerdere antwoorden mogelijk) (n=466), AAtrainees. Type (kandidaat)accountant Aantal Percentage Openbaar accountant bij een accountantskantoor 422 90,6% Intern accountant bij een accountantsafdeling van 8 1,7% een bedrijf of organisatie Overheidsaccountant bij een accountantsafdeling 3 0,6% van de overheid of bij de belastingdienst Accountant in business 17 3,6% 3 Anders, namelijk 17 3,6%

Van de AA-trainees die momenteel de praktijkopleiding volgen, werkt een ruime meerderheid (in totaal 56,5%) in een bedrijf/vestiging met tussen de 10 en 50 medewerkers. Hierbij geldt dat de meeste AA-trainees werkzaam zijn in een bedrijf/vestiging met tussen de 25 en 50 medewerkers (29,4%). Slechts een zeer klein gedeelte van de AA-trainees is werkzaam in een bedrijf/vestiging met meer dan 1.000 werknemers (2,8%). Tabel 3a geeft bovenstaande verdeling gespecificeerd weer. Tabel 3b geeft een uitsplitsing weer van het type (kandidaat)accountant naar bedrijfsomvang (in aantallen). Tabel 3a. Hoeveel mensen werken er momenteel ongeveer in het bedrijf/de vestiging waar u werkt, AA-trainees (n=462) Aantal mensen werkzaam in bedrijf/vestiging Aantal Percentage 1-9 51 11,0% 10-24 125 27,1% 25-49 136 29,4% 50-99 82 17,7% 100-249 35 7,6% 250-999 20 4,3% 1.000-2.499 7 1,5% > 2.500 6 1,3%

3

Uitsplitsing antwoordcategorie ‘anders, namelijk’ is opgenomen in bijlage 1, tabel I.


pagina 19

Tabel 3b. Type (kandidaat)accountant uitgesplitst naar bedrijfsomvang, AA-trainees, in aantallen (n=462). Openbaar Intern OverheidsAccountant Anders, Aantal medewerkers in accountant accountant accountant in business namelijk bedrijf/vestiging: 1-9 43 0 0 1 7 10-24 118 2 0 5 3 25-49 127 2 0 6 1 50-99 72 3 1 2 6 100-249 30 1 1 3 0 250-999 20 0 0 0 0 1.000-2.499 7 0 0 0 0 > 2.500 5 0 1 0 0 Totaal 422 8 3 17 17

De meeste AA-trainees volgen de praktijkopleiding bij het stagebureau van de NBA, namelijk 57,3% (258 respondenten) van de responderende AA-trainees. Onderstaande tabel (tabel 4) geeft de ‘top 5’ weer van de meest genoemde stagebureaus waar AA-trainees de praktijkopleiding volgen (een volledig overzicht is opgenomen in bijlage 2, tabel II). Tabel 4. Top 5 stagebureaus (n=450), AA-trainees. Stagebureau 1. NBA (voorheen NIVRA – NOvAA) 2. SRA 3. BDO 4. HAN Hogeschool (AA) 5. Deloitte

Aantal 258 59 24 19 17

Percentage 57,3% 13,1% 5,3% 4,2% 3,8%

Bijna alle AA-trainees verrichten het merendeel van de accountantswerkzaamheden in het middenen kleinbedrijf (453 respondenten, zijnde 97,4%). Een relatief klein aandeel (2,8%) is werkzaam in een internationale setting bij een multinational. Uit onderstaande tabel (tabel 5) kan tevens worden opgemaakt dat 11% (51 respondenten) de accountantswerkzaamheden verricht voor een stichting. Tabel 5. Voor welk type bedrijf verricht u het merendeel van uw (accountants)werkzaamheden (meerdere antwoorden mogelijk) (n=465), AA-trainees. Type bedrijf Aantal Percentage Midden- en kleinbedrijf 453 97,4% Grootbedrijf nationaal 24 5,2% Grootbedrijf internationaal (multinationals) 13 2,8% Overheidsinstellingen 14 3,0% Stichtingen 51 11,0% 4 Anders, namelijk 5 1,1%

Aan AA-trainees is de vraag voorgelegd hoe vaak zij een bepaald soort werkzaamheden uitvoeren. Tabel 6 geeft hiervan de bevindingen weer. De meest voorkomende werkzaamheden onder AAtrainees zijn van adviserende aard. Van de AA-trainees verricht 70,9% maandelijks of vaker werkzaamheden op het gebied van administratief organisatorische en/of ict advisering. Ook belastingadvies blijkt een relatief veel voorkomende activiteit te zijn onder AA-trainees: 64,9% van de respondenten verricht maandelijks, wekelijks of dagelijks werkzaamheden op dit terrein.

4

Uitsplitsing antwoordcategorie ‘anders, namelijk’ is opgenomen in bijlage 2, tabel III.


pagina 20

Werkzaamheden die het minst verricht worden door AA-trainees hebben betrekking op vrijwillige controles en waarderingsvraagstukken (respectievelijk 46,5% en 43,9% van de AA-trainees geeft aan deze werkzaamheden nooit te verrichten). Tabel 6. Hoe vaak voert u onderstaande werkzaamheden uit, AA-trainees, in percentages. Werkzaamheden n Nooit Jaarlijks MaandeWekelijks lijks Assurance/controle: Wettelijke controles 431 33,4% 54,3% 7,2% 2,1% Vrijwillige controles 430 46,5% 46,0% 5,1% 1,9% Aan assurance verwante 427 23,2% 49,6% 11,5% 3,5% werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies 19,0% 427 18,0% 17,1% 34,9% Bedrijfseconomische advisering 425 17,4% 20,9% 37,6% 16,2% Administratief organisatorische 25,2% 425 10,8% 18,4% 32,5% en/of ict advisering Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken 426 31,5% 37,1% 27,5% 3,5% Waarderingsvraagstukken 424 43,9% 38,0% 14,9% 2,6%

Dagelijks

3,0% 0,5% 12,2%

11,0% 7,8% 13,2%

0,5% 0,7%

2 meest voorkomende werkzaamheden (hoogste percentage ‘wekelijks’+’dagelijks’) cursief, 2 minst voorkomende werkzaamheden (hoogste percentage ‘nooit’) onderstreept.

Aansluitend is aan AA-trainees de vraag voorgelegd op welke wijze zij de werkzaamheden verrichten. Administratief organisatorische en/of ict advisering wordt door het merendeel (64,4%) van de AAtrainees zelfstandig verricht. Ook aan assurance verwante werkzaamheden (zoals subsidieverklaringen) worden relatief vaak zelfstandig uitgevoerd (45,3% van de AA-trainees). Het minst vaak worden de werkzaamheden met betrekking waarderingsvraagstukken en wettelijke controles zelfstandig uitgevoerd (respectievelijk 20,0% en 16,1% van de AA-trainees verricht deze werkzaamheden zelfstandig). Tabel 7. Voert u onderstaande werkzaamheden volledig zelfstandig, onder begeleiding, of na afstemming uit, AA-trainees, in percentages (alleen gevraagd indien de respondent de werkzaamheden uitvoert). n Zelfstandig Onder Na afstemming begeleiding Assurance/controle: Wettelijke controles 286 16,1% 66,4% 17,5% Vrijwillige controles 228 27,2% 51,3% 21,5% Aan assurance verwante 45,3% 311 33,8% 20,9% werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies 313 33,9% 35,8% 30,4% Bedrijfseconomische advisering 321 39,3% 36,4% 24,3% Administratief organisatorische 64,4% 340 19,1% 16,5% en/of ict advisering Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken 275 22,2% 52,0% 25,8% Waarderingsvraagstukken 240 20,0% 55,4% 24,6% 2 werkzaamheden met hoogste percentage ‘zelfstandig’ cursief, 2 werkzaamheden met laagste percentage ‘zelfstandig’ onderstreept.


pagina 21

Aan alle respondenten zijn de werkzaamheden uit tabel 7 voorgelegd. AA-trainees hadden daarnaast de mogelijkheid andere werkzaamheden te benoemen (open vraag). De resultaten hiervan zijn opgenomen in bijlage 2, tabel IV. De activiteit ‘samenstellen jaarrekening’ wordt het meest genoemd (33 respondenten), gevolgd door (fiscale) aangiftes (29 keer genoemd) en ‘samenstellen’ (26 keer genoemd).

3.2 De praktijkopleiding In de vragenlijst is specifiek ingegaan op de ervaringen van de AA-trainees met de praktijkopleiding. Deze paragraaf geeft de bevindingen weer. Werkgever Aan de AA-trainees is allereerst een aantal stellingen voorgelegd over de werkgever (tabel 8). Over de werkgever lijken de AA-trainees behoorlijk positief. Het merendeel van de AA-trainees (79,1%) is het (helemaal) eens met de stelling dat de praktijkopleiding door de werkgever als belangrijk wordt beschouwd. AA-trainees zijn het in mindere mate eens met de stellingen dat zij door de werkgever gestimuleerd worden in het goed doorlopen van de praktijkopleiding en dat er voldoende tijd beschikbaar is voor de begeleiding, hoewel ook hiervoor geldt dat meer dan de helft van de respondenten het (helemaal) eens is met deze stelling. Tabel 8. Stellingen over de werkgever, AA-trainees, in percentages. Mijn werkgever0 n Helemaal Eens eens 1. vindt mijn praktijkopleiding 30,2% 427 48,9% belangrijk. 2. biedt mij voldoende ruimte voor 26,7% 427 47,3% mijn praktijkopleiding. 3. stelt voldoende tijd beschikbaar 427 20,6% 41,0% voor mijn begeleiding. 4. stimuleert mij in het goed 424 20,0% 42,0% doorlopen van de praktijkopleiding.

Neutraal

Oneens

14,1%

4,4%

Helemaal oneens 2,3%

16,2%

8,0%

1,9%

23,9%

11,5%

3,0%

22,9%

10,6%

4,5%

2 stellingen met het hoogste percentage ‘(helemaal) eens’ cursief, 2 stellingen met het laagste percentage ‘(helemaal) eens’ onderstreept.

Praktijkopleiding Ook over de aspecten van de praktijkopleiding (tabel 9) bestaat een redelijk positief beeld. De meerderheid van de AA-trainees (61,7%) geeft aan dat de praktijkopleiding goed te combineren is met zijn of haar reguliere werkzaamheden, 16,7% van de trainees geeft aan dat dit niet het geval is. Ook de verdeling van de studielast wordt door een (krappe) meerderheid van de AA-trainees als goed beschouwd (52,2%). 14,9% van de AA-trainees vindt de verdeling van de studielast minder of niet goed. De twee stellingen waar AA-trainees het over het algemeen in mindere mate mee eens zijn hebben betrekking op de verwachtingen die zij op voorhand hadden van de praktijkopleiding (25,8% van de AA-trainees is het (helemaal) oneens met de stelling dat de praktijkopleiding overeenkomt met hun verwachtingen) en op de duidelijke en logisch gefaseerde opbouw van de praktijkopleiding (30,5% van de AA-trainees is het (helemaal) oneens met de stelling dat de praktijkopleiding een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw kent).


pagina 22

Tabel 9. Stellingen over de praktijkopleiding, AA-trainees, in percentages. De praktijkopleiding0 n Helemaal Eens eens 1. komt overeen met de verwachting 426 2,8% 37,8% die ik er vooraf van had. 2. kent een duidelijke en logisch 426 3,3% 38,5% gefaseerde opbouw. 3. biedt voldoende afwisseling. 426 3,1% 43,4% 4. heeft een goede verdeling van 3,1% 49,4% 423 studielast. 5. is goed te combineren met mijn 9,4% 52,3% 426 reguliere werkzaamheden. 6. biedt genoeg ruimte voor mijn 425 4,0% 47,8% individuele en specifieke leerbehoeften. 7. sluit goed aan op de theoretische 425 4,0% 45,4% opleiding.

Neutraal

Oneens

33,6%

21,1%


27,7%

24,2%

6,3%

35,0% 32,6%

16,0% 13,0%

2,6% 1,9%

21,6%

13,4%

3,3%

29,6%

13,9%

4,7%

32,5%

15,3%

2,8%


Beroepssituaties Voor AA-trainees is het van belang dat zij gedurende de praktijkopleiding voldoende in de mogelijkheid worden gesteld om ervaring op te doen met relevante beroepssituaties bij de werkgever. Tabel 10 geeft de ervaringen van de AA-trainees met betrekking tot dit punt weer. Voor verreweg de meeste AA-trainees geldt dat zij voldoende in de mogelijkheid worden gesteld ervaring op te doen met zowel ‘situaties van aan assurance verwante opdrachten’ als met ‘situaties van fiscale dienstverlening’. AA-trainees die aangeven onvoldoende mogelijkheid te hebben om ervaring met deze beroepssituaties op te doen, ervaren hiermee niet tot nauwelijks knelpunten. Van de AA-trainees geeft 36,1% aan onvoldoende in de mogelijkheid te worden gesteld om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Van deze trainees ervaart een ruime meerderheid dit als knelpunt: 33,3% beschouwt dit als een groot knelpunt en 36,6% als enigszins een knelpunt. Als knelpunt wordt (weliswaar in mindere mate) ook de mogelijkheid tot het verrichten van situaties van adviesopdrachten benoemd. Van de AA-trainees vindt 20,9% dat zij onvoldoende in de mogelijkheid worden gesteld om ervaring op te doen. Van deze trainees ervaart 37,3% dit enigszins als een knelpunt en 6,7% ervaart dit in grote mate als knelpunt. Tabel 10. Voldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de beroepssituaties bij de werkgever en (indien onvoldoende mogelijkheid) mate waarin men dit als knelpunt ervaart, AA-trainees, in percentages. n VoldoenOnvolGeen Enigszins In grote de doende knelpunt een mate een mogelijkmogelijkknelpunt knelpunt heid heid Situaties van assuranceopdrachten 404 63,9% 36,1% 30,1% 36,6% 33,3 Situaties van aan assurance 94,7% 416 5,3% 86,8% 11,0% 2,2 verwante opdrachten Situaties van fiscale dienstverlening 415 94,5% 5,5% 85,3% 14,2% 0,4 Situaties van adviesopdrachten 407 79,1% 20,9% 56,0% 37,3% 6,7 2 situaties met hoogste percentage ‘voldoende mogelijkheid’ cursief, 2 situaties met laagste percentage ‘voldoende mogelijkheid’ onderstreept.


pagina 23

Simulatieopdrachten Zoals tabel 10 aangeeft ervaart meer dan een derde van de AA-trainees onvoldoende mogelijkheid om in de praktijk ervaring op te doen met assurance opdrachten. Voor AA-trainees is het mogelijk te werken met simulatieopdrachten. Uit tabel 11 kan echter worden opgemaakt dat er door AA-trainees relatief weinig gebruik wordt gemaakt van dergelijke simulatieopdrachten. Slechts 4% van de AAtrainees heeft reeds gebruik gemaakt van simulatieopdrachten, 22,8% gaat dit waarschijnlijk of misschien doen en 73,2% maakt geen gebruik van simulatieopdrachten. Tabel 11. Heeft u simulatieopdrachten gedaan voor situaties van assurance-opdrachten of verwacht u dit in de toekomst te doen voor uw praktijkopleiding (n=425), AA-trainees. Aantal Percentage Ja, ik heb al simulatieopdrachten gedaan 17 4,0% Ja, ik zal waarschijnlijk simulatieopdrachten doen 38 8,9% Ja, ik zal misschien simulatieopdrachten doen 59 13,9% Nee 311 73,2%

Aansluitend is aan de 17 AA-trainees die simulatieopdrachten hebben gedaan, een aantal stellingen over de simulatieopdrachten voorgelegd. Verreweg de meerderheid van deze AA-trainees vindt een simulatieopdracht een goed alternatief indien het niet mogelijk blijkt een opdracht bij de eigen werkgever uit te voeren (94,2% van de AA-trainees is het (helemaal) eens met deze stelling). AAtrainees zijn het in iets mindere mate eens met de stelling dat de simulatieopdrachten goed uitvoerbaar zijn, hoewel nog steeds een ruime meerderheid het (helemaal) eens is met deze stelling. Tabel 12. Stellingen over simulatieopdrachten, AA-trainees, in percentages, geordend naar percentage helemaal eens (alleen gevraagd indien de respondent simulatieopdrachten heeft gedaan). n Helemaal Eens Neutraal Oneens Helemaal eens oneens 1. Een simulatieopdracht is een 82,4% 11,8% 17 0% 5,9% 0% goed alternatief als het niet mogelijk is een opdracht bij mijn eigen werkgever uit te voeren. 2. De simulatieopdrachten zijn 17 76,5% 17,6% 0% 5,9% 0% realistisch. 3. De simulatieopdrachten zijn goed 17 52,9% 29,4% 11,8% 5,9% 0% uitvoerbaar. stelling met het hoogste percentage ‘(helemaal) eens’ cursief, stelling met het laagste percentage ‘(helemaal) eens’ onderstreept.

Toepasbaarheid kennis in de praktijk Om inzage te krijgen in de toepasbaarheid in de beroepspraktijk van de kennis en vaardigheden die AA-trainees gedurende de praktijkopleiding verwerven, is aan de AA-trainees een tweetal vragen voorgelegd. Voor wat betreft verworven kennis is een uitsplitsing gemaakt naar de kernvakgebieden en aan kernvakgebieden gerelateerde vakgebieden. Van de kernvakgebieden scoort ‘externe verslaglegging’ het hoogst wanneer het aankomt op de toepasbaarheid in de praktijk. Door 82,9% van de AA-trainees wordt dit als goed toepasbaar in de praktijk beschouwd. Van de aan de kernvakgebieden gerelateerde vakgebieden scoort ‘boekhouden’ het hoogst. Door 93,7% van de AA-trainees wordt dit als goed toepasbaar in de praktijk ervaren. Het minst goed toepasbaar in de praktijk zijn de aan de kernvakgebieden gerelateerde vakgebieden ‘corporate governance’ en ‘management & organisatie’ (respectievelijk 30,0% en 12,8% ‘nee, niet toepasbaar in de praktijk’.


pagina 24

Tabel 13. Toepasbaarheid verworven kennis van vakgebieden van de accountancy in de praktijk, AA-trainees, in percentages. n Ja, goed Ja, enigszins Nee, niet toepasbaar in de toepasbaar in de toepasbaar in de praktijk praktijk praktijk Kernvakgebieden Auditing & Assurance 415 51,6% 40,0% 8,4% Externe verslaglegging 82,9% 415 15,9% 1,2% Bestuurlijke 414 35,0% 54,6% 10,4% informatievoorziening Aan kernvakgebieden gerelateerde bedrijfseconomische/ accountancy vakgebieden Boekhouden 93,7% 412 6,1% 0,2% Management accounting 411 45,7% 45,5% 8,8% Financieel management/ 413 53,5% 42,4% 4,1% financiering Management & organisatie 413 32,7% 54,4% 12,8% Corporate governance 410 17,3% 52,7% 30,0% 2 vakgebieden met hoogste percentage ‘ja, goed toepasbaar in de praktijk’ cursief, 2 werkzaamheden met hoogste percentage ‘nee, niet toepasbaar in de praktijk’ onderstreept.

