Rapport
MEEDOEN IN WATERLAND
Klanttevredenheid Wmo onder vrijwilligers juni 2015
www.ioresearch.nl
COLOFON
Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn 0229-282555 Rapportnummer 2015/44 Datum Juni 2015 Opdrachtgever Gemeente Waterland Auteur(s) Gijs Jan Visser Ankie Lempens Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever.
Het overnemen uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.
Meedoen in Waterland Colofon
INHOUDSOPGAVE
1.
2.
3.
Inleiding ...................................................................................................................... 5 1.1
Aanleiding ............................................................................................................. 5
1.2
Onderzoeksopzet en respons ................................................................................... 5
1.3
Leeswijzer ............................................................................................................. 6
Vrijwilligers ................................................................................................................. 8 2.1
Inleiding................................................................................................................ 8
2.2
Actief als vrijwilliger................................................................................................ 8
2.3
Ondersteuning ..................................................................................................... 10
2.4
Waardering en voldoening ..................................................................................... 12
Potentiele vrijwilligers en mensen die geen vrijwilligerswerk (willen) doen ............. 14 3.1
Inleiding.............................................................................................................. 14
3.2
Waarom geen vrijwilliger? ..................................................................................... 14
3.3
Bereidheid ........................................................................................................... 15
4.
Conclusies ................................................................................................................. 17
1.
Vragenlijst ................................................................................................................. 19
2.
Achtergrondkenmerken respondenten ...................................................................... 24
Meedoen in Waterland Inhoudsopgave
1 HOOFDSTUK
Inleiding
Meedoen in Waterland Inleiding
4
1. Inleiding 1.1 Aanleiding Het overheidsbeleid gaat steeds meer uit van inzet van eigen en sociale kracht van inwoners. Daarin speelt de inzet van vrijwilligers een grote rol. Om de huidige vrijwilligers gemotiveerd te houden en nieuwe vrijwilligers aan te trekken, is een goede waardering en ondersteuning van belang. Ook binnen de Wmo 2015 heeft versterking van de positie van de vrijwilliger een prominente rol. De gemeente Waterland wil graag weten hoeveel vrijwilligers er actief zijn, welk groeipotentieel er is en welke eventuele ondersteuningsbehoefte de huidige vrijwilligers hebben. Hiervoor zet de gemeente het jaarlijks (verplichte ) klanttevredenheidsonderzoek Wmo in. I&O Research heeft dit onderzoek voor de gemeente verricht. In deze rapportage beschrijven we de resultaten.
1.2 Onderzoeksopzet en respons Opzet van het onderzoek Het onderzoek vond plaats door middel van een schriftelijke vragenlijst, in combinatie met de mogelijkheid om de vragenlijst online in te vullen. Daarnaast zijn vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties via e-mail benaderd die bij sociaal-cultureel centrum De Bolder staan geregistreerd. In overleg met de gemeente is een willekeurige steekproef van 1.500 inwoners uit de BPR getrokken. Deze inwoners kregen een uitnodigingsbrief op naam, ondertekend door de wethouder met daarin een link naar de online enquête en een schriftelijke vragenlijst. Men kon de ingevulde vragenlijst in de meegezonden retourenvelop kosteloos naar I&O Research verzenden. Na twee weken kregen de geselecteerde inwoners een herinneringsbrief. Daarnaast zijn circa 150 vrijwilligers en vrijwilligersorganisaties per e-mail via de Bolder uitgenodigd. Respons Respondenten konden tussen 24 april en 29 mei deelnemen aan het onderzoek. In totaal hebben 506 inwoners van Waterland de vragenlijst volledig ingevuld. De respons komt hiermee uit op 32 procent 1. Dit is een uitstekende respons voor schriftelijk onderzoek. Tabel 1.1 toont de responsverdeling. Zeven op de tien inwoners maakten gebruik van de schriftelijke vragenlijst, de rest vulde de vragenlijst online in. Tabel 1.1 Responsaantallen onderzoek
1
%
ABS
web: via de Bolder
6%
29
web: via brief
25%
128
schriftelijk
69%
349
totaal
100%
506
Dit responspercentage heeft betrekking op de deelnemers vanuit de steekproef.
Meedoen in Waterland Inleiding
5
Dataverwerking en weging De binnengekomen schriftelijke vragenlijsten zijn door ons gescand en weggeschreven in een dataverwerkingsprogramma, waaraan ook de online respons is gekoppeld. Op de resultaten is een weging toegepast naar leeftijd en geslacht. Bij veel onderzoeken is het zo dat bepaalde groepen ondervertegenwoordigd zijn ten opzichte van anderen groepen. Dit onderzoek vormt daarop geen uitzondering: jongeren en vrouwen waren enigszins ondervertegenwoordigd. Om de resultaten representatief te krijgen voor de gehele populatie van de gemeente Waterland krijgen de antwoorden van deze respondentgroepen een weegfactor toegekend, waardoor ze zwaarder meetellen dan de antwoorden van andere respondenten. Op deze manier is de respons representatief voor de gehele gemeente.
