RAPPORT SITUATIE DIERENPARK EMMEN ^*W. oktober 2010 UNO bedrijfsadviseurs BV

RAPPORT SITUATIE DIERENPARK EMMEN

^*W oktober 2010 UNO bedrijfsadviseurs BV

VOORWOORD

Voor u ligt een vertrouwelijk rapport opgesteld door UNO bedrijfsadviseurs BV in opdracht van de gemeente Emmen. De scope en uitkomsten van het onderzoek staan hierin beschreven. De bevindingen zijn op hoofdlijnen recent gedeeld met het college van Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad van de gemeente Emmen. Het rapport dient als vertrouwelijke informatie voor alle geselecteerde lezers. Zonder toestemming van gemeente Emmen kunnen er geen kopieën van worden gemaakt.

INHOUD

1.

ONDERZOEKSVRAAG

4

2.

SYSTEEMGRENZEN ONDERZOEK

5

3.

ACHTERGROND EN AANLEIDING

6

4.

MARKTONTWIKKELINGEN

7

5.

MARKTBENADERING

11

6.

PERSONEELSORGANISATIE

14

7.

FINANCIËN

17

8.

CORPORATE GOVERNANCE

25

bijlagen: 1

functioneel organogram

1,

ONDERZOEKSVRAAG

verzoek om bijdrage

Dierenpark Emmen heeft in mei 2010 per brief aan het College van B&W van de gemeente Emmen een verzoek gedaan tot een financiële bijdrage van € 2 tot € 3 miljoen

verzoek om advies

Gemeente Emmen heeft UNO bedrijfsadviseurs opdracht verleend een onderzoek in te stellen naar situatie bij Dierenpark Emmen met verzoek een eenduidige advies uit te brengen omtrent: •

benodigde maatregelen tot rendementsverbetering op korte termijn (2010);

•

benodigde maatregelen tot rendementsverbetering voor langere termijn (tot opening nieuwe dierenpark);

•

gewenste inrichting van een adequate corporate governance structuur.

Gedurende het onderzoek is de vraag uitgebreid met een verzoek om tevens de mogelijke oplossingsrichtingen van de huidige problematiek te belichten

Dierenpark Emmen 2010

Pagina 4 van 26

SYSTEEMGRENZEN ONDERZOEK

Dierenpark Emmen (hierna ook "DPE") is verwikkeld in de plannen voor een verhuizing van het "oude" park vanuit het hart van het centrum van Emmen naar een nieuwe locatie aan de Westzijde van het centrum. Deze plannen maken onderdeel uit van het project Atalanta. Inmiddels is een deel van de nieuwbouw gerealiseerd (genaamd Yucatan) en is een klein deel van de dierenpopulatie daar ondergebracht.

planbeoordeling buiten beschouwing

disclaimer


Het verplaatsings- en nieuwbouwtraject wordt genoemd "dierenpark Emmen next". Dat plan is in dit onderzoek geheel buiten beschouwing gelaten. Dit onderzoek beperkt zich tot de beoordeling van de situatie en mogelijkheden van de bestaande organisatie en haar faciliteiten. Op de beschikbare gestelde informatie is door UNO geen nadere controle uitgevoerd. Hoewel deze rapportage met de grootst mogelijke zorg is opgesteld, kan UNO en/of haar medewerkers geen enkele aansprakelijkheid accepteren voor de juistheid en volledigheid van de verstrekte informatie, die expliciet of impliciet is opgenomen in deze rapportage. Het rapport moet in zijn geheel worden bezien en kan niet in afzonderlijke delen worden opgesplitst. Tevens vormt de mondelinge toelichting een integraal onderdeel van de rapportage. Alle in dit rapport verstrekte informatie dient strikt vertrouwelijk te worden behandeld. Deze informatie mag slechts met schriftelijke toestemming van de gemeente Emmen en UNO aan derden beschikbaar worden gesteld dan wel openbaar worden gemaakt. De rapportage en aanbevelingen zijn op onafhankelijke en objectieve wijze tot stand gekomen. UNO en haar medewerkers verklaren dat zij geen rechtstreekse binding hebben met de gemeente Emmen, het dierenpark, noch haar bestuurders.

Pagina 5 van 26

3.