Aandacht voor vaardigheden accountancy Naast de toepasbaarheid van de kennis is gekeken naar de aandacht voor de (beroeps)vaardigheden (tabel 14) in de praktijkopleiding. De vaardigheden ‘professioneel kritische instelling’ en ‘ethiek’ scoren volgens de AA-trainees het beste (respectievelijk 81% en 79,2% van de AA-trainees vinden dat deze vaardigheden precies genoeg aandacht krijgen). Van de genoemde vaardigheden is er volgens de respondenten relatief gezien te weinig aandacht voor ‘ICT vaardigheden’ en ‘managementvaardigheden’ (respectievelijk 58,8% en 47,5% ‘te weinig aandacht’). Tabel 14. Aandacht in praktijkopleiding voor vaardigheden voor accountancy, AA-trainees, in percentages. n Te weinig Precies genoeg Te veel aandacht aandacht aandacht Sociaal-communicatieve 415 20,5% 72,5% 7,0% vaardigheden Managementvaardigheden 413 47,5% 50,8% 1,7% ICT-vaardigheden 415 58,8% 40,0% 1,2% Professioneel kritische 81,0% 415 7,7% 11,3% instelling Ethiek 79,2% 414 15,0% 5,8% Cultuur 415 21,4% 75,2% 3,4% Persoonlijke ontwikkeling 413 14,5% 78,7% 6,8% 2 vaardigheden met hoogste percentage ‘precies genoeg aandacht’ cursief, 2 vaardigheden met hoogste percentage ‘te weinig aandacht’ onderstreept.

Aan de respondenten zijn vragen gesteld over de kennis en vaardigheden, zoals genoemd in tabel 13 en 14. Daarnaast kregen respondenten de mogelijkheid aanvullende kennis en vaardigheden te noemen (open vraag), die naar hun mening in de praktijkopleiding aan bod zouden moeten komen. De resultaten van deze vraag zijn opgenomen in bijlage 2, tabel V. Slechts een beperkt aantal respondenten heeft aanvullende kennis en/of vaardigheden genoemd. ICT wordt door hen het meest genoemd, hoewel slechts door 5 respondenten.


pagina 25

Aansluiting opleiding op de praktijk Aan de AA-trainees zijn stellingen voorgelegd over de aansluiting van de opleiding op de praktijk (zie tabel 15). In zijn algemeenheid is de indruk dat een meerderheid van AA-trainees de opleiding goed vinden aansluiten op de praktijk. Zo is 70% van de AA-trainees het (helemaal) eens met de stelling dat de verworven theorie in de opleiding goed toepasbaar is in de werkzaamheden in de praktijk en is bijna 65% van de AA-trainees het (helemaal) eens met de stelling dat alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever vervuld kunnen worden. Tegelijkertijd is dit de stelling waarmee de respondenten het relatief het vaakst mee oneens zijn. Bijna een kwart van de respondenten (23,9%) is het (helemaal) oneens met deze stelling en ervaart wel problemen met het vervullen van de opdrachten bij de eigen werkgever. De AA-trainees zijn vaker neutraal over andere stellingen, met name de duur van de praktijkopleiding in relatie tot de aansluiting op de werkzaamheden in de praktijk en de mate waarin alle aspecten van het beroep van accountant in de praktijkopleiding aan de orde komen. Ook voor deze stellingen geldt echter dat een meerderheid het (helemaal) eens is met de stellingen. Tabel 15. Stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk, AA-trainees, in percentages. n Helemaal Eens Neutraal Oneens Helemaal eens oneens 1. Alle aspecten van het beroep 409 4,6% 54,8% 24,9% 14,4% 1,2% van accountant (AA of RA) komen in de praktijkopleiding in voldoende mate aan de orde. 2. De duur van de praktijkopleiding 409 4,2% 48,2% 25,4% 19,6% 2,7% sluit goed aan bij de werkzaamheden in de praktijk. 3. Alle opdrachten in het kader van 19,0% 45,9% 410 11,2% 15,4% 8,5% de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen. 4. Het niveau van de 408 8,1% 53,2% 20,1% 15,2% 3,4% praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk. 5. De verworven theorie in de 8,1% 61,9% 409 24,2% 5,1% 0,7% opleiding kan ik goed toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk. 2 stellingen met het hoogste percentage ‘(helemaal) eens’ cursief, 2 stellingen met het laagste percentage ‘(helemaal) eens’ onderstreept.

Knelpunten Er is expliciet gevraagd naar de knelpunten die trainees ervaren met betrekking tot de praktijkopleiding. In onderstaande tabel (tabel 16a) valt op dat AA-trainees verreweg de meeste knelpunten ervaren met ‘het maken van voldoende controle-uren’ en ‘de verhouding tussen assurancewerkzaamheden en andere opdrachten’ (respectievelijk 35,9% en 33,5% in grote mate een knelpunt). AA-trainees beschouwen de begeleiding door de praktijkopleider en de ruimte die door de werkgever geboden wordt met betrekking tot het doorlopen van de praktijkopleiding niet of nauwelijks als knelpunten.


pagina 26

Tabel 16a. Ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, AA-trainees, in percentages. n Geen Enigszins In grote Geen zicht knelpunt een mate een op knelpunt knelpunt 1. De begeleiding door de 411 67,6% 24,3% 5,1% 2,9% praktijkopleider/ stagemeester. 2. De studielast van de 411 63,5% 29,4% 5,1% 1,9% praktijkopleiding. 3. De aansluiting van de 408 58,6% 29,4% 10,5% 1,5% praktijkopleiding op de praktijk. 4. De verhouding 37,4% 33,5% 409 27,6% 1,5% assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. 5. De ruimte die mijn werkgever 409 73,8% 19,8% 5,4% 1,0% biedt voor de praktijkopleiding. 6. Het maken van voldoende 29,5% 35,9% 410 31,7% 2,9% controle-uren. 7. Het schrijven van de 410 40,7% 34,9% 9,3% 15,1% praktijkscriptie. 2 meest genoemde knelpunten (hoogste percentage ‘in grote mate een knelpunt’+‘enigszins een knelpunt’) cursief en 2 minst genoemde knelpunten (hoogste percentage ‘geen knelpunt’ onderstreept.

De respondenten hadden, naast de voorgelegde mogelijke knelpunten in tabel 16, de mogelijkheid aanvullende knelpunten te noemen (open vraag). De resultaten hiervan zijn opgenomen in bijlage 2, tabel VI. De extern beoordelaar wordt het vaakst genoemd, door 23 respondenten, gevolgd door de NBA (9 respondenten). Rapportcijfer AA-trainees kennen de praktijkopleiding over het algemeen een cijfer van 6,2 toe. Het laagst toegekende cijfer is een 0; het hoogst toegekende cijfer is een 9. Figuur 2. Rapportcijfer praktijkopleiding over het algemeen AA-trainees (n=404).

Rapportcijfer praktijkopleiding AA 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00

6,23

2,00 1,00 0,00 Gemiddeld rapportcijfer Vervolgens is onderzocht in hoeverre het rapportcijfer significant verschilt tussen AA-trainees die in grote mate een knelpunt ervaren op de gevraagde gebieden en de AA-trainees die niet in grote mate een knelpunt ervaren op deze gebieden. Tabel 16b presenteert de gevonden verschillen. Het gemiddeld rapportcijfer verschilt het meest tussen de twee groepen die al dan niet in grote mate een


pagina 27

knelpunt ervaren met betrekking tot de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk. Het rapportcijfer is het hoogst (6,5) voor de AA-trainees die niet in grote mate een knelpunt ervaren met betrekking tot de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding en het maken van voldoende controle-uren. Het gemiddelde rapportcijfer is het laagst (5,0) voor AAtrainees die in grote mate een knelpunt ervaren met betrekking tot de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk. Er zijn geen significante verschillen in rapportcijfer gevonden tussen AA-trainees naar leeftijd, geslacht, type (kandidaat)accountant en bedrijfsomvang. Tabel 16b. Ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, AA-trainees, in percentages (n=401). Gemiddeld rapportcijfer praktijkopleiding AA 1. 2. 3.

4.

5. 6. 7.

Niet in grote mate een knelpunt

In grote mate een knelpunt

6,3

5,4

6,3

5,1

6,4

5,0

6,5

5,6

6,3

5,9

6,5

5,8

6,3

5,4

De begeleiding door de praktijkopleider/ stagemeester. De studielast van de praktijkopleiding. De aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk. De verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding. Het maken van voldoende controle-uren. Het schrijven van de praktijkscriptie.

significante verschillen cursief

3.3 Verschillen naar werksetting Deze paragraaf beschrijft puntsgewijs de verschillen tussen de AA-trainees naar werksetting, waarbij onderscheid is gemaakt tussen a) de omvang van het bedrijf, b) het type (kandidaat) accountant en c) het type bedrijf waarvoor de AA trainee zijn of haar werkzaamheden verricht. Alleen de significante verschillen worden gerapporteerd.

A

Omvang bedrijf

Omvang bedrijf in relatie tot soort werkzaamheden Hoe groter het bedrijf, des te vaker voeren AA-trainees de volgende werkzaamheden uit: • Wettelijke controles • Vrijwillige controles Hoe groter het bedrijf, des te minder vaak voeren AA-trainees de volgende werkzaamheden uit: • Belastingadvies • Bedrijfseconomische advisering • Financieringsvraagstukken


pagina 28

Omvang bedrijf in relatie tot het zelfstandig verrichten van werkzaamheden Hoe groter het bedrijf, des te vaker voeren AA-trainees de volgende werkzaamheden onder begeleiding of na afstemming uit: • Wettelijke controles • Belastingadvies • Waarderingsvraagstukken Omvang bedrijf in relatie tot beroepssituaties Hoe groter het bedrijf, des te vaker is er voldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de volgende beroepssituaties: • Situaties van assuranceopdrachten • Situaties van aan assurance verwante opdrachten • Situaties van fiscale dienstverlening Omvang bedrijf in relatie tot ervaren knelpunten Hoe groter het bedrijf, des te minder knelpunten AA-trainees ervaren met het opdoen van ervaring met de volgende beroepssituatie: • Situaties van assuranceopdrachten Hoe groter het bedrijf, des te meer knelpunten AA-trainees ervaren met het opdoen van ervaring met de volgende beroepssituaties: • Situaties van fiscale dienstverlening • Situaties van adviesopdrachten Omvang bedrijf in relatie tot simulatieopdrachten Hoe groter het bedrijf, des te minder vaak hoeven AA-trainees simulatieopdrachten te doen. Met name AA-trainees in bedrijven met 1-9 medewerkers moeten relatief vaak simulatieopdrachten doen (51% van de trainees). Omvang bedrijf in relatie tot toepassen kennis vakgebieden Hoe groter het bedrijf, des te beter kunnen AA-trainees de kennis uit het volgende vakgebied toepassen in de praktijk: • Auditing & assurance (dit is met name problematisch voor trainees in bedrijven met minder dan 25 werknemers: in deze bedrijven kan 12-14% van de trainees de kennis niet toepassen in de praktijk) Omvang bedrijf in relatie tot ervaringen met de praktijkopleiding Hoe groter het bedrijf, des te vaker zijn AA-trainees het eens met de volgende stellingen: • Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen. • Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk. Hoe groter het bedrijf, des te vaker ervaren AA-trainees knelpunten met betrekking tot het volgende onderwerp: • De studielast van de praktijkopleiding Tabel 16c geeft weer hoeveel AA-trainees per categorie bedrijfsomvang knelpunten ervaren met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren. Hieruit komt naar voren dat met name AA-


pagina 29

trainees in bedrijven met 1-9 medewerkers in grote mate een knelpunt ervaren met het maken van voldoende controle-uren (61,7%). Tabel 16c. Knelpunt ‘maken van voldoende controle-uren’ uitgesplitst naar bedrijfsomvang, AA-trainees, in percentages (n=409). n Geen Enigszins In grote Geen zicht Aantal medewerkers in knelpunt een mate een op bedrijf/vestiging: knelpunt knelpunt 1-9 47 14,9% 17,0% 61,7% 6,4% 10-24 114 25,4% 29,8% 43,0% 1,8% 25-49 113 35,4% 33,6% 27,4% 3,5% 50-99 72 40,3% 33,3% 23,6% 2,8% 100-249 33 39,4% 24,2% 33,3% 3,0% 250-999 19 42,1% 31,6% 26,3% 0,0% 5 > 1.000 11 27,3% 27,3% 45,5% 0,0%

B

Type (kandidaat)accountant

Omdat vrijwel alle AA-trainees werkzaam zijn als openbaar accountant bij een accountantskantoor en slechts enkelen werkzaam zijn als een ander type accountant, is het niet mogelijk verschillen tussen deze groepen te toetsen op significantie.

C

Type bedrijven waarvoor men werkzaamheden verricht

Omdat vrijwel alle AA-trainees het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf en slechts enkelen werkzaamheden verrichten voor andere typen bedrijven (m.u.v. stichtingen), is het niet mogelijk verschillen tussen deze groepen te toetsen op significantie. Voor stichtingen verrichten 51 respondenten werkzaamheden, voor deze groep is derhalve getoetst in hoeverre deze significant verschilt van de overige AA-trainees: Significante verschillen tussen AA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen en AA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het Midden- en kleinbedrijf AA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen (in vergelijking met trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf): • voeren vaker de volgende werkzaamheden uit: o Wettelijke controles o Vrijwillige controles o Aan assurance verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) • voeren vaker de volgende werkzaamheden onder begeleiding of na afstemming uit: o Wettelijke controles • hebben vaker voldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de volgende beroepssituatie: o Situaties van assuranceopdrachten

5

Dit betreft met name trainees werkzaam bij ‘the big four’ (8 van de 11 AA-trainees).


pagina 30

•

• •

•

•

hebben vaker onvoldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de volgende beroepssituatie: o Situaties van fiscale dienstverlening kunnen de kennis uit het volgende vakgebied beter toepassen in de praktijk: o Auditing & assurance zijn het vaker eens met de volgende stelling: o Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen. ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot de volgende onderwerpen: o De verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding o Het maken van voldoende controle-uren geven de praktijkopleiding over het algemeen gemiddeld een hoger rapportcijfer


pagina 31

4. Onderzoeksresultaten RA-trainees Dit hoofdstuk beschrijft de uitkomsten van het onderzoek onder de RA-trainees. De online vragenlijst is uitgezet onder 3.504 RA-trainees die momenteel deelnemen aan de praktijkopleiding. In totaal hebben 713 RA-trainees de vragenlijst ingevuld (zijnde een respons van 20,3%), waarvan 568 respondenten de vragenlijst volledig hebben doorlopen.

4.1 Algemeen Deze paragraaf beschrijft de onderzoeksresultaten van het algemene deel van de vragenlijst. Verreweg de meeste respondenten onder de RA-trainees zijn man (70%, figuur 3). Onderstaande tabel (tabel 17) biedt nader inzage in de specifieke respondentkenmerken. Figuur 3. Geslacht RA-trainees (n=647).

Geslacht RA-trainees

30% vrouw man 70%

De gemiddelde leeftijd van de respondenten RA-trainees bedraagt (bijna) 29 jaar. De RA-trainees zijn gemiddeld bijna 3 jaar bezig met de praktijkopleiding en schatten gemiddeld in nog iets meer dan anderhalf jaar nodig te hebben om de praktijkopleiding af te ronden. RA-trainees zijn over het algemeen reeds redelijk lang werkzaam bij de huidige werkgever: het gemiddelde aantal jaren dat zij in dienst zijn bij de huidige werkgever bedraagt iets meer dan 4,5 jaar.


pagina 32

Tabel 17. Beschrijvende analyses respondentkenmerken voor RA-trainees. n Minimum Maximum waarde waarde Leeftijd 650 21 56 Aantal maanden bezig met 638 1 236 praktijkopleiding Verwacht aantal maanden tot 615 1 93 afronding praktijkopleiding Aantal maanden werkzaam 631 0 456 bij huidige werkgever

Gemiddelde 28,63 35,48

Standaarddeviatie 4,90 28,35

20,90

12,18

54,93

38,60

Verreweg de meeste RA-trainees vervullen hierbij de functie van ‘openbaar accountant bij een accountantskantoor’ (82,9%, zie tabel 18). Tabel 18. Als welk type (kandidaat)accountant bent u werkzaam (meerdere antwoorden mogelijk) (n=651), RAtrainees. Type (kandidaat)accountant Aantal Percentage Openbaar accountant bij een accountantskantoor 540 82,9% Intern accountant bij een accountantsafdeling van 23 3,5% een bedrijf of organisatie Overheidsaccountant bij een accountantsafdeling 56 8,6% van de overheid of bij de belastingdienst Accountant in business 18 2,8% 6 Anders, namelijk 15 2,3%

De RA-trainees die momenteel de praktijkopleiding volgen zijn redelijk verdeeld over kleine en grote(re) bedrijven en/of vestigingen (zie tabel 19). Een kleine meerderheid van de RA-trainees is werkzaam in een bedrijf/vestiging met tussen de 50 en 100 medewerkers (18,6%). Slechts een zeer klein gedeelte van de RA-trainees is werkzaam in een bedrijf/vestiging met minder dan 10 werknemers (2%). Tabel 19a geeft de verdeling gespecificeerd weer. Tabel 19b geeft een uitsplitsing weer van type (kandidaat)accountant naar bedrijfsomvang (in aantallen). Tabel 19a. Hoeveel mensen werken er momenteel ongeveer in het bedrijf/de vestiging waar u werkt, RAtrainees (n=646) Aantal mensen werkzaam in bedrijf/vestiging Aantal Percentage 1-9 13 2,0% 10-24 30 4,6% 25-49 90 13,9% 50-99 120 18,6% 100-249 112 17,3% 250-999 102 15,8% 1.000-2.499 67 10,4% > 2.500 112 17,3%

6

Uitsplitsing antwoordcategorie ‘anders, namelijk’ is opgenomen in bijlage 3, tabel I.


pagina 33

Tabel 19b. Type (kandidaat)accountant uitgesplitst naar bedrijfsomvang, RA-trainees, in aantallen (n=646). Openbaar Intern OverheidsAccountant Anders, Aantal medewerkers in accountant accountant accountant in business namelijk bedrijf/vestiging: 1-9 10 1 1 0 1 10-24 27 0 1 1 2 25-49 87 0 0 1 1 50-99 111 3 2 4 1 100-249 96 4 8 2 2 250-999 73 3 21 4 1 1.000-2.499 52 3 10 2 3 > 2.500 84 9 13 4 3 Totaal 540 23 56 18 14