1.3 Leeswijzer In het rapport maken we onderscheid tussen actieve vrijwilligers en inwoners die (nog) geen vrijwilligerswerk verrichten. Hoofdstuk 2 zoomt in op de vrijwilligers: op welke terreinen zijn zij actief? Worden ze ondersteund? Deze en andere vragen komen aan bod. In hoofdstuk 3 staan de nietvrijwilligers centraal: waarom zijn ze niet actief? En zijn ze eventueel bereid om vrijwilligerswerk te gaan doen? In de bijlagen zijn de gebruikte vragenlijst en de achtergrondkenmerken van de respondenten opgenomen.
Meedoen in Waterland Inleiding
6
2 HOOFDSTUK
Vrijwilligers
Meedoen in Waterland Vrijwilligers
7
2. Vrijwilligers 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk staan de vrijwilligers in de gemeente Waterland centraal. Hoeveel inwoners zijn actief als vrijwilliger (paragraaf 2.2). Verder gaan we in op de ontvangen ondersteuning (paragraaf 2.3) en waardering van het vrijwilligerswerk (2.4).
2.2 Actief als vrijwilliger Meer dan de helft (56 procent) van de inwoners van Waterland is momenteel actief als vrijwilliger. Nog eens een kwart is naar eigen zeggen bereid om zich vrijwillig te gaan inzetten voor bijvoorbeeld een naaste of de buurt. Vrouwen zijn net iets vaker vrijwilliger dan mannen, met name de inwoners van middelbare leeftijd zijn actief als vrijwilliger. Onder inwoners van 18 tot 29 jaar is dit percentage het laagst. Inwoners van kleinere kernen zijn vaker actief als vrijwilliger: inwoners van Marken zijn relatief gezien het vaakst als vrijwilliger actief. In Monnickendam blijft dit percentage achter. Een vijfde (19 procent) van de Waterlandse vrijwilligers woont in Marken, tegenover 8 procent van de niet-vrijwilligers. De helft (47 procent) van de vrijwilligers komt uit Monnickendam, en 61 procent van de niet-vrijwilligers. Er zijn nauwelijks verschillen tussen het vrijwilliger zijn en de hoofdactiviteit overdag. Mensen die bijvoorbeeld werkzoekend zijn, zijn niet vaker actief als vrijwilliger. Figuur 2.1 Bent u bereid zich vrijwillig in te zetten voor de buurt, een vereniging of organisatie, een school, een naaste? (n=483)
56%
0%
24%
25% ja, dat doe ik al
50%
20%
75%
ja, maar ik doe het nu niet
100% nee
Vergelijking met eerder onderzoek Het percentage inwoners van Waterland dat actief is als vrijwilliger is aanzienlijk hoger dan uit eerder onderzoek naar voren komt. In 2010 liet de gemeente dit ook onderzoeken als deelonderwerp in de brede omnibus enquête. Toen antwoordde 34 % van de inwoners dat zij actief zijn als vrijwilliger, of dit in de afgelopen 12 maanden zijn geweest (Regionale Omnibusenquête, rapport Waterland, Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement gemeente Purmerend, 2010). De actieve vrijwilligers is gevraagd voor wie (of wat) zij zich inzetten, en hoeveel tijd men hier per week mee kwijt is (tabel 2.1). het behoeft geen verbazing dat het verlenen van mantelzorg de meeste tijd vergt: de inwoners die mantelzorg verrichten (10 procent) zijn hier gemiddeld bijna 8 uur per week mee bezig. Op enige afstand volgen opbouwwerk/dorpshuizen, sportverenigingen, hobby- en vrijetijdsbesteding en culturele organisaties. De vrijwilligers binnen deze organisaties spenderen hier gemiddeld ruim vier uur per week aan. Kijkende naar het percentage vrijwilligers dan zijn de meeste actief bij sportverenigingen (ruim een kwart), als mantelzorger (22 procent) en bij een kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie.
Meedoen in Waterland Vrijwilligers
8
Onder ‘anders’ (18 procent van het totaal) worden nog onder meer speeltuinen, musea en de bescherming van weidevogels genoemd. Tabel 2.1 Op welke manier en voor hoeveel uur per week (gemiddeld) zet u zich nu al in? (het gaat om onbetaalde inzet, n=272) % ACTIEF
AANTAL UUR PER WEEK
22%
7,7
4%
4,3
26%
4,3
7%
4,2
culturele organisatie (incl. muziekverenigingen, koren, e.d.)