ACHTERGROND EN AANLEIDING

Dierenpark Emmen is de laatste jaren steeds meer verlieslatend. De bezoekersaantallen dalen bovendien gestaag. Het voorliggende bedrijfsplan is gericht op nieuwbouw en uiteindelijke verhuizing naar het vernieuwde dierenpark in 2015.

overbrugging naar nieuwbouw

Doelstelling voor het Dierenpark Emmen gedurende deze tussenliggende periode is het in standhouden van haar naamsbekendheid en imago, behoud van haar dierenpopulatie (breeding) en ten slotte behoud van de specialistische kennis. Het beeld van de dierentuin wordt in de afgelopen jaren bepaald door het ontbreken van focus op de operaties en een conflictueuze situatie tussen personeel en directie. Tevens zijn investeringen in attractieve waarden achtergebleven.

problemen bestaande park

Dierenpark Emmen is recentelijk echter geconfronteerd met een sterk teruglopende omzet, enorme verliezen en nijpende liquiditeit. Het College van BâW van de Gemeente Emmen is gevraagd om financiële steun. Het College heeft dit onderzoek verlangd om daarin een weloverwogen afweging te kunnen maken.


Pagina 6 van 26

MARKTONTWIKKELINGEN

Nederland kent volgens opgave van de Nederlandse Vereniging van Dierentuinen ca. 50 dierenparken. NVD publiceert daaromtrent de volgende cijfers:

DPE verliest kennelijk marktaandeel DPE doet het kennelijk slecht ten opzichte van top tien

[top tien Nederlandse dierentuinen | bezoekers x 1.000 2003 1 Diergaarde Blijdorp 1.550 1.500 2 Burgers' Zoo 3 Artis 1.002 1.500 4 Dierenpark Emmen 5 Ouwehands dierenpark 825 6 Dolfinarium 813 500 7 Beekse Bergen 8 Dierenpark Amersfoort 680 9 Gaiapark Kerkrade 10 Apenheul 410 Totaal

8.780

2004 1.500 1.515 1.081 1.410 825 733 525 685

2005 1.479 1.505 1.176 1.260 860 753 595 655

403

450

8.677

8.733

2006 1.428 1.465 1.200 1.140 880 808 660 690 320 385

2007 1.560 1.505 1.230 1.203 895 720 730 748 404 396

2008 1.608 1.520 1.238 1.200 910 765 809 700 405 400

2009 1.562 1.525 1.208 1.133 930 750 742 735 420 364

8.976

9.391

9.555

9.369

bron: NVD/NRIT

In 2009 tekende zich overall een kleine daling af onder de bezoekersaantallen van de tien grootste dierenparken, in relatie tot een gestage groei sedert 2004. Marktgegevens zijn beperkt beschikbaar en blijken niet betrouwbaar. toename binnenlands toerisme

Voor de attractieparken en dierenparken is 2009 naar verluidt een goed jaar geweest, ondermeer vanwege toenemend binnenlands toerisme, (bron: ciub van Elf/NRIT)

groei tot 2038

sterke vergrijzing

Demografisch dient landelijk komende jaren rekening te worden gehouden met een geleidelijke groei van het aantal inwoners tot ca. 17,5 miljoen in 2038. Daarin tekent zich de volgende leeftijdsopbouw af: • een daling van het aantal 20- tot 65 jarigen, (ca. -10% in komende 30 jaar); • het aantal 0-20 jarigen blijft naar verwachting stabiel; • het aantal 65-plussers groeit de komende jaren sterk, (van een kwart van de totale bevolking in 2009 naar 49% in 2040) (bron: CBS)


Pagina 7 van 26

toename 1-persoons huishoudens

allochtonen bezoeken dierenpark minder

De komende jaren is de groei van het aantal huishoudens sterker dan die van het aantal inwoners. Gezinnen met kinderen zullen in aantal dalen met 11% tot 2025. Van de huidige 16,6 miljoen inwoners in Nederland zijn ca. 3,4 miljoen Westerse- en niet-westerse allochtonen. De eerste generatie heeft geen affiniteit met dierenparken, (bron: ING) Tweede generaties allochtonen (nieuwe Nederlanders) zijn geneigd hun recreatie in te vullen naar westers model, (bron: NRIT) Verwachting is dat attractieparken en dierentuinen hiervan op termijn in gelijke mate kunnen profiteren, (bron: ING) Het inwoneraantal van Drenthe zal jaarlijks 0,1% toenemen met eveneens het zwaartepunt op de vergrijzing. Het aantal jonge huishoudens (tot 30 jaar) zal toenemen en het aantal huishoudens 30-60 jr zal sterk afnemen. (bron: bevolkingsprognose XVII - Provincie Drenthe)


Pagina 8 van 26

Relevante ontwikkelingen in de dagrecreatiemarkt: pay-one-price onder druk

voorverkoop met voordeel avondopenstelling

» flexibele toegangsprijzen •

arrangementen met ketens

•

abonnementen steeds belangrijker

» internet kaartverkoop •

verlengde openstelling (seizoen en dag)

« thema evenementen (haloween)

binnenlands toerisme groeit

mooiste niet beste


•

besteding per bezoeker daalt

•

daling inkomend (buitenlands) toerisme

•

dalend totaal aantal overnachtingen (-1,3%)

» aantal korte binnenlandse vakanties neemt toe (2009 + 3,9%) •

aantal korte binnenlandse overnachtingen neemt toe (2009 + 4%), vooral in winter

•

banken zijn terughoudend

Voor dierenpark Emmen blijkt volgens brancheinformatie dat zij het kennelijk veel slechter doet dan haar concurrenten. Dierenpark Emmen is in 2009 evenwel uitgeroepen tot mooiste van Nederland.