De meeste RA-trainees volgen de praktijkopleiding bij het stagebureau van Price Waterhouse Coopers (17,8% van alle respondenten RA-trainees). Onderstaande tabel (tabel 20) geeft de ‘top 5’ weer van stagebureaus waar RA-trainees de praktijkopleiding volgen (een volledig overzicht is opgenomen in bijlage 3, tabel II). Tabel 20. Top 5 stagebureaus (n=645), RA-trainees. Stagebureau 1. Price Waterhouse Coopers 2. KPMG 3. Ernst & Young 4. SRA 5. Deloitte

Aantal 115 104 91 89 56

Percentage 17,8% 16,1% 14,1% 13,8% 8,7%

Het merendeel van de RA-trainees verricht de accountantswerkzaamheden in het grootbedrijf nationaal (390 respondenten, zijnde 47,3%). De verschillen met het middenen kleinbedrijf en het grootbedrijf nationaal zijn echter relatief gezien klein. Zo verricht bijna 40% van de RA-trainees werkzaamheden voor het Midden- en kleinbedrijf en 37% voor het grootbedrijf internationaal (multinationals). Uit onderstaande tabel (tabel 21) wordt tevens opgemaakt dat 24,5% (159 respondenten) de accountantswerkzaamheden verricht voor een stichting. Tabel 21. Voor welk type bedrijf verricht u het merendeel van uw (accountants)werkzaamheden (meerdere antwoorden mogelijk) (n=649), RA-trainees. Type bedrijf Aantal Percentage Midden- en kleinbedrijf 307 39,9% Grootbedrijf nationaal 390 47,3% Grootbedrijf internationaal (multinationals) 240 37,0% Overheidsinstellingen 82 12,6% Stichtingen 159 24,5% 7 Anders, namelijk 24 3,7%

Aan RA-trainees is de vraag voorgelegd hoe vaak zij een bepaald soort werkzaamheden uitvoeren. Tabel 22 geeft hiervan de bevindingen weer. De meest voorkomende werkzaamheden onder RAtrainees zijn het verrichten van wettelijke controles en het verrichten van vrijwillige controles: 49,5% van de RA-trainees verricht zelfs dagelijks wettelijke controles, 17,9% doet dit wekelijks. Werkzaamheden die relatief het minst verricht worden door RA-trainees hebben betrekking op 7

Uitsplitsing antwoordcategorie ‘anders, namelijk’ is opgenomen in bijlage 3, tabel III.


pagina 34

belastingadvies en financieringsvraagstukken (respectievelijk 81,4% en 70,4% van de RA-trainees geeft aan deze werkzaamheden nooit te verrichten). Tabel 22. Hoe vaak voert u onderstaande werkzaamheden uit, RA-trainees, in percentages. Werkzaamheden n Nooit Jaarlijks MaandeWekelijks lijks Assurance/controle: Wettelijke controles 17,9% 598 8,7% 8,0% 15,9% Vrijwillige controles 11,2% 591 17,3% 26,7% 29,6% Aan assurance verwante 593 11,5% 40,5% 36,4% 6,4% werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies 576 81,4% 8,2% 6,3% 3,0% Bedrijfseconomische 578 62,6% 18,5% 11,4% 4,8% advisering Administratief organisato579 53,0% 22,1% 17,4% 4,3% rische en/of ict advisering Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken 575 70,4% 21,0% 6,1% 1,9% Waarderingsvraagstukken 577 59,8% 26,0% 10,1% 3,1%

Dagelijks

49,5% 15,2% 5,2%

1,2% 2,6% 3,1%

0,5% 1,0%

2 meest voorkomende werkzaamheden (hoogste percentage ‘wekelijks’+’dagelijks’) cursief, 2 minst voorkomende werkzaamheden (hoogste percentage ‘nooit’) onderstreept.

Aansluitend is aan RA-trainees de vraag voorgelegd op welke wijze zij de werkzaamheden verrichten. Enigszins opvallend is de grote mate van verdeeldheid over de antwoordcategorieën. Voor de werkzaamheden die het meest vaak door RA-trainees worden verricht, namelijk de wettelijke en vrijwillige controles, geldt dat deze zowel zelfstandig, als onder begeleiding als na afstemming door RA-trainees worden verricht. RA-trainees voeren het meest zelfstandig aan assurance verwante werkzaamheden uit (41,6% van de RA-trainees verricht deze werkzaamheden zelfstandig). Financieringsvraagstukken en waarderingsvraagstukken worden niet alleen het minst vaak verricht door RA-trainees, maar worden ook minder vaak dan andere werkzaamheden zelfstandig verricht. Tabel 23. Voert u onderstaande werkzaamheden volledig zelfstandig, onder begeleiding, of na afstemming uit, RA-trainees, in percentages (alleen gevraagd indien de respondent de werkzaamheden uitvoert). n Zelfstandig Onder Na afstemming begeleiding Assurance/controle: Wettelijke controles 506 30,0% 41,9% 28,1% Vrijwillige controles 37,7% 462 35,1% 27,3% Aan assurance verwante 41,6% 476 32,1% 26,3% werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies 170 21,8% 42,9% 35,3% Bedrijfseconomische 232 23,3% 44,8% 31,9% advisering Administratief 260 28,8% 40,0% 31,2% organisatorische en/of ict advisering


pagina 35

Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken Waarderingsvraagstukken

n

Zelfstandig

Onder begeleiding

Na afstemming

198 235

15,7% 17,4%

56,1% 52,8%

28,3% 29,8%

2 werkzaamheden met hoogste percentage ‘zelfstandig’ cursief, 2 werkzaamheden met laagste percentage ‘zelfstandig’ onderstreept.

Naast de voorgelegde werkzaamheden uit tabel 22 en 23, hadden de respondenten de mogelijkheid om aanvullende werkzaamheden te benoemen. De resultaten hiervan zijn opgenomen in bijlage 3, tabel IV. Het vaakst wordt ‘samenstellen’ genoemd als activiteit (23 keer genoemd), gevolgd door ‘belastingcontroles aangiftes’ (9 keer genoemd).

4.2 De praktijkopleiding In de vragenlijst is ingegaan op de ervaringen van de RA-trainees met de praktijkopleiding. Deze paragraaf presenteert de bevindingen. Werkgever Aan de RA-trainees is een aantal stellingen voorgelegd over de werkgever (tabel 24). De grootste groep trainees is het (helemaal) eens met deze stellingen. De grootste groep RA-trainees is het (helemaal) eens met de stellingen dat de werkgever hun praktijkopleiding belangrijk vindt en voldoende ruimte biedt voor de praktijkopleiding. Het minst vaak zijn de trainees het eens met de stellingen dat de werkgever voldoende tijd beschikbaar stelt voor de begeleiding en hen stimuleert in het goed doorlopen van de praktijkopleiding, hoewel hiervoor geldt dat ruim de helft van de respondenten het (helemaal) eens is met de stellingen. Een groep van circa 15% is het echter (helemaal) oneens met deze twee stellingen. Tabel 24. Stellingen over de werkgever, RA-trainees, in percentages. Mijn werkgever0 n Helemaal Eens eens 1. vindt mijn praktijkopleiding 29,3% 50,3% 587 belangrijk. 2. biedt mij voldoende ruimte voor 21,2% 49,1% 585 mijn praktijkopleiding. 3. stelt voldoende tijd beschikbaar 587 16,2% 45,1% voor mijn begeleiding. 4. stimuleert mij in het goed 585 17,1% 39,3% doorlopen van de praktijkopleiding.

Neutraal

Oneens

14,7%

4,4%


17,3%

9,2%

3,2%

21,3%

14,0%

3,4%

27,2%

12,0%

4,4%


Praktijkopleiding Wat betreft de stellingen over verschillende aspecten van de praktijkopleiding, lijken de RA-trainees het meest positief over de opbouw van de praktijkopleiding en de combinatie van de praktijkopleiding met de reguliere werkzaamheden (respectievelijk 55,5% en 49,8% is het (helemaal) eens met de stellingen over deze aspecten). Het minst vaak zijn de RA-trainees het eens met de stellingen dat de praktijkopleiding voldoende afwisseling biedt (38,5% (helemaal) eens) en een goede verdeling van


pagina 36

studielast heeft (37,9% (helemaal) eens). Een iets kleinere groep trainees is hier overigens neutraal over. Tabel 25. Stellingen over de praktijkopleiding, RA-trainees, in percentages. De praktijkopleiding0 n Helemaal Eens Neutraal eens 1. komt overeen met de 586 3,9% 44,0% 26,8% verwachting die ik er vooraf van had. 2. kent een duidelijke en logisch 3,7% 51,8% 587 25,4% gefaseerde opbouw. 3. biedt voldoende afwisseling. 586 3,2% 35,3% 32,6% 4. heeft een goede verdeling van 587 2,0% 35,9% 33,9% studielast. 5. is goed te combineren met mijn 6,0% 43,8% 587 24,4% reguliere werkzaamheden. 6. biedt genoeg ruimte voor mijn 587 3,7% 42,9% 27,4% individuele en specifieke leerbehoeften. 7. sluit goed aan op de theoretische 587 3,7% 46,0% 29,5% opleiding.

Oneens 20,3%


14,7%

4,4%

23,5% 19,1%

5,3% 9,0%

19,6%

6,3%

18,6%

7,3%

15,2%

5,6%


Praktijkopleidingseisen RA-trainees moeten in hun praktijkopleiding aan een aantal praktijkopleidingseisen voldoen. Aan de respondenten is gevraagd of er bij hun werkgever voldoende mogelijkheid is te voldoen aan deze eisen. Tabel 26 geeft de bevindingen weer. Voor de vier praktijkopleidingseisen geldt dat een zeer ruime meerderheid aangeeft voldoende mogelijkheid te hebben bij de werkgever om hieraan te voldoen. De meeste RA-trainees hebben voldoende mogelijkheid om te voldoen aan de 1.000 uren aan controlewerkzaamheden (96,3%) en de controlecyclus in het laatste stagejaar (93,1%). Van de groep trainees die aangeeft hiervoor onvoldoende mogelijkheden te hebben, ervaart ruim een kwart (enigszins) een knelpunt met betrekking tot de controlecyclus in het laatste stagejaar. Wat betreft de 1.000 uren controlewerkzaamheden ervaart ongeveer 15% van de RA-trainees met onvoldoende mogelijkheid dit als knelpunt. Voor de eisen ‘voldoende spreiding in bedrijfstypen’ en ‘voldoende spreiding in soorten opdrachten’ wordt relatief het vaakst aangegeven dat men onvoldoende mogelijkheid heeft om hieraan te voldoen, respectievelijk door 12,8% en 11,0% van de respondenten. Van de RA-trainees die onvoldoende mogelijkheid hebben om hieraan te voldoen, ervaart circa een derde dit (enigszins) als een knelpunt.


pagina 37

Tabel 26. Voldoende mogelijkheid om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen bij de werkgever en onvoldoende mogelijkheid) mate waarin men dit als knelpunt ervaart, RA-trainees, in percentages. n VoldoenOnvolGeen Enigszins de doende knelpunt een mogelijkmogelijkknelpunt heid heid Minimaal 1.000 uren aan 96,3% 566 3,7% 84,7% 11,5% controlewerkzaamheden Voldoende spreiding in soorten 563 89,0% 11,0% 66,9% 29,1% opdrachten Voldoende spreiding in 563 87,2% 12,8% 65,9% 26,4% bedrijfstypen Controlecyclus in laatste stagejaar 93,1% 550 6,9% 72,3% 18,1%

(indien In grote mate een knelpunt 3,8% 4,0% 7,7% 9,6%

2 praktijkopleidingseisen met hoogste percentage ‘voldoende mogelijkheid’ cursief, 2 praktijkopleidingseisen met laagste percentage ‘voldoende mogelijkheid’ onderstreept.

Buitenstage Als RA-trainees op hun eigen afdeling onvoldoende mogelijkheid hebben om te voldoen aan de eisen van de praktijkopleiding, kunnen zij een buitenstage (tijdelijke uitplaatsing bij andere werkgever) volgen of ervaring opdoen bij een andere afdeling bij hun werkgever om toch aan de eisen te kunnen voldoen. Zoals tabel 27 laat zien, heeft slechts een klein deel van de responderende RA-trainees een buitenstage gedaan (3,4%) of ervaring opgedaan bij een andere afdeling bij de eigen werkgever (2,2%). Tabel 27. Heeft u een buitenstage (tijdelijke uitplaatsing bij andere werkgever) nodig (gehad) of is het nodig (geweest) om bij uw werkgever op een andere afdeling ervaring op te doen om aan de eisen van uw praktijkopleiding te voldoen (n=585), RA-trainees. Aantal Percentage Ja, een buitenstage 20 3,4% Ja, een andere afdeling bij mijn eigen werkgever 13 2,2% Nee 552 94,4%

Aan de 20 respondenten die een buitenstage hebben gedaan, is een aantal stellingen voorgelegd over de buitenstage (tabel 28). Ruim de helft van hen (55%) vindt dat een buitenstage bijdraagt aan een goede praktijkopleiding. Een buitenstage is echter niet makkelijk te vinden, geeft ruim de helft van de respondenten aan (55%). Daarnaast vindt 45% dat een buitenstage niet goed te combineren is met de werkzaamheden bij de eigen werkgever. Tabel 28. Stellingen over buitenstage, RA-trainees, in percentages (alleen gevraagd indien de respondent buitenstage heeft gedaan). n Helemaal Eens Neutraal Oneens Helemaal eens oneens 1. Een buitenstage is makkelijk te 20 10,0% 15,0% 20,0% 30,0% 25,0% vinden. 2. Een buitenstage is goed te 20 10,0% 25,0% 20,0% 25,0% 20,0% combineren met mijn werkzaamheden bij mijn werkgever. 3. Een buitenstage draagt bij aan 20,0% 35,0% 20 40,0% 0% 5,0% een goede praktijkopleiding. stelling met het hoogste percentage ‘(helemaal) eens’ cursief, stelling met het laagste percentage ‘(helemaal) eens’ onderstreept.


pagina 38

Toepasbaarheid kennis in de praktijk Wat vinden RA-trainees van de toepasbaarheid van de kennis van de vakgebieden van de accountancy in de praktijk? Tabel 29 presenteert de uitkomsten voor de kernvakgebieden en de aan kernvakgebieden gerelateerde vakgebieden. De RA-trainees zijn het meest positief over de toepasbaarheid van de kennis van de vakgebieden ‘auditing & assurance’ en ‘externe verslaglegging’: respectievelijk 91,5% en 84,7% vindt de kennis van deze vakgebieden goed toepasbaar in de praktijk en slechts 0,3% en 2,3% vindt de kennis niet toepasbaar in de praktijk. Over het kernvakgebied ‘bestuurlijke informatievoorziening’ zijn de respondenten iets minder positief: 70,1% vindt de kennis uit dit vakgebied goed toepasbaar in de praktijk, ruim een kwart vindt deze kennis enigszins toepasbaar in de praktijk. Het minst positief zijn de respondenten over de toepasbaarheid van de kennis uit de aan kernvakgebieden gerelateerde vakgebieden ‘corporate governance’ en ‘management & organisatie’: respectievelijk 19,5% en 14,8% vindt de kennis uit deze vakgebieden niet toepasbaar in de praktijk. Tabel 29. Toepasbaarheid verworven kennis van vakgebieden van de accountancy in de praktijk, RA-trainees, in percentages. n Ja, goed Ja, enigszins Nee, niet toepasbaar in de toepasbaar in de toepasbaar in de praktijk praktijk praktijk Kernvakgebieden Auditing & Assurance 91,5% 575 8,2% 0,3% Externe verslaglegging 84,7% 576 13,0% 2,3% Bestuurlijke 572 70,1% 26,4% 3,5% informatievoorziening Aan kernvakgebieden gerelateerde bedrijfseconomische/ accountancy vakgebieden Boekhouden 576 82,6% 15,5% 1,9% Management accounting 576 32,3% 55,9% 11,8% Financieel management/ 575 32,3% 55,7% 12,0% financiering Management & organisatie 574 28,0% 57,1% 14,8% Corporate governance 573 27,9% 52,5% 19,5% 2 vakgebieden met hoogste percentage ‘ja, goed toepasbaar in de praktijk’ cursief, 2 werkzaamheden met hoogste percentage ‘nee, niet toepasbaar in de praktijk’ onderstreept.

Aandacht voor vaardigheden accountancy Een ruime meerderheid van de RA-trainees vindt dat er in de praktijkopleiding precies genoeg aandacht is voor de vaardigheden ‘professioneel kritische instelling’ en ‘ethiek’ (74,6% en 72,0%). Een meerderheid van de trainees vindt echter dat er in de opleiding te weinig aandacht wordt besteed aan ICT-vaardigheden (61,4%) en managementvaardigheden (57,2%). Ook vindt bijna de helft van de respondenten (48,2%) dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht is voor sociaalcommunicatieve vaardigheden. Tabel 30. Aandacht in praktijkopleiding voor vaardigheden voor accountancy, RA-trainees, in percentages. n Te weinig Precies genoeg Te veel aandacht aandacht aandacht Sociaal-communicatieve 577 48,2% 48,7% 3,1% vaardigheden Managementvaardigheden 577 57,2% 40,9% 1,9%


pagina 39

n ICT-vaardigheden Professioneel kritische instelling Ethiek Cultuur Persoonlijke ontwikkeling

Precies genoeg aandacht 35,6% 74,6%

Te veel aandacht

578 578

Te weinig aandacht 61,4% 12,8%

579 575 578

19,7% 31,1% 22,7%

72,0% 64,0% 71,3%

8,3% 4,9% 6,1%

2,9% 12,6%

2 vaardigheden met hoogste percentage ‘precies genoeg aandacht’ cursief, 2 vaardigheden met hoogste percentage ‘te weinig aandacht’ onderstreept.