14%
4,2
Ouderenorganisatie
10%
3,5
politieke en/of campagne organisatie
3%
3,4
Jongerenorganisatie
3%
3,0
18%
2,9
organisatie voor zorg en dienstverlening
8%
2,8
belangenorganisatie / vakvereniging
3%
2,6
13%
2,4
buren of buurtgenoten
9%
2,3
bewonerscommissie/buurtvereniging
5%
2,1
18%
4,9
verlenen van zorg of ondersteuning aan familie, vrienden en kennissen (mantelzorg!) opbouwwerk/ dorpshuizen Sportvereniging hobbyclub/vrijetijdsbesteding
kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie
school/onderwijs
Anders
Bestuurstaken (30 procent), coördineren en organiseren (24 procent) en activiteitenbegeleiding vormen de meest genoemde taken die de vrijwilligers verrichten (tabel 2.2). Eén op de vijf noemt ook mantelzorgondersteuning. Andere genoemde taken zijn onder meer boodschappen doen, onderhoudswerkzaamheden en gastvrouw op een school of in een museum. Tabel 2.2 Wat voor taken verricht u als vrijwilliger? (n=223).
activiteitenbegeleiding
20%
coördinatie/organisatie
24%
collecteren
13%
lesgeven/huiswerkbegeleiding
5%
barmedewerker/horeca
14%
pr & communicatie
10%
vervoer
10%
onderzoek/advieswerk
3%
bestuur
30%
zorg/hulpverlening
15%
training geven
8%
mantelzorgondersteuning
19%
klussen/technisch werk
17%
anders
20%
administratief/financieel/juridisch
19%
Meedoen in Waterland Vrijwilligers
9
Voor bijna tweederde is het zichzelf ‘verdienstelijk maken voor anderen’ de belangrijkste inspiratie om vrijwilligerswerk te doen (tabel 2.3). Op enige afstand volgen de redenen: dat men ‘tijd over heeft en iets nuttigs wil doen’, voor de ‘eigen ontplooiing en het opdoen van nieuwe ervaringen’ en ‘uit levensbeschouwelijke overtuiging’. Andere genoemde redenen (13 procent) zijn de zorg voor een familielid (vooral moeder en partner worden genoemd), dat men het werk ‘leuk vindt om te doen’ en ‘uit interesse’. Tabel 2.3 Wat zijn voor u de belangrijkste redenen om vrijwilligerswerk te doen? (n=223).
mijzelf verdienstelijk maken voor anderen
63%
ik heb tijd over en wil toch met iets nuttigs bezig zijn
19%
voor mijn eigen ontplooiing, nieuwe ervaring opdoen
18%
uit levensbeschouwelijke overtuiging
17%
nieuwe contacten leggen
16%
leden van ons gezin maken gebruik van de organisatie waar ik vrijwilliger ben
13%
ik ben gevraagd en kon niet weigeren
11%
uit onvrede met bepaalde maatschappelijke omstandigheden
5%
als (tijdelijk) alternatief voor betaald werk
2%
als opstap naar betaald werk
1%
Anders
13%
2.3 Ondersteuning Aan de vrijwilligers zijn stellingen voorgelegd over de ondersteuning. Uit figuur 2.2 blijkt dat tweederde geen opleiding of training heeft gehad voor het vrijwilligerswerk dat men doet. Ruim de helft (58 procent) kan met anderen (bijvoorbeeld andere vrijwilligers) informatie en ervaringen over hun werkzaamheden uitwisselen, en ongeveer evenveel vrijwilligers kunnen in zekere mate (mee)bepalen hoe het vrijwilligerswerk wordt uitgevoerd. Een kleine meerderheid weet ook hoe (en of) men is verzekerd in het geval van een ongeval of schade: de helft weet dit wel, circa een derde weet dit niet. Lang niet alle vrijwilligers ontvangen duidelijke instructies over de uitvoering van het werk. Figuur 2.2 Stellingen over ondersteuning (nmin=195). Ik kan met anderen informatie en ervaringen over het vrijwilligerswerk uitwisselen Ik kan meebepalen over de uitvoering van het vrijwilligerswerk Ik kan met vragen of problemen die uit het werk voortkomen bij iemand terecht Ik weet hoe ik ben verzekerd in geval van een ongeval of schade Ik ontvang duidelijke instructies over de uitvoering van het werk Ik heb een opleiding/ training gehad voor het vrijwilligerswerk
58% 57%
Meedoen in Waterland Vrijwilligers
33%
52% 19%
35% 14%
36% 66%
25%
min of meer
13% 34%
30%
20%
6% 10%
35%
47%
0% ja, zeker
35%
50%
75%
100%
niet
10