Pagina 9 van 26

kansen dierenparken

Verwachting is dat dierenparken het komende jaren beter zullen doen dan attractieparken Redenen: • de snel groeiende groep 50+ met kleinkinderen prefereert de dierentuin boven het attractiepark • dierenparken vatbaar voor herhali ngsbezoeken • toenemende bewustwording natuur en duurzaamheid (bron: ING Economisch Bureau)

De economische recessie zal enerzijds negatief uitwerken op bezoekersaantallen. Anderzijds zullen dagbezoeken aan dieren- en attractieparken een deel 'afsnoepen' van de korte vliegvakanties. Kansen in de markt voor dierentuinen in algemene zin: • nieuwe doelgroepen met namen 50+ • dag en - verblijfsrecreatie groeien naar elkaar toe Bedreigingen in de markt voor dierentuinen in algemene zin: • vrije tijd van de consument wordt schaarser • toename concurrentie • beperkte ruimte (parkeren) » financierbaarheid investeringen. De verwachting is dat de marktvraag voor dierentuinen de komende jaren licht dalend zal zijn.


Pagina 10 van 26

5.

AAARKTBENADERING

Dierenpark Emmen heeft onvoldoende kwalitatieve informatie omtrent gegevens dagbezoekers. Evident is dat het aantal bezoekers jaarlijks daalt. totaal aantal bezoekers 1.000.000 800.000 H themabezoekers

600.000

dalend dagbezoekersaantal

D Abom bezoekers 400.000

11 Dagbezoeker

200.000

2006

2007

2009

2010

ontvM'kkeUng abonnementen

dalend aantal abonnementshouders

2005

branchevergel Iking niet mogelijk

insteek op opa en oma bezoek

2006

2007

2008

2009

2010

Omtrent de rapportage van bezoekersaantallen is er in de branche veel onduidelijkheid. Een uniforme definitie van "de bezoeker" lijkt niet aanwezig. Verschillen in de interpretatie kunnen onder andere ontstaan door bezoeken abonnementhouders, individueel of alle gezinsleden, niet betalende bezoekers, kleine kinderen, speciale bedrijfsuitjes, themabijeenkomsten etc. Om die reden is een betrouwbare vergelijking met en tussen branchegenoten niet mogelijk. De actieve benadering van de abonnementshouders en de opzeggers is verwaarloosd. Zo is bijvoorbeeld de uitgave van het kwartaalmagazine gestopt.


Pagina 11 van 26

UNO

Voor alle dierenparken en DPE in het bijzonder ligt de grootste uitdaging in het bezoek van de ouderen ("baby-boomers") die met hun kleinkinderen op stap gaan en de huidige generatie "Einstein" (vanaf 1988) die met hun kinderen op stap gaan. In toenemende mate vinden ook drie-generatievakanties plaats met verblijf in zogenaamde reüniebungalows. (bron: NRIT) Kritische succes factoren

De kritische succesfactoren voor dierenparken in de nabije toekomst zijn: 1. innovatie 2. marketing a. regiomarketing/arrangementen b. doelgroepsegmentatie c. internet d. internationaal 3. productiviteitsverbetering / yieldmanagement (het vragen van het juiste bedrag op het juiste moment)

tanend imago

Uit verschillende publicaties blijkt dat bezoekers van DPE nog steeds positief zijn, maar wel kritisch. Dierenpark Emmen heeft nog de naklank van beste dierentuin van Nederland, maar is niet meer "top of mind". Belangrijkste bouwsteen voor een herstel ligt in een toename van het aantal bezoekers en abonnementhouders Beknopte analyse van de abonnementhouders toont aan dat ze voornamelijk afkomstig zijn uit Drenthe en Groningen.