Naast de voorgelegde kennis en vaardigheden uit tabel 29 en 30, kregen de respondenten de mogelijkheid om aanvullende vakgebieden, kennis en/of vaardigheden te noemen die aan bod zouden moeten komen in de praktijkopleiding. Slechts enkele respondenten hebben gebruik gemaakt van deze mogelijkheid. Het vaakst worden ICT en fiscaliteit genoemd (beiden door 4 respondenten genoemd), gevolgd door IT auditing (2 keer genoemd). Aansluiting opleiding op de praktijk Wat vinden de RA-trainees van de aansluiting van de opleiding op de praktijk? Een ruime meerderheid van de responderende RA-trainees vindt dat zij alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever kunnen vervullen (86,5% (helemaal) eens) en dat zij de verworven theorie in de opleiding goed kunnen toepassen in de werkzaamheden in de praktijk (78,0% (helemaal) eens). Het minst positief zijn de RA-trainees over de aansluiting van de duur van de praktijkopleiding: bijna een derde van de respondenten (32,3%) vindt dat de duur van de praktijkopleiding niet goed aansluit bij de werkzaamheden in de praktijk. Daarnaast vindt 16,3% niet dat alle aspecten van het beroep van accountant in voldoende mate aan de orde komen in de praktijkopleiding. Tabel 31. Stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk, RA-trainees, in percentages. n Helemaal Eens Neutraal Oneens Helemaal eens oneens 1. Alle aspecten van het beroep 565 6,2% 52,2% 25,3% 14,0% 2,3% van accountant (AA of RA) komen in de praktijkopleiding in voldoende mate aan de orde. 2. De duur van de praktijkopleiding 563 3,9% 40,1% 23,6% 23,1% 9,2% sluit goed aan bij de werkzaamheden in de praktijk. 3. Alle opdrachten in het kader van 32,0% 54,5% 563 7,5% 5,3% 0,7% de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen. 4. Het niveau van de 563 8,7% 56,5% 19,5% 11,4% 3,9% praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk. 5. De verworven theorie in de 11,6% 66,4% 560 16,8% 3,8% 1,4% opleiding kan ik goed toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk. 2 stellingen met het hoogste percentage ‘(helemaal) eens’ cursief, 2 stellingen met het laagste percentage ‘(helemaal) eens’ onderstreept.


pagina 40

Knelpunten Welke knelpunten ervaren de RA-trainees met betrekking tot de praktijkopleiding? Zoals tabel 32a laat zien, worden ‘de studielast van de praktijkopleiding’ en ‘het schrijven van de praktijkscriptie’ het meest genoemd als knelpunt (respectievelijk 79,0% en 59,3% van de respondenten vindt dit enigszins of in grote mate een knelpunt). Het maken van voldoende controle-uren en de begeleiding door de stagemeester worden het minst vaak als knelpunt genoemd: respectievelijk 86,0% en 72,5% ervaart geen knelpunten met betrekking tot deze onderwerpen.

Tabel 32a. Ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, RA-trainees, in percentages. n Geen Enigszins In grote Geen zicht knelpunt een mate een op knelpunt knelpunt 1. De begeleiding door de 567 72,5% 19,8% 7,1% 0,7% praktijkopleider/ stagemeester. 2. De studielast van de 39,7% 19,8% 567 39,3% 1,2% praktijkopleiding. 3. De aansluiting van de 565 66,0% 25,5% 7,6% 0,9% praktijkopleiding op de praktijk. 4. De verhouding 566 66,8% 25,4% 5,1% 2,7% assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. 5. De ruimte die mijn werkgever 567 65,6% 24,9% 8,6% 0,9% biedt voor de praktijkopleiding. 6. Het maken van voldoende 566 86,0% 11,1% 2,7% 0,2% controle-uren. 7. Het schrijven van de 32,0% 21,8% 565 27,3% 18,9% praktijkscriptie. 2 meest genoemde knelpunten (hoogste percentage ‘in grote mate een knelpunt’+‘enigszins een knelpunt’) cursief en 2 minst genoemde knelpunten (hoogste percentage ‘geen knelpunt’ onderstreept.

Naast de mogelijke knelpunten, zoals genoemd in tabel 32, konden de RA-trainees aanvullende knelpunten benoemen. De respondenten noemen uiteenlopende knelpunten, zoals tabel VI in bijlage 3 laat zien. Er zijn slechts enkele knelpunten die door meerdere respondenten worden genoemd, namelijk: • Essays, praktijkverslagen en/of jaarplan (16 keer genoemd) • Het hoge bureaucratische gehalte (11 keer genoemd) • Stagebureaus (8 keer genoemd) • NBA (3 keer genoemd) • Het nut / overbodige karakter van de praktijkstage (2 keer genoemd) Rapportcijfer Tot slot is aan de RA-trainees gevraagd een rapportcijfer te geven aan de praktijkopleiding over het algemeen (figuur 4). De respondenten geven de praktijkopleiding gemiddeld een 6,16. Het laagste rapportcijfer is een 1; het hoogste rapportcijfer is een 10.


pagina 41

Figuur 4. Rapportcijfer praktijkopleiding over het algemeen RA-trainees (n=562).

Rapportcijfer praktijkopleiding RA 8,00 6,00 4,00 6,16 2,00 0,00 Gemiddeld rapportcijfer Vervolgens is onderzocht in hoeverre het rapportcijfer significant verschilt tussen RA-trainees die in grote mate een knelpunt ervaren op de gevraagde gebieden en de RA-trainees die niet in grote mate een knelpunt ervaren op deze gebieden. Tabel 32b presenteert de gevonden verschillen. Voor alle genoemde knelpunten geldt dat er een significant verschil is gevonden tussen de RA-trainees die al dan niet in grote mate een knelpunt ervaren. Het gemiddeld rapportcijfer verschilt het meest tussen de twee groepen die al dan niet in grote mate een knelpunt ervaren met betrekking tot de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. Het rapportcijfer is het hoogst (6,5) voor de RA-trainees die niet in grote mate een knelpunt ervaren met betrekking tot de studielast van de praktijkopleiding. Het gemiddelde rapportcijfer is het laagst (4,3) voor de RAtrainees die in grote mate een knelpunt ervaren met betrekking tot de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. Daarnaast blijkt dat oudere RA-trainees en mannen een significant lager rapportcijfer geven aan de praktijkopleiding dan jongere RA-trainees en vrouwen. Ook geven RA-trainees in grote bedrijven een significant lager rapportcijfer aan de praktijkopleiding dan RA-trainees in kleine bedrijven. Er zijn geen significante verschillen in rapportcijfer gevonden tussen RA-trainees naar type (kandidaat)accountant. Tabel 32b. Ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, RA-trainees, in percentages (n=562). Gemiddeld rapportcijfer praktijkopleiding RA 1. 2. 3.

4.

5. 6. 7.


Niet in grote mate een knelpunt

In grote mate een knelpunt

6,3

4,8

6,5

4,9

6,3

4,4

6,3

4,3

6,3

4,9

6,2

4,7

6,4

5,3

significante verschillen cursief


pagina 42

4.3 Verschillen naar werksetting Deze paragraaf beschrijft puntsgewijs de verschillen tussen de RA-trainees naar werksetting, waarbij onderscheid is gemaakt tussen a) de omvang van het bedrijf, b) het type (kandidaat) accountant en c) het type bedrijf waarvoor de AA trainee zijn of haar werkzaamheden verricht.

A

Omvang bedrijf

Omvang bedrijf in relatie tot soort werkzaamheden Hoe groter het bedrijf, des te minder vaak voeren RA-trainees de volgende werkzaamheden uit: • Vrijwillige controles • Belastingadvies • Bedrijfseconomische advisering • Administratief organisatorische en/of ict advisering • Financieringsvraagstukken Omvang bedrijf in relatie tot ervaringen met de praktijkopleiding Hoe groter het bedrijf, des te vaker zijn RA-trainees het oneens met de volgende stellingen: • Mijn werkgever biedt mij voldoende ruimte voor mijn praktijkopleiding. • De praktijkopleidingJ. o komt overeen met de verwachting die ik er vooraf van had. o kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw. o heeft een goede verdeling van studielast. o is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden. o biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en specifieke leerbehoeften. o sluit goed aan op de theoretische opleiding. • Alle aspecten van het beroep van accountant (AA of RA) komen in de praktijkopleiding in voldoende mate aan de orde. • De duur van de praktijkopleiding sluit goed aan bij de werkzaamheden in de praktijk. • Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk. Hoe groter het bedrijf, des te vaker is er voldoende mogelijkheid om te voldoen aan de volgende praktijkopleidingseis: • Minimaal 1.000 uren aan controlewerkzaamheden Omvang bedrijf in relatie tot ervaren knelpunten in de praktijkopleiding Hoe groter het bedrijf, des te minder knelpunten RA-trainees ervaren met het voldoen aan de volgende praktijkopleidingseis: • Minimaal 1.000 uren aan controlewerkzaamheden Hoe groter het bedrijf, des te minder goed kunnen RA-trainees de kennis uit het volgende vakgebied toepassen in de praktijk: • Externe verslaglegging Hoe groter het bedrijf, des te vaker ervaren RA-trainees knelpunten met betrekking tot het volgende onderwerp: • De studielast van de praktijkopleiding. • De aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk.


pagina 43

• •

De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding. Het schrijven van de praktijkscriptie.

Hoe groter het bedrijf, des te lager is het rapportcijfer dat RA-trainees geven aan de praktijkopleiding over het algemeen.

B

Type (kandidaat)accountant

Omdat vrijwel alle RA-trainees werkzaam zijn als openbaar accountant bij een accountantskantoor en slechts enkelen werkzaam zijn als een ander type accountant (m.u.v. overheidsaccountant), is het niet mogelijk verschillen tussen deze groepen te toetsen op significantie. Er zijn 56 RA-trainees werkzaam als overheidsaccountant bij een accountantsafdeling van de overheid of bij de belastingdienst, voor deze groep is getoetst in hoeverre ze significant verschilt van de overige RAtrainees: Significante verschillen tussen RA-trainees werkzaam als overheidsaccountants, bij een accountantsafdeling van de overheid of bij de belastingdienst, en overige RA-trainees Overheidsaccountants bij een accountantsafdeling van de overheid of bij de belastingdienst (in vergelijking met trainees die werken als een ander type (kandidaat)accountant): • voeren vaker de volgende werkzaamheden uit: o Wettelijke controles o Vrijwillige controles • voeren minder vaak de volgende werkzaamheden uit: o Bedrijfseconomische advisering o Financieringsvraagstukken • zijn het vaker eens met de volgende stellingen: o Mijn werkgeverJ biedt mij voldoende ruimte voor mijn praktijkopleiding. stelt voldoende tijd beschikbaar voor mijn begeleiding. stimuleert mij in het goed doorlopen van de praktijkopleiding. o De praktijkopleidingJ biedt voldoende afwisseling. biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en specifieke leerbehoeften. • Als zij onvoldoende mogelijkheid hebben om te voldoen aan de volgende praktijkopleidingseisen, ervaren zij daar vaker knelpunten mee: o Minimaal 1.000 uren aan controlewerkzaamheden o Controlecyclus in laatste stagejaar • hebben vaker een buitenstage of plaatsing op een andere afdeling nodig om ervaring op te doen om aan de eisen van de praktijkopleiding te voldoen. • kunnen de kennis uit het volgende vakgebied beter toepassen in de praktijk: o Financieel management / financiering • kunnen de kennis uit de volgende vakgebieden minder goed toepassen in de praktijk: o Auditing & assurance o Externe verslaglegging • vinden vaker dat er precies genoeg aandacht wordt besteed in de praktijkopleiding aan de volgende vaardigheden: o Sociaal-communicatieve vaardigheden o Persoonlijke ontwikkeling


pagina 44

• •

C

ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot het volgende onderwerp: o De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding ervaren vaker knelpunten met betrekking tot het volgende onderwerp: o Het maken van voldoende controle-uren

Type bedrijven waarvoor men werkzaamheden verricht

Verschillen tussen RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf en overige RA-trainees RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf (in vergelijking met overige trainees): • voeren vaker de volgende werkzaamheden uit: o Vrijwillige controles o Belastingadvies o Bedrijfseconomische advisering o Administratief organisatorische en/of ict advisering • voeren de volgende werkzaamheden vaker zelfstandig uit: o Vrijwillige controles • zijn het vaker eens met de volgende stellingen: o De praktijkopleidingJ kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw. biedt voldoende afwisseling. is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden. biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en specifieke leerbehoeften. sluit goed aan op de theoretische opleiding. o Alle aspecten van het beroep van accountant (AA of RA) komen in de praktijkopleiding in voldoende mate aan de orde. o Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk. • hebben vaker voldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de volgende praktijkopleidingseis: o Voldoende spreiding in bedrijfstypen • ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot het voldoen aan de volgende praktijkopleidingseis: o Voldoende spreiding in bedrijfstypen • kunnen de kennis uit de volgende vakgebieden beter toepassen in de praktijk: o Boekhouden o Management & organisatie • kunnen de kennis uit het volgende vakgebied minder goed toepassen in de praktijk: o Corporate governance • ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot de volgende onderwerpen: o De aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk o De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding o Het schrijven van de praktijkscriptie • geven de praktijkopleiding over het algemeen gemiddeld een hoger rapportcijfer


pagina 45

Verschillen tussen RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf nationaal en overige RA-trainees RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf nationaal (in vergelijking met overige trainees): • voeren vaker de volgende werkzaamheden uit: o Wettelijke controles • voeren minder vaak de volgende werkzaamheden uit: o Belastingadvies o Bedrijfseconomische advisering o Administratief organisatorische en/of ict advisering • zijn het vaker eens met de volgende stellingen: o Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen. • zijn het vaker oneens met de volgende stellingen: o De praktijkopleidingJ heeft een goede verdeling van studielast. is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden. • hebben vaker voldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de volgende praktijkopleidingseisen: o Voldoende spreiding in soorten opdrachten o Voldoende spreiding in bedrijfstypen • ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot het voldoen aan de volgende praktijkopleidingseisen: o Minimaal 1.000 uren aan controlewerkzaamheden o Voldoende spreiding in soorten opdrachten o Voldoende spreiding in bedrijfstypen • ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot het volgende onderwerp: o Het maken van voldoende controle-uren • ervaren vaker knelpunten met betrekking tot de volgende onderwerpen: o De studielast van de praktijkopleiding o Het schrijven van de praktijkscriptie Verschillen tussen RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf internationaal (multinationals) en overige RA-trainees RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf internationaal (multinationals) (in vergelijking met overige trainees): • voeren vaker de volgende werkzaamheden uit: o Wettelijke controles • voeren minder vaak de volgende werkzaamheden uit: o Aan assurance verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) o Belastingadvies o Bedrijfseconomische advisering o Administratief organisatorische en/of ict advisering • voeren de volgende werkzaamheden onder begeleiding of na afstemming uit: o Vrijwillige controles • zijn het vaker oneens met de volgende stellingen: o Mijn werkgeverJ biedt mij voldoende ruimte voor mijn praktijkopleiding. stelt voldoende tijd beschikbaar voor mijn begeleiding.


pagina 46

De praktijkopleidingJ komt overeen met de verwachting die ik er vooraf van had. kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw. biedt voldoende afwisseling. heeft een goede verdeling van studielast. is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden. biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en specifieke leerbehoeften. sluit goed aan op de theoretische opleiding. o Alle aspecten van het beroep van accountant (AA of RA) komen in de praktijkopleiding in voldoende mate aan de orde. o Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk. kunnen de kennis uit het volgende vakgebied beter toepassen in de praktijk: o Corporate governance kunnen de kennis uit het volgende vakgebied minder goed toepassen in de praktijk: o Management & organisatie vinden vaker dat er te weinig aandacht wordt besteed in de praktijkopleiding aan de volgende vaardigheden: o Sociaal-communicatieve vaardigheden ervaren vaker knelpunten met betrekking tot de volgende onderwerpen: o De studielast van de praktijkopleiding o De aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk o De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding o Het schrijven van de praktijkscriptie o

• • •

•

Verschillen tussen RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor overheidsinstellingen en overige RA-trainees RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor overheidsinstellingen (in vergelijking met overige trainees): • voeren vaker de volgende werkzaamheden uit: o Vrijwillige controles o Aan assurance verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) • voeren minder vaak de volgende werkzaamheden uit: o Belastingadvies • zijn het vaker eens met de volgende stellingen: o De praktijkopleidingJ biedt voldoende afwisseling. • kunnen de kennis uit het volgende vakgebied beter toepassen in de praktijk: o Bestuurlijke informatievoorziening • vinden vaker dat er te weinig aandacht wordt besteed in de praktijkopleiding aan de volgende vaardigheden: o Professioneel kritische instelling • ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot de volgende onderwerpen: o De aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk o Het schrijven van de praktijkscriptie


pagina 47

Verschillen tussen RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen en overige RA-trainees RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen (in vergelijking met overige trainees): • voeren vaker de volgende werkzaamheden uit: o Wettelijke controles o Vrijwillige controles o Aan assurance verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) • voeren minder vaak de volgende werkzaamheden uit: o Belastingadvies • voeren de volgende werkzaamheden zelfstandig uit: o Aan assurance verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) • hebben vaker voldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met de volgende praktijkopleidingseisen: o Minimaal 1.000 uren aan controlewerkzaamheden • hebben minder vaak een buitenstage of plaatsing op een andere afdeling nodig om ervaring op te doen om aan de eisen van de praktijkopleiding te voldoen. • kunnen de kennis uit de volgende vakgebieden beter toepassen in de praktijk: o Auditing & Assurance o Externe verslaglegging • ervaren vaker knelpunten met betrekking tot het volgende onderwerp: o De studielast van de praktijkopleiding • ervaren minder vaak knelpunten met betrekking tot het volgende onderwerp: o De verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding


pagina 48

5. Verschillen AA- en RA-trainees Dit hoofdstuk beschrijft de verschillen tussen de AA-trainees en de RA-trainees met betrekking tot hun ervaringen met de praktijkopleiding. Paragraaf 5.1 beschrijft de verschillen wat betreft de werkzaamheden die trainees verrichten. In paragraaf 5.2 worden de verschillen beschreven ten aanzien van de ervaringen met de praktijkopleiding.