Meer dan de helft van de vrijwilligers ontvangt geen ondersteuning bij het werk dat zij doen. Eén op de zes (16 procent) wordt ondersteund door de organisatie waarvoor men actief is. Eén op de tien ontvangt een onkostenvergoeding. Dertien procent doet aan zelfondersteuning: zij zoeken de informatie die ze nodig hebben, zelf online op. Andere manieren waarop men ondersteuning krijgt zijn: contact met andere vrijwilligers op hetzelfde niveau, zoals medebestuursleden of met andere (meer ervaren) vrijwilligers die dezelfde taken verrichten. Figuur 2.3 Op welke manier wordt u momenteel ondersteund bij uw vrijwilligerswerk? (n=266). ontvang geen ondersteuning
54%
scholing/opleiding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe
16%
ik vind benodigde informatie online
13%
ontvang een onkostenvergoeding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe
10%
anders
21% 0%
25%
50%
75%
100%
Ook de gemeente Waterland kan actieve vrijwilligersondersteuning bieden. Onder meer via sociaalcultureel centrum De Bolder en via de vrijwilligersvacaturebank. Beide instanties zijn bij ruim tweederde van de actieve vrijwilligers niet bekend (figuur 2.4). Ruim een kwart kent ze wel, en een klein deel (respectievelijk 5 en 7 procent) heeft ook daadwerkelijk contact gehad met de vacaturebank en met De Bolder. Figuur 2.4 Bekendheid met ondersteunende instanties (nmin=265). 100%
75% 67%
68%
7%
5%
26%
27%
Vrijwilligersvacaturebank
Ondersteuning via De Bolder/Vrijwilligers Waterland
50%
25%
0%
wel eens van gehoord
contact mee gehad
nee
Merendeel vrijwilligers mist niets De meeste vrijwilligers missen niets in de ondersteuning, zo geven zij aan. Een enkeling geeft aan ‘persoonlijke begeleiding’ te missen, ‘ondersteuning door het bestuur’ van de organisatie waarvoor men actief is en ‘waardering’ worden ook genoemd.
Meedoen in Waterland Vrijwilligers
11
Veel vrijwilligers vinden ondersteuning door gemeente niet nodig Hoe kan de gemeente Waterland de actieve vrijwilligers (nog) meer kan ondersteunen? Deze vraag legden we de vrijwilligers voor. Het merendeel van de vrijwilligers antwoordt dat ze geen ondersteuning van de gemeente nodig hebben. Ook geven veel mensen aan simpelweg niet te weten wat de gemeente aan ondersteuning zou kunnen bieden. Het (blijven) verlenen van subsidie, wordt meermalen genoemd. Een enkeling geeft aan dat de gemeente ‘voorlichting en informatie’ zou kunnen bieden. Ook geeft een vrijwilliger aan dat de gemeente ‘soepeler kan zijn’ met aanvragen en vergunningen vanuit verenigingen en instanties.
2.4 Waardering en voldoening De meeste vrijwilligers halen voldoening uit het vrijwilligerswerk dat zij doen. Slechts 3 procent geeft aan dat dit niet het geval is. Circa tweederde voelt zich gewaardeerd (door anderen) voor de taken en inspanningen die men verricht. Meer dan de helft is trots op het vrijwilligerswerk dat zij doen. Een kwart ervaart het vrijwilligerswerk als een plicht. Figuur 2.5 Stellingen over waardering en voldoening uit/van vrijwilligerswerk (nmin=248). ik haal voldoening uit het vrijwilligerswerk dat ik doe
68%
ik ontvang waardering voor het vrijwilligerswerk dat ik doe
64%
ik voel mij trots op het vrijwilligerswerk dat ik doe 25% 0%
Meedoen in Waterland Vrijwilligers
34%
52%
ik zie het als een plicht om vrijwilligerswerk te doen
ja, zeker
29%
34%
38% 25%
min of meer
50%
3%
3%
14%
37% 75%
100%
niet
12
3 HOOFDSTUK
Mensen die (nog) geen vrijwilligerswerk doen
Meedoen in Waterland Mensen die (nog) geen vrijwilligerswerk doen
13
3. Potentiele vrijwilligers en mensen die geen vrijwilligerswerk (willen) doen 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk staan de inwoners centraal die (nog) geen vrijwilligerswerk doen. De redenen waarom men hierin niet actief is (paragraaf 3.2), de (eventuele) bereidheid om alsnog actief vrijwilliger te worden, of (nog) meer te gaan doen, komen hier aan bod (paragraaf 3.3).