Pagina 12 van 26

UNO

sponsoring

merchandise

horeca

marketing

Mogelijkheid voor sponsoring heeft onvoldoende aandacht gekregen. Merchandise kan beter maar dit zal geen zware materiële verbetering te zien geven. Horecaomzet is relatief reeds op een hoog peil. Wellicht is door een segmentatie van dat aanbod nog een verbetering te bereiken. Marketingactiviteiten van Dierenpark Emmen zijn laatste jaren erg zwak geweest. Recentelijk is een veelheid van activiteiten ontplooid maar onderliggende strategie ontbreekt daarin. Aangezien de huidige bezoekersaantallen ver onder de capaciteit van het park liggen zullen bij een beoogde toename de kosten nauwelijks stijgen en de marge denkbaar wel. Het element "pricing" zal in de strategie voor herstel een bepalende factor zijn. Gelet op ontwikkelingen bij andere tuinen en parken moet stellig prijsdifferentiatie worden overwogen.

kansen

bedreigingen


Kansen specifiek voor DPE: • pro-actieve benadering van abonnementhouders biedt extra perspectief • innovaties • (regionale) demografische ontwikkelingen bieden extra kansen: Bedreigingen specifiek voor DPE: • tanende imago en imagoschade • minder focus management door ontwikkeling nieuwe dierentuin • toename van concurrentie • teruglopende belangstelling van Drenthe als vakantiebestemming

Pagina 13 van 26

6.

PERSONEEL & ORGANISATIE

De juridische structuur is als volgt:

concernstructuur

Stichting tot instandhouding van het Noorderdierenpark in Emmen 100%

Noorderdierenpark BV 100%

NDP Infra BV

DPE Recreatie BV

NDP Infra BV is opgericht voor de exploitatie van infrastructurele werken (parkeer en traverse) DPE Recreatie is opgericht voor ontwikkeling en exploitatie van recreatiecentra Conclusie is dat de voornaamste delen van de operationele bedrijfsvoering zijn geconcentreerd in Noorderdierenpark BV.

complexe functionele structuur

cultuurprobleem

De vigerende functionele organisatie is weergegeven in bijlage 1. In het bedrijf zijn momenteel 398 mensen werkzaam. Van de vaste 173 medewerkers (ca. 143 fte) hebben 118 een contract voor onbepaalde tijd en 55 voor bepaalde tijd. Daarnaast is er een bestand van 225 oproepkrachten. De cultuur en structuur in het bedrijf lenen zich niet voor de vereiste hedendaagse commerciële marktconforme invulling van een dierenpark. Nadruk zal veel meer moeten liggen op een gastvrije en servicegerichte vrijetijdsbesteding ("leisure-minded"). De flexibiliteit en (multi-)inzetbaarheid van het personeel is per saldo onvoldoende.


Pagina 14 van 26

Tussen de afdelingen binnen de organisatie zijn grote hiaten. Samenwerking is verre van optimaal.

gelatenheid

twee CAO's

star

terughoudend


Onder personeel is geen 'sense of urgency' waardoor het commercieel bewustzijn ontbreekt. Het bestaansrecht van DPE wordt als vanzelfsprekend ervaren evenals de gevraagde financiële steun. Onderlinge verschillen tussen afdelingen en personeelsleden wordt versterkt doordat er tegelijkertijd twee verschillende CAO's worden gehanteerd. Dit fenomeen beperkt de flexibiliteit van de bedrijfsvoering en werkt als een splijtzwam in de organisatie. Benodigde doorstroming in het personeel ontbreekt ondermeer omdat er nog niet wordt gestuurd op persoonlijke loopbaan-ontwikkelingsplannen. De organisatie is sterk naar binnen gekeerd. Bovendien zeer log en bureaucratisch. De kwaliteit van de interne communicatie ontwikkelde zich gedurende het onderzoek in positieve zin.

Pagina 15 van 26

UNO

nieuwe structuur

Een nieuwe organisatiestructuur is gewenst. Een die strookt met de hedendaagse behoeftes van een professionele lei s ure-faciliteit, onderbouwd met functieomschrijvingen verantwoordelijkheden, bevoegdheden, profiel en functieclassificatie. In deze nieuwe organisatiestructuur moeten een drietal kernwaarden centraal staan: • gasheerschap • flexibiliteit en multi-inzetbaarheid • professionaliteit. Enkele mogelijke verbetenngspunten: • kleiner en slagvaardiger MT • samenvoeging afdelingen « outsourcing van bepaalde werkzaamheden » nieuwe functie van "park Manager". "Gastheerschap". • stroomlijnen verschillende kantoorafdelingen.

turn around management

controlling

flexibilisering


Het managementteam is in zijn huidige samenstelling niet in voldoende mate toegerust om de gewenste omwenteling te realiseren. Versterking van het managementteam met een aantal ervaren mensen wordt noodzakelijk geacht. Nader ontwikkeling van de functie controlling is een vereiste. Met het oog op een precieze sturing en de verdergaande flexibilisering van het personeel zal een management- en marketing informatiesysteem moeten worden opgezet. Gedurende de winterperiode zijn de bezoekersaantallen zo laag, dat het aan te bevelen is over te gaan tot een (gedeeltelijke) sluiting van het park. Voordelen: • Gelegenheid tot het aanbrengen van nieuwe attracties en conceptveranderingen » Plegen van jaarlijks groot onderhoud • Verlaging personeelskosten » Eventuele herallocatie van de dieren

Pagina 16 van 26

7.