5.1 Werkzaamheden In hoeverre verschillen AA-trainees en RA-trainees wat betreft de werkzaamheden die zij uitvoeren? Tabel 33 laat zien dat er behoorlijke verschillen bestaan wat betreft de frequentie waarmee trainees werkzaamheden uitvoeren: voor alle genoemde werkzaamheden verschillen de AA-trainees en de RA-trainees significant van elkaar (significante verschillen zijn cursief weergegeven). RA-trainees voeren significant vaker werkzaamheden op het gebied van assurance/controle uit in vergelijking met AA-trainees. Zo voert de grootste groep RA-trainees dagelijks wettelijke controles uit, terwijl de grootste groep AA-trainees dit jaarlijks doet. AA-trainees voeren juist significant vaker werkzaamheden op het gebied van advisering en overige werkzaamheden uit. Zo voert de grootste groep AA-trainees maandelijks belastingadvies, bedrijfseconomische advisering en/of administratief organisatorische en/of ict advisering uit, terwijl de grootste groep RA-trainees deze adviseringswerkzaamheden nooit uitvoert. Hoewel overige werkzaamheden (financierings- en waarderingsvraagstukken) significant vaker door AA-trainees worden uitgevoerd dan door RAtrainees, geeft ook bij de AA-trainees de grootste groep respondenten aan dat zij deze werkzaamheden jaarlijks of nooit uitvoeren. Tabel 33. Hoe vaak voert u onderstaande werkzaamheden uit (antwoordcategorieën variërend van nooit tot jaarlijks), meest gekozen antwoordcategorieën AA-trainees en RA-trainees. Meest gekozen antwoordcategorie Werkzaamheden AA-trainees RA-trainees Assurance/controle: Wettelijke controles Vrijwillige controles Aan assurance verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies Bedrijfseconomische advisering Administratief organisatorische en/of ict advisering Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken Waarderingsvraagstukken

Jaarlijks Nooit Jaarlijks

Dagelijks Maandelijks Jaarlijks

Maandelijks Maandelijks Maandelijks

Nooit Nooit Nooit

Jaarlijks Nooit

Nooit Nooit

significante verschillen AA-RA cursief


pagina 49

Wat betreft de mate van zelfstandigheid waarin trainees werkzaamheden uitvoeren, verschillen AAtrainees en RA-trainees alleen significant van elkaar wat betreft de adviseringswerkzaamheden. AAtrainees voeren deze werkzaamheden significant vaker zelfstandig uit dan RA-trainees. Dit geldt ook voor belastingadvies, hoewel hiervoor geldt dat ook onder AA-trainees de grootste groep respondenten aangeeft belastingadvies onder begeleiding uit te voeren. Tabel 34. Voert u onderstaande werkzaamheden zelfstandig, onder begeleiding, of na afstemming uit, meest gekozen antwoordcategorieën AA-trainees en RA-trainees. Meest gekozen antwoordcategorie Werkzaamheden AA-trainees RA-trainees Assurance/controle: Wettelijke controles Vrijwillige controles Aan assurance verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: Belastingadvies Bedrijfseconomische advisering Administratief organisatorische en/of ict advisering Overige werkzaamheden: Financieringsvraagstukken Waarderingsvraagstukken

Onder begeleiding Onder begeleiding Zelfstandig

Onder begeleiding Zelfstandig Zelfstandig

Onder begeleiding Zelfstandig Zelfstandig

Onder begeleiding Onder begeleiding Onder begeleiding

Onder begeleiding Onder begeleiding

Onder begeleiding Onder begeleiding


5.2 De praktijkopleiding Werkgever Wat betreft de stellingen over de werkgever zijn er weinig significante verschillen tussen de AAtrainees en RA-trainees (zie tabel 35). Alleen wat betreft de stelling ‘Mijn werkgever biedt mij voldoende ruimte voor mijn praktijkopleiding’ is er een significant verschil: meer AA-trainees dan RAtrainees zijn het (helemaal) eens met deze stelling. Hierbij moet worden opgemerkt dat zowel van de AA-trainees als van de RA-trainees een ruime meerderheid (respectievelijk 74,0% en 70,3%) het (helemaal) eens is met deze stelling. Tabel 35. Stellingen over de werkgever, percentage ‘(helemaal) eens’ AA-trainees en RA-trainees. Percentage (helemaal) eens Mijn werkgever0 AA-trainees RA-trainees 1. vindt mijn praktijkopleiding belangrijk. 79,1% 79,6% 2. biedt mij voldoende ruimte voor mijn 74,0% 70,3% praktijkopleiding. 3. stelt voldoende tijd beschikbaar voor mijn 61,6% 61,3% begeleiding. 4. stimuleert mij in het goed doorlopen van 62,0% 56,4% de praktijkopleiding. significante verschillen AA-RA cursief


pagina 50

Praktijkopleiding Wat betreft de mening over de praktijkopleiding worden meer significante verschillen gevonden tussen AA-trainees en RA-trainees (zie tabel 36). De AA-trainees zijn over het algemeen positiever dan de RA-trainees over de afwisseling, de verdeling van studielast, de combinatie met reguliere werkzaamheden en de ruimte voor specifieke leerbehoeften. De RA-trainees zijn juist positiever dan de AA-trainees over de opbouw van de praktijkopleiding. Tabel 36. Stellingen over de praktijkopleiding, percentage ‘(helemaal) eens’ AA-trainees en RA-trainees. Percentage (helemaal) eens De praktijkopleiding0 AA-trainees RA-trainees 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

komt overeen met de verwachting die ik er vooraf van had. kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw. biedt voldoende afwisseling. heeft een goede verdeling van studielast. is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden. biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en specifieke leerbehoeften. sluit goed aan op de theoretische opleiding.

40,6%

47,9%

41,8%

55,5%

46,5% 52,5% 61,7%

38,5% 37,9% 49,8%

51,8%

46,6%

49,4%

49,7%


Toepasbaarheid kennis in de praktijk In hoeverre verschillen AA-trainees en RA-trainees wat betreft hun mening over de toepasbaarheid van de verworven kennis van vakgebieden van de accountancy in de praktijk? Tabel 37 geeft het percentage trainees weer dat aangeeft dat kennis binnen een bepaald vakgebied niet toepasbaar is in de praktijk. Hierbij valt op dat het percentage voor veel vakgebieden lager is dan 10%, dus een meerderheid van de trainees is van mening dat de kennis toepasbaar is in de praktijk. AA-trainees en RA-trainees verschillen wat betreft het vakgebied waarvan de kennis het beste kan worden toegepast in de praktijk: AA-trainees zijn het meest positief over ‘boekhouden’ (93,7% ‘ja, goed toepasbaar in de praktijk’), terwijl RA-trainees het meest positief zijn over ‘auditing & assurance’ (84,7% ‘ja, goed toepasbaar in de praktijk’). Zowel door AA-trainees als bij RA-trainees wordt ‘corporate governance’ het vaakst genoemd als vakgebied waarvan de kennis niet toepasbaar is in de praktijk (respectievelijk 30,0% en 19,5%). Als de twee groepen trainees worden vergeleken, geven significant meer AA-trainees dan RAtrainees aan dat zij de kennis binnen de volgende vakgebieden niet kunnen toepassen in de praktijk: • Auditing & Assurance • Bestuurlijke informatievoorziening • Corporate governance RA-trainees geven, in vergelijking met AA-trainees, significant vaker aan dat zij de verworven kennis binnen de volgende vakgebieden niet kunnen toepassen in de praktijk: • Boekhouden • Management accounting


pagina 51

Tabel 37. Toepasbaarheid verworven kennis van vakgebieden van de accountancy in de praktijk, percentage ‘Nee, niet toepasbaar in de praktijk’ AA-trainees en RA-trainees. Percentage Nee, niet toepasbaar in de praktijk AA-trainees RA-trainees Kernvakgebieden Auditing & Assurance Externe verslaglegging Bestuurlijke informatievoorziening Aan kernvakgebieden gerelateerde bedrijfseconomische/ accountancy vakgebieden Boekhouden Management accounting Financieel management/ financiering Management & organisatie Corporate governance

8,4% 1,2% 10,4%

0,3% 2,3% 3,5%

0,2% 8,8% 4,1% 12,8% 30,0%

1,9% 11,8% 12,0% 14,8% 19,5%


Aandacht voor vaardigheden accountancy Tabel 38 laat zien hoeveel procent van de AA-trainees en RA-trainees vindt dat er te weinig aandacht wordt besteed aan de verschillende vaardigheden binnen de accountancy. Bij beide groepen trainees worden ICT-vaardigheden het meest genoemd: ruim de helft van de AA- en RA-trainees vindt dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht is voor ICT-vaardigheden. Over de andere vaardigheden vinden RA-trainees significant vaker dan AA-trainees dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht is, namelijk: • Sociaal-communicatieve vaardigheden • Managementvaardigheden • Professioneel kritische instelling • Ethiek • Cultuur • Persoonlijke ontwikkeling AA-trainees en RA-trainees noemen beiden de professioneel kritische instelling en ethiek het vaakst als vaardigheid waaraan precies genoeg aandacht wordt besteed. Tabel 38. Aandacht in praktijkopleiding voor vaardigheden voor accountancy, percentage ‘Te weinig aandacht’ AA-trainees en RA-trainees. Percentage Te weinig aandacht AA-trainees RA-trainees Sociaal-communicatieve vaardigheden Managementvaardigheden ICT-vaardigheden Professioneel kritische instelling Ethiek Cultuur Persoonlijke ontwikkeling

20,5% 47,5% 58,8% 7,7% 15,0% 21,4% 14,5%

48,2% 57,2% 61,4% 12,8% 19,7% 31,1% 22,7%



pagina 52

Aansluiting opleiding op de praktijk Over vrijwel alle stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk is meer dan de helft van de AA- en RA-trainees het eens (zie tabel 39). De twee groepen trainees verschillen significant van elkaar wat betreft een aantal stellingen. Een grotere groep AA-trainees dan RA-trainees is het eens met de stellingen: • De duur van de praktijkopleiding sluit goed aan bij de werkzaamheden in de praktijk. Een grotere groep RA-trainees dan AA-trainees is het eens met de stellingen: • Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen. • De verworven theorie in de opleiding kan ik goed toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk. Tabel 39. Stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk, percentage ‘(helemaal) eens’ AAtrainees en RA-trainees. Percentage (helemaal) eens AA-trainees RA-trainees 0.

1.

2.

3.

4.

Alle aspecten van het beroep van accountant (AA of RA) komen in de praktijkopleiding in voldoende mate aan de orde. De duur van de praktijkopleiding sluit goed aan bij de werkzaamheden in de praktijk. Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen. Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk. De verworven theorie in de opleiding kan ik goed toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk.

59,4%

58,4%

52,4%

44,0%

64,9%

86,5%

61,3%

65,2%

70,0%

78,0%


Knelpunten Wat betreft de ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding verschillen de AA-trainees en RA-trainees eveneens (zie tabel 40). In vergelijking met RA-trainees ervaart een grotere groep AA-trainees knelpunten met: • De verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding • Het maken van voldoende controle-uren. In vergelijking met AA-trainees ervaart een grotere groep RA-trainees knelpunten met: • De studielast van de praktijkopleiding • De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding • Het schrijven van de praktijkscriptie


pagina 53

Tabel 40. Ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, percentage ‘In grote mate een knelpunt’ AA-trainees en RA-trainees. Percentage In grote mate een knelpunt AA-trainees RA-trainees 1. 2. 3. 4.

5. 6. 7.


5,1%

7,1%

5,1% 10,5%

19,8% 7,6%

33,5%

5,1%

5,4%

8,6%

35,9% 9,3%

2,7% 21,8%



pagina 54

6. Conclusies en aanbevelingen Dit hoofdstuk beschrijft de belangrijkste conclusies en aanbevelingen op basis van het uitgevoerde onderzoek. Allereerst worden in paragraaf 6.1 de onderzoeksresultaten samengevat. Vervolgens presenteert paragraaf 6.2 de belangrijkste conclusies aan de hand van de onderzoeksvragen en sluit paragraaf 6.3 af met de aanbevelingen.

6.1 Samenvatting onderzoeksresultaten Werkzaamheden trainees • AA-trainees en RA-trainees verschillen wat betreft de werkzaamheden die zij uitvoeren: o De meest voorkomende werkzaamheden van AA-trainees bevinden zich op het vlak van advisering. Deze werkzaamheden worden meestal zelfstandig uitgevoerd, met uitzondering van belastingadvies (onder begeleiding). Assurance/controlewerkzaamheden komen zelden voor bij AA-trainees. Als deze werkzaamheden voorkomen, gebeurt dat meestal onder begeleiding. o RA-trainees voeren werkzaamheden op het gebied van assurance/controle het meest frequent uit (met name wettelijke en vrijwillige controles). Wettelijke controles vinden meestal onder begeleiding plaats, terwijl vrijwillige en aan assurance verwante werkzaamheden voornamelijk zelfstandig worden uitgevoerd door trainees. Adviseringswerkzaamheden komen bij de grootste groep RA-trainees nooit voor. Als deze werkzaamheden voorkomen, is dat meestal onder begeleiding. Hierbij moet worden opgemerkt dat de RA-trainees behoorlijk verdeeld zijn in de mate waarin men werkzaamheden zelfstandig uitvoert. • Bij zowel AA-trainees als RA-trainees komen financierings- en waarderingsvraagstukken zelden tot nooit voor in hun werkzaamheden. Als trainees deze werkzaamheden al uitvoeren, doen zij dat meestal onder begeleiding. Werkgever • De meeste AA- en RA-trainees zijn tevreden over de houding van de werkgever ten aanzien van de praktijkopleiding. Een ruime meerderheid van trainees (zowel AA als RA) vindt dat de werkgever hun praktijkopleiding belangrijk vindt, hen stimuleert in het goed doorlopen van de praktijkopleiding en voldoende ruimte biedt voor de praktijkopleiding, voldoende tijd beschikbaar stelt voor de begeleiding. AA-trainees zijn meer tevreden dan RA-trainees over de ruimte die zij krijgen van de werkgever voor de praktijkopleiding. • Relatief het minst tevreden zijn de AA-trainees over de door de werkgever beschikbaar gestelde tijd voor de praktijkopleiding en de RA-trainees over het stimuleren van de trainee in het goed doorlopen van de praktijkopleiding. Praktijkopleiding • Een meerderheid van AA-trainees is over het algemeen tevreden over aspecten van de praktijkopleiding. Men is het meest tevreden over de combinatie van de praktijkopleiding met reguliere werkzaamheden, de verdeling van studielast en de ruimte voor individuele en specifieke leerbehoeften in de praktijkopleiding (zie tabel 41). Het minst tevreden zijn de AA-trainees over de mate waarin de praktijkopleiding overeenkomt met de verwachting die zij er vooraf van


pagina 55

•

•

hadden en de opbouw van de praktijkopleiding. Ongeveer een kwart van de AA-trainees is hierover ontevreden. Over de praktijkopleiding zijn de meningen enigszins verdeeld onder de RA-trainees. Het meest tevreden is men over de opbouw van de praktijkopleiding, de combinatie van de praktijkopleiding met reguliere werkzaamheden en de aansluiting van de praktijkopleiding op de theoretische opleiding. Het minst tevreden zijn de RA-trainees over de verdeling van de studielast en de afwisseling in de praktijkopleiding. Ongeveer een derde van de RA-trainees is hier ontevreden over. Er zijn enige verschillen tussen de AA- en RA-trainees. De AA-trainees zijn over het algemeen positiever dan de RA-trainees over de afwisseling, de verdeling van studielast, de combinatie met reguliere werkzaamheden en de ruimte voor specifieke leerbehoeften. De RA-trainees zijn juist positiever dan de AA-trainees over de opbouw van de praktijkopleiding.

Tabel 41. Top 3 stellingen over de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘(helemaal) eens’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees De praktijkopleiding: De praktijkopleiding: 1. is goed te combineren met mijn reguliere kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw werkzaamheden (61,7%) (55,5%) 2. heeft een goede verdeling van studielast (52,5%) is goed te combineren met mijn reguliere werkzaamheden (49,8%) 3. biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en sluit goed aan op de theoretische opleiding specifieke leerbehoeften (51,8%) (49,7%)

Beroepssituaties (AA) en praktijkopleidingseisen (RA) • Een redelijke groep AA-trainees heeft onvoldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten en situaties van adviesopdrachten (zie tabel 42a). Maar liefst één op de drie van hen heeft onvoldoende mogelijkheid op het gebied van situaties van assuranceopdrachten. • RA-trainees ervaren relatief het vaakst onvoldoende mogelijkheid om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen ‘voldoende spreiding in bedrijfstypen’ en ‘voldoende spreiding in soorten opdrachten’. Ongeveer één op de tien krijgt hiervoor onvoldoende mogelijkheid. Tabel 42a. Top 3 onvoldoende mogelijkheid om ervaring op te doen met beroepssituaties (AA) of te voldoen aan de praktijkopleidingseisen (RA), AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘onvoldoende mogelijkheid’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Situaties van assuranceopdrachten (36,1%) Voldoende spreiding in bedrijfstypen (12,8%) 2. Situaties van adviesopdrachten (20,9%) Voldoende spreiding in soorten opdrachten (11,0%) 3. Situaties van fiscale dienstverlening (5,5%) Controlecyclus in laatste stagejaar (6,9%)

•

•

•

Een derde van de AA-trainees, die aangeven dat zij bij hun werkgever onvoldoende mogelijkheid hebben om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten, ervaart dit als grote mate als knelpunt (zie tabel 42b). Ongeveer één op de tien RA-trainees, die bij de eigen werkgever onvoldoende mogelijkheid heeft om te voldoen aan de praktijkopleidingseis controlecyclus in het laatste stagejaar, ervaart dit in grote mate als knelpunt. AA-trainees en RA-trainees ervaren met betrekking tot de andere beroepssituaties en praktijkopleidingseisen nauwelijks (grote) knelpunten.


pagina 56

Tabel 42b. Top 3 Knelpunten met betrekking tot mogelijkheid om ervaring op te doen met beroepssituaties (AA) of te voldoen aan de praktijkopleidingseisen (RA), AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘in grote mate een knelpunt’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Situaties van assuranceopdrachten (33,3%) Controlecyclus in laatste stagejaar (9,6%) 2. Situaties van adviesopdrachten (6,7%) Voldoende spreiding in bedrijfstypen (7,7%) 3. Situaties van aan assurance verwante opdrachten Voldoende spreiding in soorten opdrachten (4,0%) (2,2%)