3.2 Waarom geen vrijwilliger? Waarom verricht men geen vrijwilligerswerk? De belangrijkste reden hiervoor is dat men zegt ‘geen tijd’ te hebben. Dit komt meestal doordat men in beslag wordt genomen door een betaalde baan of studie (door bijna de helft genoemd), omdat het gezin veel tijd vraagt, of omdat men zorgt voor buren, gezinsof familieleden. Ook geven sommige mensen aan dat zij al veel tijd kwijt zijn aan vrijetijdsbestedingen zoals hobby’s en sociale contacten. Eén op de zeven niet-vrijwilligers geeft aan dat ‘men niet gevraagd is’ om vrijwilligerswerk te doen. Relatief veel mensen geven andere redenen aan, die vooral te maken hebben met (hoge) leeftijd, lichamelijke beperkingen en een slechte gezondheid. Tabel 3.1 Wat is voor u de voornaamste reden om geen vrijwilligerswerk te doen? (n=211)
ik heb er geen tijd voor door mijn betaald werk/studie
46%
ik heb er geen tijd voor omdat mijn gezin veel tijd vraagt
19%
ik heb er geen tijd voor omdat ik zorg voor buren, gezins- of familieleden
13%
ik ben er nooit voor gevraagd
13%
ik heb er geen tijd voor door intensieve vrijetijdsbesteding (hobby’s en vrienden enz.)
12%
ik wil me nergens meerjarig op vast leggen (bijvoorbeeld bestuursfunctie)
12%
ik weet niet wat de mogelijkheden zijn / ik zie geen passende functie
10%
ik heb er gewoon geen zin in
7%
ik heb geen interesse voor vrijwilligerswerk/past niet bij mij
5%
ik weet niet of ik over de capaciteiten beschik om het werk te doen (te hoge functie-eisen)
2%
ik mis mogelijkheden voor kinderopvang
1%
Anders
29%
Meedoen in Waterland Mensen die (nog) geen vrijwilligerswerk doen
14
3.3 Bereidheid Twaalf procent van de mensen die nu niet als vrijwilliger actief zijn, zou dat ‘zeker wel’ willen in de nabije toekomst. De helft (51 procent) zegt dat zij dit ‘misschien’ zouden willen en ruim een derde deel is dit ‘zeker niet’ van plan. Onder de reeds actieve vrijwilligers is de bereidheid om meer of ander vrijwilligerswerk te doen 13 procent zeker en 53 procent misschien. Onder de niet-vrijwilligers is dit respectievelijk 11 en 51 procent. Inwoners die werk zoeken zijn vaker zeker (18 procent) en misschien (71 procent) bereid om vrijwilligerswerk te gaan doen. Figuur 3.1 Zou u bereid zijn in de nabije toekomst (ander of meer) vrijwilligerswerk te gaan doen? (n=478)
12%
0%
51%
25%
37%
50%
ja, zeker
75%
ja, misschien
100%
nee, zeker niet
Men wil zich vooral gaan inzetten voor sportverenigingen, als mantelzorger en op het gebied van school en onderwijs, bijvoorbeeld bij de school van de kinderen. Ook hobbyclubs en andere vrijetijdsactiviteiten, inzet voor buren of buurtgenoten en ouderenorganisaties worden relatief veel genoemd. Voor de reeds actieve vrijwilligers die overwegen om ander of meer vrijwilligerswerk te doen is de top 5 exact hetzelfde. Onder ‘anders’ worden onder meer inzet als collectant en dierenopvang en –ambulance genoemd. Figuur 3.2 Bij wat voor type organisatie zou u in de toekomst vrijwilligerswerk willen verrichten? (n=301) sportvereniging
30%
mantelzorg
29%
school/onderwijs
28%
hobbyclub/vrijetijdsbesteding
22%
buren of buurtgenoten
20%
ouderenorganisatie
19%
culturele organisatie
17%
bewonerscommissie/buurtvereniging
13%
organisatie voor zorg en dienstverlening
13%
jongerenorganisatie
13%
opbouwwerk/ dorpshuizen
12%
politieke en/of campagne organisatie
8%
kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie
6%
belangenorganisatie / vakvereniging
3%
anders
8% 0%
10%
Meedoen in Waterland Mensen die (nog) geen vrijwilligerswerk doen
20%
30%
40%
50%
15
4 HOOFDSTUK
Conclusies
Meedoen in Waterland Conclusies
16