FINANCIEN

Dit hoofdstuk heeft betrekking op de analyse van de financiële ontwikkelingen en trends over de periode 2005 - 2009 op hoofdlijnen, zoals deze zich binnen DPE hebben voorgedaan, aangevuld met de meest actuele verwachting voor het jaar 2010. Tenslotte een vooruitblik.

exclusief China-event

Om de trend goed te analyseren zijn voor het jaar 2009 de opbrengsten en kosten van het China festival (naar beste inzicht ) geëlimineerd . Het China festival heeft geen positieve bijdrage gehad aan het resultaat. Hieronder een weergave van de verschillende omzetcomponenten gedurende de afgelopen jaren met een trendanalyse van de bruto marge. Omzet- en marge-ontwikkeling DPE laooo

omzet daalt marge daalt

16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000

93% 92% I Overig opbrengsten 91%

.

2005

dagkaarten

abonnementen

horeca

merchandise


90%

.

2006

2007

2008

] Merchandise ] Horeca

89%

1 Abonnementverkoop

88%

3 Entreegelden

87%

- Bruto marge %

2009ex 2010 therm prognose

De trends welke duidelijk in de verschillende omzetcomponenten naar voren komen zijn: • De omzet dagkaarten loopt met name de laatste 2 jaren hard terug. De jaren 2005 2008 gaven nog een relatief stabiel beeld maar de teruggang in de laatste 2 jaar bedraagt ca. 8% per jaar en gemeten over de gehele periode 2005- 2010 ca. 14% • De omzet abonnementen is in dezelfde periode zelfs gedaald met meer dan 30%. « De omzet van de horeca is ondanks de daling van het aantal bezoekers redelijk op peil gebleven, wat aangeeft dat de gemiddelde besteding per bezoeker is toegenomen. • Omzet merchandise en overige omzet zijn relatief op hetzelfde niveau gebleven.

Pagina 17 van 26

Onderstaand een weergave van de jaarlijkse ontwikkelingen van de verschillende kosten ten opzichte van de omzet. In dezelfde grafiek de jaarlijkse investeringen die op de huidige locatie hebben plaatsgevonden. financiële ontwikkeling DPE

-laooo laooo

|

14.000

i

12.000 10.000

kosten stijgen

aooo aooo

'•

4.000

aooo

IUI

investeringen stagneren

Horreet

<

i II

1

D personeelskosten (inct inleen) H overige kasten 13 Investeringen bestaands derentun

.!

Ter verduidelijking een grafische weergave van de relatie van de arbeidskosten met de ontwikkeling van de omzet en de bruto marge (arbeidsquote) arbeidsquote DPE

80%,

9.000 - 8.000 - 7.000 . 6.000

703« 60%

anticiperend vermogen ontbrak

50* 40% 30% 10%-

t.o.v. omzet

- 5.000 - 4.000 3.000

— — personeelskosten

- 2.000 - 1.000

("€1.000)

•

20.Ï

™ ™ personeelskosten

t.o.v. bruto marge personeelskosten

0%2005

2006

2007

2008

2009 ex

2010

thema prognose

stijging arbeidskosten


De trends in de kostenontwikkeling zijn duidelijk waarneembaar: • De arbeidskosten zijn gedurende laatste jaren flink gestegen. In 2005 bedroeg dit nog ca 44% van de omzet, in 2010 zal dit naar verwachting zijn opgelopen tot 61%. Dit wordt enerzijds veroorzaakt door de absolute stijging van de arbeidskosten over de periode 2005 - 2010 van ca. 20% en anderzijds door de omzetdaling van ca. 14%. Het beeld is dat er niet - of ruim onvoldoende - is geanticipeerd op de omzetontwi kkeli ngen.