Simulatieopdrachten (AA) en buitenstage (RA) • Als het niet mogelijk is om bij de eigen werkgever voldoende ervaring op te doen met de beroepssituaties, kunnen AA-trainees simulatieopdrachten uitvoeren. Slechts een klein deel van AA-trainees heeft simulatieopdrachten gedaan of verwacht dit te doen. Degenen die simulatieopdrachten hebben gedaan, zijn behoorlijk positief over deze opdrachten: de simulatieopdrachten zijn een goed alternatief als het niet mogelijk is een opdracht bij de eigen werkgever uit te voeren, de simulatieopdrachten zijn realistisch en goed uitvoerbaar. • RA-trainees kunnen een buitenstage volgen of ervaring opdoen bij een andere afdeling bij het bedrijf als zij op hun eigen afdeling niet kunnen voldoen aan de praktijkopleidingseisen. Van de RA-trainees heeft eveneens een zeer klein deel een buitenstage gedaan of ervaring opgedaan bij een andere afdeling. Degenen die dit hebben gedaan, zijn van mening dat een buitenstage bijdraagt aan een goede praktijkopleiding, maar geven aan dat het moeilijk is om een buitenstage te vinden en dat het lastig is een buitenstage goed te combineren met werkzaamheden bij de eigen werkgever. Toepasbaarheid kennis in de praktijk • AA-trainees zijn het meest tevreden over de toepasbaarheid van de verworven kennis in de praktijkopleiding op het gebied van boekhouden, externe verslaglegging en financieel management/financiering (tabel 43a). Zij zijn het minst tevreden over de toepasbaarheid van de kennis op het gebied van corporate governance, management & organisatie en bestuurlijke informatievoorziening (tabel 43b). • RA-trainees zijn het meest tevreden over de toepasbaarheid van de kennis op het gebied van auditing & assurance, externe verslaglegging en boekhouden (tabel 43a). Zij zijn het minst tevreden over de toepasbaarheid van de verworven kennis op het gebied van corporate governance, management & organisatie en financieel management/financiering (tabel 43b). Tabel 43a. Top 3 vakgebieden waarvan de verworven kennis in de praktijkopleiding het beste kan worden toegepast in de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘ja, goed toepasbaar in de praktijk’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Boekhouden (93,7%) Auditing & Assurance (91,5%) 2. Externe verslaglegging (82,9%) Externe verslaglegging (84,7%) 3. Financieel management/ financiering (53,5%) Boekhouden (82,6%) Tabel 43b. Top 3 vakgebieden waarvan de verworven kennis in de praktijkopleiding het minst goed kan worden toegepast in de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘nee, niet toepasbaar in de praktijk’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Corporate governance (30,0%) Corporate governance (19,5%) 2. Management & organisatie (12,8%) Management & organisatie (14,8%) 3. Bestuurlijke informatievoorziening (10,4%) Financieel management/ financiering (12,0%)


pagina 57

Aandacht voor vaardigheden accountancy • Een ruime meerderheid van zowel AA-trainees als RA-trainees vindt dat er in de opleiding precies genoeg aandacht wordt besteed aan de professioneel kritische instelling, ethiek en persoonlijke ontwikkeling (tabel 44a). • AA-trainees en RA-trainees zijn het minst tevreden over de aandacht die in de praktijkopleiding wordt besteed aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden. Bijna de helft van de RAtrainees vindt eveneens dat er te weinig aandacht wordt besteed aan sociaal-communicatieve vaardigheden. Tabel 44a. Top 3 vaardigheden waarvoor precies genoeg aandacht is in de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘precies genoeg aandacht’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Professioneel kritische instelling (81,0%) Professioneel kritische instelling (74,6%) 2. Ethiek (79,2%) Ethiek (72,0%) 3. Persoonlijke ontwikkeling (78,7%) Persoonlijke ontwikkeling (71,3%) Tabel 44b. Top 3 vaardigheden waarvoor te weinig aandacht is in de praktijkopleiding, AA-trainees en RAtrainees, percentage ‘te weinig aandacht’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. ICT-vaardigheden (58,8%) ICT-vaardigheden (61,4%) 2. Managementvaardigheden (47,5%) Managementvaardigheden (57,2%) 3. Cultuur (21,4%) Sociaal-communicatieve vaardigheden (48,2%)

Aansluiting opleiding op de praktijk • Over de aansluiting van de opleiding op de praktijk is een meerderheid van zowel AA-trainees als RA-trainees positief. • AA-trainees zijn het meest positief over de toepassing van de verworven theorie in de praktijk; RA-trainees zijn het meest positief over het kunnen vervullen van alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever. • Hoewel een meerderheid van AA-trainees positief is over het kunnen vervullen van alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding bij de eigen werkgever, geeft ongeveer een kwart van de AA-trainees aan dat zij niet alle opdrachten bij de eigen werkgever kunnen vervullen. AA-trainees geven dit significant vaker aan dan RA-trainees. Tabel 45. Top 3 stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘(helemaal) eens’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. De verworven theorie in de opleiding kan ik goed Alle opdrachten in het kader van de toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever (70,0%) vervullen (86,5%) 2. Alle opdrachten in het kader van de De verworven theorie in de opleiding kan ik goed praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk vervullen (64,9%) (78,0%) 3. Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk (61,3%) bij mijn werkzaamheden in de praktijk (65,2%)

Knelpunten Van de AA-trainees ervaart ongeveer één op de drie trainees in grote mate knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding (tabel 46). Met name


pagina 58

•

AA-trainees in bedrijven/vestigingen met 1-9 werknemers ervaren in grote mate knelpunten met het maken van voldoende controle-uren. RA-trainees ervaren minder knelpunten op deze gebieden. Van de RA-trainees ervaart ongeveer één op de vijf trainees in grote mate knelpunten met het schrijven van de praktijkscriptie en de studielast van de praktijkopleiding. AA-trainees ervaren minder knelpunten op deze gebieden. Daarnaast ervaart één op de drie RA-trainees enigszins of in grote mate een knelpunt met betrekking tot de ruimte die hun werkgever biedt voor de praktijkopleiding (8,6% ervaart dit in grote mate als knelpunt).

Tabel 46. Top 3 ervaren knelpunten met betrekking tot de praktijkopleiding, AA-trainees en RA-trainees, percentage ‘In grote mate een knelpunt’ tussen haakjes. AA-trainees RA-trainees 1. Het maken van voldoende controle-uren (35,9%) Het schrijven van de praktijkscriptie (21,8%) 2. De verhouding assurancewerkzaamheden en De studielast van de praktijkopleiding (19,8%) andere opdrachten in de praktijkopleiding (33,5%) 3. De aansluiting van de praktijkopleiding op de De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijk (10,5%) praktijkopleiding (8,6%)

6.2 Conclusies Onderzoeksvraag 1: Hoe ervaren trainees de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk gedurende hun praktijkopleiding? RA- en AA-trainees geven de praktijkopleiding ongeveer hetzelfde cijfer: een 6,2. Wanneer wordt gekeken naar de verschillende aspecten van de praktijkopleiding, valt op dat zowel AA- als RAtrainees over het algemeen vrij positief zijn over de rol van de werkgever bij de praktijkopleiding en over verschillende aspecten van de praktijkopleiding zelf. Er zijn enige verschillen tussen de trainees. De AA-trainees zijn over het algemeen positiever dan de RA-trainees over de afwisseling, de verdeling van studielast, de combinatie met reguliere werkzaamheden en de ruimte voor specifieke leerbehoeften. De RA-trainees zijn juist positiever dan de AA-trainees over de opbouw van de praktijkopleiding. Kunnen de trainees in de praktijk voldoende ervaring opdoen voor de opleiding? Van de RA-trainees heeft een zeer ruime meerderheid voldoende mogelijkheden om aan de praktijkopleidingseisen te voldoen. Ook voor verreweg de meeste AA-trainees geldt dat zij voldoende in de mogelijkheid worden gesteld ervaring op te doen met zowel ‘situaties van aan assurance verwante opdrachten’ als met ‘situaties van fiscale dienstverlening’. Over het algemeen is de kennis die wordt aangeboden in de praktijkopleiding volgens de AA- en RAtrainees goed toepasbaar in de praktijk. AA-trainees en RA-trainees verschillen wat betreft het vakgebied waarvan de kennis het beste kan worden toegepast in de praktijk. AA-trainees kunnen de kennis over ‘boekhouden’ het beste toepassen en kunnen kennis over ‘auditing & assurance’ en ‘bestuurlijke informatievoorziening’ juist minder goed toepassen, terwijl RA-trainees de kennis over ‘auditing & assurance’ in de praktijk juist goed kunnen toepassen, terwijl dit minder geldt voor kennis over ‘boekhouden’ en ‘management accounting’. Zowel door AA-trainees als bij RA-trainees wordt ‘corporate governance’ het vaakst genoemd als vakgebied waarvan de kennis niet toepasbaar is in de praktijk.


pagina 59

Over de aandacht voor vaardigheden voor accountancy zijn de AA-trainees en RA-trainees over het algemeen tevreden, waarbij geldt dat AA-trainees hier over het algemeen meer tevreden over zijn dan RA-trainees. Aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden wordt volgens de trainees echter te weinig aandacht besteed in de praktijkopleiding.

Onderzoeksvraag 2: Worden er knelpunten ervaren door trainees gedurende hun praktijkopleiding wat betreft de aansluiting tussen de praktijkopleiding op de praktijk? Knelpunten ervaren AA-trainees met name op het gebied van de controle- en assurancewerkzaamheden, terwijl RA-trainees vooral knelpunten ervaren op het gebied van de studielast en het schrijven van de praktijkscriptie. Slechts weinig RA-trainees ervaren knelpunten met het maken van voldoende controle-uren. Ruim een derde van de AA-trainees blijkt onvoldoende mogelijkheid te hebben om ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Van deze trainees ervaart een ruime meerderheid dit ook als groot knelpunt. Het is de vraag of eisen ten aanzien van de situaties van assuranceopdrachten aansluiten op de beroepspraktijk van de AA-accountants: de meeste AAtrainees verrichten deze werkzaamheden jaarlijks (wettelijke controles) of nooit (vrijwillige controles).

Onderzoeksvraag 3: In hoeverre is er sprake van verschillen in de ervaren aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn (omvang, RA, AA etc.)? Er bestaan significante verschillen tussen accountants die in verschillende settings werkzaam zijn, namelijk verschillen naar: - type praktijkopleiding (AA of RA) - omvang van het bedrijf - het type (kandidaat)accountant (geldt alleen voor RA-trainees) - het type bedrijf waarvoor de trainee werkzaamheden verricht De verschillen zijn uitgebreid toegelicht in paragraaf 3.3, 4.3 en hoofdstuk 5. Hieronder worden enkele opvallende conclusies ten aanzien van de verschillen uitgelicht. AA-RA Het type werkzaamheden dat AA-trainees en RA-trainees verrichten, verschilt aanzienlijk. AAtrainees verrichten voornamelijk advieswerkzaamheden, terwijl RA-trainees vooral assurance-/ controlewerkzaamheden verrichten. AA-trainees verrichten zelden assurance-/ controlewerkzaamheden, waardoor een relatief grote groep AA-trainees knelpunten ervaart om voldoende ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Een derde van de AAtrainees ervaart zelfs in grote mate een knelpunt met de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. RA-trainees ervaren juist significant vaker dan AA-trainees knelpunten met de studielast van de praktijkopleiding, het schrijven van de praktijkscriptie en de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding.


pagina 60

Omvang bedrijf AA-trainees: hoe groter het bedrijf, des te vaker voeren AA-trainees controlewerkzaamheden uit en des te minder knelpunten ervaren zij op het gebied van assurance en controle. Echter: hoe groter het bedrijf, des te meer knelpunten AA-trainees met de studielast van de praktijkopleiding en met het opdoen van ervaring op het gebied van situaties van fiscale dienstverlening en adviesopdrachten. AA-trainees in grote bedrijven ervaren minder knelpunten op het gebied van het maken van voldoende controle-uren in vergelijking met AA-trainees. RA-trainees: hoe groter het bedrijf, des te minder positief zijn RA-trainees over de ruimte die zij van hun werkgever krijgen, verschillende aspecten van de praktijkopleiding, de duur van de praktijkopleiding en de aansluiting van het niveau van de opleiding op de werkzaamheden in de praktijk. Hoe groter het bedrijf, des te minder knelpunten ervaren RA-trainees om te voldoen aan de eis van 1.000 controle-uren, maar des te meer knelpunten ervaren zij op het gebied van de studielast, de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk, de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en het schrijven van de praktijkscriptie. Type (kandidaat)accountant Omdat vrijwel alle AA-trainees het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf en slechts enkelen werkzaamheden verrichten voor andere typen bedrijven, was het niet mogelijk om verschillen tussen verschillende typen (kandidaat)accountants te toetsen op significantie. Voor de meeste RA-trainees geldt dat zij werkzaam zijn als openbaar accountant bij een accountantskantoor en slechts enkele RA-trainees zijn werkzaam als een ander type accountant. Alleen de groep RA-trainees, werkzaam als overheidsaccountant, bleek groot genoeg om te toetsen in hoeverre deze groep significant verschilt van de overige RA-trainees. RA-trainees: RA-trainees die werkzaam zijn als overheidsaccountant (bij een accountantsafdeling van de overheid of de belastingdienst) voeren in vergelijking met andere RA-trainees vaker wettelijke en vrijwillige controles uit. Daarnaast zijn zij positiever over de ruimte en tijd die hun werkgever in hun praktijkopleiding investeert. Als RA-trainees werkzaam als overheidsaccountants onvoldoende mogelijkheid hebben om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen met betrekking tot de controleuren en de controlecyclus in het laatste stagejaar, ervaren zij dit in grotere mate als knelpunt dan andere RA-trainees. Overheidsaccountants ervaren minder knelpunten met betrekking tot de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en meer knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren. Type bedrijf waarvoor de trainee werkzaamheden verricht AA-trainees: AA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen, voeren in vergelijking met andere AA-trainees relatief vaker controlewerkzaamheden uit en hebben vaker de mogelijkheid om voldoende ervaring op te doen met situaties van assuranceopdrachten. Zij ervaren dan ook minder knelpunten met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding dan overige AAtrainees. Zij geven de praktijkopleiding ook een significant hoger rapportcijfer. RA-trainees: RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het middenen kleinbedrijf, ervaren in vergelijking met andere RA-trainees meer problemen om te voldoen aan de praktijkopleidingseis met betrekking tot de spreiding in bedrijfstypen. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf nationaal, ervaren in vergelijking met andere RA-trainees minder vaak problemen om te voldoen aan de praktijkopleidingseisen met betrekking tot het maken van 1.000 controle-uren en de spreiding in soorten opdrachten en bedrijfstypen. Zij ervaren juist wel meer knelpunten met betrekking tot de studielast en het schrijven van de praktijkscriptie.


pagina 61

RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor het grootbedrijf internationaal, zijn in vergelijking met andere RA-trainees minder positief over de werkgever en de praktijkopleiding en ervaren vaker knelpunten met betrekking tot de studielast, de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk, de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding en het schrijven van de praktijkscriptie. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor overheidsinstellingen, ervaren minder vaak dan overige RA-trainees knelpunten met betrekking tot de aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk en het schrijven van de praktijkscriptie. RA-trainees die het merendeel van hun werkzaamheden verrichten voor stichtingen, ervaren vaker dan overige RA-trainees knelpunten met betrekking tot de studielast van de praktijkopleiding maar minder vaak knelpunten met betrekking tot de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding.

6.3 Aanbevelingen Praktijkopleiding AA Aanbeveling 1. Verbeter de aansluiting van de praktijkopleiding voor AA-trainees m.b.t. controle/assurance AA-trainees verrichten zelden tot nooit controle-/assurancewerkzaamheden in de praktijk, terwijl er in de praktijkopleiding wel de nodige eisen worden gesteld op het gebied van controle en assurance. Een relatief grote groep AA-trainees ervaart dan ook knelpunten om aan deze eisen te voldoen. Zo ervaart ongeveer een derde van de AA-trainees in grote mate een knelpunt met betrekking tot het maken van voldoende controle-uren en een ongeveer even grote groep ervaart een knelpunt ten aanzien van de verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding. In bedrijven/vestigingen met 1-9 medewerkers ervaart zelfs twee derde van de AA-trainees in grote mate een knelpunt als het gaat om het maken van voldoende controle-uren. Overweeg om de eisen ten aanzien van controle/assurance in de praktijkopleiding naar beneden bij te stellen, waarbij wel bepaalde minimumeisen worden gehandhaafd die passen bij de beroepspraktijk van AA-accountants en aansluiten bij de geldende wet- en regelgeving. De ruimte die hierdoor ontstaat kan mogelijk worden ingezet voor adviseringsopdrachten, omdat advieswerkzaamheden juist zeer frequent voorkomen in de praktijk van AA-accountants. Aanbeveling 2. Stimuleer het gebruik van simulatieopdrachten AA-trainees Zelfs als de eisen ten aanzien van controle/assurance naar beneden worden bijgesteld, blijft het naar verwachting voor een groep AA-trainees (met name in kleine bedrijven) problematisch om hieraan te voldoen: een ruime meerderheid van AA-trainees voert nooit of jaarlijks controlewerkzaamheden uit. Momenteel wordt er nauwelijks gebruik gemaakt van simulatieopdrachten, terwijl deze opdrachten volgens de trainees die ervaring hebben met simulatieopdrachten - wel een goed alternatief zijn als het niet mogelijk is opdrachten bij de eigen werkgever uit te voeren. Daarnaast geeft deze groep AAtrainees aan dat de simulatieopdrachten realistisch en goed uitvoerbaar zijn. Stimuleer daarom het gebruik van simulatieopdrachten door AA-trainees. Dit kan bijvoorbeeld door de simulatieopdrachten toegankelijker te maken door de benodigde tijdsinvestering te reduceren en de kosten te verlagen. De omvang en complexiteit van de simulatieopdrachten kan mogelijk naar beneden worden gesteld als er lagere eisen worden gesteld aan AA-trainees op het gebied van controle/assurance.


pagina 62

Praktijkopleidingen AA en RA Aanbeveling 3. Creëer meer ruimte in de praktijkopleidingen Er bestaan belangrijke verschillen tussen trainees die in verschillende werksettings werkzaam zijn (omvang bedrijf, type functie, en type bedrijven waarvoor men werkt). Naar gelang de werksetting verschilt het type werkzaamheden en (ervaren knelpunten met betrekking tot) de aansluiting tussen de opleiding op de praktijk. Zo voeren trainees in grote bedrijven vaker wettelijke en vrijwillige controles uit en ervaren zij minder vaak knelpunten met het maken van voldoende controle-uren in vergelijking met trainees in kleine bedrijven, maar voeren zij minder vaak werkzaamheden uit op het gebied van bedrijfseconomische advisering en financieringsvraagstukken. Dit geldt in sterkere mate voor de RA-trainees, waar er relatief meer variatie is tussen trainees wat betreft de werksetting (type accountant, type bedrijven waarvoor men werkzaamheden verricht). Overweeg daarom om meer ruimte te creëren in de praktijkopleidingen, die het mogelijk maakt om de praktijkopleiding beter af te stemmen op de werksetting van de trainee. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een opleiding met een brede basis en een aantal verschillende uitstroomvarianten. Aanbeveling 4. Besteed in de praktijkopleidingen meer aandacht aan ICT-vaardigheden en managementvaardigheden (AA en RA) en sociaal-communicatieve vaardigheden (RA) Uit het onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de trainees (AA en RA) vindt dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht wordt besteed aan ICT-vaardigheden en ongeveer de helft van de trainees (AA en RA) vindt dat er te weinig aandacht wordt besteed aan managementvaardigheden. Zorg ervoor dat deze vaardigheden meer aan bod komen in de praktijkopleidingen AA en RA. Van de RA-trainees vindt daarnaast bijna de helft van de trainees dat er in de praktijkopleiding te weinig aandacht wordt besteed aan sociaal-communicatieve vaardigheden. Het is daarom van belang om in de praktijkopleiding RA meer aandacht te besteden aan sociaal-communicatieve vaardigheden. Aanbeveling 5. Maak werkgevers alert op de benodigde ruimte voor de praktijkopleiding Een relatief grote groep trainees ervaart problemen met de studielast en de ruimte en tijd die zij van hun werkgever krijgen voor de praktijkopleiding. Eén op de drie RA-trainees en één op de vier AAtrainees ervaren enigszins of in grote mate een knelpunt met betrekking tot de ruimte die de werkgever biedt voor de praktijkopleiding. Dit geldt met name voor trainees die bij grote bedrijven werken en trainees die niet bij overheidsinstellingen werken. Maak daarom werkgevers alert op de benodigde ruimte voor trainees en hun begeleiders voor de praktijkopleiding, bijvoorbeeld door middel van voorlichting.


pagina 63


pagina 64

Bijlagen Bijlage 1

Online vragenlijst trainees

Bijlage 2

Aanvullende tabellen AA-trainees

Bijlage 3

Aanvullende tabellen RA-trainees


pagina 65


pagina 66

Bijlage 1

Online vragenlijst trainees

Online vragenlijst ervaringen praktijkopleiding AA en RA, versie 11 april 2013 E-mail uitnodiging deelname onderzoek

Onderwerp: Vragenlijst ervaringen praktijkopleiding AA en RA

Geachte heer/mevrouw,

In opdracht van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) voert Arbeid Opleidingen Consult een onderzoek uit naar de ervaringen met de praktijkopleidingen (AA en RA). Graag willen we u vragen om een bijdrage te leveren aan het onderzoek door een vragenlijst in te vullen omtrent uw ervaringen met de praktijkopleiding. Wij verzoeken u vriendelijk om de vragenlijst voor 29 april aanstaande in te vullen. De vragenlijsten worden uiteraard anoniem verwerkt.