4. Conclusies De populatie van Waterland zit niet stil. Meer dan de helft van de inwoners van Waterland die meededen aan een onderzoek naar maatschappelijke deelname – 56 % - is op enige wijze actief als vrijwilliger. Vijf jaar geleden werd dit percentage ook al eens onderzocht en toen gaf 34 % van de bevolking aan vrijwilliger te zijn (Regionale Omnibus enquête Waterland, Team Beleidsonderzoek en Informatiemanagement gemeente Purmerend, 2010). Dit duidt erop dat de inwoners van Waterland in toenemende mate maatschappelijk actief zijn2. Nog eens bijna een kwart van de inwoners is ‘misschien bereid’ om in de nabije toekomst vrijwilligerswerk te gaan doen. Dit zet het potentieel vrijwilligers in de gemeente Waterland op maar liefst 80 procent. Dit blijkt uit een gecombineerde schriftelijke/online enquête onder ruim vijfhonderd willekeurige inwoners van Waterland die in de periode april-mei 2015 werd gehouden. Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de gemeente Waterland. Meer vrouwen dan mannen Vrouwen zijn vaker vrijwilliger dan mannen. De beide groepen verschillen niet sterk naar leeftijd, maar jongere inwoners zijn net wat minder vaak actief als vrijwilliger dan ouderen. Wat opvalt is dat inwoners van kleinere kernen vaker actief zijn als vrijwilliger. Meer dan driekwart (76 procent) van de inwoners van Marken doet vrijwilligerswerk, in Monnickendam is dit de helft (49 procent) en in Broek in Waterland iets meer dan de helft (55 procent). Dit past in het beeld dat kleinere kernen hechtere gemeenschappen vormen, waarmee tegelijk de ‘vrijwilligersdichtheid’ groter is. Vrijwilligerswerk vanuit dienstbaarheid Vrijwilligers zijn vooral actief binnen sportverenigingen, als mantelzorger, binnen een kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie, een culturele organisatie en tenslotte binnen een school/het onderwijs. De mantelzorgers zijn de meeste tijd per week kwijt aan hun taken. Het werk bestaat vooral uit: bestuurstaken, coördinatie/ondersteuning en activiteitenbegeleiding. Voor tweederde van de vrijwilligers vormt het verdienstelijk maken voor anderen de voornaamste reden om actief te willen zijn als vrijwilliger. Vrijwilligers oogsten voldoening en waardering Het grootste deel van de vrijwilligers ontvangt hierbij geen ondersteuning, maar geeft aan dit ook niet nodig te hebben. Veel vrijwilligers geven aan dat ze kunnen terugvallen op andere vrijwilligers binnen de organisatie waar men actief is, of ze ontvangen een onkostenvergoeding. De meerderheid van de vrijwilligers voelt zich gewaardeerd en haalt voldoening uit het vrijwilligerswerk dat zij doen. Niet-vrijwilligers zijn ‘te druk’ Inwoners van Waterland die niet actief zijn als vrijwilliger geven hiervoor als belangrijkste reden dat het ze aan tijd ontbreekt: vanwege baan of studie, gezinsleven en hobby/vrijetijdsactiviteiten. Desondanks geeft één op de acht niet actieve inwoners (12 procent) aan dat zij zeker vrijwilligerswerk willen gaan doen in de toekomst. De helft (51 procent) wil dit misschien. Met name echtparen zonder kind(eren) of echtparen met kind(eren) die nog thuiswonen zijn bereid om in de nabije toekomst vrijwilligerswerk te gaan doen. 2
Omdat de gehanteerde onderzoeksvraag en de onderzoeksmethodiek niet exact hetzelfde zijn, kan een 1-op-1 vergelijking tussen het aandeel vrijwilligers in 2010 en in 2015 niet gemaakt worden. Zo zijn in dit onderzoek ook mensen die zorg/ondersteuning bieden aan familie, vrienden, buren meegenomen. Het verschil tussen 2010 en 2015 is echter wel dusdanig groot, dat er met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid gesteld kan worden dat er sprake is van een toename. Landelijk zijn er ook verschillende percentages in omloop, als gevolg van verschillen in vraagstelling, meetmoment en methodiek: recent onderzoek (Bekkers, Schuyt en Gouwenberg, Geven in Nederland, 2015) levert het percentage 37% vrijwilligers op, terwijl het CBS 49% aanhoudt (2015). Bekkers, Schuyt en Gouwenberg geven aan dat het percentage vrijwilligers is afgenomen, naar verluid is dit te verklaren uit het grotere beroep dat de overheid doet op burgers om zorg voor hun naasten op zich te nemen.
Meedoen in Waterland Conclusies
17
1 BIJLAGE
Vragenlijst
Meedoen in Waterland Vragenlijst
18
1. Vragenlijst
Vragenlijst Waterland Instructie Vul de enquête alleen in met een zwarte of blauwe pen, door middel van een kruisje. Vul bij elke vraag slechts één antwoord in, tenzij anders vermeld Wat te doen als u zich vergist? Maak het onjuiste hokje helemaal zwart en kruis het juiste vakje aan 1.
Bent u bereid zich vrijwillig in te zetten voor de buurt, een vereniging of organisatie, een school, een naaste?