Pagina 18 van 26

UNO

richtlijn is 40%

onderhoud

Huisvesting

verkoopkosten

algemene kosten

investeringen

Richtlijn voor soortgelijke leisure-bedrijven is dat arbeidskosten max. 40% van de omzet bedragen. De overige kosten zijn sterk gestegen en houden derhalve geen gelijke tred met de omzetontwikkeling. o Onderhoud is gedurende de afgelopen jaren toegenomen met ca. € 500.000, met ten gevolge van veroudering van de inventaris. In de nabije toekomst zal deze post relatief hoog blijven o Huur, erfpacht en kosten energie en water zijn sterk gestegen en staan niet langer in verhouding tot de omzetontwikkeling. Indicatie is dat bij het huidig omzetniveau op deze kostenposten totaal ca. € 1,0 mio moet worden gesaneerd. o Kosten communicatie en educatie zijn gestegen, maar gelet op het tanende imago van het park zal voor de komende jaren een additioneel marketingjaarbudget benodigd zijn van ca. €400.000. o Algemene kosten zijn vrij stabiel maar aan de hoge kant. Ook hier moet worden gestreefd naar een reductie van ca. 20%. De investeringen in de bestaande dierentuinlocatie zijn de laatste jaren sterk gereduceerd, er zijn geen noemenswaardige nieuwe attracties gekomen. in de jaren 2006 tot 2009 zijn de jaarlijkse investeringen hier teruggelopen van ca. € 2,1 mio. naar slechts € 0,6 mio. Dit bedrag heeft voornamelijk betrekking op noodzakelijke vervangi ngsi nvesteri ngen. De afschrijvingen bedragen ca. € 1,6 mio. per jaar. Deze strategie lijkt niet houdbaar gezien het tanende imago van het huidige dierenpark, er dient voldoende attractiewaarde te blijven om het publiek te verleiden om het dierenpark te blijven bezoeken.


Pagina 19 van 26

Resultaatontwi kkeli ng :

oplopende verliezen

In 2005 was DPE (exclusief bijzonder baten en lasten) nog in een break-even situatie. Gedurende de jaren daarna liepen de verliezen reeds geleidelijk verder op Sedert 2008 zijn de verliezen (voor winstbelasting) zeer sterk opgelopen: van € 1.790.000 in 2008 tot € 3.035.000 in 2009. Naar verwachting zal het negatieve resultaat voor belasting in 2010 oplopen tot ca. € 5.000.000. Deze resultaatontwikkeling is te wijten aan dalende omzetten en gelijktijdig stijgende kosten.

Financiële projecties naar de toekomst scenario 1

Scenario 1 :

Voortzetting huidige situatie.

Indien de huidige situatie blijft bestaan zal dit vermoedelijke de volgende consequenties hebben: • Het imago van de huidige dierentuin zal verslechteren en de bezoekersaantallen zullen verder afnemen tot ca. 85% van het huidige situatie. Dit veroorzaakt een margederving van ca. € 2 mio. • Het management zal direct kostenbesparende maatregelen moeten treffen. Voor de hand ligt dat de aflopende arbeidscontracten niet worden verlengd en flexibele krachten minder worden opgeroepen. Hier lijkt een besparing realiseerbaar van ca. € 1 mio op jaarbasis. De arbeidskosten blijven dan echter op het zelfde nivo als in 2010 namelijk ca. 61% van de omzet. Daarnaast zal door verdere maatregelen nog ca. € 0,5 mio tot € 1 mio kunnen worden bespaard door huidige leveringcontracten te heronderhandelen. verlies blijft


De financiële gevolgen van het voortzetten van de huidige situatie leidt niet tot een structurele verbetering van het resultaat. Het park zal fors verlieslatend blijven (ca. € 4 mio. tot € 6 mio. per jaar).

Pagina 20 van 26

Indien het huidige investeringsbeleid - alleen noodzakelijke vervangingsinvesteringen - wordt gecontinueerd, rekeninghoudend met het feit dat afschrijvingskosten de komende jaren afnamen van ca. € 1,7 mio tot ca. € 1,3 mio, zal dit slechts een in geringe mate bijdrage aan de financiering van het verlies. Voor de periode vanaf het vierde kwartaal 2010 tot en met 2015 worden de totaal benodigde financiële middelen voor dit scenario geschat op € 24 mio. tot € 29 mio. Scenario 2

Scenario 2:

Zware reorganisatie

Indien het dierenpark wil reorganiseren tot marktconforme condities en derhalve een structurele verbetering van haar resultaten wil bereiken, dient het volgende direct te worden opgepakt:

Investeringen

Marktbenadering

Omzet


Omzetbevorderende maatregelen • Nieuwe investeringen in attractiewaarde om het tanende imago een halt toe te roepen. Uitgangspunt is een investeringsbudget van ca. € 550.000 per jaar wat over de periode tussen nu en 2015 neer komt op totaal ca. €2.7 mio. • Aanpak strategie en uitvoering van marktbenadering richting specifieke doelgroepen. Het daarvoor benodigde budget zal ca 40% moeten toenemen wat over deze periode een extra investering vergt van ca. € 2.3 mio. • De effecten van deze maatregelen zullen niet direct zichtbaar worden. Ook in deze situatie dient rekening te worden gehouden met een daling op korte termijn van het bezoekersaantal. In de loop van de genoemde periode zullen echter de inspanningen leiden tot een mogelijke herstel van de omzet tot het niveau 2008 (ca. € 15,7 mio)

Pagina 21 van 26

vervolg scenario 2

personeelskosten

Flexibilisering

duurovereenkomsten


Kostenbesparende maatregelen: • De personeelkosten inclusief uitbesteding zal structureel moeten dalen naar een niveau onder 40% van de omzet. Dit impliceert een noodzakelijke jaarlijkse besparing van ca. € 3,1 mio. Hoofdzaken zullen hierin zijn: 1. Flexibilisering van inzetbaarheid ook middels outsourcing 2. Aanpassen van de arbeidskosten aan marktconforme situatie 3. Efficiëntieverbetering en reductie van het aantal formatie plaatsen. » Gedeeltelijke sluiting van het park in de winterperiode. Door onderhoud en omzettingen uit te voeren in de periode dat er geen bezoekers zijn zal dit naar verwachting efficiënter kunnen gebeuren en derhalve met lagere kosten, zeker als men ook de inzetbaarheid van eigen arbeidskrachten daarmee combineert. Deze mogelijkheid levert in de huidige situatie niet de gewenste financiële voordelen omdat de huidige arbeidsvoorwaarden deze mate van flexibiliteit deels in de weg staan. De doorgerekende besparingsmogelijkheden (ca € 2,5 mio op personeelskosten) houdt wel rekening met deze flexibiliteit. • Alle langlopende contracten moeten tegen het licht worden gehouden en worden teruggebracht naar een situatie welke in lijn ligt met de omzet van het huidige dierenpark. Het betreft hier o.a. de volgende contracten welke moeten leiden tot een besparing van ca. € 1,1 mio: 1. huurwaarde gebouwen es gedeelte 2. kosten traverse 3. watervoorziening 4. data/communicatie

Pagina 22 van 26

break even

Indien deze maatregelen succesvol worden doorgevoerd kan de exploitatie van DPE zich op termijn ontwikkelen richting break even situatie. Voor de periode vanaf het vierde kwartaal 2010 tot en met 2015 worden voor dit scenario de totaal benodigde financiële middelen geschat op € 17 mio. tot € 22 mio.

scenario 3

Scenario 3:

onvermijdelijk

Indien DPE niet de benodigde financiële middelen tot haar beschikking krijgt om scenario 1 of 2 te realiseren zal zij haar eigen faillissement moeten aanvragen zodra zij niet langer aan haar verplichtingen kan voldoen.

geen bijdrage

stagnatie herstel

rebound

Faillissement DPE

Deze situatie kan eveneens ontstaan in de volgende gevallen: • De gemeente wenst op geen enkele wijze (zowel scenario 1 als 2) een financiële bijdrage te geven aan DPE en DPE kan geen andere financiers aan zich verbinden (wat gelet op huidige situatie zeer waarschijnlijk is) • De gemeente is alleen bereid om scenario 2 financieel te ondersteunen als het DPE lukt om de randvoorwaarden (doorloop tijd en gestelde financiële kaders)van de reorganisatie in te vullen. Echter DPE lukt het niet om aan deze randvoorwaarden te voldoen en er worden geen andere financiers gevonden. Indien het faillissement een feit is kan de gemeente zich opnieuw op het standpunt beraden of zij onder (op hoofdlijnen) dezelfde voorwaarden als genoemd in scenario 2 een kans willen bieden aan een doorstart van DPE. Indien de gemeente hiertoe besluit hebben zij in veel mindere mate te maken met de verplichtingen uit het verleden welke financiële consequenties met zich mee brengen.


Pagina 23 van 26

Vervolg scenario 3

De benodigde financiële middelen om een dergelijk doorstart te kunnen maken worden ingeschat op een bedrag van tussen de € 10 mio en € 15 mio strekkende de periode van Q4 2010 tot en met 2015.