Het invullen van de vragenlijst kost circa 15 minuten.

Om de vragenlijst in te vullen, kunt u op de onderstaande link klikken: [link vragenlijst]

Indien u vragen heeft over de vragenlijst en/of het onderzoek, dan kunt u natuurlijk altijd contact opnemen met het onderzoeksbureau Arbeid Opleidingen Consult. U kunt vragen naar Sanne Wouters of Esther de Ruijter, telefoon: 013-5300402.

Wij danken u alvast hartelijk voor uw medewerking.

Met vriendelijke groet,

Sanne Wouters en Esther de Ruijter Onderzoekers Arbeid Opleidingen Consult Per respondent unieke link/inlogcode om te voorkomen dat respondenten de vragenlijst meerdere malen kunnen invullen].


pagina 67

A: 1

ALGEMEEN

Welke praktijkopleiding volgt u? Praktijkopleiding AA Praktijkopleiding RA Geen van beiden --> einde vragenlijst. U hoeft de vragenlijst niet verder in te vullen. Wij danken u hartelijk voor uw medewerking!

2

Wat is uw leeftijd? .JJJJJJJJ jaar

3

Wat is uw geslacht? vrouw man

4

Wanneer bent u aan de praktijkopleiding begonnen? .JJJJJJJJJJ.Jmaand .JJJJJJJJJ.JJjaartal

5

Wanneer verwacht u de praktijkopleiding af te ronden? .JJJJJJJJJJ.Jmaand .JJJJJJJJJ.JJjaartal

6

Hoe lang bent u werkzaam bij uw huidige werkgever? .JJJJJJJJJJ.Jjaren .JJJJJJJJJ.JJmaanden

7

Als wat voor type (kandidaat)accountant bent u werkzaam? Meerdere antwoorden mogelijk. Openbaar accountant bij een accountantskantoor Intern accountant bij een accountantsafdeling van een bedrijf of organisatie Overheidsaccountant bij een accountantsafdeling van de overheid of bij de belastingdienst Accountant in business Anders, namelijkGGGGGGGGGG..

8

Hoeveel mensen werken er momenteel ongeveer in het bedrijf/de vestiging waar u werkt? Indien het bedrijf meerdere vestigingen heeft, graag het aantal medewerkers invullen binnen de vestiging waar u werkt. 1-9 10-24 25-49 50-99 100-249 250-999 1.000-2.499 > 2.500


pagina 68

9

10

Bij

welk stagebureau volgt u de praktijkopleiding? ABN AMRO (RA) Accountancy Rijksoverheid Baker Tilly Berk BDO Crop Registeraccountants (RA) Deloitte Ernst & Young Flynth (AA) Fontys Hogeschool (AA) Grant Thornton HAN Hogeschool (AA) Hogeschool Markus Verbeek (AA) ING Groep (RA) Joanknecht & Van Zelst Kasbank (RA) KPMG KPN (RA) Master AA opleiding Mazars (RA) NBA (voorheen NIVRA – NOvAA) De Nederlandsche Bank (RA) NIBC (RA) Nuon (RA) PKF Wallast PricewaterhouseCoopers Rabobank (RA) RSM (RA) Saxion Hogeschool (AA) SNS Reaal Groep (RA) SRA UWV (RA) VDA (RA)

Voor welk type bedrijf/bedrijven verricht u het merendeel van uw (accountants)werkzaamheden? Meerdere antwoorden mogelijk. Midden- en kleinbedrijf Grootbedrijf nationaal Grootbedrijf internationaal (multinationals) Overheidsinstellingen Stichtingen Anders, namelijkGGGGGGGGGG..


pagina 69

11

Hoe vaak voert u onderstaande werkzaamheden uit (nooit, jaarlijks, maandelijks, wekelijks of dagelijks)? Kunt u, indien van toepassing, tevens aangeven of u de werkzaamheden volledig zelfstandig, onder begeleiding of na afstemming (met bijvoorbeeld uw leidinggevende of collega‘s) uitvoert? nooit jaaronder na afmaanwekedagezelflijks delijks lijks lijks standig begestemleiding ming Assurance/controle:

A.

Wettelijke controles

B.

Vrijwillige controles

C.

Aan assurance

verwante werkzaamheden (bijv. subsidieverklaringen) Advisering: D.

Belastingadvies

E.

Bedrijfseconomische

advisering F.

Administratief organisatorische en/of ict advisering Overige werkzaamheden:

G.

Financieringsvraagstuk ken

H.

Waarderingsvraagstukk

en 12 Mist u werkzaamheden in bovenstaande lijst? Zo ja, welke? Hoe vaak voert u deze werkzaamheden uit (nooit, jaarlijks, maandelijks, wekelijks of dagelijks) en kunt u aangeven of u deze werkzaamheden zelfstandig, onder begeleiding of na afstemming (met bijvoorbeeld leidinggevende of collega) uitvoert? U kunt maximaal 5 extra werkzaamheden noemen. nooit jaarmaanwekedagezelfonder lijks delijks lijks lijks standig begeleiding

een na afstemming

A.

1. JJJJJJJJJ

B.

2. JJJJJJJJJ

C.

3. JJJJJJJJJ

D.

4. JJJJJJJJJ

E.

5. JJJJJJJJJ


pagina 70

B: 13

DE PRAKTIJKOPLEIDING

Hieronder wordt een aantal stellingen over uw werkgever genoemd. Kunt u steeds aangeven in welke mate u het eens bent met de betreffende stelling? (variërend van helemaal eens tot helemaal oneens) Helemaal Helemaal Mijn werkgeverD Eens Neutraal Oneens eens oneens

A.

vindt mijn praktijkopleiding belangrijk.

B.

biedt mij voldoende ruimte voor mijn praktijkopleiding.

C.

stelt voldoende tijd beschikbaar voor mijn begeleiding.

D.

stimuleert mij in het goed doorlopen van de praktijkopleiding.

14

Hieronder wordt een aantal stellingen over de praktijkopleiding genoemd. Kunt u steeds aangeven in welke mate u het eens bent met de betreffende stelling? (variërend van helemaal eens tot helemaal oneens) Helemaal Helemaal De praktijkopleidingD Eens Neutraal Oneens eens oneens

A.

komt overeen met de verwachting die ik er vooraf van had.

B.

kent een duidelijke en logisch gefaseerde opbouw.

C.

biedt voldoende afwisseling.

D.

heeft een goede verdeling van studielast.

E.

is goed te combineren met mijn

reguliere werkzaamheden. F.

biedt genoeg ruimte voor mijn individuele en specifieke leerbehoeften.

G.

sluit goed aan op de theoretische opleiding.


pagina 71

[Vraag 15 t/m 17 alleen stellen aan trainees AA praktijkopleiding (vraag 1 = Praktijkopleiding AA] 15

Hieronder worden de beroepssituaties van de praktijkopleiding genoemd. Kunt u steeds aangeven of er bij uw werkgever voldoende mogelijkheid is om ervaring op te doen met deze onderdelen? Indien u heeft gekozen voor onvoldoende mogelijkheid: wilt u vervolgens aangeven in welke mate u dit als een knelpunt ervaart in uw praktijkopleiding? [Vraag over knelpunt alleen stellen indien onvoldoende mogelijkheid is aangevinkt] Enigszins In grote Voldoende Onvoldoende Geen een mate een mogelijkheid mogelijkheid knelpunt knelpunt knelpunt

A. B.

C. D.

Situaties van assuranceopdrachten Situaties van aan assurance verwante opdrachten Situaties van fiscale dienstverlening Situaties van adviesopdrachten

16

Heeft u simulatieopdrachten gedaan voor situaties van assurance-opdrachten of verwacht u dit in de toekomst te doen voor uw praktijkopleiding? Ja, ik heb al simulatieopdrachten gedaan Ja, ik zal waarschijnlijk simulatieopdrachten doen Ja, ik zal misschien simulatieopdrachten doen Nee

17

[Alleen indien respondent een simulatieopdracht heeft gedaan (vraag 16=ja, ik heb al simulatieopdrachten gedaan)] Hieronder wordt een aantal stellingen over de simulatieopdracht(en). Kunt u steeds aangeven in welke mate u het eens bent met de betreffende stelling? (variërend van helemaal eens tot helemaal oneens) Helemaal Helemaal Eens Neutraal Oneens eens oneens

A.

Een simulatieopdracht is een goed alternatief als het niet mogelijk is een opdracht bij mijn eigen werkgever uit te voeren.

B.

De simulatieopdrachten zijn realistisch.

C.

De simulatieopdrachten zijn goed uitvoerbaar.


pagina 72

[Vraag 18 t/m 20 alleen stellen aan trainees RA praktijkopleiding (vraag 1 = Praktijkopleiding RA] 18

Hieronder wordt een aantal praktijkopleidingseisen genoemd. Kunt u steeds aangeven of er bij uw werkgever voldoende mogelijkheid is om ervaring op te doen met deze onderdelen? Indien u heeft gekozen voor onvoldoende mogelijkheid: wilt u vervolgens aangeven in welke mate u dit als een knelpunt ervaart in uw praktijkopleiding? [Vraag over knelpunt alleen stellen indien onvoldoende mogelijkheid is aangevinkt] Enigszins In grote Voldoende Onvoldoende Geen een mate een mogelijkheid mogelijkheid knelpunt knelpunt knelpunt Minimaal 1.000 uren aan controlewerkzaamheden Voldoende spreiding in soorten opdrachten

19

Voldoende spreiding in bedrijfstypen

Controlecyclus in laatste stagejaar

Heeft u een buitenstage (tijdelijke uitplaatsing bij andere werkgever) nodig (gehad) of is het nodig (geweest) om bij uw werkgever op een andere afdeling ervaring op te doen om aan de eisen van uw praktijkopleiding te voldoen? Ja, een buitenstage Ja, een andere afdeling bij mijn eigen werkgever Nee [Alleen indien respondent een buitenstage heeft gedaan (vraag 19 = Ja, een buitenstage)] Hieronder wordt een aantal stellingen over de buitenstage. Kunt u steeds aangeven in welke mate u het eens bent met de betreffende stelling? (variërend van helemaal eens tot helemaal oneens) Helemaal Helemaal Eens Neutraal Oneens eens oneens

A.

Een buitenstage is makkelijk te vinden.

B.

Een buitenstage is goed te combineren met mijn werkzaamheden bij mijn werkgever.

C.

Een buitenstage draagt bij aan een goede praktijkopleiding.

[Vanaf hier vragen aan alle respondenten (AA en RA) voorleggen]


pagina 73

Hieronder wordt een aantal vakgebieden van de accountancy genoemd. Wilt u per vakgebied aangeven of de door u verworven kennis hiervan kan worden toegepast in uw praktijk? Ja, goed

Ja, enigszins

Nee, niet

toepasbaar in de

toepasbaar in de

toepasbaar in de

praktijk

praktijk

praktijk

Kernvakgebieden A.

Auditing & Assurance

B.

Externe verslaglegging

C.

Bestuurlijke informatievoorziening

D.

Aan kernvakgebieden gerelateerde bedrijfseconomische/ accountancy vakgebieden Boekhouden

E.

Management accounting

F.

G.

Financieel management/ financiering Management & organisatie

H.

Corporate governance

22

Hieronder staat een opsomming van relevante vaardigheden voor de accountancy. Wilt u per onderdeel aangeven of hier tijdens de praktijkopleiding voldoende aandacht voor is? te weinig

precies genoeg

te veel aandacht

aandacht

aandacht

B.

Sociaal-communicatieve vaardigheden Managementvaardigheden

C.

ICT-vaardigheden

D.

Professioneel kritische instelling

E.

Ethiek

F.

Cultuur

G.

Persoonlijke ontwikkeling

23

Zijn er nog andere vakgebieden, kennis en/of vaardigheden die naar uw mening in de

A.

praktijkopleiding aan bod zouden moeten komen? U kunt maximaal 5 extra vakgebieden, A.

kennis of vaardigheden noemen. JJJJJJJJJJJJJJJJ

B.

JJJJJJJJJJJJJJJJ

C.

JJJJJJJJJJJJJJJJ

D.

JJJJJJJJJJJJJJJJ

E.

JJJJJJJJJJJJJJJJ


pagina 74

24

Hieronder wordt een aantal stellingen over de aansluiting van de opleiding op de praktijk genoemd. Kunt u steeds aangeven in welke mate u het eens bent met de betreffende stelling? (variërend van helemaal eens tot helemaal oneens) Helemaal Helemaal Eens Neutraal Oneens eens oneens

A.

Alle aspecten van het beroep van accountant (AA of RA) komen in de praktijkopleiding in voldoende mate aan de orde.

B.

Het niveau van de praktijkopleiding sluit goed aan bij mijn werkzaamheden in de praktijk.

E.

Alle opdrachten in het kader van de praktijkopleiding kan ik bij mijn eigen werkgever vervullen.

D.

De duur van de praktijkopleiding sluit goed aan bij de werkzaamheden in de praktijk.

C.

De verworven theorie in de opleiding kan ik goed toepassen in mijn werkzaamheden in de praktijk.

Ervaart u knelpunten in uw praktijkopleiding met betrekking tot onderstaande onderwerpen? 25

In welke mate ervaart u deze knelpunten?

A.

De begeleiding door de praktijkopleider/ stagemeester.

B.

De studielast van de praktijkopleiding.

C.

De aansluiting van de praktijkopleiding op de praktijk.

D.

De verhouding assurancewerkzaamheden en andere opdrachten in de praktijkopleiding.

E.

De ruimte die mijn werkgever biedt voor de praktijkopleiding.

F.

Het maken van voldoende controleuren.

G.

Het schrijven van de praktijkscriptie.

geen

enigszins

in grote

geen zicht

knelpunt

een

mate een

op

knelpunt

knelpunt


pagina 75

26 Zijn er nog andere knelpunten in de praktijkopleiding? Zo ja, in welke mate ervaart u deze knelpunten? U kunt maximaal 5 extra knelpunten noemen. Als er geen andere knelpunten zijn, kunt u deze vraag open laten. enigszins een knelpunt

in grote mate een knelpunt

A.

1. JJJJJJJJJJJJJJ

B.

2. JJJJJJJJJJJJJJ

C.

3. JJJJJJJJJJJJJJ

D.

4. JJJJJJJJJJJJJJ

E.

5. JJJJJJJJJJJJJJ

C:

TOT SLOT

Welk rapportcijfer geeft u aan de praktijkopleiding over het algemeen? (1 t/m 10) .JJJJJJJJ rapportcijfer praktijkopleiding

Heeft u nog aanvullingen, open/of aanmerkingen? U kunt hieronder uw opmerkingen of vragen opschrijven. JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ

Wij danken u hartelijk voor uw medewerking!


pagina 76

Bijlage 2

Aanvullende tabellen AA-trainees

Tabel I. Als welk type (kandidaat)accountant bent u werkzaam, uitsplitsing anders namelijk (n=466), AAtrainees. Werkzaam als Aantal keer genoemd Assistent accountant 5 Relatiebeheerder 3 Eigenaar administratiekantoor 2 Accountant-Administratieconsulent 1 AA Accountant Accountantskantoor 1 Accountant samenstelpraktijk 1 Administratiekantoor 1 Belastingaccountant 1 Teamleider 1 Werkloos 1 Tabel II. Bij welk stagebureau volgt u de praktijkopleiding (n=450), AA-trainees. Stagebureau Aantal ABN AMRO (RA) 0 Accountancy Rijksoverheid 3 Baker Tilly Berk 3 BDO 24 Crop Registeraccountants (RA) 0 Deloitte 17 Ernst & Young 12 Flynth (AA) 15 Fontys Hogeschool (AA) 3 Grant Thornton 5 HAN Hogeschool (AA) 19 Hogeschool Markus Verbeek (AA) 5 ING Groep (RA) 0 Joanknecht & Van Zelst 0 Kasbank (RA) 0 KPMG 10 KPN (RA) 0 Master AA opleiding 13 Mazars (RA) 1 NBA (voorheen NIVRA – NOvAA) 258 De Nederlandsche Bank (RA) 0 NIBC (RA) 0 Nuon (RA) 0 PKF Wallast 0 PricewaterhouseCoopers 3 Rabobank (RA) 0 RSM (RA) 0 Saxion Hogeschool (AA) 0 SNS Reaal Groep (RA) 0 SRA 59


Percentage 0% 0,7% 0,7% 5,3% 0% 3,8% 2,7% 3,3% 0,7% 1,1% 4,2% 1,1% 0% 0% 0% 2,2% 0% 2,9% 0,2% 57,3% 0% 0% 0% 0% 0,7% 0% 0% 0% 0% 13,1%

pagina 77

Stagebureau UWV (RA) VDA (RA)