2.
ja, maar ik doe het nu niet ga naar vraag 11 nee ga naar vraag 11
Op welke manier en voor hoeveel uur per week (gemiddeld) zet u zich nu al in? (het gaat om onbetaalde inzet) gemiddeld uur per week
3.
ja, dat doe ik al
ouderenorganisatie jongerenorganisatie sportvereniging organisatie voor zorg en dienstverlening verlenen van zorg of ondersteuning aan familie, vrienden en kennissen (mantelzorg!) buren of buurtgenoten kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie culturele organisatie (incl. muziekverenigingen, koren, e.d.) politieke en/of campagne organisatie bewonerscommissie/buurtvereniging opbouwwerk/ dorpshuizen school/onderwijs belangenorganisatie / vakvereniging hobbyclub/vrijetijdsbesteding anders, namelijk:
Wat voor taken verricht u als vrijwilliger?
activiteitenbegeleiding collecteren barmedewerker/horeca vervoer bestuur training geven klussen/technisch werk
administratief/financieel/juridisch coördinatie/organisatie lesgeven/huiswerkbegeleiding pr & communicatie onderzoek/advieswerk zorg/hulpverlening mantelzorgondersteuning
anders, namelijk:
Meedoen in Waterland Vragenlijst
19
4.
5.
Wat zijn voor u de twee belangrijkste redenen om vrijwilligerswerk te doen? (slechts 2 antwoorden mogelijk)
mijzelf verdienstelijk maken voor anderen
anders, namelijk:
nieuwe contacten leggen voor mijn eigen ontplooiing, nieuwe ervaring opdoen als opstap naar betaald werk leden van ons gezin maken gebruik van de organisatie waar ik vrijwilliger ben
ik heb tijd over en wil toch met iets nuttigs bezig zijn als (tijdelijk) alternatief voor betaald werk uit levensbeschouwelijke overtuiging ik ben gevraagd en kon niet weigeren uit onvrede met bepaalde maatschappelijke omstandigheden
a.
De volgende stellingen gaan over de manier waarop u momenteel wordt ondersteund bij uw vrijwilligerswerk. Geeft u aan in hoeverre dit voor u geldt: min of weet ja, zeker nee niet meer niet/n.v.t Ik ontvang duidelijke instructies over de uitvoering van het werk
b.
Ik heb een opleiding/ training gehad voor het vrijwilligerswerk
c.
Ik kan met vragen of problemen die uit het werk voortkomen bij iemand terecht Ik weet hoe ik ben verzekerd in geval van een ongeval of schade
d. e. f. 6.
Ik kan met anderen informatie en ervaringen over het vrijwilligerswerk uitwisselen Ik kan meebepalen over de uitvoering van het vrijwilligerswerk
8.
9.
Op welke manier wordt u momenteel ondersteund bij uw vrijwilligerswerk? (meerdere antwoorden mogelijk) scholing/opleiding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe
7.
ik ontvang een onkostenvergoeding vanuit de organisatie waarvoor ik vrijwilligerswerk doe ik vind benodigde informatie online anders, namelijk: ik ontvang geen ondersteuning
Wat mist u in de ondersteuning (bijvoorbeeld: specifieke scholing of opleiding / informatie over wet & regelgeving / persoonlijke begeleiding / waardering / informatie over vrijwilligersverzekering)? ik mis niets ik mis: Hoe kan de gemeente u (beter) ondersteunen bij het uitvoeren van uw vrijwilligerswerk?
De volgende stellingen gaan over de waardering en voldoening van het vrijwilligerswerk.
a.
ik voel mij trots op het vrijwilligerswerk dat ik doe
b.
ik zie het als een plicht om vrijwilligerswerk te doen
c.
ik haal voldoening uit het vrijwilligerswerk dat ik doe
d.
ik ontvang waardering voor het vrijwilligerswerk dat ik doe
Meedoen in Waterland Vragenlijst
ja, zeker
min of meer
nee niet
weet niet/n.v.t.
20
10. Bent u bekend met:
a.
De vrijwilligersvacaturebank
b.
Ondersteuning via sociaal cultureel centrum de Bolder/ Vrijwilligers Waterland
wel eens van gehoord
contact mee gehad
nee
De volgende vraag is alleen voor mensen die nu geen vrijwilligerswerk doen. Doet u dit wel, ga dan verder met vraag 12. 11. Wat zijn voor u de belangrijkste redenen om geen vrijwilligerswerk te doen? (meerdere antwoorden mogelijk)
ik heb geen interesse voor vrijwilligerswerk /het past niet bij mij
ik heb er gewoon geen zin in
ik heb er geen tijd voor door mijn betaald werk/studie
ik weet niet of ik over de capaciteiten beschik om het werk te doen (te hoge functie-eisen) ik weet niet wat de mogelijkheden zijn / ik zie geen passende functie ik wil me nergens meerjarig op vast leggen (bijvoorbeeld bestuursfunctie)
ik ben er nooit voor gevraagd
ik mis mogelijkheden voor kinderopvang
ik heb er geen tijd voor omdat mijn gezin veel tijd vraagt ik heb er geen tijd voor omdat ik zorg voor buren, gezins- of familieleden ik heb er geen tijd voor door intensieve vrijetijdsbesteding (hobby’s en vrienden enz.)
weet niet
anders, namelijk:
12.