Financiële situatie DPE op korte termijn.

korte termijn perspectief

november

8 ton per maand

640.000 bezoekers


DPE heeft reeds in mei van dit jaar een financiële steunaanvraag bij de gemeente ingediend om het verwachte financiële probleem van 2010 te kunnen financieren. Het voorspelde verlies is naar verwachting echter hoger dan destijds verwacht. De liquiditeiten zijn uitgeput en medio november heeft men een financiële injectie nodig om de verplichtingen te kunnen blijven voldoen. Gezien de tijd van het jaar (begin van het laagseizoen) leidt DPE de komende maanden een maandelijks verlies van ca. € 800.000. Indien de gemeente overweegt om DPE de mogelijkheid te bieden zelfstandig een sanering/reorganisatie te bewerkstelligen zal er voor de voorliggende periode een passende financiering moeten worden geboden. De reële verwachting is dat het aantal bezoekers de komende 2 jaren eerst nog verder zal afnemen. Gemiddeld zal het totaal aantal bezoekers de komende 5 jaren naar verwachting stagneren op ca. 640.000 waarvan 440.000 dagbezoekers en 70.000 abonnementhouders met gemiddeld 2,8 bezoeken per jaar.

Pagina 24 van 26

8.

CORPORATE GOVERNANCE

In dit hoofdstuk een korte weergave van de eisen die gesteld mogen worden aan de governance structuur van een maatschappelijke organisatie als die van Dierenpark Emmen.met een advies over de invulling. Tenslotte een korte beschrijving van de huidige structuur. Code

gewens e si ua ie

pjjlers

Richtlijn is evident de meest recente Nederlandse corporate governance Code (hierna: de Code). Aan de Code kunnen de voornaamste principes worden ontleend. Deze bepalingen geven een zekere normstelling voor gedrag van bestuurders, raad van commissarissen (hierna: RvC) en aandeelhouder. Bestuur en RvC zijn verantwoordelijk voor de afgewogen belangenbehartiging van werknemers, aandeelhouder, financiers, leveranciers, afnemers en overheid , doorgaans gericht op continuïteit van de onderneming. Goed ondernemerschap, transparantie, integriteit alsmede goed toezicht vormen de pijlers van de Code. Het bestuur ontwikkelt een strategie. De RvC houdt hierop toezicht. Beide leggen verantwoording af aan de aandeelhouder. De aandeelhouder mag naar redelijkheid en billijkheid haar eigen belangen nastreven. In het kader van de maatschappelijke functie van het Dierenpark Emmen zal dat gericht zijn op een maximale participatiegraad en geen winstmaximalisatie.

spelregels


De afstand tussen de aandeelhouder en de bestuurder dient zorgvuldig te worden bewaakt. Informele informatievoorziening of bemoeienis tussen aandeelhouder en bestuur of zelfs de operationele organisatie is feitelijk ongewenst. Evenwel dient de aandeelhouder zich ten allen tijde een juist en actueel beeld te kunnen vormen van de situatie.

Pagina 25 van 26

recht van auditing

overlegstructuur

huidige situatie

bestuur Stichting

Raad van Commissarissen

directie

Voorstel is de aandeelhouder - het stichtingsbestuur in deze - in afstemming met de Raad van Commissarissen, het recht van auditing te verlenen. Rond de auditing zijn generieke spelregels af te spreken. Op deze wijze kunnen bestuursleden en commissarissen - zonder dat daarvoor een aanleiding is of moet worden gezocht - zich laten informeren over de diverse beleidsaspecten op ieder gewenst tijdstip en abstractieniveau. Het middel van auditing is niet strijdig met de principes van een strakke lijn-staf-organisatie. De grondregel daarvoor is eenheid van leiding. Desgewenst kan bij een auditing gebruik worden gemaakt van externe deskundigheid. Er dient een congruente overlegstructuur te worden vastgesteld waardoor frequentie en agenda van de geprogrammeerde vergaderingen bekend is. De bestaande situatie is dat de stichting alle aandelen houdt van de besloten vennootschap en zij oefent het stemrecht uit over alle aandelen. Bestuur van de stichting wordt voor 4/6 benoemd op bindende voordracht door het College van BStW van de gemeente Emmen. Het bestuur benoemt de overige 2 leden. Feitelijk functioneren er nu maar twee bestuursleden terwijl het Register vier leden vermeldt en de statuten zes voorschrijft. Een oneven aantal ligt in de rede. Het bestuur van de Stichting benoemt de leden van de Raad van Commissarissen (RvC). Statutair voorgeschreven een even aantal van maximaal zes, momenteel bestaande uit drie personen. Ook hier ligt een oneven aantal meer voor de hand. Het bestuur van de Stichting benoemt de directie op bindende voordracht van de RvC. Recent is een nieuwe directeur benoemd. Het nader invullen van de gewenste governance structuur dient mede te worden afgestemd met de toekomstige financier en diens pakket van eisen.


Pagina 26 van 26

UNO

RAPPORT SITUATIE DIERENPARK EMMEN ^*W. oktober 2010 UNO bedrijfsadviseurs BV

Recommend Documents