Aantal 0 0

Percentage 0% 0%

Tabel III. Voor welk type bedrijf verricht u het merendeel van uw (accountants)werkzaamheden, uitsplitsing anders namelijk (n=465), AA-trainees. Type bedrijf Aantal Medisch 2 Agrarisch 1 Onderwijsinstellingen 1 Tuinbouwsector grootbedrijf 1 Vrije beroepen 1 Tabel IV. Aanvullend genoemde voorkomende werkzaamheden (n=431), AA-trainees. Soort werkzaamheden Aantal Samenstellen jaarrekening 33 (Fiscale) aangiften 29 Samenstellen 26 Administratieve werkzaamheden / dienstverlening / 25 ondersteuning Opstellen tussentijdse cijfers / rapportages 7 Aangifte inkomstenbelasting 5 Aangifte vennootschapsbelasting 5 Salarisadministratie 4 Aan assurance verwante werkzaamheden 2 Fiscale dienstverlening 2 Niet aan assurance verwante opdrachten 2 Specifiek overeengekomen werkzaamheden 2 Aangifte loonbelasting 1 Aangifte omzetbelasting 1 Administratieve en fiscale dienstverlening 1 Balanscontroles 1 Begeleiding administraties 1 Begeleidingen assistenten 1 Begrotingen 1 Beoordeling jaarrekening 1 Beoordelingswerkzaamheden 1 Bespreken concept jaarrekening 1 Bijwonen voorraadopnames 1 Boeken administraties 1 Cliëntencontact 1 Coachen assistenten 1 Compliance officer 1 Controle jaarrekeningen op verslaggevingsvereisten 1 Deponeringen 1 Inboeken 1 Interim controllerswerkzaamheden 1 Materiele vasta activa controle 1 NIWO verklaring 1 Ontslagaanvraag UWV 1 Overige assurance 1


pagina 78

Review concept jaarrekening Vaktechniek jaarrekeningen Voorbereiden van BTW aangiftes Voorbereiden VPB-aangiftes. dividendbelastingaangifte en IB-aangifte Werkzaamheden cf cos 4410 Overige controle-opdrachten (COS 800. COS 3000)

1 1 1 1 1 1

Tabel V. Aanvullend genoemde vakgebieden, kennis en/of vaardigheden die aan bod zouden moeten komen in de praktijkopleiding (n=415), AA-trainees. Vakgebieden, kennis en/of vaardigheden Aantal ICT, o.a. genoemd: hardware, SLA-overeenkomsten, 5 Escrow, cloudcomputing, hiaten in ICT Adviesvaardigheden 3 Belastingrecht / belastingwetgeving 2 Meer MKB gerichte vakken / meer aandacht aspecten 2 MKB Psychologie 2 Commerciële activiteiten 1 Zakelijk- communicatieve vaardigheden 1 Leren om meer als ondernemer te denken 1 Betrouwbaarheid 1 Fiscale kennis 1 Het beter in staat zijn van het beoordelen van de tone 1 at the top Individuele specialisatie in een bepaald 1 vakgebied/sector Normen en Waarden = Ethiek 1 Personeelsmanagement 1 Verrichten van controleopdrachten op verschillende 1 niveaus Engelse taal 1 Tijdigheid 1 Tabel VI. Aanvullend genoemde knelpunten (n=411), AA-trainees. Knelpunt Extern beoordelaar (o.a. communicatie) NBA (o.a. communicatie, ondersteuning en richtlijnen) (Niveau van) controleopdrachten past niet bij AA Elektronische leeromgeving, o.a. inrichting, het vullen en afstemmen van het portfolio, meldingen, gebruiksonvriendelijk Binnen mijn functie nog te weinig klantencontact Combinatie controle en samenstellen in planning werkgever De kennis van de stagemeester in het gebied waarin je werkzaam bent; sluit vaak niet één op één aan De verordening op de praktijkopleiding laat geen ruimte voor vrijstellingen voor personen die al vele jaren werkzaam zijn in het beroep Duidelijk wat de inhoud van het jaarlijks essay dient te zijn Geen ruimte controle opdracht in de praktijk Ik kom alleen maar in aanmerking voor controle in het onderwijs en niet


Aantal 23 9 8 7 1 1 1 1

1 1

pagina 79

in het MKB Onduidelijkheid stagemap Praktijkopleiding 2009-2011: weinig aanwijzingen hoe aanpak praktijkopleiding, essay’s maken Spreiding typologieën. Bij mijn accountantsorganisatie wordt je ingedeeld in 'industry' (bijna bij alle big 4 volgens mij) waardoor je niet alle typologieën te zien kan krijgen (en hier dus opmerkingen over krijgt in je verslagen) Te veel aandacht aan theorie en wetgeving, te weinig oog voor adviesfunctie die accountant nu heeft Wisselende begeleiders Amper contact met 1e 2 begeleiders De praktijkopleiders meer aandacht aan andere zaken dan alleen maar wet- en regelgeving M.i. zou eenieder een simulatieopdrachten moeten kunnen kiezen (zonder voorwaarden welk cliëntenpakket je werkgever heeft). Deze mogelijkheid is overigens voor mij nu te laat Te weinig advies begeleiding Vaardigheden in competentietabel in ELO sluiten niet aan met de diverse competenties van de KBS Kennis over eisen essay bij praktijkopleider/externe beoordelaar Te weinig beroepsethiek Aansluiting competenties met kritische beroepssituaties


1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

pagina 80

Bijlage 3

Aanvullende tabellen RA-trainees

Tabel I. Als welk type (kandidaat)accountant bent u werkzaam, uitsplitsing anders namelijk (n=466), RAtrainees.

Werkzaam als

Aantal keer genoemd

Controller Controlemedewerker Financial controller Accountant bij corporate finance bij een accountantskantoor Assistent accountant bij samenstel/aangifte organisatie Auditor bij afdeling internal audit van een verzekeraar Business Controller met verantwoordelijkheid voor de goede AO/IB Forensisch accountant bij de adviesafdeling Inmiddels niet meer in de accountancy Bij overheidsaccountant in dienst Werkloos Rapportage medewerkster administratiekantoor Transactie advies bij big4 Zelfstandig consultant integrale rapportage en verandermanagement Tabel II. Bij welk stagebureau volgt u de praktijkopleiding (n=450), RA-trainees. Stagebureau Aantal ABN AMRO (RA) 3 Accountancy Rijksoverheid 55 Baker Tilly Berk 19 BDO 24 Crop Registeraccountants (RA) 1 Deloitte 56 Ernst & Young 91 Flynth (AA) 0 Fontys Hogeschool (AA) 0 Grant Thornton 13 HAN Hogeschool (AA) 0 Hogeschool Markus Verbeek (AA) 0 ING Groep (RA) 1 Joanknecht & Van Zelst 2 Kasbank (RA) 0 KPMG 104 KPN (RA) 0 Master AA opleiding 0 Mazars (RA) 4 NBA (voorheen NIVRA – NOvAA) 51 De Nederlandsche Bank (RA) 0 NIBC (RA) 1


2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Percentage 0,5% 8,5% 2,9% 3,7% 0,2% 8,7% 14,1% 0% 0% 2% 0% 0% 0,2% 0,3% 0% 16,1% 0% 0% 0,6% 7,9% 0% 0,2%

pagina 81

Stagebureau Nuon (RA) PKF Wallast PricewaterhouseCoopers Rabobank (RA) RSM (RA) Saxion Hogeschool (AA) SNS Reaal Groep (RA) SRA UWV (RA) VDA (RA)

Aantal 0 2 115 5 6 0 1 89 2 0

Percentage 0% 0,3% 17,8% 0,8% 0,9% 0% 0,2% 13,8% 0,3% 0%

Tabel III. Voor welk type bedrijf verricht u het merendeel van uw (accountants)werkzaamheden, uitsplitsing anders namelijk (n=465), RA-trainees. Type bedrijf Aantal Financiële instellingen 9 Zorgsector 3 Beleggingsfondsen 1 Een evenwichtige combinatie van bovenstaande 1 mogelijkheden Financial Services 1 Goede doelen organisaties (fondsenwervende 1 instellingen) Interoffice 1 NL Holdings met internationale 1 dochtermaatschappijen Non profit sector 1 Publieke sector (woningcorporaties, politiekorpsen) 1 Verenigingen 1 Woningcorporaties 1 Zorginstellingen 1 Zorgverzekeraar 1 Tabel IV. Aanvullend genoemde voorkomende werkzaamheden (n=598), RA-trainees. Soort werkzaamheden Aantal Samenstellen Belastingcontroles aangiftes Beoordelingsopdrachten Samenstellen jaarrekening Belastingaangiftes Opstellen van periodieke rapportages IT audit Overeengekomen specifieke werkzaamheden Detachering Fiscale controle belastingdienst Fraude, dispute en/of forensische onderzoeken Geven van interne cursussen Acquisitie Analyses Assurance-opdracht: Integrated Reporting Assurance-opdracht: Transparency Report


23 9 7 6 5 4 3 3 2 2 2 2 1 1 1 1

pagina 82

Soort werkzaamheden Assurenance bij AO/IC Auditpropositie AUP: Compliance Audit Beoordelen AO/IB Beoordelen jaarrekeningen Beoordelen van administraties Beoordelingsverklaring Bijstand van een partij in een geschil Bijzonder onderzoek (rapport van bevindingen) Boekenonderzoek: Controle van financieel historische informatie Compliance verkenningen Compliance/ Vaktechniek Complianceverkenningen Controle van financieel historische informatie COS 3000 werkzaamheden Deelname werken stuurgroepen Deskundige voor de rechtbank Evaluatie van de AO-IB Evaluatie van het 'substance over form'; gehalte van interne AO-IB en IFRS en andere verslaggevingsregels Feitenonderzoeken Financial due diligence Fiscale boekenonderzoeken Gesprekken met externe En interne accountants Ifrs accounting tools ontwikkeling IFRS advisering Interne audit accountantsorganisatie Interne beheersingsonderzoek Jaarplanning Mediation / arbitrage Operational audit Overnameonderzoeken Persoonsgerichte onderzoeken Prognoses Rapport van feitelijke bevindingen Samenstellingsopdrachten Samenstellingsverklaringen Vraaggestuurde opdrachten


Aantal 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

pagina 83

Tabel V. Aanvullend genoemde vakgebieden, kennis en/of vaardigheden die aan bod zouden moeten komen in de praktijkopleiding (n=579), RA-trainees. Vakgebieden, kennis en/of vaardigheden Aantal ICT, o.a. genoemd impact IT en general IT controls, 4 data-analyse Fiscaliteit, o.a. genoemd fiscaal recht, fiscaliteit in de 4 MKB-sfeer IT Auditing 2 Aanvullend boekhouden (meer in relatie tot 1 werkzaamheden, niet te algemeen zoals in masteropleiding) Advies vaardigheden 1 Analyse van fouten door Accountants; het is 1 onhoudbaar en weinig leerzaam om dit niet te behandelen Belastingvaardigheden 1 Belastingrecht 1 Bestuursrecht m.b.t. toezicht AFM 1 Bijzondere onderzoeken 1 Boekhoudkundige vaardigheden 1 Commerciële vaardigheden 1 Control Environment evaluatie 1 Corporate finance 1 Cultuur 1 Data analyse 1 Debat en Reflectie ten aanzien van veel te 1 ingewikkelde externe verslaggevingsregels, daarna instructie en veel meer delen van praktijkervaringen met elkaar Forensisch deel 1 Fraude 1 Groei beginnend beroepsuitoefenaar 1 Integriteit 1 Je kan door middel van je doelstelling alles aan bod 1 laten komen Meer leidinggevende vaardigheden 1 (presentatietechniek. rapportage e.d.) Nee. de hele praktijkstage is een enorme overkill 1 wanneer men openbaar accountant (in opleiding) is NOODKREET: Het is niet het voldoen aan regels 1 maar het begrijpen van en het controleren van het voldoen aan de 'beoogde werking' van de regels waar in de opleiding veel meer nadruk op moet komen te liggen Ondernemerschap 1 Ondernemingsrecht 1 Schriftelijke rapportage 1 Sociale-communicatieve vaardigheden en gedrag 1 Specialistische kennis (bijvoorbeeld m.b.t. zorg. 1 financial services) Strategie 1 Verplichte praktijkstage tijdens Master Accountancy 1


pagina 84

Wwft Zelfkennis. zelfevaluatie en het herkennen van egoïstische patronen binnen bedrijven Tabel VI. Aanvullend genoemde knelpunten (n=565), RA-trainees. Knelpunt Essays, praktijkverslagen en/of jaarplan, o.a. te veel, hoge en/of onduidelijke eisen, te tijdsintensief Het hoge bureaucratische gehalte, o.a. m.b.t. verantwoording uren, opleiding is 'papieren tijger', tijdverspilling Stagebureaus, o.a. genoemd verschillende aanpak stagebureaus, communicatie, houding en werkwijze, kwaliteit van informatieverstrekking, kwaliteit feedback / opmerkingen, traag nakijken NBA, o.a. genoemd hoge inschrijfgeld, formele insteek, te weinig oog voor inhoud, jaarlijkse bijeenkomsten Eisen doorstroom 3e jaar en afronding opleiding (jaren werkervaring, controlewerkzaamheden) Het nut / overbodige karakter van de praktijkstage Elektronische leeromgeving is niet gebruikersvriendelijk Administratieve last voor jaarplan Afstemming scriptie en goedgekeurde plan van aanpak tussen 1e scriptiebegeleider en 2e lezer (discussie tussen beide partijen) Als openbaar accountant (in opleiding) moeten er toch echt efficiëntere manieren bestaan om vast te stellen dat de accountant voldoende ervaring heeft opgedaan. Volgens mij hebben we allemaal wel betere dingen te doen. De zelfreflectie en ontwikkeling wordt reeds voldoende ondervangen middels de beoordelingcycli die in ieder geval bij de grote kantoren bestaan. ASR werkzaamheden 1-4 zijn lastig te maken bij IA Benodigde tijd en eisen aan stageverslagen/plannen Bureaucratie De hoeveelheid inleververplichtingen De mogelijkheid tot afwisseling tussen verschillende bedrijfstypen De opleiding is steengoed qua inhoud doch nodeloos langdradig en ingewikkeld De stage gaat van een bepaald niveau uit terwijl als je op latere leeftijd aan de opleiding begint geen starter meer bent Door de doelstellingen wordt de stage rigide. Wanneer er interessant onderwerp in de controle zit, dat geen doelstelling raakt, is er geen ruimte binnen de stageurennorm dit te behandelen. Daardoor stijgt de werkdruk. Door het volgen van de huidige praktijkopleiding wordt een aankomend accountant onvoldoende voorbereid op de verantwoordelijkheid als RA (ondertekenen controleverklaring) Door ingangseisen sluit de stage niet meer aan met niveau werk. Niveau werk loopt ver voor op stage Duidelijke up to date richtlijnen in lokale stage bank Duur praktijkopleiding (Nyenrode vwo traject) Een verplichte buitenstage kan er leiden tot gemiste carrièrekansen Er zijn veel belabberd geschreven studieboeken en ik heb grote moeite er mee dat op het werk van Brenda Westra wordt


1 1

Aantal 16 11 8

4 3 2 1 1 1 1

1 1 1 1 1 1 1 1

1

1 1 1 1 1

pagina 85

neergekeken Ervaringsniveau in het geval de stage later wordt gestart Geen diversificatie tussen VWO route trainees en HBO WO trainees. Hierdoor ontstaan door andere werkervaring andere verwachtingen. terwijl hetzelfde eindniveau bereikt dient te worden. Voorts heeft een VWO trainee veelal veel meer jaren werkervaring bij aanvang van de stage. Hiervoor is een vrijstelling in het leven geroepen die wat mij betreft voor 2 jaar zou mogen gelden. Geen persoonlijk contact met stagebeoordelaar bij SRA Geen rekening gehouden met specialisten (it auditors) Het vervallen van het eerste blok doordat de theoretische opleiding niet tijdig is afgerond Het vinden van een buitenstage Het volgen van de verplichte cursussen Het zijn van een accountant na 3 werkjaren Ik heb het idee dat in de praktijkopleiding de grondhouding form over substance is. Ik vind dat dit een slechte houding is die nieuwe accountants wordt aangeleerd. In de accountancy is er een gebrek aan diversiteit qua soorten personen. Hierdoor wordt het beroep onmondig en kunnen sluwe klanten en sluwe onverstandige accountants het beroep ernstig schaden. Er is bovendien geen werkelijke open en kritisch constructief debat over heet beroep binnen het NBA. Hierdoor ontstaan allerlei nare zaken zoals een overdaad aan repressieve regels en toezicht door het AFM op de NBA nu bijvoorbeeld. Er zijn teveel introverte nerds en betweters in het beroep. Hierdoor ontstaat geen gezond debat en nuttige diversiteit. De praktijkopleiding verschraalt hierdoor en schrikt niet-introverte mensen af om accountant te worden. Het is geen saai beroep integendeel. En de roep om de goede accountant. is ondanks alle grote schandalen nu groter dan ooit. Omslachtig omschrijven van werkzaamheden Onduidelijkheid over 'beginnend beroepsbeoefenaar' en doorgroei door de praktijkopleiding Onvoldoende cursus over hoe essays en scripties te schrijven Onvoldoende inzicht in gestelde eisen voor afronding stage Praktijkexamen te veel toegespitst op grote dilemma's. welke in de praktijk niet vaak voorkomen. Beter is om te richten op het kunnen uitvoeren van een controle. Praktijkopleiding deels stop zetten om meer werkervaring te krijgen en meer een accountant te worden voor het behalen van het diploma Sparring partner binnen een organisatie zonder AA of RA in dienst Stagemeester geeft geen akkoord voor start 3e jaar stage Ten aanzien van de typologie Banken schiet de opleiding tekort en is de aansluiting tussen theorie en praktijk achterhaald. Het is ronduit gevaarlijk. Termijn van afronding werkzaamheden/praktijkopleiding Tijd Veel te veel doelstellingen per semester Verplichting bijzondere controle opdracht in het laatste jaar. Waarom ligt hier precies in het laatste stagejaar zoveel aandacht op. terwijl je in het laatste jaar veel meer andere verantwoordelijkheden hebt?


1 1

1 1 1 1 1 1 1

1

1 1 1 1 1

1

1 1 1

1 1 1 1

pagina 86

Verplichting evaluatie steekproef. Een steekproef is niet altijd nodig of efficiënt in de controle. Ik probeer juist collega's te overtuigen dat er meer tools zijn dan steekproeven en nu wordt deze tool aan studenten benadrukt als ware dit een verplicht onderdeel van elke controle. Voortgang ervaring bij VWO'ers ligt ver boven niveau praktijkstage (eerste 2 jaar) Werkgever geeft meer voorrang aan uitvoeren werkzaamheden (controles) dan dat ik tijd krijg om mijn stageverslagen en scriptie te schrijven. Wijzigingen die gedurende het traject opkomen (andere formulieren, verplichte cursussen, andere aanpak praktijkscriptie, etc.)


1

1 1

1

pagina 87

rapport

Rapportage. Onderzoek aansluiting praktijkopleidingen. accountancy (AA, RA) op de praktijk

Recommend Documents