Zou u bereid zijn in de nabije toekomst (ander of meer) vrijwilligerswerk te gaan doen?
ja, zeker Ja, misschien nee, zeker niet ga naar vraag 14
13. Bij wat voor type organisatie zou u in de toekomst vrijwilligerswerk willen verrichten? (meerder antwoorden mogelijk) ouderenorganisatie culturele organisatie (incl. muziekverenigingen, koren, e.d.)
jongerenorganisatie sportvereniging organisatie voor zorg en dienstverlening verlenen van zorg of ondersteuning aan familie, vrienden en kennissen (mantelzorg!) buren of buurtgenoten kerkelijke of levensbeschouwelijke organisatie
politieke en/of campagne organisatie bewonerscommissie/buurtvereniging opbouwwerk/ dorpshuizen school/onderwijs belangenorganisatie / vakvereniging hobbyclub/vrijetijdsbesteding
anders, namelijk: weet ik niet
Meedoen in Waterland Vragenlijst
21
14.
Wat is uw leeftijd?
15. Bent u een man of een vrouw? man vrouw 16. Wat is uw woonplaats?
Broek in Waterland Ilpendam Katwoude Marken Monnickendam
Overleek Purmer Uitdam Watergang Zuiderwoude
anders, namelijk:
17. Hoe is uw huishouden samengesteld? alleenstaand
(echt)paar zonder kinderen
(echt)paar met kinderen, die nog thuis wonen (echt)paar met kinderen, die niet meer thuis wonen
een ouder met thuiswonende kinderen anders, namelijk: weet ik niet
18. Wat is uw hoofdbezigheid overdag? ik heb een betaalde baan voor 12 uur of meer per week
ik heb een betaalde baan voor minder dan 12 uur per week ik ben scholier / student ik ben huisvrouw / huisman ik ben werkzoekend / heb een WWB-uitkering / WAO-uitkering anders, namelijk: weet niet/wil niet zeggen
19. Heeft u naar aanleiding van dit onderzoek nog overige opmerkingen?
20.
Wilt u kans maken op één van de vijf cadeaubonnen van € 20,-? Vult u dan hier uw gegevens in. Uw persoonlijke gegevens worden losgekoppeld van uw antwoorden op de overige vragen. Naam: Adres: Telefoonnummer:
Meedoen in Waterland Vragenlijst
22
2 BIJLAGE
Achtergrondkenmerken respondenten
Meedoen in Waterland Achtergrondkenmerken respondenten
23
2. Achtergrondkenmerken respondenten Tabel 1 Geslacht respondenten TOTAAL
VRIJWILLIGERS
NIET VRIJ-WILLIGERS
man
45%
44%
47%
vrouw
55%
56%
53%
totaal
100%
100%
100%
TOTAAL
VRIJWILLIGERS
NIET VRIJ-WILLIGERS
18-29 jaar
9%
8%
11%
30-44 jaar
13%
13%
13%
45-54 jaar
18%
17%
18%
55-64 jaar
23%
26%
19%
65 jaar en ouder
38%
36%
39%
100%
100%
100%
Tabel 2 Leeftijdsverdeling
totaal
Tabel 3 Woonplaats respondenten TOTAAL
VRIJWILLIGERS
NIET VRIJ-WILLIGERS
Broek in Waterland
16%
16%
16%
Ilpendam
11%
9%
13%
Katwoude
1%
1%
0%
Marken
14%
19%
8%
Monnickendam
53%
47%
61%
Overleek
0%
0%
0%
Purmer
1%
1%
1%
Uitdam
1%
2%
0%
Watergang
1%
2%
1%
Zuiderwoude
2%
3%
1%
anders
1%
1%
0%
totaal
100%
100%
100%
Meedoen in Waterland Achtergrondkenmerken respondenten
24
Tabel 4 Samenstelling huishouden TOTAAL
VRIJWILLIGERS
NIET VRIJ-WILLIGERS
alleenstaand
17%
17%
18%
(echt)paar zonder kinderen
13%
13%
14%
3%
2%
3%
(echt)paar met kinderen, die nog thuis wonen
29%
30%
30%
(echt)paar met kinderen, die niet meer thuis wonen
33%
34%
30%
anders
4%
4%
5%
totaal
100%
100%
100%
een ouder met thuiswonende kinderen
Tabel 5 Wat is uw hoofdbezigheid? TOTAAL
VRIJWILLIGERS
NIET-VRIJWILLIGERS
45%
44%
47%
ik heb een betaalde baan voor minder dan 12 uur per week
1%
1%
1%
ik ben scholier / student
4%
4%
4%
20%
19%
20%
4%
4%
3%
anders
27%
28%
26%
totaal
100%
100%
100%
ik heb een betaalde baan voor 12 uur of meer per week
ik ben huisvrouw / huisman ik ben werkzoekend / heb een WWB-uitkering / WAO-uitkering
Meedoen in Waterland Achtergrondkenmerken respondenten
25
